งานศิลปหัตถกรรมประเภท

ศิลปะการฟ้อนนกกิ่งกะหร่า

ศิลปะการฟ้อนนกกิ่งกะหร่าในวัฒนธรรมชาวไทใหญ่ 1
 ค�า า่ “กิง่ กะหร่า” เป็นค�าในภา าไทใ ญ่ทกี่ ลายเ ยี งมา
จากภา าบาลีในค�า ่า “กินรี” ่ นค�า ่า กินนร โดยค าม
มายตามพจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตย ถาน พ. . 2542
มายถึง อมนุ ย์ในนิยาย ที่มีค าม มายอยู่ด้ ยกัน 2 ชนิด
ชนิด นึ่งเป็นครึ่งคนครึ่งนก ท่อนบนเป็นคนท่อนล่างเป็นนก
อีกชนิด นึง่ มีรปู ร่างเ มือนคน เมือ่ จะไปไ นมาไ นก็จะใ ป่ กี
ใ ่ างบินไป ค�า ่า กินนร ต่อมาจึงเพี้ยนมาเป็น า� เนียงของ
คนไทย ่า “กิ่งกะ ร่า” ่ นชา ไทใ ญ่ในอดีตมักใช้ค�า ่า
“นางนก” แทนค�า ่า “กิ่งกะ ร่า”
การ “ฟ้อนนกกิง่ กะ ร่า” รือ “ร�านกกิง่ กะ ร่า” เป็น ลิ ปะ
ชัน้ งู อัน ะท้อนเอกลัก ณ์ค ามเชือ่ ตาม ฒ ั นธรรมประเพณี
ท้องถิ่นของชา ไทใ ญ่ในรัฐฉาน ประเท ภาพเมียนมาร์
และได้แพร่ ลายเข้ามา ปู่ ระเท ไทยในพืน้ ทีล่ า้ นนาภาคเ นือ
เมื่อครั้งที่ชา ไทใ ญ่ได้อพยพเข้ามาอา ัยอยู่ทางภาคเ นือ
ของไทย ในแถบจัง ัดเชียงราย เชียงใ ม่ และแม่ฮ่อง อน
โดยได้รบั ค ามนิยมและมีการ บื ทอดชัดเจนในจัง ดั แม่ฮอ่ ง อน
ที่มีชื่อเ ียงในการแ ดง “ฟ้อนนกกิ่งกะ ร่า” มากที่ ุด

ศิลปะการฟ้อนนกกิ่งกะหร่าในวัฒนธรรมชาวไทใหญ่ 2
 ชุดนกกิง่ กะหร่า ถือเป็นงานฝีมอื ที่ ะท้อนเอกลัก ณ์ของ
ัฒนธรรมชา ไทใ ญ่ ที่มีจินตนาการดัดแปลง ั ดุใกล้ตั ใ ้
กลายเป็นเ มือนตั กินนร รือกินนรี ัต ์ป่า ิมพานต์ตาม
ค ามเชื่อของคนในอดีต ที่ออกมาฟ้อนร่ายร�าต้อนรับ มเด็จ
พระ มั มา มั พุทธเจ้าในเท กาล นั ออกพรร า โดยชุดนกกิง่
กะ ร่านัน้ ประกอบด้ ยองค์ประกอบ า� คัญ คือ ปีก าง และ
ล�าตั ปีกและ างมีโครง ร้างที่ท�าจากไม้ไผ่ น�ามาเ ลาขึ้น
เป็นโครงเย็บติดด้ ยผ้า ยงาม อาทิ ผ้าลูกไม้ ผ้าแพร และ
ผูกโยงด้ ยเชือก ใ ้ปีกและ าง ามารถกางออกได้เ มือน
ปีกนก โดยปีกและ างผูกเชือกใ ค้ ล้องกับข้อมือ เพือ่ ใช้บงั คับ
ในการร่ายร�า ่ นล�าตั มใ ่เ ื้อกางเกง ีเดีย กัน ในอดีต
ชุดนกกิ่งกะ ร่าจะมีปีกและ างแยกกัน แต่ในปัจจุบันบางที่
ท�าใ ป้ กี และ างเป็นชิน้ เดีย กันเพือ่ ะด กในการจัดท�า โดย
มัยก่อนนั้นจะใช้กระดา ามาย้อม ี เอามาตกแต่งใ ้เป็น
ล ดลายใ ้ดู ยงาม และใ ้ผู้ชายที่ ูงอายุเป็นคนร�าโดยจะ
ใช้ น้ากาก มใ แ่ ทนการแต่ง น้า ช่างผูท้ า� ่ นใ ญ่จะเป็น
ผู้ อนท่าร�าในการฟ้อนนกกิง่ กะ ร่าไปพร้อมกัน ซึง่ มีเชือ้ าย
ไทใ ญ่ ง่ ต่อภูมปิ ญ ั ญาทางประเพณีและ ฒ ั นธรรมอันดีงาม
ู่ชนรุ่น ลังต่อไป
ศิลปะการฟ้อนนกกิ่งกะหร่าในวัฒนธรรมชาวไทใหญ่ 3
 ่วนปีกกิ่งกะ ร่า

