FILIPINO SA PILING LARANG: AKADEMIKO

Sintesis o Buod
ABSTRAK • Pinaikling bersyon ng mga nabasa upang makabuo ng
1. Mula sa salitang Latin na abstractus na
panibagong ideya nagbibigay integrasyon sa ibat ibang
nangangahulugang extract from (Harper, 2016)
punto at ideya
2. Isang maikling BUOD ng artikulo, ulat at pag-aaral
3. Ginagamit sa pagsulat ng mga akademikong papel tulad
Abstrak at bionote
ng tesis,papel na siyentipiko,teknikal lektyur at mga
report. • Parehong pinaikling bersyon, nakabatay sa
katotohanan, sistematiko.
4. Ito ang pinaka buod ng buong akdang akademiko o ulat
na inilalagay bago ang introduksiyon nito.

Mga Katangian ng Abstrak

• Gumagamit ng mga simpleng pangungusap na
nakatatayo sa sarili nito bilang isang yunit ng
impormasyon.
• Kompleto ang mga bahagi.
• Nauunawaan ang pangkalahatang target ng
mambabasa.
• Walang impormasyon hindi nabanggit sa papel.

Mga Hakbang sa Pagsulatng Abstrak

1. Basahing muli ang buong papel
2. Irebisa ang unang draft upang maiwasto ang anumang
kahinaan
3. Isulat ang unang draft ng papel
4. I-proofread ang pinal na kopya

Mga Elemento ng Abstrak

• May malinaw na pakay o layunin
• Mayroong presensiya ng metodolohiya
• May malinaw na katanungan at kasagutan
• Mayroong resulta na mababasa
• May implikasyon

Mga Uri ng Abstrak

1. Deskriptibong Abstrak
• Inilalarawan ang mga pangunahing ideya ng papel.
• Nakapaloob dito ang kaligiran, layunin, at tuon ng
papel.
• Binubuo ng isang daan o kulang isang daan na salita

2. Impormatibong Abstrak
• Ipinapahayag ang mahahalagang ideya ng papel.
• Binubuod dito ang kaligiran, layunin, tuon,
metodolohiya, resulta, at konklusyon ng papel.
• Ito ay mahaba kumpara sa deskriptibong abstrak.
• Binubuo ng halos dalawang daan at limampong
salita o higit pa.

Bionote at Sintesis o Buod

• Mga uri ng akedemikong sulatin

Bionote at sintesis o buod

• Parehong dapat may kaugnayan ang impormasyon ng
isususlat at ang patungkol ay pwedeng may kinalaman
sa may akda

Abstrak
• Ginagamit sa pagsulat ng tesis o siyentipikong papel o
teknikal na papel

Bionote
• Tanging akademikong sulatin na may nakalamang
tagumpay, kakayahan, at edukasyon natamo nang
pinapatungkol dito.

1
 FILIPINO SA PILING LARANG: AKADEMIKO
gabi naman ay nag aaral siya. Hanggang sa makatapos siya
BUOD / SINTESIS ng pag aaral at naging topnotcher. At naging isang tanyang
na abugado sa Maynila at nagkaroon ng isang malaking
BUOD
bahay sa quezon City. At napangasawa niya si Ising na taga
• Siksik at pinaikling bersiyon ito ng teksto. San Fernando at nagkaroon sila ng Anak. Sa kabila nang
• Ang teksto ay maaaring nakasulat, pinanonood o kanyang katanyagan ay hindi nya pa rin malimutan ang sakit
pinakinggan. at sama ng loob na dinanas nya sa san roque kahit na
• Pinipili rito ang pinakamahalagang ideya at namatay na ang mga gumawa nito sa kanya. At loob ng
sumusuportang ideya o datos. mahabang panahon ay hindi siya pumunta, ni umuwi doon
• Mahalaga ang pagtutok sa lohikal at kronolohikal na upang dalawin ang puntod ng kanyang mga magulang.
daloy ng mga ideya ng binuod na teksto. Hanggang sa isang araw ay lumapit sa kanya ang Tiyo Julio
niya upang magpatulong ukol sa lupa. Hindi naman ito nabigo
KATANGIAN NG ISANG MAHUSAY NA BUOD sa paghingi ng tulong kay Layo.
1. Nagtataglay ng obhetibong balangkas ng orihinal na
teksto. Ikinagulat ng lahat nang malaman na mayroon siyang
2. Hindi nagbibigay ng sariling ideya o kritisismo. kanser. Labis ang kalungkutang nadarama ng kanyang
3. Hindi nagsasama ng ng mga halimbawa, detalye, o pamilya. Itinatago niya ang takot na nararamdaman. Ipinipilit
impormasyong wala sa orihinal na teksto. niya na huwag siyang ilibing sa san roque dahil sa galit at poot
4. Gumagamit ng mga susing salita. na nararamdaman niya. Ngunit pinayuhan ito ni Tiyo Julio na
5. Gumagamit ng sariling pananalita ngunit napapanatili sa kalaunan din ay naintindihan niya at napatawad niya ang
ang orihinal na mensahe. mga taong nagpahirap sa kanya noon. At iniuwi rin ang
kanyang katawan sa San Roque at doon na rin Inilibing.
HAKBANGIN SA PAGBUBUOD
1. Basahin, panoorin, o pakinggan muna nang pahapyaw PAGSUSURI
ang teksto. • Pangunahing Karakter
2. Sa mga nakasulat o episodo ng isang pinanood o o Layo - naulila ng maaga sa magulang at inampon
pinakinggan, tukuyin ang paksang pangungusap o ng kanyang malupit na amain, na kapatid ng
pinakatema. Tukuyin din ang mga susing salita (key kanyang ama.
words).
• Tunggalian
3. Pag-ugnay-ugnayin ang mga ideyang ito upang mabuo
ang pinakapunto o tesis. o Ang nagsilbing tunggalian sa kwento ay ang lahat
4. Sulatin ang buod. ng pagmamalupit na naranasan ni Layo sa kamay
ng kanyang Amain.
• Tiyakin ang organisasyon ng teksto.
• Resolusyon ng tunggalian
• Huwag gumamit ng mga salita o pangungusap
mula sa teksto. o Dahil sa mga naranasan ni Layo, siya'y nagsumikap
5. Huwag maglalagay ng mga detalye, halimbawa, at na abutin ang kanyang pangarap. Naging
ebidensiya. manunulat siya sa isang pahayagan sa kanilang
6. Huwag maglalagay ng mga detalye, halimbawa, at bayan at sa gabi naman ay nag aaral siya.
ebidensiya. Hanggang sa makatapos siya ng pag aaral at
7. Huwag magsisingit ng mga opinyon. naging topnotcher. At naging isang tanyang na
8. Sundin ang diagram sa ibaba. abugado sa Maynila at nagkaroon ng isang
malaking bahay sa Quezon City.

