ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ

ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ

ΔΙΔΑΣΚΩΝ: Δρ. Αγγέλου Γιάννης

 Ψυχολογικοί παράγοντες
 Προσωπικότητα
 Γνωστικοί παράγοντες – Γνωστικά
σχήματα
ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ  Κοινωνική θέση και στερεότυπα
ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ  Αλληλεπίδραση και μοντέλα
ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ επικοινωνίας
 Μη λεκτική επικοινωνία – Σωματική
αλληλεπίδραση
 Το κοινωνικό πεδίο της
αλληλεπίδρασης: Χώρος και χρόνος
  Διαπροσωπική σχέση

 Έκφραση
ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ
 Στάσεις
ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ
ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ
 Συνέντευξη

 Φύση διαπροσωπικών σχέσεων

 Επικοινωνία στις ομάδες

 Ηγεσία
ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ
 Συνοχή ομάδων
ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ
ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ
 Φήμες

 Ομαδικές τεχνικές: Εμψύχωση

ομάδων – brainstorming
  Επικοινωνία και επιρροή

 Κοινωνική επιρροή
ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ
ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ
ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ  Πειθώ

 Αλλαγή στάσεων

ΒΑΣΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ ΚΑΤΑΝΟΗΣΗΣ

Κλασσικά μοντέλα επικοινωνίας

Κοινωνικοί, πολιτισμικοί και ψυχολογικοί παράγοντες

που αλληλεπιδρούν και νοηματοδοτούν την επικοινωνία
μεταξύ πομπού και δέκτη

Εργαλεία περιγραφής και κατανόησης της ανθρώπινης

επικοινωνίας και την ψυχοκοινωνιολογική άποψη σχετικά
με αυτήν

Διαπροσωπικές σχέσεις: i. διαπροσωπικό επίπεδο, ii.

επίπεδο ομάδας
 ΒΑΣΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ ΚΑΤΑΝΟΗΣΗΣ

Ατομικό επίπεδο: Να καταλάβουμε πώς

επικοινωνούμε και κατά συνέπεια να μάθουμε πώς να
επικοινωνούμε καλύτερα

Συλλογικό επίπεδο: Πώς να επικοινωνήσουμε

καλύτερα την εικόνα, τις ιδέες, τα μηνύματα, τα
προϊόντα ή τις υπηρεσίας μας

ΒΑΣΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ ΚΑΤΑΝΟΗΣΗΣ

Επικοινωνία από την οπτική της ψυχολογίας και

ιδιαίτερα της κοινωνικής ψυχολογίας

Κοινωνική ψυχολογία σε αντιδιαστολή με την

μεμονωμένη ψυχολογία ή την μεμονωμένη
κοινωνιολογία
 Όταν προσεγγίζουμε την επικοινωνία, θα
πρέπει να εξετάσουμε σε ψυχολογικό
επίπεδο:

 Την ατομική κοινωνική συμπεριφορά

 Τις διαπροσωπικές σχέσεις και
ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ αλληλεπιδράσεις
ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ  Τις ομαδικές δράσεις
 Και τις συλλογικές διεργασίες: Ψυχικοί και
κοινωνικοί προσδιορισμοί διαμορφώνουν
τον τρόπο με τον οποίο τα άτομα βιώνουν,
νοηματοδοτούν και δρουν εντός τους

Προτεινόμενο Βιβλίο
[12486289]
‘Το πρόσωπο και οι άλλοι’
Χρηστάκης Νικόλας
 ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ
ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ

ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΠΟΥ ΕΠΗΡΕΑΖΟΥΝ ΤΗΝ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ

 Ψυχολογικοί παράγοντες

 Προσωπικότητα
 Γνωστικοί παράγοντες

 Κοινωνικοί παράγοντες
  Η συμπεριφορά, άρα και η
επικοινωνία, οφείλεται σε κάτι που
υπάρχει και συμβαίνει στον νου και
την ψυχή του ανθρώπου
ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑ
 Πλέγμα θεμελιωδών αναγκών που
προσδιορίζουν τα κίνητρα

 Ενσυνείδητα ή Ασυνείδητα

 Κάθε άτομο έχει μία προσωπικότητα

 Μία ιδιαίτερη ταυτότητα

ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑ  Εμφανίζεται ως μία οντότητα διακριτή

 Λίγο-πολύ σταθερή στο χρόνο

 Εσωτερική οργάνωση του ψυχισμού

 Ολοκληρωμένη και δυναμική δομή

  Συμπεριφορές στην επιφάνεια

 Καθορίζονται από υποκείμενη

δομή: ψυχισμό
ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑ
 Κάθε εκφραστικό φαινόμενο
παραπέμπει σε διάφορα επίπεδα
σχηματισμού του

 Βαθύ επίπεδο: Ψυχισμός

 Επιθυμίες, κίνητρα, αξίες

ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑ  Επιμέρους στάσεις: Τρόπος που

αντιμετωπίζει το άτομο τον κόσμο

 Προδιαθέσεις: Γνώμες/απόψεις και

συμπεριφορά

 Επιφάνεια: Συμπεριφορές
 Ψυχανάλυση

 Ψυχισμός: δεξαμενή πρωτόγονων

ενορμήσεων ή ενστίκτων που
ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑ επιζητούν να γίνουν πράξη
(απωθημένα στοιχεία)

 Συμπεριφορές: εκφράζουν
επιθυμίες, ανάγκες ή κίνητρα

Συνειδητό: δέχεται τα στοιχεία (ερεθίσματα,

πληροφορίες, περιεχόμενα) από τον εξωτερικό
και εσωτερικό κόσμο

Προσυνειδητό: η συνειδητή νοητική

δραστηριότητα δεν μπορεί να περιλαμβάνει
FREUD ταυτόχρονα υπερβολικά πολλές παραστάσεις,
ΠΡΩΤΗ ΤΟΠΙΚΗ αλλά τα στοιχεία είναι διαθέσιμα να
ΘΕΩΡΙΑ
ανακληθούν

Ασυνείδητο: απωθημένα στοιχεία (επώδυνες

αναμνήσεις ή προδιαθέσεις αντίθετες με αυτές
που θα ήθελε ή θα έπρεπε να εκδηλώσει το
υποκείμενο)
 Αυτή η σύγκρουση και λογοκρισία της
FREUD πρόσβασης των απωθημένων στοιχείων
ΠΡΩΤΗ ΤΟΠΙΚΗ στη συνείδηση είναι η βάση πολλών
ΘΕΩΡΙΑ φαινομένων της καθημερινής ζωής και
νευρωτικών συμπτωμάτων

Αυτό: Ενορμήσεις που συνδεόνται με την

σεξουαλικότητα και την επιθετικότητα

FREUD Εγώ: επιτρέπει την εξωτερίκευσή τους με βάση

ΔΕΥΤΕΡΗ ΤΟΠΙΚΗ όμως 1. τις απαιτήσεις της πραγματικότητας
ΘΕΩΡΙΑ
και 2. τη λιγότερη δυνατή αφύπνιση του
υπερεγώ (που συγκροτείται μέσω γονικών και
κοινωνικών απαιτήσεων και απαγορεύσεων)
 Λειτουργία ψυχικού οργάνου

Σκηνή στην οποία αντιπαλεύουν

διάφοροι τύπου προσώπων με σκοπό να
μείνουν όλοι ικανοποιημένοι
FREUD
ΔΕΥΤΕΡΗ  Να εκφραστούν και να ικανοποιηθούν
ΤΟΠΙΚΗ ΘΕΩΡΙΑ οι επιθυμίες
 Να τηρηθούν τα ηθικά προσχήματα
 Να μην διαταραχθούν σημαντικά οι
σχέσεις με την πραγματικότητα και
τους άλλους

ΕΡΜΗΝΕΙΑ

Η κατ’ εξοχήν ψυχαναλυτική πράξη (Lagache, 1995)

Μία πράξη ή ένας λόγος έχουν νόημα μόνο μέσω της

αναγωγής τους σε αυτό το ασυνείδητο ψυχικό σύστημα
συγκρούσεων
 Κλασσική προσέγγιση Lewin (1951)

 Άνθρωπος: Οργανισμός που

υπόκειται σε δυνάμεις

ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑ  Εσωτερικής προέλευσης: Κίνητρα

(ρητά, άρρητα ή ασυνείδητα)

 Εξωτερικής προέλευσης: Πιέσεις

που προέρχονται από το
περιβάλλον

 Όταν οι δυνάμεις ασκούνται στο άτομο

δημιουργούνται ανάγκες οι οποίες γενούν
ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑ τάσεις

 Αντίστοιχα παράγονται συμπεριφορές ώστε

οι τάσεις να μειωθούν μέσω της
ικανοποίησης των αναγκών
  Θετικές δυνάμεις: Ανάγκες
επίτευξης στόχων, εκπλήρωσης,
πραγμάτωσης
ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑ
 Γεννούν θετικές τάσεις

 Παράγονται συμπεριφορές
προσέγγισης

 Αρνητικές δυνάμεις: Δυσάρεστη ή

απειλητική κατάσταση για το άτομο ή την
ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑ εικόνα του

 Παράγονται συμπεριφορές αποφυγής

 Για την επικοινωνία

 Κίνητρα που προκαλούν την

συμπεριφορά σε μία επικοινωνιακή
περίσταση
ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑ
 Τι θέλει να πετύχει το άτομο και τι
θέλει να αποφύγει;

 Το άτομο επεξεργάζεται την

πληροφορία που μεταδίδει

Άρα κάθε επικοινωνία στηρίζεται σε

 Σύστημα ελέγχου μετατροπής, επιλογής και

ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑ
φιλτραρίσματος της πληροφορίας
(συνειδητό ή ασυνείδητο)
 Μηχανισμοί που δρουν στην
επικοινωνία:

ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑ  Προβολή

 Άμυνα

Προβολή

 Το άτομο αποδίδει τον συνομιλητή του δικές

του σκέψεις και συναισθήματα
ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑ
 Έτσι «δικαιολογεί» την ευρύτερη στάση του
απέναντι του
 Άμυνα

 Στόχος η διατήρηση της εσωτερικής

ισορροπίας του ατόμου όταν
απειλείται από στοιχεία (ερεθίσματα ή
πληροφορίες) που έρχονται σε ρήξη με
ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑ τα συναισθήματά, τους κανόνες και τις
αξίες του
 Ενεργοποίηση φίλτρου
 Επιλεκτική απομνημόνευση
 Αμυντική ερμηνεία
 Άρνηση αξιοπιστία της πηγής

ΓΝΩΣΤΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ
Γνωστικό σύστημα των συμμετεχόντων – Νοητικές λειτουργίες τους

 Διεργασίες επεξεργασίας της πληροφορίας:

Μνήμη
Λογική σκέψη
Εξαγωγή συμπερασμάτων
Λήψη αποφάσεων
Εκτελεστικές διεργασίες

 Άλλες διεργασίες
Αντίληψη
Συγκινήσεις
 Οι λειτουργίες είναι ταυτόχρονα ατομικές και
κοινωνικές

Κοινωνική νόηση
ΓΝΩΣΤΙΚΟΙ
ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ Διεργασίες μέσω των οποίων ένα άτομο
κατασκευάζει, διατηρεί και εξελίσσει τη γνώση
του για την κοινωνική πραγματικότητα
[Κοινωνική Γνώση]

Γνωστικά σχήματα

 Οργανωμένες πληροφορίες στον νου του

ατόμου και αφορούν τον εαυτό και τον
κόσμο
ΓΝΩΣΤΙΚΟΙ  Η αντίληψη, η κατανόηση και η ερμηνεία
ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ προϋποθέτουν την αλληλεπίδραση των
εισερχόμενων ερεθισμάτων με την
εμπειρία του ατόμου

 Κάθε νέα πληροφορία αναζητά ένα

γνωστικό σχήμα για να ενταχθεί
 Η διεργασία με την οποία γνωρίζουμε και
καταλαβαίνουμε τους άλλους

Στο πλαίσιο της:

 Επιλέγουμε την πληροφορία: εστιάζοντας σε
μία όψη του προσώπου ή της συμπεριφοράς
ΔΙΑΠΡΟΣΩΠΙΚΗ
ΑΝΤΙΛΗΨΗ του άλλου
 Οργανώνουμε την πληροφορία: Με αυτό τον
τρόπο αποκτούμε μία συνεκτική εικόνα
 Καταλήγουμε σε συμπεράσματα για τον
άλλο: Αποδίδουμε κάποια χαρακτηριστικά
στον άλλο καταχρηστικά

Αναπαράσταση εαυτού: Μύχια συνιστώσα

 Η εικόνα που έχει το ίδιο το άτομο για τον

εαυτό του : πχ Δυνατά – αδύναμα σημεία,
προσωπικά χαρακτηριστικά κλπ
ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΗ
ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΚΗΣ  Ιδιωτική εικόνα, παρά το γεγονός ότι
ΠΕΡΙΣΤΑΣΗΣ κάποια σημεία της γίνονται γνωστά από
διάφορες ενδείξεις

 Κάθε άτομο προσπαθεί να διαχειριστεί

ποιες όψεις της θα φτάσουν στους άλλους
 Αναπαράσταση εαυτού: Δημόσια συνιστώσα

 Τα χαρακτηριστικά της μύχιας συνιστώσας

ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΗ που γίνονται γνωστά στους άλλους από
ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΚΗΣ διάφορες ενδείξεις
ΠΕΡΙΣΤΑΣΗΣ
 Κοινωνικά χαρακτηριστικά (πχ κοινωνική
θέση)

Αναπαράσταση του άλλου

Χαρακτηριστικά:
 Ψυχολογικά:
 Προσωπικότητα
ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΗ  Χαρακτήρας
ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΚΗΣ  Ψυχοσύνθεση
ΠΕΡΙΣΤΑΣΗΣ  Γνωστικά:
 Γνώσεις
 Ικανότητες
 Δεξιότητες
 Κοινωνικά:
 Πχ Κοινωνική θέση
 Αναπαράσταση συμφραζόμενων, περίγυρου και
του «έργου»

 Ανάλογα με τον στόχο ενεργοποιούνται

διαφορετικά επικοινωνιακά μέσα
ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΗ
ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΚΗΣ
ΠΕΡΙΣΤΑΣΗΣ  Κοινωνικός ορισμός (συμμετοχή σε πάρτι)

 Ιδιαίτερη σημασία για το άτομο (συμμετέχει

ενώ δεν θέλει, αλλά δεν μπορεί να αρνηθεί ή
συμμετέχει γιατί θέλει να δει φίλους και
γνωστούς κλπ)

Σύστημα αναπαραστάσεων

 Οργανωμένο σύνολο πληροφοριών,

πεποιθήσεων, στάσεων και απόψεων ως
προς κάποιο αντικείμενο
ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΗ
ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΚΗΣ  Όχι φυσικές ή αντικειμενικές ιδιότητες και
ΠΕΡΙΣΤΑΣΗΣ ορισμοί του αντικειμένου

 Αλλά ο τρόπος με τον οποίο

νοηματοδοτείται, προσλαμβάνεται και
ανακατασκευάζεται
  Ένα είδος φίλτρου που προσανατολίζει την
πρόσληψη και την ερμηνεία της κατάστασης
και των συμπεριφορών των άλλων
ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΗ
ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΚΗΣ  Που στοχεύουν με αυτή την επικοινωνία
ΠΕΡΙΣΤΑΣΗΣ  Πως θα εξελιχθεί
 Γιατί μιλούν και δρουν με αυτόν τον
τρόπο

Σύστημα αναπαραστάσεων

 Είναι ένας τρόπος νοηματοδότησης της

ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΗ καθημερινής εμπειρίας
ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΚΗΣ
ΠΕΡΙΣΤΑΣΗΣ  Μορφή κοινωνικής γνώσης

 Κοινός νους
  Συγκροτούνται μέσω:
 Καθημερινών εμπειριών
 Πληροφοριών και γνώσεων
 Τρόπων σκέψης
 Μεταδίδονται με:
ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΗ  Την παράδοση
ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΚΗΣ  Την εκπαίδευση
ΠΕΡΙΣΤΑΣΗΣ  Την κοινωνική επικοινωνία
 Χρησιμεύουν:
 Στην κατανόηση του κόσμου
 Στην αλληλεπίδραση με τους άλλους
 Στον έλεγχο του κοινωνικού
περιβάλλοντος

ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ

 Κοινωνική θέση

 Στερεότυπα και προκαταλήψεις

 Σημαντικότατη συνιστώσα της αυτοεικόνας
και της κοινωνικής ταυτότητας του ατόμου

Κάθε άτομο είναι τοποθετημένο σε ένα

ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ σύστημα:
ΘΕΣΗ  Οικογενειακών δομών
 Φύλων
 Ηλικιών
 Επαγγελμάτων
 Επίσημων ή άτυπων ομάδων

Αμοιβαία προσμονή κοινωνικών ρόλων

 Ανάλογα με την κοινωνική θέση (και την

ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ επικοινωνιακή περίσταση) το άτομο
ΘΕΣΗ περιμένει κάποιες συγκεκριμένες
συμπεριφορές απέναντι του και οι άλλοι
περιμένουν επίσης από αυτό κάποιες
συγκεκριμένες συμπεριφορές συμβατές με τη
θέση του
  Η κοινωνική θέση συνδέεται με ο,τι θεωρείται
σωστό σε μία κοινωνία ή κοινωνική ομάδα –
Κανόνες και πρότυπα
 Οι ρόλοι δεν λειτουργούν απόλυτα
συμμορφωτικά ή στερεοτυπικά
 Προσαρμόζονται στο προσωπικό στυλ
ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ  Εμπλουτίζονται με πρωτότυπα στοιχεία
ΘΕΣΗ
Εξαρτώνται από:
 Το πώς τα ίδια τα πρόσωπα βιώνουν την
συγκεκριμένη κοινωνική κατάσταση
 Την ιδιαιτερότητα της αλληλεπίδρασης με το
συγκεκριμένο άτομο

Συγκρούσεις ρόλου

 Πολύπλοκες κοινωνίες

 Τα άτομα ανήκουν σε πολλές, διαφορετικές

και πιθανώς αντιτιθέμενες ομάδες
ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ
ΘΕΣΗ
 Αντιθετικά πρότυπα συμπεριφοράς (πχ.
άνεργος νέος, εργαζόμενη μητέρα,
συνδικαλιστής εργαζόμενος)

 Πιθανά ενδοψυχικά και σχεσιακά

προβλήματα
 Στερεότυπα:

 «Εικόνες» (γνωστικές δομές ή

αναπαραστάσεις) που καθορίζουν πως θα
γίνουν αντιληπτά τα μέλη της κοινωνικής
κατηγορίας (χαρακτηριστικά, συμπεριφορές
ΣΤΕΡΕΟΤΥΠΑ &
ΠΡΟΚΑΤΑΛΗΨΕΙΣ κλπ)

 Έχουν έντονα συναισθηματικά και αξιολογικά

στοιχεία - Προκαταλήψεις

 Οδηγούν σε συμπεριφορές διάκρισης

 Παραδείγματα: Οι ξένοι, οι γυναίκες, οι

πλούσιοι, οι Γερμανοί, οι εκπαιδυετικοί κλπ

 Αποδίδουν τα ίδια χαρακτηριστικά σε όλα

ΣΤΕΡΕΟΤΥΠΑ &
ΠΡΟΚΑΤΑΛΗΨΕΙΣ
τα μέλη μίας κατηγορίας

 Στόχος η «καλύτερη» κατανόησή τους και η

πρόβλεψη των συμπεριφορών τους
 ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ
ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ

PREVIOUSLY…
 ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΠΟΥ ΕΠΗΡΕΑΖΟΥΝ ΤΗΝ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ

 Ψυχολογικοί παράγοντες

 Προσωπικότητα
 Γνωστικοί παράγοντες

 Κοινωνικοί παράγοντες

 Η συμπεριφορά, άρα και η

επικοινωνία, οφείλεται σε κάτι που
υπάρχει και συμβαίνει στον νου και
την ψυχή του ανθρώπου
ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑ
 Πλέγμα θεμελιωδών αναγκών που
προσδιορίζουν τα κίνητρα

 Ενσυνείδητα ή Ασυνείδητα
 Για την επικοινωνία

 Κίνητρα που προκαλούν την

συμπεριφορά σε μία επικοινωνιακή
περίσταση
ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑ
 Τι θέλει να πετύχει το άτομο και τι
θέλει να αποφύγει;

 Το άτομο επεξεργάζεται την

πληροφορία που μεταδίδει

Άρα κάθε επικοινωνία στηρίζεται σε

 Σύστημα ελέγχου μετατροπής, επιλογής και

ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑ
φιλτραρίσματος της πληροφορίας
(συνειδητό ή ασυνείδητο)
 ΓΝΩΣΤΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ
Γνωστικό σύστημα των συμμετεχόντων – Νοητικές λειτουργίες τους

 Διεργασίες επεξεργασίας της πληροφορίας:

Μνήμη
Λογική σκέψη
Εξαγωγή συμπερασμάτων
Λήψη αποφάσεων
Εκτελεστικές διεργασίες

 Άλλες διεργασίες
Αντίληψη
Συγκινήσεις

Η διεργασία με την οποία γνωρίζουμε και

καταλαβαίνουμε τους άλλους

Στο πλαίσιο της:

 Επιλέγουμε την πληροφορία: εστιάζοντας σε
μία όψη του προσώπου ή της συμπεριφοράς
ΔΙΑΠΡΟΣΩΠΙΚΗ
ΑΝΤΙΛΗΨΗ του άλλου
 Οργανώνουμε την πληροφορία: Με αυτό τον
τρόπο αποκτούμε μία συνεκτική εικόνα
 Καταλήγουμε σε συμπεράσματα για τον
άλλο: Αποδίδουμε κάποια χαρακτηριστικά
στον άλλο καταχρηστικά
  Ένα είδος φίλτρου που προσανατολίζει την
πρόσληψη και την ερμηνεία της κατάστασης
και των συμπεριφορών των άλλων
ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΗ
ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΚΗΣ  Που στοχεύουν με αυτή την επικοινωνία
ΠΕΡΙΣΤΑΣΗΣ  Πως θα εξελιχθεί
 Γιατί μιλούν και δρουν με αυτόν τον
τρόπο

ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ

 Κοινωνική θέση

 Στερεότυπα και προκαταλήψεις

 ΜΟΝΤΕΛΑ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ
&
ΑΛΛΗΛΕΠΙΔΡΑΣΗ

Κάθε πράξη ή κατάσταση επικοινωνίας

γίνεται κατανοητή μέσα από μία σειρά
απλών ερωτημάτων:

 Ποιος
 Λέει τι
ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ  Σε ποιον
 Πού
 Πώς
 Γιατί
 Με τι αποτέλεσμα

Lasswell
  Δύο πρόσωπα ή συνομιλητές
 Πηγή και προορισμός μηνύματος

ΣΤΟΙΧΕΙΑ  Το μήνυμα
ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ  Έχει μία σημασία (νοηματικό
περιεχόμενο)
 και μία λειτουργία (πληροφόρηση,
ερώτηση, διαταγή, έκφραση
συναισθημάτων κλπ

 Μέσα έκφρασης και μετάδοσης

 Συστήματα σημείων (λέξεις,
χειρονομίες, κώδικες κλπ)

 Φυσικά ερείσματα βάσει των οποίων

ΣΤΟΙΧΕΙΑ υπάρχουν και μεταδίδονται τα σημεία
ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ (ομιλία/αέρας, τηλέφωνο/κεραίες και
αναμεταδότες)

 Κοινωνιοτεχνικοί τρόποι παραγωγής

και μετάδοσης της πληροφορίας και
του νοήματος / θεσμικό πλαίσιο (sms,
τηλεφώνημα, e-mail, συνέντευξη κλπ)
  Το ευρύτερο πλαίσιο/πεδίο
(ψυχοκοινωνιολογικές συντεταγμένες)

 Κοινωνικές θέσεις
ΣΤΟΙΧΕΙΑ  Κοινωνικοί ρόλοι
ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ  Κανόνες
 Τελετουργικά
 Στάσεις
 Αμοιβαίες αντιλήψεις
 Συναισθήματα

ΤΟ ΠΡΩΤΟ ΜΟΝΤΕΛΟ ΕΠΙΚΟΙΩΝΙΑΣ

Κλασσική επικοινωνιακή αλυσίδα

  Πηγή & κωδικοποιητής και
αποκωδικοποιητής & προορισμός:
οι δύο συνομιλητές (ομιλητής και
παραλήπτης)

 Πηγή και προορισμός η δηλωτική

ΑΝΘΡΩΠΙΝΗ και διαδικαστική μνήμη ομιλητή και
ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ παραλήπτη

 Κωδικοποιητής και
αποκωδικοποιητής οι λειτουργίες
παραγωγής και κατανόησης της
γλώσσας

 Μήνυμα: νοητική αναπαράσταση

του ομιλητή

 Σήμα (ακουστικό ή γραφικό, λέξη):

γλωσσική αναπαράσταση της
ΑΝΘΡΩΠΙΝΗ
νοητικής αναπαράστασης
ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ
 Ο παραλήπτης μετατρέπει τη
γλωσσική αναπαράσταση σε δική
του νοητική αναπαράσταση
  Χρώμα προσώπου
 Εκφράσεις προσώπου
 Τόνος φωνής
 Κινήσεις χεριών
 Στάση σώματος
ΕΝΔΕΙΞΕΙΣ
 Συμπεραίνουμε καταστάσεις όπως χαρά,
ντροπή, απογοήτευση κλπ
 Συμπεράσματα: γνώση αιτιώδους σχέσης
ενδείξεων – εσωτερικής κατάστασης
 Δεν ελέγχονται / Συνήθως αθέλητες

 Ενήλικη ύπαρξη: ορθολογική και

αποστασιωποιημένη θεώρηση των
πραγμάτων

 Απομάκρυνση από τον κόσμο των

συγκινήσεων
ΕΝΔΕΙΞΕΙΣ
 Προβάλλουμε ελεγχόμενο πρόσωπο που να
μην προδίδει εσωτερικές καταστάσεις,
κυρίως τις θεωρούμενες «αρνητικές»

 Παιδιά/ Πρώιμη κοινωνικοποίηση:

εκμάθηση ελέγχου εσωτερικών
καταστάσεων
  Παράγονται εμπρόθετα

 «Αντικείμενα» που έχουν παραχθεί

κοινωνικά για να έχουν κοινές και
συγκεκριμένες σημασίες
ΣΗΜΕΙΑ - ΛΕΞΕΙΣ  Νοηματική μονάδα /πολύπλοκη
ενότητα
 Σήμα (σημειακός φορέας)
 Νόημα (σημασία)
 Σημειωτική/ εδραιωμένη
κοινωνική σύμβαση

 Σημεία του γλωσσικού κώδικα μπορούν

να ιδωθούν ως ενδείξεις

 Γλωσσική παραδρομή: προδίδει

σκέψεις που ο ομιλητής δεν ήθελε να
ΣΗΜΕΙΑ - ΛΕΞΕΙΣ αναφέρει

 Λέξεις ή φράσεις αποτελούν

σχηματισμό που συμβαδίζει η
ασυνείδητη επιθυμία και η αμυντική
επιταγή
  Κωδικοποίηση: αντιστοιχία γλωσσικών
σημείων σε σημασίες

