Arbitraryo

•May sariling set

•Katangian
•Napagkasunduan

Sistematiko
•Katangian
•Nagsimula sa tunog
•Nilapatan ng Simbulo

Dinamiko
•Buhay ang Wika
•Katangian
•Nagbabago

ANTAS NG WIKA
(KAHULUGAN AT HALIMBAWA)
PORMAL
•Wikang kinikilala o ginagamit ng nakararami sa lipunan at ang istandard na wikang
natutuhan sa paaralan.

URI NG PORMAL NA WIKA

•PAMBANSA
– Wikang ginagamit sa pamahalaan at ginagamit na panturo sa paaralan.

•PAMPANITIKAN
– Mga salitang malalalim at ginagamit ng mga manunulat at dalubwika.
PAMBANSA PAMPANITIKAN
Kapatid Kapusod
Malaki Ga-higante
Katulong Katuwang

‘DI-PORMAL O IMPORMAL
•Wikang karaniwang ginagamit sa araw-araw na pakikipag-usap.

URI NG IMPORMAL NA WIKA

•Lalawiganin- wikang gamit sa partikular na lalawigan.
•Kolokyal- wikang pinaikli.
•Balbal- madalas gamitin sa lansangan. Tinatawag na “slang” sa Ingles
 Mga Halimbawa
Pambansa/Pampanitikan Bikol Bisaya
Malaki Dakula Dako
Ina Mamay Iloy
Ama Papay Amay
Habag/Awa Habag Luoy
Kapatid Tugang Utod/Utol

Pormal Balbal
Tatay/Ama Erpat
Nanay/Ina Ermat
Security Guard Sikyo
Sigarilyo Yosi
Kotse Tsikot
Pulis Lispu
Baliw Praning
Gutom Tom-guts

Pormal Kolokyal
Aywan Ewan
Piyesta Pista
Nasaan Nasan
Saan ba? San ba?

Barayti ng Wika
Panimula........
•Ang ating wika ay may iba’t-ibang barayti.
•Ito ay sanhi ng pagkakaiba ng uri ng lipunan na ating ginagalawan, heograpiya, antas
ng edukasyon, okupasyon, edad at kasarian at uri ng pangkat etniko na ating
kinabibilangan.
•Dahil sa pagkakaroon ng heterogenous na wika tayo ay nagkaroon ng iba’t-ibang
baryasyon nito, at dito nag-ugat ang mga barayti ng wika, ayon sa pagkakaiba ng mga
indibidwal.

Dayalek
- Ito ang barayti ng wikang ginagamit ng patikular na pangkat ng mga tao mula sa isang
partikular na lugar tulad ng lalawigan, rehiyon, o bayan.
Halimbawa: Maynila: “Punta tayo mall.” TagBis: “Magpunta tayo sa mall”.
Meron (3) tatlong uri ng Dayalek:
1.) Dayalek na heograpiko (batay sa espasyo)
2.) Dayalek na Tempora (batay sa panahon)
3.) Dayalek na Sosyal (batay sa katayuan)

Mga Halimbawa ng Dayalek

Tagalog = Bakit? Ilocos = Bakit ngay?
Batangas = Bakit ga? Pangasinan = Bakit ei?
Bataan = Bakit ah?
Idyolek
- Ito ang kani-kaniyang paraan ng paggamit ng wika kahit na mayroon nang sariling
dayalek.
Halimbawa: "Anak, pakiexplain. Labyu!" – Donya Ina. "Walang makakapagpigil
saamin!" – pabebe girls

Mga halimbawa ng Idyolek

“Magandang Gabi Bayan” ni Noli de Castro
• “Hindi ka namin tatantanan” ni Mike Enriquez
• “Ito ang iyong Igan” ni Arnold Clavio
• “Hoy Gising!” ni Ted Failon
• “Ang buhay ay weather weather lang” ni Kim Atienza
• “I shall return” ni Douglas MacArthur

Sosyolek
-Barayti ng wikang nakabatay sa katauuan o antas sa panlipunan o dimensiyong sosyal
ng mga taong gugagamit ng wika.
Halimbawa: "Deyms ko magpoka“na nangangahulugang "Di ako magtell“ –gay linggo
"I will make para na to the canto, friend” -coño

