Pomoc psychologiczna i

psychoterapia
Niejednokrotnie istnieje możliwość, a
niekiedy konieczność wchodzenia w
relacje terapeutyczne z pacjentem
Możliwe cele pomocy psychologicznej
• Wsparcie – wspieranie w trudnym czasie,
podtrzymuje siłę ego i umiejętność radzenia
sobie, zwykle w czasie kryzysu
• Psychoedukacja – rozpoznanie możliwych do
ulepszenia zachowań i rozwinięcie
umiejętności w różnych obszarach życia (stres,
asertywność, małżeństwo, rodzicielstwo)
 c.d.
• Pomoc w przystosowaniu się do nowych
sytuacji
• Interwencja kryzysowa – natychmiastowa
pomoc (wysłuchanie, wsparcie, praktyczne i
czynne dyrektywne działania), przywracanie
stanu sprzed kryzysu
• Rozwiązywanie problemów podejmowanie
decyzji np. o leczeniu
 c.d.
• Poprawa objawowa – w przypadku zaburzeń,
często osobowości o czym nie wiedzą
• Poszukiwanie przyczyn problemów, wgląd i
rozumienie, wiele niepowodzeń np. w związku
• Nie radzenie sobie z emocjami, wybuchy
• Samodoskonalenie
• Zmiana relacji
 Wsparcie społeczne
• Dostępność, np. telefony zaufania dostępne
całą dobę, pogotowie, ośrodki dyżurujące
dostępne, ośrodki pomocy rodzinie,
szczególnie cenią osoby starsze, samotne, w
kryzysie
• Grupy samopomocowe – np. AA
 Diagnoza psychologiczna
• Aktualna sytuacja pacjenta
• Analiza przyczyn zaburzeń, właściwości
pacjenta utrudniające skuteczne
funkcjonowanie (cechy osobowości, schematy
poznawcze, nie uświadomione potrzeby) oraz
co spowodowało ukształtowanie takich
właściwości
• Dobór psychoterapii, formy - indywidualna
czy grupowa, małżeńska
 Interwencja kryzysowa
• Interwencja kryzysowa – wszechstronna
pomoc w kryzysach, na różnych płaszczyznach
• Objawy – zachwianie równowagi
emocjonalnej, brak zasobów, zagrożenia
dotychczasowego sensu życia i wartości,
zagrożenia koncepcji ja i wartości
• Kryzys emocjonalny – cechuje wysoki poziom
napięcia emocjonalnego, w tym lęku,
wywołany czynnikami zmiany życiowej
 Założenia interwencji kryzysowej
psychologicznej
• Warunkiem jest nawiązanie relacji (zaangażowanie, uwaga,
zainteresowanie)
• Diagnoza kryzysu (oszacowanie głębokości, faz, konsekwencji)
• Kontakt i komunikacja
• Identyfikacja problemów źródłowych (co wywołało, dlaczego
tu i teraz, za zgodą rozmowa z innymi)
• Pomoc w radzeniu z uczuciami i popędami
• Rozważenie alternatywnych rozwiązań
• Sformułowanie planu działania (wspólne planowanie, kontrakt
pomocy)
• Towarzyszenie i monitorowanie rozwiązywania kryzysu
 Cele interwencji kryzysowej
• Powrót do równowagi emocjonalnej i
uniezależnienie od osoby interweniującej
• Zapobieganie hospitalizacji
• Ponowna ocena sytuacji
• Zapewnienie bezpieczeństwa (tendencje
samobójcze)
• Odreagowanie emocji, redukcję lęku i cierpienia
• Wzmacnianie starych i nowych sposobów
radzenia sobie
 Formy terapii
• Indywidualna
• Grupowa
• Terapia rodziny
 Psychoterapia indywidualna
• Według Aleksandrowicza i Czabały to rodzaj
spotkania dwóch osób, w odmiennych rolach,
którego celem jest leczenie, terapeuta pełni
rolę leczniczą wobec pacjenta, relacja ta ma
charakter zadaniowy, narzędziem pracy jest
rozmowa terapeutyczna, w której terapeuta
pobudza pacjenta za pomocą interwencji (np.
klaryfikowanie, konfrontowanie,
interpretowanie).
Interwencje terapeutyczna
 Słuchanie
• Pacjent powinien usłyszeć własne słowa, myśli,
uczucia i sam nazwać swoje emocje i
zmartwienia, np. możesz mi to wyjaśnić, jak to
było, chciałbym to lepiej zrozumieć, czy
przypominasz sobie coś jeszcze (dopytywanie)
 Zachęta do wyjaśniania
• Parafrazowanie – powtarzanie własnymi słowami
pozwala wyjaśnić niejasności, wskazać co najważniejsze i
zachęcić do dalszych wyjaśnień, np. wydaje mi się (…
parafraza), czy tak?, inaczej mówiąc, jesteś … (parafraza)
…, czy dobrze cię zrozumiałem
• Zdanie podsumowujące, np. zawiera refleksję na temat
intencji pacjenta, wyjaśnia co się działo
• Pytania pacjenta i nasza reakcja: np. to ważne, jak
sądzisz o co w tym chodzi
• Pytania otwarte: jak się z tym czujesz, konkretne: jak
często płaczesz
Zrozumienie, tolerancja i trudne uczucia

