5.

Prebaruvawe vo Medline so
Pubmed

Pubmed e sozdaden i odr`uvan od Nacionalniot Centar za Biotehnolo{ko

Informirawe, Nacionalna Biblioteka za Medicina. Prvenstveno celta bila
da se poddr`uvaat istra`uvawata vo molekularnata biologija i genetikata.
Pubmed e edna od mnogute data bazi integrirani vo Entrez, globalniot sistem.

Voobi~aeni pravila za ovoj dokument

1. Zborovi koi mora da se vnesat vo search box ili da se izberat od drop-
down listata koi se vo bold tip.
a. Primer: antibiotici i infekcii na urinarniot trakt
(atibiotics AND urinary tract infections).

2. Zborovi koi se pojavuvaat na Buttons, a koi se navedeni pod navodnici

a. Primer: Klikni na "Search" button.

5.1. Pregled na Pubmed

5.1.1. Predmeti i vklu~eni bazi na podatoci

1. Prethodnite verzii na data bazite integrirani vo Pubmed bile izveduvani i

prodavani kako separirani data bazi.
2. Citati od slednite data bazi se momentalno na Pubmed (od 4/1/2001):
a) MEDLINE pokriva stru~ni spisanija od medicina, bolni~ko lekuvawe,
stomatologija, veterinarna medicina, sistem na zdravstvena za{tita i
predklini~ki ispituvawa.
b) PREMEDLINE gi vklu~uva najnovite citati koi se dodadeni vo Pubmed data
bazata. Tie se u{te ne se kompletno obraboteni i indeksirani, a }e bidat
ozna~eni kako [Pubmed-zastapen kako od izdava~ot] ili [Pubmed-vo proces].
v) HealthSTAR pokriva odr`uvawe i administracija na zdravstvenata za{tita. Za
razlika od porano koga tie postoele kako posebni data bazi, vo Pubmed ne
mo`e da se zabele`i nekakva razlika pome|u MEDLINE i HealthSTAR bazite.
2. Citatite od slednive data bazi }e bidat dodadeni na Pubmed do septemvri 2001:
a) AIDSLINE pokriva aids/hiv i drugi povrzani naslovi.

b) BIOETHICSLINE pokriva etika i povrzani so nea op{ti na~ela vo

zdravstvenata za{tita i biomedicinskite istra`uvawa.

v) HISTLINE pokriva istorija na medicinata i nauki vo vrska nea.

g) POPLINE pokriva planirawe na semejstvoto, gra|ansko pravo i osiguritelna

polisa, primarna zdravstvena za{tita vklu~uvaj}i gi tuka maj~instvoto i
zdravjeto na novorodenite vo zemjite vo razvoj
5.1.2. Tipovi na literatura koi se vklu~eni

1. Literatura sostavena od stu~ni spisanija

2. 4000 + biomedicinski stu~ni spisanija publikuvani vo Soedinetite
Amerikanski Dr`avi i 70 drugi zemji vo svetot
3. Ne se vku~eni disertacii nitu knigi, tuku samo konferenciski abstrakti od
opredelen vremenski period

5.1.3. Sodr`ina na dokumentot

1. PubMed dokumentite koi se kompletno obraboteni sodr`at citati, abstrakti,

indeksi (MeSH termini), broj za identifikacija na dokumentot i dr. Listata na
site ovie detaqi koi mo`e da se prebaruvaat vo Pubmed, mo`e da se dobie na

http://www.ncbi.nlm.nih.gov:80/ entrez/ query/ static/ help/ pmhelp.html# Search

FieldDescriptionsandTags
3. Pubmed ne e celosen tekstualen izvor, no sepak obezbeduva pristap do
odredeni delovi od tekstualni materijali koi se dostapni na web-
stranata so posredstvo na karakteristikite na LinkOut.

5.1.4. Povrzuvawe za celosen tekst (LinkOut)

1. Nekoi celosni tekstovi se slobodno dostapni, kako kaj BMJ i PNAS.

Dokolku e takov tekst, link-ot (vrskata) od Pubmed dokumentot za taa
statija se vospostavuva direktno so web-stranata na statijata.
2. PubMed Central, http://www.pubmedcentral.nih.gov/, pretstavuva rezervoar na
site statii od nau~ni spisanija koi se slobodno dostapni vo kompletna
tekstualna forma, odr`uvan od NCBI. Tekovnata lista na dostapni
stu~ni spisanija ne e obemna.
3. Biblioteki i poedinci koi si obezbeduvaat pristap do elektronskta
forma na stru~nite spisanija preku pla}awe, mo`e da imaat pristap i do
onie na koi se pretplateni, po prebaruvawe na PubMed. Ova zavisi od
faktot dali spisanieto e indeksirano vo PubMed i dali izdava~ot na
spisanieto ima vospostaveno link.
4. Linkovite se vospostavuvaat za onie spisanija za koi e potrebna
pretplata, duri iako nemate pristap do niv. Ne postoi mo`nost da
najavite deka spisanieto vi e dostapno dokolku ne go sledite link-ot.
5. Karakteristikite na Loansome Doc od PubMed ovozmo`uvaat nara~ka na
kopii od statiite koi ne se dostapni online, preku poseben aran`man za
sorabotka so soodvetnata medicinska biblioteka. Ova generalno e
zasnovano na principot - ~lanarina, so to~no opredelen iznos koj mo`e
da varira od biblioteka do biblioteka.
5.1.5. Link-ovi za izvorite od genetika

1. Entrez sistemot gi vklu~uva slednite bazi na podatoci kako

nadopolnuvawe na PubMed:
a. OMIM ( Online Mendelian Inheritance in Man) - nasleduvawe kaj
~ovekot po principot na Mendel koe e dostapno online
b. Bazi na podatoci od molekularna biologija, nukleotidi
(Nucleotide), proteini (Protein), genomi (Genome), stuktura
(Structure), Popset i taksonomija (Taxonomy).
2. Postojat vkrsteni (cross)-linovi pome|u PubMed i drugi bazi na podatoci.
Na primer, statija citirana vo OMIM }e bide link-irana za soodvetniot
nejzin dokument vo PubMed.

5.2. Ednostavna pretraga vo PubMed

5.2.1. Formulirawe na pra{awe

Pretragata (prebaruvaweto) vo PubMed mo`e da se izvede na nekolku

ednostavni na~ini, a postojat i takvi koi se pokomplicirani. Naj~esto, vredi
prvo da se najde eden ednostaven pristap za evaluacija na rezultatite, pred da se
premine na ne{to poslo`ena pretraga.

Principi:

1. Najva`niot ~ekor koj treba da se napravi pred da se pristapi kon

prebaruvawe, e da se ima jasna pretstava za toa {to vsu{nost se bara.
2. Da se razvie koncept - zbor, koj bi gi pokril site idei (zamisli) koi
treba da bidat vklu~eni, vo najkratka i precizna forma.
3. Nekolku pretragi zasnovani na konkretni koncepti (zborovi) }e bidat
poefektni od mnogukratnite obidi da se najde ne{to so vnesuvawe na
razli~ni termini vo Search box-ot.

Primeri:

^ekori vo formuliraweto na pretragata:

1. Formulirajte go koncizno pra{aweto:

Kakov e ekonomskiot ishod od prepi{uvawe antibiotici za infekcii na
gornite respiratorni organi kaj deca?