 Αποκωδικοποίηση / κατανόηση: απόδοση

νοήματος στα σημεία

ΓΛΩΣΣΟΛΟΓΙΑ

 Γλωσσικός κώδικας εξαιρετικά παραγωγικός

 Άπειρος αριθμός μηνυμάτων

 Απεριόριστα νέα νοήματα

 Λεκτικό
 Λόγος: Λέξεις, προτάσεις
 Προσωδιακό
 Τονισμός, ρυθμός, παύσεις λόγου
 Παραλεκτικό
ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗ  Ήχοι που συνοδεύουν τον λόγο
ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ  Κινητικό
ΑΝΘΡΩΠΙΝΗΣ  Κινήσεις, χειρονομίες, στάση
ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ σώματος
 Σταθερά χαρακτηριστικά
αλληλεπίδρασης
 Διαπροσωπική απόσταση,
συχνότητα φυσικής επαφής,
εμφάνιση
 ΜΟΝΤΕΛΑ ΓΛΩΣΣΙΚΗΣ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ

 Μοντέλο κωδικοποίησης – αποκωδικοποίησης

 Μοντέλο επικοινωνιακών προθέσεων

 Μοντέλο οπτικής γωνίας

 Διαλογικό μοντέλο

Η σημασία είναι ιδιότητα των μηνυμάτων

Οι ομιλητές κωδικοποιούν τις ιδέες τους

ΜΟΝΤΕΛΟ σε λέξεις και προτάσεις
ΚΩΔΙΚΟΠΟΙΗΣΗΣ
ΑΠΟΚΩΔΙΚΟΠΟΙΗΣΗΣ
Οι παραλήπτες αποκωδικοποιούν αυτά
τα σημεία ώστε να ανακτήσουν τις
υποκείμενες ιδέες
 Δεν περιοριζόμαστε στην κατά λέξη σημασία
των μηνυμάτων
Κατανοούμε την πρόθεση του ομιλητή

Λαμβάνεται υπόψη το ευρύτερο περιβάλλον

Κοινό υπόβαθρο γνώσεων
ΜΟΝΤΕΛΟ
ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΚΩΝ
ΠΡΟΘΕΣΕΩΝ Τρία είδη πράξης
 Λεκτική πράξη: εκφορά με συγκεκριμένο
περιεχόμενο
 Προσλεκτική πράξη: Αίτημα, διαταγή,
υπόσχεση
 Απολεκτική πράξη: Λεκτικό ή
συμπεριφορικό αποτέλεσμα

Περιγραφές στον χώρο

Παραπέμπει επίσης σε ένα είδος

ΜΟΝΤΕΛΟ ταύτισης ή ενσυναίσθησης
ΟΠΤΙΚΗΣ ΓΩΝΙΑΣ
Ο τρόπος με τον οποίο ο ομιλητής
τοποθετείται ο ένας στη θέση του άλλου
(με την έννοια του ρόλου)
 Οι δύο συνομιλητές δεν θεωρούνται δύο
ξεχωριστοί «επεξεργαστές πληροφορίας

Η συζήτηση μορφή αλληλεπίδρασης με

ταχύτατη διατύπωση μηνυμάτων,
ΔΙΑΛΟΓΙΚΟ εναρμονισμένα και προσαρμοσμένα στο κοινό
ΜΟΝΤΕΛΟ πλαίσιο αναφοράς

Μία από κοινού επίτευξη/συνεργασία για την

παραγωγή νοήματος και για την
πραγματοποίηση κοινωνικών – επικοινωνιακών
στόχων

ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ
Κάθε θεώρηση της επικοινωνίας οφείλει να περιλαμβάνει:

 Αμοιβαίες εικόνες των συμμετεχόντων

 Κρυφούς ή φανερούς στόχους τους
 Συνειδητές ή μη προσδοκίες τους
 Επαρκή ή μη γνώση των κωδίκων και τελετουργικών
 Πώς προσαρμόζουν την συμπεριφορά τους στις αντιδράσεις
του συνομιλητή

Απομακρυνόμαστε από την ιδέα της μεταφοράς πληροφορίας

 Προσέγγιση αλληλεπίδρασης
 ΑΛΛΗΛΕΠΙΔΡΑΣΗ
Κυκλική διεργασία
Το προερχόμενο από τον Α ερέθισμα προκαλεί μία απάντηση
εκ μέρους του Β, η οποία με την σειρά της γίνεται ερέθισμα
για τον Α

Έννοια αμοιβαιότητας
Επιρροή: η συμπεριφορά ή αντιλήψεις του Α μεταβάλλονται
λόγω της παρουσίας ή των πράξεων του Β
Αλληλεπίδραση: Και η συμπεριφορά ή αντιλήψεις του Β
υφίστανται μεταβολές, λόγω της προσμονής μίας απάντησης
από τον Α

ΠΛΑΙΣΙΟ ΑΛΛΗΛΕΠΙΔΡΑΣΗΣ
 Κοινωνικό και πολιτισμικό πλαίσιο
 Φυσικές συνθήκες, τόπος, χρόνος

 «Σκηνή» που παίζουν οι αλληλεπιδρώντες

 Σχέση που τους συνδέει, στόχοι, προσμονές,
αμοιβαίες αντιλήψεις, «σενάριο» συνάντησης

 Τελετουργικά
 Χαρακτηρίζουν κάθε πολιτισμό και επιμέρους ομάδα
 Σύστημα κανόνων και πρακτικών (ήθη, έθιμα,
συνήθειες, «καλοί τρόποι» κλπ
 ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ
ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ

PREVIOUSLY…
  Δύο πρόσωπα ή συνομιλητές
 Πηγή και προορισμός μηνύματος

ΣΤΟΙΧΕΙΑ  Το μήνυμα
ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ  Έχει μία σημασία (νοηματικό
περιεχόμενο)
 και μία λειτουργία (πληροφόρηση,
ερώτηση, διαταγή, έκφραση
συναισθημάτων κλπ

 Μέσα έκφρασης και μετάδοσης

 Συστήματα σημείων (λέξεις,
χειρονομίες, κώδικες κλπ)

 Φυσικά ερείσματα βάσει των οποίων

ΣΤΟΙΧΕΙΑ υπάρχουν και μεταδίδονται τα σημεία
ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ (ομιλία/αέρας, τηλέφωνο/κεραίες και
αναμεταδότες)

 Κοινωνιοτεχνικοί τρόποι παραγωγής

και μετάδοσης της πληροφορίας και
του νοήματος / θεσμικό πλαίσιο (sms,
τηλεφώνημα, e-mail, συνέντευξη κλπ)
  Το ευρύτερο πλαίσιο/πεδίο
(ψυχοκοινωνιολογικές συντεταγμένες)

 Κοινωνικές θέσεις
ΣΤΟΙΧΕΙΑ  Κοινωνικοί ρόλοι
ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ  Κανόνες
 Τελετουργικά
 Στάσεις
 Αμοιβαίες αντιλήψεις
 Συναισθήματα

ΤΟ ΠΡΩΤΟ ΜΟΝΤΕΛΟ ΕΠΙΚΟΙΩΝΙΑΣ

Κλασσική επικοινωνιακή αλυσίδα

  Πηγή & κωδικοποιητής και
αποκωδικοποιητής & προορισμός:
οι δύο συνομιλητές (ομιλητής και
παραλήπτης)

 Πηγή και προορισμός η δηλωτική

ΑΝΘΡΩΠΙΝΗ και διαδικαστική μνήμη ομιλητή και
ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ παραλήπτη

 Κωδικοποιητής και
αποκωδικοποιητής οι λειτουργίες
παραγωγής και κατανόησης της
γλώσσας

 Μήνυμα: νοητική αναπαράσταση

του ομιλητή

 Σήμα (ακουστικό ή γραφικό, λέξη):

γλωσσική αναπαράσταση της
ΑΝΘΡΩΠΙΝΗ
νοητικής αναπαράστασης
ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ
 Ο παραλήπτης μετατρέπει τη
γλωσσική αναπαράσταση σε δική
του νοητική αναπαράσταση
  Χρώμα προσώπου
 Εκφράσεις προσώπου
 Τόνος φωνής
 Κινήσεις χεριών
 Στάση σώματος
ΕΝΔΕΙΞΕΙΣ
 Συμπεραίνουμε καταστάσεις όπως χαρά,
ντροπή, απογοήτευση κλπ
 Συμπεράσματα: γνώση αιτιώδους σχέσης
ενδείξεων – εσωτερικής κατάστασης
 Δεν ελέγχονται / Συνήθως αθέλητες

 Παράγονται εμπρόθετα

 «Αντικείμενα» που έχουν παραχθεί

κοινωνικά για να έχουν κοινές και
συγκεκριμένες σημασίες
ΣΗΜΕΙΑ - ΛΕΞΕΙΣ  Νοηματική μονάδα /πολύπλοκη
ενότητα
 Σήμα (σημειακός φορέας)
 Νόημα (σημασία)
 Σημειωτική/ εδραιωμένη
κοινωνική σύμβαση
 ΜΟΝΤΕΛΑ ΓΛΩΣΣΙΚΗΣ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ

 Μοντέλο κωδικοποίησης – αποκωδικοποίησης

 Μοντέλο επικοινωνιακών προθέσεων

 Μοντέλο οπτικής γωνίας

 Διαλογικό μοντέλο

Η σημασία είναι ιδιότητα των μηνυμάτων

Οι ομιλητές κωδικοποιούν τις ιδέες τους

ΜΟΝΤΕΛΟ σε λέξεις και προτάσεις
ΚΩΔΙΚΟΠΟΙΗΣΗΣ
ΑΠΟΚΩΔΙΚΟΠΟΙΗΣΗΣ
Οι παραλήπτες αποκωδικοποιούν αυτά
τα σημεία ώστε να ανακτήσουν τις
υποκείμενες ιδέες
 Δεν περιοριζόμαστε στην κατά λέξη σημασία
των μηνυμάτων
Κατανοούμε την πρόθεση του ομιλητή

Λαμβάνεται υπόψη το ευρύτερο περιβάλλον

Κοινό υπόβαθρο γνώσεων
ΜΟΝΤΕΛΟ
ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΚΩΝ
ΠΡΟΘΕΣΕΩΝ Τρία είδη πράξης
 Λεκτική πράξη: εκφορά με συγκεκριμένο
περιεχόμενο
 Προσλεκτική πράξη: Αίτημα, διαταγή,
υπόσχεση
 Απολεκτική πράξη: Λεκτικό ή
συμπεριφορικό αποτέλεσμα

Περιγραφές στον χώρο

Παραπέμπει επίσης σε ένα είδος

ΜΟΝΤΕΛΟ ταύτισης ή ενσυναίσθησης
ΟΠΤΙΚΗΣ ΓΩΝΙΑΣ
Ο τρόπος με τον οποίο ο ομιλητής
τοποθετείται ο ένας στη θέση του άλλου
(με την έννοια του ρόλου)
 Οι δύο συνομιλητές δεν θεωρούνται δύο
ξεχωριστοί «επεξεργαστές πληροφορίας

Η συζήτηση μορφή αλληλεπίδρασης με

ταχύτατη διατύπωση μηνυμάτων,
ΔΙΑΛΟΓΙΚΟ εναρμονισμένα και προσαρμοσμένα στο κοινό
ΜΟΝΤΕΛΟ πλαίσιο αναφοράς

Μία από κοινού επίτευξη/συνεργασία για την

παραγωγή νοήματος και για την
πραγματοποίηση κοινωνικών – επικοινωνιακών
στόχων

ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ
Κάθε θεώρηση της επικοινωνίας οφείλει να περιλαμβάνει:

 Αμοιβαίες εικόνες των συμμετεχόντων

 Κρυφούς ή φανερούς στόχους τους
 Συνειδητές ή μη προσδοκίες τους
 Επαρκή ή μη γνώση των κωδίκων και τελετουργικών
 Πώς προσαρμόζουν την συμπεριφορά τους στις αντιδράσεις
του συνομιλητή

Απομακρυνόμαστε από την ιδέα της μεταφοράς πληροφορίας

 Προσέγγιση αλληλεπίδρασης
 ΑΛΛΗΛΕΠΙΔΡΑΣΗ
Κυκλική διεργασία
Το προερχόμενο από τον Α ερέθισμα προκαλεί μία απάντηση
εκ μέρους του Β, η οποία με την σειρά της γίνεται ερέθισμα
για τον Α

Έννοια αμοιβαιότητας
Επιρροή: η συμπεριφορά ή αντιλήψεις του Α μεταβάλλονται
λόγω της παρουσίας ή των πράξεων του Β
Αλληλεπίδραση: Και η συμπεριφορά ή αντιλήψεις του Β
υφίστανται μεταβολές, λόγω της προσμονής μίας απάντησης
από τον Α

ΣΥΣΤΗΜΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ
ΤΗΣ
ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ
 Σύνολο στοιχείων
συνδεδεμένων μεταξύ τους με ένα τόσο
στενό δίκτυο σχέσεων
που κάθε μεταβολή σε μία σχέση
επηρεάζει και όλες τις άλλες
ΣΥΣΤΗΜΑ
Παραδείγματα
Ιδέες: φιλοσοφικό σύστημα
Ζωντανά κύτταρα: νευρικό σύστημα
Οργανισμοί στον ίδιο τόπο: οικολογικό
σύστημα

Η θεωρία του ελέγχου (ρύθμισης ενός

συστήματος) και της επικοινωνίας (μεταβίβαση
πληροφοριών που μειώνει την αβεβαιότητα).

ΚΥΒΕΡΝΗΤΙΚΗ
Στόχος της η διασφάλιση της σταθερότητας και
της αποτελεσματικότητας ενός συστήματος
μέσω της ρύθμισης των σχέσεων που συνδέουν
την πληροφορία με τις πράξεις που ενεργοποιεί
συναρτήσει αυτών των πληροφοριών.
 Η προσέγγιση της ολότητας
ΘΕΩΡΙΑ ΤΩΝ
Η μελέτη του τρόπου με τον οποίο τα
ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ
στοιχεία ενός συστήματος συνυπάρχουν
και αλληλεπιδρούν

Σύνολο διαφοροποιημένων και

αλληλοσχετιζόμενων στοιχείων

Μπορεί να διατηρήσει τόσο την εσωτερική

συνοχή του, όσο και την αυτονομία του, σε
σχέση με το περιβάλλον.
ΣΥΣΤΗΜΑ
Τα στοιχεία δεν ενδιαφέρουν για τις ατομικές
ιδιότητές τους, αλλά ως προς τις σχέσεις που
διατηρούν με τα υπόλοιπα.

Μπορούν να αλλάζουν, χωρίς να αλλάζει το

σύστημα (πχ κοινωνία).
 Η οργάνωση ενός συστήματος απαιτεί
ενέργεια.

Κλειστά συστήματα: δεν ανταλλάσσουν

ενέργεια και πληροφορία με το
περιβάλλον. Τείνουν σε μεγαλύτερη
ΣΥΣΤΗΜΑ αταξία, μικρότερη οργάνωση και κατά
συνέπεια στο θάνατο.

Ανοιχτά συστήματα: αντιστέκονται στην

αύξηση της εντροπίας δεχόμενα ενέργεια
και πληροφορία και διατηρούν τάξη-
οργάνωση σε υψηλό επίπεδο.

ΑΝΑΔΡΑΣΗ:
Κυκλική διεργασία όπου πληροφορίες
τροφοδοτούν το σύστημα και το διευκολύνουν
στη διατήρηση της ισορροπίας.

ΑΝΑΔΡΑΣΗ - ΟΜΟΙΟΣΤΑΣΗ:
ΟΜΟΙΟΣΤΑΣΗ Η ικανότητα ενός συστήματος να διατηρείται
σε καταστάσεις που δεν ξεπερνούν ορισμένα
όρια, πέρα από τα οποία η οργάνωσή του δεν
είναι αποτελεσματική, και άρα κινδυνεύει να
πάψει να υφίσταται.
 Αποστολή: να γνωρίσει την ταυτότητα
του πομπού και του δέκτη, τη φύση του
καναλιού – διαύλου, τα χαρακτηριστικά
του συστήματος σημείων – κώδικα.

Κύρια επιδίωξη: η κατανόηση της δομής

ΜΕΛΕΤΗ του συγκεκριμένου δικτύου.
ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ
Η πληροφορία εμφανίζεται ως μείωση
της αβεβαιότητας.

Όσο περισσότερη επανάληψη σε ένα

μήνυμα, τόσο λιγότερη πληροφορία,
αλλά τόσο πιο κατανοητό γίνεται

Το σύνηθες πλαίσιο κατανόησης κάθε

επικοινωνιακής διαδικασίας

Η επικοινωνία γραμμικό σχήμα

Συνδέει μία πηγή ελεύθερη να επιλέξει το

μήνυμα με έναν προορισμό που δέχεται το
ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΗ
μήνυμα (με τους νοηματικούς καταναγκασμούς
ΘΕΩΡΙΑ ΤΗΣ
του, με ό,τι αντικειμενικά σημαίνει)
ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΣ
Η επικοινωνία τεμαχίζεται στα πιο στοιχειώδη
και απλά συστατικά της για να μπορούν να
εξεταστούν ποσοτικά, αντικειμενικά και
ουδέτερα
 Αρχές δεκαετίας του ’50

Μελετούν την ανθρώπινη επικοινωνία

ΣΧΟΛΗ
παρακάμπτοντας την τηλεγραφική
PALO ALTO
οπτική και την ιδέα ότι η μόνη
επικοινωνία που μας ενδιαφέρει είναι η
λεκτική, εκούσια και συνειδητή.

Εισάγουν την μέλετη:

• της μη-λεκτικής επικοινωνίας

• των κοινωνικο-συμβολικών χρήσεων του
χώρου
• του ευρύτερου κοινωνικού περιβάλλοντος
ΣΧΟΛΗ
• και της σημασίας των επικοινωνιακών
PALO ALTO
κωδίκων

Θεωρούν την επικοινωνία ένα πολυεπίπεδο

ενιαίο όλο, στο οποίο κάθε άτομο συμμετέχει,
χωρίς να είναι η αρχή ή το τέλος της
 Στη μελέτη της επικοινωνίας:
Στοιχεία είναι τα πρόσωπα και ιδιότητες
οι επικοινωνιακές συμπεριφορές τους

Δύο όψεις λειτουργίας των συστημάτων:

1. Ενέργεια που το τροφοδοτεί και
ΑΡΧΕΣ
διασφαλίζει τη δυναμική των
ΑΝΘΡΩΠΙΝΩΝ
αλληλεπιδράσεων (κίνητρα, στόχοι,
ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ
εντάσεις)

2. Κυκλοφορία πληροφοριών και

νοημάτων – ανάδραση – που
υποστηρίζει τις λειτουργικές
διεργασίες του

Η επικοινωνία είναι ανοιχτό σύστημα

αλληλεπιδράσεων
ΑΡΧΕΣ
ΑΝΘΡΩΠΙΝΩΝ Ό,τι συμβαίνει μεταξύ των προσώπων που
ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ επικοινωνούν δεν γίνεται ποτέ σε «κοινωνικό
κενό», αλλά σε ένα περιβάλλον και ένα πλαίσιο
  Αρχή της ολότητας
ΑΡΧΕΣ
ΑΝΘΡΩΠΙΝΩΝ  Αρχή της κυκλικής αιτιότητας
ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ
 Αρχή της ρύθμισης

Η απλή παράθεση των στοιχείων δεν είναι

ικανή να μας πληροφορήσει σχετικά με τις
θεμελιώδεις ιδιότητες του συστήματος

Κάθε σύστημα έχει τα δικά του ιδιαίτερα

χαρακτηριστικά, τα οποία είναι διαφορετικά
ΑΡΧΗ ΤΗΣ
από αυτά των στοιχείων που το αποτελούν
ΟΛΟΤΗΤΑΣ
Η ανάλυση απομονωμένων τμημάτων δεν
βοηθά στην κατανόηση της πολυπλοκότητας
του συστήματος

Παράδειγμα: κοινωνική έρευνα σε μία ομάδα

 Έτσι, η αλληλεπίδραση δεν μπορεί να
αναχθεί στη δράση ενός προσώπου επί
ενός άλλου προσώπου

Μία σχέση δεν μπορεί να γίνει κατανοητή

αποκλειστικά από την επιρροή της
ΑΡΧΗ ΤΗΣ συμπεριφοράς ενός ατόμου στο άλλο,
ΟΛΟΤΗΤΑΣ αλλά ως αποτέλεσμα ενός εξελισσόμενου
συνόλου αμοιβαίων προσαρμογών και
ρυθμίσεων σε ένα συγκεκριμένο
περιβάλλον

Παράδειγμα: η οικογένεια

Η συμπεριφορά του κάθε μέλους εγγράφεται

δυναμικά σε ένα πολύπλοκο πλαίσιο αμοιβαίων
εξαρτήσεων, δράσεων και αναδράσεων

Γραμμικό μοντέλο
Η συμπεριφορά του Α προκαλεί τη
ΑΡΧΗ ΤΗΣ
συμπεριφορά του Β
ΚΥΚΛΙΚΗΣ
Η σχέση ερμηνεύεται με βάση τα
ΑΙΤΙΟΤΗΤΑΣ
χαρακτηριστικά της προσωπικότητάς τους

Κυκλική αιτιότητα
Η συμπεριφορά του Α διατηρείται λόγω της
συμπεριφοράς του Β και αντιστρόφως
Παράδειγμα: οι σύζυγοι
 Το σύνολο των αλληλεπιδράσεων τείνει
προς τη σταθερότητα (κατάσταση
ΑΡΧΗ ΤΗΣ ισορροπίας), κυρίως όταν οι
ΡΥΘΜΙΣΗΣ επικοινωνιακές συμβάσεις (κανόνες,
πρότυπα, κώδικες κλπ) είναι λίγο πολύ
αποδεκτές από όλους

Σε κάθε επικοινωνία οι συμμετέχοντες

προσδιορίζουν τη φύση που τους συνδέει

Ο Α προτείνει στον Β ένα είδος σχέσης, το οποίο

ο Β μπορεί να επιβεβαιώσει, απορρίψει ή
ΑΡΧΗ ΤΗΣ μεταβάλει και αντιστρόφως
ΡΥΘΜΙΣΗΣ
Διεργασία που κάποια στιγμή σταθεροποιείται
και μοιάζει να υπακούσει σε έναν κανόνα

Διαφορετικά το σύστημα απορρυθμίζεται και

πιθανώς η επικοινωνία να πάψει να υφίσταται
 Θετική ανάδραση: κλιμακώνει την ένταση

Αρνητική ανάδραση: αποκλιμακώνει την

ένταση μέσω ήπιων και κατανοητικών
απαντήσεων

ΑΝΑΔΡΑΣΗ Τα συστήματα απαιτούν τόσο τη θετική

όσο και την αρνητική ανάδραση

Με τη θετική ανάδραση επιτυγχάνεται η

σταθερότητα
Με την αρνητική ανάδραση επιτρέπεται η
προσαρμογή σε αλλαγές

Σημεία αναγνώρισης:
Κινήσεις ενδιαφέροντος, χάδια, αγγίγματα
Θεμελιώδεις μονάδες κοινωνικής δράσεις

ΣΥΝΑΛΛΑΓΕΣ Ανταλλαγή σημείων αναγνώρισης:

Συναλλαγη
Μονάδα της κοινωνικής συναναστροφής

Συναλλακτική ανάλυση:
Διάγνωση των καταστάσεων του εγώ
 Συνεκτικό σύστημα συναισθημάτων και
συμπεριφορών

ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ  Γονέας
ΤΟΥ ΕΓΩ
 Ενήλικας

 Παιδί

Υιοθετεί τις ίδιες νοητικές καταστάσεις με τον

γονέα του και απαντά στα εξωτερικά
συναισθήματα με στάσεις και λόγια που είτε
ανήκαν στον γονέα του είτε ο γονέας ήθελε να
ΓΟΝΕΑΣ προκαλέσει στο άτομο

Μπορεί να είναι κανονιστικός ή κριτικός

(ελέγχει, απαιτεί, κλπ) ή τροφός (υποστηρίζει,
προστατεύει κλπ)
 Ασχολείται με την προσαρμογή στην
εξωτερική πραγματικότητα

Πραγματοποιεί αυτόνομες,
αντικειμενικές εκτιμήσεις της κατάστασης

ΕΝΗΛΙΚΑΣ Διατυπώνει σκέψεις και

προβληματισμούς ή λύσεις

Ο καθένας, ακόμη και τα παιδιά μπορούν

να επεξεργαστούν τα δεδομένα του
εξωτερικού κόσμου, αν
δραστηριοποιηθεί ο Ενήλικας

Αντιδρά όπως θα είχε αντιδράσει όταν ήταν

μικρό παιδί

Όλοι υπήρξαν μικρά παιδιά και όλοι κουβαλούν

κατάλοιπα της περιόδου

ΠΑΙΔΙ Αυτά ενεργοποιούνται υπό ορισμένες συνθήκες

Το πλέον πολύτιμο μέρος της προσωπικότητας

Προάγει χαρά, διαίσθηση, δημιουργικότητα

Υποταγμένο - στις γονεϊκές απαιτήσεις

Φυσικό, αυθόρμητο - δημιουργικό
 Οι απλούστερες συναλλαγές

Απάντηση αναμενόμενη και «φυσική»

ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΙΚΕΣ
ΣΥΝΑΛΛΑΓΕΣ
Παραδείγματα:
Ο διάλογος μεταξύ Ενηλίκων
Η συναλλαγή Παιδιού - Γονέα

Σε ερέθισμα του τύπου Ενήλικας – Ενήλικας, η

απάντηση δεν είναι του ίδιου τύπου, αλλά του
τύπου Παιδί – Γονέας ή Γονέας – Παιδί

ΔΙΑΣΤΑΥΡΟΥΜΕΝΕΣ Ο Α τοποθετεί σε μία θέση τον Β (Ενήλικας),

ΣΥΝΑΛΛΑΓΕΣ αλλά ο Β απαντά από διαφορετική θέση (Παιδί
ή Γονέας)

Η επικοινωνία κινδυνεύει να διακοπεί και τα

πρόσωπα να συγκρουστούν
 Συναλλαγή μεταξύ Ενηλίκων
Αλλά σε ψυχολογικό επίπεδο μιλάει ο
Γονέας και απαντάει το Παιδί
ΚΡΥΦΕΣ
ΣΥΝΑΛΛΑΓΕΣ
Επιβεβαίωση έρχεται από την εξέλιξη της
συναλλαγής και τη γνώση του
περιβάλλοντος

Σημαντικότερη καινοτομία:
Επικοινωνία και συμπεριφορά συνώνυμοι όροι

Κάθε συμπεριφορά είναι επικοινωνία και κάθε

ΣΧΟΛΗ επικοινωνία επηρεάζει τη συμπεριφορά
PALO ALTO
Έτσι, η μελέτη επικοινωνίας δεν αφορά τα
αποτελέσματα ενός μηνύματος σε έναν δέκτη,
αλλά το σύνολο της σχέσης που ενώνει τα
πρόσωπα
 Αξιωματικές προτάσεις της μελέτης της
ανθρώπινης επικοινωνίας:

1. Δεν υπάρχει αντίθετο της

συμπεριφοράς, έτσι δεν υπάρχει
αντίθετο της επικοινωνίας – Αδύνατο να
ΣΧΟΛΗ μην επικοινωνούμε
PALO ALTO
Κάθε συμπεριφορά ισοδυναμεί με
μήνυμα, επηρεάζει τους άλλους, οι
οποίοι με την σειρά τους δεν μπορούν να
μην αντιδράσουν και άρα να μην
επικοινωνήσουν

Αξιωματικές προτάσεις της μελέτης της

ανθρώπινης επικοινωνίας:

2. Δύο όψεις σε κάθε επικοινωνία:

 Περιεχόμενο – πληροφορία, μήνυμα
ΣΧΟΛΗ
 Σχέση – που συνδέει τους συμμετέχοντες
PALO ALTO
Η δεύτερη όψη περιλαμβάνει την πρώτη, γιατί
δίνει ορισμένες πληροφορίες για το πώς πρέπει
να κατανοήσουμε το περιεχόμενο -
Μεταεπικοινωνία
 Αξιωματικές προτάσεις της μελέτης της
ανθρώπινης επικοινωνίας:

3. Δύο είδη επικοινωνίας μεταξύ ανθρώπων

Ψηφιακή
Σχέση σημείου – αντικειμένου αφηρημένη και
ΣΧΟΛΗ αυθαίρετη. Λογικοί κανόνες γλώσσες.
PALO ALTO Μεταβίβαση περιεχομένου – μηνύματος
εκπεφρασμένου με λέξεις

Αναλογική
Σχέση σημείου – αντικειμένου πιο άμεση
Οι λέξεις θα μπορούσαν να αντικατασταθούν
με εικόνες - χειρονομίες
Παραπέμπει στη σχέση

Αξιωματικές προτάσεις της μελέτης της

ανθρώπινης επικοινωνίας:

ΣΧΟΛΗ 4. Κάθε επικοινωνία είναι συμμετρική ή

PALO ALTO συμπληρωματική
Ανάλογα με το εάν θεμελιώνεται στην ισότητα
(ελαχιστοποίηση διαφοράς) ή στη διαφορά (και
στη μεγιστοποίησή της)
 Αντιστοιχεί σε οργανωμένες δραστηριότητες
Διέπεται από κανόνες

Οι μετέχοντες ενδέχεται να πετύχουν ή να

αποτύχουν
Άρα χρειάζεται να εφαρμόσουν στρατηγική
ΠΑΙΧΝΙΔΙ
Αποτελεί σύστημα
Συνεπάγεται τα στοιχεία:
 Κανόνες
 Υλικό ή συμβολικό εξοπλισμό
 Παίκτες
 Κινήσεις
 Άρα αλληλεπίδραση

Γνωστικές λειτουργίες:

1. Επιτρέπει την ελαχιστοποίηση των

επιπτώσεων μίας πράξης – γι’ αυτό ευνοεί το
ρίσκο
ΠΑΙΧΝΙΔΙ
2. Επιτρέπει τον πειραματισμό σε
συμπεριφορές
3. Συμμετέχει στην εκμάθηση αναφορικά με
τις συμπεριφορές, τον υλικό και συμβολικό
περιβάλλοντα κόσμο
 Εάν έχουμε λεπτομερή γνώση των συνθηκών
μίας συγκρουσιακής ή ανταγωνιστικής
κατάστασης, μπορούμε να κάνουμε
επακριβείς προβλέψεις για τις αποφάσεις
που θα πάρουν οι μετέχοντες

ΘΕΩΡΙΑ Παίγνιο
ΤΩΝ ΠΑΙΓΝΙΩΝ Η κατάσταση όπου δύο παίκτες:
 γνωρίζουν ότι αλληλοεξαρτώνται
 έχουν μία γκάμα επιλογών δράσης
(στρατηγική)
 έχουν ο καθένας γνώση της ενδεχόμενης
δράσης του άλλου
 και είναι ορθολογικοί

Παρτίδα
Συνίσταται:
1. Στην ταυτόχρονη επιλογή μίας στρατηγικής
για τον καθένα
ΘΕΩΡΙΑ
2. Στο αποτέλεσμα που προκύπτει: κέρδος και
ΤΩΝ ΠΑΙΓΝΙΩΝ
κόστος

Πολλές παρτίδες – Με βάση τα αποτελέσματα

αναπροσαρμόζεται η στρατηγική των παικτών
 ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ
ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ

ΔΙΑΠΡΟΣΩΠΙΚΗ ΣΧΕΣΗ
&
ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ
 ΦΥΣΗ ΔΙΑΠΡΟΣΩΠΙΚΩΝ ΣΧΕΣΕΩΝ
Αποτελούν πρωταρχική διάσταση της ανθρώπινης ζωής

Θεμελιώδη πεδία πραγμάτωσης της ύπαρξης

& επίτευξης κάθε αισθήματος πληρότητας, ψυχικής
ισορροπίας και ευεξίας

 Οικογένεια
 Φιλία
 Έρωτας
 Εργασιακές σχέσεις

ΦΥΣΗ ΔΙΑΠΡΟΣΩΠΙΚΩΝ ΣΧΕΣΕΩΝ

Χρήσιμα εργαλεία για την περιγραφή και κατανόηση κάθε
είδους σχέσης

Ψυχολογία των διαπροσωπικών σχέσεων – επίπεδα:

 Ενδοψυχικό – Προσωπικότητα εμπλεκομένων, κίνητρα,
συναισθήματα, αναπαραστάσεις…

 Αλληλεπιδραστικό – Σχεσιακή δομή, λειτουργίες και

δυναμική των επικοινωνιών

 Κοινωνικό – Κοινωνικών καταστάσεων, ρόλων, κανόνων

  Μορφή και φύση του δεσμού που ενώνει δύο ή
περισσότερα άτομα (οικογενειακές, φιλικές,
ερωτικές, επαγγελματικές κλπ)

 Απλουστευτικός όρος (υπάρχουν πολλών ειδών

φιλίες)
ΣΧΕΣΗ
 Μία πρώτη ταξινόμηση και περιγραφή των
σχέσεων

 Παρουσιάζουν σημαντικά κοινά

χαρακτηριστικά: σταθερότητα στο χρόνο,
αίσθημα κοινωνικής εμπλοκής ακόμη και σε
μακρόχρονη απουσία επαφής

 Αλληλεπίδραση που λαμβάνει χώρα όταν

οι εμπλεκόμενοι είναι σε επαφή

ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ  Όχημα μέσω του οποίου η σχέση

εγκαθιδρύεται, αναπτύσσεται και
εξελίσσεται
  Αγάπη: Περιγράφει φαινόμενα πολύ
διαφορετικά μεταξύ τους (γονείς – φίλοι)

 Έτσι και οι σχέσεις: Πολύπλοκα φαινόμενα

που καλύπτουν ευρεία γκάμα ποικιλιών φύσης
και μορφής
ΣΧΕΣΕΙΣ
 Βλέπουμε συχνότερα συναδέλφους ή
συμφοιτητές αλλά δεν τους θεωρούμε
απαραίτητα φίλους

 Με άλλους φίλους μοιραζόμαστε τις ενδόμυχες

σκέψεις μας, με άλλους διασκεδάζουμε ή
συνεργαζόμαστε

 Η οικειότητα δεν ταυτίζεται απαραίτητα με

την εγκαρδιότητα

ΣΧΕΣΕΙΣ  Πιθανώς να είμαστε πολύ διαχυτικοί με

κάποιον γείτονα που έχουμε καιρό να
δούμε και λιγότερο με έναν στενό φίλο τον
οποίο όμως εμπιστευόμαστε και από τον
οποίο έχουμε περισσότερες απαιτήσεις
 ΣΧΕΣΕΙΣ

Προσεγγίζουμε τις σχέσεις σε τρία επίπεδα:

 Του «εδώ και τώρα» της συνάντησης

 Της χρονικής δυναμικής

 Του πλαισίου και ευρύτερου πεδίου

ΕΠΙΠΕΔΟ  Απλώς παρατηρούμε τι συμβαίνει ανάμεσα

ΣΥΝΑΝΤΗΣΗΣ στους συμμετέχοντες
  Λαμβάνουμε υπόψη τις προηγούμενες
εμπειρίες των υποκειμένων (από ανάλογες
σχέσεις που είχε ο καθένας ή/και από την
μεταξύ τους σχέση)

ΕΠΙΠΕΔΟ  Λαμβάνουμε επίσης υπόψη τις στάσεις,

ΧΡΟΝΙΚΗΣ κίνητρα, επιδιώξεις και τις προσμονές τους
ΔΥΝΑΜΙΚΗΣ από τον άλλο και από την σχέση

 Κάθε συνάντηση μία δυναμική στην οποία

τα παραπάνω συναντώνται και
συνδυάζονται και που οι πρωταγωνιστές
αδυνατούν να ελέγξουν απόλυτα

 Λαμβάνουμε υπόψη ό,τι επηρεάζει την

συνάντηση

ΕΠΙΠΕΔΟ  Φυσικό περιβάλλον

ΠΛΑΙΣΙΟΥ &
ΕΥΡΥΤΕΡΟΥ  Κανόνες
ΠΕΔΙΟΥ
 Κώδικες

 Τελετουργικά που δομούν τη σχέση

 ΠΛΑΙΣΙΟ
Χωροχρονικά στοιχεία εντός των οποίων εκτυλίσσεται η
αλληλεπίδραση
 Φυσική – αντικειμενική διάσταση των στοιχείων (φωτισμός,
χρωματισμός, αριθμός θέσεων αίθουσας κλπ)

 Η διάταξη δεν είναι ποτέ ουδέτερη, αλλά πλούσια σε

πολιτισμικές και συμβολικές σημασίες

 Στον συγκεκριμένο χώρο προάγεται ένα συγκεκριμένο είδος

επικοινωνίας και ένα συγκεκριμένο είδος σχέσης

 Επικοινωνιακοί κώδικες (πχ. μονόδρομη επικοινωνία)

ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ
 Το σενάριο που οργανώνει το είδος της σχέσης

 Το ίδιο πλαίσιο μπορεί να αντιστοιχεί σε πολλές καταστάσεις

(σαλόνι σπιτιού)

 Ορίζει σημαντικότατα στοιχεία της συνάντησης:

 Θεματολογία
 Κώδικες
 Διακυβεύματα
 Ρόλοι κ.α.
 ΘΕΣΜΟΣ
 Πλαίσιο και κατάσταση εγγράφονται στον θεσμό (οικογένεια,
σχολείο, δουλειά κ.α.)

 Επηρεάζει άμεσα το είδος, τη συχνότητα, το κλίμα, το ύφος,

τους κανόνες…

 Παράδειγμα: σε εταιρεία όπου οι εργαζόμενοι μιλούν μεταξύ

τους στον ενικό αλλά σε συγκεκριμένα πλαίσια μιλούν στον
πληθυντικό

 Οι θεσμοί εγγράφονται σε ιστορικό και πολιτισμικό

περιβάλλον

 Χαρακτηρίζει την φύση μίας σχέσης

(κοντινός φίλος, μακρινός συγγενής)

 Αποτελεί μεταβλητή της διαπροσωπικής

σχέσης καθώς ερχόμαστε πιο κοντά όταν
επικοινωνούμε
ΑΠΟΣΤΑΣΗ
ΔΙΑΠΡΟΣΩΠΙΚΗ ΑΠΟΣΤΑΣΗ

 Ορίζεται και μαθαίνεται κοινωνικά

 Συνάρτηση της ψυχολογικής και κοινωνικής
απόστασης μεταξύ των ατόμων
 Αποτελεί και συμβολική προβολή της
απόστασης
  Η σχέση καθορίζει την απόσταση

 Επίσης η απόσταση (γεωγραφική) μπορεί να

καθορίζει την σχέση
ΑΠΟΣΤΑΣΗ  Γάμοι μεταξύ ατόμων με την ίδια γεωγραφική
προέλευση και που διαμένουν κοντά

 Η μεγάλη συχνότητα με την οποία βλέπουμε

κάποιον, αυξάνει την πιθανότητα να θέλουμε
να έρθουμε σε επαφή μαζί του

 Ψυχολογικά: μεγάλη απόσταση με έναν

άγνωστο, κοντά με ένα οικείο πρόσωπο

 Οι γνωστοί που συναντάμε τακτικά

(περιπτεράς, γείτονες, συγγενείς φίλων)
είναι στην πραγματικότητα άγνωστοι με
τους οποίους διατηρούμε κοινωνικά
ΑΠΟΣΤΑΣΗ κωδικοποιημένες σχέσεις (συμβατικές,
στερεοτυπικές, τελετουργικές)

 Οι σχέσεις περιορίζονται σε στοιχειώδεις

τελετουργικές συναλλαγές και η απουσία ή
υπερβολή θα μπορούσε να εκληφθεί
αξιοπερίεργη
 Εγγύτητα με τους οικείους (οικογένεια, φίλοι)

 Θεμελιώδης ο ρόλος της αρχαιότητας της

σχέσης – Παραπέμπει σε κοινή προέλευση και
εμπειρία
ΑΠΟΣΤΑΣΗ
 Κοινό σύμπαν αναφορών (εκφράσεις,
συνήθειες, αστεία) – Ιδιωτική κουλτούρα

 Το κοινό σύμπαν αναφορών μας ωθεί να

υποστηρίζουμε a priori άτομα που ανήκουν σε
μία ομάδα ή κατηγορία (ακόμα και αν
διαφωνούμε) – Η ομοιότητα βάση ταύτισης

 Γενική τάση αναζήτησης ατόμων που μας

μοιάζουν για να συνάψουμε φιλικές
σχέσεις

 Μπορεί να οφείλεται στην αύξηση της

ΟΜΟΙΟΤΗΤΑ αυτοεκτίμησης (ίδιες απόψεις) αλλά και
στην επιδίωξη θετικής σχέσης

 Σημαντική και η συμπληρωματικότητα – Η

αναζήτηση της διαφοράς
  Στους φίλους μας δεν ψάχνουμε ακριβώς τον
εαυτό μας όπως είναι

 Ούτε ακριβώς τον άλλο όπως εκείνος βλέπει

τον εαυτό του

ΦΙΛΙΑ  Επιζητούμε να προσεγγίσουμε ένα ιδεώδες μας

– αυτό που θα θέλαμε να είμαστε

 Ενδιάμεσο είδος πραγμάτωσης, μεταξύ

ναρκισσισμού και επιθυμίας για ιδανική
ετερότητα

Maisonneuve & Lamy (1993)

 Προτιμήσεων, συνηθειών, ιδεολογιών κλπ

 Παραπέμπει στην αύξηση της απόστασης

μεταξύ δύο οικείων προσώπων

 Ορισμένες διαφορές μπορεί να αποτελούν

ΔΙΑΦΟΡΑ αφορμή για προστριβές (θρησκεία), αλλά
δεν απειλούν την ύπαρξη της σχέσης

 Αν η διαφορά για κάποιον αφορά θέμα

ζωτικής σημασίας (στράτευση) τότε
δύσκολα θα ταιριάζει με κάποιον που
αδιαφορεί ή είναι αντίθετος
 ΔΙΑΠΡΟΣΩΠΙΚΗ ΣΧΕΣΗ

Την κατανοούμε ως εγγραφόμενη σε μία τριπλή χρονικότητα:

 Υποκειμενική χρονικότητα: Κάθε άτομο ζει σε μία δική του

χρονικότητα κάτι που επηρεάζει τη σχέση του με τους άλλους
(πχ. παιδική ηλικία, γονική απόρριψη, μοναχικότητα)

 Χρονικότητα της σχέσης: Γέννηση, εξέλιξη, θάνατος (ζευγάρι)

 Η συνάντηση ως χρονική δόμηση (δουλειά – οικογένεια)

ΔΙΑΠΡΟΣΩΠΙΚΗ ΣΧΕΣΗ

 Κοινωνικά κωδικοποιημένες χρήσεις του χρόνου (φίλος πρωί,

μεσημέρι, απόγευμα, βράδυ)

 Ενώ μετράμε τον χρόνο τον βιώνουμε με υποκειμενικό τρόπο

(έξοδος με φίλους – επαγγελματική συνέντευξη)
  Ποικιλία διαπροσωπικών σχέσεων

 Ποικιλομορφία προσωπικοτήτων των

πρωταγωνιστών
ΔΥΝΑΜΙΚΗ
 Αλλά και σταθερά «σχεσιακά σχήματα»
ΣΧΕΣΕΩΝ &
ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ  Η σχέση έχει συγκεκριμένη δομή όταν οι
πρωταγωνιστές υιοθετούν συγκεκριμένες
τοποθετήσεις προς τους εμπλεκόμενους (σαν
πατέρας, σαν αδελφός, σαν τον σκύλο με τη
γάτα)

 Αν οι εμπλεκόμενοι σε μία σχέση

καταλαμβάνουν συγκεκριμένες και
σταθερές θέσεις στο πλαίσιο της σχέσης
τους, τότε η δυναμική αυτών των θέσεων
χαρακτηρίζει τη σχέση

 Η δυναμική της σχέσης χαρακτηρίζει τη

ΔΥΝΑΜΙΚΗ ΤΩΝ
σχέση και όχι απαραίτητα τους
ΘΕΣΕΩΝ
πρωταγωνιστές

 Μπορεί να αλλάζουν θέση ανάλογα με τον

παρτενέρ

 Βάση συναισθήματα και συμπεριφορές

που ισχύον μόνο για τη σχέση
  Οι τοποθετήσεις (θέσεις) του Α και του Β δεν
είναι ανεξάρτητες στο πλαίσιο της δυναμικής
των σχέσεων

ΔΥΝΑΜΙΚΗ ΤΩΝ  Οι τοποθετήσεις (θέσεις) του Α και του Β

βρίσκονται σε ένα είδος δυναμικής σχέσης
ΘΕΣΕΩΝ
αμοιβαίας προσαρμογής και ρύθμισης

 Απαραίτητη η ένταξη της κατανόησης της

σχέσης στο κοινωνικό πεδίο και τα πρότυπα
κοινωνικών θέσεων και ρόλων

 Σε πολλές περιστάσεις η έκφραση είναι το

ζητούμενο
 Δεν είναι όμως λίγες οι περιπτώσεις που
θέλουμε να «ελέγξουμε, περιορίσουμε,
κρύψουμε» την έκφραση

 Αρχική εκφραστική πρόθεση: δυνάμεις που

ΕΚΦΡΑΣΗ μας ωθούν στην έκφραση (επιθυμίες,
κίνητρα, οφέλη)

 Αντιστάσεις: δυνάμεις που καταπιέζουν,

ελέγχουν και αλλάζουν την έκφραση
(φόβοι, αναστολές, λογοκρισία)

 Επικοινωνία: ο συμβιβασμός
 Εκφραστική συγκρουσιακότητα

 Κοινωνικοί κώδικες: τι «επιτρέπεται» και τι

«απαγορεύεται»

ΕΚΦΡΑΣΗ  Συνειδητό-ασυνείδητο και εσωτερικευμένες

κοινωνικές επιταγές

 Διερεύνηση της έννοιας της ταυτότητας στο

σταυροδρόμι ατομικού και συλλογικού

 Προσωπική ταυτότητα: σύστημα

συναισθημάτων και αναπαραστάσεων του
εαυτού, μέσω του οποίου ο εαυτός
θεμελιώνεται ως ειδικός και μοναδικός

 Κάθε φορά αναδύεται μία περιστασιακή ή

κατά συνθήκη ταυτότητα που εγκαλείται
ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ από τα πρόσωπα ή τις καταστάσεις

 Κοινωνική ταυτότητα: Σχετίζεται με τις

διάφορες θέσεις που κατέχει στην
κοινωνική δομή – Η γνώση που έχει ότι
υπάγεται σε συγκεκριμένες κοινωνικές
ομάδες και η συγκινησιακή και αξιολογική
σημασία της γνώσης αυτής
  Εξωτερική όψη του εαυτού: φυσικά
χαρακτηριστικά, εμφάνιση, λεκτικές και μη
συμπεριφορές, σκηνοθετημένη όψη στο
πλαίσιο της περίστασης

 Εσωτερική όψη του εαυτού: Αισθήματα,

βιώματα, συγκινήσεις, σκέψεις που το
ΣΥΝΕΙΔΗΣΗ υποκείμενο γνωρίζει κατ’ αποκλειστικότητα
ΕΑΥΤΟΥ
 Έκφραση: η κοινοποίηση του μύχιου εαυτού
(Παράδοξο της επικοινωνίας) - Αυτογνωσία

 Γλώσσα: κοινωνικός κώδικας εξωτερίκευσης

του εσωτερικού εαυτού

ΟΜΑΔΕΣ:
ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΕΣ &
ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΚΕΣ ΔΙΑΣΤΑΣΕΙΣ
ΤΗΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΤΟΥΣ
 ΟΜΑΔΑ
 Κάθε είδους ανθρώπινος σχηματισμός μπορεί να
χαρακτηριστεί ομάδα
 Οικογένεια
 Εφήμερη παρέα
 Σπουδαστές σε μία αίθουσα
 Μέλη εταιρείας ή υπηρεσίας
 Κοινωνικές τάξεις
 Ολόκληρα έθνη

 Θεωρείται ότι σε μία ομάδα τα άτομα είναι αλληλέγγυα,

μπορούν να πετύχουν περισσότερα μαζί και στο πλαίσιο της
νιώθουν προστασία και ασφάλεια

ΟΜΑΔΑ

 Κεντρικό ζήτημα το πέρασμα από το άτομο στη συλλογικότητα

 Οι διατομικές σχέσεις «φτιάχνουν» κάτι άλλο, διαφορετικό,

πέρα και πάνω από τα άτομα, που μοιάζει επίσης να
σκέφτεται, να αισθάνεται, να συμπεριφέρεται, να ζει, να
αναπτύσσεται, να πεθαίνει…
 ΠΕΝΤΕ ΕΙΔΗ ΟΜΑΔΩΝ

 Πλήθος (ή μάζα)

 Φατρία

 Συσσωμάτωση

 Μικρή η πρωτογενής

 Δευτερογενής (ή οργάνωση)

*Anzieu & Martin (1968)

 Μεγάλος αριθμός ατόμων

 Σχετικά χαμηλός βαθμός οργάνωσης

 Βρίσκονται στον ίδιο χώρο για την

ικανοποίηση προσωπικής τους ανάγκης
(μετρό, αθλητικό γεγονός, εμπορικό κέντρο)
ΠΛΗΘΟΣ
 Μάζα: χωρίς φυσική παρουσία (κοινό ΜΜΕ)

 Προς τα κάτω εξίσωση των ατομικών

νοητικών ικανοτήτων

 Τυφλή υπακοή σε ένα ηγέτη που τα υπνωτίζει

  Κυριαρχεί η αναζήτηση της ομοιότητας

 Ατμόσφαιρα ασφάλειας και

συναισθηματικής υποστήριξης

 Ολιγομελής ομάδα

ΦΑΤΡΙΑ  Χαμηλός βαθμός οργάνωσης

 Κυρίως μέλη που θέλουν να αναβάλλουν

την ένταξη στον κοινωνικό ή ενήλικο κόσμο
(εφηβικές ομάδες) ή άτομα αποκομμένα
από συναισθηματικούς και οικογενειακούς
δεσμούς (παρέες που κινούνται στα όρια
των κοινωνικών κανόνων)

Σύλλογος ή Ένωση

 Μεσαίος βαθμός οργάνωσης

 Ποικίλλει ο αριθμός των μελών

ΣΥΣΣΩΜΑΤΩΣΗ  Σταθεροί στόχοι

 Επιφανειακές ανθρώπινες σχέσεις

 Τα περισσότερα μέλη δεν αναζητούν ενεργά

την πραγμάτωση των στόχων αλλά
στηρίζονται σε αντιπροσώπους
  Σχετικά μικρός αριθμός συμμετεχόντων

 Ενεργή αναζήτηση κοινών στόχων

 Έντονες συναισθηματικές σχέσεις μεταξύ

ΜΙΚΡΗ Ή των μελών
ΠΡΩΤΟΓΕΝΗΣ
 Αλληλεγγύη και αλληλεξάρτηση

 Δημιουργία κανόνων, γλώσσας και

τελετουργικών που χαρακτηρίζουν την
ομάδα

 Τυπικές και ορθολογικές σχέσεις

 Μεγάλος βαθμός οργάνωσης

ΔΕΥΤΕΡΟΓΕΝΗΣ
 Προσδιορισμένοι στόχοι
Ή ΟΡΓΑΝΩΣΗ
 Κοινωνικό σύστημα που λειτουργεί θεσμικά
στο εσωτερικό κάποιου ιδιαίτερου τομέα της
κοινωνικής πραγματικότητας
 ΠΡΩΤΟΓΕΝΕΙΣ ΟΜΑΔΕΣ
 4-30 άτομα

 Κοινός λόγος ύπαρξης και κοινό πεπρωμένο

 Μικρή διαπροσωπική απόσταση

 Δυνατότητα σύναψης άμεσων διαπροσωπικών σχέσεων

μεταξύ των μελών

 Αντίληψη ομαδικότητας από τα μέλη και τους άλλους

 Διάρκεια

ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΟΜΑΔΩΝ

 Ερευνητικά ρεύματα:

 Δυναμικό ρεύμα

 Ψυχαναλυτικό ρεύμα

 Αλληλεπιδραστικό ρεύμα
  Η ομάδα δεν ανάγεται στο άθροισμα
ατομικών συμπεριφορών

 Η ομαδική κατάσταση προσδιορίζει τη

συμπεριφορά των ατόμων

ΔΥΝΑΜΙΚΟ  Η αλλαγή και η αντίσταση στην αλλαγή

αποτελούν πρωταρχική όψη της ζωής των
ΡΕΥΜΑ
ομάδων

 Ψυχολογικό πεδίο ομάδας: περιλαμβάνει

πλήθος αλληλεξαρτώμενων στοιχείων
όπως στόχοι, κανόνες, αντίληψη
περιβάλλοντος, διαίρεση ρόλων και
θέσεων, τα ίδια τα μέλη

 Η ομάδα ως δυναμικό σύνολο υπόκειται σε

δυνάμεις εξωτερικές και εσωτερικές, οι
οποίες δημιουργούν θετικές και αρνητικές
τάσεις

 Θετικές τάσεις: Θέληση επίτευξης

ΔΥΝΑΜΙΚΟ ορισμένων στόχων, αντιστοιχούν στην
ΡΕΥΜΑ λειτουργία παραγωγής

 Αρνητικές τάσεις: προκαλούν κινήσεις

αποφυγής, αντιστοιχούν στην λειτουργία
συντήρησης και άρα επιβίωσης
  Η άριστη λειτουργία της ομάδας
προϋποθέτει την καλύτερη δυνατή
κατανομή ενέργειας μεταξύ των
λειτουργιών παραγωγής και συντήρησης
ΔΥΝΑΜΙΚΟ  Στη βέλτιστη ενεργειακή επένδυση
ΡΕΥΜΑ πρωταρχικό ρόλο έχει ο εμψυχωτής