SINTESIS
• Mula sa salitang Griyego na syntithenai (syn = kasama;
magkasama; tithenai = ilagay; sama-samang ilagay).
• Paggawa ng koneksyon sa pagitan ng dalawa o higit
pang mga akda o sulatin.

2 Anyo ng Sintesis

1. EXPLANATORY SYNTHESIS
Sa pagbubuod naman ng mga piksyon, tula, kanta, at iba
pa: • Isang sulating naglalayong tulungan ang
• Maaring gumawa muna ng story map o graphic mambabasa o nakikinig na lalong maunawaan ang
organizer upang malinawan ang daloy ng mga bagay na tinatalakay.
pangyayari.
2. ARGUMENTATIVE SYNTHESIS
• Isulat ang buod sa isang talata kung saan ilalahad
ang pangunahing karakter, ang tunggalian, at ang • Ito ay may layuning maglahad ng pananaw ng
resolusyon ng tunggalian. sumusulat nito
Mga Uri ng Sintesis
HALIMBAWA NG BUOD I. Background Synthesis
o Nangangailangang pagsama-samahin ang mga
Sa Lupa ng Sariling Bayan sanligang impormasyon ukol sa isang paksa.
Bata pa lamang ay naulila na si Layo. Kaya't inampon
kanyang tiyuhin na si Tata Indo. Lahat ng pagmamalupit ay II. Thesis-Driven Synthesis
naranasan niya sa kamay ng kanyang Amain. Kaya't siya'y o Halos katulad lamang ito ng background synthesis
nagsumikap na abutin ang kanyang pangarap. Naging ngunit magkaiba lamang sila ng pagkatuon.
manunulat siya sa isang pahayagan sa kanilang bayan at sa
2
 FILIPINO SA PILING LARANG: AKADEMIKO
III. Synthesis for the Literature
o Ginagamit ito sa mga sulating pananaliksik.
Katangian ng mahusay na Sintesis
• Nag -uulat ng tamang impormasyon
• Nagpapakita ng Organisasyon
• Napapagtibay nito ang nilalaman
Hakbangin sa Pag buo ng Sintesis
1. Basahing mabuti ang kabuuang anyo at nilalaman ng
teksto.
2. Isangkot ang lahat ng pandama dahil naisasapuso at
mailalagay ng wasto sa isipan ang mahalagang diwa
ng teksto.
3. Isaalang-alang ang tatlong uri ng pagkakasunod-
sunod ng mga detalye.
4. Maaari ding isaalang-alang ang mga bahagi ng
teksto: Una, Gitna at Wakas.
5. Gamitin ang proseso sa pagsulat para sa maayos na
anyo ng teksto at sistematikong pagsulat.
Halimbawa ng Sintesis
EXPLANATORY SYNTHESIS
• Anyo: Explanatory Synthesis
• Uri: Background Synthesis
• Thesis Statement: Ang inflation ay nagdudulot ng
masamang epekto lalo na sa mga mamamayang Pilipino.
• Pamamaraan/Pagsusuri: Paghahalimbawa,
Komparison at Kontrast, at Konsisyon.
• Layunin: Mapatunayan ang masamang epekto ng
inflation.
Paghahalimbawa
Sa nakalipas na mga buwan naging maugong sa
balita ang inflation rate, isang istadistika na sumusukat sa bilis
na pagtaas sa mga presyo ng mga bilihin. Nadama ng mga
mamamayang Pilipino ang wal ang humpay na pagtaas sa
presyo ng mga bigas, gulay, at produktong petrolyo. Ayon kay
Astro del Castillo, Presi dente at Managing Director ng First
Grade Finance, may mga halimbawa ng mga sanhi ng
pagsipa ng inflation. Una, ang mga estudyante ay umaaray na
sa inflation dahil sa pagtaas ng pasahe ng mga public
transportation. Pangalawa, maraming mga mahihirap na mga
Pilipino ay hindi na makabili ng mga pangunahing
pangangailangan sanhi ng mataas na presyo. Pangatlo, ay
ang mga pamilya ng mga OFW ay hirap na magbudget dahil
sa mahal na mga bilihin
Komparison at Kontrast
Ayon kay Dona Reyes, may mabuting epekto ang
inflation sa Pilipinas dahil sa pagtaas sa presyo ay tanda
lamang ng unti-unting pag-unlad ng produksyon at
ekonomiya, at humihikayat ito na pagbutihin at pataasin ang
produksyon. Katulad lamang ito sa pag-aaral ni Udang (2018),
EPEKTO NG IMPLASYON, mabuti rin ang epekto dahil kung
itinuring ng mga Pilipino ang dahilan ngt implasyon ay ang
pagtaas ng demand, ang mga negosyante ay mahihikayat na
pataasin at pagbutihin ang produksyon. Ngunit ayon sa ABS-
CBN NEWS (2018), kung aalamin ang epekto ng implasyon,
maraming mga Pilipino ang naghihirap at hindi na makabili ng
mga pangunahing bilihin dahil sa pagtas ng presyo.
Konsesyon
Ayon sa artikulo ng ABS-CBN NEWS (2018), ang
pagtaas ng presyo ng mga pangunahing bilihin ng
