1.

wyaroTmcodneobis sagani da amocanebi

wyaroTmcodneoba aris istoriuli disciplina, romelic gamoavlens istoriul wyaroebs, eweva

maT klasifikacias da sistematizacias, axdens maT analizs da gamoscems am wyaroebs.
wyaroTmcodneobis ZiriTadi sagani aris werilobiTi wyaroebi, magram arsebobs sxva saxis
wyaroebic.
wyaroTmcodneoba Seiswavlis istoriul epoqaSi Tanamedrovis mier daweril istoriul
Txzulebebs, dokumentur, an sxva wyaroTmcodneobiT masalebs. sxva sferoebs Seiswavlis sxva
damxmare specialobebi: arqeologia, paleografia, numizmatika, lingvistika, anTropologia da a. S.
werilobiTi wyaroebi formisa da Sinaarsisi mixedviT iyofian sxvadasxva nawilebad.
Eesenia naratiuli (TxrobiTi) Txzulebebi, epigrafikuli Zeglebi (warwerebi), diplomatikuri anu
saaqto wyaroebi. wyaroTmcodneobis Seswavlis TvalsazrisiT xSirad iyeneben terminebs
matianeTmcodneoba da epistolografia. wyaroTmcodneobaSi gamoyofen sxva dargebsac:
memuaruli, statistikuri da sxva.
arsebobs wyaroTa klasifikaciis sxvadasxva meTodi da sistema, romelsac safuZvlad udevs
wyaroebis diferencireba maTi Sinaarsis, warmomavlobisa da formis mixedviT werilobiT
wyaroebze muSaobis dros gaCnda sxvadasxva saxis terminologia, romelic wyaroze
muSaobasTan aris dakavSirebuli. specialur literaturaSi am sakiTxebs Semdegnairad hyofen:
1) wyaros aRmoCena anu gamovlineba, mas evristika hqvia,
2) wyaros teqstis dagena,
3) wyaros warmoSobis dadgena, masSi igulisxmeba avtoris vinaobis dadgena, daweris dro,
adgili, DSedgenis garemoeba da mizani. erT-erTi umTavresi sakiTxi wyaroTmcodneobisa aris
wyaros sandoobis sakiTxi.
4) wyaroTmcodneobis erT-erTi umniSvnelovanesi sakiTxia wyaroebis analizi, anu
hermenevtika. hermenevtika gulisxmobs wyaros sisrulis, sandoobis, politikuri, socialuri da
kulturuli arsis dadgenas.
5) wyaroTmcodneobiTi sinTezi, anu konkretuli wyarosadmi cikluri Seswavla niSnavs ama Tu
im wyaros sxva wyaroebTan Sejerebas da misi sandoobis dadgenas.
wyaroebisadmi kritikuli midgoma Zveli istorikosebidan iRebs saTaves, jer kidev
herodotes, tacitusis, da sxvaTa TxzulebebSi gvxvdeba wyaros kritika. Sua saukuneebis saistorio
TxzulebebSi damkvidrda ukritiko principi, xolo aRorZinebis epoqaSi kvlav iCina Tavi
wyaroebisadmi kritikulma midgomam. am movlenam ganviTareba hpova momdevno
saukuneebis istoriul azrovnebaSi, ramac sabolood safuZveli Cauyara mecnierul istoriografias.
DdRes wyaroebisadmi kritikuli da analizuri damokidebuleba wyaroTmcodneobis
Seswavlis erT-erTi umniSvnelovanesi sagania.

