Curso: 3º ESO Materia: Lingua Galega e Literatura

Data: 1ª avaliación Unidade: 6

UNIDADE 6.1 - AS CLASES DE ORACIÓNS SIMPLES

6.1.1 As clases de oracións segundo a súa estrutura. EXERCICIOS:

Segundo a estrutura do seu predicado, distínguense varios tipos de oracións simples: 1. Fai no caderno un esquema dos tipos
de oracións segundo a súa estrutura,
1) Atributivas ou copulativas con breves definicións.
2) Transitivas propias 2. Indica o tipo de frase e a función
3) T. reflexivas primaria dos complementos subliñados:
ORACIÓNS SIMPLES

Persoais: con S (a) Mancácheste onte no brazo por culpa da

4) T. recíprocas
Activas: con S/SE expreso ou SE. caída?
Predicativas: axente ou sen 5) Intransitivas propias (b) Para o ataque só lles bastou coa axuda
con PV formado suxeito (SC) e 6) I. pronominais dos soldados fuxidos!
por un N (que é verbo en voz 7) Naturais (c) A que hora lle foron comunicadas as
verbo activa. malas novas a Xabier?
Impersoais: sen 8) Gramaticais
predicativo) e os (d) Nos momentos tristes lembrabámonos
suxeito (SC). 9) Reflexas inevitablemente dos seus sorrisos.
complementos.
10) Eventuais (e) Traballade nesta fábrica máis alegres e
confiados dende agora!
Pasivas: con S/SE 11) Perifrásticas
paciente e o verbo 3. Analiza en árbore as oracións do
en voz pasiva. 12) Reflexas exercicio anterior.
4. Agora, clasifica as oracións do
6.1.2 As oracións atributivas. exercicio 2 segundo a súa modalidade e
segundo a estrutura.
As oracións atributivas (1) son oracións que presentan verbos copulativos (ser,
5. Fai a transformación activa-pasiva.
estar, parecer, semellar ou resultar) con atributo como complemento obrigatorio (sen el, Se non é posible, explica a razón: (a) Os
son pred. intransitivas). Empréganse para atribuír características (atributo adxectival) ou tres amigos saían de casa sempre cunha
para identificar seres ou obxectos (atributo nominal), non para desenvolver accións. maleta negra. (b) Nunca encontrarán os
Ex: Xoana é moi alta (caracterizar) / Xoana é a miña irmá (identificar). detectives o último cadáver do asasino.
(c) Tras o tempo morto fallei o
6.1.3 As oracións pasivas. lanzamento pola túa culpa. (d) No
parque había varias maletas de cor
As oracións pasivas perifrásticas (11) teñen verbo en voz pasiva (auxiliar ser + negra. (e) Na tenda sempre nos regalan
participio) e complemento axente (non obrigatorio). Poden transformarse en activas varios tarros de marmelada.
mediante tres cambios: (1) S. paciente ↔ CD, (2) aux+vb ↔ vb, (3) CAX ↔ S. Axente.
Ex: [O caso]Spac foi pechado [polos investigadores] CAX o pasado martes.