mamamayang Pilipino ay isang uri ng implasyon at walang
magandang naidudulot sa mamamayang Pilipino. Kaya
naman, hindi talaga nakakatulong ang pagpatupad ng Train
Law at implasyon dahil karamihan sa mga mamamayang
Pilipino ang mas lalong naghihirap epekto ng pagtaas ng
mga bilihin.
THESIS-DRIVEN SYNTESIS
• Anyo: Argumentative Synthesis
• Uri: Thesis-Driven Synthesis
• Thesis Statement: Ang implasyon ay nagdudulot ng
masamang epekto lalo na sa mamamayang Pilipino.
• Pamamaraan/Pagsusuri: Paghahalimbawa,
Komparison at Kontrast, at Konsesyon.
• Layunin: Mapatunayan ang masamang epekto ng
implasyon.
Paghahalimbawa
Ang impalsyon ay ang pagtaas ng presyo ng ilang
pangkaraniwang serbisyo't produktong bin ibili ng mga
konsyumer. Sa isang pahayag ng Department of Budget ang
managemen, National Economic and Development Authority
at Department of Finance, inamin nilang tumaas ang halaga
ng bigas, mais, isda, at pamasahe na naging dahilan ng
mataas na inflation rate. Ayon sa mga Economic Manager,
ang pagtaas ng gastos sa transportasyon ay bunga ng
pagtaas ng presyo ng petrolyo ang dahilan ng pagtaas ng
presyo ng mga produkto sa pandaigdigang pamilihan.
Komparison at Kontrast
Ayon sa Pilipino Star Ngayon (2018), ang implasyon
ay nagdudulot ng masamang epekto sa bansa. Ang pagtaas
ng mga presyo ng mga pangunahing pangangailangan ng
mga mamamayan. Tumataas na rin ang kaltas sa mga
manggagawang Pilipino kaya mas lalong humihirap ang
buhay dahil ditto. Sa kabilang banda, ayon kay Rohanisa
Abbas (2018), mabuti ang naidudulot ng implasyon sa
Pilipinas. Ang mga nalilikom na pera sa Train Law na
nagdudulot ng implasyon ay makakatulong sa proyekto para
sa BUILD, BUILD, BUILD PROJECT. At bukod dito ginagamit
ang pera na nakuha para bigyang allowance ang mga
mamamayang Pilipino na walang trabaho.
Konsesyon
Ayon kay Joshua Mata, ang Secretary General ng
mga Nagkakaisa at Progresibong Manggawawa o SENTRO,
hindi sapat ang binibigay na pabuya ng pamahalaan napag-
alis sa buwis sa mga manggagawa. Dismayado si Mata sa
pagpatupad ng pamahalaan ng panibagong tax measurement
sa kabila ng bigong pagtugon sa patuloy na pagtaas ng presyo
ng mga bilbihin sa bansa. Dagdag pa rito, Malaki ang
bahagdan ng ating mamamayan ang mawawalan ng
kakayahan na makabili ng mga pangunahing
pangangailangan sanhi ng mataas na presyo. Kaya naman,
wala talagang magandang maidudulot ang maapektuhan dito
lalong-lalo na ang mga mahihirap.
Buod
• Siksik at pinaikling bersiyon ng teksto.
• Pinipili rito ang pinakamahalagang ideya at
sumusuportang ideya o datos.
Sintesis
• Pagsasama ng dalawa o higit pang buod.
• Paggawa ng koneksyon sa pagitan ng dalawa o higit
pang mga akda o sulatin.
3
 FILIPINO SA PILING LARANG: AKADEMIKO
BIONOTE
• Ang bio ay salitang Griyego na ang ibig sabihin sa
Filipino ay "buhay" . Nagmula rin sa wikang Griyego ang
salitang graphia na ang ibig namang sabihin ay "tala"
(Harper, 2016)
• Isang maikling impormatibong sulatin (Karaniwan isang
talata lamang) na naglalahad ng mga klasipikasyon ng
isang indibwal at ng kaniyang kredibilidad bilang
propesyunal.
• Taglay nito ang pinakamaikling buod ng mga tagumpay,
pag-aaral, at pagsasanay ng may akda.
Layunin ng Bionote
• Ginagamit para sa personal profile ng isang tao, katulad
ng kanyang academic career at iba pang impormasyon
ukol sa kanya
Karaniwang Gamit ng Bionote
• Bio-Data, Resume Social Networking, Sites Digital
Communication Sites, Blog, Aklat, Artikulo.
• Nakatuon lamang sa mga angkop na kasanayan o
katangian
• Binabanggit ang degree kung kinakailangan
• Maging matapat sa pagbabahagi ng impormasyon
Uri ng Bionote
1. Maikling Tala ng may Akda
• Maikling tala ng bionote
• Maikli ngunit siksik sa impormasyon at may
direktang ugnayan sa nilalaman ng tala
2. Mahabang Tala ng may Akda
• Mahabang tala sa may akda
• Isang prosang bersiyon ng isang curriculum
vitae. Madalas ay nakalimbag ito na may
dobleng espasyo at walang pahina.