2. Izvle~ete gi klu~nite zborovi:

Ekonomski Antibiotici Infekcii na gorni respiratorni organi

Deca
 3. Dokolku e potrebna kombinirana pretraga ili ne ste sigurni za to~niot
izraz za nekoj termin, potsetete se na sinonimite za nego i razmislete
kako bi gi iskoristile i niv vo pretragata. Poglednete go delot Creating a
More Involved Search za detaqite okolu toa kako bi iskoristile istite
efikasno.

5.2.2. Prebaruvawe

Principi:

1. Izberete zbor ili fraza koj }e go prezentira va{iot koncept ili

pra{awe.
2. Vnesete gi zborovite vo Search box-ot po bilo koj redosled.
3. Koristete gi karakteristikite na Limits za da primenete ograni~uvawa vo
pretragata kako {to e na primer starosna grupa ili tip na publikacija.
4. PubMed ke go podeli izrazot (terminot) koj vie }e go vnesete na zborovi i
frazi koi toj gi prepoznava.

Primeri:

1. Vnesete go slednovo za prebaruvawe: economic antibiotics upper respiratory

infections
2. Pritisnete Enter na tastaturata ilikliknete na "Go" za da po~ne
prebaruvaweto. ]e gi dobiete rezultatite od pretragata, no izzemaj}i go
zborot children od nea.
3. Kliknete na "Limits" koj e vedna{ pod Search box-ot. Otkako }e se otvori
ovaa opcija na ekranot , kliknete na "Ages" i izberete All child:0-18 yers
povtorno so kliknuvawe.
4. Kliknete na "Go" za da se napravi pretraga so selektiranoto
ograni~uvawe (limit).
5. Poglednete gi dokumentite koi ste gi dobile so poslednata pretraga.
Dali go pronajdovte ona {to go o~ekuvavte? Vo najgolemiot broj slu~ai,
pri prebaruvaweto }e gi dobivate i relevantnite i nerelevantnite
citati.

5.2.3. Podrobnosti (kako PubMed gi tolkuva izrazite za pretraga)

Principi:

1. Ako sakate da videte kako PubMed go protolkuval (interpretiral)

izrazot koj se prebaruva, kliknete na "Details"
 2. PubMed koristi Automatic Term Mapping za da go protolkuva zborot od
va{ata pretraga. Za detalite okolu toa kako funkcionira Automatic Term
Mapping, poglednete vo PubMed Help:
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/ entrez/ query/ static/ help/pmhelp.html # Automatic
TermMaping.
3. Avtomatiziranoto terminolo{ko otkrivawe (Automatic Term Mapping) e
dizajnirano taka da se zgolemi {ansata so slu~ajno prebaruvawe da se
dobijat nekoi dokumenti koi se korisni.
4. Dokolku so vakvoto terminolo{ko otkrivawe ne se utvrdi sovpa|awe
(match) na terminot koj se koristi za pretraga so soodvetni dokumenti,
toga{ se prebaruvaat dokumenti koi gi sodr`at zborovite od toj termin,
za koi ne e obvrzno da bidat podredeni neposredno eden do drug.
5. Prikazot dobien vo "Details" kako rezultat na va{ata strategija za
prebaruvawe, mo`e da se za~uva kako URL datoteka ili mo`e da se stavi
vo bookmark i podocna da se vospostavi direktno povrzuvawe.

Primeri:

Primer 1

1. Otkako }e go dobiiete rezultatot od pretragata koritej}i go izrazot

economic antibiotics upper respiratory infections, kliknete na "Details".
2. Obrnete vnimanie na delot so sivo osvetluvawe za da videte kako sekoj
termin ili fraza bil "otkrien" so pomo{ na Automatic Term Mapping.
3. Za~uvajte ja pretragata kako URL adresa i stavete ja vo bookmark:
a. Za Netscape 4.0 i ponovi verzii:
I. Kliknete na "URL". Zabele`wte ja URL adresata vo mestoto
odredeno za prelistuvawe (browser)
II. Kliknete na "Bookmark/Add bookmark". So toa URL adresata e
dodadena (stavena).
III. Napravete promena na imeto na URL od Entrez PubMed so ime
koe }e go zapametite na sledniov na~in:
1) Kliknete na Bookmark, odnosno na Edit Bookmark.
2) Kliknete so desniot taster od mausot vrz URL od
Entrez-PubMed.
3) Kliknuvate na Bookmark Properties
4) Selektirajte gi imeto i promenete go.
b. Za Internet Explorer 5.0:
I. Kliknete na "URL". Zabele`wte ja URL adresata vo mestoto
odredeno za prelistuvawe (browser).
II. Kliknete na ikonata "Favorites".
III. Kliknete na Add koj se nao|a levo na ekranot.
IV. Vo Pop-up box-ot koj se pojavuva, vnesete go imeto vo Bookmark
koe }e bide zapameteno.

Primer 2

1. Vnesete vo Search box-ot: rational prescribing (racionalno prepi{uvawe)

 2. Razgledajte {to dobivate kako rezultat od pretragata. Mo`ete da
zabele`ite deka nekoi od dokumentite go sodr`at rational prescribing
kako fraza, a vo drugi dokumenti ovie dva zbora se razdeleni eden od
drug.
3. Kliknete na "Details". Gledate deka PubMed ne prebaruval so dvata zbora
kako fraza. Ova e poradi faktot {to rational prescribing (racionalno
prepi{uvawe) ne e fraza koja {to toj ja prepoznava.
4. PubMed nema mo`nost za prebaruvawe spored najbliska sli~nost. Dokolku
eden znak (string) ili zbor ne se pojavuva vo phrase index, toga{
prebaruvaweto spored zborot go vr{i individualno. Za pove}e detali
okolu prebaruvaweto spored fraza, poglednete vo PubMed Help:
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/ entrez/ query/ static/ help/pmhelp.html#PhraseSearching

5.2.4. Za~uvuvawe na predmeti vo Clipboard

Clipboard e mestoto kade mo`e privremeno, dokumentite koi se dobivaat so

prebaruvaweto, vo isto vreme dodeka se odviva pretraga, da bidat selektirani
za potoa da mo`e da se pe~atat ili da se za~uvuvaat (memoriraat).

Principi:

1. Vo Clipbord-ot mo`e da se "smestat" najmnogu do 500 dokumenti.

2. Dokumentite mo`e da ostanat vo Clipbord-ot za vreme od eden ~as od
momentot koga bile "staveni", duri i koga ne rabotite so va{iot RS.
3. Koga vo Clipbord-ot }e gi akumulirate site dokumenti koi vi se
potrebni, site odedna{ mo`ete da gi otpe~atite ili da gi za~uvate.

Primeri:

1. Odberate nekolku dokumenti od onie koi ste gi dobile kako rezultat na

pretragata, kliknuvaj}i na Check box. Vo sprotivno, site dokumenti, no ne
pove}e od 500, }e bidat "staveni" vo Clipbord-ot.
2. Kliknete na "Add to Clipbord" {to se nao|a vedna{ pod Search box-ot.
Zabele`ete go tekstot koj se pojavuva so rozevo ozna~uvawe.
3. Broevite, pred site onie dokumenti koi ste gi odbrale, se zeleno oboeni
i site se staveni vo Clipbord-ot, za ralika od ostanatite koi se crno
oboeni. Zelenoto obojuvawe tie go zadr`uvaat i vo slu~aj koga }e se
odberat istite dokumenti dobieni kako rezultat na nekoja druga pretraga
napravena podocna.