Patricio Fernández Barciela 1

 Curso: 3º ESO Materia: Lingua Galega e Literatura
Data: 1ª avaliación Unidade: 6

As oracións pasivas reflexas (12) teñen un verbo en voz activa, sempre en 3ª

persoa do singular ou do plural, acompañado da marca “se”. Non pode levar en ningún
EXERCICIOS:
caso complemento axente. Equivalen a pasivas perifrásticas sen CAX.
6. Xustifica se son certas ou falsas as
Ex: O caso pechouse o pasado martes = O caso foi pechado o pasado martes. seguintes afirmacións:
(a) O complemento subliñados na oración
6.1.4 As oracións persoais. “No concerto había moita xente” é o S.
(b) “Todas as leves ilusións do día” é unha
As oracións transitivas propias (2): son oracións activas persoais que presentan fadx formada por D+D+MOD+N+MOD.
(c) O subliñado na oración “Finalmente foron
como complemento obrigatorio un CD. No soen levar suplemento.
construídos os edificios” é o S.
Ex: Aquelas árbores ofrecéronnos [a súa sombra]CD xenerosamente. (d) O subliñado na oración “O empregado
queixábase dos horarios” é o CD.
(e) A frase “Nos espazos baleiros” é unha fn
As oracións transitivas reflexivas (3) son oracións transitivas nas que o suxeito
formada por D+N+MOD.
realiza a acción sobre si mesmo, o que se marca a través dun pronome átono CD
7. Analiza en árbore as seguintes
que vai na mesma persoa e número ca o suxeito (xa que teñen o mesmo referente).
oracións:
Ex: Nós non [nos]CD mollamos no río. Ela vendou[se]CD no hospital. (a) Hoxe anoitecerá máis rapidamente pola
néboa?
As oracións transitivas recíprocas (4) son oracións transitivas nas que as persoas (b) Quizais non haxa moitas persoas no
ximnasio pola tarde.
ás que se refire un suxeito plural realizan e reciben a acción mutuamente, o que se
(c) No colexio falan demasiado das túas
marca a través dun pronome átono CD plural que concorda co suxeito (en persoa e aventuras.
número). (d) En que país se xoga ao parchís cos ollos
pechados?
Ex: Eles saudáron[se]CD tras o partido.
(e) Non me digades tan seguros o nome do
infeliz sospeitoso.
As oracións intransitivas propias (5) son oracións activas persoais que carecen
8. Xustifica a clasificación das oracións
de CD. Poden levar CI, CPVO, CC e SUPL. anteriores segundo a súa estrutura.
Ex: Elas chegaron cansas a casa onte. Non me importaron os teus insultos. 9. Escribe a equivalente pasiva
perifrástica-reflexa de: (a) O caso do
As oracións intransitivas pronominais (6) son oracións intransitivas nas que o atracador foille asignado despois das
verbo se conxuga obrigatoriamente cun pron. átono que concorda co suxeito; soen vacacións. (b) Será axustada a hora de
levar SUPL Sen ese pronome, o verbo cambia de significado: encargar algo / encargarse tódolos reloxos por un experto tralo festival.
(c) Quizá eles fosen expulsados polo director
de alguén ou algo. O pronome átono, por tanto, forma parte do verbo pronominal. debido ao seu comportamento. (d) As augas
Ex: ¿Non vos conformades coas nosas desculpas? Fíxose coa copa de campión. do río Doiro foron analizadas ao día seguinte
do vertido.

Patricio Fernández Barciela 2

 Curso: 3º ESO Materia: Lingua Galega e Literatura
Data: 1ª avaliación Unidade: 6

6.1.5 As oracións impersoais.

As oracións impersoais naturais ou meteorolóxicas (7) expresan accións

producidas por fenómenos da natureza, sempre en 3ª persoa do singular, como
chover, nevar, sarabiar, chuviscar, amencer, atardecer, tronar, lostregar… Estes
verbos tamén son chamados unipersoais, xa que teñen un suxeito lóxico: chuvia, neve,
sarabia, día, trono, lóstrego, etc.
Ex: Tódolos días chove con forza na fraga.
EXERCICIOS:
As oracións impersoais gramaticais (8) danse con certos usos dos verbos facer,
10. Escribe oracións: (a) pasiva
haber, parecer, semellar, bastar e abondar, sempre en 3ª persoa de singular. perifrástica con suxeito elíptico; (b)
Ex: Non nos basta coas túas desculpas. copulativa con CI e dubitativa; (c) recíproca
interrogativa parcial; (d) pronominal
exhortativa negativa; (e) impersoal natural
As oracións impersoais reflexas (9) permiten converter calquera outro verbo con CCCausa e enunciativa negativa.
predicativo en impersoal, poñéndoo en 3ª persoa de singular e acompañado do
11. Compara as oracións en cada
pronome persoal “se” (que pasa a formar parte do verbo).
parella:
Ex: En Galicia vívese moi ben. (a) Almorzou Daniel na cafetaría? / Cando
almorzou Daniel na cafetaría?
(b) Laura golpeoume co bastón / Laura
As oracións impersoais eventuais (10), cando o suxeito é descoñecido ou quere
golpeouse co bastón.
ocultarse, pódense empregar poñendo o verbo en 3ª persoa do plural para ocultar o (c) Xa non lembro os seus nomes / Xa non
suxeito. Será o contexto o que nos diga se se trata dunha oración impersoal ou se se trata me lembro dos seus nomes.
dunha oración persoal con SE. (d) O tiburón atacou os surfistas / Os
surfistas foron atacados polo tiburón.
Ex: Chaman á porta. Din que o fixo el. (e) Laura está cansa / Laura chegou cansa.