• Pacjent powinien mieć możliwość wyrażenia

bolesnych, niejasnych lub sprzecznych uczuć;
poczucie, że ktoś rozumie przynosi ulgę,
(Heaton, s. 114-115).
• Aby pacjent zrozumiał emocje, trzeba zwrócić
uwagę na związek między objawami
fizycznymi a uczuciami np. ,,co się z tobą
dzieje, kiedy masz atak lęku”
 Zachęta
• Dodawanie otuchy, np. wierzę, że uda ci się
utrzymać dietę
• Wskazywać co się udało
• Zwrócić uwagę na zalety pacjenta lub jego
otoczenie
• Subtelne żarty
 Informacje zwrotne
• Opisuj zamiast oceniać, np. chociaż jesteś
zmęczony ciągle bierzesz nowe obowiązki, co o
tym myślisz?
• Koncentracja na tym co da się zmienić, np.
zamiast musisz przestać pić zauważyłam, że
jesteś zły, kiedy się upijasz, co będzie jeśli
upijesz się jutro
 Cisza
• Patrząc na pacjenta czekamy, aż coś powie
• Patrząc w bok dajemy czas na refleksję
• Możemy powiedzieć jestem zmieszana a ty
 Mówienie o swoich stanach w reakcji na
pacjenta
• Mówimy pozytywnie, np. kiedy mówisz wprost
lepiej cię rozumiem,
• Mówimy tylko o tym co może pomóc
pacjentowi
 Wyjaśnienia i interpretacje
• Dlaczego pacjent prosi o wyjaśnienie teraz (np.
dlaczego ciągle choruję) i jak odpowiemy?
• Jeśli pacjent sam może odpowiedzieć na
pytanie należy powiedzieć: To rzeczywiście
ciekawe. Co o tym myślisz?, Powiedz co
zaobserwowałeś
 Interpretacja
• Jest tłumaczeniem pacjentowi przyczyn
zachowań i uczuć, sposobów reagowania np.
Od dziecka bałeś się wyrażać gniew i mam
wrażenie, że teraz boisz się mojej reakcji,
dlatego nie chcesz pokazać, że się złościsz. Co
o tym sądzisz?
• O skuteczności interpretacji zależy też czas jej
zastosowania, dobry moment (nie zbyt
wcześnie, niezbyt późno)
 Interpretacja c.d.
• oznacza czynienie nieświadomych dla pacjenta
zjawisk świadomymi. Doprowadza do
uświadomienia, ujawnia znaczenie zjawisk
psychicznych, ich źródła, historię, przyczyny.
Interpretacja oporu dotyczy przeszłych
wydarzeń będących przyczyną odczuć
wywołujących zjawisko.
 Klaryfikacja
to podsumowanie wypowiedzi pacjenta w celu
przedstawienia bardziej spójnego oglądu całego
komunikatu, polega na oddzieleniu istotnych
elementów badanego zjawiska od ubocznych,
pomaga ubrać w słowa trudne treści, np.
klaryfikacja oporu polega na wskazaniu
specyficznych emocji wywołujących to zjawisko.
Klaryfikacja przeniesienia psychoterapeuta pobudza
pacjenta do wypowiadania swobodnych skojarzeń
na temat odczuć doznawanych wobec niego.
 Metafory
• Służą lepszemu wytłumaczeniu prawd
(Heaton, s. 121), życie jako droga, nigdy nie
wiesz co jest za zakrętem, moje uczucia są jak
galaretka,
 Podważanie zasadności założeń
• Sposób modyfikowania myślenia pacjenta,
jeśli jego wnioski są bezpodstawne, pytamy
skąd się wzięło przekonanie …
• Konkretyzowanie – np. jestem złą matką,
terapeuta - udowodnij
Niszczące przekonania - najgorsze co myślę
o sobie
• Najgorsze co myślę o sobie to, …
• źródła i sposoby przekazywania oraz wpływ na
dalsze życie.
 Konfrontacja
s. 123
Konfrontacja - wskazanie pacjentowi na przejawy
jego zachowania, ujawniamy coś czego pacjent nie
chce zaakceptować, kiedy unika jakichś
świadomych treści, że np. mam wrażenie, że woli
Pan mówić o samochodzie niż uczuciach.
Konfrontacja, inaczej to pokazywanie pacjentowi
dowodów na istnienie pewnych zjawisk. Gdy jest
poprawna pacjent zgadza się z nią werbalnie i
niewerbalnie, dodaje szczegóły, wspomnienia.
 Udzielanie rad i wsparcia
• Nie można przesadzić, najlepiej w sprawach
codziennych, np. musisz się wyspać, alkohol
pogłębia depresję – Wiem, że o tym myślałeś,
ale dlaczego nic się nie zmieniło.
• sugerujemy coś i za wykonanie chwalimy, np.
musi Pani przestrzegać diety, i cieszę się, że
udało się wprowadzić dietę
• Wiedza nie kieruje zachowaniem
 Inne
• zachęta do ujawniania szczegółów - prośba o