5.2.5. Pregled na rezultatite dobieni od prebaruvaweto

Principi:

1. PubMed dava kratok pregled na dokumentite dobieni po pretragata i toa

po 20 dokumenti na strana, pri {to opfateni se citati i link-ovi za
srodni (povrzani) dokumenti.
 2. Postoi mo`nost:
a. So kliknuvawe vrz imeto na avtorot da se dobie prikaz na
abstraktot od soodvetniot dokument
b. Da se dobie prikaz na 5 do 500 dokumenti na edna strana
v. Da se dobie prikaz na dokumentite vo razli~en oblik.

Primeri:

1. Od dobienite rezultati po pretragata, klikneta vrz imeto na avtorot na

dokumentot.
a. Na ekranot se dobiva prikaz samo na toj dokument.
b. Se dobiva abstraktot na dokumentot.
v. Obrnete vnimanie na link-ovite koi se dadeni desno od citatot.
Tie mo`at podocna da se iskoristat.

2. Kliknete na "Back" za da se vratite na prethodnata strana. Napravete

promena na brojot na stranata so:
a. Kliknuvawe na dolnata strelka koja se nao|a
vedna{ do "Show"
b. Odberete drug broj so kliknuvawe vrz nego.
v. Kliknete na "Display" {to se nao|a vedna{ nad "Show"
3. Drugi oblici mo`e da bidat dostapni preku opcijata "Display". Za da se
napravi promena na soodvetniot oblik (format), kliknete na dolnata
strelka vedna{ do "Display" , a potoa kliknete na formatot koj go sakate.
Najkoristeni se :
a. Abstrakt, koj vklu~uva citati i abstrakti
b. Citation, koj vklu~uva citati, abstrakti i MeSH indeksirawe
v. MEDLINE, vo koj e vklu~en celiot dokument (dosie) so site
dodatoci. Ova mo`e da se iskoristi dokolku e potrebno da se
"simne" eden dokument (dosie) vo bibliografski softverski paket
kako {to e EndNote ili ProCite.

5.2.6. Za~uvuvawe i pe~atewe na dokumentite

Principi:

1. Za da gi za~uvate rezultatite posle pretragata kako tekstualna datoteka,

koristete go "Save" postaveno desno od "Display"
2. Postojat dva na~ina za pe~atewe na rezultatite posle pretragata:
a. Mo`at da se printaat isto onaka kako {to se na PubMed, so
koristewe na funkcijata Print.
b. Mo`at da se printaat kako tekstualna datoteka, kliknuvaj}i prvo
na "Text", a potoa izbiraj}i ja Print funcijata.

^ekori vo za~uvuvaweto na dokumentite:

1. Odlu~ete koj od dokumentite sakate da go za~uvate, a potoa izberete

"Display"
 2. Odlu~ete dali }e gi za~uvuvate site "izvadeni" (retrieved) dokumenti ili
samo onie {to ste gi selektirale. Dokolku izborot e samo selektiranite,
toga{ kliknete na check box-ot neposredno do sekoj dokument {to sakate
da go za~uvate. Vo sprotivno, site dokumenti }e bidat za~uvani, bez
razlika dali se tie vo toj moment na ekranot ili ne.
3. Kliknete na "Save"
4. "Save" se otvara kako prozorec (dialog box). Zamenete go predlo`enoto
ime query.fcgi so ime koe vie }e go dadete, no na krajot stavete ja
ekstenzijata .txt
5. Odberete vo koj direktorium }e go za~uvate file-ot
6. Kliknete na Save vo otvoreniot prozorec
7. So toa va{ata pretraga e za~uvana. Ponatamu }e mo`ete da ja otvorite so
nekoj tekst-procesor ili so Notepad.

Printawe na rezultatite onaka kako {to se prika`ani:

1. Odlu~ete vo kakov format sakate da go pe~atite dokumentot, a potoa

izberete so pomo{ na "Display"
2. Dokolku sakate da pe~atite pove}e od 20 citati koi se prika`ani na
ekranot ili da napravite izbor od pogolem broj dokumenti koi ne se vo
toj moment na ekranot, kliknete na "Show" i so strelkata odberete
pogolem broj.
3. Odlu~ete dali sakate da gi printate site dokumenti koi vo momentot vi
se na ekranot ili samo selektirani. Ako ste odlu~eni samo za
selektiranite dokumenti, kliknete na check box {to se nao|a vedna{
pokraj dokumentot koj sakate da se isprinta. Vo sprotivno, site
dokumenti koi gi imate na ekranot, }e bidat isprintani. Site onie
dokumenti koi ne se momentalno na ekranot, nema da mo`e da se
ispe~atat.

Pe~atewe na rezultatite pri koristewe na opcijata "Text"

1. Odlu~ete koj dokument sakate da go pe~atite i izberete go preku "Display"

2. Ako sakate da isprintate pove}e od 20 dokumenti kolku {to se
prika`ani na ekranot ili da napravite izbor od pogolem broj dokumenti
vo odnos na onie prika`anite, kliknete na "Show" i so strelkata
odberete pogolem broj.
3. Odlu~ete dali sakate da gi printate site dokumenti koi vo momentot vi
se na ekranot ili samo selektirani. Ako ste odlu~eni samo za
selektiranite dokumenti, kliknete na check box {to se nao|a vedna{
pokraj dokumentot koj sakate da se isprinta. Vo sprotivno, site
dokumenti koi gi imate na ekranot, }e bidat isprintani. Site onie
dokumenti koi ne se momentalno na ekranot, nema da mo`e da se
ispe~atat.
4. Kliknete na "Text"
5. Se dobiva ednostaven tekst.
6. Koristete ja funkcijata Print za da se otpe~ati stranata.
 5.2.7. Prebaruvawe po avtor

1. PubMed gi prepoznava imiwata na avtorite koga }e se vnese prezimeto i

inicijalite od imeto na avtorot.
2. Ako e vnesen samo prviot inicijal, PubMed avtomatski go skratuva imeto
i prebaruva po site mo`ni inicijali.
3. Za da se odvoi imeto na avtorot, se stavaat navodnici i vo sredna zagrada
[au], odnosno "Carter J" [au]
4. Doklku ne gi znaete inicijalite na avtorot, vnesete go prezimeto, no }e
mora da dodadete [au] za da mo`e PubMed da prepoznae deka stanuva zbor za
avtor.

5.2.8. Modificirawe na pretragata

Duri i da ne ste pominale na ponapreden na~in na prebaruvawe, vie mo`ete da

gi namalete ili da gi pro{irite rezultatite od pretragata koristej}i gi
slednive ednostavni opcii.

5.2.9. Koristewe na opcijata Limit

Na~ini:

1. So koristewe na eden ili pove}e limiti se namaluva brojot na dokumenti

koi bi se dobile kako rezultat na pretragata.
2. Vleguvaweto se ostvaruva so kliknuvawe vrz "Limits"
3. Naj~esto koristenite limiti se dostapni so samoto otvarawe na "Limits".
Mo`nosta za izbor na drug jazik ili tip na publikacija proizleguva od
koristeweto na Index-ot.
4. Karakteristikite na Index se koristat za da se vidi listata na termini
od site poliwa po koi mo`e da se prebaruva.
5. Edna{ napraveniot izbor od ograni~uvawa (limiti) ostanuva da va`i za
site pretragi se dodeka ne se otstrani znakot za {tiklirawe koj stoi na
po~etokot od vidot na ograni~uvaweto vo "Limits".
6. Opcijata "Limits" mo`e da se koristi pred da se napravi pretragata ili
pak posle toa.
7. So koristewe na nekoi od ograni~uvawata, kako {to e Publication Type
(tip na publikacija), mo`e da se izzemat od pretragata dokumentite od
PREMEDLINE.