 Ο ρόλος του εμψυχωτή της ομάδας δεν

ταυτίζεται απαραίτητα με τον ρόλο του
ηγέτη

 Ψυχαναλυτικές έννοιες και μοντέλα

μεταφέρονται στην περιγραφή και την
ερμηνεία σχεσιακών και ομαδικών φαινομένων

 Πρώτη τοπική: σε κάθε ομάδα υπάρχει

ΨΥΧΑΝΑΛΥΤΙΚΟ συνειδητό, προσυνειδητό και ασυνείδητο
ΡΕΥΜΑ
 Δεύτερη τοπική: το Αυτό ο ενορμητικός πόλος
της ομάδας, το Εγώ οι στόχοι της ομάδας και
συχνά ενσαρκώνεται στον ηγέτη, το Υπερεγώ
οι κανόνες λειτουργίας και κοινά αποδεκτές
αρχές
  Αρχική παραδοχή: ό,τι αρκεί για να
καταλάβουμε την λειτουργία μίας ομάδας
να παρατηρήσουμε και να περιγράψουμε
ΑΛΛΗΛΕΠΙΔΡΑΣΤΙΚΟ
συστηματικά τα μόνα φυσικά δεδομένα
ΡΕΥΜΑ
που υποπίπτουν άμεσα στην αντίληψή
μας, δηλαδή τη διεργασία αλληλεπίδρασης
μεταξύ των μελών της

 Η εισαγωγή αλλαγών σε θέματα

 καθημερινής διαβίωσης
 και εργασιακά και οργανωτικά

 Παρουσιάζει πάντα δυσκολίες

 Συνήθως απαιτεί περιόδους

ΑΛΛΑΓΗ διαπραγματεύσεων και προσαρμογής

 Οι δυνάμεις που πιέζουν προς μία κατεύθυνση

μπορεί να αυξήσουν και την αντίθετη δύναμη –
Αντίσταση

 Ευκολότερη η αλλαγή κατόπιν συλλογικής

συζήτησης και δέσμευσης
  Η αποτελεσματική λειτουργία μίας ομάδας
εξαρτάται από το είδος και τον βαθμός
οργάνωσης των δραστηριοτήτων των
μελών της και που σκοπεύουν στην
εκπλήρωση των κοινών στόχων

ΗΓΕΣΙΑ  Η αναγκαιότητα της ηγεσίας προκύπτει από

τις πρώιμες προσπάθειες των ανθρώπων
να οργανώσουν από κοινού
δραστηριότητες για την επίτευξη ενός
στόχου

 Ηγέτης – Διευθυντής επιχείρησης ή

σχολείου, πρόεδρος κυβέρνησης, πιλότος,
αρχηγός ποδοσφαιρικής ομάδας ή μίας
παρέας

ΗΓΕΣΙΑ  Ηγέτης: η κοινωνική θέση εντός μίας

ομαδικής δομής

 Ηγεσία: η διαδικασία αλληλεπίδρασης και

αμοιβαίας κοινωνικής επιρροής μεταξύ του
ηγέτη και των μελών της ομάδας
  Αμοιβαία διαδικασία επιρροής ανάμεσα σε
αρχηγό και μέλη

 Συναλλακτική διαδικασία – Ηγέτης και

μέλη συνεργάζονται, ανταλλάσσουν ιδέες,
ΗΓΕΣΙΑ χρόνο, ενέργεια και δεξιότητες με στόχο
την μεγιστοποίηση των κοινών οφελών

 Μετασχηματιστική διαδικασία – Ο ικανός

ηγέτης αυξάνει την ικανοποίηση, την
εμπιστοσύνη και τα κίνητρα των μελών

 Συνεργατική διαδικασία νόμιμης επιρροής

και όχι τόσο άσκησης εξουσίας

ΗΓΕΣΙΑ  Διαδικασία αναζήτησης στόχων, καθώς

οργανώνει και κινητοποιεί τα μέλη της
ομάδας προς την κατεύθυνση επίτευξης
ατομικών και ομαδικών στόχων
 ΜΟΝΤΕΛΑ ΑΝΑΔΥΣΗΣ ΗΓΕΤΗ
 Ατομικών χαρακτηριστικών

 Στυλ ηγεσίας

 Περίστασης
ΗΓΕΤΗΣ
 Αλληλεπίδρασης στυλ ηγεσίας και περίστασης

 Ανταλλαγών ηγέτη-μέλους

 Γνωστικό

 Μετασχηματιστικής ηγεσίας

 Ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της

προσωπικότητας: εξωτερική εμφάνιση,
ευφυΐα, φύλο, εθνικότητα
ΗΓΕΤΗΣ –  Άτομα εξωστρεφή, ευχάριστα, υπεύθυνα,
ΜΟΝΤΕΛΟ
συναισθηματικά αυτοελεγχόμενα, έξυπνα
ΑΤΟΜΙΚΩΝ
ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΩΝ
 Με κοινωνική νοημοσύνη, εμπειρία σε
σχέση με τους στόχους της ομάδας και
υψηλό επίπεδο συμμετοχής στις ομαδικές
διαδικασίες
 Αυταρχική ηγεσία

 Ο ηγέτης λαμβάνει αποφάσεις για την

οργάνωση και την εργασία μόνος του,

ΗΓΕΤΗΣ –  Δεν αιτιολογεί και δεν συζητά τις αποφάσεις

ΜΟΝΤΕΛΟ ΤΩΝ του
ΣΤΥΛ ΗΓΕΣΙΑΣ
 Δεν ανακοινώνει τα κριτήρια αξιολόγησης

 Έξω από την ζωή της ομάδας

 Παρεμβαίνει μόνο σε περίπτωση δυσκολίας

Δημοκρατική ηγεσία

 Οι αποφάσεις προκύπτουν από συζητήσεις με

τα μέλη

ΗΓΕΤΗΣ –  Αιτιολογεί τις αξιολογήσεις

ΜΟΝΤΕΛΟ ΤΩΝ
ΣΤΥΛ ΗΓΕΣΙΑΣ  Προτείνει λύσεις στα προβλήματα

 Ενθαρρύνει την ανάπτυξη συμμετοχικού

κλίματος

 Σχετικά ενταγμένος στη ζωή της ομάδας

 Επιτρεπτική ηγεσία

 Παρουσιάζει στην ομάδα τα διαθέσιμα μέσα

και υλικά

 Στη συνέχεια υιοθετεί παθητική στάση

ΗΓΕΤΗΣ –
ΜΟΝΤΕΛΟ ΤΩΝ  Αφήνει την ομάδα ελεύθερη να δράσει
ΣΤΥΛ ΗΓΕΣΙΑΣ
 Δεν κρίνει

 Δεν αξιολογει

 Δεν παίρνει πρωτοβουλίας βοήθειας της

ομάδας

 Η παραγωγικότητα της ομάδας αυξάνεται στο

αυταρχικό κλίμα

 Η δημοκρατική ηγεσία έχει ως αποτέλεσμα

ΗΓΕΤΗΣ – μεγαλύτερη συνοχή της ομάδας και υψηλό
ΜΟΝΤΕΛΟ ΤΩΝ βαθμό ικανοποίησης των μελών
ΣΤΥΛ ΗΓΕΣΙΑΣ
 Η επιτρεπτική ηγεσία ενδέχεται να
δημιουργήσει μία ατμόσφαιρα στην οποία τα
μέλη δεν είναι ούτε παραγωγικά ούτε
ικανοποιημένα
 Παράγοντες της περίστασης:

 Το είδος του έργου ή των στόχων της

ομάδας

ΗΓΕΤΗΣ –  Οι ανάγκες των μελών για λιγότερη ή

ΜΟΝΤΕΛΟ ΤΗΣ περισσότερη καθοδήγηση
ΠΕΡΙΣΤΑΣΗΣ
 Η οργανωτική δομή της ομάδας

 Τα επικοινωνιακά δίκτυα της ομάδας

 Οι διομαδικές σχέσεις

Η ιδανική ηγεσία προκύπτει από έναν

συνδυασμό:
ΗΓΕΤΗΣ –
 Των ατομικών χαρακτηριστικών του ηγέτη
ΜΟΝΤΕΛΟ
ΑΛΛΗΛΕΠΙΔΡΑΣΗΣ
ΣΤΥΛ ΗΓΕΣΙΑΣ &
 Του στυλ ηγεσίας του
ΠΕΡΙΣΤΑΣΗΣ
 Και των συγκεκριμένων αναγκών και
ιδιαιτεροτήτων της ομάδας
  Η αποτελεσματικότητα του ηγέτη
καθορίζεται από την ποιότητα των
προσωπικών του σχέσεων με κάθε μέλος
της ομάδας ξεχωριστά
ΗΓΕΤΗΣ –
ΜΟΝΤΕΛΟ  Τα μέλη που διατηρούν καλές σχέσεις με
ΑΝΤΑΛΛΑΓΩΝ τον ηγέτη:
ΗΓΕΤΗ-ΜΕΛΟΥΣ  Τον εμπιστεύονται περισσότερο
 Λειτουργούν πιο αποδοτικά
 Απολαμβάνουν μεγαλύτερη
ιακνοποίηση

 Τα άτομα σχηματοποιούν μία αναπαράσταση

για τα κατάλληλα χαρακτηριστικά και τις
δεξιότητες που πρέπει να διαθέτει ένας ικανός
ΗΓΕΤΗΣ – αρχηγός
ΓΝΩΣΤΙΚΟ
ΜΟΝΤΕΛΟ  Εξετάζουν ποιο μέλος της ομάδας
ανταποκρίνεται αποτελεσματικότερα σε αυτή
την αναπαράσταση

 Όταν οι επιλογές πολλών μελών συγκλίνουν σε

ένα πρόσωπο τότε αυτό αναδύεται σε ηγέτη
  Ιδέα ηγετικού χαρίσματος

 Χαρισματικός ομιλητής
 Εκφράζει ιδέες γοητευτικές, απλές και
εύκολα κατανοητές

ΗΓΕΤΗΣ –  Έντονη αλληλεπίδραση με τα μέλη και

ΜΟΝΤΕΛΟ
ΜΕΤΑΣΧΗΜΑΤΙΣΤΙΚΗΣ
ισότιμες ανταλλαγές με αυτά
ΗΓΕΣΙΑΣ  Λαμβάνει υπόψη τις προσωπικές τους
ανάγκες – Προσφέρει καθοδήγηση

 Τα μέλη εμπνέονται, αποκτούν όραμα,

αφιερώνονται στους συλλογικούς στόχους,
συχνά θυσιάζουν το ατομικό υπέρ του
ομαδικού συμφέροντος

Η συνοχή παραπέμπει:

 Στις δυνάμεις που κρατούν ενωμένα τα μέλη

της ομάδας, εμποδίζοντας τις δυνάμεις που
ΣΥΝΟΧΗ ΟΜΑΔΩΝ
τείνουν στη διάλυση και την αποσύνθεση

 Και στη συνολική έλξη που ασκεί η ομάδα στα

μέλη της
 Εξωτερικοί παράγοντες (ένταση του αισθήματος
του «εμείς»):

 Έλξη του κοινού σκοπού, μπορεί να βιώνεται

με ενθουσιασμό

 Έλξη της συλλογικής δράσης, μπορεί να

ΣΥΝΟΧΗ ΟΜΑΔΩΝ
αποτελεί από μόνη της πηγή ικανοποίησης

 Έλξη της υπαγωγής στην ομάδα, περιλαμβάνει

αισθήματα ισχύος, υπερηφάνειας και
ασφάλειας, όπως επίσης την επικοινωνία με
τους άλλους και την υπερνίκηση του άγχους
της μοναξίας

Εσωτερικοί παράγοντες:

 Διανομή και συνάρθρωση των ρόλων που

ΣΥΝΟΧΗ ΟΜΑΔΩΝ εξαρτώνται από το είδος του έργου και τις
ικανότητες των μελών – Έχουν όψη ιεραρχική

 Ομαδική συμπεριφορά και είδος ηγεσίας

 Συμμορφωτικότητα

 Τάση των μελών να ακολουθούν ομαδικούς

κανόνες και πρότυπα

ΟΜΑΔΙΚΕΣ  Υιοθετούν παρόμοιες απόψεις και

ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΕΣ συμπεριφορές

 Έχουν κοντινά συναισθήματα

 Χρησιμοποιούν ακόμη και ίδιες εκφράσεις

Παρέκκλιση

 Κοινωνικά αντιληπτή παράβαση των

κανόνων και προτύπων ενός δεδομένου
ΟΜΑΔΙΚΕΣ κοινωνικού συστήματος
ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΕΣ
 Συμπεριφορά που αμφισβητεί τους
κοινωνικούς κανόνες και ταυτόχρονα τη
συνοχή ή την ενότητα του συστήματος
 Ανταγωνιστικότητα και επιθετικότητα προς το
εξωτερικό της ομάδας

 Η συνοχή αυξάνεται σε απειλούμενες

ΟΜΑΔΙΚΕΣ ομάδες
ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΕΣ
 Οι ομάδες αυθόρμητα επιζητούν να
αυξήσουν την εσωτερική αλληλεγγύη,
αναζητώντας καταστάσεις ανταγωνισμού ή
επιτιθέμες σε άλλες

 Μετάδοση της πληροφορίας σε δίκτυο με

αναμεταδότες, αντιστοιχεί σε πολλές
καταστάσεις της καθημερινότητας (φήμες,
επικοινωνία στόμα με στόμα)
ΦΗΜΕΣ
Φήμη:
 Γενική κατάφαση που εμφανίζεται σαν
αληθινή, χωρίς όμως να υπάρχει κανένα
συγκεκριμένο δεδομένο που να επιτρέπει την
επαλήθευσή της
 Θεμελιώδεις νόμοι περιγραφής και επεξήγησης
της διάδοσης της φήμης:

 Πληροφοριακή αποδυνάμωση και ισοπέδωση

ΦΗΜΕΣ
 Τονισμός

 Αφομοίωση

Πληροφοριακή αποδυνάμωση και ισοπέδωση

 Όσο η φήμη κυκλοφορεί γίνεται όλο και πιο
σύντομη, συνοπτική, εύκολη στην κατανόηση
και στην αφήγηση

 Το 70% των λεπτομερειών χάνονται στις

πρώτες 5-6 μεταδόσεις
ΦΗΜΕΣ
 Στην τελική φάση διάδοσης, η πληροφοριακή
αποδυνάμωση σταθεροποιείται, η φήμη
λαμβάνει τελική μορφή που κατανοείται και
μεταφέρεται πιο εύκολα

 Τα ίδια τα άτομα επιλέγουν τις πληροφορίες

που επιβεβαιώνουν τις προσμονές τους
 Αφομοίωση

 Οι πληροφορίες αλλάζουν για να

ενσωματώνονται στην αφήγηση και να
υπακούν στην λογική της κεντρικής ιδέας της
ΦΗΜΕΣ
φήμης, αυξάνοντας την αληθοφάνειά της

 Η πληροφορία προσαρμόζεται στα

ενδιαφέροντα, τις εικόνες και τις
προκαταλήψεις της κοινωνικής ομάδας εντός
της οποίας αναπτύσσεται η φήμη

Τονισμός

 Μερικές λεπτομέρειες γίνονται αντιληπτές,

κατακρατούνται και αναπαράγονται με
ΦΗΜΕΣ
επιλεκτικό τρόπο

 Έτσι ενδυναμώνονται και λαμβάνουν κεντρική

θέση στη σημασία της φήμης
 Συνθήκες στις οποίες πρέπει να στηρίζεται η
φήμη:

 Η πληροφορία να είναι πιστευτή, αληθοφανής

και επιθυμητή

 Βασίζεται στη θεμελιώδη ανάγκη των

ΦΗΜΕΣ
ανθρώπων να εντάσσονται σε ένα σύστημα
πεποιθήσεων, σύμφωνα με το οποίο είναι
δυνατόν να αποδοθούν συγκεκριμένα
χαρακτηριστικά σε κοινωνικές κατηγορίες

 Δεν παίζει ρόλο η αλήθεια των πληροφοριών

αλλά ότι συσπειρωνόμαστε γύρω από αυτές

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ
ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ
 PREVIOUSLY…

ΤΟ ΠΡΩΤΟ ΜΟΝΤΕΛΟ ΕΠΙΚΟΙΩΝΙΑΣ

Κλασσική επικοινωνιακή αλυσίδα

 Η προσέγγιση της ολότητας
ΘΕΩΡΙΑ ΤΩΝ
Η μελέτη του τρόπου με τον οποίο τα
ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ
στοιχεία ενός συστήματος συνυπάρχουν
και αλληλεπιδρούν

Σύνολο διαφοροποιημένων και

αλληλοσχετιζόμενων στοιχείων

Μπορεί να διατηρήσει τόσο την εσωτερική

συνοχή του, όσο και την αυτονομία του, σε
σχέση με το περιβάλλον.
ΣΥΣΤΗΜΑ
Τα στοιχεία δεν ενδιαφέρουν για τις ατομικές
ιδιότητές τους, αλλά ως προς τις σχέσεις που
διατηρούν με τα υπόλοιπα.

Μπορούν να αλλάζουν, χωρίς να αλλάζει το

σύστημα (πχ κοινωνία).
 Η οργάνωση ενός συστήματος απαιτεί
ενέργεια.

Κλειστά συστήματα: δεν ανταλλάσσουν

ενέργεια και πληροφορία με το
περιβάλλον. Τείνουν σε μεγαλύτερη
ΣΥΣΤΗΜΑ αταξία, μικρότερη οργάνωση και κατά
συνέπεια στο θάνατο.

Ανοιχτά συστήματα: αντιστέκονται στην

αύξηση της εντροπίας δεχόμενα ενέργεια
και πληροφορία και διατηρούν τάξη-
οργάνωση σε υψηλό επίπεδο.

Το σύνηθες πλαίσιο κατανόησης κάθε

επικοινωνιακής διαδικασίας

Η επικοινωνία γραμμικό σχήμα

Συνδέει μία πηγή ελεύθερη να επιλέξει το

μήνυμα με έναν προορισμό που δέχεται το
ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΗ
μήνυμα (με τους νοηματικούς καταναγκασμούς
ΘΕΩΡΙΑ ΤΗΣ
του, με ό,τι αντικειμενικά σημαίνει)
ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΣ
Η επικοινωνία τεμαχίζεται στα πιο στοιχειώδη
και απλά συστατικά της για να μπορούν να
εξεταστούν ποσοτικά, αντικειμενικά και
ουδέτερα
 Αρχές δεκαετίας του ’50

Μελετούν την ανθρώπινη επικοινωνία

ΣΧΟΛΗ
παρακάμπτοντας την τηλεγραφική
PALO ALTO
οπτική και την ιδέα ότι η μόνη
επικοινωνία που μας ενδιαφέρει είναι η
λεκτική, εκούσια και συνειδητή.

Εισάγουν την μέλετη:

• της μη-λεκτικής επικοινωνίας

• των κοινωνικο-συμβολικών χρήσεων του
χώρου
• του ευρύτερου κοινωνικού περιβάλλοντος
ΣΧΟΛΗ
• και της σημασίας των επικοινωνιακών
PALO ALTO
κωδίκων

Θεωρούν την επικοινωνία ένα πολυεπίπεδο

ενιαίο όλο, στο οποίο κάθε άτομο συμμετέχει,
χωρίς να είναι η αρχή ή το τέλος της
  Αρχή της ολότητας
ΑΡΧΕΣ
ΑΝΘΡΩΠΙΝΩΝ  Αρχή της κυκλικής αιτιότητας
ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ
 Αρχή της ρύθμισης

Η απλή παράθεση των στοιχείων δεν είναι

ικανή να μας πληροφορήσει σχετικά με τις
θεμελιώδεις ιδιότητες του συστήματος

Κάθε σύστημα έχει τα δικά του ιδιαίτερα

χαρακτηριστικά, τα οποία είναι διαφορετικά
ΑΡΧΗ ΤΗΣ
από αυτά των στοιχείων που το αποτελούν
ΟΛΟΤΗΤΑΣ
Η ανάλυση απομονωμένων τμημάτων δεν
βοηθά στην κατανόηση της πολυπλοκότητας
του συστήματος

Παράδειγμα: κοινωνική έρευνα σε μία ομάδα

 Έτσι, η αλληλεπίδραση δεν μπορεί να
αναχθεί στη δράση ενός προσώπου επί
ενός άλλου προσώπου

Μία σχέση δεν μπορεί να γίνει κατανοητή

αποκλειστικά από την επιρροή της
ΑΡΧΗ ΤΗΣ συμπεριφοράς ενός ατόμου στο άλλο,
ΟΛΟΤΗΤΑΣ αλλά ως αποτέλεσμα ενός εξελισσόμενου
συνόλου αμοιβαίων προσαρμογών και
ρυθμίσεων σε ένα συγκεκριμένο
περιβάλλον

Παράδειγμα: η οικογένεια

Η συμπεριφορά του κάθε μέλους εγγράφεται

δυναμικά σε ένα πολύπλοκο πλαίσιο αμοιβαίων
εξαρτήσεων, δράσεων και αναδράσεων

Γραμμικό μοντέλο
Η συμπεριφορά του Α προκαλεί τη
ΑΡΧΗ ΤΗΣ
συμπεριφορά του Β
ΚΥΚΛΙΚΗΣ
Η σχέση ερμηνεύεται με βάση τα
ΑΙΤΙΟΤΗΤΑΣ
χαρακτηριστικά της προσωπικότητάς τους

Κυκλική αιτιότητα
Η συμπεριφορά του Α διατηρείται λόγω της
συμπεριφοράς του Β και αντιστρόφως
Παράδειγμα: οι σύζυγοι
 Το σύνολο των αλληλεπιδράσεων τείνει
προς τη σταθερότητα (κατάσταση
ΑΡΧΗ ΤΗΣ ισορροπίας), κυρίως όταν οι
ΡΥΘΜΙΣΗΣ επικοινωνιακές συμβάσεις (κανόνες,
πρότυπα, κώδικες κλπ) είναι λίγο πολύ
αποδεκτές από όλους

Σε κάθε επικοινωνία οι συμμετέχοντες

προσδιορίζουν τη φύση που τους συνδέει

Ο Α προτείνει στον Β ένα είδος σχέσης, το οποίο

ο Β μπορεί να επιβεβαιώσει, απορρίψει ή
ΑΡΧΗ ΤΗΣ μεταβάλει και αντιστρόφως
ΡΥΘΜΙΣΗΣ
Διεργασία που κάποια στιγμή σταθεροποιείται
και μοιάζει να υπακούσει σε έναν κανόνα

Διαφορετικά το σύστημα απορρυθμίζεται και

πιθανώς η επικοινωνία να πάψει να υφίσταται
 Θετική ανάδραση: κλιμακώνει την ένταση

Αρνητική ανάδραση: αποκλιμακώνει την

ένταση μέσω ήπιων και κατανοητικών
απαντήσεων

ΑΝΑΔΡΑΣΗ Τα συστήματα απαιτούν τόσο τη θετική

όσο και την αρνητική ανάδραση

Με τη θετική ανάδραση επιτυγχάνεται η

σταθερότητα
Με την αρνητική ανάδραση επιτρέπεται η
προσαρμογή σε αλλαγές

Σημεία αναγνώρισης:
Κινήσεις ενδιαφέροντος, χάδια, αγγίγματα
Θεμελιώδεις μονάδες κοινωνικής δράσεις

ΣΥΝΑΛΛΑΓΕΣ Ανταλλαγή σημείων αναγνώρισης:

Συναλλαγη
Μονάδα της κοινωνικής συναναστροφής

Συναλλακτική ανάλυση:
Διάγνωση των καταστάσεων του εγώ
 Συνεκτικό σύστημα συναισθημάτων και
συμπεριφορών

ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ  Γονέας
ΤΟΥ ΕΓΩ
 Ενήλικας

 Παιδί

Υιοθετεί τις ίδιες νοητικές καταστάσεις με τον

γονέα του και απαντά στα εξωτερικά
συναισθήματα με στάσεις και λόγια που είτε
ανήκαν στον γονέα του είτε ο γονέας ήθελε να
ΓΟΝΕΑΣ προκαλέσει στο άτομο

Μπορεί να είναι κανονιστικός ή κριτικός

(ελέγχει, απαιτεί, κλπ) ή τροφός (υποστηρίζει,
προστατεύει κλπ)
 Ασχολείται με την προσαρμογή στην
εξωτερική πραγματικότητα

Πραγματοποιεί αυτόνομες,
αντικειμενικές εκτιμήσεις της κατάστασης

ΕΝΗΛΙΚΑΣ Διατυπώνει σκέψεις και

προβληματισμούς ή λύσεις

Ο καθένας, ακόμη και τα παιδιά μπορούν

να επεξεργαστούν τα δεδομένα του
εξωτερικού κόσμου, αν
δραστηριοποιηθεί ο Ενήλικας

Αντιδρά όπως θα είχε αντιδράσει όταν ήταν

μικρό παιδί

Όλοι υπήρξαν μικρά παιδιά και όλοι κουβαλούν

κατάλοιπα της περιόδου

ΠΑΙΔΙ Αυτά ενεργοποιούνται υπό ορισμένες συνθήκες

Το πλέον πολύτιμο μέρος της προσωπικότητας

Προάγει χαρά, διαίσθηση, δημιουργικότητα

Υποταγμένο - στις γονεϊκές απαιτήσεις

Φυσικό, αυθόρμητο - δημιουργικό
 Σημαντικότερη καινοτομία:
Επικοινωνία και συμπεριφορά συνώνυμοι όροι

Κάθε συμπεριφορά είναι επικοινωνία και κάθε

ΣΧΟΛΗ επικοινωνία επηρεάζει τη συμπεριφορά
PALO ALTO
Έτσι, η μελέτη επικοινωνίας δεν αφορά τα
αποτελέσματα ενός μηνύματος σε έναν δέκτη,
αλλά το σύνολο της σχέσης που ενώνει τα
πρόσωπα

Αξιωματικές προτάσεις της μελέτης της

ανθρώπινης επικοινωνίας:

1. Δεν υπάρχει αντίθετο της

συμπεριφοράς, έτσι δεν υπάρχει
αντίθετο της επικοινωνίας – Αδύνατο να
ΣΧΟΛΗ μην επικοινωνούμε
PALO ALTO
Κάθε συμπεριφορά ισοδυναμεί με
μήνυμα, επηρεάζει τους άλλους, οι
οποίοι με την σειρά τους δεν μπορούν να
μην αντιδράσουν και άρα να μην
επικοινωνήσουν
 Αξιωματικές προτάσεις της μελέτης της
ανθρώπινης επικοινωνίας:

2. Δύο όψεις σε κάθε επικοινωνία:

 Περιεχόμενο – πληροφορία, μήνυμα
ΣΧΟΛΗ
 Σχέση – που συνδέει τους συμμετέχοντες
PALO ALTO
Η δεύτερη όψη περιλαμβάνει την πρώτη, γιατί
δίνει ορισμένες πληροφορίες για το πώς πρέπει
να κατανοήσουμε το περιεχόμενο -
Μεταεπικοινωνία

Αξιωματικές προτάσεις της μελέτης της

ανθρώπινης επικοινωνίας:

3. Δύο είδη επικοινωνίας μεταξύ ανθρώπων

Ψηφιακή
Σχέση σημείου – αντικειμένου αφηρημένη και
ΣΧΟΛΗ αυθαίρετη. Λογικοί κανόνες γλώσσες.
PALO ALTO Μεταβίβαση περιεχομένου – μηνύματος
εκπεφρασμένου με λέξεις

Αναλογική
Σχέση σημείου – αντικειμένου πιο άμεση
Οι λέξεις θα μπορούσαν να αντικατασταθούν
με εικόνες - χειρονομίες
Παραπέμπει στη σχέση
 Αξιωματικές προτάσεις της μελέτης της
ανθρώπινης επικοινωνίας:

ΣΧΟΛΗ 4. Κάθε επικοινωνία είναι συμμετρική ή

PALO ALTO συμπληρωματική
Ανάλογα με το εάν θεμελιώνεται στην ισότητα
(ελαχιστοποίηση διαφοράς) ή στη διαφορά (και
στη μεγιστοποίησή της)

Αντιστοιχεί σε οργανωμένες δραστηριότητες

Διέπεται από κανόνες

Οι μετέχοντες ενδέχεται να πετύχουν ή να

αποτύχουν
Άρα χρειάζεται να εφαρμόσουν στρατηγική
ΠΑΙΧΝΙΔΙ
Αποτελεί σύστημα
Συνεπάγεται τα στοιχεία:
 Κανόνες
 Υλικό ή συμβολικό εξοπλισμό
 Παίκτες
 Κινήσεις
 Άρα αλληλεπίδραση
 Γνωστικές λειτουργίες:

1. Επιτρέπει την ελαχιστοποίηση των

επιπτώσεων μίας πράξης – γι’ αυτό ευνοεί το
ρίσκο
ΠΑΙΧΝΙΔΙ
2. Επιτρέπει τον πειραματισμό σε
συμπεριφορές
3. Συμμετέχει στην εκμάθηση αναφορικά με
τις συμπεριφορές, τον υλικό και συμβολικό
περιβάλλοντα κόσμο

Εάν έχουμε λεπτομερή γνώση των συνθηκών

μίας συγκρουσιακής ή ανταγωνιστικής
κατάστασης, μπορούμε να κάνουμε
επακριβείς προβλέψεις για τις αποφάσεις
που θα πάρουν οι μετέχοντες

ΘΕΩΡΙΑ Παίγνιο
ΤΩΝ ΠΑΙΓΝΙΩΝ Η κατάσταση όπου δύο παίκτες:
 γνωρίζουν ότι αλληλοεξαρτώνται
 έχουν μία γκάμα επιλογών δράσης
(στρατηγική)
 έχουν ο καθένας γνώση της ενδεχόμενης
δράσης του άλλου
 και είναι ορθολογικοί
 Παρτίδα
Συνίσταται:
1. Στην ταυτόχρονη επιλογή μίας στρατηγικής
για τον καθένα
ΘΕΩΡΙΑ
2. Στο αποτέλεσμα που προκύπτει: κέρδος και
ΤΩΝ ΠΑΙΓΝΙΩΝ
κόστος

Πολλές παρτίδες – Με βάση τα αποτελέσματα

αναπροσαρμόζεται η στρατηγική των παικτών

ΜΗ ΛΕΚΤΙΚΗ
ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ
ΜΗ ΛΕΚΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ

 Όχι μόνο συνοδεύουν και συμπληρώνουν τα λεκτικά

στοιχεία επικοινωνίας

 Αποτελούν αυτόνομη και θεμελιώδη διάσταση της

αλληλεπίδρασης

 Καθορίζουν την ανθρώπινη επαφή

ΜΗ ΛΕΚΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ

Δύσκολα μπορούμε να εννοήσουμε την ανθρώπινη
επικοινωνία και σχέση αν δεν λάβουμε υπόψη:
 Την εντύπωση που δίνει κάποιος μέσα από την στάση
του (αυτοπεποίθηση, ντροπή, αμηχανία)

 Την συνολική στάση του σώματος και τις κινήσεις του

(χειρονομίες, εκφράσεις προσώπου)

 Τον τόνο της φωνής του – το ύφος του

 Την παρουσίαση του εαυτού και την «συντήρηση» του

σώματός του (καθαριότητα, ένδυση, καλλωπισμός)
ΜΗ ΛΕΚΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ

Ταξινόμηση Piaget (1970) για κάθε σημαίνον αντικείμενο:

 Ένδειξη

 Σύμβολο

 Σημείο

Το σημαίνον δεν διαφοροποιείται από το

σημαινόμενο, αλλά αποτελεί μέρος ή
αποτέλεσμά του

 Αξία περισσότερο εκφραστική παρά

ΜΗ ΛΕΚΤΙΚΑ επικοινωνιακή
ΣΤΟΙΧΕΙΑ:
ΕΝΔΕΙΞΗ  Μπορεί να παράγεται αθέλητα ως
αντίδραση στην αλληλεπίδραση

 Κυρίως σωματικές οι ενδείξεις (κινήσεις

εκνευρισμού, κοκκίνισμα ντροπής)
 Η συγκινησιακή κατάσταση εκδηλώνεται μέσω
των εκφράσεων του προσώπου, κινήσεων,
χειρονομιών και στάσεων

Σχεδόν όλοι, συνειδητά ή ασυνείδητα,

αναγνωρίζουν τα συναισθήματα των άλλων από το
ΜΗ ΛΕΚΤΙΚΑ
βλέμμα, το στόμα, το χρώμα του προσώπου κλπ
ΣΤΟΙΧΕΙΑ:
ΕΝΔΕΙΞΗ Η σωματική στάση δείχνει την εμπλοκή του
ατόμου στην αλληλεπίδραση (αποφυγή βλέμματος,
σταυρωμένα χέρια)

Μερικές στάσεις αποτελούν ενδείξεις της σχέσης

(αγκαλιά, χέρια που κρατιούνται)

Το σημαίνον διαφοροποιείται από το

σημαινόμενο, αλλά διατηρεί ομοιότητα ή
αναλογία με αυτό

 Μπορεί να δημιουργείται με μιμητική και

ΜΗ ΛΕΚΤΙΚΑ ηθελημένη χρήση ένδειξης (μορφασμοί)
ΣΤΟΙΧΕΙΑ:
ΣΥΜΒΟΛΟ  Μπορεί να αποτελεί μεταφορά,
αναλογικού τύπου περιγραφή μορφής ή
ιδέας – Περιγραφικές ή εικονογραφικές
χειρονομίες (απόσταση, ποσότητα) που
συνοδεύουν και υποβοηθούν μία
περιγραφή
 Τα σύμβολα είναι σωματικά

Υπάρχουν και συμπεριφορές με συμβολική

αξία:
ΜΗ ΛΕΚΤΙΚΑ
 χειραψία – εμπιστοσύνη
ΣΤΟΙΧΕΙΑ:
ΣΥΜΒΟΛΟ
 σηκωνόμαστε όρθιοι για να
χαιρετίσουμε – σεβασμός

 λουλούδια – αναγνώριση ή αγάπη

Το σημείο έχει χαρακτήρα απόλυτα συμβατικό

 Αυθαίρετη η σχέση που ενώνει σημαίνον και
σημαινόμενο
Συμβατικές χειρονομίες (χέρι για να
ζητήσουμε τον λόγο στην τάξη)
ΜΗ ΛΕΚΤΙΚΑ
 Σημεία που προέρχονται από ενδείξεις
ΣΤΟΙΧΕΙΑ:
Χαμόγελο - Ένδειξη: χαρά, Σημείο:
ΣΗΜΕΙΟ
αναγνώριση

 Σημεία συμβολικής προέλευσης:

Τελετουργικά ευγένειας (παραχώρηση
θέσης, εναγκαλισμός)
 ΜΗ ΛΕΚΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ

Λειτουργίες που πληρούν στην αλληλεπίδραση (Marc &

Picard, 1989)

 Επικοινωνιακή λειτουργία

 Σχεσιακή και ρυθμιστική λειτουργία

 Συμβολική λειτουργία

Σωματικά σημεία που μεταφέρουν πληροφορία

Λειτουργία αντίστοιχη της γλωσσικής

(αποχαιρετισμός με κίνηση χεριού)

ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΚΗ Στηρίζουν, συνοδεύουν, τονίζουν ή

ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ εικονογραφούν την ομιλία (περιγραφικές ή
εικονογραφικές κινήσεις)

Εκφραστική λειτουργία, μεταφράζοντας την

συναισθηματική κατάσταση

Λειτουργία εντύπωσης (χαμόγελο γοητείας,

καταφατικές κινήσεις)
 Παίζουν ρόλο στη δόμηση της σχέσης και στη
ρύθμιση των ανταλλαγών

Ορίζουν τη σχέση – Κοινωνική απόσταση, είδος

και ποιότητα σχέσης (συμπάθεια – φυσική
απόσταση, βλέμματα που συναντώνται,
ΣΧΕΣΙΑΚΗ &
κεφάλια που κλίνουν πλάγια)
ΡΥΘΜΙΣΤΙΚΗ
ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ
Εγκαθιδρύουν ή διατηρούν τη σχέση (κοίταγμα
στα μάτια και αγγίγματα – κινήσεις κατανόησης,
μορφασμοί)

Ρυθμίζουν τις ανταλλαγές (συγχρονισμός

συζήτησης ομάδων)

Χειρονομίες, κινήσεις και στάσεις με

ΣΥΜΒΟΛΙΚΗ συμβολική αξία
ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ
Αποκτούν το πλήρες νόημά τους στο πλαίσιο
κάποιου τελετουργικού (σήμα σταυρού,
γονυκλισία)
 ΜΗ ΛΕΚΤΙΚΗ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ
Παγκοσμιότητα των μη λεκτικών στοιχείων ως
παραγόντων επικοινωνίας

Πρόσωπο (καθρέφτης της ψυχής) αποτελεί την περιοχή

παραγωγής μη λεκτικών στοιχείων που ελέγχουμε
περισσότερο (ο καλύτερος μη γλωσσικός ψεύτης)

Χαμόγελο:
 Χαρά, ευτυχία
 Κρύβει την απογοήτευση
 Σαρκαστικό
 Επιθετικότητα

Ο τρόπος με τον οποίο συνδυάζονται

 γλωσσική
 και μη γλωσσική συμπεριφορά

Στενή σχέση ανάμεσα στην πολυπλοκότητα των

ΟΛΙΚΗ κινήσεων και των χειρονομιών και την γλωσσική
ΕΠΙΚΟΙΚΩΝΙΑ παροχή:
• Η σωματική δραστηριότητα αυξάνεται όταν
κάποιος μιλάει περισσότερο, για πιο
πολύπλοκα θέματα, στα οποία έχει πιο
ενεργή εμπλοκή και όταν έχει ανώτερες
γλωσσικές ικανότητες
 Όταν γλωσσική και σωματική διάσταση
επικοινωνίας αντιτίθενται

ΑΝΤΙΦΑΤΙΚΑ Η πρώτη εκδήλωση της συνειδητής θέλησης

ΜΗΝΥΜΑΤΑ
Η δεύτερη έκφραση του ασυνείδητου –
Διαφεύγει τον έλεγχο (υποκειμένου και
κοινωνίας)

ΜΗ ΛΕΚΤΙΚΗ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ
Δεν υπάρχει σημασία μίας κίνησης

Η κίνηση εντάσσεται σε ένα σύστημα αλληλεπιδράσεων με

πολλούς διαύλους που μεταφέρουν μηνύματα και νοήματα
που μπορεί να αλληλοεπιβεβαιώνονται ή να
αλληλοαναιρούνται.

Cosnier & Brossard (1984): Όταν δύο άνθρωποι επικοινωνούν,

ο καθένας εκπέμπει και δέχεται μία συνολική και ταυτόχρονα
ετερογενή εκφορά, αποτελούμενη από τον δυναμικό
συνδυασμό και συνέργεια πολλών στοιχείων:
 ΜΗ ΛΕΚΤΙΚΗ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ
 Φωνοακουστικά
 Γλωσσικό μέρος εκφοράς
 Φωνοακουστικό μέρος (τόνος, ύψος, ένταση, ρυθμός
 Οπτικά
 Στατικά (σωματότυπος, ενδυμασία)
 Κινητικά βραδέα (σχήμα προσώπου, ρυτίδες)
 Ταχέα κινητικά (εκφράσεις προσώπου, κινήσεις)
 Στοιχεία από άλλους διαύλους
 Οσφρητικούς
 Απτικούς
 Θερμικούς

ΧΩΡΟΧΡΟΝΟΣ &
ΤΕΛΕΤΟΥΡΓΙΚΑ
 Σημαντική μεταβλητή της διαπροσωπικής
σχέσης

Αναπόσπαστο μέρος του επικοινωνιακού

πλαισίου

Επικράτεια – Εδαφική κυριαρχία

ΧΩΡΟΣ
 Ζώνη που μια ομάδα ή ένα ζευγάρι κατέχει
και υπερασπίζεται σε σχέση με άλλους
ανθρώπους ή ζώα
Προσωπική απόσταση
 Χώρος που ένα άτομο υπερασπίζεται σε
σχέση με άλλους ανθρώπους ή ζώα

Οργάνωση χώρου
 Σταθερή (πόλεις, σπίτια)
 Ημισταθερή (έπιπλα)
 Άτυπος χώρος (χωρίζει άτομα)
ΧΩΡΟΣ
Αποστάσεις ατόμων
 Οικεία – λιγότερο από 45cm
 Προσωπική – 40cm – 1,20m
 Κοινωνική – 1,20cm – 3,60m
 Δημόσια – 3,60m+
 Έκφραση της εκτίμησης που κάνουν τα άτομα
για την σχέση και την επαφή τους ή το είδος
της σχέσης που θα ήθελαν να έχουν

Εξαρτάται από παράγοντες:

 Φύλο
ΔΙΑΠΡΟΣΩΠΙΚΗ  Ηλικία
ΑΠΟΣΤΑΣΗ  Συμπάθεια ή αντιπάθεια
 Φυσικά χαρακτηριστικά
 Κοινωνικό στάτους (μικραίνει στο ίδιο
στάτους)

Μεταβάλλονται με βάση την κουλτούρα και

τον περίγυρο

Άτομα κυκλικά: ισχυρότερες

κοινωνιοσυγκινησιακές σχέσεις

Άτομα σε γραμμή: παίρνουν λιγότερα ρίσκα

ΔΙΑΤΑΞΗ
ΣΤΟΝ Οι παράγοντες της απόστασης και της διάταξης
ΧΩΡΟ εξισορροπούνται πάντα από την οπτική
πρόσβαση

Πρόσωπο με πρόσωπο: περισσότερες λεκτικές

ανταλλαγές
 Οι κοινωνικές δραστηριότητες χωρίζονται σε:
 Δημόσιες – Προσκηνιακή περιοχή
 Τα άτομα ελέγχουν τις συμπεριφορές
τους
 Εκτυλίσσεται η «παράσταση»
 Το άτομο επενδύει στην εικόνα του
εαυτού του που επιθυμεί να του
ΠΕΡΙΟΧΗ
αναγνωρίσει το κοινό
 Υπακούει στους κανόνες ευγένειας και
ευπρέπειας
 Ιδιωτικές - Προσκηνιακή περιοχή
 Ο έλεγχος μειώνεται
 Το άτομο ξεφεύγει από την προσοχή του
κοινού

Χώρος του οποίου το άτομο ελέγχει τα όρια και

τον οποίο υπερασπίζεται

Μέρη του:
 Προσωπικός χώρος – Απειλή για την
ατομικότητα
ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΜΕΝΑ
ΕΔΑΦΗ ΤΟΥ ΕΓΩ
 Θέση – Σταθερή (οικογενειακό τραπέζι) –
Προσωρινή (παραλία)
 Χρήσιμος χώρος (ποδόσφαιρο σε μία
πλατεία)
 Προσωπικά είδη - Σχετίζονται με την
προσωπικότητα του ατόμου (είδος
προέκτασής του)
  Φυσικό στοιχείο
 Συμβολική δομή
 Ρυθμίζει τη ζωή των ατόμων και τις
κοινωνικές δραστηριότητες

ΧΡΟΝΟΣ Επηρεάζει την αλληλεπίδραση σε τρία

επίπεδα:
 Πολιτισμικό
 Κοινωνικό
 Ψυχολογικό

Κάθε πολιτισμός έχει μία αντίληψη του

χρόνου

Σχετίζεται με:
 Τρόπους παραγωγής αναγκαίων αγαθών
 Καθημερινές πρακτικές
ΧΡΟΝΟΣ –
 «Στυλ ζωής»
ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΟ
 Αξίες
ΕΠΙΠΕΔΟ
 Παραδόσεις
 Ρίζες στο παρελθόν

Παραδοσιακές κουλτούρες με κυκλική

αντίληψη του χρόνου – Σύγχρονες κουλτούρες
με γραμμική αντίληψη
 Χρόνος κοινωνικών αλληλεπιδράσεων
ποικίλλει στο εσωτερικό της κοινωνίας
ανάλογα με:
 Κοινωνική τάξη
 Ηλικία
ΧΡΟΝΟΣ –  Περιβάλλον ζωής
ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ  Δραστηριότητα
ΕΠΙΠΕΔΟ
Χρόνος αυστηρά κατακερματισμένος:
 Δουλειά (Κυρίαρχος ο χρόνος της εργασίας)
 Οικογενειακή ζωή
 Διασκέδαση
 Διακοπές

Αντιστοιχεί στο υποκειμενικό βίωμα

Οι διαπροσωπικές σχέσεις έχουν στη βάση τους

την ανάγκη για αναγνώριση

Προγραμματισμός χρόνου:
ΧΡΟΝΟΣ –  Εργαλειακός – Δραστηριότητες για την κάλυψη
ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΟ βιολογικών και κοινωνικών αναγκών
ΕΠΙΠΕΔΟ  Κοινωνικός – Δόμηση διαπροσωπικών
σχέσεων και επαφών (τελετουργικά,
συναλλαγές χρονοτριβής)
 Ατομικός προγραμματισμός – Στόχος οι
ενορμητικές και ναρκισσιστικές ικανοποιήσεις
από άλλους (παιχνίδι, οικειότητα)
 ΤΕΛΕΤΟΥΡΓΙΚΑ
Ηθολογία

Συμπεριφορές που έχουν χάσει την αρχική λειτουργία και

πολυπλοκότητά τους – Κράτησαν μόνο την αυστηρά
συμβολική

 Επαγγελματικό χαμόγελο
 Διάπλατο άνοιγμα ματιών
 Κλίση κεφαλιού για χαιρετισμό

ΤΕΛΕΤΟΥΡΓΙΚΑ
Κοινωνιολογία

Κωδικοποιημένο σύστημα πρακτικών, υπό συγκεκριμένες

συνθήκες τόπου και χρόνου, με βιωμένο νόημα και
συμβολική αξία – Σκηνοθεσία του σώματος

Συμβολική αξία: Αναγνώριση και σεβασμός μεταξύ των

συμμετεχόντων και έλεγχος κοινωνικών αλληλεπιδράσεων

Καθημερινά τελετουργικά ως κώδικας συμπεριφοράς (savoir

vivre)
  Σημεία υπαγωγής – Κάποιος ανήκει σε μία
κοινωνική ομάδα (ένδυση, κοσμήματα)

 Σημεία αναγνώρισης – Η παρουσία του

συνομιλητή λαμβάνεται υπόψη (χαμόγελο,
χειραψία, χαιρετισμός)
ΤΕΛΕΤΟΥΡΓΙΚΑ
ΣΗΜΕΙΑ  Σημεία σεβασμού – Αναγνωρίζεται το πρόσωπο
και οι διαφορές στην κοινωνική/συμβολική
ιεραρχία (παραχώρηση θέσης, σειράς)

 Σημεία στίξης – Εισάγουν ή κλείνουν μία

επικοινωνιακή ακολουθία (κάποιος κάθεται,
σηκώνεται, δίνει το χέρι)

Σε κάθε κοινωνική συνάντηση είναι απαραίτητο

αυτή να έχει οριστεί

Δηλαδή να υπάρχει μία κοινά αποδεκτή

αναπαράσταση της δράσης και να έχουν
μοιραστεί οι ρόλοι στους συμμετέχοντες
ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ -
ΣΕΝΑΡΙΟ Κάθε υποκείμενο παίζει έναν ρόλο με βάση το
σενάριο / διεκδικεί μία συγκεκριμένη ταυτότητα

Οι άλλοι συμμετέχοντες μπορούν να την

αποδεχθούν ή να μην την επικυρώσουν (πχ φλερτ
σε επαγγελματικό γεύμα)
 Η ομάδα, δηλαδή το σύνολο των ανθρώπων,
πρέπει να συνεργαστούν στενά

ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ - Στόχος: να διατηρηθεί ένας συγκεκριμένος

ΣΕΝΑΡΙΟ ορισμός της κατάστασης

Παράδειγμα: Ζευγάρι υποδέχεται νέους φίλους ή

ζευγάρι συζητάει μπροστά στα παιδιά

Η κοινωνική αλληλεπίδραση και τα τελετουργικά

επιτρέπουν στο άτομο να διατηρήσει ανέπαφο το
πρόσωπό του και την αξιοπρέπειά του
ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ - Με την καλή διαγωγή και την τήρηση των
ΣΕΝΑΡΙΟ κοινωνικών κανόνων το άτομο δείχνει στους
άλλους και στο περιβάλλον ότι έχει θετικές
ιδιότητες, ελέγχει το τελετουργικό και ότι είναι
ομαλά κοινωνικοποιημένο
 Σηματοδοτούν, οριοθετούν και διευκολύνουν τις
πιο «δύσκολες» και «ευαίσθητες» στιγμές της
ΤΕΛΕΤΟΥΡΓΙΚΑ σχέσης
ΠΡΟΣΒΑΣΗΣ
Προσέγγιση και απομάκρυνση, εγκαθίδρυση και
διακοπή επαφής και επικοινωνίας

Οι συμμετέχοντες στην επικοινωνία

ανταποκρίνονται στις θεμελιώδεις αμοιβαίες
προσμονές και ψυχολογικές ανάγκες
(ενδιαφέρον, προσοχή, σεβασμός, αναγνώριση)
ΤΕΛΕΤΟΥΡΓΙΚΑ
ΕΠΙΚΥΡΩΣΗΣ Σεβασμός με θετικά σημεία:
Χαιρετισμός, συγχαρητήρια, δώρα

Σεβασμός με αρνητικά σημεία:

Απόσταση για να μην παραβιαστεί η επικράτεια
και τα προστατευμένα εδάφη του
 Στόχος
Να αλλάξει η σημασία μίας πράξης ώστε από
προσβλητική να θεωρηθεί αποδεκτή
ΤΕΛΕΤΟΥΡΓΙΚΑ
Συγγνώμη
ΕΠΑΝΟΡΘΩΣΗΣ
Αναγνώριση παραβίασης κώδικα
Δήλωση ότι αισθάνεται άσχημα ο ένοχος
Κάθαρση μέσω των τύψεων
Υπόσχεση για ορθοδρόμηση

Για να λήξει το συμβάν πρέπει το άλλο άτομο να

δεχθεί τη συγγνώμη – Συνεργασία των δύο –
Επανορθωτική ανταλλαγή:
ΤΕΛΕΤΟΥΡΓΙΚΑ
ΕΠΑΝΟΡΘΩΣΗΣ Επίπληξη (εστίαση στο σφάλμα)
Προσφορά (δυνατότητας επανόρθωσης)
Αποδοχή (επιτρέπει και στον θύτη να διατηρήσει
την αξιοπρέπειά του)
 Αρνητική όψη
Μη τήρηση του κώδικα
Αγνόηση τελετουργικών πρόσβασης (δεν
χαιρετάμε)
Αγνόηση τελετουργικών επικύρωσης (δεν δίνουμε
προσοχή στον συνομιλητή, δεν ανταποκρινόμαστε
ΤΕΛΕΤΟΥΡΓΙΚΑ
σε πρόσκληση εορτασμού μίας επιτυχίας του)
ΠΑΡΑΒΙΑΣΗΣ
Αγνόηση τελετουργικών επανόρθωσης (δεν ζητάμε
συγγνώμη ή δεν συγχωρούμε)

Θετική όψη
Εμπρόθετη προσβολή του άλλου
Διαπροσωπική βία με λόγια ή πράξεις

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ
ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ
 ΜΗ ΛΕΚΤΙΚΗ
ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ

ΜΗ ΛΕΚΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ

 Όχι μόνο συνοδεύουν και συμπληρώνουν τα λεκτικά

στοιχεία επικοινωνίας

 Αποτελούν αυτόνομη και θεμελιώδη διάσταση της

αλληλεπίδρασης

 Καθορίζουν την ανθρώπινη επαφή

 ΜΗ ΛΕΚΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ
Δύσκολα μπορούμε να εννοήσουμε την ανθρώπινη
επικοινωνία και σχέση αν δεν λάβουμε υπόψη:
 Την εντύπωση που δίνει κάποιος μέσα από την στάση
του (αυτοπεποίθηση, ντροπή, αμηχανία)

 Την συνολική στάση του σώματος και τις κινήσεις του

(χειρονομίες, εκφράσεις προσώπου)

 Τον τόνο της φωνής του – το ύφος του

 Την παρουσίαση του εαυτού και την «συντήρηση» του

σώματός του (καθαριότητα, ένδυση, καλλωπισμός)

Σωματικά σημεία που μεταφέρουν πληροφορία

Λειτουργία αντίστοιχη της γλωσσικής

(αποχαιρετισμός με κίνηση χεριού)

ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΚΗ Στηρίζουν, συνοδεύουν, τονίζουν ή

ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ εικονογραφούν την ομιλία (περιγραφικές ή
εικονογραφικές κινήσεις)

Εκφραστική λειτουργία, μεταφράζοντας την

συναισθηματική κατάσταση

Λειτουργία εντύπωσης (χαμόγελο γοητείας,

καταφατικές κινήσεις)
 Παίζουν ρόλο στη δόμηση της σχέσης και στη
ρύθμιση των ανταλλαγών

Ορίζουν τη σχέση – Κοινωνική απόσταση, είδος

και ποιότητα σχέσης (συμπάθεια – φυσική
απόσταση, βλέμματα που συναντώνται,
ΣΧΕΣΙΑΚΗ &
κεφάλια που κλίνουν πλάγια)
ΡΥΘΜΙΣΤΙΚΗ
ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ
Εγκαθιδρύουν ή διατηρούν τη σχέση (κοίταγμα
στα μάτια και αγγίγματα – κινήσεις κατανόησης,
μορφασμοί)

Ρυθμίζουν τις ανταλλαγές (συγχρονισμός

συζήτησης ομάδων)

Χειρονομίες, κινήσεις και στάσεις με

ΣΥΜΒΟΛΙΚΗ συμβολική αξία
ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ
Αποκτούν το πλήρες νόημά τους στο πλαίσιο
κάποιου τελετουργικού (σήμα σταυρού,
γονυκλισία)
 ΜΗ ΛΕΚΤΙΚΗ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ
Παγκοσμιότητα των μη λεκτικών στοιχείων ως
παραγόντων επικοινωνίας

Πρόσωπο (καθρέφτης της ψυχής) αποτελεί την περιοχή

παραγωγής μη λεκτικών στοιχείων που ελέγχουμε
περισσότερο (ο καλύτερος μη γλωσσικός ψεύτης)

Χαμόγελο:
 Χαρά, ευτυχία
 Κρύβει την απογοήτευση
 Σαρκαστικό
 Επιθετικότητα

Όταν γλωσσική και σωματική διάσταση

επικοινωνίας αντιτίθενται

ΑΝΤΙΦΑΤΙΚΑ Η πρώτη εκδήλωση της συνειδητής θέλησης

ΜΗΝΥΜΑΤΑ
Η δεύτερη έκφραση του ασυνείδητου –
Διαφεύγει τον έλεγχο (υποκειμένου και
κοινωνίας)
 ΜΗ ΛΕΚΤΙΚΗ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ
Δεν υπάρχει σημασία μίας κίνησης

Η κίνηση εντάσσεται σε ένα σύστημα αλληλεπιδράσεων με

πολλούς διαύλους που μεταφέρουν μηνύματα και νοήματα
που μπορεί να αλληλοεπιβεβαιώνονται ή να
αλληλοαναιρούνται.