Mga halimbawa ng Sosyolek

• “Repapips, ala na ako datung eh” (Pare, wala na akong pera)
• “Oh my God! It’s so mainit naman dito.” (Naku, ang init naman dito!)
• “Wa facelak girlash mo” (walang mukha o itsura ang gelpren mo o kaya ay pangit ng
gelpren mo)
• “Sige ka, jujumbagin kita!” (sige ka, bubugbugin kita!)
• “May amats na ako ‘tol” (may tama na ako kaibigan/kapatid o kaya ay lasing na ako
kaibigan/kapatid)

Ekolek
•Barayti ng wika na kadalasang ginagamit sa loob ng ating tahanan.
•Ito ang mga salitang madalas na namumutawi sa bibig ng mga bata at mga
nakatatanda, malimit itong ginagamit sa pang araw-araw na pakikipagtalastasan.

Mga Halimbawa ng Ekolek

•Palikuran – banyo o kubeta
•Silid-tulugan o pahingahan – kuwarto
•Pamingganan – lalagyan ng plato
•Pappy – ama/tatay
•Mumsy – nanay/ina
Register
-Uri ng wikang ginagamit depende sa sitwasyon at kausap gaya ng mga bata, titser,
atbp.
Halimbawa:
“Parine ka muna ha ineng. Alis mami saglit." –matanda sa bata
"Opo maam” – estudyante sa titser
“Boss, magkano tuhog ng Betamax?” -ihawan sa kanto
•minsan sinusulat na “rejister”,
Ito ay may tatlong uri ng dimensyon.
a.) Field o larangan – ang layunin at paksa nito ay naayon sa larangan ng mga taong
gumagamit nito.
b.) Mode o Modo – paraan kung paano isinasagawa ang uri ng komunikasyon.
c.) Tenor – ito ay naayon sa relasyon ng mga nag-uusap.

Mga Halimbawa ng Register

•Mga salitang jejemon
•Mga salitang binabaliktad
•Mga salitang ginagamit sa teks
•Mga salitang ginagamit ng mga iba’t-ibang propesyon (jargons) gaya ng mga doktor

Etnolek
•Isang uri ng barayti ng wika na nadebelop mula sa salita ng mga etnolonggwistang
grupo.
•Dahil sa pagkakaroon ng maraming pangkat etniko sumibol ang ibat ibang uri ng
Etnolek.
•Taglay nito ang mga wikang naging bahagi nang pagkakakilanlan ng bawat pangkat
etniko.

Mga Halimbawa ng Etnolek

•Vakuul – tumutukoy sa mga gamit ng mga ivatan na pantakip sa kanilang ulo tuwing
panahon ng tag-init at tag-ulan.
•Bulanim – salitang naglalarawan sa pagkahugis buo ng buwan.
•Laylaydek Sika – Salitang “iniirog kita” ng mga grupo ng Kankanaey ng Mountain
Province
•Palangga – iniirog, sinisinta, minamahal ang katumbas nito.
•Kalipay – tuwa, ligaya, saya.

Jargon
-Partikular na paggamit ng wika sa isang larangan.
Halimbawa:
*Tsok, Lesson Plan, blackboard, atbp. -Kung sa titser
*Sphygmomanom eter, syringe, atbp. -Kung sa doctor
Pidgin at Creole
Ang pidgin ay usbong na bagong wika o tinatawag sa Ingles na 'nobody's native
language' o katutubong wikang di pagaari ninuman. Impormal na wikang ginagamit ng
dalawang tao na magkaiba ang wika upang magkaunawaan.
Ang creole naman ay naging likas na wika o unang wika na ng batang isinalang sa
komunidad ng pidgin. Pormal na wikang nabuo sa paghahalo ng magkaibang wika.
Halimbawa:
Ang mga Espanyol at Zamboanga ay gumamit ng makeshift language o pidgin para
maitindihan ang isa't isa. Dito isinilang ang Chavacanong wika dahil dito at naging
creole.

Mga Halimbawa ng Pigdin

• “Ako kita ganda babae.” (Nakakita ako ng magandang babae.)
• “Kayo bili alak akin.” (Kayo na ang bumili ng alak para sa akin.)
• “Ako tinda damit maganda.” (Ang panindang damit ay maganda.)
• “Suki ikaw bili akin ako bigay diskawnt.” (Suki, bumili ka na ng paninda ko. Bibigyan
kita ng diskawnt.)
• “Ikaw aral mabuti para ikaw kuha taas grado.” (Mag-aral ka ng mabuti upang tumaas
ang iyong grado.)