You are on page 1of 50

ibeWdeba sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis, mcxeTa-Tbilisis

mTavarepiskoposis, biWvinTisa da cxum-afxazeTis mitropolitis,


uwmidesisa da unetaresis ilia II-is locva-kurTxeviT

`roca vfiqrobT imaze, Tu ra aris qarTu-


li idea, mivdivarT daskvnamde, rom qarTveli
eris daniSnulebaa _ iqadagos WeSmariti sar-
wmunoeba. xom arsebobs winaswarmetyveleba,
rom saqarTvelo, qarTveli eri ukanasknel
Jams gabrwyindeba. viciT saxarebidan, rom uka-
nasknel Jams yvelgan daecema rwmena, zneoba,
saqarTvelo ki RvTis madliTa da wyalobiT
gabrwyindeba da jildod amisa, rogorc didi
mama da moRvawe ambobs, meored mosvlis Jams
mTeli qveyniereba ganikiTxeba `qarTuliTa
eniTa~. es iqneba kidev erTi madli, romel-
sac mogvaniWebs ufali. madlobas vwiravT
yovladwmida RvTismSobel dedas, romelmac
ineba, rom iyos patroni saqarTvelosi... ~

uwmidesi da unetaresi
ilia II

ISSN 1987-5207
ISBN 9771987520003 10
25.02.13.
uak (UDC) 27 + 271.2
m _ 407
Sinaarsi

`erTsul da erTzraxva iyveniT~.......................4 mRvdel-mowame simon mWedliZe


RvTismsaxurebis Sesaxeb.........................................26

mariam niauri
rwmenis godoli.................................................................8 taZarSi qcevis wesebi...............................................34

Rirsi mama gabrieli, aRmsarebeli da mindia laSauri


salosi (mogonebebi).....................................................14 `fiqrebi saqarTveloze~..........................................35

arqimandriti lazare (gagniZe) qarTuli ena.........................................................................40


sakvirao qadageba...........................................................22

mitropoliti iobi (aqiaSvili) mariam qsovreli


sityva.........................................................................................24 qarTuli samoseli.......................................................44

redaqtori: misamarTi: mcxeTis samTavros


mariam niauri wmida ninos dedaTa monasteri.
saredaqcio kolegia: mirian mefis quCa N 3
arqimandriti lazare (gagniZe)
iRumenia qeTevani (kopaliani), tel: 893 76 31 87; 893 30 07 07
monozoni sosana (kupreiSvili). el.fosta: samtavrosmonasteri@yahoo.com
pasuxismgebeli mdivani: angariSis nomeri: GE65BG0000000158107700
monozoni barbare (iakobaZe).

3
redaqtoris gverdi

`erTsul da erTzraxva iyveniT~

msoflio marTlmadidebeli eklesiis warmomadgenlebi saqarTveloSi

sruliad saqarTvelos kaToikos- erTi wmida kaTolike eklesiis kurTx-


patriarqis, mcxeTa-Tbilisis mTava- eva, roca erTi aso idideba _ ididebis
repiskoposis, biWvinTisa da cxum-afx- yoveli asonio~.
azeTis mitropolitis, uwmidesisa da eklesiis istoriaSi Znelia, albaT,
unetaresis ilia II-is dabadebidan 80 analogi moiZebnos faqtisa, roca mar-
wlisTavis da aRsaydrebidan 35 wli- Tlmadidebeli eklesia erTobiT, sa-
sadmi miZRvnili saiubileo dReebi jarod mowmobs amqveynad msaxurebaSi
qarTveli erisa da sruliad marTlma- myofi saWeTmpyroblis RvawlisaTvis
didebeli eklesiisaTvis mniSvnelovan da acxadebs, rom uwmidesi ilia II aris
istoriul movlenad iqca. uwmidesma `erTi wmida kaTolike eklesiis dog-
da unetaresma ilia II-m aRniSna, rom
`es iyo faqti, rogoric, albaT, 2000
wlis manZilze ar yofila _ samma
patriarqma daloca axali weli da
sruliad saqarTvelo~. saqarTvelos
marTlmadidebeli eklesiis saWeTmpy-
roblis irgvliv yvela adgilobrivi
marTlmadidebeli eklesiis meTauri
Seikriba. msoflio marTlmadidebel-
ma eklesiam erToblivi wirva aRav-
lina yovladwmida samebis sakaTedro
taZarSi. rogorc albaneTis mitrop-
olitma dimitriosma aRniSna: `es iyo
uwmidesisa da unetaresis ilia II- `samma patriarqma daloca axali
is msaxurebaze gardamovlenili weli da sruliad saqarTvelo~

4
matebis wmidad damcveli~ da `saRm- noebisa da erovnuli faseulobebis
rTo WurWeli~ (aTenisa da sruliad mtrebs. uwmidesma da unetaresma ilia
eladis mitropoliti kirile). mar- II-m sazeimo dRisaTvis brZana: `es dRe
Tlmadidebeli eklesiis meTaurebma hgavs dResa mas aRvsebisasa _ aRdgo-
mociqulebrivi RvawliT saxeldves mas. did xar Sen ufalo da sakvirvel
uwmidesis da unetaresis ilia II-is Tav- arian saqmeni Senni!~... `Cven vxedavT
ganwirva, romliTac man Tavisi samwyso Cveni eklesiis aRmavlobas da didebas.

Cven unda vicodeT ruseTis idea. ruseTis idea aris


sulierebis dacva. Tqven iciT, rom dRes, globalizaciis
procesSi, faseulobaTa dapirispireba xdeba. ruseTsa da
saqarTvelos uzarmazari sulieri faseuloba gaaCnia. da
Cven gvmarTebs, davicvaT igi _ davicvaT Cveni marTlmadide-
beli sarwmunoeba. marTlmadideblobam gvixsna Cven da ix-
sna ruseTi...~
uwmidesi da unetaresi ilia II

aRitvirTa da gamoarida qarTveli eri daviT winaswarmetyvelma israeli rom


ekumenizms Tu sxva yovelgvari saxis gaaerTiana da zeimiT Sedioda ieru-
RvTis gmobas, romelic `globalizaci- salimSi, mTeli eri aqebda mas, man ki
is~ saxeliT eSureba marTlmadidebel gaaCera msvleloba da uTxra: `ufali
erebs. sagulisxmoa, rom saukuneTa mefobs da ara me~. dRes, rodesac aRin-
mijnaze, apostasur garemoSi myofi iSneba Cemi aRsaydrebis da dabadebis
msoflio marTlmadidebeli samyaro, dRis TariRebi da rodesac amboben,
marTlmadidebluri gardamocemis
rom me raRac gavakeTe, minda giTxraT,
Zalmosilebas saqarTvelos adgilo-
rom am yvelafers ufali akeTebs, rad-
briv eklesiaSi acxovelebs, romliTac
gan ufali mefobs. RmerTma mogceT mS-
erTi wmida kaTolike da samociqulo
eklesiam aRmsarebluri Rvawli unda vidoba, sixaruli da siyvaruli.~
aRasrulos da winaRudges sarwmu-

5
adgilobrivi marTlmadidebeli eklesiebis warmomadgenlebi
samTavros wmida ninos dedaTa monasterSi

sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis, uwmidesisa da un-


etaresis, ilia II-is saiubileo dReebTan dakavSirebiT, saqarTveloSi
stumrad myofma msoflio marTlmadidebeli eklesiis maRalierarqebma
moiloces samTavros wmida ninos dedaTa monasteri. stumrebs Soris
iyvnen: bulgareTis sapatriarqo taxtis Tanamosaydre, mitropoliti
kirile, CexeTisa da slovakeTis mitropoliti, unetaresi qristefore,
aTenisa da sruliad eladis mTavarepiskoposi qrizostomosi da sxva
maRalierarqebi. stumrebma Tayvanisces wmida abibos nekreselis, wmida
mefe mirianisa da nana dedoflis da wmida aRmsarebelisa da salosis,
Rirsi mama gabrielis samarxebs. moiloces koSki, sadac Rirsi gabriel
beri moRvaweobda. stumrebma madliereba gamoxates uwmidesisa da un-
etaresis, ilia II-is mimarT, romelmac maT wmida ninos moRvaweobis ad-
gilis molocvis pativi da sixaruli mianiWa.

6
7
rwmenis godoli
`yovelman, romelman aRiaros Cemdamo winaSe kacTa,
meca aRviaro igi winaSe mamisa Cemisa.~
maTe 10. 32-33

laxla aRmocenebul eklesiis devnas


Tanxvdeba. 1958 wels sabWoTa reJimma
gamoaqveyna dadgenileba `monastrebis
Sesaxeb~; romlis Tanaxmad, mravali
eklesia-monasteri daixura da sam-
Rvdeloeba yovelmxriv Seaviwroves.
yovelive es 1962 wels ruseTisa da
saqarTvelos marTlmadidebeli ekle-
siebis e. w. ekumenisturi kavSirSi gaw-
evrianebiT dasrulda.
beri gabrieli imxanad erTaderTi
sasuliero piri iyo, vinc devnis Jams
ara oden guliT, aramed sityviT da
saqmiT winaRudga uaxlesi istoriis
kerpTayvanismcemlebs: komunistebs
da demokratebs. yovelive amis fonze,
roca erTaderTi moqmedi mamaTa monas-
tris, beTaniis ukanaskneli beri, wmida
ioane (mxeiZe) gardaicvala, mTavrobam
monasteri daxurulad gamoacxada; iq
wirva-locva akrZales da mama gabri-
eli monastridan gamoaZeves. aqedan
moyolebuli, Rirsi beri gabrielis
sulieri moRvaweoba ganuyoflad ukav-
Rirsi mama gabrieli Sirdeba mcxeTis samTavros wmida ni-
aRmsarebeli da salosi
nos dedaTa monasters, romlis mimarT
Rirsi mama, aRmsarebeli da salo- misi moZRvari, Rirsi ioane-giorgi, didi
si, arqimandriti gabrieli qarTuli madlierebiT iyo gnmsWvaluli, rad-
saber-monozvno skolis siqadulia, gan bolSevikebisagan sikvdilmisjili,
romelic `Cven Soris iyo da Cven ver `daxvretili~ da RvTisgangebiT, cocx-
vicaniT~. igi beTanieli wmida mamebis: lad gadarCenili, sisxldadenili
Rirsi ioanes (maisuraZe) da Rirsi io- mivida samTavros dedebTan, romlebmac
ane-giorgis (mxeiZe) mowafe iyo da maT- Seifares da gankurnes wmida mama.
gan uSualod miiRo is cocxali gar- 1963 wels samTavros wmida ninos
damocema,romelic aTcametma asurelma dedaTa monastris teritoriaze sasu-
mamam danerga saqarTvelos eklesiaSi. liero seminaria gaixsna da uwmidesma
beTanieli mamebis sulieri memkvidris, da unetaresma ilia II seminariis da
wmida gabriel beris moRvaweobis da- dedaTa monastris moZRvrad daniSna
sawyisi, sabWoeTSi, 1960-ian wlebSi xe- Rirsi mama gabrieli. amave periodSi
igi Tbilisis yovladwmida samebis

8
taZris moZRvaria da xelisuflebi- mravlad gvxvdeba da romelTagan aq
sagan gamudmebuli wnexis qveS imyo- wmida ninos mier kerpebis msxvreva
feba. mama gabrielis ukompromiso br- da wmida abibos nekreselis mier war-
Zola xelisuflebis mimarT, sakuTar marTTa cecxlis Caqrobis magaliTi
ezoSi mis mier agebuli eklesiiTac SeiZleba movixmoT.
gamoixata, romelic araerTgzis daun- beri gabrieli sabWour kerpebs
gries, magram beri kvlav aRadgenda SeebrZola, igi daapatimres, daxvreta
mas. mRvdel-monozoni gabrieli gan- fsiqiatriul saavadmyofoSi wame-
sakuTrebiT idevneboda, radgan igi biT Seucvales... Rirsi mama mowamed
im ramodenime moRvaweTagani iyo, vinc ar aResrula, aramed _ RvTis gange-
WeSmarit saRmrTo gadmocemas
imarxavda da vinc ber-monozv-
nuri cxovrebis didebulebiT
iyo mosili. swored am ekle-
siur suls ebrZoda da ebrZvis
antimarTlmadidebluri Zala.
beri gabrieli saqarTveloSi
am eklesiuri cnobierebis, ber-
uli suliskveTebis gadarCenas
ewireboda. swored amisTvis
gankvirdebodnen misi mxilveli
qarTveli Tu ucxoeli marTl-
madidebeli ierarqebi, romelT-
agan erT-erTma, wmida aTonis
qseropotamis monastris winamZ-
Rvarma ase aRmoTqva: `aseTi
didi beri Cvenc ara gvyavso~.
da erTxel, rodesac wmida aTo-
nis mTaze moRvaweoba SesTavaz-
wmida aRmsarebelni: Rirsi ioane (maisuraZe) da
es, berma upasuxa: `Cemi aToni da Rirsi ioane-giorgi (mxeiZe)
Cemi ierusalimi aq, saqarTvelo-
Siao~. biT, aRmsarebluri Rvawli itvirTa,
sayovelTaod cnobilia, 1965 wlis romelsac mTeli cxovreba salosuri
1 maiss warmarTTa aRlumze, rodesac samosliT faravda. moZRvars poli-
antiqristes msaxuris, leninis, kerpi tikur braldebebs uyenebdnen da ai-
idideboda, mama gabrielma cecxls mis- Zulebdnen eklesiaze ciliswamebas,
ca antiqristes msaxuris 12 metriani `Tanamonawile~ sasuliero pirTa
gamosaxuleba kerpisa da samsjavroze dasaxelebas. beri gabrieli medgrad
ganacxada: `dideba qriste RmerTs idga, ar Seyoymanda da xorcieli gad-
ekuTvnis da ara ZaRlis kerpsao~ sasu- arCenisTvis, suli ar gawira. igi mar-
liero Tu saero sazogadoebis didi tod warmdgariyo borotTa samsjav-
nawili mama gabrielis am saqciels roze, nebsiT mravalvnebuli, romelmac
dRemde sulier aSlilobad an emoci- ase aRmoTqva: `did ars qriste RmerTi,
ur qmedebad miiCnevs; magram cota Tu did xar Sen qriste RmerTo da sak-
acnobierebda maSin da dResac, rom es virvel arian saqmenni Senni!...~
iyo uaRresad mniSvnelovani sulieri rodesac eklesiis ierarqebi drois
brZola, romlis msgavsic paterikebSi suliskveTebas eZleodnen, is erTa-

9
da Cveni dacemisaTvis motirali.
wmida mama 1980-86 wlamde
samTavros monasterSi xSirad
rCeboda. igi iRumenia deda anas
(aWaiZe) sulieri moZRvari iyo da
sikvdilis sarecelze misgan mi-
iRo wmida ziareba. iRumenia anas
gardacvalebis Semdeg, Rirsi ga-
briel beri SiomRvimis mamaTa mo-
nastridan gadmovida da saRvTo
gamocxadebiT, cxovrebis aRsas-
rulamde daemkvidra samTavros
cxovelsmyofeli svetis nawili. wmida ninos dedaTa monasterSi;
sadac misi senaki jer farRalala
derTi beri iyo, romelic xmas imaR- saqaTme iyo, xolo mogvianebiT _
lebda modernistul-ekumenisturi wmida mirianis godoli (koSki). beri
mwvaleblobebis winaaRmdeg. Rirsi gabrieli kviris manZilze gamoikete-
mama mravali qarTveli aRmsarebelis boda senakSi da asketur Rvawls miec-
da salosis gzas agrZelebda, rom- emoda. igi piradi magaliTiT aRZravda
lebic xSirad mefe-dedoflebs da pa- ersa da bers, RvTisa da eris siyvar-
triarqebsac amxeldnen. aRmsarebluri ulSi. imav dros, wmida mama uxmod da
Rvawli, saeklesio swavlebiT, mowameo- uCinrad, salosuri SmagobiT irideb-
briv Rvawls utoldeba da igi say- da xelisufalTa da okultur ZalTa
ovelTao dacemis, devnilebis dros TvalTvals. Rirsi mama marTlmadide-
iCens xolme Tavs. saqarTvelos ekle- beli saqarTvelos sadarajoze, `mayv-
siis istoriaSi mravali aRmsarebeli lovanSi~, mociqulTaswor wmida ninos
gandidebula, romelTagan, ukanasknel, da mociqulTaswor, pirvel qristian
gabrwyindnen wmida kaTolikos-patri- mefe-dedoflis, mirianisa da nanas sam-
arqi ambrosi xelaia, Rirsi ioane (mai- kvidroSi daadgra. koSki, sadac beri
suraZe), Rirsi ioane-giorgi (mxeiZe) gabrieli moRvaweobda, momlocvelebs
da maT Semdeg _ Rirsi mama, aRmsare- ver itevda. 80-90-ian wlebSi Rirsi ma-
beli da salosi, arqimandriti gabri- mis locva-kurTxevas eSureboda eri
eli. mas arc iaraRi ram hqonia da arc da mis garSemo Semokrebilebi saRm-
`tanki~, rogorc Tavad ityoda, aramed rTo siyvarulis cecxliT Tbebodnen.
igi sulieri ZalmosilebiT, siyvaru- siyvarulis lampari, romelic wmida
lis im iaraRiT ibrZoda, romelic mx- gabriel berma samTavros monasterSi
olod RvTivrCeulebs eniWebaT. Cveni aRanTo, dRemde aTbobs monasters da
drois erT-erTi didi beri, gabriel am siTbos etaneba dResac mis safla-
aRmsarebeli da salosi, piradi msx- vze yoveli suli Semusvrili, romel-
verplSewirvis magaliTiT amxnevebda ic misgan kurnebas iRebs.
da aRZravda adamianebs, raTa antiqris- unda aRiniSnos, rom 90-ian wlebSi
tianul ZalTa uzneobas win aRdgo- mama gabriels xilviT euwya, adgili,
modnen. yovelive amis sanacvlod ki sadac monastris udidesi siwmide,
igi dacinvas, Seuracxyofas, ironias Zelicxovlis nawili ganisvenebda.
iRebda sasuliero Tu saero pirTagan. Rirsma mamam moiZia es siwmide da ise
da ra gmirulad, ra didebulad idga gamoabrZana niSidan, rogorc misma
igi, mdabali da dawunebuli, CvenTvis mosaxele aTonelma berma gamoabrZana