Bakit nagsusulat ng Bionote?

• Upang ipaalam sa iba hindi lamang ang karakter kundi
maging ang kredibilidad sa larangang kinabibilangan.
• Ito rin ay isang daan para maipakilala ng manunulat ang
kanyang sarili sa mga mambabasa.

Mga Dapat Lamanin ng Bionote

• Personal na impormasyon (pinagmulan, edad, buhay
kabataan-kasalukuyan)
• Kaligirang pang-edukasyon (paaralan, digri, at
karangalan)
• Ambag sa larangang kinabibilangan (kontribusyon at
adbokasiya)

Pamantayan sa Pagsulat ng Bionote

• Sikaping maisulat lamang ito nang maikli Kung
gagamitin sa resume kailangang maisulat lamang sa
loob ng 200 salita. Kung gagamitin sa social networking
sites sikaping maisulat lamang sa loob ng 5-6 na
pangungusap
• Magsimula sa pagbanggit ng mga personal na
impormasyon o detalye tungkol sa iyong
buhay.(interes, tagumpay na nakamit, edukasyon).
• Gumamit ng ikatlong panauhan upang maging litaw na
obhetibo ang pagkakasulat nito.
• Gawing simple simple ang pagkakasulat nito. Gumamit
ng payak na salita, maiikli at tuwirang pangungusap.
• Basahing muli at muling isulat ang pinal na sipi ng iyong
bionote. Maaring ipabasa muna ito sa iba para matiyak
ang katumpakan ng wika at konteksto.

Katangian ng Bionote
• Maikli ang nilalaman
• Gumagamit ng ikatlong panauhang pananaw
• Kinikilala ang mambabasa
• Gumagamit ng baligtad na tatsulok mula sa
pinakamahalaga hanggang sa hindi gaanong
pinakamahalaga

4
 FILIPINO SA PILING LARANG: AKADEMIKO
PANUKALANG PROYEKTO
• ang panukalang proyekto ay isang uri ng dokumento na
kung saan makikita ang mga plano para kumbinsihin
ang isang sponsor or namumuhunan.
• ito ay ang pagpapasa o pagpaplano ng isang
minumungkahing proyekto.
Mga tagubilin ng panukalang proyekto?
o Magplano nang maagap.
o Gawin ang pagpaplano ng pangkatan.
o Maging realistiko sa gagawing panukala
o Matuto bilang isang organisasyon.
o Maging makatotohanan at tiyak.
o Limitahan ang paggamit ng mga teknikal na jargon
o Piliin ang pormat ng panukalang malinaw at madaling
basahin.
o Alalahanin ang proyoridad ng hihingian ng suportang
pinansyal.
Mga bahagi ng panukalang proyekto
o Panimula
o Katawan
o Konklusyon
HALIMABAWA:
Peter Dimasalanta, Hector Ramirez
KATEGORYA NG PROYEKTO
• dito matutukoy ang kategorya ng isang proyekto. Ang
proyekto ba ay seminar o kumprensiya, palihan,
pananaliksik, patimpalak, konsiyerto o outreach
program.
HALIMABAWA:
• Ang proyektong pagbuo ng bagong library para sa
STEM sa San Pedro High School (SPHS) ay
isasagawa sa pamamagitan ng pagkuha ng mga libro
para sa STEM at pagbuo ng plano upang mahikayat
ang mga mag-aaral na kumuha ng kursong ito.
PETSA
• kailan ipadadala ang proposal at ano ang inaasahang
haba ng panahon upang maisakatuparan ang
proyekto.
HALIMABAWA:

Depinisyon ng bawat bahagi sa pagsulat ng Panukalang

Proyekto
PANIMULA
• dito sa panimula inilalahad ang mga rasyonal o mga
suliranin, layunin, o motibasyon.