Primeri:

Upotreba na "Limits" vo pretraga ~ie odvivawe e vo tek

 1. Napravete pretraga koristej}i go izrazot economic upper respiratory
infections
2. Kliknete na "Limits"
3. Odberete Randomized Controlled Trial vo "Publication Types"
4. Kliknete na "Go"
5. Na ekranot se dobivaat rezultatite od pretragata. Stavete go znakot za
{tiklirawe pokraj izbranoto ograni~uvawe vo "Limits" i `oltobooeniot
tekst se odnesuva na ona {to e limitirano so pretragata.

Upotreba na "Limits" pred pretraga

1. Kliknete na "Limits"
2. Dokolku se vneseni zborovi vo Search box-ot, kliknete na "Clear" za da se
trgnat.
3. Vnesete go zborot za pretraga.Na primer, antibiotics urinary tract infections.
4. Napravete izbor od ograni~uvawata vo "Limits". Vo slu~ajov, toa neka
bide "Publication Types" i kliknete na Practice Guideline, a pod data na
publikacija (Publication date) vnesete 1995 kako po~etna i 2001 kako krajna
godina. Mesecot i datumot ne e zadol`itelno da se vnesat.
5. Kliknete na "Go"
6. Na ekranot se dobivaat rezultatite od pretragata. Ograni~uvawata vo
"Limits" pred koi stoi znakot za {tiklirawe, se pretstavevi so `olto
obojuvawe na teksot dobien posle pretragata.

Pronao|awe i upotreba na dopolnitelni ograni~uvawa so koristewe na

karakteristikite na Index

1. Kliknete na "Preview/Index" {to e pod Search box-ot.

2. Nekade pri dnoto na stranata se nao|a "All fields". Kliknete vrz nego.
3. Izberete Publication Type.
4. Vo Search box-ot vedna{ posle Publication Type , iskucajte a.
5. Kliknete na "Index"
6. Se pojavuva spisok od site mo`ni vidovi publikacii. Pronajdete go
concensus development conference,nih i kliknete za da bide ozna~eno
(markirano).
7. Kliknete na "AND" za da gi dodadete markiranite termini vo Search box-
ot na PubMed.
8. Dodadete go terminot peptic ulcer taka {to sega prebaruvaweto se vr{i
spored peptic ulcer AND "consensus development conference, nih"[Publication
Type]
9. Kliknete na "Go" za da po~ne prebaruvaweto.

5.2.10. Koristewe na opcijata Related Artlicles

Related articles (Srodni dokumenti) pronao|a dokumenti sli~ni na tekovniot so

koristewe na algorithm. Taka mo`e da se najdat potencijalno korisni dokumenti
koi ne mo`ele da se lociraat so primenetata strategija za prebaruvawe. Pove}e
informacii za algorithm }e najdete na: http://www.ncbi.nlm.nih.gov/ entrez/ query/
static/ computation.html

Na~ini:

1. Related articles funkcionira najdobro koga za dokumentot postoi abstrakt

koj e indeksiran so MeSH termini. Pove}e informacii za MeSH }e
dobiete na: http://www.ncbi.nlm.nih.gov/ mesh/ meshome.html
2. Dokumentite koi se dobivaat so koristewe na opcijata Related articles se
podredeni spored va`nosta, a ne spored datata koga bile publkuvani.
Dokolku na prvata strana nema relevantni dokumenti, malku e verojatno
deka na slednite strani bi se na{le takvi.
3. Posle pretagata napravena so Related articles ne se pojavuva opcijata
"Details", taka {to ne mo`e da se za~uva vo bookmark kako URL adresa.
4. Postoi mo`nost pretragata da se kombinira koristej}i gi opciite
Related articles i History, no nema da mo`e da se za~uva i povtorno da se
koristi podocna.

Primeri:

1. Na stranata kade ste dobile rezultat od pretragata, napravete promena

na Display so Citation.
2. Odberete dokument koj ima abstrakt i indeks, a potoa kliknete na
"Related Articles".
3. Videte {to ste dobile kako rezultat. Razgledajte ja povrzanosta na
dokumentite so originalnata statija i redosledot po koj tie se
podredeni.
4. Izberete statija koja nema abstrakt i kliknete na "Related Articles".
Sporedete gi rezultatite so onie koi ste gi dobile so prethodnata
"Related Articles" pretraga.
5. Odete vo History so kliknuvawe vrz "History".
6. Zabele`uvate deka novo dobieni dokumenti se pojavuvaat kako za "Related
Articles" pretraga.
7. Pove}e za koristeweto na History od PubMed Help:
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/ entrez/ query/ static/ help/pmhelp.html#History
ili od delot Combining Searches useing History and Boolean Operators.

5.2.11. Isklu~uvawe na opcijata za avtomatsko terminolo{ko otkrivawe

(Automatic Term Mapping)

Vo nekoi slu~ai avtomatiziranoto terminolo{ko otkrivawe (Automatic Term

Mapping) mo`e da dade rezultati od pretragata koi ne se potrebni. Postojat tri
na~ini za da se onevozmo`i ili da se promeni ovaa opcija. Sekoj od niv ima
svoja odredena primarna funkcija.

Upotreba na navodnici
 1. Navodnicite se koristat za da se ozna~i deka prvo prebaruvaweto se
vr{i vo indeksot na poznati frazi koi se sodr`ani vo va{ata fraza
(izraz). Dokolku ne se pronajde ni{to, procesiraweto na terminite se
vr{i so avtomatiziranoto terminolo{ko otkrivawe (Automatic Term
Mapping).
a. Kako primer za prebaruvawe spored fraza koja postoi vo indeksot
na frazi, napravete sporedba na rezultatite koi se dobivaat so
slednite dve prebaruvawa:
I. rational pharmacotherapy
II. "rational pharmacotherapy"
III. Pregledajte gi rezultatite od dvete pretragi.
b. Kako primer za prebaruvawe spored fraza koja ne postoi vo
indeksot na frazi, napravete sporedba na rezultatite koi se
dobivaat so slednive dve prebaruvawa:
I. "kick boxing"
II. kick boxing
III. Zabele`uvate deka rezultatite od dvete pretragi se isti,
so ogled na toa deka PubMed ne ja prepoznava frazata, tuku
ja raz~lenuva na zborovi spored koi potoa prebaruva. Kick
go pronao|a samo kako zbor, a boxing kako MeSH termin, pa
zatoa pretragata se vr{i ili spored MeSH termin ili
spored zbor. Dokolku frazata sodr`i kusi zborovi
(svrznici, predlozi i sl.), tie nema da bidat opfateni so
pretragata. Ova se razlikuva vo odnos na normalnoto
avtomatiziranoto terminolo{ko otkrivawe (Automatic
Term Mapping) so koe se opfa}aat site pronajdeni MeSH
termini.
Upotreba na kratenki

1. Skratuvawata se ozna~uvaat so yvezdi~ka ( ) na krajot od korenot na

zborot.
2. Mo`e da se prebaruva spored kratenka koja odgovara na 150 varijaciii vo
korenot na zborot koj e vnesen i so toa da se izbegne avtomatskoto
otkrivawe.
3. Ne treba da se koristi kratenkata bio ,zatoa {to dobienite rezultati od
pretragata nema da imaat nekakva smisla.
4. Na primer: Vnesete go slednovo za prebaruvawe, a potoa sporedete
a. hypertens AND drug terapy
b. hypertension AND drug terapy
5. ]e zabele`ite deka kratenkata koja se pojavuva kako del od MeSH termin
}e bide pronajdena, no nema da bide otkrivana so MeSH terminologijata
dokolku se koristat razli~ni zborovi za nea vo MeSH.