10
zRvidan RvTismSoblis saswaulTmoq-
medi xati. Zelicxovlis nawili amJa-
mad monasterSia dabrZanebuli.
beri gabrielis Rvawli, rogorc su-
lieri mamisa da maswavlebelisa, aRuw-
erelia. igi ubadlo qadagi da gulTa-
mxilavi,winaswarmetyveli da mkurnali
iyo. qadagebisas beri ZvelqarTuliT
ametyveldeboda. movlenebze sxva si-
maRlidan gadmoaxedebda msmenelebs
da ubraloebiT, yovladmimteveblo-
biT wmida mama xan sinanulis crem-
liT atirebda msmenels, xanac ucxo
sixaruliT aRadgenda. mravalgzis un-
uwmidesi da unetaresi ilia II, Rirsi
axavT gabriel beri RvTismSoblis xa-
mama, aRmsarebeli da salosi, arqimandri-
tis win motirali da saqarTvelosT- ti gabrieli (urgebaZe), iRumenia zoile
vis mRaRadebeli. iglovda qarTvelTa (dvaliSvili), iRumenia ana (aWaiZe), mono-
dacemas, urwmunoebas da crumorw- zoni efemia (xizaniSvili), sqemmonozoni
muneobas: `CemTan modian da taZarSi sosana (urotaZe) da sxvani.
ar Sedian salocavado!~ siyvarulis
ucxotomelTac da isinic nirwamxdar-
sxivmdinari TvalebiT igi zogjer
ni muxls idrekdnen. axladSemonoz-
Rrmad gakveTda msmenelis guls da
vnebulebs zogjer saRvTo sjulis
masSi RrmadCamjdar codvis mwvires
swavlebaSi gamoscdida da cdomilebs
amowmendda. `daiCoqeT, winaSe uflisa!~
mkacrad moaqcevda marTlmadideblur
_ SesZaxebda gabriel beri TvisTa da
swavlebaze. morCilebs samonastro
ti pikonze xan sityviT, xan magaliTiT,
xan sasjeliT da xanac dayvavebiT
daadginebda, unanvelad wignis mkiTxv-
els ki amxelda: `operaa aqao?!~
wmida gabriel beris kanonizaciiT
da misi Rvawlis warmoCeniT, deda
eklesiam aRmsareblur Rvawlze mogvi-
woda da Segvaxsena, rom bolo Jams,
roca marTlmadidebluri faseuloba
xelyofilia da Ria propaganda xdeba
okultur-satanuri zraxvebisa, umok-
lesi gza cxovnebisa aris aRmsare-
bluri Rvawli; da rom Cveni asparezi,
Cveni golgoTa aris Cvens sulSi da
iq, sadac vdgavarT da vmoRvaweobT, da
rom marTlmadideblebi unda `veZieb-
deT qristesTvis sikvdils~. dasasrul,
vsasoebT, rom uwyebisamebr sruliad
saqarTvelos kaTolikos-patriarqisa:
`mama gabrieli kidev mets gaakeTebs
saqarTvelosTvis~.

mariam niauri

11
`mama gabrieli momavalSi ufro

`mama gabrieli wlebis manZilze iyo aRmsarebeli, amave


dros salosi. ver gaigebdi, sad ambobda pirdapir da sad, ga-
dataniT. magram yvelafers imisTvis amboda, rom adamiani ga-
daerCina, daeyenebina RvTis gzaze. da es aris saocreba. Cven
bevri wmidani gvyavs, magram es gansxvavdeba. Cven kargad vic-
nobdiT mas...
mama gabrieli, romelsac ewoda aRmsarebeli da salosi, mo-
mavalSi ufro metad daexmareba saqarTvelos~.
uwmidesi da unetaresi ilia II

12
metad daexmareba saqarTvelos~

13
Rirsi mama gabrieli, aRmsarebeli da salosi
mogonebebi

iRumenia qeTevani

wmida mama gabriels axasiaTebda mama gabrieli, damdablebis mizniT,


usazRvro siyvaruli RvTisa da moyva- zogjer Tavze rkinis rgols `diade-
sis mimarT. beri yovel adamianSi RvTis mis~ saxed ikeTebda _ `roca xalxi mxe-
xatebas xedavda da ukiduresad dacemu- davs da damcinis, maSin vmdabldebi da
li adamiani kidev ufro metad ewyale- vxvdebi ra codvilica varo~. am dros
boda da ibralebda; sasowarkveTils kurTxevis asaRebad misuls etyoda: `_
nugeSs scemda _ `nu geSinia, Svilo ,,nu erekle mefe... solomon brZeni... mixde-
geSinia...~ _ amSvidebda RvTis saxeliT ba?~ beri marTlac, solomon brZens da
da gulSi ikravda. mefe erekles emsgavseboda. igrZnobo-
beri xSirad ambobda: `moyvasze od- da masSi mefuri Rirseba. garegnulad
nav maRla rom daayeno sakuTari Tavi, Tvalebi ubrwyinavda da anaTebda.
amodenaze _ da nekis wvers aCvenebda erTxel, sruliad saqarTvelos kaTo-
_ ufali Sens locvas ar Seiwiravs, likos-patriarqi,uwmidesi da unetaresi
rameTu ufals ar uyvars maRali gu- ilia II, samTavroSi morigi stumrobi-
liTa~. sas, koSkis win rvalis `diademiT~ mo-
Rirsi mama piruTvnelad, tkbil- siarule bers Sexvda. maT siyvaruliT
mwared amxelda adamians. isev da isev da amborisyofiT moikiTxes erTmaneTi.
moyvasis xsnisa da gadarCenisTvis. mama uwmidesma moulodnelad hkiTxa:
gabrielis erTi SexedviT ubralo, mar- `_ mama gabriel, es diadema oqro-
tiv saubarSi Tu `ucnaur Jestikula- sia?~
ciebSi~ Sinagani Rirseba da RvTiuri `_ ras ambobT, Tqveno uwmidesobav, es
Zalmosileba igrZnoboda; mis mimarT rom oqrosi iyos, Tavs xom mamaWrid-
mokrZalebas ver dakargavdi. zogjer nen?~ orive bavSvurad iRimeboda.
eklesiaSi, yovladwmida RvTismSoblis bevrjer unaxavT beri senakSi Tval-
xatis win, daiCoqebda da `Rirs arss~ cremliani. erTxel, senakSi saubrisas,
gvagalobebda, TviTonac xmamaRla fexze wamodga, xatebisken Sebrunda,
agvyveboda, xelgaSlili da daCoqili. jvris saxiT xelebi gaSala da idu-
yvelani did sixaruls vgrZnobdiT. mali xmiT CaiCurCula:
gareT gamosvlisas `Rvinov kaxuros~ `_ is aq aris! _ is aq aris!~
wamoiwyebda, an rokvas iwyebda, Seu- xmagakmendili erT adgilze gavir-
racxmyofel sityvebs mTeli xmiT gahy- inde. qvecnobierad vgrZnobdi, rom
viroda; amiT mis `Tayvanismcemlebs~ ufals gulisxmobda. mere SiSiT da
`angelozebs~ ufrTxobda da sagoneb- krZalviT davtove beris samyofeli.
elSi agdebda. rogorc WeSmaritad Rv- koSkidan ki beris RaRadeba da godeba
Tis kaci, cdilobda CvenTvis RmerTis ismoda.
Secnobas da uflisadmi siyvarulis berma adre didmowame qeTevan ded-
gaRvivebas da ara _ sakuTari Tavisad- oflis Zveli xati maCuqa. me didad ar
mi. miviRe es saCuqari. ver vamsgavsebdi

14
samTavro.
sxedan: uwmidesi da unetaresi ilia II, marcxniv _ mama gabrieli (urgebaZe), marjvniv _ uwmidesis
naTlia, iRumenia zoile (dvaliSvili), uxucesi monozoni efemia (xizaniSvili), dganan: iRumenia
ana (aWaiZe), didsqemosani jvrosani susana (urotaZe), wmida olRas monastris monozoni luba, meri
SiolaSvili (Semdgom monozoni ana), mis ukan viqtor SiolaSvili.

didmowames. samlocveloSi xatebTan momaZaxa da Seuracxmyofeli sityve-


davkide. gardacvalebamde cota xniT bic moayola. mindoda iqaurobas male
adre, deda paraskevasTvis ukiTxavs: gavclodi, magram uneburad nabiji win
`aba gamige, qeTevans Cemi naCuqari xati veRar wavdgi, gaunZrevlad videqi da
Tu ukidia senakSio?~, me maSinve gavix- ase vismendi Seuracxyofas. mama gabri-
sene xati, Camovxseni da CemTan, salocav elis `ganwyoba~ axalgazrdebsac gad-
kuTxeSi, davkide. mas Semdeg aRar Camo- aedoT da axla maT daiwyes ironiuli
mixsnia. replikebi. beri amas ki aRar moeloda,
Zalian xSirad mama gabrieli xon- saxe aeSala, aboboqrda: `Tqven rogor
CiT xils, Tafls, sakuTari xeliT moxa- bedavT iRumeniaze sityvis Tqmaso?!~ _
lul Txils momikiTxavda xolme, deda dauyvira, ganrisxebulma magida gad-
paraskevas meSveobiT: `_ mama gabrielma aayirava... da Tavzardacemuli axal-
gamogigzavna _ Cqara, Cqara wauRe da gazrdebi kisristexiT daeSvnen kibeze.
miarTvi iRumeniaso~. ukan mouxedavad gaiqcnen. erTi maTgani
rogorc wmidanebs CveviaT, mama ga- dRemde igonebs am ambavs.
brieli pirispir amxelda adamianebs, sulier brZolaSi gamoucdels,
zurgs ukan aravis ganikiTxavda, arc winamZRvrobis pirvel wlebSi axal-
aravis aZlevda uflebas vinmeze Zviris axali gansacdelebi matydeboda Tavs,
Tqmisa. beri Zalian ufrTxildeboda zogjer sasowarkveTilebaSi magdebda.
monastris saxels da Rirsebas. amis gamo xSirad mixdeboda mama ga-
iyo erTi SemTxveva: mwuxrisas brielis senakSi stumroba. sulieri
taZarSi unda Cavsuliyavi. kibis gver- SeWirvebis Jams beri yovelTvis manug-
diT mama gabriels sufra gaeSala. aqeT- eSebda. verc winamZRvris jvars vacno-
iqidan axalgazrda vaJebi Semosxdo- bierebdi srulyofilad; aRar vicodi
modnen. berma ironiuli toniT raRac ama Tu im SemTxvevaSi da saerTodac,

15
rogor movqceuliyavi. am mdgomareoba- patriarqia da uxerxuliao~.
Si myofi, berisagan dabejiTebiT mov- `_ ra iyo, breJnevi ki ar dabadebula,
iTxovdi daedasturebina, rom iRumenia qriste iSva!~ _ kidev ufro xmamaRla
ar viyavi. vfiqrobdi, misi Tanxmoba am daiZaxa mama gabrielma da rogorc
umZimesi mdgomareobidan gamaTavisu- SemoiWra, iseve qariSxaliviT Setrial-
flebda. beri erTxans mismenda, Semdeg da da ukanmouxedavad gavarda karidan.
dafiqrebulma miTxra: momxdariT uaRresad damwuxrebuli
`_ ki magram, dedao da dao, kurTxevis meufe Tadeozi ukan daedevna da amaod
dros rom gadmovida suliwmidis mad- ecada beris mobrunebas.
li, is madli xom SenSia da moqmedebs. mama gabrieli saocari mqadagebeli
im madls ras uSvrebi? rac unda iZaxo, iyo. wirvis dReebSi, roca ambionidan
qadagebda,yvela sulganab-
uli usmenda. ise saocrad
aRwerda wmidanis cx-
ovrebas, ise cocxlad da
damajereblad, TiTqos im
epoqaSi cxovrobda. maxs-
ovs, rogori STambeWdavi
iyo qadageba wmida mariam
megvi ptelze...
`ufalma meZavi Sei-
wyala, avazaki acxovna...
mariam megvi pteli meZa-
vi iyo _ ra vuyoT mere,
RvTis madliT, udabnoSi
moRvaweobiT, marxviTa da
locviT sZlia vnebebs,
ganiwmida da sasufeve-
lis Rirsi Seiqmna. ufali
daamdablebs da ufali
aRamaRlebs.~
samTavros wmida ninos dedaTa monastris winamZ-
Rvari iRumenia qeTevani, monozoni nino, monozoni beri simdabliT gamosc-
paraskeva wmida mama gabrielis saflavze dida adamianebs, zogs daa-
Coqebda, zogs amxelda,
`iRumenia ar varo~, xar iRumenia!~ zogsac RvTiuri sibrZniT damoZRvri-
am sityvebma didad manugeSa da kv- da.
lav magrZnobina pasuxismgebloba. iseve, erTxel monasterSi, trapezis Semdeg,
rogorc jvris gadmocemisas misma uw- mama gabrielma kari Caketa da dedebi
midesobam miTxra: `wmida nino Sega- gareT ar gauSva. maSin samonozvne vi-
Zlebinebs jvris tvirTvaso~. yavi. WurWeli momatanina da yvelas xe-
erTxel Zvel sapatriarqoSi, pirvel lebi daabanineo miTxra. beris kurTx-
sarTulze, uwmidesis sameufo Semosas- eva umalve aRvasrule. xelebis nabani
vleli karidan, xmauriT SemoiWra mama wyliT savse Tasi ukan mivutane. berma
gabrieli. derefanSi meufe Tadeozi gamomcdelad Semomxeda da Tqva: `es
brZandeboda. mama gabrielma xmamaRali Tasi bolomde dacale!~ `sul?~ _ gavik-
SeZaxiliT miuloca qristeSoba: virve. `do dna!~ _ iyo pasuxi. dafiqre-
`_ qriste iSva!~ bis dro aRar mqonda. mama gabrielis
meufem moridebiT misca SeniSvna: sityva Seuvali meCvena, umalve Sevsvi,
`_ mama gabriel, cota Cumad, zemoT berma siyvaruliT damloca.

16
maxsovs, mama gabriels SevCivle: Seasruleben, ufali maT mokiTxavT~.
aRar SemiZlia, jvari unda movixsna- mama gabriels gamorCeulad uy-
meTqi. beri Seyovnda, Cveulebisamebr varda samTavros iveriis yovladwmida
xatebisaken mibrunda, xelapyrobilma RvTismSoblis saswaulTmoqmedi xati.
iloca da Semdeg dasZina: `moTmineba `cisa da qveynis dedofals~ uwodebda
iqonie, dao da dedao! SeniT nu moixsni yovladwmida mariams da qebiT gana-
jvars. vinc mogxsnis, pasuxs is agebs. didebda. xatis win xelebs aRapyrobda
gana patriarqs ar uWirs? Sen ar ici da `Rirs arss~ xmamaRla ugalobda.
`qaTalikosis~ jvari ra mZimea, igi xom mama gabrieli mTeli Tavisi
or jvars atarebs _ erisas da ekle- cxovrebiT,saqmiT aRasrulebda qristes
siisas, iman raRa hqnas?~. am ambavTan mcnebebs,xSirad ityoda: `me siyvarulis
dakavSirebiT, monozoni pelagia qs- garda araferi gamaCnia. Tqvens siyvar-
ovreli ixsenebs: `monasterSi ganxeTq- uls RmerTis samsxverploze avitano~.
ileba iyo. winamZRvris umZimesi jvari mama gabrieli Cveni monastris bur-
zogs msubuqi egona. eSmakma aRuZraT ji da imedi iyo. igi mfarvel angelo-
survili pirvelobisa da daewyoT br- zad dastrialebda Cvens savanes. maxs-
Zolebi dedebs. maTi urCobiT gabezre- ovs rogor gadaarCina mama gabrielma
bulma deda qeTevanma moixsna jvari monasteri dawvas. im saRamos yvelani
da Tqva: visac unda iman Camoikidos taZarSi viyaviT locvaze. aucilebeli
gulze da rogorc unda, ise warmarTos saWiroebis gamo (rac iSviaTad momx-
saqmeo. daeyuda senakSi da trapezzec dara), locvidan gamovedi da zemoT
ki aRar Camovida. am dros satrapezoSi senakisaken wamovedi. davinaxe mama ga-
mama gabrieli Semovida, miixed-moixeda brieli abazanidan vedrebiT wyals mi-
da ganrisxebulma daiyvira: `sad aris arbeninebda. Turme Zveli buxris mxares,
iRumenia?! vis gaugia monasterSi tra- erT-erT oTaxs, romelsac sastumros
pezi iRumeniis kurTxevis gareSe?!~ man
sakuWnaod viyenebdiT, cecxli gasCeno-
kurTxeva gasca saswrafod moeyvanaT
da. TeTreuli, sabnebi da leibebi sul
deda qeTevani. igi uarze iyo, aRar un-
damwvariyo. taxtic naxevrad damwvari-
doda senakidan gamosvla. didi xvewniT
gamoiyvanes, gulze jvari ar ekida. mama yo, cotac da cecxli denis sadenebs
gabrielma Tvali moavlo iq myofT gahyveboda da didi xanZari gardauva-
da (im dros moZRvaric iq imyofeboda), li iqneboda, monasteri daiferflebo-
jvari moatanina, Tavisi xeliT dahkida da (daudevrobis gamo adre monasteri
gulze da uTxra: `pirvelad qristem gadamwvara. eqvsi Tve usarTulod yo-
dagkida es jvari, patriarqis xeliT, me- filan. Tavze gvaTovda da gvawvimdao,
ored _ me, icode kargad daimaxsovre~. ixsenebdnen Zveli dedebi). im dResac
monastruli sirTuleebis dasaZle- daudevroba iyo xanZris gaCenis mizezi;
vad, rCevisaTvis mama gabriels mivmarTe: monastris erT-erT morCilis dedas, im
_ ra vqna, rogor moviqce? zogs SeniS- oTaxSi anTebuli sanTlebi darCeno-
vnas rom vaZlev, ar Rebulobs, iqneb da.
sjobs araferi ar vuTxra? ar mivaqcio
sakvirveli iyo, rogor gaigo mama ga-
yuradReba, rac unda is akeTon. RmerTi
brielma xanZris gaCena, igi mudam ko-
xom yvelafers xedavs. beri erTxans
SkSi iyo da iqaurobas ar scildeboda.
dafiqrda, mere mkacrad miTxra: `mere
Sen xom iRumenia xar?! mapatie dedao ueWvelia, mas gulisxma mieca mosalod-
da dao, arqimandritis jvari gkidia neli gansacdelis Sesaxeb.
da RmerTi imisTvis dagsjis, SeniSvnas saqarTvelos saxalxo artisti, qal-
rom ar miscem. mxileba aucilebelia, batoni zinaida kverenCxilaZe igonebs:
gankiTxva sxva ram aris, rogor SeiZle- `gardabanSi RvTismSoblis taZris gax-
ba cud saqcielze Tvali daxuWo, Sen snis dRes, ansambl `rusTavis~ galo-
unda miuTiTo _ maT Seasrulon! Tu ar bis fonze wmida ninos sagalobels

17
vkiTxulobdi. Turme mama gabrieli lagda da Cveulebrivi simaRle miiRo.
iq brZandeboda. teqsti bolomde Cavi- namdvilad igrZnoboda, rom Cvengan gan-
kiTxe Tu ara, berma SemaJrJolebeli sxvavebiT, beri gabrieli sxva ganzo-
xmiT daiquxa: `daiCoqe~. moulodnelo- milebaSi imyofeboda. Zala, romelmac
bisagan gavvogndi, mivxvdi rom kurTx- damaCoqa, vigrZeni, namdvilad beri ga-
eva me mexeboda, magram ise gavxevdi, brielisagan modioda~.
ver daviCoqe. mas mivCerebodi. saocari im weliwads, vidre gardaicvleboda,
gamometyveleba hqonda, saxe ganaTeboda, xSirad, gverdze Cavlisas, beri mou-
Tvalebi ubrwyinavda, amqveyniurs ar lodnelad ityoda: `_ mivdivar... miv-
hgavda, raRac arabunebrivad gadidda, divar... saqarTvelos bolo beri var,
amaRlda, misi Tavi Rrublebs wvdebo- bolo buketi var... mivdivar!...~ igi
da, yvelas zemodan dagvyurebda, xelSi xSirad metyoda xolme RiRiniT: `qeTe-
kverTxi eWira. van, qeTevan, Sen ver gaige Cemi siyvaru-
gverdiT myofma gogi gegeWkorma
li~, da marTlac, mama gabrielis ukide-
mirCia, kurTxeva dauyovnebliv Semes-
gano siyvaruls RvTisa da moyvasis
rulebina, anzor erqomaiSvilma maniS-
mimarT, iSviaTad Tu vinme gaigebda. igi
na _ daiCoqeo. misTvis Tvali ar mo-
miSorebia, Cemda uneburad ise daveSvi imdenad faravda Tavis saTnoebebs, rom
muxlebze, ase megona, me ki ar daviCoqe, yovelTvis gaorebuli fiqri gawuxeb-
raRac Zalam maiZula, Camemuxla. da _ amouxsneli, ver xvdebodi, brZeni
Sesrulda Tu ara misi kurTxeva, iyo Tu suleli. WeSmaritad amoucnobi,
beri TiTqosda zecidan Zirs daeSva, da- WeSmariti salosi beri gaxldaT.

monozoni paraskeva

winaT mamebi monasterSi axalmosuls worebina. es yvelaferi Cemdauneburad


xeneS sityvas etyodnen, gaabrazebd- xdeboda. maCvevda simtkices, morCile-
nen. Tu axalmosuli daiTmenda da pa- bas, gansacdelebis moTminebiT gadata-
suxs ar Seubrunebda, `monastruliao,~ nas. winaswar metyoda xolme: _ dRes
_ ityodnen da datovebdnen; Tu Seepa- wageCxubebian, aba Tu gauZlebo. da im
suxeboda an gabrazdeboda, ukan, erSi dRes raimeze Cxubi marTlac iwyeboda
gzavnidnen `_ erSia Seni adgilio.~ `_ _ mcdida rogor gavuZlebdi yvedrebas,
moTmineba yvelaze mTavaria monaster- ciliswamebas, lanZRvas da Tan gamom-
Sio~ _ xSirad ityoda Rirsi gabriel cdelad miyurebda. yovelTvis ver vu-
beri,romelsac Tavis xeliT aSenebuli Zlebdi mis gamocdas da amas grZnob-
eklesiis SesasvlelSic didi asoebiT da. maSin damiyvavebda, dajdeboda da
ewera _ `moTmineba~. tiroda: `_ me minda male gaizardo
`_ me dedaCems ar vuTmobdi, sadac Svilo. roca gamixseneb, isic gaixsene,
saWiro iyo da Sen ratom unda dagiT- rom gabrazebdio.~ Semdeg sevdianad
moo?!~ _ metyoda xolme moZRvari da ityoda:` _ rac ufro gibrazdebiT,
keliidan damiTxovda. mxolod ma- ufro Zalian miyvarxarTo.~
Sin maxsendeboda, rom Tavad visurve yoveli misi qmedeba iyo swavleba,
da davTanxmdi swavlebaze da umalve romelic mis garSemomyofTa sulis
ukan vbrundebodi, SendobisaTvis. ukan sacxovneblad iyo gansazRvruli: `_
dabrunebuls, yovelTvis didi siy- yoveli swavleba RvTisagan modis, Cem-
varuliT mRebulobda; xanac gangeb gan ar gegonoso~. Tu vinmes mkacrad
gamabrazebda, Cemi xasiaTis uaryofiTi mimarTavda an xmamaRla raimes etyoda,
Tvisebebi rom warmoeCina da gamoes- Semdeg amisTvis mwared tiroda.

