KRÓTKI PORADNIK

JAK SKUTECZNIE PRZEPROWADZAĆ

PIERWSZE KONSULTACJE
DO PSYCHOTERAPII?
autorki: dr Anna Nowak, dr hab n. społ. Anna Zajenkowska,
mgr Izabela Barton-Smoczyńska, mgr Joanna Zawanowska

redakcja: Péter Nowak-Körmendy

JAK PRZYGOTOWAĆ SIĘ NA PIERWSZĄ KONSULTACJĘ Z PACJENTEM/TKĄ?

Przed pierwszą konsultacją pacjenta/ki do psychoterapii warto zajrzeć we własne emocje
i poświęcić trochę czasu na przygotowanie się. Przede wszystkim pamiętaj, aby przyjąć posta-
wę zaciekawienia, otwartości i akceptacji. Za chwilę przyjdzie do Ciebie człowiek ze swoimi
trudnościami, często zagubiony w otaczającej go rzeczywistości. Dlatego bądź otwarty/a na
to, co wniesie pacjent/ka i pielęgnuj w sobie postawę „nie wiem”. Spróbuj również zobaczyć
i zrozumieć, jak wygląda świat pacjenta/ki, czyli uruchom w sobie empatię poznawczą.
Aby nawiązać relację terapeutyczną od pierwsza konsultacja może być bardzo
samego początku pamiętaj, żeby zadbać trudnym przeżyciem, być może przygoto-
o autentyczność w relacji z pacjentem/ką. wywał/a się do niej przez wiele miesięc lub
Nie zapominaj, że dla niego/dla niej taka nawet lat.

PAMIĘTAJ RÓWNIEŻ, ABY:

być uważnym/ą na to, “skąd” pacjent/ka przychodzi (jaki jest kontekst
przyjścia na sesje, jakie okoliczność w jego/jej życiu sprawiły, że zgłosił/a
się na konsultację akurat teraz)
wykorzystywać wiedzę nt. różnych, skutecznych form leczenia, nurtów
terapeutycznych oraz specjalistów, do których w razie potrzeby możesz
pacjentów przekierować
robić sobie przerwy między sesjami
podczas sesji stworzyć przestrzeń dla pacjenta/ki i odłożyć swoje osobiste
sprawy na później

ROZPOCZYNANIE PIERWSZEJ KONSULTACJI

Bardzo ważne jest to jak rozpoczniesz
pierwszą konsultację, kiedy spotykasz
pacjenta/kę po raz pierwszy. Przede
wszystkim należy być bardzo uważnym/ą
na kontekst (np. kiedy pacjent/ka
przyszedł/ła, czy przyszedł/ła sam/a itp.)
pojawienia się pacjenta/ki na pierwszej
sesji. Daj jemu/jej przestrzeń – wykorzy-
staj tzw. „pracę ciszą”, aby obserwować
to, w jaki sposób pacjent/ka prezentuje
się w pierwszym kontakcie, jak wchodzi
w relację. Zachowaj elastyczność podczas
pierwszego kontaktu oraz wyczucie na
pacjenta/kę i to czego on/ona potrzebuje,
by poczuć się bezpiecznie. Bądź też uważ-
nym/ą na potencjalną niechęć pacjenta/ki
do obecności na konsultacji poprzez
odzwierciedlanie i parafrazowanie.

Możesz rozpocząć sesję poprzez

empatyczne pytanie, zaciekawienie
powodem przyjścia na sesje.

PROWADZENIE WYWIADU DIAGNOSTYCZNEGO

Kiedy nawiążesz już kontakt podstawowy/wstępny z pacjentem/ką, to możesz przejść do
wywiadu diagnostycznego. Może on przybrać różne formy, od luźnej rozmowy po ustruk-
turyzowane pytania. Niezależnie od formy warto jest zadać pytania, które znajdują się
poniżej. Przygotowaliśmy również kilka wskazówek dla Ciebie, które mogą okazać się
przydatne w trakcie przeprowadzania wywiadu.
 PYTANIA DO PACJENTA/KI
Zapytaj o podstawowe informacje: wiek, wykształcenie, zawód, status związko-
wy/mieszkaniowy pacjenta/ki.

Zrób wywiad rodzinny oraz rozwojowy: dopytaj o relacje rodzinne, towarzyskie,

edukację, czy pacjent/ka doświadczył/a przemocy lub innych trudnych doświad-
czeń oraz czy u kogoś w rodzinie wystąpiły choroby psychiczne.