KATAWAN
• dito sa katawan inilalagay ang mga detalye ng mga
kailangang gawin at ang mga iminumungkahing
badyet para sa mga ito.
RASYONAL
KONKLUSYON • ilalahad dito ang mga dahilan, sitwasyon o kalagayan
• sa konklusyon inilalahad ang mga benepisyong kaya may pangangailangan sa pagsasakatuparan ng
maaaring idulot ng proyekto. proyekto at kung ano ang kahalagahan nito.

PARAAN SA PAGSULAT NG PANUKALANG PROYEKTO HALIMABAWA:

o Pamagat • Ang kahalagahan ng proyektong ito ay para maipakita
o Proponent ng Proyekto ang paguunlad ng paaralan sa larangan ng STEM at
o Kategorya ng Proyekto para makagawa ng bagong pasilidad para sa bagong
o Petsa kaalaman ng mga kabataan.
o Rasyonal
o Deskripsyon ng Proyekto DESKRIPSYON NG PROYEKTO
o Badyet • isusulat dito ang panlahat at tiyak na layunin.
o Pakinabang Nakadetalye dito ang mga pina-planong paraan
upang maisagawa ang proyekto at ang inaasahang
Depinisyon at Halimbawa ng Paraan ng pagsulat ng haba ng panahon.
Panukalang Proyekto
PAMAGAT HALIMABAWA:
• kinakailangan na ang pamagat dapat ay malinaw at • Ang proyektong ito ay aabutin ng anim na buwan para
maikli. maisakatuparan o matapos. Maliban sa pagbuo ng
library, gagawa rin ang mga miyembro ng komite ng
HALIMABAWA: paraan para hikayatin ang mga estudyante na
• PANUKALANG PROYEKTO SA PAGKAKAROON kumuha ng STEM.
NG BAGONG LIBRARY PARA SA STEM SA SAN
PEDRO HIGH SCHOOL. BADYET
• itatala rito ang detalye ng lahat ng inaasahang
gastusin sa pagkompleto ng proyekto.
PROPONENT NG PROYEKTO
• tumutukoy sa tao o organisasyong nagmumungkahi HALIMABAWA:
ng proyekto. Isinusulat din dito ang adres, e-mail, • Kahati sa badyet ng paaralan ay mangagaling sa
cellphone o telepono, at lagda ng tao o organisasyon. ating sponsors na dating mga estudyante ng SPHS.
Magbibigay din ang ciudad ng pondo para sa
5
 FILIPINO SA PILING LARANG: AKADEMIKO
paggawa ng mismong library. ang badyet sa gagawing panukalang proyekto.
PAKINABANG • Alalahaning nakaaapekto ang paraan ng pagsulat
• ano ang pakinabang ng proyekto sa mga direktang sa pag-apruba o hindi sa panukalang proyekto.
maaapektuhan nito. Gumamit ng mga simpleng salita at
• kung ano ang ambag nito sa indibidwal o sa ahensya pangungusap.Iwasan ang maging maligoy.
upang maisagawa ang proyekto na ito. • Hindi makakatulong kung hihigit sa sampung
pahina ang panukalang proyekto.
MAHAHALAGANG IDEYA
• Sa pagsulat ng panukalang proyekto, isipin mo na
nakikipag usap ka sa isang kliyente at ang layunin mo
ay itanghal ang iyong produkto o serbisyo upang
kaniya itong tangkilikin.
• Tiyaking lohikal ang pagkakasunod-sunod ng mga
planong gawain upang maipakita sa mag-aapruba ng
panukalang proyekto na ito ay organisado at
sigurado.

PLAN OF ACTION
• Tiyaking lohikal ang pagkakasunod-sunod ng mga
planong gawain upang maipakita sa mag-aapruba ng
panukalang proyekto na ito ay organisado at
sigurado.

HALIMBAWA NG PLAN OF ACTION

Plan of Action para sa TULAAN 2015
• Pag-apruba at paglabas ng badyet (7 araw)
• Pagbuo ng mga opisyal at puno ng mga komite (1
araw)
• Reserbasyon ng pagdarausan ng programa, lighting
at sound system at catering service (1 araw)
• Pag kontak sa mga makatang lalahok at pag tiyak sa
kanilang pagdalo (7 araw)

1. Paggawa at distribution ng mga publicity material (3 araw)

2. Pagpapadala ng mga liham-imbitasyon sa mga opisyal ng
unibersidad (1 araw)
3. Pag-ayos ng entablado at venue (kalahating araw)
4. Programa (kalahating araw)

HALIMBAWA NG PLAN OF ACTION

• Huwag magkakamali sa pagtutuos ng panukalang

badyet.Magdudulot ito ng impresyon na hindi ka
mapagkakatiwalaan.