Upotreba na oznaki

1. Koga prebaruvaweto so PubMed se vr{i spored termin koj se odnesuva na

nekoja oblast vo vrska so dokumentot , kako {to e naslov, avtor ili ime na
supstancija, opcijata Automatic Term Mapping e isklu~ena.
 2. Na primer, napravete ja slednata pretraga:
a. hypertension[ti] AND drug[ti] AND therapy[ti]
3. Poglednete vo delot Searching Specific Fields za da gi doznaete
podrobnostite.
4. Listata na site opcii mo`ete da ja najdete vo PubMed Help,
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/ entrez/ query/ static/ help/pmhelp.html#SearchField
DescriptionsandTags.

5.3. Kreirawe na potemelna pretraga

5.3.1. Prebaruvawe spored oblasti

Sekoj PubMed/MEDLINE dokument ima pove}e oblasti (fields). Postoi mo`nost

da se izberat termini, koi se vo vrska so spomenatite oblasti za sekoj dokument,
za da se konkretizira prebaruvaweto.

Principi:

1. Lista na site oblasti za pretraga dostapna e online vo PubMed Help. URL

adresata e:
http://www.ncbi.nlm.nih.gov:80/entrez/query/static/help/pmhelp.html#SearchField
DescriptionsandTags.
Istoto mo`e da se postigne so kliknuvawe vrz Help koj se nao|a vo
sinoto pole na PubMed ekranot i pod Reference section se izbira “Search
Field Description and Tags”.
2. Rangot na datata za prtetraga mo`e da se izbere so bilo koja datum-oblast
(date field).
3. Oblastite za pretraga se ozna~uvaat so stavawe na kratenkata za oblasta
vo zagradi [ ] vedna{ posle terminot za pretraga.
4. So koristewe na oblasti za prebaruvawe, se isklu~uva avtomatskoto
terminolo{ko otkrivawe (Automatic Term Mapping).
5. Naj~esti pri~ini za prebaruvawe po specifi~na oblast se:
a. Za da de namali brojot na drokumenti koi se dobivaat kako rezultat na
prebaruvaweto
b. Za da se fokusiraaat rezultatite od pretragata. Na primer, zbor koj
se pojavuva vo naslovot na dokumentot e mnogu poverojatno da bide
pozna~aen otkolku zbor koj samo se spomnuva vo tekstot.

Primeri:
 1. Napravete gi slednite dve pretragi i sporedete gi rezultatite od
prebaruvaweto:
a. congestive heart failure [ti]
b. congestive heart failure
2. Modificirajte ja poslednata pretraga so toa {to }e se prebaruvaat
statii objaveni vo periodot pome|u 1998 i 2001:
a. congestive heart failure AND 1998:2001[dp]

5.3.2. Koristewe na Boolean operatorite za prebaruvawe

Koristej}i gi Boolean operatorite vo PubMed AND, OR, NOT i zagradite (), mo`e
da se precizira vrskata pome|u konceptite za pretaga i da se kontroliraat
popodrobno rezultatite od prebaruvaweto.

Principi:

1. Operatorite koi se koristat mora da se so golemi bukvi za da mo`e

PubMed da gi prepoznae.
2. AND se koristi za da se ozna~i deka dvata termina mora da se pojavuvaat
zaedno vo bilo koj od dokumentite koi se dobivaat so prebaruvaweto.
3. OR se koristi za da se ozna~i deka eden od dvata termina za prebaruvawe
mora da se pojavi vo dokumentite koi se dobivaat kako rezultat od
pretragata. Naj~esto se upotrebuva za da se vklu~at sinonimite koi se
odnesuvaat na eden ist koncept od pretragata.
4. NOT se koristi za da se ozna~i deka terminot mo`e i da ne se pojavi vo
nieden od dokumentite dobieni kako rezultat na pretragata. Ovoj
operator treba vnimatelno da se koristi bidej}i postoi rizik, nesakaj}i
da se izzemat od pretragata onie dokumenti koi se zna~ajni.
5. Mo`at da se napravat razli~ni kombinacii so operatorite koga se
prebaruva spored ednostavni izrazi.
6. Zagradite se koristat isto kako i vo algebrata za da se ozna~i po koj
redosled da se obrabotuvaat terminite za pretraga. Ako ne se koristat,
PubMed }e gi procesira (obrabotuva) terminite i operatorite
redosledno, odej}i od levo kon desno.

Primeri:

Koristewe na AND
1. AND e default operator dokolku ne se vneseni drugi operatori vo
pretragata. Zaradi ova, i ne mora da se vnesuva, osven koga:
a. Postoi potreba od grupirawe na zborovite
b. Ne sakate nieden od zborovite da bide interpretiran kako fraza.
2. Na primer: Napravete gi slednite pretragi i sporedete vo Details za
sekoja od niv.
a. drug carriers hepatitis
b. drug AND carriers AND hepatitis
 Koristewe na OR
1. OR se koristi za da se pro{iri pretragata so koristewe na nekolku
termini koi se izraz na eden ist koncept ili pak, na nekolku me|usebno
povrzani koncepti.
2. Ova osobeno e korisno koga se vr{i prebaruvawe po specifi~ni oblasti,
a avtomatskoto terminolo{ko odreduvawe (Automatic Term Mapping) e
onevozmo`eno da funkcionira.
3. Napravete gi slednite dve pretragi i sporedete go brojot na dokumenti
koi se dobivaat kako rezultat od prebaruvaweto:
a. peptic ulcer
b. peptic ulcer OR stomach ulcer OR duodenal ulcer
Koristewe na NOT
1. Koristete go NOT za da isklu~ite termini od pretragata.
2. NOT treba vnimatelno da se koristi. Postoi opasnost da se izzemat
relevantnite dokumenti od pretragata.
3. NOT e dobra alatka ako se koristi zaedno so History za da se kombiniraat
prethodnite pretragi i naso~at kon novi. Za da dobiete pove}e informacii,
poglednete vo Combining searches using History and Boolean Operators.

Koristewe na zagradi za da se precizira pretragata

1. Koristete zagradi za da se grupiraat terminite za pretraga.
2. PubMed gi prebaruva terminite koi se vo zagrada kako da se edna celina.
Bez niv, funkciite na operatorite sekoga{ se izvr{uvaat redosledno,
od levo kon desno vo izrazot za prebaruvawe.
3. Napravete gi dvete pretragi i sporedete:
a. pharmacotherapy AND peptic ulcer AND rational OR objective
b. pharmacotherapy AND peptic ulcer AND (rational OR objective)

5.3.3. Kombinirana pretraga koristej}i History i Boolean operatori

So koristewe na History mo`e da se kombiniraat prethodnite pretragi zaedno so

Boolean operatorite.