Dopytaj o współwystępujące dolegliwości: choroby psychiczne, uzależnienia.

ZAWSZE! Sprawdź, czy pacjent/ka nie chce zrobić krzywdy samemu/ej sobie.
Sprawdź, na ile dolegliwości pacjenta/ki uniemożliwiają mu/jej funkcjonowanie
“tu” i “teraz”.

PAMIĘTAJ, ŻEBY:

odzwierciedlać i parafrazować zdobyte informacje diagnostyczne, zatrzymuj się

na wrażliwych” dla pacjenta/ki kwestiach;
wspólnie z pacjentem/ką przyjrzyj się jego/jej historii, objawom, schematom
działania;
unikać “etykietek” diagnostycznych;
być czujnym/ą na przeżycia i doświadczenia pacjenta/ki podczas procesu
diagnozy: na co reaguje, jakie uczucia się w nim/niej wzbudzają, jakich tematów
unika, na czym się skupia, jakie obszary pomija, jakie rozwija;
zwrócić uwagę na to, jak pacjent/ka zachowuje się i reaguje podczas diagnozy,
a nie tylko co w niej mówi – to również czynnik diagnostyczny;
przyjrzeć się, w jaki sposób pacjent/ka wchodzi w relacje z terapeutą/ką: czy
umie mentalizować, czy zwraca uwagę tylko na siebie, czy dostrzega też drugą
osobę;
dowiedzieć się, czego pacjent/ka oczekuje od wizyty, w jaki sposób i jakim
językiem o tym opowiada (to pozwala systemowo zobaczyć i zrozumieć, co się
w jego/jej życiu dzieje).

Celem diagnozy jest to, by pozna Proces diagnozy daje Ci równie

pacjenta/k , zbudowa sobie okazj , aby zamodelowa dla
jego/jej obraz, pozna jego/jej pacjenta/ki sposób rozmawiania
trudno ci, ale równie zasoby. o trudnych zagadnieniach.
 PRZEKAZYWANIE DIAGNOZY/ZALECEŃ
Kolejną częścią pierwszej konsultacji do
psychoterapii jest przekazywanie pacjen-
towi/ce diagnozy oraz zaleceń do dalszej
pracy. To teraz podziel się z pacjentem/ką
informacjami zwrotnymi: nazwij to co się
z nim/nią dzieje oraz podaj hipotezę
o przyczynie trudności (zwykle bez
bezpośredniego podawania klasyfikacji
diagnostycznej). Przy niektórych konkret-
nych zaburzeniach (np. napadach paniki,
OCD, uzależnieniu, ADHD, spektrum
autyzmu) warto jest podać pacjentowi/ce
onkretną diagnozę, gdyż działa to “odbar-
czająco”. Z drugiej strony unikaj podawa-
nia diagnoz zaburzeń osobowości. Na
koniec warto zapytać pacjenta/ki, jak
rozumie przyczynę swoich dolegliwości.
Ważną kwestią jest również przeprowa-
dzenie psychoedukacji odnośnie przyczyn
powstania dolegliwości, konsekwencji
oraz tego, co może pacjent/ka zrobić, by
im zaradzić.
 OKREŚLENIE KIERUNKU TERAPII ORAZ WSPÓŁPRACA
Z PSYCHIATRĄ I INNYMI SPECJALISTAMI
Często już na pierwszej konsultacji widzimy, że aby uskutecznić proces lecze-
nia pacjenta/ki niezbędna będzie współpraca z lekarzem psychiatrą albo skiero-
wanie pacjenta/ki do innego specjalisty.

Skieruj pacjenta/kę do lekarza psychiatry, gdy:

występują objawy psychotyczne;
występują objawy somatyczne;
jest duże nasilenie objawów, które utrudniają funkcjonowanie oraz będą
utrudniały pracę terapeutyczną;
problemy pacjenta/ki występują przewlekle przez znaczną część życia, a nie są
jedynie reakcją na niedawną sytuację życiową;
czujesz, że da to pacjentowi/ce poczucie bezpieczeństwa i pełnego zaopiekowania.

Pamiętaj warto łączyć

psychoterapię i farmakoterapię!