Cosnier & Brossard (1984): Όταν δύο άνθρωποι επικοινωνούν,

ο καθένας εκπέμπει και δέχεται μία συνολική και ταυτόχρονα
ετερογενή εκφορά, αποτελούμενη από τον δυναμικό
συνδυασμό και συνέργεια πολλών στοιχείων:

ΜΗ ΛΕΚΤΙΚΗ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ
 Φωνοακουστικά
 Γλωσσικό μέρος εκφοράς
 Φωνοακουστικό μέρος (τόνος, ύψος, ένταση, ρυθμός
 Οπτικά
 Στατικά (σωματότυπος, ενδυμασία)
 Κινητικά βραδέα (σχήμα προσώπου, ρυτίδες)
 Ταχέα κινητικά (εκφράσεις προσώπου, κινήσεις)
 Στοιχεία από άλλους διαύλους
 Οσφρητικούς
 Απτικούς
 Θερμικούς
 ΧΩΡΟΧΡΟΝΟΣ &
ΤΕΛΕΤΟΥΡΓΙΚΑ

Σημαντική μεταβλητή της διαπροσωπικής

σχέσης

Αναπόσπαστο μέρος του επικοινωνιακού

πλαισίου

Επικράτεια – Εδαφική κυριαρχία

ΧΩΡΟΣ
 Ζώνη που μια ομάδα ή ένα ζευγάρι κατέχει
και υπερασπίζεται σε σχέση με άλλους
ανθρώπους ή ζώα
Προσωπική απόσταση
 Χώρος που ένα άτομο υπερασπίζεται σε
σχέση με άλλους ανθρώπους ή ζώα
 Έκφραση της εκτίμησης που κάνουν τα άτομα
για την σχέση και την επαφή τους ή το είδος
της σχέσης που θα ήθελαν να έχουν

Εξαρτάται από παράγοντες:

 Φύλο
ΔΙΑΠΡΟΣΩΠΙΚΗ  Ηλικία
ΑΠΟΣΤΑΣΗ  Συμπάθεια ή αντιπάθεια
 Φυσικά χαρακτηριστικά
 Κοινωνικό στάτους (μικραίνει στο ίδιο
στάτους)

Μεταβάλλονται με βάση την κουλτούρα και

τον περίγυρο

 Φυσικό στοιχείο
 Συμβολική δομή
 Ρυθμίζει τη ζωή των ατόμων και τις
κοινωνικές δραστηριότητες

ΧΡΟΝΟΣ Επηρεάζει την αλληλεπίδραση σε τρία

επίπεδα:
 Πολιτισμικό
 Κοινωνικό
 Ψυχολογικό
 Κάθε πολιτισμός έχει μία αντίληψη του
χρόνου

Σχετίζεται με:
 Τρόπους παραγωγής αναγκαίων αγαθών
 Καθημερινές πρακτικές
ΧΡΟΝΟΣ –
 «Στυλ ζωής»
ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΟ
 Αξίες
ΕΠΙΠΕΔΟ
 Παραδόσεις
 Ρίζες στο παρελθόν

Παραδοσιακές κουλτούρες με κυκλική

αντίληψη του χρόνου – Σύγχρονες κουλτούρες
με γραμμική αντίληψη

Χρόνος κοινωνικών αλληλεπιδράσεων

ποικίλλει στο εσωτερικό της κοινωνίας
ανάλογα με:
 Κοινωνική τάξη
 Ηλικία
ΧΡΟΝΟΣ –  Περιβάλλον ζωής
ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ  Δραστηριότητα
ΕΠΙΠΕΔΟ
Χρόνος αυστηρά κατακερματισμένος:
 Δουλειά (Κυρίαρχος ο χρόνος της εργασίας)
 Οικογενειακή ζωή
 Διασκέδαση
 Διακοπές
 Αντιστοιχεί στο υποκειμενικό βίωμα

Οι διαπροσωπικές σχέσεις έχουν στη βάση τους

την ανάγκη για αναγνώριση

Προγραμματισμός χρόνου:
ΧΡΟΝΟΣ –  Εργαλειακός – Δραστηριότητες για την κάλυψη
ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΟ βιολογικών και κοινωνικών αναγκών
ΕΠΙΠΕΔΟ  Κοινωνικός – Δόμηση διαπροσωπικών
σχέσεων και επαφών (τελετουργικά,
συναλλαγές χρονοτριβής)
 Ατομικός προγραμματισμός – Στόχος οι
ενορμητικές και ναρκισσιστικές ικανοποιήσεις
από άλλους (παιχνίδι, οικειότητα)

ΤΕΛΕΤΟΥΡΓΙΚΑ
Ηθολογία

Συμπεριφορές που έχουν χάσει την αρχική λειτουργία και

πολυπλοκότητά τους – Κράτησαν μόνο την αυστηρά
συμβολική

 Επαγγελματικό χαμόγελο
 Διάπλατο άνοιγμα ματιών
 Κλίση κεφαλιού για χαιρετισμό
 ΤΕΛΕΤΟΥΡΓΙΚΑ
Κοινωνιολογία

Κωδικοποιημένο σύστημα πρακτικών, υπό συγκεκριμένες

συνθήκες τόπου και χρόνου, με βιωμένο νόημα και
συμβολική αξία – Σκηνοθεσία του σώματος

Συμβολική αξία: Αναγνώριση και σεβασμός μεταξύ των

συμμετεχόντων και έλεγχος κοινωνικών αλληλεπιδράσεων

Καθημερινά τελετουργικά ως κώδικας συμπεριφοράς (savoir

vivre)

Σε κάθε κοινωνική συνάντηση είναι απαραίτητο

αυτή να έχει οριστεί

Δηλαδή να υπάρχει μία κοινά αποδεκτή

αναπαράσταση της δράσης και να έχουν
μοιραστεί οι ρόλοι στους συμμετέχοντες
ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ -
ΣΕΝΑΡΙΟ Κάθε υποκείμενο παίζει έναν ρόλο με βάση το
σενάριο / διεκδικεί μία συγκεκριμένη ταυτότητα

Οι άλλοι συμμετέχοντες μπορούν να την

αποδεχθούν ή να μην την επικυρώσουν (πχ φλερτ
σε επαγγελματικό γεύμα)
 Η ομάδα, δηλαδή το σύνολο των ανθρώπων,
πρέπει να συνεργαστούν στενά

ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ - Στόχος: να διατηρηθεί ένας συγκεκριμένος

ΣΕΝΑΡΙΟ ορισμός της κατάστασης

Παράδειγμα: Ζευγάρι υποδέχεται νέους φίλους ή

ζευγάρι συζητάει μπροστά στα παιδιά

Η κοινωνική αλληλεπίδραση και τα τελετουργικά

επιτρέπουν στο άτομο να διατηρήσει ανέπαφο το
πρόσωπό του και την αξιοπρέπειά του
ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ - Με την καλή διαγωγή και την τήρηση των
ΣΕΝΑΡΙΟ κοινωνικών κανόνων το άτομο δείχνει στους
άλλους και στο περιβάλλον ότι έχει θετικές
ιδιότητες, ελέγχει το τελετουργικό και ότι είναι
ομαλά κοινωνικοποιημένο
 Η ΔΙΑΠΡΟΣΩΠΙΚΗ ΣΧΕΣΗ

Η ΔΙΑΠΡΟΣΩΠΙΚΗ ΣΧΕΣΗ
Οι στάσεις που μπορεί να υιοθετήσει ο δεύτερος ομιλητής
ακούγοντας τον πρώτο να του μιλάει:

 Ερμηνευτική

 Αξιολογική

 Συμβουλευτική ή στάση βοήθειας

 Εξεταστική

 Κατανοητική
  Διατυπώνει τις αιτίες για τις οποίες ο πρώτος
συνομιλητής είπε ή έκανε κάτι

 Καταλαμβάνει τη θέση του ανθρώπου που

ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΗ
γνωρίζει και λέει στον συνομιλητή του κάτι που
ΣΤΑΣΗ
ο ίδιος αγνοεί

 Δημιουργεί και ενδυναμώνει ανισότιμη σχέση,

ίσως και σχέση εξάρτησης

 Ο δεύτερος συνομιλητής μπορεί να αρνηθεί να

εμπλακεί στη σχέση που συνεπάγεται η στάση
του πρώτου (Αντίδραση (αμυντική ή επιθετική)
που δηλώνει την μη εξάρτησή του

 Αν θεωρήσει την ερμηνεία του πρώτου

ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΗ συνομιλητή λανθασμένη τότε μπορεί να
αισθανθεί έλλειμμα κατανόησης και να
ΣΤΑΣΗ
αρνηθεί να εκφραστεί περισσότερο

 Εάν θεωρήσει σωστή την ερμηνεία τότε τίθεται

το ερώτημα αν είναι έτοιμος να την ακούσει
και να την αποδεχθεί. Διαφορετικά θα
αισθανθεί απειλή και θα εγκαταλείψει την
προσπάθεια να εκφραστεί
  Η ερμηνεία σε αυτές τις περιπτώσεις δεν
θεμελιώνει την αυθεντική επικοινωνία/
αυθεντική έκφραση στο πλαίσιο της
διαπροσωπικής επικοινωνίας
ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΗ
ΣΤΑΣΗ
 Εξαίρεση όταν η ερμηνεία διατυπώνεται στο
σωστό πλαίσιο (θεραπευτική ή συμβουλευτική
σχέση) στη σωστή στιγμή. Κατάληξη κοινά
αποδεκτού τύπου σχέσης

 Διατυπώνει θετική ή αρνητική αξιολόγηση για

τα λεγόμενα ή τις πράξεις του πρώτου
συνομιλητή

ΑΞΙΟΛΟΓΙΚΗ  Αυτομάτως καταλαμβάνει τη θέση αυτού που

ΣΤΑΣΗ έχει τη δυνατότητα και τα στοιχεία για να
κρίνει τον δεύτερο συνομιλητή

 Σχέση ανισότιμη και δημιουργία ή

ενδυνάμωση σχέσης εξάρτησης
  Ενδεχόμενη αποδοκιμασία του Β για τα
λεγόμενά του θα τον αποθαρρύνει να συνεχίσει
να εκφράζεται – Αρνητικό σχεσιακό κλίμα

 Ενδεχόμενη επιβράβευση του Β, ενέχει πιθανή

ΑΞΙΟΛΟΓΙΚΗ «θετική στρέβλωση» των λεγομένων του για να
ΣΤΑΣΗ συνεχίσει να επιβραβέυεται

 Η επικοινωνία κινδυνεύει να χάσει την

αυθεντικότητά της καθώς ο Β θα προσπαθεί να
γίνεται ευχάριστος – Στο μέλλον θα
δυσκολευτεί να δεχθεί κριτική

 Προτείνει λύσεις, κάνει υποδείξεις ή δίνει

συμβουλές στον συνομιλητή του

 Ανισότιμη σχέση - Ο συνομιλητής

θεωρείται ανίκανος να σκεφθεί τα
ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ προβλήματά του και τρόπους για να τα
ΣΤΑΣΗ αντιμετωπίσει

 Κίνδυνος η έκφραση του συνομιλητή να

παραμείνει επιφανειακή καθώς η
συζήτηση επικεντρώνεται στις λύσεις και
όχι στο ίδιο το πρόβλημα
  «Μην κάνεις έτσι, θα τα βγάλεις πέρα…»

 Τάση να μην λαμβάνονται υπόψη τα

ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ αισθήματα και τα βιώματα του συνομιλητή
ΣΤΑΣΗ
 Κίνδυνος εμπλοκής σε μία επικοινωνία με
έντονα στοιχεία εξάρτησης και
επιθετικότητας

 Θέτει ερωτήσεις στον συνομιλητή του

 Η θέση αυτού που ρωτά δεν είναι ουδέτερη

 Δίνει τον τόνο στη συζήτηση – Αποκτά και

ΕΞΕΤΑΣΤΙΚΗ ενδυναμώνει την ισχύ επί του συνομιλητή
ΣΤΑΣΗ
 Στην ακραία μορφή της, παραπέμπει σε
κατάσταση ανάκρισης

 Ανισότιμη σχέση – Σχέση εξάρτησης

  Απαντώντας στις πρώτες ερωτήσεις, ο
συνομιλητής δεν έχει τίποτα να περιμένει
παρά την επόμενη ερώτηση

 Σταματά να αναζητά μέσα του τι και πως θα

ΕΞΕΤΑΣΤΙΚΗ το εκφράσει - Το έργο το έχει αναλάβει ο
ΣΤΑΣΗ συνομιλητής

 Οι ερωτήσεις πιθανό ισχυρότατο όπλο

καθοδήγησης απαντήσεων και χειραγώγησης
του συνομιλητή – Πιθανώς σκόπιμες και
ενσυνείδητες

 Κάθε ερώτηση αποτελεί επιλογή από

πολλές άλλες ερωτήσεις. Ο λόγος αυτού
που απαντά οδηγείται στην κατεύθυνση
του προσώπου που ρωτά. Προβάλλεται η
δική του κοσμοθεωρία.

ΕΞΕΤΑΣΤΙΚΗ  Κάθε ερώτηση, ανάλογα με τον τρόπο που

διατυπώνεται, ενεργοποιεί διαφορετικές
ΣΤΑΣΗ
συναισθηματικές ή/και ιδεολογικές
αντιδράσεις

 Υπάρχει συνοχή στις απαντήσεις. Απαντά

ανάλογα με τις προηγούμενες απαντήσεις

 Ανοιχτές ερωτήσεις - Ελευθερία

  Συνίσταται στο αληθινό ενδιαφέρον προς τα
λεγόμενα και τις εμπειρίες του συνομιλητή

 Φαίνεται ο κόσμος όπως τον βλέπει ο

ΚΑΤΑΝΟΗΤΙΚΗ συνομιλητής
ΣΤΑΣΗ
 Εκδηλώνεται με την αναδιατύπωση των
λεγομένων του

 Ο πρώτος συνομιλητής ελέγχει αν κατάλαβε

σωστά και ο δεύτερος ότι γίνεται κατανοητός

 Δημιουργία θετικού κλίματος που

επιτρέπει στον συνομιλητή να εκφραστεί
περαιτέρω

 Επειδή αισθάνεται ότι τον ακούνε

ΚΑΤΑΝΟΗΤΙΚΗ πραγματικά, εκφράζεται το κατά το
ΣΤΑΣΗ δυνατόν αυθεντικότερα

 Αντιστοιχεί στον κλασικό θεωρητικό και

μεθοδολογικό ψυχοκοινωνιολογικό
προσανατολισμό της μη-κατευθυντικότητας
 Η ΜΗ-ΚΑΤΕΥΘΥΝΤΙΚΟΤΗΤΑ
Στόχος η δημιουργία ενός σχεσιακού κλίματος για να
μπορέσει να εκφραστεί ο άνθρωπος. Βασικές συνιστώσες:

 Αυτοπραγμάτωση

 Ενσυναίσθηση

 Γνησιότητα

 Αποδοχή

 Αμεσότητα της εμπειρίας

 Ο άνθρωπος τείνει αυθορμήτως στην

ανάπτυξη, την ωρίμανση, την υγεία, την
προσαρμογή και τον εμπλουτισμό
ΑΥΤΟΠΡΑΓΜΑΤΩΣΗ
 Αυτή η τάση λειτουργεί ως ρυθμιστής των
εμπειριών του

 Αξιολογεί την θετικότητα ή την

αρνητικότητά τους με κριτήριο κατά πόσο
διευκολύνουν ή όχι την ανάπτυξή του
  Ακριβής αντίληψη των αισθημάτων και των
βιωμάτων του συνομιλητή και της
σημασίας που έχουν για τον ίδιο

ΕΝΣΥΝΑΙΣΘΗΣΗ  Απαραίτητη για κάθε ουσιαστική σχέση

 Ο συνομιλητής συλλαμβάνει τις

συγκινήσεις και αντιλαμβάνεται τις αιτίες
τους όπως και το πρόσωπο που εκφράζεται

 Ο συνομιλητής δεν είναι απλός ένας ρόλος

ΓΝΗΣΙΟΤΗΤΑ
ή μία πρόσοψη, αλλά ένα πρόσωπο με
διαυγή συνείδηση και αποδοχή αυτού που
βιώνει
  Προϋπόθεση της ενσυναίσθησης

 Ανεπιφύλακτη και θετική προσέγγιση και

θεώρηση του άλλου, έτσι όπως αυτός
αντιλαμβάνεται τον εαυτό του, ακόμη και
αν η αντίληψη αυτή παραπέμπει σε αξίες
ΑΠΟΔΟΧΗ διαφορετικές ή και αντίθετες

 Αποδοχή τόσο των αρνητικών, άσχημων

και «αφύσικων» όψεων και σημασιών των
περιεχομένων που εκφράζονται όσο και
των θετικών και ώριμων

 Η αληθινή βίωση των σχέσεων,

αυτοπραγμάτωση
ΑΜΕΣΟΤΗΤΑ
 Βιώνει με διαύγεια και αμεσότητα την
ΕΜΠΕΙΡΙΑΣ
εμπειρία του εαυτού του και του
περιβάλλοντός του

 Παύει να είναι άκαμπτος και απόμακρος

 Η ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ
Η συνέντευξη χρησιμοποιείται σε πολλούς τομές της
κοινωνικής ζωής:

 Επαγγελματικά: συνέντευξη επαγγελματικού

προσανατολισμού

 Διαγνωστική – θεραπευτική: θεωρητική ή εφαρμοσμένη

προσέγγιση των χαρακτηριστικών και της λειτουργίας της
προσωπικότητας

 Έρευνα: Συλλογή δεδομένων

 Απουσιάζουν τα δεδομένα – Άγνωστος ο

υπό μελέτη πληθυσμός

 Εξερευνητικές συνεντεύξεις
ΠΡΟΕΡΕΥΝΑ  Ελάχιστα κατευθυντικές

 Μικρός αριθμός συμμετεχόντων, αλλά να

καλύπτουν ευρύ φάσμα ομάδων του
πληθυσμού
 ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ:

 Η συμπλήρωση της θεωρητικής

αναζήτησης

 Η «χαρτογράφηση» του ευρύτερου

ΠΡΟΕΡΕΥΝΑ κοινωνικο-πολιτισμικού περιβάλλοντος –
Πολύπλοκες κοινωνίες – Ομάδες και
κουλτούρες πολύ διαφορετικές – Μέθοδος
συμμετοχικής παρατήρησης

 Προετοιμασία ερωτηματολογίου –
Αναζήτηση δεικτών – Εντοπισμός ποικιλίας
και εύρους στάσεων

 Ακριβό εργαλείο

 Απαιτούνται εκπαιδευμένοι συνεντευκτές

 Ανάλυση και ερμηνεία: εργασίες

χρονοβόρες
ΣΥΛΛΟΓΗ
 Λειτουργίες:
ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ
 Διερεύνηση αξιών, πεποιθήσεων,
αναπαραστάσεων
 Διερεύνηση κινήτρων, αντιλήψεων,
συμπεριφορών
 Μελέτη ειδικών πληθυσμών
(αλλοδαποί, μικρά παιδιά, κ.α.)
 ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ:

 Η συμπλήρωση της θεωρητικής

αναζήτησης

 Η «χαρτογράφηση» του ευρύτερου

ΠΡΟΕΡΕΥΝΑ κοινωνικο-πολιτισμικού περιβάλλοντος –
Πολύπλοκες κοινωνίες – Ομάδες και
κουλτούρες πολύ διαφορετικές – Μέθοδος
συμμετοχικής παρατήρησης

 Προετοιμασία ερωτηματολογίου –
Αναζήτηση δεικτών – Εντοπισμός ποικιλίας
και εύρους στάσεων

 Ακριβό εργαλείο

 Απαιτούνται εκπαιδευμένοι συνεντευκτές

 Ανάλυση και ερμηνεία: εργασίες

χρονοβόρες
ΣΥΛΛΟΓΗ
 Λειτουργίες:
ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ
 Διερεύνηση αξιών, πεποιθήσεων,
αναπαραστάσεων
 Διερεύνηση κινήτρων, αντιλήψεων,
συμπεριφορών
 Μελέτη ειδικών πληθυσμών
(αλλοδαποί, μικρά παιδιά, κ.α.)
 ΕΙΔΗ ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗΣ

Ανάλογα με τον βαθμό πρωτοβουλίας του συμμετέχοντος:

 Ελεύθερη: μη-κατευθυντική, αδόμητη

 Ημι-δομημένη: ημι-κατευθυντική

 Δομημένη: κατευθυντική (ερωτηματολόγιο)

 Δημιουργία σχεσιακού κλίματος στο οποίο ο

ερωτώμενος μπορεί να μας μιλήσει σε βάθος
ΕΛΕΥΘΕΡΗ για τα βιώματά του
ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ
 Γενική και ευρεία διατύπωση του υπό μελέτη
ζητήματος (σπορ αυτοκίνητα – οδήγηση)
 ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΙΣ

 Απλή επανάληψη – Είδος στίξης για να

ανακτήσει της δυνάμεις του ο ερωτώμενος
και να συνεχίσει
 Μη λεκτικά σημεία κατανόησης και
ΕΛΕΥΘΕΡΗ υποστήριξης
 Αναδιατύπωση – Συνοψίζει τα λόγια του
ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ
ερωτώμενου χωρίς ερμηνείες και
αξιολογικές κρίσεις
 Συνθετικές αναδιατυπώσεις – Συνοψίζει με
οργανωμένο τρόπο τα λεγόμενα. Ο
ερωτώμενος επαληθεύει αν έγινε
κατανοητός – Ευκαιρία να επιστρέψει σε
κάτι

ΣΙΩΠΕΣ: σημαντικός ο ρόλος τους στην

επικοινωνία

 Κενή σιωπή: ο συμμετέχων παύει και να

σκέφτεται – Καλή στιγμή για παρεμβάσεις

 Μεστή σιωπή: ο συμμετέχων συνεχίζει την

ΕΛΕΥΘΕΡΗ
εσωτερική αναζήτηση και σκέψη
ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ
 «Λογοκρίνουμε» οποιαδήποτε άμεση
αντίδραση στα λεγόμενα του άλλου

 Μοιάζουν με την «νεκρά» στο κιβώτιο

ταχυτήτων (προετοιμάζουν ουσιαστική
έκφραση)
  Η μορφή που επιτρέπει να έχουμε την
μέγιστη δυνατή πληροφορία για το υπό
μελέτη ζήτημα

 Προηγείται θεματική χαρτογράφηση και

δημιουργία συνόλου ερωτήσεων (αλλάζει
ΗΜΙ-ΔΟΜΗΜΕΝΗ στην εξέλιξη της συνέντευξης)
ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ
 Εκπόνηση οδηγού συνέντευξης –
Κατάσταση θεμάτων

 Εκκίνηση με γενική και ευρεία διατύπωση

του θέματος
 Μη-κατευθυντική διατύπωση θεμάτων

 Ερωτηματολόγιο: όλα έχουν προβλεφθεί – Η

μικρότερη δυνατή πρωτοβουλία σε
συνεντευκτή και συμμετέχοντα
ΔΟΜΗΜΕΝΗ
 Προσεκτική προέρευνα για:
ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ
 Προσδιορισμό θεμάτων
 Σειρά θεμάτων
 Χρήση λεξιλογίου κατανοητού από τον
πληθυσμό
  Χρήση απλών όρων

 Δύσκολα και ευαίσθητα θέματα προς το

τέλος (ζέσταμα και εκφραστική δυναμική
ΔΟΜΗΜΕΝΗ του ερωτώμενου)
ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ
 Ερωτήσεις: ανοιχτές (ελευθερία) ή κλειστές
(απαντήσεις που δίνονται εκ των
προτέρων)

 Περισσότερο δομημένη: προσέγγιση

γεγονότων, συμπεριφορών, στάσεων και
απόψεων
ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ
 Λιγότερο δομημένη: συναισθήματα, κίνητρα,
αναπαραστάσεις
 ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ
ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ

Η ΔΙΑΠΡΟΣΩΠΙΚΗ ΣΧΕΣΗ
 Η ΔΙΑΠΡΟΣΩΠΙΚΗ ΣΧΕΣΗ
Οι στάσεις που μπορεί να υιοθετήσει ο δεύτερος ομιλητής
ακούγοντας τον πρώτο να του μιλάει:

 Ερμηνευτική

 Αξιολογική

 Συμβουλευτική ή στάση βοήθειας

 Εξεταστική

 Κατανοητική

 Διατυπώνει τις αιτίες για τις οποίες ο πρώτος

συνομιλητής είπε ή έκανε κάτι

 Καταλαμβάνει τη θέση του ανθρώπου που

ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΗ
γνωρίζει και λέει στον συνομιλητή του κάτι που
ΣΤΑΣΗ
ο ίδιος αγνοεί

 Δημιουργεί και ενδυναμώνει ανισότιμη σχέση,

ίσως και σχέση εξάρτησης
  Ο δεύτερος συνομιλητής μπορεί να αρνηθεί να
εμπλακεί στη σχέση που συνεπάγεται η στάση
του πρώτου (Αντίδραση (αμυντική ή επιθετική)
που δηλώνει την μη εξάρτησή του

 Αν θεωρήσει την ερμηνεία του πρώτου

ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΗ συνομιλητή λανθασμένη τότε μπορεί να
αισθανθεί έλλειμμα κατανόησης και να
ΣΤΑΣΗ
αρνηθεί να εκφραστεί περισσότερο

 Εάν θεωρήσει σωστή την ερμηνεία τότε τίθεται

το ερώτημα αν είναι έτοιμος να την ακούσει
και να την αποδεχθεί. Διαφορετικά θα
αισθανθεί απειλή και θα εγκαταλείψει την
προσπάθεια να εκφραστεί

 Η ερμηνεία σε αυτές τις περιπτώσεις δεν

θεμελιώνει την αυθεντική επικοινωνία/
αυθεντική έκφραση στο πλαίσιο της
διαπροσωπικής επικοινωνίας
ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΗ
ΣΤΑΣΗ
 Εξαίρεση όταν η ερμηνεία διατυπώνεται στο
σωστό πλαίσιο (θεραπευτική ή συμβουλευτική
σχέση) στη σωστή στιγμή. Κατάληξη κοινά
αποδεκτού τύπου σχέσης
  Διατυπώνει θετική ή αρνητική αξιολόγηση για
τα λεγόμενα ή τις πράξεις του πρώτου
συνομιλητή

ΑΞΙΟΛΟΓΙΚΗ  Αυτομάτως καταλαμβάνει τη θέση αυτού που

ΣΤΑΣΗ έχει τη δυνατότητα και τα στοιχεία για να
κρίνει τον δεύτερο συνομιλητή

 Σχέση ανισότιμη και δημιουργία ή

ενδυνάμωση σχέσης εξάρτησης

 Ενδεχόμενη αποδοκιμασία του Β για τα

λεγόμενά του θα τον αποθαρρύνει να συνεχίσει
να εκφράζεται – Αρνητικό σχεσιακό κλίμα

 Ενδεχόμενη επιβράβευση του Β, ενέχει πιθανή

ΑΞΙΟΛΟΓΙΚΗ «θετική στρέβλωση» των λεγομένων του για να
ΣΤΑΣΗ συνεχίσει να επιβραβέυεται

 Η επικοινωνία κινδυνεύει να χάσει την

αυθεντικότητά της καθώς ο Β θα προσπαθεί να
γίνεται ευχάριστος – Στο μέλλον θα
δυσκολευτεί να δεχθεί κριτική
  Προτείνει λύσεις, κάνει υποδείξεις ή δίνει
συμβουλές στον συνομιλητή του

 Ανισότιμη σχέση - Ο συνομιλητής

θεωρείται ανίκανος να σκεφθεί τα
ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ προβλήματά του και τρόπους για να τα
ΣΤΑΣΗ αντιμετωπίσει

 Κίνδυνος η έκφραση του συνομιλητή να

παραμείνει επιφανειακή καθώς η
συζήτηση επικεντρώνεται στις λύσεις και
όχι στο ίδιο το πρόβλημα

 «Μην κάνεις έτσι, θα τα βγάλεις πέρα…»

 Τάση να μην λαμβάνονται υπόψη τα

ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ αισθήματα και τα βιώματα του συνομιλητή
ΣΤΑΣΗ
 Κίνδυνος εμπλοκής σε μία επικοινωνία με
έντονα στοιχεία εξάρτησης και
επιθετικότητας
  Θέτει ερωτήσεις στον συνομιλητή του

 Η θέση αυτού που ρωτά δεν είναι ουδέτερη

 Δίνει τον τόνο στη συζήτηση – Αποκτά και

ΕΞΕΤΑΣΤΙΚΗ ενδυναμώνει την ισχύ επί του συνομιλητή
ΣΤΑΣΗ
 Στην ακραία μορφή της, παραπέμπει σε
κατάσταση ανάκρισης

 Ανισότιμη σχέση – Σχέση εξάρτησης

 Απαντώντας στις πρώτες ερωτήσεις, ο

συνομιλητής δεν έχει τίποτα να περιμένει
παρά την επόμενη ερώτηση

 Σταματά να αναζητά μέσα του τι και πως θα

ΕΞΕΤΑΣΤΙΚΗ το εκφράσει - Το έργο το έχει αναλάβει ο
ΣΤΑΣΗ συνομιλητής

 Οι ερωτήσεις πιθανό ισχυρότατο όπλο

καθοδήγησης απαντήσεων και χειραγώγησης
του συνομιλητή – Πιθανώς σκόπιμες και
ενσυνείδητες
  Κάθε ερώτηση αποτελεί επιλογή από
πολλές άλλες ερωτήσεις. Ο λόγος αυτού
που απαντά οδηγείται στην κατεύθυνση
του προσώπου που ρωτά. Προβάλλεται η
δική του κοσμοθεωρία.