Principi:

1. Vo History se za~uvani site pretragi napraveni za vreme na sesijata.

2. Pretragite mo`at da bidat za~uvani najmnogu eden ~as neaktivna rabota
(koristewe).
3. Ako se kombiniraat pretragite, se koristat broevi za nivno ozna~uvawe,
a pred soodvetniot broj treba da stoi znakot #.
4. Koristete go “Preview” ako sakate da vidite kolku dokumenti }e se
dobijata kako rezultat na kombiniranata pretraga pred da zapo~ne
prebaruvaweto. Kliknete na “Go” dokolku sakate da po~ne prebaruvawe
so preskoknuvawe (izostavawe) na “Preview”.
5. Postoi mo`nost da se aktivira povtorno bilo koja pretraga od History so
kliknuvawe vrz brojot na dokumentot dobien kako rezultat na
pretragata.
Primeri:

1. Napravete gi posebno slednite dve pretragi:

a. hypertension
b. practice guidelines OR meta analysis OR metaanalysis OR metanalysis OR
clinical guidelines
2. Kliknete na “History”.
3. ]e zabele`ite deka site dokumenti od momentalnata pretraga ovde se
izlistani.
4. Kombinirajte gi dvete pretragi koristej}i go operatorot AND so:
a. Pronao|awe na broevite koi stojat pred niv
b. Vnesuvawe na ovie broevi pridru`uvani so znakot # vo Search box-ot.
Toa bi trebalo da izgleda vaka: #1 AND #2. Broevite koi bi gi
koristele }e zavisat mnogu od toa kolku pretragi ste napravile.
v. Kliknete na “Preview”.
g. Poglednete ja listata za novata pretraga vo History.
d. Kliknete vrz brojkata koja stoi pred dokumentite dobieni kako
rezultat na poslednata pretragata.

5.3.4. MeSH i MeSH-prebaruva~ot

MeSh e kontroliran leksikon na statii odreden od strana na Nacionalnata

biblioteka za medicina. MeSH gi soedinuva statiite koi koristat razli~ni
termini za eden ist koncept preku dodeluvawe na eden ist MeSH termin za
sekoja takva statija. MeSH-prebaruva~ot ja olesnuva identifikacijata na MeSH
naslovite koi se vo vrska so eden ist koncept i ovozmo`uva pretraga so
koristewe na multipli MeSH termini.

Principi:

1. Pri prebaruvawe koristewej}i MeSH termini namesto zborovi, se

dobivaat samo nekolku dokumenti, a pove}eto od niv se va`ni i tokmu od
va{ interes.
2. MeSH terminite se organizirani po hierarhija, od pogolemi do pomali.
3. PubMed ovozmo`uva izvr{uvawe na MeSH pretraga. Ova zna~i deka site
pomali termini koi pretstavuvaat eden izbran MeSH termin, }e bidat
vklu~eni vo pretragata, osven ako jasno ne precizirate deka istite treba
da se izzemat.
4. MeSH terminite se asocirani so podnaslovi. Site tie se vklu~uvaat vo
pretragata, dokolku ne se napravi izbor od nekolku pospecifi~ni.
5. Vlezete vo MeSH-prebaruva~ot so kliknuvawe vrz “MeSH Browser” pod
“PubMed Services”.
6. Search box-ot koj se pojavuva ovozmo`uva prebaruvawe samo na MeSH i ne
vr{i prebaruvawe direktno vo PubMed.
 7. MeSH-prebaruva~ot }e se obide da da gi otkrie va{ite termini za
pretraga so MeSH naslovite.
8. Ako za va{iot termin ne se pronajde soodveten vo MeSH, }e vi bidat
ponudeni nekolku mo`ni termini za izbor.
9. Pretraga koja vklu~uva multipni MeSH termini mo`e da se izvede so
koristewe na MeSH-prebaruva~ot , duri i pred da startuva pretragata vo
PubMed.
10. Dokumentite od PREMEDLINE nema da mo`e da dobijat so MeSH
pretragata, so ogled na toa deka se u{te ne bile odredeni.
11. MeSH se update-uva (a`urira) godi{no. Postoi vremensko zaostanuvawe
(docnewe) dodeka novite koncepti da se pojavat vo MeSH.

Primeri:

1. Otvorete go MeSH-prebaruva~ot so kliknuvawe vrz “MeSH Browser” koj e

postaven na levata strana od PubMed ekranot.
2. Vneste heart failure vo Search box-ot.
3. Na raspolagawe }e vi bidat staveni nekolku termini od koi }e mo`e da
izberete. Odberete gi Failure, Congestivve Heart kliknuvaj}i vrz niv, a
potoa kliknete na “Browse on term”
4. Na ekranot se dobiva: (slika Page 19)
5. Kliknete na [Detailed display] link.
6. Za ovoj MeSH naslov, vo Detailed display, na ekranot se dobiva: (slika Page
20).
7. Izberete go podnaslovot drug therapy kliknuvaj}i vo kvadrat~eto koe
stoi pred nego.
8. Izberete Restrict Search to Major Topic headings only, kliknuvaj}i vo
kvatdat~eto.
9. Kliknete na “Add”. Na ekranot }e go dobiete slednoto: (slika Page 21).
10. Napravete druga pretraga so MeSH-prebaruva~ot koristej}i go izrazot
beta blockers.
11. Povtorno }e vi bidat staveni na raspolagawe nekolku termini za izbor.
Izberete beta-Andrenergic blockers.
12. MeSH naslovot e Adrenergic beta-Antagonists. Pod ovoj naslov
zabele`uvate dolg spisok od pospecifi~ni lekovi ozna~eni so pokratki
termini.
13. Kliknete na “Add” i upotrebete go operatorot AND.
14. Kliknete na “PubMed Search” za da po~ne prebaruvaweto. ]e vlezete vo
MeSH-prebaruva~ot i }e se vratite vo PubMed.
a. Za da se vratite vo PubMed bez da ja aktivirate pretragata so MeSH-
prebaruva~ot, kliknete samo na “PubMed”.

5.3.5. Koristewe na opcijata Preview/Index

Opcijata Preview/Index pretstavuva kombinacija od dve posebni, no sepak

me|usebno povrzani funkcii. Preview ovozmo`uva da videte kolku dokumenti }e
bidat izlistani, koristej}i go izrazot za prebaruvawe, duri i pred da se
aktivira pretragata. Index ovozmo`uva da pronao|ate zborovi koi se pojavuvaat
vo PubMed dokumentite, i toa ili bilo kade vo dokumentot ili na odredeno
mesto (oblast) i kolku pati se pojavuvaat.

Primeri:

1. Kliknete na “Preview/Index”.
2. Vnesete gi zborovite beta blocker vo Search box-ot koj se nao|a vo dolniot
del na ekranot.
3. Kliknete na “Preview”. Novata pretraga }e se pojavi na sredinata od
stranata pod “Most Recent Queries” i }e poka`uva kolku dokumenti }e
bidat dobieni kako rezultat od prebaruvaweto.
4. Vo vtoriot Search box povtorno vnesete beta blocker. Ovoj pat kliknete na
“Index”.
5. Se pojavuva novo prozor~e vo koe se listaat terminite od indeksot na
frazi (phrase index) koi zapo~nuvaat so beta blokator (beta blocker).
6. Mo`ete da izberete eden ili pove}e termini i da gi dodadete kon
terminot za va{ata pretraga. Izborot na eden termin se postignuva so
kliknuvawe vrz nego. Dokolku sakate da izberete pove}e od eden termin,
pritiskajte na Ctrl se dodeka klikate vrz terminite.
7. So kliknuvawe vrz AND, OR ili NOT , se dodavaat i operatorite kon
izbranite termini vo Search box-ot postaven gore na ekranot.
Selektirajte go “beta blocker” i kliknete na “AND”.
8. Se prebaruva terminot vo site oblasti. Mo`e da se izbere specifi~na
oblast za prebaruvawe ako se klikne na dolnata strelka vedna{ do “All
Fields”. Koga }e go napravite ova, izberete “Title Word”.
9. Povtorno vnesete beta blocker, a potoa kliknete na “Index”. ]e dobiete
pomal broj dokumenti vo sporedba so prebaruvawe po site oblasti (All
fields).