เอกลัก ณ์เครื่องแต่งกายการฟ้อน
นกกิ่งกะ ร่าในวัฒนธรรมชาวไทใ ญ่
องค์ประกอบของเครือ่ งแต่งกายนกกิง่ กะ ร่าเพือ่ การ
แ ดงฟ้อนนกกิง่ กะ ร่านัน้ จะ มี ่ นประกอบ 3 ่ น คือ ปีก าง
และล�าตั เฉพาะปีกและ างท�าด้ ยไม้ไผ่ รือ าย ่ นล�าตั
ผู้ฟ้อนจะใ ่เ ื้อผ้า ีเดีย กับปีกและ าง (อุปกรณ์การฟ้อนนี้
พบ า่ บางแ ง่ มีเฉพาะ างเท่านัน้ การท�าตามแบบโบราณดัง้ เดิม
จะแยกปีก แยก างออกจากกัน ปัจจุบันท�าร มกันไปเพื่อใ ้
ะด กและง่ายขึ้น) ปีกนกกิ่งกะ ร่า ่ นมากจะน�าเอาไม้ไผ่
ท�าเป็นปีกยา ประมาณ 70 เซนติเมตร ก ้าง 100 เซนติเมตร
า� รับใบ น้ากิง่ กะ ร่า น�าเอาดินเ นีย มาจัดท�าแบบ
รือ บล็อก เ ร็จแล้ ก็นา� กระดา าทากา แ ง้ แล้ ก็นา� ขี า
มาทาทับกระดา า เ ร็จแล้ ก็จะได้ น้ากาก ีขา มา ม
เข้ากับใบ น้า พร้อมกับแต่ง น้าตาใ ้ ยงาม ในปัจจุบนั ไม่นยิ ม
ม น้ากาก �า รับบน ีร ะใช้ผ้า ี ย ดพันรอบ ีร ะ
คล้ายกับการแต่งตั ลูกแก้ รือ า่ งลองของชา ไทยใ ญ่ ตั ม
กิง่ กะ ร่า คล้าย ๆ กับกางเกงขา นั้ แบบ ล ม ๆ มเ อื้ แขนยา
แล้ น�าผ้า ี ย ด รือผ้าลูกไม้มาเย็บกับคอเ ื้อเป็นชิ้น ๆ
และมี าย ะพายทับกันตรงด้าน น้าอกเ อ้ื และด้าน ลังของ
ตั เ อื้ า� รับอัญมณีจะตกแต่งบริเ ณ ข้อ อก และข้อมือ า� รับ
กางเกง มกางเกงขายา จะมีอญั มณีประดับตรงเข่า และข้อเท้า
ดูแล้ คล้ายกับผีเ ื้อ