dodatkowe informacje, np. powiedz mi coś więcej o
matce, co w związku z tym wydarzeniem
przychodzi ci do głowy
• empatyczny komentarz - np. rozumiem dlaczego
budzi to taką złość, takie traktowanie boli, masz
prawo czuć żal do ojca
• psychoedukacja - dzielenie się wiedzą
psychologiczną, np. jak myślenie wpływa na
emocje
 Zadania domowe
• Pytamy pacjenta na czym chce się
skoncentrować pomiędzy spotkaniami, co
chciałby wypróbować, jak sobie radzić
• Praca domowa ma być wykonalna aby nie była
porażką
 Zakończenie sesji
• Podsumować, np. Mówiliśmy tu dzisiaj o kilku
ważnych sprawach. Zaraz skończymy jeśli
masz pytania, to możesz je teraz zadać. …Tylko
nieznacznie posunęliśmy się do przodu i
wszystko wydaje się jeszcze bardziej
skomplikowane, ale będziemy jeszcze dalej
nad tym pracowali.
 Psychoterapia indywidualna
• Uwaga terapeuty powinna się koncentrować
na aktualnym i demonstrowanym podczas
spotkań zakłóceniu funkcjonowania, sięganie
do przeszłości ma bardziej charakter
diagnostyczny i może spowodować opór
 Opór
• OPÓR TO ŚWIADOME LUB NIE UNIKANIE
PRZEZ PACJENTA PENETRACJI PEWNEGO
OBSZARU TREŚCIOWEGO WYNIKAJĄCE Z
UŚWIADOMIONEGO LUB NIE POCZUCIA
ZAGROŻENIA
 Źródła oporu
• Wewnętrzne – lęk, wstyd, poczucie winy, np.
przed odkryciem rzeczy niemoralnych i
nieakceptowanych (np. nienawiść do matki)
lub powtórnym przeżyciem traumy, wstyd
przed brakiem akceptacji i negatywną
autoprezentacją, przedstawienie osób bliskich
w negatywnym świetle
• Zewnętrzne – postępowanie terapeuty, np.
zbyt naukowy język
 Sygnały oporu
• Przedłużające milczenie - świadczyć może o wadze
tematu, emocje uniemożliwiają odpowiedź
• Zmiana tematu rozmowy (zamiast o sobie mówi o
koledze)
• Intelektualizacja – mówi jak powinno być
• Racjonalizacja – usprawiedliwia przeżywane emocje
• Bezosobowa forma –
• Zmniejszenie głębokości i konkretności wypowiedzi
• Zmiana sposobu mówienia
 c. d.
• Objawy somatyczne
• Pustka w głowie – trwałe wyparcie niepożądanych
doświadczeń
• Zapominanie pytania
• Bezpośredni czynny atak (przerzuca uwagę na
diagnostę)
• Pośredni atak – odwraca uwagę, co by Pani zrobiła
• Świadome kłamstwo
• Otwarta odmowa
 Techniki radzenia sobie z oporem
• Milczenie – daje szansę na uporządkowanie emocji,
refleksji, analizę doświadczeń, podkreśla podmiotowość
• Zmiana lub przeformułowanie pytania na mniej zagrażające
(celem jest odroczenie w czasie, większa wiarygodność)
• Podawanie komunikatów o spostrzeganiu trudności -
rozumiem twoje zdenerwowanie”, akcent na treści
prediagnostyczne
• Parafraza – obniża napięcie, zwiększa bezpieczeństwo
• Udzielanie dodatkowych informacji – uświadamianie, że
jego przeżycia są naturalne, prowadzi do zmniejszenia
poczucia zagrożenia
 c. d.
• Prośba o konkretyzacje wypowiedzi – jak sytuacja przebiegała,
czego doświadczał
• Zmiana poziomu ogólności i otwartości pytania
• Rozmowa na temat tu i teraz
• Wyjątkowo pytania sugerujące, bo zwykle zamykają (?)
• Interpretacja zachowania badanego – ostrożnie ,,boisz się” (?)
• Zaznaczanie roli i funkcji badania czy rozmowy – od tego czy
będziesz szczery zależy rozwiązanie problemu twoje zdrowie(?)
• Wyrażanie własnych emocji – jest mi przykro, jestem bezradny
(?)
• Metafory – wyobraź sobie, że …..
 Terapia indywidualna
• powiela pierwotny związek dziecka i opiekuna,
• Zjawisko przeniesienia – przypisanie relacji z
terapeutą i jemu samemu cech, jakie miały
inne ważne w życiu pacjenta osoby i relacje,
może się wiązać z przeniesieniem oczekiwań,
• zapewnia zaufanie, bezpieczeństwo, uwagę,
bliskość, indywidualizację - nabycie autonomii,
pogłębienie wiary w siebie i własną
skuteczność, aby stawić czoła przeciwnościom
 Psychoterapia indywidualna
• rozpoznanie potrzeb, motywów,
mechanizmów obronnych, schematów,
towarzyszenie w zmianie
 Mechanizmy obronne