18
monasterSi mosuli xalxis simrav- tropars; rogorc ki davamTavrebdi,
le Zalian mRlida. erTxel Sematyo igi amins ityoda. Tavdapirvelad ver
da miTxra: `_ Sen mxolod xSirad ga- mivxvdi _ damTxveva megona. meored da
daiwere pirjvari, aq bevri avadmyofi mesamed rom aseve ganmeorda, mivxvdi,
modis, sxva araferi gexebao.~ da mec rom gulisa da gonebis azrebs kiTxu-
vijeqi da mama gabriels vusmendi, Tan lobda.
xalxs vakvirdebodi. momsvlels ara- erTxel mama gabrieli mixmobda, vi-
sodes SeekiTxeboda, ra gawuxebso, rad- fiqre albaT raRac davaSave-meTqi
gan man yvelaferi winaswar icoda. da gulSi 90-e fsalmunis kiTxva da-
Rirsi mama RvTisagan dajildoebu- viwye. moZRvarma cota gakvirvebulma
li iyo ara marto saswaulTmoqmedebis, Semomxeda, Semdeg gaiRima, Tavi gaaqnia
aramed winaswarcnobisa da winaswarme- da aRaraferi miTxra.
tyvelebis niWiTac. igi masTan
mimsvlelis yovel dafarul
saqmesa da ganzraxvas cnobda.
misi naTqvami sityva ar gacud-
deboda; visac dalocavda, saqme
mudam keTilad waremarTeboda.
senakSi masTan rCevisTvis misu-
li adamianebi ikurnebodnen, mS-
viddebodnen, RvTiuri madliT
ivsebodnen.
gonebisa da gulis azrebs
kiTxulobda gabriel beri da
RvTis yovelive saidumloeba
gaxsnili iyo misTvis.
erT dilas sruliad ucxo
axalgazrda qali movida mama
gabrielTan da sTxova: `_ Tu
SeiZleba, xati maCuqeT, mego-
Rirsi mama gabrielis morCili, monozoni
bris dabadebis dReze mivdivar
paraskeva (rostiaSvili)
da araferi maqvso~ gakvirvebi-
Ta da SiSiT Sevxede am qals: rogor wmida berTan mosulma erTma axal-
ubedavs amis Tqmas-meTqi. moZRvars gazrda qalmac igive aRniSna erTxel
ar uyvarda xatebis tyuilubralod da Tqva: rac ki gavifiqre, gabriel
saCuqrad gacema. xats mxolod gansa- berma swored masze daiwyo qadagebao.
kuTrebul SemTxvevaSi gaaCuqebda. am
qals ki maSinve CamouRo RvTismSob- ***
lis xati da aCuqa. qalic gaocebuli col-qmari ijda mama gabrielis ke-
aTvalierebda xats. am dros Rirsma liaSi. qali fexmZimed iyo, mama gabri-
gabrielma jvari CamoiRo da aCuqa. elma maT mimarTa: `bavSvs yvelferi
qali muxlebze daemxo da wmida mamas esmis, RvTis sityva uTxariT da ise
mimarTa: `nuTu Tqven gonebisa da gu- aRzardeT Svilio~. qmarma miugo: `ras
lis azrebs kiTxulobTo?! am wuTas ambob, mama gabriel, senakis iqeT ras
gavifiqre, netavi es jvari maCuqoso da amboben, me is ar mesmis da bavSvi mu-
maSinve SemisruleT. celSi rogor gaigebso?~
_ maS ar gjeraT? _ Setrialda mama
* * * gabrieli qalisken da mucladRebuls
gabriel berTan senakSi yofnisas, mimarTa:
xSirad gulSi vambobdi RvTismSoblis _ yrmao, Sen geubnebi, ar gesmis Rv-

19
Tis sityva? _ bavSvma iseTi siswrafiT ofildebodnen im mcirediT, rasac
daiwyo moZraoba mucelSi, qalma veRar RmerTi miscemda da romelic pirad
moiTmina da mama gabriels uTxra: mu- pativs ki ara, RmerTis didebas eZiebda,
celSi bavSvi ar masvenebs, gexvewebi, RvawliTa da didi sulierebiT, misi
cota xniT gareT gavalo. TqmiT, win idga RvTis winaSe im episko-
posebze da samRvdeloebaze, romelnic
* * * mrevlis SemowirulobebiT da pativiT
erT dRes gabriel berTan aTonis cxovroben. ambobda: `_ monasteri aris
mTidan berZeni stumrebi movidnen. didi siyvaruli, netaria is, vinc arad
erTi maTgani iyo qseropotamis monas- Seracxs amqveyniur saganZurebs, vinc
tris winamZRvari, meore _ eris adamiani, moi povebs qristesTan yofnas.~
aTonis mTaze msaxuri, RvTismetyveli gabriel bers ar moswonda, monozo-
stilianosi. maT mama gabriels saxare- ni sxva monasterSi rom gadahyavdaT,
biseul swavlebaze dausves SekiTx- Zalian ganicdida amas da metad swux-
vebi da pasuxebi Zalian moewonaT: `_ da maTTvis: `_ aq rac iswavla, imasac
es ubralo beri ar ariso~. Semdeg dahkargavs da iqac verafers SeiZens.
winaT wmida mamebi senaks
ar gamoicvlidneno~.
monozonTa aRkvecisas
mudam Camodioda taZarSi
da tiriliT avedrebda
ufals sakurTxevelTan
wardgomilebs; manam ki
maT mimarTavda da etyoda:
`_ jer axalgazrda xar
Svilo, vaiTu ver gauZlo.
monozvnoba angelozis
xarisxia, cecxlSi unda
gaiaro~. Semdeg Caixutebda,
dalocavda da gaamxneveb-
da maT: `_ ginda monozvno-
ba? rogori da SegviZenia!
ufalTan miaxlebis xom
saCuqrebi miarTves mama gabriels. maT ar geSinia? locvebSi ar damiviwyoo.~
Soris wmida stilianosis xati iyo. gansakuTrebul yuradRebas aqcevda
mama gabrielma xati ukan daubruna axalmosulebs. jer gamoscdida maT
_ Seni iyoso. stumrebi mixvdnen, rom da Semdeg dalocavda: `_ golgoTamde
gabriel berma maTi saxelebi icoda. migetanos Seni jvario~.
bers dauCoqes da sTxoves: `CvenTan
wamodi, aTonze, aseT did mamas aq ra * * *
gindao?~ mama gabrielma miugo: `_ Cems qarTuli kunkul-bartyuli rom ar
saqarTvelos aTonze ver gavcvli. me exuraT, gabriel bers ar moswonda.
Cems aTonSi varo~. Sio mRvimelis xatze miuTiTebda da
etyoda: _ winaT qarTveli berebi ase
* * * imosebodnen.
gansakuTrebiT mfarvelobda mama ga- Tavad, qadagebisas, mantiiTa da
brieli ber-monozvnebs. uxaroda maTi kunkul-bartyuliT Seimoseboda xol-
danaxva da maTTan saubari. suliere- me, ambobda:
bas yvelaze win ayenebda. monastris _ ber-monozoni qadagebis dros ise
winamZRvari da wevrebi, romelnic kmay- unda imosebodes, rogorc ekurTxao.
qadagebamde pirjvars gamoisaxavda.

20
qadagebda marTlmadidebeli sarwmu- sustebs, sustad mogvkiTxavs, Zlierebs
noebis WeSmaritebaze: ki _ Zlierado.
_ RmerTi erTia, magram sampiro- Tu vinme rames hkiTxavda, jer `mamao
vani _ mama, Ze da suliwmida, romelic Cvenos~ locvas aTqmevinebda _ `mamao
naTlisRebis dros gacxadda. Cvenoze~ didi locva ar arsebobso.
Tavad sityva marTlmadidebeli mig- Semdeg nebas darTavda, kiTxva daesvaT.
vaniSnebs, rom WeSmariti sarwmunoeba erTxel sarwmunoebaze axladmoqceu-
mxolod es aris da ierusalimSi, macx- li eris adamiani sulier cxovrebaze
ovris saflavze, cecxlis gardamosv- ekiTxeboda. _ risTvis mekiTxebio? _
lac amas adasturebso...~ hkiTxa mama gabrielma. iseo _ miugo
marTlmadideblebi erT navSi vzi- eriskacma.
varT da aboboqrebul zRvis talRebze _ rac ar mogeTxoveba da imas me-
mivcuravT, vai, kaTolikeebs, baptistebs kiTxebi, rom gi pasuxo, pasuxismgebeli
da seqtantebs. _ Semdeg xelebs sasoe- xar, codnaSi geTvleba da Tu ar Seas-
biT aRmarTavda da salosobas dai- rule, daisjebio.
wyebda: erSi mcxovreb adamians aTi mcnebis
_ ra vqna, moyvasno, ufalma gemis dacva moeTxoveba da imiT cxondeba,
kapitnad me damniSnao. xolo monasterSi mosuls, saxarebis
erTxel, saubrisas, vkiTxe, mixedviT cxovreba moeTxoveba da imiT
_ zedaSesa da sefiskvers ra Zala cxondebao.
aqvs? _ ra vqna mama gabriel, ver vtirivar
_ zedaSe da sefiskveri naxevrad codvebzeo _ uTxra erTma.
ziarebas udris da Zalian gvexmareba, _ zogi imas tiris, sinanuli rom
xolo Tu Sen ar ginda, ver giSveliso ara aqvso.
_ mi pasuxa. _ patriarqi ufro didia Tu mefeo.
_ ra vqna, mama gabriel, mcnebebs ver _ patriarqi scxebs da akurTxebs
vasruleb-meTqi _ vuTxari. mefed. romeli ufro didia, Sen Tvi-
_ nuTu ase Znelia saxarebis mcnebis Ton miTxario.
Sesruleba? _ erT saxeSi gagartyamen, _ WianWvelas mokvla Tu SeiZlebao.
meore miuSvire. mere dasZina: _ ras ambob, Cemi gaCenilia, rom
_ asjer mruSi sjobia iyo, vidre movklao?!
sarwmunoebas gadauxvioo. yoveli
_ vai, visac mweri ar ecodebao. avi-
codva mtrobaa uflisa, vis emterebi,
RoT, magaliTad, spilo da WianWvela,
ici ras gizamso?! _ misTvis Cveuli,
beruli ZalmosilebiT miTxra. rac spilos tvini aqvs, igive aqvs Wian-
_ mama gabriel, Tqven geSiniaT Rmer- Wvelas. axla aviRoT WianWvelas tvini
Tis? _ vkiTxe erTxel. da CavdoT spilos TavSi, mere movklaT,
_ iyo dro, rom meSinoda, axla ra- ramxela cxoveli mogviklavso.
tom unda meSinodes? miyvars. zogs ki ukvirs, mesvete mamebi didi
_ samsjavroze RvTis siyvaruli xniT rom iyvnen svetze. es ra saswau-
ufro metia Tu samarTali? lia. ufalma misca maT amis Zala. ai,
_ RmerTi mowyale da samarTliania, erTi episkoposi kibeze asvlisas, Wian-
magram dausabamo sikeTe, dausabamo si-
Wvelaze fexi rom ar daebijebina, fexi
marTle da siyvarulia. visac simarTle
da sikeTe uyvars,imas RmerTi uyvars da moitexa. episkoposma Tu es gaakeTa, Cven
RmerTic, viT sakuTar Svils, ise Seiy- miT ufro ar gvmarTebs Sewyaleba? aq
varebs mas. ufali Cven, uZlurebs da mTavaria sulis sifaqize.

21
arqimandriti lazare (gagniZe)
sakvirao qadageba
`aRsdeg da warved! sarwmunoebaman Sen- rom ufalma gviTxras: `aRsdeg da warved,
man gacxovna Sen!~ (lk. 17,19). macxovaris sarwmunoebaman Senman gacxovna Sen!~ Cven
Cvenis, ufal ieso qristes es sityvebi didi Zalisxmeva gvWirdeba, rom mivaRwioT
movismineT dRes wakiTxuli lukas sax- amgvar rwmenas. gza amgvari rwmenisaken,
arebidan, romelic sagulisxmo da ama- Cven yovelTvis wina gvaqvs, da gverdze
vdroulad, damafiqrebelia; radgan masSi, gauxedavad unda mivsdioT am gzas.
gamovlinda ieso qristes mesianuri misia. kacTa modgmis borotma mterma adami-
am sityvebis mosmena sasurveli iqneboda ans codvebiT daumaxinja suli. igi Casa-
nebismieri CvenganisaTvis, rameTu Cveni frebulia, rogorc mtacebeli cxoveli da
Segnebuli cxovreba imaze gvaqvs orien- nadirobs adamianTa sulebze. codvebiT
tirebuli, rom uflisagan miviRoT cx- dabinZurebuli suli aTasgvari sneulebe-
oneba. saxarebis sityvebi mimarTuli iyo bis keraa. sulieri daavadebani ki iwveven
codvili kacisadmi, romelic miuxedavad xorciel sneulebebs, romelTa Sedegebs
Tavisi codvebisa, rogorc macxovaris si- mravlad vxvdebiT.
tyvebi mowmoben, sicocxleSive cxonda. am saxarebis swavlebiT, uflisa da macxo-
kacis mimarT wamisyofiT aRsrulda sanuk- varis Cvenis, ieso qristes winaSe warsdga
vari ocneba, ocneba _ maradiul samyaro- aTi keTrovani; ganukurnebeli, gadamdebi
Si cxonebis Sesaxeb, rac yoveli Cvenganis seniT Sepyobili, aTi yvelasagan uaryofi-
amqveyniuri cxovrebis mizani da zrunvis li da mitovebuli adamiani, romelTa sx-
sagani gaxlavT. rogorc wakiTxuli sax- euli dafaruli iyo wylulebiT, rac maTi
arebidan vgebulobT, adamianis am mizans, aRviraxsnili codvili cxovrebis Sedegi
iyo. aTi keTrovani, ieso qrist-
esTan axlos misvlas ver be-
davda, rogorc xorcieli, aseve
suliT sneulebis _ maTi ur-
wmunoebis gamo. keTrovanTa
yuramde ukve mieRwia ambavs,
qristes, rogorc saswaulmoq-
medi mkurnalis Sesaxeb, ramac
maT gulSi imedis naperwkali
gaaRviva _ `ieso, moZRvar, Semi-
wyalen Cven!~ (17,13) _ mudariT
mimarTes maT macxovars. iesos
Seecoda mZime wylulebisa-
gan gawamebuli adamianebi da
uTxra: `warvediT da uCveneniT
Tavni Tquenni mRdelTa~ (lk.
17,14). macxovarma ki taZrisak-
raWa. en mimavali sneulebi gzaSive
iRumenia qeTevani, arqimandriti lazare gankurna senisagan.
macxovarma aTive keTro-
maradisobaSi cxonebas, gansazRvravs ada- vans daufasa is mciredi Zalisxmevac ki,
mianis sarwmunoebasTan damokidebuleba, rom maT mRvdelTan misvlis da sjulis
adamianis rwmena uflisadmi. kanonis aRsrulebis survili gamoiCines,
iSviaTad SevxvdebiT adamians, romelic da ai, taZarSi misuli aTive keTrovani,
Tavs gaimtyunebs da getyviT: urwmuno var, macxovaris mowyalebiT, sabolood gani-
RmerTi ara mwamso. Tavad Cvenc yovelT- kurna.
vis vaRiarebT, rom gvwams. magram, rogo- aTive keTrovanis gankurnebis faqti,
ria es rwmena? gadavirCenT amgvari rwme- cxadia, macxovris mier moxdenil sas-
niT Tavs? vimsaxurebT Cveni rwmeniT imas, waulTa Soris moixsenieba, magram Semec-