TIPS SA PAGSULAT NG PANUKALANG PROYEKTO

• Alamin ang mga bagay na makapagkukumbinsi sa
nilalapitang opisina o ahensya sa pag-aapruba ng
panukalang proyekto.
• Bigyan diin ang mga pakinabang na maibibigay ng
panukalang proyekto. Mahihirapang tumanggi ang
nilalapitang opisina o ahensiya kung nakita nilang
malaki ang maitutulong nito sa mga indibidwal o
grupong target ng proyekto.
• Tiyaking malinaw, makatotohanan, at makatuwiran
6
 FILIPINO SA PILING LARANG: AKADEMIKO
TALUMPATI Mga Uri ng Talumpati
• Ang talumpati ay isang sining at agham ng pakikipag a. Talumpating Pampalibang
talastasan. • Madalas itong binibigkas pagkatapos ng isang
• Ang talumpati ay isang pormal na pagpapahayag salu-salo o kainan. Sa Uring ito, ang
na binibigkas sa harap ng manonood o mananalumpati ay nagpapatawa sa
tagapakinig. pamamagitan ng anekdota o maikling kwento.
• Ang sauladong talumpati ay higit na mabisa at kawili-
wili sa mga manonood. Sa preparasyon, ang b. Talumpating Nagpapakilala
talumpati ay maaaring biglaan o inihanda. – Dillague • Kilala din ito sa tawag na panimulang talumpati.
et.al. (2000) Ito ay karaniwang maikli lalo na kung ang
ipinapakilala ay kilala na o may pangalan na.
Tatlong Bahagi ng Talumpati Pakay nitong ihanda ang mga tao at pukawin
a. Pamagat ang kanilang atensyon sa galing ng kanilang
• Inilalahad ang layunin ng talumpati, kaagapay magiging tagapagsalita.
na ang istratehiya upang kunin ang atensyon ng
madla. c. Talumpating Pangkabatiran
b. Katawan • Sa uri ng talumpating ito ay gumagamit ng mga
• Nakasaad dito ang paksang tatalakayin ng kagamitang makatutulong para lalong
mananalumpati maliwanagan at maunawaan ang paksang
c. Katapusan tinatalakay. Ginagamit ito sa mga panayam,
kumbensyon, at mga pagtitipong pang-
• Dito nakalahad ang pinakamalakas na
siyentipiko, diplomatiko at iba pang samahan ng
katibayan, paniniwala at katwurin upang
mga dalubhasa sa iba’t ibang larangan.
makahikayat ng pagkilos sa mga tao ayon sa
layunin ng talumpati
d. Talumpating Nagbibigay-galang
Proseso ng Pagsulat • Ito ay magandang talumpati sa pagbibigay
galang at pagsalubong sa isang panauhin,
o Paghahanda pagtanggap sa kasapi o kaya ay sa
Bahagi ng paghahanda ang pagtiyak sa: kasamahang mawawalay o aalis.
o Layunin ng okasyon
e. Talumpating Nagpaparangal
• Mahalagang alamin ng tagapag-talumpati ang
layunin ng pagdaraos ng okasyon. • Sa mga okasyon tulad pagbibigay ng parangal
o Layunin ng magtatalumpati sa isang tao o kaya magbigay ng papuri sa mga
kabutihang nagawa nito ginagamit ang ganitong
• Maliban sa layunin ng okasyon dapat tiyakin ng
uri ng talumpati.
tagapagtalumpati sa kaniyang sarili kung iisa
lang siyang magsalita.
f. Talumpating Pampasigla
o Manonood
• Ang manonood ay hindi lamang tagapag-pakinig • Ang talumpating ito ang siyang pumupukaw ng
o Lugar na pagdarausan ng talumpati damdamin at impresyon ng mga tagapakinig
• Tumutukoy sa lugar, kagamitan, oras at daloy ng kung saan kalimitang binibigkas ito ng isang
programang kapapalooban ng talumpati Coach sa kanyang pangkat ng mga manlalaro,
isang Lider ng samahan sa mga manggagawa o
o Proseso ng pagsulat myembro at isang Pinuno ng tanggapan sa
Pananaliksik Proseso ng Pananaliksik: kanyang mga kawani.
• Pagbuo ng Plano
Mga Anyo ng Talumpati
• Pagtitipon ng Materyal
1. Biglaan Talumpati (Impromptu)
• Pagsulat
• Walang pagkakataon na makapaghanda ang
o Pagsulat mananalumpati. - Ibinibigay lamang ang paksa
Dalawang malaking proseso ang mahalagang isaalang-alang sa oras mismo ng pagsasalita.
sa yugtong ito:
2. Maluwag (Extemporaneous)
• Pagsulat
• Ang mananalumpati ay binibigyan ng
• Pagreresiba
bahagyang oras pagkatapos ibigay ang paksa
upang ito ay makapaghanda.
Paghahanda sa Talumpati 3. Isinaulong Talumpati
• Para maging epektibo ang talumpati, pinapayuhan ang
mananalumpati na magkaroon ng magandang • Binibigyan ng mahabang panahon ang
personalidad, maging malinaw ang pananalita, may mananalumpati upang makapaghanda at
malawak na kaalaman sa paksang tinatalakay, may maisaulo ang talumpati.
mahusay na paggamit ng kumpas, at may kasanayan
sa pagtatalumpati. Dapat din tandaan ng 4. Manuskrito
mananalumpati ang tindig, galaw, pagbigkas, • Ang tagapagsalita ay may hawak na nakasulat
pagbibigay diin at kaugnayan sa madla. na piyesa ng kaniyang talumpati na bibigkasin
sa harap ng mga manonood.