• Wyparcie (represja)
• usunięcie lękotwórczych idei poza obręb
świadomości (zapominanie terminów)
• Pojawia się w chwili w której potencjalne
zaspokojenie popędu nieś może nie tylko
przyjemność, ale i nieprzyjemność.
• Jest procesem psychicznym o charakterze
uniwersalnym.
• Najskuteczniejszy i najniebezpieczniejszy mechanizm
obronny
 Mechanizmy prymitywnwe
• Rozszczepienie - Doświadczenie wewnętrznego podziału self i innego,
w którym integracja nie jest możliwa. Kiedy jednostka zostaje
skonfrontowana ze sprzecznymi zachowaniami, myślami lub afektami,
kategorycznie zaprzecza ich istnieniu lub reaguje obojętnością. Ten
mechanizm obronny zapobiega konfliktowi wynikającemu z
nieprzystawalności dwóch spolaryzowanych aspektów self lub innego.
• Identyfikacja projekcyjna - To zjawisko jest zarazem
wewnątrzpsychicznym mechanizmem obronnym oraz aktem
komunikacji międzyludzkiej. Podmiot wywiera swoim zachowaniem
subtelny nacisk na inną osobę, aby przyjęła określoną, projektowaną na
nią cechę aspektu self lub obiektu wewnętrznego. Osoba będąca celem
projekcji zaczyna się zachowywać, myśleć i czuć zgodnie z
projektowanymi na nią treściami.
 c. d.
• Projekcja przypisywanie własnych
nieakceptowanych impulsów innym (sfrustrowana
seksualnie postrzega niewinny gest jako mocno
seksualny) Ten mechanizm obronny różni się od
identyfikacji projekcyjnej tym, że cel projekcji nie
ulega zmianom.
• Zaprzeczenie rzeczywistości odmowa akceptacji
rzeczywistej natury zagrożenia (ja nie zachoruję)
którym trudno mu stawić czoła. Aby osiągnąć ten
cel, ignoruje dane sensoryczne.
 c.d.
• Dysocjacja - Zakłócenie poczucia ciągłości siebie w
obszarze tożsamości, pamięci, świadomości lub
percepcji. Ten mechanizm obronny jest sposobem na
podtrzymanie złudzenia kontroli psychicznej w
chwilach utraty kontroli i bezradności. Dysocjacja
przypomina rozszczepienie, ale w skrajnych
przypadkach może prowadzić nawet do modyfikacji
wspomnienia o zdarzeniu, ponieważ self zostaje
oddzielone od tego zdarzenia.
• Idealizacja -Przypisywanie innym osobom cech
idealnych lub bliskich ideału w celu uniknięcia lęku
bądź uczuć negatywnych: pogardy, zazdrości, złości.
 c. d.
• Acting out - Impulsywne działanie będące wyrazem
nieświadomych pragnień bądź fantazji, mające na celu
uniknięcie bolesnych emocji.
• Somatyzacja -Przekształcenie emocjonalnego bólu lub innych
stanów nastroju w objawy fizykalne. Skupianie uwagi na
problemach somatycznych (a nie wewnątrzpsychicznych).
• Regresja - Powrót do zachowań cechujących wcześniejsze
stadia rozwoju lub funkcjonowania. Ten mechanizm obronny
pozwala uniknąć konfliktów i napięć związanych z aktualnym
etapem rozwoju.
• Fantazja schizoidalna - Wycofanie się w swój prywatny,
wewnętrzny świat w celu uniknięcia lęku przed interakcjami
międzyludzkimi.
 Mechanizmy neurotyczne
• Introjekcja -Podmiot uwewnętrznienia wybrane aspekty
osoby znaczącej, aby poradzić sobie z jej utratą. Podmiot
może również uwewnętrznić wrogi lub negatywny obiekt,
ponieważ dzięki temu zyskuje złudzenie panowania nad nim.
Introjekcja bywa również zwykłym elementem procesu
rozwoju, a nie formą obrony
• Identyfikacja -Uwewnętrznienie cech innej osoby poprzez
upodobnienie się do niej. O ile introjekcja prowadzi do
uwewnętrznienia reprezentacji psychicznej doświadczanej
jako „inny”, o tyle identyfikację przeżywa się jako część self.
W normalnym procesie rozwoju ten mechanizm również nie
zawsze bywa formą obrony. (objawy schizofrenii u córki
schizofreniczki)
 neurotyczne
• Przemieszczenie impulsów, idei z obiektu zagrażającego na
mniej zagrażający (z szefa na żonę), które pod pewnymi
względami przypominają oryginały.
• Intelektualizacja, wykorzystywanie myślenia abstrakcyjnego
w celu uniknięcia przykrych uczuć.