22
nebiTi TvalsazrisiT, ufro mniSvnelova- deba mxolod WeSmariti rwmeniT, eklesi-
nia is, rac moxda keTrovanTa gankurnebis uri cxovrebiT. es kargad icis eSmakma da
Semdeg. rogorc saxarebaSi vkiTxulobT, amitomac cdilobs, adamiani moswyvitos
aTi gankurnebuli keTrovanidan mxolod qristes eklesias.
erTma maTganma `ixila, rameTu ganikurna adamianebi ufals awuxeben sxvadasx-
saSineli senisagan. ganwmedis kanonis aR- va xasiaTis mravali saTxovariT, magram
srulebis Semdeg, ganuteva ra igi mRvdel- ufalTan yofna ki ar surT. zogjer Rmer-
man, dabrunda ieso qristesTan da xmiTa Ti am adamianebs usrulebs survils, isini
didiTa adidebda RmerTsa da davarda wi- ki imave wams iviwyeben gaweul sikeTes da
naSe ferxTa iesoÁsTa da hmadlobda mas~ cxovrebas agrZeleben Zveleburi codvili
(lk. 17,15-16). mxolod man erTma, aTTagan- cxovrebis wesiT. dRes mravali adamiania,
ma, romelic iyo samarieli, Seicno ieso vinc dReniadag sikeTes Tesavs, exmareba
qristeSi RmerTi. rwmeniT aRivso ieso irgvliv myof axlobel adamianebs mate-
qristes mimarT da masTan mibrunebis Sem- rialurad, moralurad; magram, rogorc
deg, mTeli arsebiT Seudga qristes moZ- cxovreba gviCvenebs, adamianebi iviwyeben
Rvrebas. gaweul sikeTes, rogorc es wakiTxul
aRniSnuli igavidan gansakuTrebiT igavSia mocemuli. mowyale adamianebis
yuradsaRebia is garemoeba, rom aTi keT- sanugeSod, romlebic drtvinaven gaweuli,
rovanidan, marTalia aTive ganikurna, ma- magram daunaxavi sikeTis gamo, ubral-
gram, cxoneba mxolod erTma _ samarielma od davsZen, rom sikeTis qmna, TavisTavad,
moixveWa; radgan igi, sxvebisagan gansxvave- didi sulieri netarebaa maTTvis. yovel-
biT, rwmeniT Seudga qristes moZRvrebas. ma qristianma Tavisi Tavi unda aRzard-
Tu ufro konkretulni viqnebiT, igi gaxda os ise, rom saTnoebisaTvis sazRaurs ar
qristes eklesiis wevri. iTxovdes, gaweuli sikeTisaTvis sazRaurs
`ara aTnive ganikurnesa? da cxrani igi ar unda elodebodes. es is didi saunje
sada arian? ver i povnes egoden, raiTam- gaxlavT, romelic ar Zveldeba da romel-
ca moiqces da misces didebai RmerTsa?...~ sac veravin wagvarTmevs. Cven unda vmad-
(lk. 17,17) _ kiTxulobs ieso qriste. lobdeT ufals, rom gvaZlevs sikeTis qm-
cxra gankurnebulma ki, daiviwya tkivi- nis amgvar niWs, sikeTis qmnis materialur
li da ufali, vinc maT codvebi miuteva da saSualebas. macxovari da mxsneli Cveni
kurneba mihmadla; sneulebma gankurnebis ieso qriste uangarod, usasyidlod aRas-
umalve daiviwyes RmerTi da ganabnies is rulebda sikeTes da Cvenc, sikeTis qmnaSi,
mcire rwmenac, romelic maT macxovarTan sikeTis gacemaSi da sikeTis madlierebiT
misvlisas hqondaT. Zvelebur, codvil da miRebaSic gvmarTebs davemsgavsoT macxo-
uwmidur cxovrebis wess daubrundnen. vars Cvensas ufal ieso qristes.
maTi suli moicva wyvdiadma, Sinaganma si- gasuli weli qarTveli marTlmadide-
carielem da uazrobam. beli qristianebisaTvis dasturi iyo uf-
riT ganvsxvavdebiT Cven am cxra sneu- lis mier Cvendami gamovlenili usazRvro
lisagan? _ davfiqrebulvarT amaze? Cven siyvarulisa, romelic Cvendami gaRebuli
dausruleblad mivmarTavT RmerTs, vawux- did wyalobaSi gamovlinda; Cvens monas-
ebT angelozebs, wmidanebs; vawuxebT maT terSi moRvawe didi sulieri mamis, arqi-
Cveni yoveldRiuri problemebiT; viTxovT mandrit gabrielis wmidanad kanonizire-
uflisagan keTildReobas, wyalobas, bed- ba aResrula da Cvens morwmune mrevls
nierebas... magram, rogorc ki mdgomareoba ufalma auxdina ocneba. kidev erTi wy-
gamogviswordeba, viviwyebT wyalobas da aloba moiRo RmerTma da Cvens monasters
masac, vinc wyaloba gamoiRo. yovelive Semogvmata da angelozebrivis ZaliT
Tqmuls gviCvenebs samoZRvro praqtika. Seamko monastris ori wevri, kerZod, mono-
mravali adamiania, romelsac RvTis Sew- zoni nisime da monozoni ioana.
evniT, dangreuli ojaxi aRdga da ramdens madlobas vwiravT ufals, wlevandeli
sxvadasxva Semweoba aRmouCina eklesiam wlisaTvis da TqvenTan erTad SevTxov
da sulieri wonasworoba aRudgina, Semdeg axladkanonizirebul wmidans, aRmsareb-
ki ukvalod dakargulan. am adamianebs az- els da saloss, Rirs gabriels, Semweoba
radac ki ar mosdiT, rom ubedureba, rac SesTxovos ufals da macxovars Cvensas
maT sWirT, TavianTi ukeTurebis, urwmuno ieso qristes, qarTuli ocnebis frTebis
cxovrebis gamo sWirT. adamiani cxon- SesxmaSi.

23
mitropoliti iobi (aqiaSvili)

sityva
(08.12.12)

samTavros wmida ninos dedaTa monastris


iveriis karis RvTismSoblis saswaulTmoqmedi xati.

saxeliTa mamisaTa da ZisaTa da karSi, Tavisuflad, msgavsad brZeni


wmidisa sulisaTa! qalwulebisa, romlebic Sevidnen da
CvenTan ars RmerTi! ganadides ufali, msgavsadve Cvenc gve-
RmerTma daglocoT, RmerTma gagax- didebinos ufali, Cveni cxovrebiT da
aroT, gagaZlieroT. keTili saqmeebiT.
dRes guliTa da suliT
SevwireT yovladwmida
RvTismSobel dedas kande-
lebi da SevTxovT, rom ms-
gavsad brZeni qalwulebis
Cauqrobeli kandelebisa,
aseve Cauqrobeli yofili-
yos TviToeuli Cvengan-
is, dedaTa monastris da
yoveli marTlmadidebelis
gulSi uflisadmi anTebu-
li kandeli; raTa meored
mosvlis Jams mzad vyofili-
yaviT ufalTan Sesaxvedrad
da ar gveTqvas RvTisaTvis
_ `kari gagviRe~; aramed, Ria urbnisisa da ruisis mitropoliti iobi da samTavros
monastris winamZRvari, iRumenia qeTevani.

24
Tqven iciT, rom saqarTveloSi dRe gansakuTrebulia am monastrisT-
odiTgan arsebobda saeklesio nivTe- vis.
bis xelovnebis ostatoba. svaneTSi dRes aris wmida klimenti romis
mravlad aris daculi qarTvel mefe- papis xseneba, romelic didi wmida-
Ta mier Sewiruli saeklesio Wur- nia. Tqven iciT, angelozTamier sas-
Weli, Zvirfasad moWedili xatebi... waulebrivad gamokveTil marmarilos
da es tradicia saeklesio xelovne- taZarSi dabrZanda misi sxeuli da
bisa saqarTveloSi unda gagrZeldes. mecxre saukunemde weliwadSi erTx-
dRes gansakuTrebiT minda aRvniSno am el SeeZlo mrevls mTxveoda mis
kandelebis Semqmneli, batoni giorgi wmida nawilebs. ai, aseTi saswaulebi
RuduSauris ostatoba, romelmac ara aResruleboda wmidanebTan dakavSire-
marto es kandelebi, aramed mravali biT da dResac SeiZleba aRsruldes.
xati da saeklesio WurWeli Seqmna da ubralod, es Cvens rwmenazea damokide-
buli, Cvens cxovrebaze.
romlebic xelovnebis nam-
dvil Sedevrebs warmoad-
genen da qarTul bunebas,
qarTul xasiaTs gadmogvce-
men. vmadlobT ufals, ase-
Ti pirovnebebi rom gvyavs
da arseboben amqveynad da
rom maTi saxiT, saqarT-
veloSi dResac grZeldeba
opizarTa uZvelesi osta-
toba. guliTa da suliT
minda davloco giorgi
da vusurvo, mravali xati
gaemSvenebinos.
Cvens mier Semowiruli
kandelebi mciredi ZRve- urbnisisa da ruisis mitropoliti,
nia dedaRvTismSoblisad- meufe iobi (aqiaSvili) monastris dedebTan,
mi Sewiruli da ra Tqma paraklisis msaxurebisas
unda, RvTismSobeli mogvaniWebs did RmerTma gagaxaroT, dRevandel dRes
saCuqars _ ara piradad Cven, Semom- xsenebul wmidaTa locva geweodeT
wirvelebs, aramed sruliad saqarT- Tqven da sruliad saqarTvelos. da
velos; rameTu TiToeulma CvenTaganma dedaRvTismSobelma nacvlad ai, am ZR-
raRac unda uZRvnas yovladwmida de- venisa, mogvmadlos didi sixaruli da
das RvTisas. mtkice sarwmunoeba.
me araerTgzis miTqvams da miTxovia es Sua kandeli Cven SevwireT misi
mrevlisTvis, rom `daujdomeli~ wa- uwmidesobis saxelze, danarCeni ori
vukiTxoT dedaRvTismSobels yovel- _ mefe mirianisa da dedofal nanas
dRiurad da Cven nadmvilad gadavrCe- saxelze _ Cemi da mama stefanes mcire-
biT; namdvilad aRdgeba im sazRvrebSi di ZRvenia, mciredi saCuqaria. gvinda
saqarTvelo, ra sazRvrebiTac de- rom es Seiwiros dedaRvTismSobel-
daRvTismSobels Cabarda wilisyris ma da nacvlad didi sixaruli, didi
Sedegad. da Cven amisi didi imedi gvaqvs saTnoeba da didi imedi mogvmadlos.
da vmadlobT ufals, rom dRevandeli RmerTma daglocoT, gagaxaroT. amin.

25
mRvdel-mowame simon mWedliZe

RvTismsaxurebis Sesaxeb
taZari da misi formebi stoa, Sua taZari da sakurTxeveli.
ieso qristem Tqva, sadac ori an sami stoaSi uwin monanuli codvilebi da
Seikribeba Cemi saxeliT, mec iq var maT mosanaTlad gamzadebuli warmarTebi
Soriso. amitom pirveli qristianebi idgnen xolme (axla es nawili xSirad
yovelTvis cdilobdnen, erTad Sekre- ara aqvs taZars), Sua taZarSi morwmu-
biliyvnen locvisa da saRmrTo msax- neni ikribebian salocavad, sakurTxev-
urebisaTvis. pirvelad am miznisaTvis elSi ki samRvdeloni asruleben saRm-
kerZo saxlebs iyenebdnen, cota xnis rTo msaxurebas.
Semdeg ki gansakuTrebuli Senobebis sakurTxeveli Sua taZrisagan
agebac daiwyes. aseT Senobebs sam- gamoyofilia ficris an qvis kedliT,
locvelo saxlebi, taZrebi an ekle- romelSic Casvenebulia wmida xate-
siebi uwodes. sityva eklesia berZnu- bi; am kedels kankeli hqvia. kankels
lia da niSnavs morwmuneTa krebas. sakurTxevelSi Sesasvleli sami kari
taZars es saxeli imitom daerqva, rom aqvs. Sua kars aRsavlis an samefo kar-
iq ikribebian morwmuneni. ebi hqvia. aqedan Sedian sakurTxevelSi
taZari Tavidanve gansxvavebulad mRvdelmsaxurni _ episkoposi, mRvdeli
Sendeboda, da dResac Sendeba an mrgva- da diakoni RmrTis msaxurebisaTvis
li, an jvaredini, an mogrZo _ navise- gankuTvnil dros. sxva dros ki daxu-
buri. am formebs Tavisi mniSvnelobac rulia da daburulia fardiT, romel-
aqvT: mrgvali, romelsac dasasruli ar sac kretsabmeli hqvia. erTi samxreTis
uCans, niSnavs, rom eklesia gvamzadebs da meore CrdiloeTis karebi aqeT-iq-
dausrulebeli cxovrebisaTvis; jva- iT axlavs aRsavlis karebs. aqedan Se-
redini mogvagonebs qristes jvars, dian sakurTxevelSi, saWiroebis dros,
romelmac dagvixsna codvisagan da saeklesio msaxurni da eris kacni.
niSnavs, rom eklesia gvixsnis codvisa qalebisaTvis akrZalulia sakurTxev-
da bralisagan; naviseburi Segvagonebs, elSi Sesvla.
rom taZari aris navi cxovrebis zRva- kankelSi xatebi amnairadaa Casven-
Si da misi saSualebiT SegviZlia mS- ebuli: aRsavlis karebis samxreTiT
vidobianad gavcuroT zRva da mivideT macxovris xati asvenia, CrdiloeTiT
samSvidobo navsadgurSi, e. i. sasufe- _ RmrTismSoblis. macxovris xatis
velSi. taZris Tavi Semkulia jvriT da gverdiT im wmidanis xati unda es-
xSirad erTi an ramdenime gumbaTiT. venos, romlis saxelzedacaa eklesia
taZari Sendeba macxovris, RvTism- aSenebuli, CrdiloeTis da samxreTis
Soblis,romelime saRmrTo istoriuli karebSi Casvenebulia mTavarangeloze-
SemTxvevisa an wmidanis saxelobaze; bis _ miqaelis da gabrielis, an mTa-
magaliTad, aris eklesia RmrTismSob- vardiakvnebis _ stefanes da fili pes
lis, macxovris, samebis, mirqmis, amaR- xatebi; aRsavlis karebSi _ RmrTism-
lebis, feriscvalebis, wmida giorgis, Soblis, mTavarangeloz gabrielis
nikolozis da sxva. (romelic warmoadgens xarebas) da
oTxi maxareblis: maTes, markozis, lu-
taZris Semadgeneli nawilebi da kas da ioanes xatebi; aRsavlis kar-
maTi mniSvneloba ebis Tavze asvenia serobis xati, rac
taZari Sedgeba sami nawilisagan: imis maCvenebelia, rom kankels iqiT

26
sakurTxevelSi, sruldeba saidumlo akurTxa igi. odikis SuagulSi ukuRma
seroba an ziareba. piridan gamokerilia, romelime mowa-
sakurTxeveli mis nawili, niSnad imisa, rom pirveli
sakurTxeveli taZris umTavresi qristianebi mowameebis saflavebze as-
nawilia. aq sruldeba erTi udidesi rulebdnen saidumlo ziarebas. odiki
saidumloebaTagani _ ziareba da am Sexveulia abreSumis an tilos qso-
miznisaTvisaa mowyobili taZris es vilSi, romelsac ilitoni hqvia da im
nawili. sakurTxevlis SuagulSi dgas ardags niSnavs, romelSiac Seaxvies
oTxkuTxa magida, farCebiT Semosili, micvalebuli qriste.
romelsac saydari an trapezi hqvia. saxareba aris wigni, romelSiac aR-
saydari samefo taxts niSnavs. aseTi werilia ieso qristes qveyniuri cx-
saxeli imitom hqvia am magidas, rom ovreba_ moRvaweoba da misi qadageba.
masze uxilavad sufevs ieso qriste, es wigni daweres qristes mociqulebma:
rogorc mefe. am saxels xSirad mTel maTem,markozma,lukam da ioanem. saxare-
ba imitom daerqva
am wigns, rom mas-
Si moTxrobilia
sasixarulo am-
bavi, Tu rogor
gamoixsna macxo-
varma adamiani
codvis, wyevisa
da sikvdilisa-
gan; amitom maTes,
markozs,lukas da
ioanes maxareble-
bi hqviaT. es wigni,
rogorc saRmrTo
werilis sxva
wignebi, dawer-
ilia suliwmidis
STagonebiT. ami-
sakurTxevlis trapezi tom iq dawerili
taZarsac eZaxian; magaliTad, wavideT yvelaferi sarwmunoa. rogorc RmrTis
saydarSio, vityviT xolme, trapezi sityva.
berZnuli sityvaa da magidas niSnavs. saxareba yvela qristians unda
trapezs xSirad mTel sakurTxevels hqondes ojaxSi da kiTxulobdes Tav-
eZaxian; magaliTad, SevediT trapezSio, isufal dros mainc; aqedan kaci Tvi-
vityviT, trapezi nakurTxia da miron- Ton mixvdeba, Tu rogor unda moiqces,
nacxebi, agreTve, mTeli taZaric. rom saTno-eyos (asiamovnos) RmerTs
trapezze aucileblad asvenia jvari, da daimkvidros zecaTa sasufeveli.
odiki, saxareba da sanawile. saxarebas yovel wirvaze kiTxulo-
odiki oTxkuTxa mozrdili, Tavsaf- ben, mas mokrZalebiT da yuradRebiT
risodena qsovilia, romlis Suagul- unda ismendes yvela mlocveli; amasve
Si daxatulia macxovris dasaflaveba, Segvagonebs mRvdeli, roca saxarebis
xolo kuTxeebSi _ oTxi maxarebeli; wakiTxvis win xmamaRla ambobs: `si-
qveS warwera aqvs, romelma episko- brZniT aRemarTeniT da ismineT wmida
posma, rodis da romeli eklesiisTvis saxareba!~

27
sanawile aris vercxlis an rome- laxvari aris xis an Zelis tarze
lime sxva liTonis yuTi, romelSic wamogebuli orpiriani samkuTxa dana,
inaxeba wmida nawilebi ieso qristes romliTac kveTen (Wrian) saziarebe-
sisxlisa da xorcisa. am nawilebiT lad gamzadebul purs.
mRvdeli SemTxvevis dros aziarebs kovziT aziareben morwmuneebs.
xolme momakvdav avadmyofs. am nawi- RrubliT wmenden barZims.
lebs mRvdeli amzadebs did suTSa- sxva saeklesio WurWelTagan unda
baTs da mTeli wlis ganmavlobaSi aRvniSnoT sacecxluri, romliTac
iyenebs. mRvdeli akmevs sakmevels.
amaT garda trapezze unda esvenos am WurWlebs da sagnebs Tavisi
agreTve samirone wmida mironiT, mniSvneloba aqvT. magaliTad, barZimi
romelsac mRvdeli iyenebs surnelo- mogvagonebs im sasmiss, romliTac macx-
vani zeTebis nazavia,romelsac akurTx- ovarma aziara mociqulebi saidumlo
ebs kaTolikos-patriarqi. mironi ise- serobaze; feSxumi _ bagas,sadac macxo-
Ti siwmndea, romlis Sexeba mxolod vari miiwvina Sobis Semdeg, da saflavs,
mRvdels SeuZlia. sadac igi daasvenes sikvdilis Semdeg;
varskvlavi _ Sobis varskvlavs, romel-
samkveTlo ic win uZRvoda aRmosavleTidan moma-
sakurTxevlis CrdiloeTis kedelze val mogvebs; dafarnebi _ saxvevlebs,
midgmulia meore magida, aseve farCebiT romelSic Seaxvia qalwulma axladSo-
Semosili, romelsac samkveTlo hqvia, bili qriste da _ sudrebs, romlebSic
aseTi saxeli imitom daarqves, rom aq Segragnes micvalebuli qriste; lax-
sruldeba kveTa, anu purisa da Rvinis vari _ im laxvars, romliTac ugmires
Semzadeba ziarebis saidumlosaTvis. jvarcmul qristes; Rrubeli _ im
aq asvenia wmida WurWeli da sxva sag- Rrubels, romelic mxedarma daasvela
nebi, romlebic saWiroa ziarebis Ses- naRvelnarev ZmarSi; kovzi _ lerwams,
rulebis dros. esenia: barZimi, feSxumi, romliTac es dasvelebuli Rrubeli
varskvlavi, dafarnebi, laxvari, kovzi miawodes jvarcmul iesos dasalevad.
da Rrubeli.
barZimi aris Zvirfasi liTonisagan RvTismsaxurebis Sesaxeb
(oqro, vercxli) damzadebuli maRa- RvTismsaxureba hqvia ganwesebul
li, fexiani sasmisi, romelSic asxamen rigze dawyobil locvebs da saRm-
ziarebisaTvis saWiro Rvinos. rTo moqmedebebs, rasac mRvdeli as-
feSxumi aris liTonisave, brtyeli rulebs eklesiaSi an eklesiis gareT.
da dabalfexiani lambaqi, romelzedac RvTismsaxureba aris sazogado da
asvenia ziarebisaTvis gamzadebuli kerZo. sazogado RvTismsaxureba aris
puri. is, romelic sruldeba sazogadod yve-
varskvlavi aris ori erTi-meoreze la qristianTaTvis; magaliTad, wirva,
gadajvaredinebuli liTonis moRunu- mwuxri, ciskari da sxva. kerZo RvTism-
li yavari, romelsac dgamen xolme saxureba aris is, romelic sruldeba
feSxumze im mizniT, rom dafarna ar romelime kerZo pirisaTvis, cocxlis
Seexos masze dasvenebul nawilebs. an micvalebulisaTvis; magaliTad,
dafarna aris sagangebod gamoWrili paraklisi, panaSvidi, saxlis kurTxeva,
da Sekerili barZimisa da feSxumis wesis ageba da sxva. sazogado RvTism-
gadasafarebeli. dafarna samia: erTi saxureba sruldeba umTavresad ekle-
_ didi da ori _ patara. patarebiT ix- siaSi, kerZo SesaZlebelia saxlSic
ureba barZimi da feSxumi cal-calke, Sesruldes.
didiT _ orive erTad. RvTismsaxurebas asruleben mRvdeli,