ศิลปะการฟ้อนนกกิ่งกะหร่าในวัฒนธรรมชาวไทใหญ่ 4
ที่มาความเชื่อเกี่ยวกับ
การฟ้อนนกกิ่งกะหร่า
การ “ฟ้อนนกกิ่งกะหร่า” ถือเป็น ่ น นึ่งของกิจกรรม
เฉลิมฉลองเนื่องในเท กาล ันออกพรร าของชา ไทใ ญ่ที่
ปฏิบตั ิ บื ทอดกันมา ลายร้อยปี ด้ ยเ ตุทชี่ า ไทใ ญ่นบั ถือ
า นาพุทธอย่างเคร่งครัดเท กาลออกพรร า ซึ่งตรงกับ ัน
ขึ้น 15 ค�่า เดือน 11 จึงเ มือนเป็นประเพณีที่ชา ไทใ ญ่ใ ้
ค าม า� คัญเป็นอย่างมาก ด้ ยถือเป็น นั ทีพ่ ระพุทธเจ้าเ ด็จ
ลงจาก รรค์ชั้นดา ดึง ์มายังโลกมนุ ย์
ดังเรือ่ งรา พุทธประ ตั ทิ เ่ี ล่าขานกันไ ้ า่ ใน นั ออกพรร า
เป็น นั ที่ มเด็จองค์พระ มั มา มั พุทธเจ้าเ ด็จลงจาก รรค์
ชั้นดา ดึง ์มายังโลกมนุ ย์ ลังจากที่พระองค์ได้เ ด็จไป
จ�าพรร า และแ ดงพระธรรมเท นาโปรดเทพบุตรพุทธมารดา
ซึง่ อยู่ รรค์ชนั้ ดุ ติ แต่ลงมาฟังพระธรรมเท นาทีช่ นั้ ดา ดึง ์
ครั้นถึง ันป ารณาออกพรร า ันแรม 1 ค�่า เดือน 11
พระพุทธองค์จงึ เ ด็จลง โู่ ลกมนุ ย์ทางบันไดทิพย์ทงั้ 3 ได้แก่
บันไดเงิน บันไดทอง และ บันไดแก้ ซึง่ กั กเท ราช (พระอินทร์)
ใ พ้ ระ ิ ณุกรรมเนรมิตทอดจาก รรค์ชนั้ ดา ดึง ์ โู่ ลกมนุ ย์
เมือ่ ค ามทราบดังนัน้ เ ล่าบรรดา งิ ารา ตั น์ อ้ ยใ ญ่ในป่า
ิมพานต์แดนไกล และนัก ิทธิ์ ิทยาธรรูปร่างแปลก ๆ ร ม
ถึงมนุ ย์ต่างก็ยินดีที่จะได้พบกับพระพุทธองค์ จึงมีการเตรียม
การแ ดงไ ค้ อยต้อนรับด้ ยพากันมาฟ้อนร�าแ ดงค ามยินดี
ในการเ ด็จกลับมาของพระพุทธเจ้า
คนไทใ ญ่ยึดเ ตุการณ์ในพุทธประ ัติเป็นประเพณี
ืบต่อกันมา จึงจ�าลองชุดเครื่องแต่งกายขึ้นมา มใ ่และ
ฟ้อนร�าคล้ายกับเป็น ตั ใ์ นป่า มิ พานต์เพือ่ ต้อนร้บพระพุทธเจ้า
จนกลายเป็นประเพณีของชา ไทใ ญ่ที่นิยมแต่งกายด้ ย
เครื่องแต่งกายที่มี ่ นปีก ่ น างและล�าตั แบบนกกิ่งกะ ร่า
รือกินนร แล้ ร่ายร�าเลียนแบบอากัปกิริยาตามจินตนาการ