5.3.6. Koristewe na segmentot Cubby za za~uvuvawe i reupotreba na pretragite

Cubby segmentot ovozmo`uva PubMed da gi zadr`uva pretragite koi se

napraveni, da zapameti koga bile za posleden pat aktivirani (napraveni) i da gi
aktivira istite povtorno podocna, no davaj}i gi pri toa samo onie dokumenti
koi bile dodadeni vo me|uvreme od va{eto posledno aktivirawe.

Principi:

1. Postojat dva na~ina za da se aktiviraat povtorno pretragite. So edniot

mo`e da se dobijat samo dokumenti koi se dodadeni od momentot na
va{eto posledno prebaruvawe. So drugiot na~in, se dobivaat site
dokumenti koi soodvetstvuvaat (odgovaraat) na strategijata za pretraga,
nezavisno dali se novi ili ne, a pri toa ne se a`urira datata od
poslednoto aktivirawe.
2. Potrebno e za va{iot prebaruva~ da ovozmo`ite funkcionirawe na
opcijata Cubby.
 3. ]e izberete korisni~ko ime i lozinka (password) za da mo`e da vlezete
vo Cubby.
4. Cubby ima, isto taka, i nekoi svoi voobi~aeni karakteristiki koi vo
momentov ne se predmet od na{ interes.
5. Koga edna{ }e se log-irate (najavite) vo Cubby, ostanuvate tamu
slednite 12 ~asa ili se dodeka ne se odjavite.
6. Za detalni instrukcii okolu registriraweto, poglednete vo: Hands On:
Registering for the PubMed Cubby,
http://www.nnlm.nlm.nih.gov/mar/perspec/2000/0005.html#cub2

Primeri:

Zapi{uvawe (Sign in) vo Cubby

a. Kliknete na “Cubby” pod “PubMed Services”.
b. Ako go koristite za prv pat, kliknete na “Register” i sledete gi
instrukciite.
v. Vo narednite poseti, vnesete go svoeto korisni~ko ime i lozinkata,
a potoa kliknete na “Login”.

Za~uvuvawe na pretraga
g. Aktivirajte pretraga vo PubMed.
d. Kliknete vrz “Cubby”.
|. Va{ata pretraga e pretstavena kako tekst vo prozor~eto. Ako
sakate nazivot na pretragata da bide ist kako i strategijata za
prebaruvawe, ne pravete nikakvi promeni. Postoi mo`nost i da
vnesete poopisen naziv, dokolku imate takva `elba.
e. Kliknete na “Store in Cubby”.

Aktivirawe i a`urirawe (Updating) na za~uvana pretraga

`. Otvorete go Cubby i zapi{ete se.
z. Kliknete na check box {to se nao|a pred pretragata koja sakate da
ja napravite.
y. Kliknete na “What’s New for Selected”.
i. Na ekranot, pod naslovot “What’s New” se nao|aat brojot od novite
dokumenti soodvetni na pretragata.
j. Kliknete na ovoj broj za da gi videte dokumentite.

Aktivirawe na za~uvana pretraga za dobivawe na site dokumenti bez

a`urirawe (Updating)
k. Otvorete go Cubby i zapi{ete se.
l. Kliknete na “Search”. Na ekranot se dobivaat dokumentite koi se
razultat na pretragata.

Odjavuvawe (Logging out) od Cubby

q. Vlezete vo Cubby kliknuvaj}i vrz “Cubby”.
m. Kliknete na “Log Out” {to se nao|a levo na ekranot.
 5.4. Koristewe na drugi opcii vo PubMed

5.4.1. Citation Matcher

Citation Matcher ovozmo`uva koristewe na nekompletni citati i nivno

povrzuvawe so soodvetnite dokumenti vo PubMed.

Principi:

1. Bilo koj del od citatot mo`e da se iskoristi za da se dobijat

soodvetnite dokumenti so pretragata, no ako imate dva ili pove}e
delovi od informacijata, pogolemi se {ansite da go najdete dokumentot
koj go barate.
2. Datata mo`e da bide vnesena kako godina ili mo`e da se vnese i mesecot
i denot. Vo glavno, mnogu podobri rezultati }e dobiete ako samo ja
vnesete godinata.
3. Najdobro e da gi ostavite srednite inicijali na avtorot, dokolku ne
znaete dali tie se upotrebeni vo publikacijata. Vnesete go imeto na
sledniot na~in: Tallman M. ]e vi bidat prika`ani site dokumenti koi
go sodr`at sredniot inicijal. Eden isklu~ok – dokolku avtorot ima
premnogu voobi~aeno prezime, sredniot inicijal e neophoden za
namaluvawe na spisokot na dokumenti, koi se rezultat od
prebaruvaweto.

Primeri:

1. Kompletirajte go citatot: avtor: Levy J spisanie: The Journal of Infectious

Diseases godina na publikacija: 2000
a. Kliknete na “Single Citation Matcher”.
b. Kliknete na prozor~eto za vnesuvawe na spisanieto i ot~ukajte The
Journal of Infectious Diseases
v. Kliknete na kvadrat~eto za vnesuvawe na datumot i ot~ukajte 2000
g. Kliknete na kvadrat~eto za vnesuvawe na avtorot i ot~ukajte Levy J
d. Kliknete na kop~eto Search. Va{ata pretraga e aktivirana i
site soodvtni citati }e vi bidat pretstaveni.

2. Kolku publikacii koi bile objaveni vo 1998 od avtorot Tallman M. se

indeksirani vo MEDLINE?
a. Kliknete na “Single citation matcher”.
b. Kliknete na kvadrat~eto za vnesuvawe na datum i ot~ukajte 1998
v. Kliknete na kvadrat~eto za vnesuvawe na avtorot i ot~ukajte
Tallman M.
g. Kliknete na kop~eto Search. Va{ata pretraga e
aktivirana i
site soodvetni citati }e vi bidat pretstaveni.
5.4.2. Prebaruva~ na spisanija

Prebaruva~ot na spisanija sodr`i informacii za site spisanija indeksirani

vo PubMed.

Principi:

1. Prebaruva~ot na spisanija mo`e da prebaruva spored celosen naslov na

spisanieto, zborovi koi se pojavuvaat vo spisanieto, ISSN ili MEDLINE
kratenki na spisanijata
2. Pri prebaruvawe spored zbor ili fraza, }e bidat pronajdeni site
spisanija koi go sodr`at zborot ili frazata bilo kade vo naslovot.
3. Linkovite vo rezultatite od prebaruvaweto na spisanie, }e ve odvedat do
PubMed pretraga za baranoto spisanie ili do pove}e informacii za
spisanieto i negoviot izdava~.
4. So vnesuvawe na MEDLINE kratenka za imeto na spisanieto vo
prebaruva~ot na spisanija, }e go dobiete celosniot naslov koj ne se
pojavuva na nitu edno drugo mesto vo PubMed.

Primeri:

1. Prebarajte gi site spisanija koi go sodr`at zborot kancer vo naslovot.

a. Vlezete vo prebaruva~ot na spisanija so kliknuvawe vrz “Jornal
Browser”
b. Ot~ukajte cancer vo Searh box-ot
v. Vo dobieniot spisok, izberete eden od naslovite i kliknete na
ISSN. Proverete ja dobienata informacija.
g. Vratete se na spisokot so kliknuvawe na kop~etto “Back”
d. Kliknete na skrateniot naslov za edno od spisanijata vo spisokot.
PubMed }e prebaruva spored naslovot na toa sipsanie.