28
diakoni, medaviTne da mgaloblebi. samociqulo aris krebuli, romel-
mRvdels martoc SeuZlia misi Ses- Sic Sedis: saqme mociqulTa, pavles 14
ruleba. epistole da 7 kaTolike epistole. am
RvTismsaxurebis dros samRvdeloni wigns kiTxuloben yovel wirvaze;
Sesafer tanisamoss icvamen; magaliTad, Jamni aris wigni, romelSic moTavseb-
diakoni icvams: stiqars, gingilas da ulia wesi SuaRamis locvisa, ciskrisa,
samklaveebs; mRvdeli: stiqars, bisons, Jamnebisa da sxva;
olars, omfors, enqers, mitras, panaRias. daviTni daviT mefis mier dawerili
damsaxurebuli mRvdlebi damatebiT: sagaloblebis anu fsalmunebis kre-
sagverduls, skufias an kamilavkas bulia. kiTxuloben TiTqmis yoveli
(kunkuls), enqers da mitrasac. RvTismsaxurebis dros;
stiqari grZeli da farTosaxeloe- paraklitoni aris wigni, romelSic
biani Casacmelia; gingila mxarze ga- moTavsebulia mokle sagaloblebi,
dasakidi grZeli da viwro bafTia; rva sxvadasxva xmaze dawyobili, kiTx-
mRvdlis da episkoposis stiqari igivea, uloben umetes nawilad mwuxrze da
rac diakvnisa, im gansxvavebiT, rom maT ciskarze;
viwro saxeloebi aqvT. olari gulze Tveni aris wigni, romelic Seicavs
Camosakidi orad Sekecili gingilaa. locvebs da sagaloblebs Tvis Ti-
sartyeli welze Semosartymeli mogr- Toeuli dRisaTvis calke;
Zo da wvrili bafTia; filoni zemo- sadResaswaulo _ gamokrebili Tve-
dan Camosacmeli samoselia, romelsac nia, romelSic moTavsebulia umTavresi
saxeloebi ar aqvs da arc wina kalTa dResaswaulebis saRmrTo msaxureba;
mkerds dabla; bisoni igive sadiakvno marxvani aris wigni, romelsic moT-
stiqaria, mxolod ufro mokle; om- avsebulia didmarxvaSi warmosaTqmeli
fori grZeli da farTo bafTia, mxre- locvebi da sagaloblebi;
bze satarebeli; sagverduli da enqeri zatiki aris wigni, romelSic moT-
gverdze Camosakidi oTxkuTxi ganieri avsebulia aRdgomidan amaRlebamde
samkaulebia, romlebic ganirCevian warmosaTqmeli locvebi da sa-
erTmaneTisagan formiT: sagverduli galoblebi;
marTkuTxa formisaa, enqeri _ rombise- kurTxevanSi moTavsebulia saekle-
buri. mitra, skufia da kamiklava Tav- sio saidumloebis da sxva saekle-
ze dasaxuravia; panaRia RvTismSoblis sio wesebis Sesrulebis dros saWiro
an macxovris mrgvali xatia, romel- locvebi;
sac episkoposi mudam gulze atarebs, kondaks iyenebs mRvdeli, Sig moT-
rogorc mRvdeli _ jvars. samRvdelo avsebulia mRvdlis saTqmeli locvebi
samosels Tavis mniSvnelobac aqvs, da kvereqsebi (mwuxrze, ciskarze da
magaliTad: stiqari, filoni da bisoni wirvaze).
mogvagonebs im samosels, romliTac RamisTevis locva
Semoses ieso gansjis dros; skufia, ka- umTavresi sazogado saRmrTo msax-
miklava da mitra mogvagonebs eklis urebani Semdegia: ciskari da wirva.
gvirgvins; olari da gingila samRvde- mwuxri saRamos sruldeba. rogorc
lo madls niSnavs. TviT saxelwodeba gviCvenebs (mwuxri
_ saRamo), ciskari _ gaTenebisas
saeklesio wignebi (ciskari _ ganTiadi), wirva _ dRis
saRmrTo msaxurebisaTvis saWiro cxra an aTi saaTidan. didi dResas-
wignebs saeklesio wignebi hqvia. es- waulebis winadRiT mwuxrs da ciskars
enia: saxareba, samociqulo, Jamni, da- SeerTebulad loculoben. aseT loc-
viTni, marxvani, sadResaswaulo, zatiki, vas hqvia RamisTevis locva. Zvel dro-
kurTxevani, kondaki da sxv. Si (da dResac zogierT monastrebSi)

29
am locvas saRamos iwyeben da dilis ben: `ufalo Segviwyalen!~ amis Semdeg
8-9 saaTze amTavreben, e. i. mTel Rames ikiTxeba `daviTnidan~ pirveli kano-
ganuwyvetliv loculobdnen, amitomac ni: `netar ars kaci~. am fsalmunSi
RamisTevis locva daerqva. gamoTqmulia dasjili adamianis si-
RamisTeviT locva ase sruldeba: nanuli, romelic aRiarebs, rom bedn-
saRamos mRvdeli Seva eklesiaSi, dai- ieria is kaci, vinc RmrTis sjuls ad-
kidebs olars,Caicvams filons,gaaRebs gas da masze fiqrobs dRe da Rame.
sameufo karebs,miiRebs sacecxlurs,ak- Semdeg iTqmis mcire kvereqsi, romli-
mevs mTels eklesiaSi, Semdeg dadgeba Tac mRvdeli mouwodebs Secodebul
trapezis win da ityvis: `dideba wmida- adamians daucxromelad `merme da
sa da erTarssa da cxovelsmyofelsa merme~ evedros RmerTs, kvereqsi rom
da ganuyofelsa samebasa yovladve aw dasruldeba, mkiTxveli an mgalobeli,
da maradis da ukuniTi ukunisamde~. TiTqos pasuxad mRvdlis mowodeba-
mgaloblebi _ `amin~. ze, ityvis locvas: `ufalo RaRadvyav
mRvdeli _ `movediT Tayvani vceT Sendami, ismine Cemi, ufalo...~ es locva
meufesa Cvensa RmerTsa. movediT Tay- mogvagonebs Secodebuli adamianebis
vani vsceT da SeuvrdeT qristesa sinanuls da vedrebas gamoxsnisaTvis.
meufesa Cvensa RmerTsa, movediT Tay- yovelive amas mosdevs ramdenime
vani vsceT da SeuvrdeT TviT qriste- mokle sagalobeli, romlis kiTxvaSi
sa, meufesa da RmerTsa Cvensa; movediT mRvdeli akmevs mTels eklesias. Sem-
Tayvani vsceT da SeuvrdeT mas.~ deg gaaRebs sameufo karebs, gamova
Semdeg mkiTxveli an mgalobeli sakurTxevlidan, CrdiloeTis kariT,
waikiTxavs fsalmuns: `akurTxevs dadgeba sameufo karebSi da sacecx-
suli Cemi ufalsa~. am fsalmunSi luriT xelSi ityvis: `sibrZniT aRe-
gamoTqmulia dideba da Zliereba Rmr- marTeniT~ da Seva sakurTxevelSi. amas
Tisa qveynis gaCenis saqmeSi. am fsal- hqvia Sesvla sacecxluriTa. es moq-
munis kiTxvisas mRvdeli daxuruli medeba mogvagonebs RmrTis gamocxade-
sameufo karebis win, ambionze (maRa- bas samoTxeSi da Secodebuli adamis
li dasadgomeli sameufo karebis win, mowodebas. iTqmis locva: `naTeli
Sua taZarSi) kiTxulobs saidumlo mxiaruli...~ rac mogvagonebs aRTqmas
locvebs. es moqmedeba mogvagonebs ad- macxovris movlinebis Sesaxeb. amas
amis samoTxidan gandevnas. mosdevs mrCobli kvereqsi _ `Segvi-
fsalmunis dasrulebisas mRvdeli wyalen Cven, RmerTo, didiTa wyalo-
ityvis did kvereqss, an sxvanairad biTa SeniTa~. am kvereqsSi mRvdeli
rom vTqvaT, TviT locvebs da mlocve- xalxis magier evedreba RmerTs: `ka-
lebsac auwyebs, Tu ra unda sTxo- Tolikos-patriarqisa da episkoposi-
von qveynis gamCens, RmerTs; magali- saTvis, qristesmoyvare mxedrobisaTvis,
Tad, mRvdeli mouwodebs mlocvelebs, mRvdelTaTvis da yovelTa qristes
ilocon: sulis mSvidobisaTvis, ekle- mier ZmaTaTvis; eklesiis aRmSenebel-
siebis sikeTisaTvis; yvelas erTo- TaTvis da yovelTa gardacvalebulTa
bisaTvis; adgilobrivi taZris mrev- ZmaTaTvis; eklesiis SemomwirvelTaT-
lisaTvis, kaTolikos-patriarqisaTvis, vis da iq mgalobelTa, mSromelTa da
adgilobrivi episkoposisaTvis, sasu- mdgomareTaTvis, romlebic moelian
liero dasisaTvis da erisaTvis... Cve- RvTisagan didsa da mdidarsa wy-
ni gamoxsnisaTvis yovelisa Wirisa da alobasa. TiToeul am Txovnaze mga-
Sewuxebisagan; Sewevnisa da cxonebisa loblebi ityvian: `ufalo Segviwy-
CvenisaTvis. alen~ (samjer). amis Semdeg ikiTxeba
TiToeul am mowodebaze mlocvele- locva: `da Rirsmyven Cven, ufalo~ da
bi, an maT magier mgaloblebi miuge- iTqmis TxovniTi kvereqsi. am kvereqsSi

30
mRvdeli mouwodebs mlocvelebs iTx- vis Semdeg saxarebas gamoasveneben Sua
ovon RmrTisagan: angelozi mcveli taZarSi, sadac morwmuneni eamborebian.
mSvidobisa da winamZRvari, Sendoba es moqmedeba mogvagonebs mkvdreTiT
da moteveba codvebisa, keTili da um- aRdgomili macxovris gamocxadebas.
jobesi sulisaTvis da danarCeni Cve- Semdeg iTqmis: `acxovne, RmerTo, eri
ni cxovrebis dReebis mSvidobiT da Seni~. ikiTxeba sagaloblebi da iTqmis
sinanuliT gatareba; Cveni cxovrebis mcire kvereqsebi. mRvdeli ityvis:
qristianuli dasasruli da keTili `dideba Senda, romelman mogvfine na-
sityvis (pasuxis) geba saSineli sam- Teli~; mgaloblebi ityvian locvas:
sjavros dros. TiToeul saTxovarze `dideba maRalTa Sina RmerTsa...~ es
mgaloblebi miugeben: `mogvmadle ufa- moqmedeba mogvagonebs gamoxsnili ada-
lo!~ amas mosdevs wasakiTxi locve- mianis sixaruls da mis didebas Rmr-
bi: `aw ganmiteve~ da `RmrTismSobelo Tisadmi. Semdeg iTqmis igive mrCobli
qalwulo~. es locvebi mogvagoneben da TxovniTi kvereqsebi da ganteveba,
ieso qristes mosvlas qveyanaze. aq das- an dasamTavrebeli locva.
ruldeba mwuxri da daiwyeba ciskari.
did dResaswaulebSi mwuxrze akurTx- liturgia
eben xolme purs, xorbals, Rvinos da liturgia (Cveneburad _ wirva) aris
zeTs. iseTi saRmrTo msaxureba, romelze-
ciskari iwyeba eqvsfsalmunis kiTx- dac sruldeba ziarebis saidum-
viT. am fsalmunebSi gamoTqmulia mwux- lo. liturgia iyofa sam nawilad _
areba Secodebuli adamianisa da imedi proskomidia, liturgia kaTakmevelTa
gamoxsnisac. eqvsfsalmunis dasasrul da liturgia morwmuneTa.
iTqmis didi kvereqsi, rogorc mwuxrze. proskomidia niSnavs Sesawiravs.
mgaloblebi ityvian: `RmerTi ufali aseTi saxeli wirvis pirvel nawils
imitom daerqva, rom am
dros Seiwireba puri da
Rvino, ziarebis saidum-
losaTvis. liturgiaze
gamosayenebel purs se-
fiskveri hqvia, Rvinos
_ zedaSe. sefiskveri
unda iyos xorblis
fqvilisa da uTuod ga-
fuebuli; zedaSe _ nam-
dvili yurZnis wveni-
sa da uTuod wiTeli.
proskomidias asrulebs
mRvdeli samkveTloze,
saziareblad iyenebs
da gamogviCnda Cven, kurTxeul ars mo- sefiskveris Suaguls romelzedac
mavali saxeliTa uflisaTa~. es loc- aweria: ieso qriste, nike (qarTulad:
va mogvagonebs ieso qristes mosvlas ieso qriste Zleva). roca mRvdeli am
qveyanaze. Semdeg ikiTxeba `daviTnis~ nawils amoiRebs da feSxumze daasven-
ori kanoni da TiToeulze iTqmis mcire ebs, mas ukve tarigi ewodeba (tarigi _
kvereqsi. amis Semdeg _ saxareba sacisk- kravi,batkani) da mogvagonebs im tarigs,
ro. saciskro saxarebaSi moTxrobilia romelic dakles da Wames ebraelebma
ieso qristes aRdgomis ambavi. wakiTx- egvi ptidan gamosvlis win da romlis

31
sisxlmac gadaarCina maTi pirmSoebi kiTxuloben mesame da meeqvse Jams, xan
sikvdils; es tarigi ki momaswavebeli _ mecxresac (pirvelSewiruliswir-
iyo ieso qristesi, romelmac Tavisi vaze).
sisxliT daixsna adamiani sulieri liturgia kaTakmevelTa
sikvdilisagan. feSxumze dasvenebul Jamnebi rom dasruldeba, mRvdeli
tarigs mRvdeli jvaredinad gaWris ise, ityvis: `kurTxeul ars meufeba mami-
rom erTimeores ar dascildes _ imis sa da Zisa da wmidisa sulisa aw da
mosaxseneblad, rom ieso qriste dai- maradis, da ukuniTi ukunisamde~. da
kla Cveni codvebisaTvis; Semdeg lax- daiwyeba liturgia kaTakmevelTa. am
vriT ugmers mas marjvena mxares _ imis dros iTqmis kvereqsi _ erTi didi da
mosaxseneblad, rom jvarcmul iesos ori mcire. mkiTxveli daiwyebs: `netar
erTma mxedarTaganma laxvari ugmira iyvnen glaxakni suliTa~. amis kiTx-
gverdSi. aq mRvdeli Caasxams barZimSi vaSi mRvdeli gaaRebs sameufo karebs,
Rvinosa da wyals imis mosaxseneblad, aasvenebs trapezidan saxarebas, gamova
rom macxovris nagmiri gverdisagan CrdiloeTis kariT, dadgeba sameufo
gadmovida sisxli da wyali. tarigis karebSi da ityvis: `sibrZniT aRemarTen-
garda mRvdeli sxva sefiskverebidan- iT~. am moqmedebas hqvia mcire Sesvla
ac amoiRebs nawilebs: RmrTismSoblis, da mogvagonebs ieso qristes saqad-
wmidanebis, cocxlebisa da micvaleb- ageblad gamocxadebas. mgaloblebi
ulebis mosaxseneblad. amnairad Tavi- ityvian: `movediT, Tayvani vsceT da
si meufisa da mxsnelis garSemo arian SeuvrdeT qristesa, gvacxovnen Cven,
RmrTismSobeli, wmidanebi, cocxlebi Zeo RmrTisao, aRdgomilo mkvdreTiT
da micvalebulebi, RmrTismSobelTan (an: `wmidaTa Sina sakvirvelo~), mga-
da sxva wmidanebTan erTad, SevadgenT lobelni Senni, aleluia~. _ amiT mga-
erT samwysos, romlis mwyemsi da Tavi loblebi mouwodeben mlocvelebs
aris macxovari Cveni ieso qriste. am- da eubnebian, miegebon gamocxadebul
nairad Semzadebul pursa da Rvinos qristes da Tayvani scen mas. ramdenime
daburaven dafarnebiT da datoveben mokle locvis Semdeg iTqmis `wmidao
samkveTloze. RmerTo~, da amas mohyveba jer samo-
amis Semdeg mRvdeli ityvis: `kurTx- ciqulos da Semdeg saxarebis kiTxva;
eul ars RmerTi Cveni yovladve aw da rac mogvagonebs ieso qristes da mo-
maradis da ukuniTi ukunisamde!~ da ciqulebis qadagebas. iTqmis mrCobli
iwyeba Jamnoba. pirvel qristianebs kvereqsi da ramdenime mcire kvereqsi
Cveuleba hqondaT gansazRvrul Jam- da dasruldeba kaTakmevelTa liturg-
nebze anu saaTebze locva, Jamebs ki ia sityvebiT: `kaTakmevelno, ganvediT!~
ebraulad iTvlidnen. loculobdnen, wirvis am nawilze SeeZloT daswre-
magaliTad, mesame Jamze (Cveneburad ba kaTakmevlebs, e. i. mosanaTlavad
dRis mecxre saaTze) mosaxsneblad im- gamzadebul warmarTebs da amitom
isa, rom am dros gadmovida mociqule- daerqva kaTakmevelTa liturgia. amis
bze suliwmida; meeqvseze (Cveneburad Semdeg kaTakmevlebs unda daetovebi-
dRis meTormete saaTze) _ mosaxsen- naT taZari da gasuliyvnen gareT.
eblad imisa, rom am dros jvars acves
macxovari. mecxreze (Cveneburad na- liturgia morwmuneTa
SuadRevs 3 saaTze) _ mosaxseneblad aseTi saxeli daerqva liturgiis me-
imisa, rom am dros miicvala jvarze same nawils imitom, rom masze daswre-
qriste macxovari. ai, aqedan warmosdga ba mxolod morwmuneebs SeeZloT. es
axlandeli Jamebis, anu Jamnebis loc- nawili liturgiisa iwyeba sityvebiT:
va, romelic Sedgeba fsalmunebisagan `aramed, raodeni morwmuneni varT,merme
da sxvadasxva locvebisagan. wirvaze da merme mSvidobiT uflisa mimarT