ที่เ มือนเป็นนกกิ่งกะ ร่า เรียกกัน ่า “การฟ้อนนกกิ่งกะ ร่า”
รือ “ร�ากิ่งกะ ร่า” เพื่อถ ายเป็นพุทธบูชา ในเท กาล ัน
ออกพรร าของทุกปี
เมือ่ “การฟ้อนนกกิง่ กะ ร่า” ของชา ไทใ ญ่เป็นประเพณี
ที่ถูกเผยแพร่ออกไปใน งก ้าง จึงกลายเป็นที่นิยมแ ดงใน
โอกา �าคัญ ๆ ต่าง ๆ ที่นอกเ นือจากการแ ดงในช่ งของ
ันออกพรร าแล้ โดยเฉพาะในแถบจัง ัดแม่ฮ่อง อน
เชียงราย และเชียงใ ม่
ด้ ยจินตนาการ า่ นก “กิง่ กะ ร่า” รือกินนร รือกินนรี
เป็นอมนุ ย์เป็นครึ่งคนครึ่งนก รือนัย ่ามีรูปร่างเ มือนคน
เมือ่ จะไปไ นมาไ นก็จะใ ป่ กี ใ ่ างบินไป ชา ไทใ ญ่ได้จา� ลอง
ชุดนกกิ่งกะ ร่าขึ้นมา มใ ่ ประกอบด้ ยชุดที่มี ่ นปีก
่ น างและล�าตั มีท่ งท่าร�าทีอ่ อ่ นช้อย เรียกชือ่ การแ ดงนี้ า่
“ระบ�านกกิ่งกะ ร่า” รือ “ฟ้อนนกกิ่งกะ ร่า” อัน ะท้อน
เอกลัก ณ์ตามแบบฉบับและ ถิ ขี องชุมชนชา ไทใ ญ่ โดยเฉพาะ
ในจัง ัดแม่ฮ่อง อน นับจากในอดีตจ บจนกระทั่งปัจจุบัน
ซึง่ แต่ละท้องถิน่ จะท�ารูปร่างลัก ณะ แตกต่างกันออกไปและ
มีชื่อเรียกต่างกันไปอีก ลายอย่าง
ศิลปะการฟ้อนนกกิ่งกะหร่าในวัฒนธรรมชาวไทใหญ่ 5
 ลิ ปะการแ ดงฟ้อนนกกิ่งกะ ร่า
ที่ ะท้อนถึง ิถีแ ่งชา ไทใ ญ่
ค าม �าคัญของการฟ้อนนกกิ่งกะ ร่า อยู่ที่ผู้ฟ้อนที่
จะต้องมีทัก ะค ามช�านาญใช้ปีก ใช้ างเพื่อ ามารถแ ดง
ลิ ปะการฟ้อนได้อย่างมีชนั้ เชิงและลีลาทีง่ ดงาม และฟ้อนใ ้
อดคล้องกับท�านองและจัง ะของกลองด้ ย
่ นท่าร�า จะเป็นท่าที่เลียนแบบอากัปกิริยาของนก
เช่น ขยับปีก ขยับ าง บิน กระโดดโลด
เต้นไปมาตามจัง ะของกลอง ซึ่งเป็นเครื่องดนตรี
�าคัญในการก�า นดท่าการฟ้อนกิงกะ ร่า บางครั้งจะแ ดง
คูช่ าย ญิงโดย มมุตเิ ป็นตั ผูแ้ ละตั เมีย แต่ ่ นใ ญ่ทพี่ บมัก
เป็นตั เมีย จึงมีชื่อเรียกตามที่เ ็นอีกชื่อคือ “ฟ้อนนางนก”
รือ “ก้านางนก”