5.4.3. Clinical Queries

Clinical Queries koristi ve}e izgradeni pretragi vo kombinacija so temata koja

vie ste ja izbrale za da se pronajdat statiite koi imaat klikni~ko zna~ewe.

Principi:

1. Dostapni se ~etiri kategorii za prebaruvawe: terapija (therapy),

dijagnoza (diagnosis), etiologija (etiology) i prognoza (prognosis).
2. Postojat dve nivoa: ~uvstvitelnost (sensitivity) ili specifi~nost
(specificity). So prvoto nivo se dobivaat mnogu pove}e dokumenti otkolku
so vtoroto.
3. Mo`ete da gi koristite Boolean operatorite za pretragata koja sakate da
ja napravite.
Primeri:

1. Napravete pretraga za dijagnosticirawe na Rocky mountain spotty fever

2. Obidete se da gi probate dvete nivoa.
a. Kliknete na "Clinical Queries"
b. Potoa, kliknete vrz krug~eto pred zborot "Diagnosis".
v. Kliknete vrz krug~eto pred zborot "Sensitivity".
g. Iz~ukajte rocky mountain spotted fever vo Search box-ot.
d. Kliknete na "Search". Proverete gi rezultatite od pretragata.
|. Kliknete na "Back" za da se vratite na Clinical Queries.
e. Koristej}i go History, sporedete gi rezultatite od dvete pretragi.

2. Pobarajte dokumenti za terapija na golema depresija (major depresion) kaj

postari. Separirajte ja va{ata strategija za prebaruvawe.
a. Napomena: i golema depresija i postari se koncepti koi mo`at da se
pretstavat na pove}e na~ini. Obidete se so razli~ni termini i videte
{to e najdobro.

5.5. Premin od PubMed vo celosni statii

5.5.1. LinkOut

LinkOut poseduva nekolku tipovi na link-ovi. Prvo, postojat link-ovi za

izdava~ite na web strani koi dozvoluvaat ili ne dozvoluvaat pristap do
celosniot tekst na nekoja statija. Vtoro, postojat link-ovi za obezbeduvawe na
informacii vo vrska so zdravjeto vo MEDLINEplus.

Principi:

1. LinkOut ponekoga{ mo`e da ve zbuni i o~igledno e deka postojano se

razviva.
2. Edinstveniot na~in za da doznaete dali mo`ete da pristapite do
celosniot tekst na nekoe spisanie, e da kliknete vrz link-ot i da videte
kade }e ve odnese.
3. Nekoi spisanija gi objavuvaat svoite temi besplatno na Internet, kako {to
e BMJ. Drugi pak, imaat besplaten pristap do odredeni temi koi ne se vo
posledno objaveniot broj.
4. Nekoi spisanija koi se dostapni samo so pretplata na Internet imaat
vospostaveno link-ovi pome|u PubMed i nivnata celosna tekstualna
verzija na Internet. Nivnite link-ovi se pojavuvaat na site rezultati od
prebaruvawata, ponekoga{ kako kop~e pod naslovot na spisanieto vo
abstraktot ili citatot, a i kako LinkOut link.
5. Za da ja videte kompletnata lista na LinkOut provajderi, pojdete vo
va{iot Cubby i kliknete na "All LinkOut Providers".

Primeri:
 1. Spisanie koe e dostapno vo kompletna tekstualna forma na Internet:
PNAS
a. Napravete ja pretragata: PNAS[ta] AND 1999[dp]
b. Koga }e gi dobiete rezultatite od pretragata, kliknete vrz imeto na
avtorot na eden od dokumentite. Sledno {to }e dobiete na ekranot e
LinkOut link desno od citatot.
v. Kliknete na LinkOut. Na ekranot se dobiva: (slika Page 26)

2. Primer za spisanie koe e dostapno samo so pretplata:

a. Napravete ja slednata pretraga: biological psychiatry[ta].
b. Odberet dokument, kliknete vrz imeto na avtorot, a potoa na LinkOut.
v. Kliknete na Elsevier Science ili na on line link-ot.
g. Se otvara nov prozorec so citat od statijata. Za da go dobiete
celosniot tekst, kliknete na "jump to the full text"

5.5.2. Nara~uvawe na dokumenti preku Loansome Doc

Loansome Doc ovozmo`uva da selektirate dokumenti od PubMed i da nara~ate

primerok od statii vo celosna tekstualna verzija od ovaa biblioteka ili od
bilo koja druga {to participira vo PubMed.

Principi:

1. Mora da se registrirate za da bidete korisnik na Loansome Doc.

2. Ovaa usluga e dostapna za sekoj so va`e~ka HSLS bibliote~na karti~ka,
vklu~uvaj}i gi i ~lenovite. Pove}e informacii za HSLS ~lenstvoto }e
dodiete preku:
http://www.hsls.pitt.edu/member
3. Dokolku se priklu~ite kon HSLS ~lenstvoto, Loansome Doc formularot
za registracija }e vi bide ispraten i }e se dokompletira va{ata on line
registracija. Dokolku pristapuvate preku druga biblioteka, }e mora da
iskontaktirate so niv prvo, za da se potvrdi deka ~lenuvaweto se
prifa}a, a potoa da se sledat nivnite instrukciite za registrirawe.
4. Na~inot za dostavuvawe na dokumentite mnogu se razlikuva, vo
zavisnost od kapacitetot na bibliotekata koja vie ja koristite. HSLS
dostavuva preku Internet (pdf datoteki), po faks ili po{ta.

5.5.3. Koristewe na Books Link

Books Link e korisen za da se nau~at malku podobro nekoi od terminite vo

PubMed dokumentite. Vo momentot, preku Books Link dostapna e edna kniga,
Molecular Biology of the Cell, treto izdanie, od Alberts B., Bray D., Lewis J., Raff M.,
Roberts K. i Watson J., 1994, Garland Publishing Inc.
Principi:

1. Zborovite i frazite vo eden PubMed dokument koi korespondiraat so

zborovite i frazite vo linkiranata kniga, }e stanat hypertext link-ovi
koga se koristi Books Link.
2. Mo`ni se gra{ki za termini koi imaat edno zna~ewe vo molekularnata
biologija, a drugo zna~ewe vo nekoja druga oblast koja e povrzana so
medicinata.
3. Vo Books (knigite) mo`ete da vlezete samo preku soodvetniot link. Ne
postoi pristap koj e vo vrska so normalniot format na knigata.

Primeri:

1. Od rezultatite dobieni so pretragata, izberete eden dokument i

kliknete vrz imeto na avtorot.
2. Potoa kliknete na "Books" link-ot. Se dobiva nova verzija na dokumentot.
Site zborovi i frazi vo naslovot, abstraktot i MeSH terminite koi se
linkirani so knigata se podvle~eni.
3. Kliknete vra eden od podvle~enite termini.
4. Se pojavuva lista na knigi koi se vo vrska so izbraniot termin. Kliknete
vrz nekoj od naslovite za da se otvori.
5. Otkako }e se otvari delot za knigi, levo na ekranot se zabele`uvaat
izlistani site poddelovi od taa tema, link-ovi i referenci koi se
vksteno povrzani (cross-linked) so PubMed. Kliknete vrz ova za da imate
uvid vrz delovite.
6. Koristete go prebaruva~ot Back za da se vratite na va{ata pretraga.