Bądź gotowy/a na odesłanie pacjenta/ki do innego specjalisty/ki, gdy:

jakiś objaw jest wyraźnie dominujący (np. przy uzależnieniu, OCD), a ty nie jesteś
specjalistą/ką od pracy z tym objawem;
inny nurt/metoda terapii, niż ten, w którym pracujesz, są wyraźnie zalecane
w przypadku danego zaburzenia (naukowo zbadane standardy pracy z różnymi
zaburzeniami możesz znaleźć na stronie: https://www.nice.org.uk/);
pacjent/ka doświadcza intensywnych intruzji i zalewających emocjonalnie
obrazów/myśli, które utrudniają mu/jej normalne funkcjonowanie (Należy go/ją
skierować do psychotraumatologa!)
znasz swoje kompetencje i problem pacjenta/ki leży poza ich obszarem;
Twoje własne doświadczenia/trudności rezonują z doświadczeniami pacjenta/ki
i utrudniałoby Ci to pracę;
różnica wieku lub Twoja płeć ma znaczenie dla powodzenia terapii pacjenta/ki.
To ważne, aby poinformować pacjenta/
kę na początku konsultacji, że jej
wynikiem może być skierowanie jego/jej
do innego specjalisty/ki - zapewni to
poczucie bezpieczeństwa pacjentowi/ce.
Podczas informowania o skierowaniu do
innego specjalisty/ki zaopiekuj się
uczuciami pacjenta/ki, przyjmij jego/jej
ewentualne rozczarowanie, smutek,
zawód, złość. Poszukaj odpowiedniej
osoby razem z pacjentem/ką, który/a ma
się poczuć ważny/a i bardzo dobrze
zaopiekowany/a, a nie “odesłany/a.

Pamiętaj, że to, że pacjent/ka

zgłosił/a się akurat do Ciebie
nie oznacza, że to właśnie Ty
musisz się nim/nią zaopiekować
(że Ty masz dokładnie to, co temu
pacjentowi/ce jest potrzebne).

ZAKOŃCZENIE PIERWSZEJ KONSULTACJI

Również zakończenie pierwszej konsultacji ma znaczenie i warto przygotować

się do niego, aby dobrze zamknąć sesję. Na koniec podsumuj, co się zadziało
podczas Waszego spotkania, jaką wiedzę o pacjencie/tce udało Ci się zdobyć
oraz czego jeszcze potrzebujesz, by móc w pełni określić, jakie będą kolejne
kroki postępowania. Jeżeli jednak wiesz, że masz już wystarczający ogląd na
sytuację pacjenta/ki, poinformuj go/ją o tym, jak rozumiesz jego/jej sytuację
oraz co dalej może się wydarzyć: Przedstaw możliwości terapeutyczne
i opowiedz, na czym polega terapia. Tutaj warto wspomnieć o kontrakcie
terapeutycznym i dlaczego jest on ważny.
Jeśli jest to możliwe przedstaw
pacjentowi/ce konkretną propozycję
dalszego działania, na którą będzie
on/ona mógł/a się zdecydować
(np. Zaplanuj 12 kolejnych sesji, raz
tygodniu, w konkretnym nurcie
pracy). Warto również przekazać
pacjentowi/ce materiały psychoedu-
kacyjne (broszury, artykuły, książki).

Zapytaj, czy pacjent/ka ma jakie pytania lub w tpliwo ci

co do tego, co si na sesji zadzia o lub co ma si wydarzy dalej.

Doce wysi ek i odwag , jak pacjent/ka si wykaza /a

przychodz c na konsultacj do Ciebie.

Życzymy wielu udanych pierwszych konsultacji :)

Centrum Terapii Dialog to specjalistyczny psychiatryczno-psycholo-
giczny ośrodek medyczny. Łączymy siły ponad 300 doświadczonych
specjalistów – lekarzy psychiatrów, psychologów, psychoterapeutów
– aby dokładnie diagnozować, profesjonalnie pomagać i leczyć w 10
przychodniach w Warszawie.

Dzięki wieloletniemu doświadczeniu naszych specjalistów prowadzi-

my Wysokospecjalistyczne Poradnie, w których przyjmują lekarze
psychiatrzy specjalizujący się w konkretnych obszarach psychiatrii,
m.in. Poradnię Nerwic i Lęku, Poradnię Depresji, ADHD u Dorosłych
czy Poradnię Zaburzeń Snu.

W Dialogu działa Centrum Psychoterapii, w którym wykształceni

i mądrzy psychoterapeuci prowadzą psychoterapię indywidualną,
grupową, konsultacje dla par, rodzin i dzieci.

W Dialogu od lat dbamy o rozwój psychiatrii i psychoterapii w Polsce.