ลัก ณะของท่าฟ้อนของการฟ้อนนกกิ่งกะ ร่า

ที่ า� คัญมีการ ื่อค าม มาย 3 ลัก ณะคือ
ลัก ณะที่ นึ่งแ ดงถึงค ามเคารพบูชาพระพุทธเจ้า
ด้ ยท่าไ ้ ลัก ณะที่ องเป็นการเลียนแบบธรรมชาติของ
นก ได้แก่ ท่าแถบ (การโฉบถลา) ท่านกขยับตั ท่านกเดิน
ท่านกอ ดปีก ท่านกเล่นน�า้ ท่านกกระโดด ท่านกไซร้ขน ท่าน
กกระพือปีก ท่านกเตรียมบินและท่านกเ ิร และลัก ณะที่
ามแ ดงถึงค ามรื่นเริง นุก นานในการฟ้อนของนกด้ ย
การแ ดงลีลาการขยับปีก างได้อย่างพริ้ ไ ยงาม การ
ขยับ ่ นมือเท้าได้อย่างคล่องแคล่ ร ดเร็ ื่อถึงกิริยาของ
นกได้อย่างเป็นธรรมชาติ
ท่าแถบ (การโฉบถลา)

ศิลปะการฟ้อนนกกิ่งกะหร่าในวัฒนธรรมชาวไทใหญ่ 6
กระบวนท่าของการฟ้อนนกกิ่งกะ ร่า
ที่ �าคัญมีอยู่ 5 ท่าร�า
ตอนทีน่ างนกกิง่ กะ ร่าร�าออกมาเป็นฝูง (ใช้คนแ ดงท่า
ร�า ลายคน) เป็นแ ดงออกถึงตอนที่พระพุทธเจ้าเ ด็จลงมา
จาก รวง วรรค์ แล้วพวกนางนกกิง่ กะ ร่าแ ดงออกถึงความ
ดีใจที่ได้มาต้อนรับพระพุทธเจ้า
ตอนที่กิ่งกะ ร่าแ ดงท่านั่งกราบไ ว้ แ ดงออกถึง
ความเคารพพระพุทธเจ้าตอนเ ด็จมาถึงแล้ว ( รือเป็นการ
เคารพแขกผู้ชมด้วย)
ตอนที่กิ่งกะ ร่าแ ดงท่ากระโดดและดีดขา ซ้าย-ขวา
และก้ม วั ขึน้ -ลง แ ดงถึงกิง่ กะ ร่าก�าลังจัดแต่งขนและปีก าง
ตอนนกกิง่ กะ ร่า เกีย้ วพารา กี นั ตกตัวเมียจะนัง่ ยอง ๆ ว่ นประกอบที่ า� คัญของเครื่องแต่งกายของผู้แ ดง
และเต้นไปตามจัง วะดนตรีโดยนกตัวผูจ้ ะร�าไปรอบ ๆ นกตัวเมีย ร�ากิ่งกะ ร่าคือ
แ ดงออกถึงนกตัวผู้มีความรักชอบพอนกตัวเมีย าง โดย างจะมีลัก ณะเป็นแผ่น 3 างเรียงจาก
ตอนที่ น กกิ่ ง กะ ร่ า กระพื อ ปี ก และร� า ไปรอบ ๆ ใ ญ่ไป าเล็ก
แ ดงออกถึงการ นุก นานร่าเริง และดีใจที่มาเจอกันตาม ปีก โดยปีกจะมี 4 แผ่น มีแผ่นใ ญ่ 2 แผ่น แผ่นเล็ก
ประ าของนก และยังมีทา่ ร�าต่าง ๆ ทีค่ รูผู้ กึ อนอาจจะคิดค้น 2 แผ่น คือปีกที่มัดติดเอว 1 คู่ บัง น้า 1 อัน คาบคอ 1 อัน
รือประยุกต์ขนึ้ มาเองเพือ่ ประกอบท่าร�าใ ม้ ที า่ ร�ามากยิง่ ขึน้ ัวนก 1 ัว
และ วยงาม เ ื้อ-กางเกง ีเดียวกับปีกนก 1 ชุด

่วน างและปีก

ศิลปะการฟ้อนนกกิ่งกะหร่าในวัฒนธรรมชาวไทใหญ่ 7
กรรมวิธีการท�าองค์ประกอบ ด้าย
ชุดเครื่องแต่งกายนกหรือกิ่งกะหร่า
อุปกรณ์
ไม้ไผ่ ผ้าลูกไม้ เข้มขัด นาม ล ด ด้าย กา กระดา
ี ผ้าแข็ง เคลือบ มุก ดิ้น ไม้ไผ่ ผ้าลูกไม้ เข็มขัด นาม ล ด
ายไฟ ายไฟที่น�าใ ้ล ดออกแล้ ด้าย อุปกรณ์อื่นๆ
องค์ประกอบของเครือ่ งแต่งกายนกกิง่ กะ ร่าเพือ่ การ
แ ดงฟ้อนนกกิง่ กะ ร่านัน้ จะ มี ่ นประกอบ 3 ่ น คือ ปีก าง
และล�าตั เฉพาะปีกและ างท�าด้ ยไม้ไผ่ รือ าย เนือ่ งจาก
เนื้อเ นีย ไม่แข็งกระด้าง และ าได้ง่ายในท้องถิ่น น�ามาจัก
ผ้าลูกไม้
เป็นซีก เ ลาใ ้ ยงาม จากนัน้ มามาตากแดด ใ แ้ ง้ เพือ่ ไม่ใ ้
แมลงเกาะ ซึ่ง 1 ชุด ขนาดใ ญ่จะใช้ไม้ไผ่มากถึง 35-40 ซีก
ซึ่งในแต่ละ ่ นจะท�าเป็นโครงก่อน แล้ น�าผ้าแพร ีต่าง ๆ
ติด ุ้มโครง และใช้กระดา ีตัดเป็นล ดลายตกแต่งใ ้ ยงาม
จากนัน้ น�ามาประกอบกันโดยใช้ยางรัด เชือก รือ ายรัดใ แ้ น่น
พร้อมท�าเชือกโยงบังคับปีกและ าง �า รับดึงใ ้ ามารถ
กระพือปีก และแผ่ างได้เ มือนนก ่ นล�าตั ผู้ฟ้อนจะใ ่
เ ื้อผ้า ีเดีย กับปีกและ าง นอกเ นือจากนี้ ่ นของ ีร ะ
อาจมีการโพกผ้า รือ ม ม กยอดแ ลม รือ ม น้ากาก
ซึ่งแล้ แต่ค ามนิยมของท้องถิ่น