1
2. istoriuli wyaros arsi da mniSvneloba

wyaro aris Tanamedrovis mier dawerili matiane, istoriuli sabuTi, samarTlis Zegli an
epigrafikuli masala, romelze dayrdnobiTac aRvadgenT warsulis istoriul suraTs.
istoriuli wyaros rTuli da mravalmxrivi bunebis Seswavla did xania daiwyo. sxvadasxva
drois istoriuli wyarosadmi damokidebulebac gansxvavebuli iyo. istoriuli wyaros sxvadasxva tipis
statuss TandaTan iZndnen zepiri, werilobiTi, nivTieri, qceviTi wyaroebi. TandaTan xdeboda
maTi Seswavlis analizis meTodis SemuSavebac.
Zvel qarTul werilobiT ZeglebSi istoriuli wyaroebi ixsenieba maTi saxeobrivi
dasaxelebebis mixedviT, romlebic zogierT SemTxvevaSi, konkretulic aris _ `cxovreba~,
`wameba~, `qeba~, `gujari~, `sigeli~ da sxva. sityva `wyaro~ werilobiTi Zeglis mniSvnelobiT
gvxvdeba X saukunis Satberdis krebulis erT-erT minawerSi, kerZod daCis werilSi stefane
mtbevari episkoposisadmi. wyaros aRmniSvneli zogadi dasaxelebebi qarTul literaturaSi gvian
gaCnda. XIX saukunis qarTveli moRvaweebi istoriuli wyaros mniSvnelobiT iyenebdnen
terminebs _ `sabuTi~, `naSTi~, `Zegli~, `masala~, `dokumenti~, am dros SedarebiT iSviaTia
termini `wyaro~, romelic qarTul istoriografiaSi evropuli da rusuli istoriografiis gavleniT unda
gaCeniliyo, Tumca rogorc zemoT aRvniSneT am sityvas Zvel saqarTveloSic iyenebdnen.
istoriografiaSi wyaros ganmartebis ramdenime variantia SemoTavazebuli. miuxedavad
amisa, arsebobs saerTo azri imaze, rom wyaros zogadi farTo gansazRvrebiT wyaros erTaderTi
Tviseba aris iyos istoriuli Semecnebis saSualeba. aris wyaros konkretuli definiciebic, romelTa
avtorebi xazs usvamen wyaros sxvadasxva Tvisebas da iZlevian mis klasifikacias.
erTi sityviT, wyaro aris istoriis saSeni masala da mis gareSe istoriis aRdgena
SeuZlebelia.

3. wyaroebis universaluri klasifikacia

wyaro aris Tanamedrovis mier dawerili matiane, istoriuli sabuTi, samarTlis Zegli an
epigrafikuli masala, romelze dayrdnobiTac aRvadgenT warsulis istoriul suraTs. wyarod iTvleba
hagiografiuli Txzulebebi, saeklesio tibikonebi, numizmatikuri masala heraldikuri masalebi da a.
S. wyaro aris istoriis saSeni masala da mis gareSe istoriis aRdgena SeuZlebelia.
wyaroebis klasifikaciis ramdenime saxe arsebobs: meTodologiuri, tipologiuri da a. S.
Tanamedrove mecniereba wyaroebis tipologiur klasifikacias aniWebs upiratesobas. wyaroebis
klasifikaciis Tavdapirveli variantebi SeimuSaves cnobilma mecnierebma: Smidtma, uibom, l.

2
puSkariovma da sxvebma. qarTul istoriografiaSi aRniSnul sakiTxs swavlobdnen: r. kiknaZe. g.
alasania, m. CxartiSvili da sxvebi.
dRes wyaroebis tipologiur klasifikacias aseTi saxe aqvs:
1. nivTieri,
2. eTnografiuli
3. zepiri
4. enobrivi
5. werilobiTi
6. kino-foto
7. fonuri wyaroebi;
warmodgenili klasifikacia Zalin zogadia da iZleva wyaroebis klasifikaciis zogad suraTs.
TiToeuli jgufi garkveuli mosazrebiT mocavs meore jgufis wyaroebsac. magaliTad enobrivi da
werilobiTi wyaroebi erTmaneTs moicaven. asevea zepiri da eTnografiuli wyRoebis
SemTxvevaSic. miuxedavad amisa, wyaroebis klasifikaciis aseTis saxe dRes yvelaze srulyofilad
iTvleba istoriografiaSi.