BÁO CHÍ

VÀ TÁC ĐỘNG Ở TẦM CAO HƠN

Minh Nhung

Không phải vô cớ mà nhiều nước coi báo chí là quyền lực thứ tư (lập pháp,
hành pháp, tư pháp và báo chí, bởi vai trò quan trọng của báo chí thì không ai có
thể phủ nhận được. Xin lạm bàn về tác dụng cần phát huy và phản tác dụng của
báo chí cần tránh.

Báo chí được coi là phương tiện thông tin đại chúng, không thể thiếu trong
cuộc sống hàng ngày. Nếu trước đây, thông tin đã có vai trò quan trọng như vậy,
thì trong cơ chế thị trường, trong thời đại cách mạng 4.0, kinh tế số, thì thông tin
càng có vai trò quan trọng gấp bội. Nếu trước đây lực lượng sản xuất được hiểu
theo nghĩa hẹp chỉ bao gồm lao động, tài nguyên thiên nhiên, vật tư, tiền vốn, còn
thông tin chưa được coi là lực lượng sản xuất trực tiếp, thì nay vai trò của thông tin
quan trọng hơn nhiều. Vai trò này đã được thừa nhận, là lực lượng sản xuất trực
tiếp, bởi ai nắm được thông tin sớm hơn, chính xác hơn, đầy đủ hơn, thì người đó
sẽ giành chiến thắng trên thương trường và các lĩnh vực hoạt động. Trong nền kinh
tế số, thông tin càng có ý nghĩa trực tiếp, đầy đủ và nhanh nhạy hơn.

Thông tin có nhiều nguồn, từ các cơ quan thống kê do ngành Thống kê cung
cấp, do báo chí (cả báo viết, báo mạng, báo hình, báo nói,…), mạng xã hội,…,
cung cấp nhưng báo chí vẫn là thông tin đại chúng nhất. Tuy nhiên, thông tin của
báo chí phải là thông tin trung thực, đối lập hoàn toàn với tin đồn thất thiệt. Trong
cơ chế thị trường, tin đồn thất thiệt thường xảy ra thường xuyên; nó lại được “cộng
hưởng” với việc đầu tư theo phong trào, tâm lý đầu tư bầy đàn. Đi theo sự “cộng
hưởng” này thường là sự hốt hoảng thái quá (hoảng loạn). Chỉ trong mấy năm, thị
trường chứng khoán Việt Nam được các nhà đầu tư nhỏ lẻ đưa lên tận mây xanh
(vượt đỉnh 1500 điểm). Mặc dù đã được báo chí cảnh báo khi nhắc tới truyện “Ông
lão đánh cá và con cá vàng”, hay cảnh báo “chứng khoán đã vượt qua “đỉnh” sang
dốc bên kia”, nhưng vẫn “rơi” xuống “đáy” còn trên dưới 1200 điểm. Nếu chỉ
thông tin diễn biến và dự báo giá vàng một cách đơn thuần, nhưng đã thái quá đưa
lên tới 85-100 triệu đồng/lượng thì lại có tác động ngược: càng làm cho giá vàng
tăng lên. Tuy nhiên, báo chí đã góp phần ngăn chặn sự tác động hoảng hốt thái quá
này đã góp phần làm cho thị trường chứng khoán, giá vàng dần dần ổn định trở lại.
 Thông tin trung thực thì không thể “tô hồng”, “minh họa”, hoặc “bôi đen”
thực tế- đã tác động tiêu cực đến thực tiễn. Có người nói, “tô hồng” cũng có tác
dụng động viên, tạo tâm lý lạc quan; nhưng đã gây ảo tưởng, chủ quan, thậm chí là
kiêu ngạo; mà kiêu ngạo là kẻ thù của thành công, thậm chí còn gây hại cho nhiều
nhà đầu tư theo, cho sự nghiệp chung. Có người nói “minh họa” cũng có tác dụng
chứng minh bằng con số, làm vững chắc hơn các kết luận, đánh giá của lãnh đạo,
nhưng nếu đó là tư tưởng thành tích thì không chỉ vô bổ mà còn nguy hiểm nữa.
Có người nói “bôi đen” về mặt nào đó cũng có tác dụng cảnh báo; nhưng không
thấy “bôi đen” lại làm nhụt chí, thậm chí làm thui chột quyết tâm của các nhà đầu
tư chân chính.

Báo chí là một trong những công cụ để tuyên truyền đường lối, chính sách
và những giải pháp của Đảng và Nhà nước, tạo ra sự đồng thuận xã hội, sẽ tạo
thêm sức mạnh cho đường lối, chính sách, giải pháp đúng đắn. Tuy nhiên, ở một
chiều hướng khác, báo chí cần cảnh báo, phản biện xã hội ở tầm cao hơn, rất đắc
dụng để hoàn thiện đường lối, chính sách và giải pháp phù hợp đưa chính sách vào
cuộc sống. Có thể có rất nhiều ví dụ về sự phản biện từ thực tế này. Trước đây, nhờ
việc phản ánh thực tế, phản biện chính sách, góp phần đổi mới, tạo ra sự thần kỳ
trong phát triển nông nghiệp, thoát khỏi khủng hoảng, chuyển sang thời kỳ đẩy
mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa, góp phần chuyển từ nhóm nước thu nhập thấp
sang nhóm nước có thu nhập trung bình; đang phấn đấu để thực hiện mục tiêu trở
thành nước công nghiệp, nước phát triển. Hiện nay, báo chí đang thông tin, phản
biện về tái cơ cấu nền kinh tế; chuyển đổi mô hình tăng trưởng theo chiều rộng, số
lượng sang chiều sâu, chất lượng. Những chỉ tiêu được báo chí tập trung phản biện
là hiệu quả đầu tư (với hệ số ICOR), năng suất lao động, năng suất các nhân tố
tổng hợp (TFP). Đứng trước diễn biến tình hình kinh tế hiện nay, báo chí đề cập
đến việc chống các nguy cơ “tụt hậu xa hơn”, “sập bẫy thu nhập trung bình”, “chưa
giàu đã già”,…

Báo chí hiện nay cũng đã đưa tin kịp thời về phòng chống dịch, đồng thời đã
cảnh báo về nhiều vấn đề. CPI chưa cao, nhưng đã cảnh báo về nguy cơ lạm phát,
nhất là “nhập khẩu lạm phát”. Cơ cấu kinh tế cũng được cảnh báo về công nghiệp
hỗ trợ yếu, tính gia công lắp ráp còn lớn. Báo chí đã cảnh báo về nợ xấu, tiềm ẩn
nợ xấu; về sự vào/ra thị trường của DN, về sức khỏe DN; về giá vàng…

(Đào Ngọc Lâm 0912174812)