ไม้ไผ่

ศิลปะการฟ้อนนกกิ่งกะหร่าในวัฒนธรรมชาวไทใหญ่ 8
 การตัดเย็บชุดกิ่งกะหร่า ขึ้นโครงไม่ไผ่

น�าผ้าเย็บติดกับไม้ไผ่

ขั้นตอนการท�า
ตัดไม้ไผ่แก่ น�ามาผ่าเป็นซีกความยาวพอประมาณ
เ ลาใ ก้ ลมใ ม้ ลี กั ณะโคนใ ญ่ตรงปลายเล็กและเจาะรูใ ้
พอดี พอทีจ่ ะน�าลวด อดเข้าไปได้ และเอากระดา มี าทากาว
แล้วพันกับไม้ทเี่ ลาไว้ น�าผ้าลูกไม้มาตัดเย็บตามขนาดความยาว
ของไม้โดยจะใช้ผ้าลูกไม้ 2 ี น�าผ้าลูกไม้อีก ีมาท�าระบายที่
างและปีก
น�าผ้าที่ตัดเ ร็จแล้วมาเย็บติดกับไม้ เ ร็จแล้วเอาลวด
มา อดเข้ากับรูทเี่ จาะไว้โดยใช้ ายไฟคัน่ ตรงกลางเป็นท่อน ๆ
แล้วน�ามาเย็บติดกับเข็มขัด แล้วแต่ง ี ันใ ้ วยงาม
กาบคอ น�าผ้าแข็งมาตัดเป็นรูปทรง น�าผ้า มี าเย็บทาบ
กับผ้าแข็ง แล้วประดับด้วย เคลือบ, มุก ที่มี ัน วยงาม
ปีกติดเอว น�าผ้าแข็งมาตัดเป็นรูปปีกเล็ก และน�าผ้า
ีมาเย็บติดท�าเ มือนกาบคอ
ัวนก น�าวั ดุที่เ ลือใช้ เช่นโฟมใน มวกกันน๊อค
น�าโฟมตัดแต่งคอและปากน�าลวดมาคาดกับ มวกแล้วใ ้
ปลายชีข้ นึ้ ข้างบน และน�าคอและปาก ทีต่ ดั ไว้มาเ ยี บกับลวด
ใ เ้ ป็น วั นกแล้วน�ากระดา ใี เ้ ป็น เี ดียวกับ ปีกนก น�ามาเ ยี บ
ตรง ัวนก และ มวก ติดกาบคอ