32
vilocoT~. ramdenime mcire kvereq- wmidiTa~. roca mRvdeli eziareba da
sis Semdeg mRvdeli gaaRebs sameufo feSxumze mdebare wmida nawilebs bar-
karebs. akmevs mTels eklesias da Sem- ZimSi Caasvenebs, gaaRebs sameufo kar-
deg trapezis win mdgomare xelapyro- ebs, gamoasvenebs barZims da ityvis:
biT ityvis samgzis locvas: `romeli `SiSiTa RmrTisaTa da sarwmunoebiT
qerubimTa saidumlod vemsgavseniT movediT~. es moqmedeba mogvagonebs aR-
da cxovelsmyofelisa samebisa sam- dgomili macxovris gamocxadebas. am
wmidaarsobisa galobasa SevswiravT, dros eziarebian gamzadebuli morw-
yovelive msoflio dautevoT zrunva~. muneni. Semdeg erTxel, kidev gamoas-
amasve ityvian xmamaRla mgaloblebi, venebs mRvdeli barZimsa da feSxums
riTac mouwodeben mlocvelebs, da- da ityvis: `aw da maradis da ukuniTi
tovon yovelive qveyniuri zrunva da ukunisamde~ _ da gadaasvenebs samkveT-
mTeli Tavisi yuradReba miapyron imas, loze. es moqmedeba niSnavs aRdgomili
rac amis Semdeg Sesruldeba sakurTx- macxovris ukanasknel gamocxadebas da
evelSi, roca xelapyrobiT locvas amaRlebas zecad. amis Semdeg mRvdeli
daamTavrebs mRvdeli, aasvenebs samkveT- ityvis mcire kvereqss, waikiTxavs am-
loze barZim-feSxums, gamova Crdilo- bionis locvas da iqneba ganteveba.
eTiT, dadgeba ambionze da moixsenebs amnairad, wirva mogvagonebs qveynad
kaTalikos-patriarqs, episkoposs, ekle- macxovris moRvaweobis umTavres
siaSi myof marTlmadidebel mlocve- SemTxvevebs. saRmrTo liturgias Zvel
lebs da Sebrundeba sakurTxevelSi droSi sxvadsxvanairad asrulebdnen,
aRsavlis karebiT, daasvenebs barZim- visac rogor surda. amitom qalaq kes-
feSxums gaSlil odikze da daxuravs ariis mTavarepiskoposma wmida basili
karebs, barZim-feSxumis gadasvenebas didma Seadgina sayovelTao saxelmZ-
didi Sesvla hqvia da mogvagonebs ieso Rvanelo wirvis wesi. Semdeg es
qristes wayvanas jvarcmisaTvis, TviT liturgia Seamokla mTavarepiskopos-
jvarcmas, sikvdilsa da dasaflavebas. ma wmida ioane oqropirma. dRes xmare-
mRvdlis Semdeg moqmedebaSi aRsaniS- baSia umeteswilad liturgia ioane
navia warmoTqma sityvebisa _ `miiReT oqropirisa. basili didis wirva weli-
da WameT~ da `suT amisgan yovelTa~. wadSi mxolod aTjer sruldeba. aris
da suliwmidis mowveva, da Secvla kidev liturgia pirvelSewirulisa,
purisa da Rvinisa ieso qristes xor- romelic sruldeba mxolod didmarx-
cad da sisxlad, romelic moxdeba vis oTxSabaT-paraskvs. igi Seadgina
maSin, roca mRvdeli akurTxebs purs romis episkoposma wmida grigol dia-
jvris dasaxviT da ityvis: `da hyav loRonma.
ukue puri ese patiosan xorc qristes gamosacemad moamzades:
Senisa~. Semdeg akurTxebs barZims da zura kalandaZem,
ityvis: `xolo barZimsa amas Sina pa-
tiosan sisxl qristes Senisa~. bo- † zura sarjvelaZem.
los orives erTad gadasaxavs jvars
da ityvis: `Secvale suliTa SeniTa elguja giunaSvilma

33
taZarSi qcevis wesebi

marTlmadidebluri taZari uflis mao Cvenomde) Sesrulebisas. am dros


saxlia da amdenad, wmida, gansakuTreb- sanTlebis danTeba da xatebze mTxveva
uli adgilia. amitom, taZarSi krZal- sasurveli ar aris.
viT unda viqceodeT, iq dabrZanebuli gansakuTrebuli yuradReba marTebT
siwmideebi ar unda SeuracxvyoT da RvTis saxlSi bavSvebiT mosulebs.
RvTis risxva ar moviwioT. bavSvebs eklesiaSi moyvanamde kargad
sasurvelia, msaxurebaze cota adre unda auxsnaT, rom taZari is adgilia,
mivideT. eklesiaSi Sesvlisas pirjvari sadac isini gamorCeuli krZalviT unda
unda gamovisaxoT, mcire metania gava- idgnen; rom aq saTamaSo da gasarTobi
keToT da gulSi locva warmovTq- adgili ar aris. msaxurebis dros ki
vaT: `Sevide saxlsa Sensa, Tayvanisvsce yuradReba unda miaqcion bavSvebs, rom
taZarsa wmidasa Sensa SiSiTa. SeniTa, ar irbinon, ar icinon da ar icelqon.
ufalo, miZeRu me simarTliTa SeniTa ecadeT, atirebuli bavSvi daamSvidoT
da mterTa CemTaTvis warmarTe Sen wi- an eklesiidan cota xniT gaiyvanoT.
naSe gzai Cemi~. eklesiaSi dajdoma dasaSvebia, mx-
eklesiaSi mamakacebi uqudoT Se- olod avadmyofobis an Zlieri daR-
dian, qalebi ki – Tavdaburulni, Se- lilobis gamo. fexi fexze gadadebu-
sabamisad Cacmulni da TvalSi sacemi li jdoma dauSvebelia.
makiaJis gareSe. rodesac mlocvelebi iCoqeben,
ar SeiZleba: saubari, xelebis ji- saWiroa maT SevuerTdeT.
beebSi Cawyoba, saReWi rezinis ReWva. ar SeiZleba eklesiis ezoSi moweva,
dauSvebelia eklesiaSi gadaadgileba, cxovelebiT da frinvelebiT Sesv-
siaruli, aucileblobis gareSe. wirva- la.
locvaze sanTlebis danTeba da xate- Tu eklesiaSi Cvenma axlobelma an
bis mTxveva krZalviT, Sesabamis dros nacnobma qcevis wesebi daarRvia, SeniS-
unda aResrulebodes da sxva mlocve- vna Zalze frTxilad da delikaturad
lebs xeli ar unda SevuSaloT. unda mivceT. saerTod, ukeTesia SeniS-
eklesiaSi nacnob-megobrebs ar unda vnebisgan Tavis Sekaveba, Tuki raRac
gamovelaparakoT, _ mokled mivesal- zedmeti ar xdeba.
moT da saubrebi SemdgomisaTvis ga- eklesiaSi darCena saWiroa RvTism-
davdoT (sayuradReboa aTonis mTis
saxurebis damTavrebamde. droze adre
magaliTi, sadac wirva – locvis dros
wasvla mxolod uZlurebisa da seri-
erTi sityvis Tqmac ki dauSvebelia;
ozuli aucileblobis gamo aris miz-
Tu Zalian aucilebelia, gareT gauxmo-
ben adamians da iq etyvian saTqmels). anSewonili. wmida mamebi Segvaxseneben,
dauSvebelia siaruli da saubari rom iuda iskariotelSi eSmaki maSin
saxarebis kiTxvis dros, `romelni qer- Sevida, rodesac man uflis xelidan
ubimTas~ galobis dros, liturgiaze ziareba miiRo da serobis dasrule-
evqaristiuli kanonis (mrwamsidan ma- bamde gavida.

34
mindia laSauri (ilia kuWuxiZe _ † 1992 w.)
`fiqrebi saqarTveloze~
emigranti mwerali ilia kuWuxiZe (fsevdonimi _ mindia laSauri) daibada
1910 wels, xobis raionis sofel abasTumanSi.
iliam xobis samrevlo skolis damTavrebis Semdeg, quTaisSi gaagrZela
swavla. 1927 wels baTumSi vaJTa gimnazia daamTavra, sadac poet simon Ciqo-
vans daumegobrda. 1924 wels Tbilisis universitetis pedagogiuri fakulte-
ti sibrZnismetyvelebis ganxriT daasrula; xolo paralelurad swavlobda
ekonomiuri fakultetis iuridiul ganyofilebaze. universitetSi swavlisas
daqorwinda nato soloRaSvilze. maT qal-vaJi SeeZinaT. am periodSi ilia
bevrs werda da muSaobda.
meore msoflio omis dros igi tyveTa banakSi moxvda, saidanac vladimer
cxomeliZem gamoixsna da Semdeg muSaoba daiwyo berlinSi gamomaval qarTul
gazeT `saqarTveloSi~, romelsac redaqtorobda gaioz maRlaferiZe; 1942-44
wlebSi `qarTveli eris~ redaqciaSi, viqtor nozaZis mdivnad msaxurobda.
gazeTSi Tavi moiyares qarTuli emigraciis TvalsaCino moRvaweebma: grigol
robaqiZem, akaki papavam, tite margvelaSvilma, gigo diasamiZem, revaz gabaS-
vilma, isidore manwkavam da sxvebma.
omis Semdeg mravali gaWirveba gamoiara iliam. man movlo avstria, zal-
cburgi, bavaria. muSaobda SeSis mWrelad, asrulebda mZime samuSaoebs. bo-
los, qarTvel emigrantTa SemweobiT, miunxenSi dasaxlda da universitetis
filosofiis fakultetze qarTul enas aswavlida. ilia laSauris (kuWux-
iZe) publikaciebidan aRsaniSnavia `saqarTvelos XIX-XX ss. istoria~ 1957 w.,
`wmida nino qarTvelTganmanaTlebelis roli saqarTveloSi~ 1959 w., `qarTu-
li suli~ 1961 w., fiqrebi saqarTveloze~ 1938 w. ilia kuWuxiZe 1992 wlis 26
maiss gardaicvala.
guram SaraZe `uxcoeTis cis qveS~

qristianobis roli saqarTveloSi

wmida nino qarTvelTa ganmanaTlebe- kulturulad, ekonomikurad da politi-


lis dauRalavi Sromis Sedegad gaimar- kurad dakavSirebuli iyo berZnul-ro-
jva qristes moZRvrebam saqarTveloSi. maul msofliosTan. elinur kulturas
miiRo ra qristianoba aRmosavleT qarTvelebi adreve iyvnen dawafebulni,
romis imperiidan, saqarTvelo mTlianad vidre romelime eri dasavleT evropi-
eqceva saberZneTis (bizantiis) Zlieri sa.
kulturuli da politikuri gavlenis rom qarTvelebi berZnul kulturas
sferoSi. saqarTvelo bizantiis mokav- jer kidev antikuri droidan eziarnen,
Sire xdeba da amave dros, aRmosavleT- amas mravali berZeni da romaeli mw-
Si _ bizantiis politikis matareblad erali aRniSnavs. Temistes (384 qr. S.)
warmodgeba. sityvebidan Cans, rom elinuri swavla-
magram Tqma imisa, TiTqos saqarT- ganTlebisaTvis niadagi aRmoCenilia
velo berZnul kulturas daswafebodes, kolxeTSi da qveyana elinuri kultur-
mxolod qristianobis miRebis Semdeg, isa da `muzaTa sadgurad~ uqcevia. ase
ar iqneboda swori. saqarTvelo (iberia, rom, im dros kolxebs elinTa sadResas-
kolxeTi), jer kidev warmarTul epoqaSi waulo yrilobebzedac ki usaxelebiaT

35
Tavi ritorikiTa da mWermetyvelebiT. saTaveSi mTels am kulturul cxovre-
qsenofonte (434-355 q. w.) gakvirveba- bas.
Sia kolxTa meurneobiT; is ambobs, rom meoTxe-mexuTe saukunidan qarTul
`qarTvel tomebs, kolxebs, romlebic enaze iTargmneba biblia; warmoiS-
scxovrobdnen pontosis zRvis napirze, va originaluri nawarmoebni. pirvel
hyavdaT auarebeli futkari. berZnebs Zegls originalur mwerlobisas war-
kolxeTidan gahqondaT Tafli, sanTeli, moadgens `wamebai wmidisai SuSani-
tyavi da sxva1~. kisa~. misi avtori aris iakob xucesi,
romaul-elinur gavlenas adasturebs mexuTe saukunis meore naxevris mwera-
agreTve Teatris arseboba (ix. s. yaux- li. es nawarmoebi iZleva saqarTvelos
CiSvili, `georgika~, gv. 59-94-95). socialur-politikuri, ekonomikuri
`saqarTveloSi antikur epoqaSi Te- da kulturuli cxovrebis suraTs
atris arsebobis Sesaxeb cnobebs iZl- sparselebis batonobis xanisas.
eva prokofi kesarieli. misi sityviT, meeqvse saukunis pirvel meoTxedSi
qalaq ansareSi (kolxidaSi) iyo anti- iqmneba ucnobi avtoris mier `wamebai
kuri Teatri da i podromi2~. estate mcxeTelisa~; merve saukuneSi
straboni (pirveli saukune q. w.) qarTul sasuliero mwerlobas amSve-
aRniSnavs iberielTa saxelmwifos mdi- nebs ioane sabanisZis nawarmoebi `wame-
dar kulturul da ekonomikur cxovre- bai abo tfilelisa~; merve-mecxre sau-
bas. kuneSi ZeglTa damamSvenebelia ucnobi
qarTvelTa ostatobis Sesaxeb ger- avtoris nawarmoebi `cxovreba nino ka-
maneli mkvlevari paul roprbaxi wers: badokielisa~.
qaldebi iyvnen maRlad kulturulni, qarTuli literaturis klasikur
iyvnen kargi ostatebi cixeTa ageba- nimuSs warmoadgens giorgi merCules
Si, sabinao gamoqvabulTa SenebaSi da nawarmoebi `cxovreba grigol xanZ-
kldeSi gamoWril mosarwyav wyalsa- Telisa~, sadac iSviaTi qarTuli eniT
denTa mowyobaSi3~. aRwerilia tao-klarjeTis kulturul-
amgvarad, qristianobas saqarTvelo- politikuri cxovreba; aqedan, e. i. tao-
Si daxvda ara tye-RreSi ugzo-ukvlod klarjeTis patara dabidan,artanujidan
moxetiale xalxTa brbo, aramed kul- gamohkrTa Suqur-varskvlavi qarTveli
turuli, elinur kulturas dawafeb- bagrationebisa. es daba gaxda erovnul-
uli, saxelmwifoebrivi tradiciis ma- gamaerTianebeli Zalebis buded, am da-
tarebeli, sakuTari erovnuli Segnebis bidan warmoiSva idea qarTuli saxelm-
mqone qarTvelTa eri. wifos erTobisa.
qarTuli anbani da mwerloba war- es nawarmoebi miekuTvneba mecxre sau-
moiSva jer kidev qristianobis gavr- kunes, da giorgi merCule aris warmo-
celebamde. madgeneli qarTuli saero mwerlobisa,
namdvili aRorZineba qarTuli damw- romelic iwyebs Casaxvas meaTe sauku-
erlobisa da saerTod, qarTuli erovnu- neSi.
li kulturisa, iwyeba qristianobis meaTe saukuneSive saqarTveloSi Tav-
gavrcelebis droidan. qarTuli ekle- isi ganviTarebis umaRles safexurs aR-
sia da qarTveli samRvdeloeba udgia wevs saeklesio-sasuliero poezia, anu
himnografia. am dargSi auarebeli ma-
1. iv. javaxiSvili, `gosudarstvenni stroi
drevnei gruzii i drevnei armenii,~ s. peter- salebia Tavmoyrili, magram erT-erTi
burg, 1905, I, gv. 43. profesiuli-himnografi iyo grigol
2. amoRebulia a. amiranaSvilis wignidan: `is- xanZTeli (759-861); amas Tan mosdevs io-
toria gruzinskogo iskusstva,~ moskovi, 1950,
ane mtbevari, miqael modrekili.
gv. 84 (rusul enaze).
3. `qarTveli eri~ N 12 _ 13, berlini, 1944, gv. 28 Cveni saxelovani mecnieris, pavle in-
da 33. goroyvas, gamokvleviT: `qarTuli musi-

36
kis ZeglTa Semcveli uZvelesi qarTuli Sio mRvimeli, daviT garejelis monas-
xelnawerebi, romlebic Cvens dromde teri, xobis monasteri, anCisxatis ekle-
moRweula, ekuTvnis meaTe saukunes. sia, ufliscixe-mRvime, mowameTa, jvaris
maT Soris pirvel rigSi aRsaniSnavia eklesia, varZia; es ukanaskneli war-
miqael modrekilis ganTqmuli didi moadgens qvabTa ansambls, saTavdacvo
krebuli, sagalobelTa wigni, romelic nagebobiT.
gadawerilia 978 – 988 wlebs Soris4. varZia es aris mRvime-monasteri,
qarTveli himnografebis didi dam- mTeli qalaqi mraval sarTulebiT; Sua
saxureba is aris, rom xalxur-poeturi moedanze mowyobili iyo wyalsacavi.
Semoqmedebis farTe gamoyenebiT, maT es monasteri gamokveTili iqna kl-
didi gavlena moaxdines qarTuli po- deze didi Tamaris brZanebiT. eklesiis
eturi kulturis ganviTarebaze. kedlebze Semonaxulia freskebi, sadac
samRvdeloeba did kulturul moxatulia Tamar mefe.
muSaobas eweva rogorc qveynis SigniT, unda aRiniSnos tfilissi didubis
ase gareTac. cnobilia, rom meoTxe-me- eklesia, aSenebuli meSvide saukuneSi.
eqvse saukuneSi, kolxeTSi arsebobda es adgili Tamar mefis sayvarel adgi-
filosofiur-ritorikuli akademia, sa- lad iyo miCneuli. man aq iqorwina, da
dac, qarTvelebTan erTad, ganaTlebas aqve xdeboda qarTuli laSqris aRlu-
iRebdnen ucxoelebic. mi da salaSqro dalocva.
mexuTe saukuneSi saqarTveloSi ukve gasaocar qarTul istoriul ZeglTa
Camoyalibda sakuTari erovnuli ekle- Soris STamagonebeli adgili ukavia
sia sakuTari marTva-gamgeobiT: igi TbilisSi mTawmindas anu mama daviTs.
damoukidebel organizms warmoadgens. `saSualo saukuneebSi monastrebi,
mexuTe saukunidan saqarTvelos (iv- rogorc CvenSi, ise sxva qveynebSi kul-
eriis) eklesiam gaswyvita damokideb- turul-literaturuli Semoqmedebis
5
uleba aRmosavleT (antioqiis) eklesi- centrebs warmoadgenda ~.
asTan da savsebiT gadaeba saberZneTs, uTvalavia is gasaocari da Tval-
magram is aris avtokefaluri eklesia. warmtaci nagebobani, rac Seuqmnia
qarTuli eklesiis damoukidebloba qarTul genias.
moxda vaxtang pirvelis dros. man an- qarTvel xuroTmoZRvrebs monastre-
tioqiis patriarqTan miaRwia mas, raTa bi uSenebiaT sazRvargareTac. magali-
saqarTveloSi umaRlesi samRvdelo Tad, cnobilia, rom `obezidan mosuli
pirebi daniSnulni yofiliyvnen mkvid- ostatebi Rebulobdenen monawileobas
ri qarTvelebisagan. kievo-peCeris monastris agebaSi. zogi-
qarTveli xuroTmoZRvrebi gasao- erTi rusuli eklesiebis nagebobebSi
cari ostatobiT ageben saqarTveloSi meTerTmete-meTormete saukunisa safuZ-
eklesia-monastrebs; isini brmad ki ar vlianad Seicnoba kavSiri brwyinvale
hbaZaven berZnebs, aramed hqmnian saku- qarTul arqiteqturasTan6~.
Tars, namdvil xuroTmoZRvrebas. es obezi iyo dasavleT saqarTvelo.
qarTul erovnul xuroTmoZRvre- maSin, anu `merve saukunis meore naxevr-
bis iSviaT nimuSs warmoadgenen Sem- idan dawyebuli, merve-meaTe saukuneTa
degi Zeglebi: mcxeTis sveticxoveli, manZilze, dasavleT saqarTvelos, cno-
gelaTi, quTaisis bagratis taZari, kax- bilia, ewodeba `afxazeTi~. ase ewodeba
eTis alaverdi, tao-klarjeTis bana da dasavleT saqarTvelos, kerZod, giorgi
oSki, safara Tavisi Tormeti eklesiiT, merCules ZeglSiac7~.
tfilisis sioni, zarzma, awyuri, qvabTax- 5. `mecniereba da teqnika~, tfilisi, 1956, #7,
evi, qvaSveTi, martvili, ruis-urbnisi, gv. 47.
6. `istoria narodov sssr~, moskovi, 1948, gv.
4. literaturuli gazeTi, tfilisi, 1 dekem-
35-36.
beri , 1956.
7. pavle ingoroyva, `giorgi merCule~, 1954, gv. 114.