Patricio Fernández Barciela 3

 Curso: 3º ESO
Data: 1ª avaliación
UNIDADE 6.2 - ACENTO DIACRÍTICO. DITADO Nº 2.5
6.2.1 O acento diacrítico.
Por regra xeral, os monosílabos non levan acento en galego. Hai que
exceptuar, non obstante, os casos de acento diacrítico:
Sen acento
a, as (art.; prep.; pron.)
besta (subs. animal cuadrúpede)
bola, bolas (subs. peza de pan ou doce)
ca (conxunción comparativa)
cas (preposición "a casa de")
cha, chas (pronomes che+a/as)
co, cos (contracción "con" + "o/os" [prep+art])
compre, compren (vb. comprar)
da, das (de+a/as [prep+art])
do (de+o [prep+art])
e (conx. copulativa)
fora (pret. plusc. dos verbos ver, ir)
ma, mas (contracción "me" +"a/as" [pron+pron])
mais (conx. adversativa)
mes (subs. 12ª parte dun ano)
no, nos (en+o/os [prep+art])
o, os (artigos)
oso, osos (subs. animal)
pe, pes (subs. letra)
pola, polas (subs. galiña; por+la/las)
por (preposición)
presa, presas (adx. prendida; presada)
se (pronome ou conxunción)
so (preposición "baixo")
te, tes (subs. letra; pron. átono)
ven, ves (pres. de ver, imp. de vir)
vos (pronome persoal átono)
Patricio Fernández Barciela
Materia: Lingua Galega e Literatura
Unidade: 6
Con acento
á, ás (contracción a+a; subs. parte das aves)
bésta (subs. arma que dispara frechas).
bóla, bólas (subs. obxecto de forma esférica)
cá (contracción "ca" + "a" [conx+art])
cás (contracción "ca" + "as" [conx+art])
chá, chás (adx. "plana", "planas") EXERCICIOS:
có, cós (contracción "ca" + "o/os" [conx+art])
12. Copia no caderno a táboa da
cómpre, cómpren (vb. cumprir “ser necesario”)
acentuación diacrítica do galego.
dá, dás (pres. e imp. de dar)
dó (subs. "compaixón"; nota musical) 13. Explica a acentuación diacrítica de:
dá, óso, pé, é e fóra.
é (pres. do verbo ser)
fóra (adv. antónimo de “dentro”) 14. Escribe unha oración con cada unha
má, más (adx. "mala/malas") das palabras das seguintes parellas con
acento diacrítico: ca-cá, compre-
máis (adv. de cantidade)
cómpre, se-sé, por-pór, mais-máis.
més (subs. "cereal")
nó, nós (substantivo; pronome "nosoutros")
ó, ós (a+o/os [prep+art], "ao"/"aos")
óso, ósos (subs. parte do esqueleto)
pé, pés (subs. parte do corpo)
póla, pólas (subs. parte dunha árbore)
pór (verbo "poñer")
présa, présas (substantivo "rapidez")
sé (subs. "catedral" / imperativo de "ser")
só, sós (adv. "soamente"; adx. "solitario")
té, tés (substantivo “infusión”)
vén, vés (pres. de vir)
vós (pronome persoal tónico)
4
 Curso: 3º ESO Materia: Lingua Galega e Literatura
Data: 1ª avaliación Unidade: 6

Como vimos na unidade 1, os verbos con acento diacrítico aos que se lles
engade un pronome átono ou un artigo conservan o acento: "Dásme unhas patacas?",
"Non lle dá-las patacas a María?". Do mesmo xeito, conservan o acento diacrítico
estas palabras no caso de ir en maiúscula: "Ás sete iremos ao concerto".

6.2.2 Vocabulario ortográfico 1.

á (das aves) bombona eucalipto nevar sombreiro

abraiar botar (o balón) fácil novo tataravó
abrir brasileiro fígado oído tío
adverbio burro frío ombro ulir
aixada café gabardina óso (do corpo) vacinar
EXERCICIOS:
aleivosía calzón graza pa (para cavar) vapor
15. Estuda os vocabularios ortográficos
almorzar canción herba pantalón vasoira (≠lixo)
1 e 2 para preparar o ditado 2.5.
antollo catalán home páxina venres
16. Estuda tamén as palabras que
arranxar céntimo humano percebe verbena
veñen debaixo, porque os seus
avaliación chourizo inglés po (sucidade) vermello
significados volven entrar no
axeitar cóbado la (nota/tecido) pomba vidro vocabulario desta unidade.
bailar comechón lámpada posíbel viño
baleiro corazón lembrar prohibición voar
bandeira coxo livián ra (anfibio) vulgarismo
barato curmán locución rapaz xato
beber día mágoa (≠bágoa) roubar xente
beixo (bico) embigo mamífero sábado xiringa
betume enxoito médico sarabia xoguete
billa espazo móbil setembro xugo (≠zume)
bocexar estraño Nadal sinxelo xullo (mes)

Vocabulario da unidade: abraiar, aixada, aleivosía, betume, bocexar, comechón,

embigo, enxoito, livián, sarabia, vasoira, verbena, xato e xugo.