• Izolacja afektu -Oderwanie myśli od związanego z nią afektu
w celu uniknięcia emocjonalnych spięć, oddzielenie emocji
od bolesnych sytuacji (utrzymywanie sprzecznych postaw)
• Racjonalizacja, pozorne usprawiedliwienie własnych
nieakceptowanych zachowań (np. wszyscy tak robią),
usprawiedliwia się niedopuszczalne postawy, przekonania
bądź zachowania, aby móc je tolerować.
 c. d.
• Seksualizacja - Podmiot nadaje obiektowi lub zachowaniu
znaczenie seksualne, aby zmienić doświadczenie
negatywne w stymulujące i ekscytujące przeżycie. Czasami
chce w ten sposób odpędzić lęki związane z obiektem.
• Reakcja upozorowana -przekształcenie niedopuszczalnego
pragnienia bądź impulsu w jego przeciwieństwo,
odwrotnie do rzeczywistych impulsów w celu ich wyparcia
(wściekły na kogoś zachowuje się bardzo miło)
• Odczynianie -Podmiot usiłuje zanegować seksualny,
agresywny lub wstydliwy wydźwięk wcześniejszej
wypowiedzi bądź zachowania poprzez uszczegółowienie,
wyjaśnienie lub czynność o znaczeniu przeciwnym.
 Mechanizmy dojrzałe
• Humor - Podmiot znajduje w trudnej sytuacji komiczne lub
ironiczne jej aspekty, aby złagodzić nieprzyjemne emocje i poczucie
dyskomfortu. Ten mechanizm pozwala na zyskanie dystansu i
bardziej obiektywnego oglądu sytuacji. Dzięki niemu podmiot może
się zastanowić nad znaczeniem określonego wydarzenia.
• Stłumienie - Podmiot świadomie postanawia odsunąć od siebie
określone uczucie, stan czy impuls. Ten mechanizm obronny różni
się od wyparcia i zaprzeczenia, ponieważ jest wyborem świadomym.
• Asceza - Podmiot usiłuje wyeliminować przyjemne aspekty
doświadczenia ze względu na wywołane nimi konflikty wewnętrzne.
Ten mechanizm obronny może pozostawać w służbie zamierzeń
duchowych i celów transcendentnych (na przykład utrzymania
celibatu).
 c.d.
• Altruizm -Podmiot poświęca się realizacji potrzeb
innych za cenę własnych. Zachowania altruistyczne
bywają wykorzystywane w służbie problemów
narcystycznych, mogą jednak prowadzić do wielkich
osiągnięć i rozwoju społeczności.
• Antycypacja -Odroczenie natychmiastowej gratyfikacji
poprzez planowanie i myślenie o przyszłych
osiągnięciach.
• Sublimacja przekształcenie prymitywnego impulsu w
konstruktywna czynność, zamienienie społecznie
niestosownego i wewnętrznie niedopuszczalnego
zachowania na cele społecznie wskazane.
Funkcje mechanizmów obronnych
• Chronią przed konfliktami wewnętrznymi między
domagającymi się wyrażenia impulsami id a
żądaniami superego
• Pozwalają utrzymać korzystny obraz samego siebie
• Silny lęk świadczy, że konflikt wewnętrzny chce
wtargnąć do świadomości
• Nadużywanie mechanizmów obronnych pozbawia
energii na działania rozwojowe, może tez prowadzić
do zaburzeń psychicznych
 Więź terapeutyczna
• Cechy terapeuty (wg. Rogersa): empatia,
współczujące zrozumienie (co jest prawdą dla
pacjenta, chęć poznania tej prawdy, traktowanie
pacjentów jak z obcej planety czyli nic nie wiemy),
bezwarunkowo pozytywne nastawienie
(akceptacja, troska, docenianiu pacjenta, szacunek
– zatroskanie tym co mówi pacjent, poszanowanie
jego niezależności, docenianie odpowiedzialności
pacjenta, szanowanie siebie) i spójność (treści z
mową ciała, s. 90 - 92 Heaton)
 Nawiązanie i podtrzymanie kontaktu
• Słuchanie
• Okazywanie empatii i szacunku
• Informacje zwrotne o postępie
terapeutycznym np. osiągnąłeś coś bardzo
ważnego
• Ocena więzi, czy jest opór
 Struktura terapii
• Relację terapeutyczną wykorzystujemy do
osiągnięcia ustalonych celów, jako katalizator
zmian, bodziec pobudzający myślenie,
pocieszenie w cierpieniu i zachęta do
planowania.
• Pierwsze pytania: np. Co panią do mnie
sprowadza? czego pani oczekuje? dlaczego
teraz? czy już ma pani doświadcz. z terapią?
 Struktura terapii
1. Sprecyzowanie oczekiwań pacjenta co do terapii.