37
qarTul kulturas ori TiTqmis Rrma kvali dastova berZnul filo-
Tanabari centri hqonda: erTi _ saqarT- sofiuri azrovnebis ganviTarebis is-
veloSi, meore _ sazRvargareT, _ saber- toriaSi. Tavis cxovrebis ukanasknel
ZneTSi, palestinaSi, siriaSi, ierusalim- wlebSi moRvaweobda gelaTis akademi-
sa da bulgareTSi. aqac uSenebiaT Cvens aSi, romelic daarsebuli iyo daviT
winaprebs TavianTi jadosnuri xeliT, mefe aRmaSeneblis mier.
marTlac, xelTuqmneli Zeglebi. qarTvelma moRvaweebma, ioane petri-
am ZeglTa Soris minda CamovTvalo: wonelis saxiT, bizantiis filosofi-
golgoTa, sadac jvars acves qriste. es uri azrovnebis aRorZinebaSi meTerTm-
adgili uSovnia bagrat mefes aleqsan- ete _ meTormete saukuneSi didi roli
dres Zmiswuls, didi fasiT arabebisa- iTamaSa.
gan. efrem mcire (gardaicvala 1103 w.) _
iakob alfesis monasteri aSenebuli istorikosi, filologi, mwerali, filo-
aris bagrat mefis kuropalatisagan; sofosi. igi aris agreTve gansacvi-
RvTismetyvelis ioanes monasteri _ frebeli mTargmneli berZnuli filo-
aTabagsa da saaTabagoelTagan; wmida sofiuri azrovnebisa qarTul enaze.
giorgis monasteri uriaTubanSi _ da- Semdeg eqvTime da giorgi mTawmindel-
dianTagan. ebi, Tornike erisTavi, beri da mxedari,
Seiqmna qristianuli mwerloba, gaC- romelmac ixsna bizantiis imperia daR-
aRda eklesia-monastrebTan didi kul- upvisagan, da sxv.
turuli muSaoba. qarTveli berebi dRe mTeli qarTuli azrovnebis gvir-
da Rames asworebdnen _ sTargmnidnen gvini aris poeti da moazrovne SoTa
wignebs berZnulidan, somxuridan, arab- rusTaveli, romelic Cauqrobeli lam-
ulidan da sxva. pariviT dgas eris gonebis mwvervalze.
Seiqmna iseTi dargebi rogoricaa: SoTas poezia aris memkvidre im gone-
homiletika, agiografiuli mwerloba, brivi salarosi, rac SeuqmniaT Cvens
rac warmoadgens originalur mwerlo- ukvdav winaprebs saukuneTa manZilze.
bis saTaves da sxv. qarTuli erovnul-qristianuli kul-
rogorc zemoT aRvniSneT, kul- turis Zegls warmoadgens agreTve Cveni
turuli centrebi saqarTvelos hqonda dedaqalaqi tfilisi, fuZedebuli vax-
agreTve gareT; am ucxoeTis monastreb- tang gorgaslanis mier.
Si moRvaweobdnen saxelganTqmuli sa- rasakvirvelia, amiT Cven ar gvinda
suliero pirebi, romlebsac TavianTi davCrdiloT qalaqi mcxeTa, iberTa
dauSreteli wvlili SehqondaT eris dedaqalaqi, romelsac qarTveli eris
politikur Tu samxedro Zlierebasa da istoriaSi gansakuTrebuli rolis Ses-
cxovrebaSi8. ruleba xvda wilad. mravali saukunis
ai, mTeli pleada am moRvaweTa: arsen win is warmoadgenda iberiis, qarTlis
iyalToeli, romelic saTaveSi udgia samefos, politikur da religiur cen-
qarTul umaRles akademias. man Sehqmna trs anu sameufo qalaqs, rogorc mas
qarTul enaze `dogmatikoni~, romelic qarTuli wyaroebi uwodeben. mcxeTa iyo
Seicavs saRvTismetyvelo-filosofiur erT-erTi kera, sadac qarTul saxelm-
da moralur-eTikur safuZvlebs. wifoebriobas Caeyara safuZveli9~.
ioane petriwoneli (gardaicvala qristianoba kosmopolituri moZ-
daaxloebiT 1125 w.) udidesi filosofi- Rvrebidan erovnul sarwmunoebad ga-
uri moazrovne, qarTuli filosofi- daiqca saqarTveloSi. qristianobisa
uri azrovnebis fuZemdebeli, romelmac da erovnebis gaigiveba arsad ar momx-
dara, garda saqarTveloisa. am erovnu-
8. prof. mix. wereTeli,sulxan-saba orbelianis li Segnebis anarekli iyo daviTisa da
`wigni sibrZne sicruisa~ (germanul enaze), gv.
8, gamocema arCil metrevelisa, berlini, 1933. 9. `mnaTobi~, # 10,tfilisi, 1956, gv. 187.

38
didi Tamaris epoqis klasikuri saqarT- eklesia saTaveSi edga eris mTlianobas;
velo, Seqmnili bagratovanTa jados- igi iyo qarTuli erovnuli saxelmwi-
nuri xeliT, da Tu saqarTvelo, gareSe fos CamoyalibebisaTvis mebrZoli da
Zalebis meoxebiT, mravaljer yofila misTvis istoriuli safuZvlis mimcemi:
politikurad danawilebuli samefoe- `ufalman mogcaT Tqven ufleba
bad da samTavroebad, masSi erTxelac gangebad mTlianad qveynisa da samar-
ar Camqrala idea erovnuli Segnebisa: TliT marTvisao~ _ eubneboda iveriis
Segneba imisa, rom TviTeuli nawili eklesia qarTvel mefeTa da mTavarT~
saqarTvelosi aris mTliani qarTuli (ix. `qarTlis cxovreba~ gv. 211).
erovnuli organizmisa. saqarTvelo msoflio asparezze ukve
qarTveli eris Camoyalibebas safuZv- gamodis sakuTari politikiT. daviTi-
sa da Tamaris mier Seqmnili qarTul-
kavkasiuri imperia ukve aRmosavleT
evropis mijnaze did politikur da
kulturul faqtorad iqca da `Tama-
ris dros saqarTvelos aqvs preten-
zia iyos meTauri aRmosavleTis qris-
tianuli msofliosi da Sescvalos am
mxriv bizantiis (aRmos. romis) am dros
ukve dakninebuli imperia~ (ix. pavle in-
goroyvas werili: `Tamar mefis iambiko-
ni~, mnaTobi~ 1941, #3, gv. 130-131, tfilisi.
amoRebulia misive wignidan `giorgi
merCule~, gv. 283).
maSasadame, qristianoba rodi niSnav-
da marto sarwmunoebas CvenSi, aramed
qristianoba-marTlmadidebloba amave
dros niSnavda erovnobas. qarTveli
eris mier qristes sarwmunoebis Senaxva
iyo amave dros dacva Tavisi erovnuli
meobisa.
ai, rasa swerda amis Sesaxeb Cveni
erovnuli meobis burji, didi ilia Wav-
wmida mociquli andria pirvelwodebuli WavaZe, romelic ormocdaaTi weliwadi
da mociqulTaswori, qarTvelTganmanaTle- zrdida qarTvel ers:
beli wmida nino
`rjulis dacva saqarTvelos miwa-wy-
lad daedva erovnuli Segneba, romelic lis dacvad gardaiqmna da miwa-wylis
duRabad aqcia qristianuli suliT Se- dacva _ rjulis dacvad... qristianoba,
qmnilma qarTulma eklesiam, im qarTul- qristes moZRvrebis garda, CvenSi hniS-
ma eklesiam, romelic saqarTvelos navda mTelis saqarTvelos miwa-wyals,
politikurad daqucmacebis periodSic hniSnavda qarTvelobas10~.
ki eris gamaerTianebel Zalad evline- qarTuli eklesia aRvivebda qarTvel
boda xolme qarTvel ers. miuxedavad xalxSi erovnul erTianobas, erovnul
saqarTvelos bevrjer daqucmacebisa, ideas, erovnul erTianobas ki hqmnis
qarTvel adamians gulsa da sulSi erovnuli Segneba.
utarebia saukuneTa manZilze is Segne- `qristianobam, Segvinaxa Cven Cveni
ba, is idea, rom igi, uwinares yovlisa, miwa-wyali, Cveni ena, Cveni vinaoba, Cveni
qarTvelia. 10. ilia WavWavaZe, merve tomi, tfilisi, 1928, gv.
Tavidanve aRvniSneT, rom qarTuli 350.

39
erovnebao11~, swerda ilia WavWavaZe. ciqulma dagvawafa dauSrobel wyaros
aba, sinjos vinmem, _ amoiRos qris- RvTaeburis WeSmaritebisas da mogviv-
tianobis dros Seqmnili sulieri dov- lina igi moZRvreba, romelmac iSvila
laTi saqarTvelos istoriidan, da Cveni mamuli, Cveni erovneba da erTsac
dagrCebaT mxolod absoluturi si- da meoresac upatrona dRemde... `kurTx-
cariele. eul xar Sen dedaTa Soris! dideba Sen-
ai, ra mogvca qarTvelobas qristiano- da, dideba!...~ (ilia WavWavaZe)
bam; amitom, igi Zvirfasia yvela qarT-
velisaTvis, visac aqvs siamaye imisa, rom
igi ekuTvnis saxelovan qarTvel ers. `wmida nino qarTvelT-
am ukvdav moZRvrebas dagvawafa Cven ganmanaTlebeli da qristianobis
axalgazrda qalwulma kabadokielma, roli saqarTveloSi~
wmida ninom _ qarTvelTganmanaTle-
miunxeni 1958 w.
belma, mociqulTasworma.
`ama RvTaeburis madliT mosilma mo-

qarTuli ena
qarTul poeziasTan da azrovne- qarTvelma erma gauZlo uTvalav mter-
basTan erTad qarTuli sulis mSven- Ta Semosevas, Sah-abazobas da aravis
ebas da am sulis ukvdavebas qarTuli winaSe qedi ar mouxria mas. araerTx-
ena Seadgens. el ugrZvniaT qarTuli mklavis Zala
eris cxovrebaSi deda-ena _ mSob- lang-Temuris, Sah-abazis da osmalTa
liuri ena umTavres rols TamaSobda uamrav jarebs, magram qarTvel ers
da TamaSobs erovnuli Segnebisa da mainc ver Semoxsnes xmali welidan.
meobis SesanarCuneblad. baraqian qarTul miwaze gadatyda
Soreuli istoriuli warsulidan, arab dampyrobelTa xmali da aziis
dRidan qarTveli tomebis warmoqmnisa, Tvaluwvdeni velebi mowameni arian
qarTuli ena iyo da aris SemakavSire- xmalamowvdili patara kaxis vaJka-
beli qarTveli erisa mraval saukun- curi ambebisa.
eTa manZilze. `ra ca ar dagvtydomia Tavze risx-
msoflioSi mravali eri arsebob- viT, ra codo-madli ar datrialebula
da, magram sabolood ver SeinarCuna Cvens Tavze~: sparsel yizilbaSebma
Tavisi erovnuli saxe da asimilire- aTasobiT ahyares qarTvelebi mSob-
bis gzas daadga. dedamiwis piridan liuri miwidan, wabilwes mama-papaTa
gahqrnen odesRac Zlieri finikielebi; saflavebi, waryvnes qarTuli eklesia
odesRac Zlevamosili babiloni dRes _ magram ver mospes qarTuli ena, Cveni
siZveleTa muzeumis samkauls Tu war- deda-ena, Cveni siamaye. stambolis ba-
moadgens; magram uZvelesi eri qarT- zarze iyideboda qarTuli saukeTeso
velTa saukuneebis manZilze ibrZoda modgma, da Soreul nilosis napire-
da dResac ibrZvis erovnuli meobis bze moismoda qarTuli kvnesa, magram
SesanarCuneblad. mainc ver mospes qarTuli ena.
mraval qar-cecxlSi gamovlilma arc samoyvrod mowveulma qris-
tianulma ruseTma dagvaklo, saube-
11. iqve, gv. 351.

40
durod, da qarTuli ena, romliTac saukunis qmnileba iakob curtavelisa
aJRerda rusTvelis qnari, didi da- `wamebaÁ wmidisa SuSanikisa~. es nawar-
viTisa da Tamaris ena, qarTuli kul- moebi naTelhyofs imas, rom aramc TuU
turisa da humanizmis `oqros xanis~ maSin, aramed qristianobis gavrcele-
ena, akrZala saxelmwifo dawesebule- bamde, saqarTveloSi arsebobda didi
bebsa, skolasa da eklesiaSi. literaturuli tradicia, romlis
Zirebi warmarTuli xanidan momdin-
areobs, Torem curtavelis nawarmoebi
pirveli sawyisi rom yofiliyo Cveni
mwerlobisa, igi ase gamarTuli mxat-
vrulad ar iqneboda.
me-10 saukunis mweralma ioane zo-
simem qarTuli ena yvela kulturul
enebze maRla daayena, Tavis Sesani-
Snav TxzulebaSi `qebaÁ qarTulisa
enisaÁ~. igi berZnuli enis Tanatolad
aRiarebs qarTul enas; kidev meti: me-
ored mosvlis dros qriste RmerTi
qarTul enaze ganikiTxavs msoflio-
so.
qarTul enaze Sehqmna ioane saban-
isZem `wmida abos wameba~, romelic
dawerilia maRali literaturuli
stiliT.
am enaze iqmneboda giorgi merCules
mier `grigol xanZTelis cxovreba~,sa-
dac iSviaTi qarTuli eniT aRweril-
ia tao-klarjeTis kulturul-poli-
TviT qarTveli aristokratiis tikuri cxovreba da saidanac, anu
erTma nawilmac, saubedurod, zurgi tao-klarjeTis patara dabidan, ar-
Seaqcia mas. igi SeiTvisa da Seiyvara tanujidan, gamohkrTa Suqur-varskv-
qarTvelma glexobam, romelic iyo da lavi qarTveli bagrationebisa. es
aris Cveni erovnuli sulis medroSe. daba gaxda erovnul-gamaerTianebeli
qarTul enas qomagad da mfarvelad Zalebis bude; am dabidan wamovida
moevlina didi ilia WavWavaZe, romel- idea qarTuli saxelmwifo erTiano-
mac omaxianad daiWeqa: `qarTuli bisa. swored am nawarmoebSia saqarT-
ena aris Cveni sayvareli ena, is ena, velos mTlianobis idea, pirvelad
romelzedac daiRiRina Cvenma ukv- gamoTqmuli: `qarTlad friadi qvey-
davma rusTavelma, is ena, romelze- anaÁ aRiracxebis, romelsaca Sina
dac daigaloba Tavisi RvTiuri sim- qarTuliTa eniTa `Jami Seiwirvis da
Rerebi aleqsandre WavWavaZem, is ena, locvaÁ yoveli aResrulebis~ _ am-
romelzedac baraTaSvilma harmoniu- bobs giorgi merCule.
lad da naRvlianad daimRera `qarT- qarTul enaze azrovnebda efrem
lis bedi~. mcire: istorikosi, filologi, mwer-
qarTuli enis damamSvenebelia me-5 ali, filosofosi. igia gansacvifre-

41
beli mTargmneli berZnuli filo- _ zarzma, awyuri, qvabTaxevi, qvaSveTi,
sofiuri azrovnebisa, qarTul enaze. martvili, bedia, ruis-urbnisi, SiomR-
efrem mcirem qarTul enaze sistemaSi vime, mamadaviTi, daviT garejis monas-
moiyvana masalebi, berZnul-bizantiur teri, xobis monasteri, mowameTa, jva-
wyaroebidan, qristianobis gavrcele- ris eklesia, nikorwminda, varZia da
baze saqarTveloSi, romelic safuZv- ramdeni erTi CamovTvalo, rac uSen-
lad iRebs qarTvelTa gaqristianebas ebia qarTul genias.
wmida ninos mier. igive efrem mcire im dros, roca ubeduri bediT
qarTuli eniT asabuTebs qarTuli saqarTvelo mravaljer yofila da-
eklesiis samociqulo warmoSobas, da nawilebuli, samefoebad da samTav-
amiT safuZvels uqmnis qarTuli ekle- roebad, masSi erTxelac ar Camqrala
siis damoukideblobas. idea _ erovnuli Segnebisa; Segneba
roca qarTuli sulis Sesaxeb vbe- imisa, rom TviToeuli nawili saqarT-
davT, vweroT, ar SegviZlia gverdi velosi aris nawili mTliani qarTu-
avuaroT iseT dids erovnul mniS- li erovnuli sxeulisa. am Segnebis
vnelobis faqtors, rogoricaa Cveni matarebeli da sulis Camdgmeli iyo
saxelovani eklesia _ saqarTvelos Cveni saxelovani qarTuli eklesia...
eklesia, iveriis eklesia, da _ qarTvel dRes, roca yoveli qarTveli amay-
saxelovan samRvdeloebas, romelic obs Tavisi kulturiT, roca mas Tama-
saTaveSi edga mTels erovnul kul- mad SeuZlia gverdSi amoudges rome-
turul cxovrebas. Seiqmna qristian- lime did kulturul ers da siamayiT
uli _ erovnuli mwerloba. gaCaRda SeuZlia gadauSalos mas Cveni eris
eklesia-monastrebTan didi kulturu- kultura, mwerloba, poezia, xelovneba
li muSaoba. qarTveli berebi dRe da _ amis saganZurebi Cvens istoriul
Rames asworebdnen, isxdnen sarkmlis warsulSi unda veZioT; es saganZure-
Tu anTebul sanTlis SuqTan da didi bia Cveni eklesia-monastrebi, romelTa
gulmodginebiT, dauRalavad sTargm- Suqze brwyinavs dResac Cveni kultu-
nidnen wignebs berZnulidan, siriuli- ra da mwerloba.
dan da sxva. davubrundeT isev qarTuli sulis
am kulturul centrebTan, eklesia- dedaboZs _ qarTul enas:
monastrebTan, moRvaweobda agreTve qarTul enaze azrovnebda arsen
mTeli pleada qarTvel xuroTmoZR- iyalToeli, romelic saTaveSi edga
varTa, romlebic gasaocari ostato- iyalTos qarTul akademias. man Se-
biT ageben saqarTveloSi da sazR- hqmna qarTul enaze `dogmatikoni~,
vargareT eklesia-monastrebs. maTi romelic Seicavs saRvTismetyvelo-
Seudarebeli gonebisa da ostatobis filosofiur da moralur-eTikur sa-
nimuSia iseTi xelTuqmneli Zeglebi, fuZvlebs.
rogoricaa: mcxeTis-iberiis-qarTlis ioane petriwoneli _ udidesi
samefos _ sameufo qalaqSi agebuli filosofiuri moazrovne, qarTuli
sveticxoveli, gelaTi da gelaTis ak- filosofiuri azrovnebis fuZemde-
ademia, quTaisis didi bagrat mesamis beli, romelmac Rrma kvali dastova
taZari, kaxeTis alaverdi, tao-klar- berZnul filosofiur azrovnebis
jeTis bana da oSki, safaris zRapru- ganviTarebis istoriaSi.
li nagebobani, Tavisi aTormeti ekle- qarTuli poeziis meore did Suqur-
siiT, tfilisis sioni, mesxeTis siamaye varskvlavs, akakis, swamda, rom:

42
`enaSi aris Zalac qarTul enas Sestrfoda da
saidumlo gonebis! Sehtrfis megrel-lazic:
vinc dahkargavs, gaxdeba `Cemi enac qarTulia,
wera sxvisi monebis!~ RvTis rjulTana SenaerTi,
didi qarTveli pedagogi, kurTxeu- misTvis miyvars, miyvars, miyvars,
li iveriis wiaRSi naSobi, qarTveli ise miyvars, rogorc RmerTi...~
eris, misi mozardi Taobisa da qarTu- megreli adamianis Tu lazis am
li enis _ dedaenis didi moamage ia- uaRresad nacionaluri grZnobis aRi-
arebis Semdeg, ra sasaciloa, viRac
kob gogebaSvili, aswavlida Cvens
aramkiTxe moambeTa `Teoriebi~, rom-
Taobebs: `dedaenas aqvs Rrmad gamd-
lebic cdilobdnen megrelebisaTvis,
gari fesvebi adamianis tvinSi, nerveb-
qarTveli eris am uZvelesi tomisaT-
Si, xmis organoebSi, Zvalsa da rbilSi, vis daeviwyebinaT mSobliuri ena da
mTels mis bunebaSi; amasTan, dedaena SeeqmnaT maTTvis `erovnuli~ anbani,
aris Zvirfasi salaro, dausrulebeli rusuli anbanis safuZvelze.
rveuli, romelSiac daculia mTeli im wyvdiadiT mosil drosac ki,
simdidre xalxis gonebisa, fantazii- rodesac gareSe mtrebisagan daf-
sa da gulisa, nafiqrisa da namoqme- leTili saqarTvelo mraval samefod
darisa~. iyo dayofili, ai im dros qarTuli
iakob gogebaSvilisaTvis dedaena ena iyo erTaderTi iaraRi, romelic
`burjia erovnebisa~. am didi qarT- aerTebda da duRabad aqcevda eris
velis brnuli gagebiT, ers Tu surs dafleTil sxeuls. qarTul enaze
arseboba, igi unda icavdes mSobli- mReroda TuS-fSav-xevsuri mTis mwver-
ur enas, qarTul enas: `Tu ers surs valze, qarTulad dastiroda eliso
Sublgangmirul sayvarel moxeves.
iarsebos qveyanaze, igi TvalisCiniviT
ar momkvdara qarTuli suli; igi
unda icavdes erovnuls gonebas, gul-
cocxlobs da marad icocxlebs.
sa da sulsa... icavdes, anviTarebdes
ubeduri bedis mier samSoblodan
da aRorZinebdes Tavis qveynis enasa,
mowyvetilebma yvelaferi davkargeT:
erovnuls ganaTlebasa, erovnuls
samSoblo... `ca firuz, xmeleT zur-
literaturasa, Teatrsa, erovnul
muxti...~ modudune mtkvris napiri...
kulturasa da iRvwodes yvela Tavisi
aRar gvesmis qarTveli gulgaReRili
erovnulis uflebebis aRdgenisa da
glexis urmuli, sakuTar uremze, aRze-
gafarToebisaTvis, raTa sapatio adg-
vans mavali; magram suli xom SegvrCa,
ili moi povos erTa Soris da gaxdes qarTuli suli da misi Sveneba qarTu-
Taviseburi da mniSvnelovani nawili li ena, romliTac didma iliam xalxis
kacobriobisa~. gulSi ukvdavad gamoaqandaka: `Cveni
qarTulma ZarRvmagarma enam Segv- Tavi Cvenadve gveyudnes~
inaxa Cven. ena Cveni winaparTa mier
Semonaxuli Zvirfasi ganZia; mis si-
wmindes Cveni mama-papa, rogorc sjuls, `qarTuli suli~
ise inaxavda. miunxeni 1961.

43
qarTuli samoseli

uwmidesisa da unetaresis ilia II- mis istoriasa da mniSvnelobaze, misi


is locva-kurTxeviT, jer kidev 90- qargulobis simbolikaze.
ian wlebSi sapatriarqosTan Seiqmna _ vidre uSualod am Temas Sevexe-
`xalxuri~ rewvis ganyofileba. bodeT, vityodi, rom saqarTvelo dgas
ukanasknel xans qarTuli xalxuri uZveles qristianul da qristianobam-
qristianobamdeli da qristianuli del kulturebis keraze. Kkulturis
kulturisadmi interesi gaZlierda. mkvlevarebi xedaven Sreebad daleqil
am kuTxiT moRvaweTa Soris erT-er- codnas, romelic xalxis (cocxali
Ti gamorCeulia qarTuli miTisa da eris) mexsierebas SemorCa _ es gax-
eTnokulturebis mkvlevari, erovnul lavT `andrezuli codna~ da tradi-
tradiciaTa dacvis centris damfuZne- cia anu eris TviTmyofadobis mauwye-
beli, poeti da dramaturgi batoni beli sxivi, romelic migvikvlevs gzas
warsulidan momavlisaken da
gvamkvidrebs axal droSi.
qristianulma msoflmxed-
velobam xalxuri xelovneba
Tvisobrivad axal simaR-
leze aiyvana.
dekoratiul-gamoyenebiTi
xelovneba xalxuri kul-
turis nawilia, igi sauku-
neTa manZilze ixveweboda
da damoukidebel formebs
iZenda, yalibdeboda Tixis,
qvis, xis, rqis, liTonis mx-
atvruli damuSavebis da qs-
uwmidesi da unetaresi ilia II ova-qargulobis dargebad.
xalxuri rewvis saxelosnoSi qsovilebis mxatvruli da-
koba arabuli, romelic meuRlesTan, muSaveba, feri da ornamenti, odiTgan
qarTuli xelsaqmis ostat, eliso dedaTa xelsaqmes warmoadgenda.
ficxelaurTan erTad aRadgens qsova-qargulobis saTaveebs aka-
qarTul, kerZod, xevsurul samosels demikos ivane javaxiSvili brinjaos
da mis simbolikas. am da sxva sakiTx- xanidan varaudobs, imaves adastureben
ebze gavesaubreT baton kobas da mis didi berZeni istorikosebi: herodote,
meuRles, qalbaton elisos, romelic qsenofonte, straboni, da swavlul
sapatriarqos xalxuri rewvis ganyo- Tu mogzaurTa cnobebi (marko polo,
filebis gamgea. Sardeni, giuldenStedti, zaqaria yaz-
vini).
_ batono koba, Tqveni mravalmxriv istoriis mamad wodebuli hero-
saintereso moRvaweobidan, gvsurs dote (Zv. w. 485-424 ww.) gvauwyebs, rom
gamovyoT da gvesaubroT qarTul sa- imdroindeli kavkasiis mTielebi br-
moselze, kerZod xevsurul samoselze, wyinvaled qsovdnen da qargavdnen da

44
rom es qargulobis naxatebi ki ar qalis morTuloba-aRkazmulobas
xundeba, aramed SalTan erTad cvde- Seadgenda: sadiaco, qaTibi, qoqlo,
bao! fafanagi. mandil-saTaura,Tavsamkauli,
mkvlevarni varaudoben, rom am ti- Semkulia mZivebiTa da Zvlis RilebiT
pis samoseliT Semosilni iyvnen ibe- da qarizmatulad, damcavi gvirgvin-
riul-kavkasiuri tomebi, magram droTa
ganmavlobaSi es samoseli SemorCa mx-
olod xevsureTSi. am samosels moaqvs
Soreuli warsulidan informacia:
Sumeruli, babilonuri, egvi pturi, xe-
Turi kulturebidan. masze gamosax-
uli ornamentebi, rogorc mecniere-
bi amboben, uZvelesi civilizaciis
anareklia. ornamentTa sistema xevsu-
rul samoselze farTea: Siba, cercvai,
dakavkauli, akuSura, kvera, pepela, mg-
zavra, kbila, rqamoxrili, Tavnaxara,
unagira, kimxa, kexa, kverai, martuRela,
dakaula, xatula, yelgrZela, yurisT-
vala, liSabaxura, qistura, Tavgragni- batoni koba arabuli da
li xati... _ es yovelive migvaniSnebs qalbatoni eliso ficxelauri
am ornamentTa kosmogonur warmoma-
is funqcias asrulebs. qalebs fexT
vlobaze, romlebic asaxaven da Sei-
emosaT SibiT naqargi Wrela, amokere-
caven mnaTobTa qarizmul niSnebs,
buli TaTebi da paWiWebi, qalamnebi,
rac ganfenilia qalisa da mamakacis
xolo makacebs – bandulebi.
talavarze _ qalis faragsa (gulmk-
xevsuri mamakacis samoseli mTli-
erds faravs da sagules daniSnule-
bas asrulebs) da mamakacis sabeWurs
icaven mzis, jvrisa da varskvlavTa
simboloebi. maT hqondaT magiur-apo-
Tropeuli mniSvneloba. xevsuruli
samoselis aWrilobis forma _ mod-
eli hgavs babilonur Cacmulobas. qa-
lis faragi, kalTa da qoqomoni naqar-
gia SibiT. igi qargulobis uZvelesi
formaa da aRdgenilia `xevsuruli
talavaris saxelosnoSi~ qalbaton
eliso arabulis mier.
qalis faragis aWriloba metad
sagulisxmo mniSvnelobis eTnografi-
eliso ficxelauri moswavleebTan
uli detalia. xevsur qals, faragi-
anad mxedrulia: mokle, gverdSe-
dan amohyavda pirdapir mkerdTan ax-
Wrili da iRliebSi Sexsnili perangi,
alSobili Cvili, raTa dafaruliyo
romelic xels ar uSlida cxenze Se-
avi Tvalisagan. mkvlevarTa mier igi
jdomasa da iaraRis xmarebaSi. paWiWi
iTvleba bavSvis dacvisa da movlis
da sawvive naqargebi vercxliT Sem-
wesad.

45
kuli iyo; paWiWze gadaSvebuli swori kuli sistemebi, romlebic ganfenilia
aWrilobis tilos Salvari, boloze xevsurTa samoselze, sayofacxovrebo
jvriT naqargi ornamentebiT iyo da- da saritualo nivTebze, iyo uZvele-
faruli. mamakacis Cacmulobis mniS- si anbani da Semdeg iqca ornamentad.
vnelovan atributebs Coxa da qudic fxovelebs TandaTan daaviwydaT misi
Seadgenda. welSi SenaoWebuli Coxa wakiTxva da SemorCa rogorc damcavi,
gansxvavebuli da lamazad Semkulia. simboloebis magiuri sistema da maT
mas wminda erovnuli saxe aqvs da ar Sesaxeb andrezuli codna. ornament-
Camohgavs Crdilo-kavkasiur models.
samoseli mTlianad dafarulia jvre-
biTa da mnaTobTa simboluri niS-
nebiT. Coxas zurgze fafanagis ti pis
azRotebi (nakecebi) dahyveba.

Ta sistema mSrali ar
aris. maT moaqvT ucno-
bi informacia Soreul
saukuneTa wiaRidan
Cvens dromde. aq yoveli
ornamenti gasaSifria:
– solaruli wreebi
sadiacos kalTebze (qo-
qomoze)...
– kosmiuri sxivebi
(talRebi) qalis fafa-
nagze...
– damcavi jvrebi
gulTan – faragze da
beWTan – xerxemalze...
_ Tqvens mier gamocemul Jurnal – jvrisa da mnaTobTa qarizmuli
`miTi da tradiciaSi~ uZveles kul- niSnebi, sikvdil-sicocxlis ucnauri
turebTan xevsuruli ornamentisa xazebi, sawviveebsa da lekverTxebze...
da ieroglifuri niSnebis Sedarebi- ornamentTa es sistema ganfenilia
Ti paralelebia warmodgenili. ras istoriis Caketil sivrceSi da arse-
efuZneba igi? bobs, rogorc mudmivi (permanentuli)
_ Sedarebisas Cndeba azri, rom iero- mTlianoba. igi mianiSnebs romeliRac
glifuri niSnebi, ornamentTa grafi- ucnob droze da movlenaze; yovelive

46
es warmoadgens sakraluri codnis aganac. selis Zafi da qsovili rom
nawils. iyo gavrcelebuli, amaze qsenofon-
_ qalbatono eliso, Tqven sapatri- tec gadmogvcems, xalibebi iyenebdnen
arqos xalxuri rewvis ganyofilebas selisgan dawnul javSanso.
xelmZRvanelobT 90-iani wlebidan. tansamoseli daxvewili da wvrili
ras mogviTxrobT Tqvens saqmianobaze, Zafisagan iqsoveboda. uxeSi Zafebi
rogor iqmneboda da iqmneba qarTuli sxvadasxva daniSnulebis qsovilebi-
samoseli, saxeldobr, xevsuruli sa- saTvis gamoiyeneboda.
moseli? xevsurebi floben Zafis Rebvis xe-
_ Tavdapirvelad did madlobas lovnebas, e. w. mzeze Rebvis, tutanis
vuZRvniT saqarTvelos kaTolikos- (wyalSi gazavebuli nacari) momzade-
patriarqs, romelmac fasdaudebeli basa da mis gamoyenebas. SenarCunebu-
Rvawli dasdo tradiciul xelsaqmes lia saRebavis dayenebis wesi, riTac
da safuZveli Cauyara mis aRorZinebas. mcenareebisagan bunebrivi ferebi mi-
Cvens ganyofilebaSi winaparTa trad- iReba: mwvane (sisvi), lurji (cisferi),
iciuli saqme gagrZelda da am saqmi- wiTeli (RviZlisferi), yviTeli, Savi,
anobam kargi Sedegi gamoiRo. aq mzad- mowiTalo, moSao-lega, nacrisferi,
deba xelsaqmis saukeTeso nimuSebi, moTeTro-lega, bordo da sxva.
Serwymuli Tanamedrove gemovnebasTan, feris miReba erTia, ferTa Serwyma
romlebic ara marto CvenSi, sazRvar- meore. aris ferebi, romlebic erTma-
gareTac imsaxureben mowonebas. neTs ver guoben (wiTeli, yviTeli, Te-
eTnografi giorgi jalabaZe gad- Tri...), magram zogs Seswevs unari maTi
mogvcems: `saqarTvelos mTis mosaxle- moTvinierebisa.
obis Cacmulobidan originalurobiT, saerTod, tansacmels keravdnen
yvelaze metad xevsuruli tansacmeli lurji ferisas, rogorc kacebisas,
gamoirCeva. Cacmulobis am kompleqss aseve qalebisas da Semdeg sxvadasxva
kavkasiis masStabiT, analogi ar moe- ferebiT qargavdnen istoriuli orna-
Zebneba... xevsuri qalis Cacmulobis mentebiT.
Seswavlam gamoavlina, rom msgavsi naqargoba orgvari teqnikiT srul-
aWrilobis tansacmeli unda etarebi- deba: jvaruliTa da SibiT. Siba sam-
naT mezobel fSavel da TuS qalebs, nairi saxis iyo gasawyobad: ormagi
xolo uZveles xanaSi xmarebaSi unda Siba, brtyeli Siba, tomris Siba.
yofiliyo baris regionebSic – xevsu- TiTqmis yvela ojaxSi iyo qsovisa
ruli samosis saxiT Cven istoriuli da qargvis tradicia. qaliSvilebi be-
xanis Cacmulobis iSviaTi kompleqsi biebisa da dedebisgan swavlobdnen da
SemogvrCa~. euflebodnen yvelanair xelsaqmes, ma-
xalxuri xelsaqme tradiciul gram gamorCeuli mqargvelebic iyvnen,
ojaxebs wesad mosdevda da gadmoec- samoslis Semqmneli ostatebi. sabed-
emoda Taobidan Taobaze: matylis nierod, am codnis gaziareba da Ses-
damuSaveba yvela sezonze, CeCva-rTva, wavla ki ar SeCerebula, aramed gagr-
qsova,kerva,da bolos _ qargva. saqarT- Zelda da gafarTovda.
veloSi, uZvelesi droidanve iqsovebo- _ Tqven aRniSnavT, rom istoriuli
da bunebrivi matylis Zafisagan Sali, misiis mqone eri tradiciaTa codnis
xaliCebi, fardagebi, yajar-jejimebi... sagnebma unda daicvan globaluri
qsovdnen abreSumis da bambis Zafis- civilizaciis integraciisagan. ram-

47
denad izidavs dRevandel qarTvels da ojaxis wevrebsac umzadeben mS-
tradiciuli xelsaqmis Seswavla? venier samoss, rogorc naqsovs, aseve
_yovelwliurad 200-300 gogonas da naqargs.
ara marto axalgazrdebs, ufros Tao- _ Tqven, albaT, SemoinaxeT xel-
basac sapatriarqos xalxuri rewvis saqmiT cnobili ostatebis da maTi
ganyofilebaSi Teoriul-praqtikuli xelsaqmis Sesaxeb informacia.
gamocdileba gadaecema, xevsuruli qs- _ diax, isini saqarTvelos xelovne-
ovisa da qargvis xelovnebaSi. bevrma bisa da eTnografiul muzeumebSia
mowafem ukve damoukideblad Seqmna Semonaxuli _ xevsuruli samoslis
ojaxuri saxelosno, rac dReisaTvis eqsponatebi 2-3 saukunisaa. mdidari
maTi ojaxebisTvis saarsebo wyarodac masalaa Tavmoyrili barisaxos xev-
iqca. Cvenma istoriulma xelsaqmem sureTis muzeumSi. xevsuruli naqar-
gadaarCina saqarTveloSi mravali gobisa da qsovilis TvalsaCino ni-
ojaxi Znelbedobis Jams. aq mzad- muSebi inaxeba `erovnul tradiciaTa
deba erovnuli tansacmeli, gamoyen- dacvis centrSi – baxtrionSi~, sadac
ebiTi nivTebi: CanTebi, xatis budeebi, ZiriTadad Tavmoyrilia Cveni sagva-
wignis Semosakravebi, patara CanTebi, reulos naTesavebisa da axloblebis
samajurebi, naqargi da naqsovi qude- samoslis komponentebi da calkeuli
bi da sxvadasxva saxis suvenirebi. detalebi. nimuSebi mraval ojaxSia
mowafeebi uamrav gamofenebSi iReben daculi da rac Zalzed sasixaruloa,
monawileobas. Cven vcdilobT, winapre- amJamad gamzadebul-Seqmnili xevsu-
bis mier gadmocemul ostatobas co- ruli talavari kvlavac agrZelebs
taTi mainc mivuaxlovdeT xelsaqmeSi. da sicocxles unarCunebs im Zvel
uwmindesisa da unetaresis ilia II-is gzas, romelzedac idga Cveni uZvele-
kurTxeviT, sasurvelia, Tanamedrove si kulturis mqone xalxi.
tansacmeli gamSvendes Zveli qarTu-
li ornamentiT, rasac qarTveli man-
dilosnebi, marTlac, axerxeben. Tvi- saubari Caiwera literatorma
Tonac lamazi tansacmliT imosebian mariam qsovrelma

48
qronika

2012 wlis 22 dekembers samTavros


wmida ninos dedaTa monasterSi, arqi-
mandritma lazarem (gagniZe) monozvnad
aRkveca amave monastris morCilebi: pe-
lagia CxituniZe, saxelad ewoda nisime
da mariam niSnianiZe, ewoda ioana.

49
qronika

18.12.2012 _ samTavros feriscvalebis taZarSi gasrulda wmida mociqulTas-


worTa mefe mirianisa da nana dedoflis samarxis mozaikiT gamSveneba. mxatv-
robis avtorebi arian mixeil soziaSvili da badri bakuraZe; konsultantebi
_ dekanozi besarioni (menabde) da qeTevan abaSiZe. mociqulTasworTa samarxis
qtitoria batoni Tamaz SariqaZe.

50
qronika

51

You might also like