7
 FILIPINO SA PILING LARANG: AKADEMIKO
Mga dapat Isaalangalang habang Nagtatalumpati
1. Tinig
• Isinasaalang-alang sa bahaging ito ang tulin o
bilis ng pananalita, pagbibigay-diin sa
mahahalagang salita o mensahe na kailangang
maunawaan ng tagapakinig, tono ng pananalita,
pagtaas at pagbaba ng tinig, at paglakas at
paghina ng tinig. Ang magandang tinig ay
madaling makaakit sa madla.

2. Tindig
• Tumindig nang maayos at iwasan ang tindig
militar na parang naninigas ang katawan.
Sikaping maging magaan ang katawan at
nakarelaks. Mahalaga na magmukhang kapita-
pitagan para makuha agad ang atensyon ng
mga tagapakinig.

3. Galaw
• Ang galaw ay tumutukoy sa anumang pagkilos
na ginagawa ng tao na may kaugnayan sa
pagsasalita o pagpapahayag ng kaisipan o
anumang damdamin sa madla o mga
tagapakinig.

4. Kumpas ng mga kamay

• Ginagamit ang kumpas ng mga kamay sa
pagbibigay-diin sa sinasabi.

8
 FILIPINO SA PILING LARANG: AKADEMIKO
KATITIKAN NG PULONG • Action items o usaping na pagkasunduan
• Nag lalaman ng mgatala, rekord o pagdodokumento
ng mga mahahalagang puntong nailahad saisang
pagpupulong.
• “Minutes of meeting”.
• Nakasulat din kung sino-sino ang dumalo,anong oras
nag simulaat nag wakasang pagpupulong. Gayundin
ang lugar na pinagganapan nito.
• Ito ang nag sisilbing tala ng isang malaking
organisasyon upang maging batayan atsanggunian
ng mga bagay naitinatalakay.
• Nakatutulong din ito upang makita kung nagkakaroon
ba ng progreso o pag-unlad ang mga paksa o
gawaing napag-usapan nasa mga nakaraang miting.
Ayon kay Aspuria(2017).
• Ito rin ay nagsisilbing gabay upang malinaw na makita
kung ano naang mga napag-usapan at hindi pa
napag-usapan upang maiwasan ang paulit-ulit na
paksasa mga pulong.

TATLONG ESTILO AT URI NG KATITIKAN NG PULONG

• ULAT NG KATITIKAN
o lahat ng detalyeng napag usapan sa pulong ay
nakatalarito.

• SALAYSAY NG KATITIKAN • Pagbalita o pagtalastas

o isinasalaysaylamang ang mahahalagang detalye ng
pulong. • Iskedyul ng susunod na pulong

• RESOLUSYON NG KATITIKAN
o nakasaad lamang ang lahat ng isyung napag
usapan.

MGA BAHAGI NA DAPAT TAGLAYIN NG ISANG

MABUTING KATITIKAN NG PULONG • Pagtatapos
• Heading

• Lagda

• Mgakalahok o dumalo

MGA DAPAT IREKORD SA KATITIKAN NG PULONG

• Napagpasiyahang aksiyon
• Rekomendasyon
• Mahahalagang isyung lumutang sa pulong
• Pagbasa at pagpapatibay ng nagdaang katitikan ng • Pagbabago sa polisiya
pulong • Pagbibigay ng mga magagandang balita

KAHALAGAHAN NG KATITIKAN NG PULONG

• Ginagamit ang katitikan ng pulong upang ipaalam sa
mga sangkot sa pulong, kadalo o hindi nakadalo, ang
mga nangyari dito.
• Nagsisilbing permanenteng rekord.
9
 FILIPINO SA PILING LARANG: AKADEMIKO
• Magagamit bilang ebidensya sakaling magkaroon ng
pagtatalo.
• Ginagamit din upang ipaalala sa mga indibidwal ang
kanilang responsibilidad sa isang proyekto o gawain.
• Magiging hanguan ito ng mga impormasyon para sa
mga susunod na pulong.

KATANGIAN NG KATITIKAN NG PULONG

• Ito ay dapat na organisado ayon sa pagkakasunod-
sunod ng mga puntong napagusapan at
makatotohanan.
• Ito ay dokumentong nagtatala ng mahahalagang
diskusyon at desisyon.
• Dapat ibinabataysaagendang unang inihanda ng
tagapangulo o pinuno ng lupon.
• Maaaring gawin ito ng kalihim, typist o reporter.
• Dapat walang paligoy-ligoy, walang dagdag-bawassa
dokumento.
• Dapat na makatuwiran ang pagsulat nito.
• Dapat ito ay detalyado, nirepaso at hindi nakikitaan ng
katha.

NAKASAAD SA KATITIKAN NG PULONG

• Paksa
• Petsa
• Oras
• Pook kung saan ginawa ang pulong
• Mga taong dumalo at hindi dumalo
• Oras ng pagsisimula
• Oras ng pagkatapos

HALIMBAWA NG PAGBIBIGAY NG IMPORASIYON PARA

SA GAGANAPIN NA PULONG
Paksa: Ang susunod na christmas party sa barangay
Sagaba
Petsa: 11/22/2022
Oras: 1:00 P.M.
Pook: Brgy. Hall ng Sagaba, Sto. Domingo Nueva Ecija
Oras ng Pagsimula: 1:00 P.M. GABAY SA PAGSULAT NG KATITIKNA NG PULONG
Oras ng Pagtatapos: 3:30 P.M
Bago ang Pulong
1. Ihandaang sarili bilang tagatala.
HALIMBAWA NG KATITIKAN NG PULONG 2. Lumikha ng isang template upang mapadaliang
pagsulat.
3. Basahin naang inihandang agenda.
4. Maaaring gumamit ng lapis, ballpen at papel, laptop o
tape recorder

Hakbang ng Pagpupulong
1. Mag pokussa pag-unawasa pinag-uusapan atsa
pagtala ng mga desisyon o rekomendasyon.
2. Italaang mgaaksiyon habang nangyayari o
ipinapaliwanag ang mgaito hindi pagkatapos.