ΕΞΕΤΑΣΤΙΚΗ  Κάθε ερώτηση, ανάλογα με τον τρόπο που

διατυπώνεται, ενεργοποιεί διαφορετικές
ΣΤΑΣΗ
συναισθηματικές ή/και ιδεολογικές
αντιδράσεις

 Υπάρχει συνοχή στις απαντήσεις. Απαντά

ανάλογα με τις προηγούμενες απαντήσεις

 Ανοιχτές ερωτήσεις - Ελευθερία

 Συνίσταται στο αληθινό ενδιαφέρον προς τα

λεγόμενα και τις εμπειρίες του συνομιλητή

 Φαίνεται ο κόσμος όπως τον βλέπει ο

ΚΑΤΑΝΟΗΤΙΚΗ συνομιλητής
ΣΤΑΣΗ
 Εκδηλώνεται με την αναδιατύπωση των
λεγομένων του

 Ο πρώτος συνομιλητής ελέγχει αν κατάλαβε

σωστά και ο δεύτερος ότι γίνεται κατανοητός
  Δημιουργία θετικού κλίματος που
επιτρέπει στον συνομιλητή να εκφραστεί
περαιτέρω

 Επειδή αισθάνεται ότι τον ακούνε

ΚΑΤΑΝΟΗΤΙΚΗ πραγματικά, εκφράζεται το κατά το
ΣΤΑΣΗ δυνατόν αυθεντικότερα

 Αντιστοιχεί στον κλασικό θεωρητικό και

μεθοδολογικό ψυχοκοινωνιολογικό
προσανατολισμό της μη-κατευθυντικότητας

Η ΜΗ-ΚΑΤΕΥΘΥΝΤΙΚΟΤΗΤΑ
Στόχος η δημιουργία ενός σχεσιακού κλίματος για να
μπορέσει να εκφραστεί ο άνθρωπος. Βασικές συνιστώσες:

 Αυτοπραγμάτωση

 Ενσυναίσθηση

 Γνησιότητα

 Αποδοχή

 Αμεσότητα της εμπειρίας

  Ο άνθρωπος τείνει αυθορμήτως στην
ανάπτυξη, την ωρίμανση, την υγεία, την
προσαρμογή και τον εμπλουτισμό
ΑΥΤΟΠΡΑΓΜΑΤΩΣΗ
 Αυτή η τάση λειτουργεί ως ρυθμιστής των
εμπειριών του

 Αξιολογεί την θετικότητα ή την

αρνητικότητά τους με κριτήριο κατά πόσο
διευκολύνουν ή όχι την ανάπτυξή του

 Ακριβής αντίληψη των αισθημάτων και των

βιωμάτων του συνομιλητή και της
σημασίας που έχουν για τον ίδιο

ΕΝΣΥΝΑΙΣΘΗΣΗ  Απαραίτητη για κάθε ουσιαστική σχέση

 Ο συνομιλητής συλλαμβάνει τις

συγκινήσεις και αντιλαμβάνεται τις αιτίες
τους όπως και το πρόσωπο που εκφράζεται
  Ο συνομιλητής δεν είναι απλός ένας ρόλος
ΓΝΗΣΙΟΤΗΤΑ
ή μία πρόσοψη, αλλά ένα πρόσωπο με
διαυγή συνείδηση και αποδοχή αυτού που
βιώνει

 Προϋπόθεση της ενσυναίσθησης

 Ανεπιφύλακτη και θετική προσέγγιση και

θεώρηση του άλλου, έτσι όπως αυτός
αντιλαμβάνεται τον εαυτό του, ακόμη και
αν η αντίληψη αυτή παραπέμπει σε αξίες
ΑΠΟΔΟΧΗ διαφορετικές ή και αντίθετες

 Αποδοχή τόσο των αρνητικών, άσχημων

και «αφύσικων» όψεων και σημασιών των
περιεχομένων που εκφράζονται όσο και
των θετικών και ώριμων
  Η αληθινή βίωση των σχέσεων,
αυτοπραγμάτωση
ΑΜΕΣΟΤΗΤΑ
 Βιώνει με διαύγεια και αμεσότητα την
ΕΜΠΕΙΡΙΑΣ
εμπειρία του εαυτού του και του
περιβάλλοντός του

 Παύει να είναι άκαμπτος και απόμακρος

Η ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ
Η συνέντευξη χρησιμοποιείται σε πολλούς τομές της
κοινωνικής ζωής:

 Επαγγελματικά: συνέντευξη επαγγελματικού

προσανατολισμού

 Διαγνωστική – θεραπευτική: θεωρητική ή εφαρμοσμένη

προσέγγιση των χαρακτηριστικών και της λειτουργίας της
προσωπικότητας

 Έρευνα: Συλλογή δεδομένων

  Απουσιάζουν τα δεδομένα – Άγνωστος ο
υπό μελέτη πληθυσμός

 Εξερευνητικές συνεντεύξεις
ΠΡΟΕΡΕΥΝΑ  Ελάχιστα κατευθυντικές

 Μικρός αριθμός συμμετεχόντων, αλλά να

καλύπτουν ευρύ φάσμα ομάδων του
πληθυσμού

ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ:

 Η συμπλήρωση της θεωρητικής

αναζήτησης

 Η «χαρτογράφηση» του ευρύτερου

ΠΡΟΕΡΕΥΝΑ κοινωνικο-πολιτισμικού περιβάλλοντος –
Πολύπλοκες κοινωνίες – Ομάδες και
κουλτούρες πολύ διαφορετικές – Μέθοδος
συμμετοχικής παρατήρησης

 Προετοιμασία ερωτηματολογίου –
Αναζήτηση δεικτών – Εντοπισμός ποικιλίας
και εύρους στάσεων
  Ακριβό εργαλείο

 Απαιτούνται εκπαιδευμένοι συνεντευκτές

 Ανάλυση και ερμηνεία: εργασίες

χρονοβόρες
ΣΥΛΛΟΓΗ
 Λειτουργίες:
ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ
 Διερεύνηση αξιών, πεποιθήσεων,
αναπαραστάσεων
 Διερεύνηση κινήτρων, αντιλήψεων,
συμπεριφορών
 Μελέτη ειδικών πληθυσμών
(αλλοδαποί, μικρά παιδιά, κ.α.)

ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ:

 Η συμπλήρωση της θεωρητικής

αναζήτησης

 Η «χαρτογράφηση» του ευρύτερου

ΠΡΟΕΡΕΥΝΑ κοινωνικο-πολιτισμικού περιβάλλοντος –
Πολύπλοκες κοινωνίες – Ομάδες και
κουλτούρες πολύ διαφορετικές – Μέθοδος
συμμετοχικής παρατήρησης

 Προετοιμασία ερωτηματολογίου –
Αναζήτηση δεικτών – Εντοπισμός ποικιλίας
και εύρους στάσεων
  Ακριβό εργαλείο

 Απαιτούνται εκπαιδευμένοι συνεντευκτές

 Ανάλυση και ερμηνεία: εργασίες

χρονοβόρες
ΣΥΛΛΟΓΗ
 Λειτουργίες:
ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ
 Διερεύνηση αξιών, πεποιθήσεων,
αναπαραστάσεων
 Διερεύνηση κινήτρων, αντιλήψεων,
συμπεριφορών
 Μελέτη ειδικών πληθυσμών
(αλλοδαποί, μικρά παιδιά, κ.α.)

ΕΙΔΗ ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗΣ

Ανάλογα με τον βαθμό πρωτοβουλίας του συμμετέχοντος:

 Ελεύθερη: μη-κατευθυντική, αδόμητη

 Ημι-δομημένη: ημι-κατευθυντική

 Δομημένη: κατευθυντική (ερωτηματολόγιο)

  Δημιουργία σχεσιακού κλίματος στο οποίο ο
ερωτώμενος μπορεί να μας μιλήσει σε βάθος
ΕΛΕΥΘΕΡΗ για τα βιώματά του
ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ
 Γενική και ευρεία διατύπωση του υπό μελέτη
ζητήματος (σπορ αυτοκίνητα – οδήγηση)

ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΙΣ

 Απλή επανάληψη – Είδος στίξης για να

ανακτήσει της δυνάμεις του ο ερωτώμενος
και να συνεχίσει
 Μη λεκτικά σημεία κατανόησης και
ΕΛΕΥΘΕΡΗ υποστήριξης
 Αναδιατύπωση – Συνοψίζει τα λόγια του
ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ
ερωτώμενου χωρίς ερμηνείες και
αξιολογικές κρίσεις
 Συνθετικές αναδιατυπώσεις – Συνοψίζει με
οργανωμένο τρόπο τα λεγόμενα. Ο
ερωτώμενος επαληθεύει αν έγινε
κατανοητός – Ευκαιρία να επιστρέψει σε
κάτι
 ΣΙΩΠΕΣ: σημαντικός ο ρόλος τους στην
επικοινωνία

 Κενή σιωπή: ο συμμετέχων παύει και να

σκέφτεται – Καλή στιγμή για παρεμβάσεις

 Μεστή σιωπή: ο συμμετέχων συνεχίζει την

ΕΛΕΥΘΕΡΗ
εσωτερική αναζήτηση και σκέψη
ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ
 «Λογοκρίνουμε» οποιαδήποτε άμεση
αντίδραση στα λεγόμενα του άλλου

 Μοιάζουν με την «νεκρά» στο κιβώτιο

ταχυτήτων (προετοιμάζουν ουσιαστική
έκφραση)

 Η μορφή που επιτρέπει να έχουμε την

μέγιστη δυνατή πληροφορία για το υπό
μελέτη ζήτημα

 Προηγείται θεματική χαρτογράφηση και

δημιουργία συνόλου ερωτήσεων (αλλάζει
ΗΜΙ-ΔΟΜΗΜΕΝΗ στην εξέλιξη της συνέντευξης)
ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ
 Εκπόνηση οδηγού συνέντευξης –
Κατάσταση θεμάτων

 Εκκίνηση με γενική και ευρεία διατύπωση

του θέματος
 Μη-κατευθυντική διατύπωση θεμάτων
  Ερωτηματολόγιο: όλα έχουν προβλεφθεί – Η
μικρότερη δυνατή πρωτοβουλία σε
συνεντευκτή και συμμετέχοντα
ΔΟΜΗΜΕΝΗ
 Προσεκτική προέρευνα για:
ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ
 Προσδιορισμό θεμάτων
 Σειρά θεμάτων
 Χρήση λεξιλογίου κατανοητού από τον
πληθυσμό

 Χρήση απλών όρων

 Δύσκολα και ευαίσθητα θέματα προς το

τέλος (ζέσταμα και εκφραστική δυναμική
ΔΟΜΗΜΕΝΗ του ερωτώμενου)
ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ
 Ερωτήσεις: ανοιχτές (ελευθερία) ή κλειστές
(απαντήσεις που δίνονται εκ των
προτέρων)
  Περισσότερο δομημένη: προσέγγιση
γεγονότων, συμπεριφορών, στάσεων και
απόψεων
ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ
 Λιγότερο δομημένη: συναισθήματα, κίνητρα,
αναπαραστάσεις

ΔΙΑΠΡΟΣΩΠΙΚΗ ΣΧΕΣΗ
&
ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ
 ΦΥΣΗ ΔΙΑΠΡΟΣΩΠΙΚΩΝ ΣΧΕΣΕΩΝ
Αποτελούν πρωταρχική διάσταση της ανθρώπινης ζωής

Θεμελιώδη πεδία πραγμάτωσης της ύπαρξης

& επίτευξης κάθε αισθήματος πληρότητας, ψυχικής
ισορροπίας και ευεξίας

 Οικογένεια
 Φιλία
 Έρωτας
 Εργασιακές σχέσεις

ΦΥΣΗ ΔΙΑΠΡΟΣΩΠΙΚΩΝ ΣΧΕΣΕΩΝ

Χρήσιμα εργαλεία για την περιγραφή και κατανόηση κάθε
είδους σχέσης

Ψυχολογία των διαπροσωπικών σχέσεων – επίπεδα:

 Ενδοψυχικό – Προσωπικότητα εμπλεκομένων, κίνητρα,
συναισθήματα, αναπαραστάσεις…

 Αλληλεπιδραστικό – Σχεσιακή δομή, λειτουργίες και

δυναμική των επικοινωνιών

 Κοινωνικό – Κοινωνικών καταστάσεων, ρόλων, κανόνων

  Μορφή και φύση του δεσμού που ενώνει δύο ή
περισσότερα άτομα (οικογενειακές, φιλικές,
ερωτικές, επαγγελματικές κλπ)

 Απλουστευτικός όρος (υπάρχουν πολλών ειδών

φιλίες)
ΣΧΕΣΗ
 Μία πρώτη ταξινόμηση και περιγραφή των
σχέσεων

 Παρουσιάζουν σημαντικά κοινά

χαρακτηριστικά: σταθερότητα στο χρόνο,
αίσθημα κοινωνικής εμπλοκής ακόμη και σε
μακρόχρονη απουσία επαφής

 Αλληλεπίδραση που λαμβάνει χώρα όταν

οι εμπλεκόμενοι είναι σε επαφή

ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ  Όχημα μέσω του οποίου η σχέση

εγκαθιδρύεται, αναπτύσσεται και
εξελίσσεται
  Αγάπη: Περιγράφει φαινόμενα πολύ
διαφορετικά μεταξύ τους (γονείς – φίλοι)

 Έτσι και οι σχέσεις: Πολύπλοκα φαινόμενα

που καλύπτουν ευρεία γκάμα ποικιλιών φύσης
και μορφής
ΣΧΕΣΕΙΣ
 Βλέπουμε συχνότερα συναδέλφους ή
συμφοιτητές αλλά δεν τους θεωρούμε
απαραίτητα φίλους

 Με άλλους φίλους μοιραζόμαστε τις ενδόμυχες

σκέψεις μας, με άλλους διασκεδάζουμε ή
συνεργαζόμαστε

 Η οικειότητα δεν ταυτίζεται απαραίτητα με

την εγκαρδιότητα

ΣΧΕΣΕΙΣ  Πιθανώς να είμαστε πολύ διαχυτικοί με

κάποιον γείτονα που έχουμε καιρό να
δούμε και λιγότερο με έναν στενό φίλο τον
οποίο όμως εμπιστευόμαστε και από τον
οποίο έχουμε περισσότερες απαιτήσεις
 ΣΧΕΣΕΙΣ

Προσεγγίζουμε τις σχέσεις σε τρία επίπεδα:

 Του «εδώ και τώρα» της συνάντησης

 Της χρονικής δυναμικής

 Του πλαισίου και ευρύτερου πεδίου

ΕΠΙΠΕΔΟ  Απλώς παρατηρούμε τι συμβαίνει ανάμεσα

ΣΥΝΑΝΤΗΣΗΣ στους συμμετέχοντες
  Λαμβάνουμε υπόψη τις προηγούμενες
εμπειρίες των υποκειμένων (από ανάλογες
σχέσεις που είχε ο καθένας ή/και από την
μεταξύ τους σχέση)

ΕΠΙΠΕΔΟ  Λαμβάνουμε επίσης υπόψη τις στάσεις,

ΧΡΟΝΙΚΗΣ κίνητρα, επιδιώξεις και τις προσμονές τους
ΔΥΝΑΜΙΚΗΣ από τον άλλο και από την σχέση

 Κάθε συνάντηση μία δυναμική στην οποία

τα παραπάνω συναντώνται και
συνδυάζονται και που οι πρωταγωνιστές
αδυνατούν να ελέγξουν απόλυτα

 Λαμβάνουμε υπόψη ό,τι επηρεάζει την

συνάντηση

ΕΠΙΠΕΔΟ  Φυσικό περιβάλλον

ΠΛΑΙΣΙΟΥ &
ΕΥΡΥΤΕΡΟΥ  Κανόνες
ΠΕΔΙΟΥ
 Κώδικες

 Τελετουργικά που δομούν τη σχέση

 ΠΛΑΙΣΙΟ
Χωροχρονικά στοιχεία εντός των οποίων εκτυλίσσεται η
αλληλεπίδραση
 Φυσική – αντικειμενική διάσταση των στοιχείων (φωτισμός,
χρωματισμός, αριθμός θέσεων αίθουσας κλπ)

 Η διάταξη δεν είναι ποτέ ουδέτερη, αλλά πλούσια σε

πολιτισμικές και συμβολικές σημασίες

 Στον συγκεκριμένο χώρο προάγεται ένα συγκεκριμένο είδος

επικοινωνίας και ένα συγκεκριμένο είδος σχέσης

 Επικοινωνιακοί κώδικες (πχ. μονόδρομη επικοινωνία)

ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ
 Το σενάριο που οργανώνει το είδος της σχέσης

 Το ίδιο πλαίσιο μπορεί να αντιστοιχεί σε πολλές καταστάσεις

(σαλόνι σπιτιού)

 Ορίζει σημαντικότατα στοιχεία της συνάντησης:

 Θεματολογία
 Κώδικες
 Διακυβεύματα
 Ρόλοι κ.α.
 ΘΕΣΜΟΣ
 Πλαίσιο και κατάσταση εγγράφονται στον θεσμό (οικογένεια,
σχολείο, δουλειά κ.α.)

 Επηρεάζει άμεσα το είδος, τη συχνότητα, το κλίμα, το ύφος,

τους κανόνες…

 Παράδειγμα: σε εταιρεία όπου οι εργαζόμενοι μιλούν μεταξύ

τους στον ενικό αλλά σε συγκεκριμένα πλαίσια μιλούν στον
πληθυντικό

 Οι θεσμοί εγγράφονται σε ιστορικό και πολιτισμικό

περιβάλλον

 Χαρακτηρίζει την φύση μίας σχέσης

(κοντινός φίλος, μακρινός συγγενής)

 Αποτελεί μεταβλητή της διαπροσωπικής

σχέσης καθώς ερχόμαστε πιο κοντά όταν
επικοινωνούμε
ΑΠΟΣΤΑΣΗ
ΔΙΑΠΡΟΣΩΠΙΚΗ ΑΠΟΣΤΑΣΗ

 Ορίζεται και μαθαίνεται κοινωνικά

 Συνάρτηση της ψυχολογικής και κοινωνικής
απόστασης μεταξύ των ατόμων
 Αποτελεί και συμβολική προβολή της
απόστασης
  Η σχέση καθορίζει την απόσταση

 Επίσης η απόσταση (γεωγραφική) μπορεί να

καθορίζει την σχέση
ΑΠΟΣΤΑΣΗ  Γάμοι μεταξύ ατόμων με την ίδια γεωγραφική
προέλευση και που διαμένουν κοντά

 Η μεγάλη συχνότητα με την οποία βλέπουμε

κάποιον, αυξάνει την πιθανότητα να θέλουμε
να έρθουμε σε επαφή μαζί του

 Ψυχολογικά: μεγάλη απόσταση με έναν

άγνωστο, κοντά με ένα οικείο πρόσωπο

 Οι γνωστοί που συναντάμε τακτικά

(περιπτεράς, γείτονες, συγγενείς φίλων)
είναι στην πραγματικότητα άγνωστοι με
τους οποίους διατηρούμε κοινωνικά
ΑΠΟΣΤΑΣΗ κωδικοποιημένες σχέσεις (συμβατικές,
στερεοτυπικές, τελετουργικές)

 Οι σχέσεις περιορίζονται σε στοιχειώδεις

τελετουργικές συναλλαγές και η απουσία ή
υπερβολή θα μπορούσε να εκληφθεί
αξιοπερίεργη
 Εγγύτητα με τους οικείους (οικογένεια, φίλοι)

 Θεμελιώδης ο ρόλος της αρχαιότητας της

σχέσης – Παραπέμπει σε κοινή προέλευση και
εμπειρία
ΑΠΟΣΤΑΣΗ
 Κοινό σύμπαν αναφορών (εκφράσεις,
συνήθειες, αστεία) – Ιδιωτική κουλτούρα

 Το κοινό σύμπαν αναφορών μας ωθεί να

υποστηρίζουμε a priori άτομα που ανήκουν σε
μία ομάδα ή κατηγορία (ακόμα και αν
διαφωνούμε) – Η ομοιότητα βάση ταύτισης

 Γενική τάση αναζήτησης ατόμων που μας

μοιάζουν για να συνάψουμε φιλικές
σχέσεις

 Μπορεί να οφείλεται στην αύξηση της

ΟΜΟΙΟΤΗΤΑ αυτοεκτίμησης (ίδιες απόψεις) αλλά και
στην επιδίωξη θετικής σχέσης

 Σημαντική και η συμπληρωματικότητα – Η

αναζήτηση της διαφοράς
  Στους φίλους μας δεν ψάχνουμε ακριβώς τον
εαυτό μας όπως είναι

 Ούτε ακριβώς τον άλλο όπως εκείνος βλέπει

τον εαυτό του

ΦΙΛΙΑ  Επιζητούμε να προσεγγίσουμε ένα ιδεώδες μας

– αυτό που θα θέλαμε να είμαστε

 Ενδιάμεσο είδος πραγμάτωσης, μεταξύ

ναρκισσισμού και επιθυμίας για ιδανική
ετερότητα

Maisonneuve & Lamy (1993)

 Προτιμήσεων, συνηθειών, ιδεολογιών κλπ

 Παραπέμπει στην αύξηση της απόστασης

μεταξύ δύο οικείων προσώπων

 Ορισμένες διαφορές μπορεί να αποτελούν

ΔΙΑΦΟΡΑ αφορμή για προστριβές (θρησκεία), αλλά
δεν απειλούν την ύπαρξη της σχέσης

 Αν η διαφορά για κάποιον αφορά θέμα

ζωτικής σημασίας (στράτευση) τότε
δύσκολα θα ταιριάζει με κάποιον που
αδιαφορεί ή είναι αντίθετος
 ΔΙΑΠΡΟΣΩΠΙΚΗ ΣΧΕΣΗ

Την κατανοούμε ως εγγραφόμενη σε μία τριπλή χρονικότητα:

 Υποκειμενική χρονικότητα: Κάθε άτομο ζει σε μία δική του

χρονικότητα κάτι που επηρεάζει τη σχέση του με τους άλλους
(πχ. παιδική ηλικία, γονική απόρριψη, μοναχικότητα)

 Χρονικότητα της σχέσης: Γέννηση, εξέλιξη, θάνατος (ζευγάρι)

 Η συνάντηση ως χρονική δόμηση (δουλειά – οικογένεια)

ΔΙΑΠΡΟΣΩΠΙΚΗ ΣΧΕΣΗ

 Κοινωνικά κωδικοποιημένες χρήσεις του χρόνου (φίλος πρωί,

μεσημέρι, απόγευμα, βράδυ)

 Ενώ μετράμε τον χρόνο τον βιώνουμε με υποκειμενικό τρόπο

(έξοδος με φίλους – επαγγελματική συνέντευξη)
  Ποικιλία διαπροσωπικών σχέσεων

 Ποικιλομορφία προσωπικοτήτων των

πρωταγωνιστών
ΔΥΝΑΜΙΚΗ
 Αλλά και σταθερά «σχεσιακά σχήματα»
ΣΧΕΣΕΩΝ &
ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ  Η σχέση έχει συγκεκριμένη δομή όταν οι
πρωταγωνιστές υιοθετούν συγκεκριμένες
τοποθετήσεις προς τους εμπλεκόμενους (σαν
πατέρας, σαν αδελφός, σαν τον σκύλο με τη
γάτα)

 Αν οι εμπλεκόμενοι σε μία σχέση

καταλαμβάνουν συγκεκριμένες και
σταθερές θέσεις στο πλαίσιο της σχέσης
τους, τότε η δυναμική αυτών των θέσεων
χαρακτηρίζει τη σχέση