2. Kontrakt, określenie zasad, np. ile trwa sesja, kiedy się odwołuje,
kiedy kończy
3. Diagnoza, można wspierać się testami, superwizja, wywiad.
Poinformowanie pacjenta.
4. Plan terapii. Ustalenie kolejności podejmowanych kroków w
zależności od czynnika ryzyka (np. bezsenność).
5. Zsynchronizowanie pracy terapeuty z mechanizmami obronnymi
pacjenta (czy da radę).
6.Motywowanie.
7. Zachowanie otwartości (np. pojawił się nowy problem).
 Psychoterapia grupowa
• Cele i reguły psychoterapii są podobne jak w terapii
indywidualnej, ale jest doświadczenie, że inni maja
podobnie, 7 – 9 osób
• Podstawowa różnica to tzw. dynamika grupy. To
proces zachodzący, gdy kilka osób przebywa na tym
samym terytorium. Zmusza to do współdziałania,
szczególnie w zaspokajaniu swoich potrzeb.
• Fazy: orientacja (poznawanie się), faza rywalizacji,
konfliktów, napięć, walki, faza kontroli i spójności
grupy (wrogość na przywódcy lub na zewnątrz)
 Psychoterapia grupowa
• Uczestniczenie w procesie formowania się
grupy może dać możliwość korekty osobom, u
których proces socjalizacji był zaburzony i
przyczynił się do trudności w funkcjonowaniu
• Ważny jest nacisk grupy na zmianę zachowania,
które jej przeszkadza
• Możliwość ponownego przeżycia sytuacji w
rodzinie (przeniesienie)
• Możliwość zmiany postaw
 Psychoterapia grupowa
• Na terapii grupowej, w bezpiecznych,
kontrolowanych warunkach można też ćwiczyć
konkretne umiejętności, np. asertywność,
można dawać i brać, poczuć że jest się
akceptowanym, motywacja wysoka
• Odbywa się od 6 do 20 sesji krótkoterminowa
lub długoterminowa (do kilku lat), jest tańsza,
 c.d.
• Poradnictwo i terapia par, kiedy nie ma decyzji o
rozwodzie, 1 bez przekonania
• Zadania domowe, znaczenia
• Terapia rodzinna – rozumienie trudności pacjenta
systemowo, terapeuta stawia hipotezy na temat
tego, co podtrzymuje patologię systemu rodziny,
Systemowa terapia rodzin – przeformułowania
(podkreślanie dodatnich aspektów objawów czy
patologii), pytania cyrkularne
 Rodzaje psychoterapii
• psychoanalityczna - celem jest poznanie tego
co nieświadome, wgląd, swobodne skojarzenia
• Terapia behawioralna – modelowanie, uczenie
nowych zachowań przystosowawczych,
desensytyzacja
• Terapia poznawcza
 Psychoterapia poznawcza (Ellis i Beck)
- Procesy poznawcze – np. spostrzeganie, ocena znaczenia,
klasyfikacja, przekonania racjonalne lub nieracjonalne(np. rak jest
śmiertelny, moja matka zmarła –porównanie sytuacji) wyjaśniają
zachowania osoby
-Terapia poznawcza – polega na zmianie nieprzystosowawczych
schematów poznawczych (np. negatywna ocena wszystkiego,
siebie, przyszłości), irracjonalnych przekonań (jestem do niczego,
wszyscy powinni nas kochać, wartość zależy od naszych sukcesów),
celem terapii jest identyfikacja automatycznych myśli (wszystko
psuję), analiza argumentów potwierdzających i zaprzeczających,
formułowanie myśli alternatywnych, monitorowanie nastojów po
zachowaniach zgodnych z nowymi przystosowawczymi myślami
Przekonania – myśli – emocje –zachowania - myśli
 Techniki terapeutyczne
• obejmują przede wszystkim wydobywanie negatywnych
automatycznych myśli i reatrybucję werbalną i behawioralną.
• np. najgorszy scenariusz zdarzeń, ukonkretnianie,
przesunięcie afektywne, zapis dysfunkcjonalnych myśli, dania
ekspozycyjne, odgrywanie ról, audiowizualne informacje
zwrotne, identyfikacja wyobrażeń. Kiedy określone są
negatywne automatyczne myśli i schematy stosuje się
strategie reatrybucyje, min. reatrybucję werbalną
(przypisywanie znaczenia pojęciom, przegląd argumentów i
kontrargumentów, analiza kosztów i zysków, edukacja, plany
działania w sytuacjach zagrażających) i behawioralną
(eksperymenty behawioralne)
W jaki sposób myśli wywołują uczucia
(podajcie swoje przykłady)