Pagkatapos ng Pulong
1. Repasuhin ang isinulat.
2. Kung may mga bagay na di maintindihan, lapitan at
tanungin agad pagkatapos ng pulong ang mga
namahala rito o ang iba pang dumalo.
3. Kapag tapos nang isaulat, ipabasaito sa namuno sa
pulong para sa mga hindi wastong impormasyon.
4. Mas mainam na may numero ang bawat linyaat pahina
ng katitikan upang madali itong matukoysa
pagrerepaso o pagsusuri sa susunod na pulong.

10
 FILIPINO SA PILING LARANG: AKADEMIKO
POSISYONG PAPEL II.
• Ito ay isang sanaysay kung saan nilalahad ng may-
akda ang kanyang opinyon na naninindigan hinggil
sa isang importanteng o mahalagang isyu o usapin.
• HALIMBAWA: Naniniwala kang nakakagamot ang
marijuana kaya isinusulong mo ang paggamit nito sa III.
medisina
• Pagsalig o pagsuporta sa katotohanan ng isang
kontrobersyal na isyu sa pamamagitan ng pagbuo ng
isang kaso o usapin para sa iyong pananaw
oposisyon (Grace Fleming, how to write an
Argumentative Essay) IV.
• Nangangailangan ng pangangatwiran na maaring
maiugnay sa paglalahad ng dailan upang makabuo
ng patunay, nagtatakwil ng kamalian, at pagbibigay
katarungan sa opinion.
Paglalahad ng counter argument o mga
argumentong tumututol o kumukontra sa iyong
tesis
• ilahad ang argumentong tutol sa iyong tesis
Paglalahad ng iyong posisyon o pangatwiran
tungkol sa isyu.
• pahayag o ilahad ang mula unang punto hanggang
sa pangatlong punto ng iyong posisyon o
paliwanag.
Konklusyon
• Ilahad muli ang iyong argumento o tesis.

Proposisyon
• Pahayag ng pagtanggi o pagsang-ayon

Argumento
• Dahilan o ebidensya mula sa nilatag na argumento

KATANGIAN NG POSISYONG PAPEL

• Naglalarawan ng posisyon sa isang partikular na isyo
at ipinapaliwanag ang basehan sa likod nito.
• Nakabatay sa fact estadistika, petsa, mga pangyayari
na nagbibigay ng matibay na pundasyon sa mga
inilalatag na argumento.
• Hindi gumagamit ng mga personal na atake upang
siraan ang kabilang grupo.
• Gumagamit ng mga sangguniang
mapagkakatiwalaan at may awtoridad.
• Sinusuri ng manunulat ang mga kalakasan at
kahinaan ng sariling posisyon maging ang sa kabilang
panig.
• Pinaglilimian ng manunulat ang lahat ng maaring
solusyon at nagmumungkahi ng mga maaaring gawin
upang matamo ang layunin, upang isapubliko ang
kanilang mga opisyal na pananaw at ng kanilang mga
mungkahi.
• Gumagamit ng akademikong lengguwahe.

MGA DAPAT NA ISAALANG ALANG SA MABISANG

PANGANGATWIRAN
1. Malalim na kaalaman at pagkaunawa sa paksang
ipagmamatuwid.
2. Dapat maging maliwanag at tiyak ang pagmamatuwid.
3. May sapat na katwiran at katibayang pakapagpapatunay
sa pagmamatuwid
4. Dapat ay may kaugnayan sa paksa ang katibayan at
katwiran upang makapanghikayat
5. Pairalin ang pagsasaalang-alang, katarungan at bukas
na kaisipan sa pagpapahayag ng kaalamang ilalahad

Mga hakbang sa pagsulat ng PosisyongPapel

1. Pagpili ng paksa batay sa interes.
2. Magsagawa ng paunang pananaliksik.
3. Bumuo ng pahayag na tesis o thesis statement.
4. Hamunin ang iyong sariling paksa.
5. Magpatuloy upang mangolekta ng sumusuportang
katibayan.
6. Lumikha ng balangkas.

Bahagi ng Posisyong Papel

I. Panimula
• ipakilala o ilahad ang iyong paksa.

11
 FILIPINO SA PILING LARANG: AKADEMIKO
REPLEKTIBONG SANAYSAY

12
 FILIPINO SA PILING LARANG: AKADEMIKO
AGENDA

13
 FILIPINO SA PILING LARANG: AKADEMIKO
PICTORIAL ESSAY

14
 FILIPINO SA PILING LARANG: AKADEMIKO
LAKBAY SANAYSAY

15