ศิลปะการฟ้อนนกกิ่งกะหร่าในวัฒนธรรมชาวไทใหญ่ 9
 ปัจจุบนั การแ ดงนกกิง่ กะ ร่าใช้แ ดง คูก่ บั การฟ้อนโต
รือ ตั โต ที่ออกมาร่ มร่ายร�ายินดีในการเ ด็จต้อนรับ
พระพุทธองค์ด้ ยเช่นกัน โต รือ ตั โต เป็นจินตนาการของ
ตั ใ์ นป่า มิ พานต์อกี ชนิดนี้ เป็น ตั ์ เี ท้า ่ น ั มีลกั ณะ
คล้ายเลียงผา มีขนยา ปุกปุย บางตั ไม่มขี น บางตั มี ั คล้าย
มังกร เฉพาะที่ปากมีการออกแบบใ ้ขยับและคาบ ิ่งของได้
ปัจจุบันที่นิยมคาบธนบัตร จากผู้ชมที่ชื่นชอบการแ ดงและ
ใ ้ราง ัลกับตั โตกลับมา
การแ ดงฟ้อนนกกิง่ กะ ร่า ในปัจจุบนั จะนิยม ใช้แ ดง
ในงานต่าง ๆ และจะนิยมในงานมงคลต่าง ๆ ของชา ไทยใ ญ่
เช่น งานออก า่ (ออกพรร า) งานปีใ ม่ไต งาน ลูข่ า้ ใ ม่
งานปอยครู มอ งานปอย า่ งลอง งานปอยซอนน�า้ ( งกรานต์)
แต่จะไม่แ ดงในงานแต่งงาน เนื่องจากถือเป็นงานที่มีค าม
เกี่ย ข้องทางด้าน เพ ัมพันธ์ และไม่ท�าการแ ดงฟ้อนนก
กิ่งกะ ร่าในงาน พ รืองานอ มงคล
การแ ดงฟ้อนนกกิ่งกะ ร่า ถือเป็นการแ ดงของ
ชา ไทใ ญ่ ที่เป็นการรับใช้ ังคม โดยเฉพาะงานที่เกี่ย ข้อง
ด้าน า นา นอกเ นือจากงานด้าน า นา ยังได้น�ามาจัด
แ ดงในงาน �าคัญของเมือง เช่น พิธีเปิดงาน �าคัญต่าง ๆ ใน
ชุมชนชา ไทยใ ญ่ งานต้อนรับแขกบ้านแขกเมือง เป็นต้น
การแ ดงนกกิ่งกะ ร่า มีค าม �าคัญทาง ัฒนธรรม
ของชุมชนที่ถือเป็นอัตลัก ณ์ของชนเผ่าชา ไทใ ญ่ที่ค รค่า
แก่การอนุรกั ไ์ ใ้ ล้ กู ลาน เพราะเป็นการบ่งบอกถึง ถิ ชี ี ติ
ค ามเชื่อ ัฒนธรรมของชาติพันธุ์ได้อย่างชัดเจน ผ่าน ิลปะ
การแ ดง ผ่านการแต่งกายที่เป็นชุดจ�าลองนางนก ที่ ะท้อน
เ ้น าย ัตถกรรมที่เป็นเอกลัก ณ์ของชา ไทใ ญ่ งานฝีมือ
ทีม่ คี ามลงตั ระ า่ งเครือ่ งแต่งกาย และท่ งท่าทีผ่ ฟู้ อ้ นจะ
ต้องแ ดงทัก ะของลีลาทีพ่ ลิ้ ไ ใช้ปกี กับ างใ โ้ บก ะบัด
งดงามตามจัง ะดนตรี เพื่อแ ดงถึงค าม ง่างาม และ
อารมณ์ที่ยินดีปรีดา ถือเป็นการแ ดงที่มีชื่อเ ียงและกลาย
เป็นเอกลัก ณ์ประจ�าจัง ดั แม่ฮอ่ ง อนทีผ่ มู้ าเยือนในฐานะ
แขกเมืองต้องได้รับชม ปัจจุบันมีการถ่ายทอดจากพ่อครูแม่
ครู ู่เยา ชนผ่านทางโรงเรียน ทั้งใน ลัก ูตร และเรียนตาม
ค าม นใจตามบ้านพ่อครูแม่ครู ซึ่งเด็ก ๆ จะเริ่มจากการ ัด
ฟ้อนก่อน แล้ จึงมารู้จักการท�าชุดเครื่องแต่งกาย ที่มีราย
ละเอียดและค ามพิถีพิถันที่มากยิ่งขึ้น การแ ดง 1 ชุด มัก
ประกอบด้ ยนางนกมากก า่ 1 ตั เพือ่ ใ เ้ กิดค ามครืน้ เครง
แ ดงออกถึงเ ล่า รรพ ัต ์ที่มาร่ มแ ดงค ามยินดีปรีดา
ศิลปะการฟ้อนนกกิ่งกะหร่าในวัฒนธรรมชาวไทใหญ่ 10
แ ล่งที่มาข้อมูล และเอก ารที่ใช้ในการอ้างอิงการจัดท�าข้อมูล
• นางจันทร์นิภา ทองค�า จัง วัดแม่ฮ่อง อน
• นาย ่างค�า จางยอด จัง วัดเชียงใ ม่
• นายมานพ ประเ ริฐกุล จัง วัดแม่ฮ่อง อน
• �านัก ่งเ ริมศิลปวัฒนธรรม ม าวิทยาลัยเชียงใ ม่

ศิลปะการฟ้อนนกกิ่งกะหร่าในวัฒนธรรมชาวไทใหญ่ 11