Więc czuję chęć

Myślę, że, np. nie warto
odebrania sobie, życia,
żyć; nikomu na mnie nie
czuję odrzucenie i
zależy; nie będę umiała
samotność; lęk,
zadbać o siebie
bezradność, zależność
 Technika ABC (podajcie przykłady, s. 13 Leahy)
myśli to nie to samo co fakty,
np. mogę myśleć, że jestem zebrą, ale moje myślenie, nie oznacza, że nią jestem

C. C.
A. Zdarzenie B. Przekonanie Konsekwencje Konsekwencje
aktywujące, (myśl), np. nie - uczucia, np. – zachowania,
np. egzamin umiem lęk np. intensywna
nauka
 Myśli a rzeczywiste fakty

Inne rzeczywiste możliwości i fakty,

np. wersja A – mam zawał, mam
Negatywna myśl, np. czuję lęk i zgłaszam się na pogotowie,
przyspieszone bicie serca wersja B – piję za dużo kawy i mam
lekki żal , w konsekwencji
zmniejszam ilość kawy
 Ocena emocji i przekonań
(celem ćwiczenia jest prześledzenie wahań emocji i wiary w słuszność myśl, pokazuje
trudne okresy na których trzeba się skupić)

Zdarzenie sytuacja,
np. rozstanie
Negatywna myśl i
przekonanie o jej
trafności na skali 0 -
Emocja i jej nasilenie
100, np. myślę, że bez
na skali 0 – 100, np.
niego nie będę
czuję smutek na 95 %
szczęśliwa, zwykle
jestem o tym
przekonana 90 %
 Klasyfikowanie zniekształceń w myśleniu
(automatyczna myśl – zniekształcenie).
Wykaz wybranych zniekształceń.