Patricio Fernández Barciela 5

 Curso: 3º ESO Materia: Lingua Galega e Literatura
Data: 1ª avaliación Unidade: 6

6.2.3 Vocabulario ortográfico 2.

abaixar bonito exame neve subir

abreviatura botella febreiro noxo teléfono
abur brazo figueira oír tixola (≠tesoira)
adxectivo buscar frixir (fritir) orballar universidade
alá (adv. lugar) caixa gardaría ourensán vagalume
alfabetizar cambiar guerra país vara
almorzo carballo herdanza papá váter
antónimo cativo hora (60 min.) pé (do corpo) ventá (fiestra)
asiático chándal igrexa (edificio) pescozo (colo) verbo
ave chover insecto pobo (≠aldea) vestir
axeonllar cobra labio (beizo) pontevedrés viga
baile compostelán lapis preposición vir
balón coruñés león pulmón voda
bañeira crebacabezas lixeiro rabo xabón
barbear cuxo lombo rei xaxún
becho dicionario maio roxo (≠vermello) xeo
beizo (labio) empurrar mámoa saber xitano
bicar (beixar) erguer medieval século xoiaría
bisavó espírito muíño sílaba xuíz
bocha esvarar nádega só (soidade) xuño

Vocabulario da unidade: abur, axeonllar, bocha, mámoa, nádega, orballar, tixola,

vagalume, viga e xaxún.

Patricio Fernández Barciela 6

 Curso: 3º ESO Materia: Lingua Galega e Literatura
Data: 1ª avaliación Unidade: 6

EXERCICIOS:
UNIDADE 6.3 - REPASO DA UNIDADE 6
17. Define o significado das seguintes
palabras: abraiar, vasoira, viga, tixola e
Texto 9 bocha.
18. Explica a acentuación diacrítica das
Santa María, 25 Santa María, palabras subliñadas na cantiga.
Strela do día, Strela do día, 19. Indica o tipo de frase e a función
mostra-nos vía mostra-nos vía dos seguintes complementos: (a) Mós-
pera Deus e nos guía. pera Deus e nos guía. tranos o camiño cara a Deus. (b) Por ti son
perdoados os pecadores. (c) Quizais Deus a
5 Ca veer faze-los errados Guiar ben nos pod'o teu siso3 ti a outorgaría. (d) Quen cre en Deus?
que perder foran per pecados 30 máis ca ren4 pera Paraíso 20. Clasifica as oracións anteriores
entender de que mui culpados u Deus ten senpre goi'e riso segundo a modalidade e a estrutura.
son; mais per ti son perdoados pora quen en el creer quiso; 21. Fai a transformación activa-pasiva
da ousadía e prazer-m'ía das oracións do exercicio 20.
10 que lles fazía se te prazçía
22. Analiza en árbore as seguintes
fazer folía1 35 que foss'a mía
oracións:
mais que non devería. alm'en tal companhía. (a) A elas gustábanlles moito naquela época
as novelas de misterio.
Santa María, Santa María, (b) Desgraciadamente, aquí xa non queda
Strela do día, Strela do día, ningunha casa nova de pedra
15 mostra-nos vía mostra-nos vía (c) Os meus pais confiaron cegos e inocentes
pera Deus e nos guía. 40 pera Deus e nos guía. nos consellos daquel vendedor.
(d) Os candidatos, homes moi preparados,
Amostrar-nos deves carreira Afonso X o Sabio foron recibidos con cordialidade polo
presidente.
por ganhar en toda maneira
(e) Parecéronme algo cansas debido á súa
a sen par luz e verdadeira folía: loucura, tolería.
1

2
senlheira: a única, a que sobresae. enfermidade aquelas mulleres maiores.
20 que tu dar-nos podes senlheira2;
siso: sentido común, sensatez. 23. Coas frases “as xogadoras” e “no
3

ca Deus a ti a 4
ren: ningunha cousa, nada.
outorgaría pavillón”, constrúe: (a) unha oración
e a querría atributiva; (b) unha oración pasiva
por ti dar e daría. reflexa; (c) unha oración impersoal
reflexa; (d) unha oración recíproca.
24. Compara as seguintes oracións:
Xoán parecía enfermo / Xoán volveu
enfermo.

Patricio Fernández Barciela 7