• Czytanie w myślach (wiem co myślą inni, choć nie

mam dowodów, np. on myśli, ze jestem do niczego)
• Przepowiadanie przyszłości (np. obleję egzamin)
• Katastrofizacja – nie zniosę utraty siosty
• Etykietowanie – on jest głupi, jestem smieszna
• Umniejszanie pozytywów – moje sukcesy są błahe
• Filtr negatywny – nie zauważam pozytywów
 c. d. zniekształceń poznawczych
• Nadmierne uogólnianie – tylko mi się to
przytrafia
• Myślenie dychotomiczne – albo super albo źle
• Nadużywanie powinności – jeśli się nie wywiążę
jestem zły
• Personalizacja – wszystko co złe biorę na siebie
• Obwinianie – przerzucam wszystko na innych
• Niesprawiedliwe porównania – inni są lepsi
Strzałka w dół (dlaczego byłoby mi źle, gdyby
myśl okazała się prawdziwa)

Nie zdam egzaminu, prawdopodobieństwo 0 -100

Byłby wstyd i wszyscy by się śmiali, prawdopodobieństwo

Będę samotny i nieszczęśliwy, prawdopodobieństwo

 Ocena i podważanie słuszności myśli
• Definiowanie pojęć, co ktoś rozumie pod danym
określeniem
• Bilans zysków i strat
• Analiza argumentów i ich jakości
• Odgrywanie roli swojego obrońcy
• Zmiana negatywnych myśli przez zmianę
zachowania (jeśli myśli są zgodne z faktami,
trzeba zmieniać zachowanie, aby rozwiązać
problem)
 Zamiana dawnych zasad i założeń na nowe
(jakie wynikają z tego koszty, korzyści, jak się zachować)

Na np. lubię osiągać Np.. Będę doceniał

Np. muszę zawsze sukcesy, ale mogę każdy sukces, nie
odnosić sukces też uczyć się na aspirował do zbyt
błędach trudnych celów
 Jak uzyskać dystans
• Skalowanie, od 0 do 100, trzeba podać przykłady
co 10 stopni np. kiedy jest np. smutny na 10,
20,30 itd. %. Zwykle pacjenci określają 90%
smutku, a nie potrafią niższych wartości poprzeć
przykładami, pokazuje to dychotomię i skrajności
• Podwójne standardy – często bardziej
racjonalnie i sprawiedliwie oceniamy innych
• Widok z balkonu
• Jak inni radzą sobie w tej sytuacji
 Cele terapii poznawczej
• Zmiana irracjonalnych wzorców myślowych
• Uczenie się umiejętności potrzebnych do
radzenia sobie z różnymi sytuacjami
• Nabywanie umiejętności integrowania
czynników wpływających na zachowanie:
przekonań, emocji, nawyków, wpływów
środowiska
 Dialog motywacyjny
• metodę dialogu motywującego do zmiany. Opiera
się ona na procesie angażowania, ukierunkowania,
wywoływania i planowania zmiany postrzegania
swojej sytuacji, innych osób, sposobu myślenia czy
zachowania. Ta skuteczna metoda zakłada
partnerską współpracę z klientem, uznającą jego
wartość, pełnego szacunku wywoływania w nim
jego własnej motywacji i mądrości oraz
bezwzględnej akceptacji, że to czy ktoś dokona
zmiany zależy od jego autonomicznej decyzji
 wizualizacja
• technik rozwojowo - terapeutycznych jest wizualizacja.
wyobrażenia o sobie samych wbudowane są w naszą
jaźń i traktowane są jak prawda. W sytuacji, kiedy te
wyobrażenia są negatywne i przynoszą realne
negatywne skutki w życiu konkretnej osoby, można za
pomocą wizualizacji wpływać na swoje myśli, emocje i
zachowanie. Precyzując, zjawisko wizualizacji polega na
uruchamianiu (ponownym przeżyciu) doświadczeń
zmysłowych i emocjonalnych w celu wykorzystania ich
do planowania i realizacji własnych celów, np.
docenienie tylko pozytywnych cech danej osoby
 pomoc
• Kiedy z jednej strony jedni zawodzą, krzywdzą, to inni współuczestniczą
w doświadczeniu tych trudnych relacji. Wsparcia społecznego częściej
poszukują jednak osoby, które doświadczyły bardzo silnych,
negatywnych konsekwencji traumy. Ważna wydaję się zatem promocja,
chociażby w mediach wsparcia Naturalne sieci wsparcia (rodzina,
znajomi, osoby w podobnej sytuacji) działają skuteczniej, są łatwiej
dostępne i nie stygmatyzują. Poza tym opierają się na dobrowolności i
wzajemności. że wsparcie płynące od bliskich osób może mieć wiele
wymiarów, m.in. emocjonalny (np. akceptacja, uspokojenie, troska),
informacyjny (np. lepsze rozumienie problemu, jego sensu),
instrumentalne (np. wskazanie skutecznych zachowań), materialny. W
niektórych sytuacjach, np. przemocy domowej, rozwodu następuje
utrata wsparcia uzyskiwanego od osoby bliskiej i wówczas źródłem
wsparcia są dalsze osoby bądź specjaliści.