 Η δυναμική της σχέσης χαρακτηρίζει τη

ΔΥΝΑΜΙΚΗ ΤΩΝ
σχέση και όχι απαραίτητα τους
ΘΕΣΕΩΝ
πρωταγωνιστές

 Μπορεί να αλλάζουν θέση ανάλογα με τον

παρτενέρ

 Βάση συναισθήματα και συμπεριφορές

που ισχύον μόνο για τη σχέση
  Οι τοποθετήσεις (θέσεις) του Α και του Β δεν
είναι ανεξάρτητες στο πλαίσιο της δυναμικής
των σχέσεων

ΔΥΝΑΜΙΚΗ ΤΩΝ  Οι τοποθετήσεις (θέσεις) του Α και του Β

βρίσκονται σε ένα είδος δυναμικής σχέσης
ΘΕΣΕΩΝ
αμοιβαίας προσαρμογής και ρύθμισης

 Απαραίτητη η ένταξη της κατανόησης της

σχέσης στο κοινωνικό πεδίο και τα πρότυπα
κοινωνικών θέσεων και ρόλων

 Σε πολλές περιστάσεις η έκφραση είναι το

ζητούμενο
 Δεν είναι όμως λίγες οι περιπτώσεις που
θέλουμε να «ελέγξουμε, περιορίσουμε,
κρύψουμε» την έκφραση

 Αρχική εκφραστική πρόθεση: δυνάμεις που

ΕΚΦΡΑΣΗ μας ωθούν στην έκφραση (επιθυμίες,
κίνητρα, οφέλη)

 Αντιστάσεις: δυνάμεις που καταπιέζουν,

ελέγχουν και αλλάζουν την έκφραση
(φόβοι, αναστολές, λογοκρισία)

 Επικοινωνία: ο συμβιβασμός
 Εκφραστική συγκρουσιακότητα

 Κοινωνικοί κώδικες: τι «επιτρέπεται» και τι

«απαγορεύεται»

ΕΚΦΡΑΣΗ  Συνειδητό-ασυνείδητο και εσωτερικευμένες

κοινωνικές επιταγές

 Διερεύνηση της έννοιας της ταυτότητας στο

σταυροδρόμι ατομικού και συλλογικού

 Προσωπική ταυτότητα: σύστημα

συναισθημάτων και αναπαραστάσεων του
εαυτού, μέσω του οποίου ο εαυτός
θεμελιώνεται ως ειδικός και μοναδικός

 Κάθε φορά αναδύεται μία περιστασιακή ή

κατά συνθήκη ταυτότητα που εγκαλείται
ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ από τα πρόσωπα ή τις καταστάσεις

 Κοινωνική ταυτότητα: Σχετίζεται με τις

διάφορες θέσεις που κατέχει στην
κοινωνική δομή – Η γνώση που έχει ότι
υπάγεται σε συγκεκριμένες κοινωνικές
ομάδες και η συγκινησιακή και αξιολογική
σημασία της γνώσης αυτής
  Εξωτερική όψη του εαυτού: φυσικά
χαρακτηριστικά, εμφάνιση, λεκτικές και μη
συμπεριφορές, σκηνοθετημένη όψη στο
πλαίσιο της περίστασης

 Εσωτερική όψη του εαυτού: Αισθήματα,

βιώματα, συγκινήσεις, σκέψεις που το
ΣΥΝΕΙΔΗΣΗ υποκείμενο γνωρίζει κατ’ αποκλειστικότητα
ΕΑΥΤΟΥ
 Έκφραση: η κοινοποίηση του μύχιου εαυτού
(Παράδοξο της επικοινωνίας) - Αυτογνωσία

 Γλώσσα: κοινωνικός κώδικας εξωτερίκευσης

του εσωτερικού εαυτού

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ
ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ
 ΟΜΑΔΕΣ:
ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΕΣ &
ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΚΕΣ ΔΙΑΣΤΑΣΕΙΣ
ΤΗΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΤΟΥΣ

ΟΜΑΔΑ
 Κάθε είδους ανθρώπινος σχηματισμός μπορεί να
χαρακτηριστεί ομάδα
 Οικογένεια
 Εφήμερη παρέα
 Σπουδαστές σε μία αίθουσα
 Μέλη εταιρείας ή υπηρεσίας
 Κοινωνικές τάξεις
 Ολόκληρα έθνη

 Θεωρείται ότι σε μία ομάδα τα άτομα είναι αλληλέγγυα,

μπορούν να πετύχουν περισσότερα μαζί και στο πλαίσιο της
νιώθουν προστασία και ασφάλεια
 ΟΜΑΔΑ

 Κεντρικό ζήτημα το πέρασμα από το άτομο στη συλλογικότητα

 Οι διατομικές σχέσεις «φτιάχνουν» κάτι άλλο, διαφορετικό,

πέρα και πάνω από τα άτομα, που μοιάζει επίσης να
σκέφτεται, να αισθάνεται, να συμπεριφέρεται, να ζει, να
αναπτύσσεται, να πεθαίνει…

ΠΕΝΤΕ ΕΙΔΗ ΟΜΑΔΩΝ

 Πλήθος (ή μάζα)

 Φατρία

 Συσσωμάτωση

 Μικρή η πρωτογενής

 Δευτερογενής (ή οργάνωση)

*Anzieu & Martin (1968)

  Μεγάλος αριθμός ατόμων

 Σχετικά χαμηλός βαθμός οργάνωσης

 Βρίσκονται στον ίδιο χώρο για την

ικανοποίηση προσωπικής τους ανάγκης
(μετρό, αθλητικό γεγονός, εμπορικό κέντρο)
ΠΛΗΘΟΣ
 Μάζα: χωρίς φυσική παρουσία (κοινό ΜΜΕ)

 Προς τα κάτω εξίσωση των ατομικών

νοητικών ικανοτήτων

 Τυφλή υπακοή σε ένα ηγέτη που τα υπνωτίζει

 Κυριαρχεί η αναζήτηση της ομοιότητας

 Ατμόσφαιρα ασφάλειας και

συναισθηματικής υποστήριξης

 Ολιγομελής ομάδα

ΦΑΤΡΙΑ  Χαμηλός βαθμός οργάνωσης

 Κυρίως μέλη που θέλουν να αναβάλλουν

την ένταξη στον κοινωνικό ή ενήλικο κόσμο
(εφηβικές ομάδες) ή άτομα αποκομμένα
από συναισθηματικούς και οικογενειακούς
δεσμούς (παρέες που κινούνται στα όρια
των κοινωνικών κανόνων)
 Σύλλογος ή Ένωση

 Μεσαίος βαθμός οργάνωσης

 Ποικίλλει ο αριθμός των μελών

ΣΥΣΣΩΜΑΤΩΣΗ  Σταθεροί στόχοι

 Επιφανειακές ανθρώπινες σχέσεις

 Τα περισσότερα μέλη δεν αναζητούν ενεργά

την πραγμάτωση των στόχων αλλά
στηρίζονται σε αντιπροσώπους

 Σχετικά μικρός αριθμός συμμετεχόντων

 Ενεργή αναζήτηση κοινών στόχων

 Έντονες συναισθηματικές σχέσεις μεταξύ

ΜΙΚΡΗ Ή των μελών
ΠΡΩΤΟΓΕΝΗΣ
 Αλληλεγγύη και αλληλεξάρτηση

 Δημιουργία κανόνων, γλώσσας και

τελετουργικών που χαρακτηρίζουν την
ομάδα
  Τυπικές και ορθολογικές σχέσεις

 Μεγάλος βαθμός οργάνωσης

ΔΕΥΤΕΡΟΓΕΝΗΣ
 Προσδιορισμένοι στόχοι
Ή ΟΡΓΑΝΩΣΗ
 Κοινωνικό σύστημα που λειτουργεί θεσμικά
στο εσωτερικό κάποιου ιδιαίτερου τομέα της
κοινωνικής πραγματικότητας

ΠΡΩΤΟΓΕΝΕΙΣ ΟΜΑΔΕΣ
 4-30 άτομα

 Κοινός λόγος ύπαρξης και κοινό πεπρωμένο

 Μικρή διαπροσωπική απόσταση

 Δυνατότητα σύναψης άμεσων διαπροσωπικών σχέσεων

μεταξύ των μελών

 Αντίληψη ομαδικότητας από τα μέλη και τους άλλους

 Διάρκεια
 ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΟΜΑΔΩΝ

 Ερευνητικά ρεύματα:

 Δυναμικό ρεύμα

 Ψυχαναλυτικό ρεύμα

 Αλληλεπιδραστικό ρεύμα

 Η ομάδα δεν ανάγεται στο άθροισμα

ατομικών συμπεριφορών

 Η ομαδική κατάσταση προσδιορίζει τη

συμπεριφορά των ατόμων

ΔΥΝΑΜΙΚΟ  Η αλλαγή και η αντίσταση στην αλλαγή

αποτελούν πρωταρχική όψη της ζωής των
ΡΕΥΜΑ
ομάδων

 Ψυχολογικό πεδίο ομάδας: περιλαμβάνει

πλήθος αλληλεξαρτώμενων στοιχείων
όπως στόχοι, κανόνες, αντίληψη
περιβάλλοντος, διαίρεση ρόλων και
θέσεων, τα ίδια τα μέλη
  Η ομάδα ως δυναμικό σύνολο υπόκειται σε
δυνάμεις εξωτερικές και εσωτερικές, οι
οποίες δημιουργούν θετικές και αρνητικές
τάσεις

 Θετικές τάσεις: Θέληση επίτευξης

ΔΥΝΑΜΙΚΟ ορισμένων στόχων, αντιστοιχούν στην
ΡΕΥΜΑ λειτουργία παραγωγής

 Αρνητικές τάσεις: προκαλούν κινήσεις

αποφυγής, αντιστοιχούν στην λειτουργία
συντήρησης και άρα επιβίωσης

 Η άριστη λειτουργία της ομάδας

προϋποθέτει την καλύτερη δυνατή
κατανομή ενέργειας μεταξύ των
λειτουργιών παραγωγής και συντήρησης
ΔΥΝΑΜΙΚΟ  Στη βέλτιστη ενεργειακή επένδυση
ΡΕΥΜΑ πρωταρχικό ρόλο έχει ο εμψυχωτής

 Ο ρόλος του εμψυχωτή της ομάδας δεν

ταυτίζεται απαραίτητα με τον ρόλο του
ηγέτη
  Ψυχαναλυτικές έννοιες και μοντέλα
μεταφέρονται στην περιγραφή και την
ερμηνεία σχεσιακών και ομαδικών φαινομένων

 Πρώτη τοπική: σε κάθε ομάδα υπάρχει

ΨΥΧΑΝΑΛΥΤΙΚΟ συνειδητό, προσυνειδητό και ασυνείδητο
ΡΕΥΜΑ
 Δεύτερη τοπική: το Αυτό ο ενορμητικός πόλος
της ομάδας, το Εγώ οι στόχοι της ομάδας και
συχνά ενσαρκώνεται στον ηγέτη, το Υπερεγώ
οι κανόνες λειτουργίας και κοινά αποδεκτές
αρχές

 Αρχική παραδοχή: ό,τι αρκεί για να

καταλάβουμε την λειτουργία μίας ομάδας
να παρατηρήσουμε και να περιγράψουμε
ΑΛΛΗΛΕΠΙΔΡΑΣΤΙΚΟ
συστηματικά τα μόνα φυσικά δεδομένα
ΡΕΥΜΑ
που υποπίπτουν άμεσα στην αντίληψή
μας, δηλαδή τη διεργασία αλληλεπίδρασης
μεταξύ των μελών της
  Η εισαγωγή αλλαγών σε θέματα
 καθημερινής διαβίωσης
 και εργασιακά και οργανωτικά

 Παρουσιάζει πάντα δυσκολίες

 Συνήθως απαιτεί περιόδους

ΑΛΛΑΓΗ διαπραγματεύσεων και προσαρμογής

 Οι δυνάμεις που πιέζουν προς μία κατεύθυνση

μπορεί να αυξήσουν και την αντίθετη δύναμη –
Αντίσταση

 Ευκολότερη η αλλαγή κατόπιν συλλογικής

συζήτησης και δέσμευσης

 Η αποτελεσματική λειτουργία μίας ομάδας

εξαρτάται από το είδος και τον βαθμός
οργάνωσης των δραστηριοτήτων των
μελών της και που σκοπεύουν στην
εκπλήρωση των κοινών στόχων

ΗΓΕΣΙΑ  Η αναγκαιότητα της ηγεσίας προκύπτει από

τις πρώιμες προσπάθειες των ανθρώπων
να οργανώσουν από κοινού
δραστηριότητες για την επίτευξη ενός
στόχου
  Ηγέτης – Διευθυντής επιχείρησης ή
σχολείου, πρόεδρος κυβέρνησης, πιλότος,
αρχηγός ποδοσφαιρικής ομάδας ή μίας
παρέας

ΗΓΕΣΙΑ  Ηγέτης: η κοινωνική θέση εντός μίας

ομαδικής δομής

 Ηγεσία: η διαδικασία αλληλεπίδρασης και

αμοιβαίας κοινωνικής επιρροής μεταξύ του
ηγέτη και των μελών της ομάδας

 Αμοιβαία διαδικασία επιρροής ανάμεσα σε

αρχηγό και μέλη

 Συναλλακτική διαδικασία – Ηγέτης και

μέλη συνεργάζονται, ανταλλάσσουν ιδέες,
ΗΓΕΣΙΑ χρόνο, ενέργεια και δεξιότητες με στόχο
την μεγιστοποίηση των κοινών οφελών

 Μετασχηματιστική διαδικασία – Ο ικανός

ηγέτης αυξάνει την ικανοποίηση, την
εμπιστοσύνη και τα κίνητρα των μελών
  Συνεργατική διαδικασία νόμιμης επιρροής
και όχι τόσο άσκησης εξουσίας

ΗΓΕΣΙΑ  Διαδικασία αναζήτησης στόχων, καθώς

οργανώνει και κινητοποιεί τα μέλη της
ομάδας προς την κατεύθυνση επίτευξης
ατομικών και ομαδικών στόχων

ΜΟΝΤΕΛΑ ΑΝΑΔΥΣΗΣ ΗΓΕΤΗ

 Ατομικών χαρακτηριστικών

 Στυλ ηγεσίας

 Περίστασης
ΗΓΕΤΗΣ
 Αλληλεπίδρασης στυλ ηγεσίας και περίστασης

 Ανταλλαγών ηγέτη-μέλους

 Γνωστικό

 Μετασχηματιστικής ηγεσίας
  Ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της
προσωπικότητας: εξωτερική εμφάνιση,
ευφυΐα, φύλο, εθνικότητα
ΗΓΕΤΗΣ –  Άτομα εξωστρεφή, ευχάριστα, υπεύθυνα,
ΜΟΝΤΕΛΟ
συναισθηματικά αυτοελεγχόμενα, έξυπνα
ΑΤΟΜΙΚΩΝ
ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΩΝ
 Με κοινωνική νοημοσύνη, εμπειρία σε
σχέση με τους στόχους της ομάδας και
υψηλό επίπεδο συμμετοχής στις ομαδικές
διαδικασίες

Αυταρχική ηγεσία

 Ο ηγέτης λαμβάνει αποφάσεις για την

οργάνωση και την εργασία μόνος του,

ΗΓΕΤΗΣ –  Δεν αιτιολογεί και δεν συζητά τις αποφάσεις

ΜΟΝΤΕΛΟ ΤΩΝ του
ΣΤΥΛ ΗΓΕΣΙΑΣ
 Δεν ανακοινώνει τα κριτήρια αξιολόγησης

 Έξω από την ζωή της ομάδας

 Παρεμβαίνει μόνο σε περίπτωση δυσκολίας

 Δημοκρατική ηγεσία

 Οι αποφάσεις προκύπτουν από συζητήσεις με

τα μέλη

ΗΓΕΤΗΣ –  Αιτιολογεί τις αξιολογήσεις

ΜΟΝΤΕΛΟ ΤΩΝ
ΣΤΥΛ ΗΓΕΣΙΑΣ  Προτείνει λύσεις στα προβλήματα

 Ενθαρρύνει την ανάπτυξη συμμετοχικού

κλίματος

 Σχετικά ενταγμένος στη ζωή της ομάδας

Επιτρεπτική ηγεσία

 Παρουσιάζει στην ομάδα τα διαθέσιμα μέσα

και υλικά

 Στη συνέχεια υιοθετεί παθητική στάση

ΗΓΕΤΗΣ –
ΜΟΝΤΕΛΟ ΤΩΝ  Αφήνει την ομάδα ελεύθερη να δράσει
ΣΤΥΛ ΗΓΕΣΙΑΣ
 Δεν κρίνει

 Δεν αξιολογει

 Δεν παίρνει πρωτοβουλίας βοήθειας της

ομάδας
  Η παραγωγικότητα της ομάδας αυξάνεται στο
αυταρχικό κλίμα

 Η δημοκρατική ηγεσία έχει ως αποτέλεσμα

ΗΓΕΤΗΣ – μεγαλύτερη συνοχή της ομάδας και υψηλό
ΜΟΝΤΕΛΟ ΤΩΝ βαθμό ικανοποίησης των μελών
ΣΤΥΛ ΗΓΕΣΙΑΣ
 Η επιτρεπτική ηγεσία ενδέχεται να
δημιουργήσει μία ατμόσφαιρα στην οποία τα
μέλη δεν είναι ούτε παραγωγικά ούτε
ικανοποιημένα

Παράγοντες της περίστασης:

 Το είδος του έργου ή των στόχων της

ομάδας

ΗΓΕΤΗΣ –  Οι ανάγκες των μελών για λιγότερη ή

ΜΟΝΤΕΛΟ ΤΗΣ περισσότερη καθοδήγηση
ΠΕΡΙΣΤΑΣΗΣ
 Η οργανωτική δομή της ομάδας

 Τα επικοινωνιακά δίκτυα της ομάδας

 Οι διομαδικές σχέσεις
 Η ιδανική ηγεσία προκύπτει από έναν
συνδυασμό:
ΗΓΕΤΗΣ –
 Των ατομικών χαρακτηριστικών του ηγέτη
ΜΟΝΤΕΛΟ
ΑΛΛΗΛΕΠΙΔΡΑΣΗΣ
ΣΤΥΛ ΗΓΕΣΙΑΣ &
 Του στυλ ηγεσίας του
ΠΕΡΙΣΤΑΣΗΣ
 Και των συγκεκριμένων αναγκών και
ιδιαιτεροτήτων της ομάδας

 Η αποτελεσματικότητα του ηγέτη

καθορίζεται από την ποιότητα των
προσωπικών του σχέσεων με κάθε μέλος
της ομάδας ξεχωριστά
ΗΓΕΤΗΣ –
ΜΟΝΤΕΛΟ  Τα μέλη που διατηρούν καλές σχέσεις με
ΑΝΤΑΛΛΑΓΩΝ τον ηγέτη:
ΗΓΕΤΗ-ΜΕΛΟΥΣ  Τον εμπιστεύονται περισσότερο
 Λειτουργούν πιο αποδοτικά
 Απολαμβάνουν μεγαλύτερη
ιακνοποίηση
  Τα άτομα σχηματοποιούν μία αναπαράσταση
για τα κατάλληλα χαρακτηριστικά και τις
δεξιότητες που πρέπει να διαθέτει ένας ικανός
ΗΓΕΤΗΣ – αρχηγός
ΓΝΩΣΤΙΚΟ
ΜΟΝΤΕΛΟ  Εξετάζουν ποιο μέλος της ομάδας
ανταποκρίνεται αποτελεσματικότερα σε αυτή
την αναπαράσταση

 Όταν οι επιλογές πολλών μελών συγκλίνουν σε

ένα πρόσωπο τότε αυτό αναδύεται σε ηγέτη

 Ιδέα ηγετικού χαρίσματος

 Χαρισματικός ομιλητής
 Εκφράζει ιδέες γοητευτικές, απλές και
εύκολα κατανοητές

ΗΓΕΤΗΣ –  Έντονη αλληλεπίδραση με τα μέλη και

ΜΟΝΤΕΛΟ
ΜΕΤΑΣΧΗΜΑΤΙΣΤΙΚΗΣ
ισότιμες ανταλλαγές με αυτά
ΗΓΕΣΙΑΣ  Λαμβάνει υπόψη τις προσωπικές τους
ανάγκες – Προσφέρει καθοδήγηση

 Τα μέλη εμπνέονται, αποκτούν όραμα,

αφιερώνονται στους συλλογικούς στόχους,
συχνά θυσιάζουν το ατομικό υπέρ του
ομαδικού συμφέροντος
 Η συνοχή παραπέμπει:

 Στις δυνάμεις που κρατούν ενωμένα τα μέλη

της ομάδας, εμποδίζοντας τις δυνάμεις που
ΣΥΝΟΧΗ ΟΜΑΔΩΝ
τείνουν στη διάλυση και την αποσύνθεση

 Και στη συνολική έλξη που ασκεί η ομάδα στα

μέλη της

Εξωτερικοί παράγοντες (ένταση του αισθήματος

του «εμείς»):

 Έλξη του κοινού σκοπού, μπορεί να βιώνεται

με ενθουσιασμό

 Έλξη της συλλογικής δράσης, μπορεί να

ΣΥΝΟΧΗ ΟΜΑΔΩΝ
αποτελεί από μόνη της πηγή ικανοποίησης

 Έλξη της υπαγωγής στην ομάδα, περιλαμβάνει

αισθήματα ισχύος, υπερηφάνειας και
ασφάλειας, όπως επίσης την επικοινωνία με
τους άλλους και την υπερνίκηση του άγχους
της μοναξίας
 Εσωτερικοί παράγοντες:

 Διανομή και συνάρθρωση των ρόλων που

ΣΥΝΟΧΗ ΟΜΑΔΩΝ εξαρτώνται από το είδος του έργου και τις
ικανότητες των μελών – Έχουν όψη ιεραρχική

 Ομαδική συμπεριφορά και είδος ηγεσίας

Συμμορφωτικότητα

 Τάση των μελών να ακολουθούν ομαδικούς

κανόνες και πρότυπα

ΟΜΑΔΙΚΕΣ  Υιοθετούν παρόμοιες απόψεις και

ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΕΣ συμπεριφορές

 Έχουν κοντινά συναισθήματα

 Χρησιμοποιούν ακόμη και ίδιες εκφράσεις

 Παρέκκλιση

 Κοινωνικά αντιληπτή παράβαση των

κανόνων και προτύπων ενός δεδομένου
ΟΜΑΔΙΚΕΣ κοινωνικού συστήματος
ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΕΣ
 Συμπεριφορά που αμφισβητεί τους
κοινωνικούς κανόνες και ταυτόχρονα τη
συνοχή ή την ενότητα του συστήματος

Ανταγωνιστικότητα και επιθετικότητα προς το

εξωτερικό της ομάδας

 Η συνοχή αυξάνεται σε απειλούμενες

ΟΜΑΔΙΚΕΣ ομάδες
ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΕΣ
 Οι ομάδες αυθόρμητα επιζητούν να
αυξήσουν την εσωτερική αλληλεγγύη,
αναζητώντας καταστάσεις ανταγωνισμού ή
επιτιθέμες σε άλλες
  Μετάδοση της πληροφορίας σε δίκτυο με
αναμεταδότες, αντιστοιχεί σε πολλές
καταστάσεις της καθημερινότητας (φήμες,
επικοινωνία στόμα με στόμα)
ΦΗΜΕΣ
Φήμη:
 Γενική κατάφαση που εμφανίζεται σαν
αληθινή, χωρίς όμως να υπάρχει κανένα
συγκεκριμένο δεδομένο που να επιτρέπει την
επαλήθευσή της

Θεμελιώδεις νόμοι περιγραφής και επεξήγησης

της διάδοσης της φήμης:

 Πληροφοριακή αποδυνάμωση και ισοπέδωση

ΦΗΜΕΣ
 Τονισμός

 Αφομοίωση
 Πληροφοριακή αποδυνάμωση και ισοπέδωση
 Όσο η φήμη κυκλοφορεί γίνεται όλο και πιο
σύντομη, συνοπτική, εύκολη στην κατανόηση
και στην αφήγηση

 Το 70% των λεπτομερειών χάνονται στις

πρώτες 5-6 μεταδόσεις
ΦΗΜΕΣ
 Στην τελική φάση διάδοσης, η πληροφοριακή
αποδυνάμωση σταθεροποιείται, η φήμη
λαμβάνει τελική μορφή που κατανοείται και
μεταφέρεται πιο εύκολα

 Τα ίδια τα άτομα επιλέγουν τις πληροφορίες

που επιβεβαιώνουν τις προσμονές τους

Αφομοίωση

 Οι πληροφορίες αλλάζουν για να

ενσωματώνονται στην αφήγηση και να
υπακούν στην λογική της κεντρικής ιδέας της
ΦΗΜΕΣ
φήμης, αυξάνοντας την αληθοφάνειά της

 Η πληροφορία προσαρμόζεται στα

ενδιαφέροντα, τις εικόνες και τις
προκαταλήψεις της κοινωνικής ομάδας εντός
της οποίας αναπτύσσεται η φήμη
 Τονισμός

 Μερικές λεπτομέρειες γίνονται αντιληπτές,

κατακρατούνται και αναπαράγονται με
ΦΗΜΕΣ
επιλεκτικό τρόπο

 Έτσι ενδυναμώνονται και λαμβάνουν κεντρική

θέση στη σημασία της φήμης

Συνθήκες στις οποίες πρέπει να στηρίζεται η

φήμη:

 Η πληροφορία να είναι πιστευτή, αληθοφανής

και επιθυμητή

 Βασίζεται στη θεμελιώδη ανάγκη των

ΦΗΜΕΣ
ανθρώπων να εντάσσονται σε ένα σύστημα
πεποιθήσεων, σύμφωνα με το οποίο είναι
δυνατόν να αποδοθούν συγκεκριμένα
χαρακτηριστικά σε κοινωνικές κατηγορίες

 Δεν παίζει ρόλο η αλήθεια των πληροφοριών

αλλά ότι συσπειρωνόμαστε γύρω από αυτές
 ΟΜΑΔΕΣ:
ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΙΚΗ ΖΩΗ,
ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ & ΤΕΧΝΙΚΕΣ

 Συνδέει τα συλλογικά φαινόμενα με τις

διεργασίες που έφερε στο φως η ψυχανάλυση

 Αφετηρία η ιδέα ότι δεν υπάρχει ουσιαστική

διαφορά μεταξύ ατομικής και συλλογικής
ψυχολογίας
FREUD
 Κομβικό σημείο κάθε ψυχολογικού και
κοινωνικού φαινομένου είναι η ετερότητα και
ο Άλλος ως:
 Πρότυπο: ταυτίσεις
 Αντικείμενο: αμφίθυμη λιβιδινική σχέση
 Σύμμαχος ή αντίπαλος: Σχέσεις
αλληλεγγύης ή ανταγωνισμού
  Η συγκρότηση του κοινωνικού με την πρόταση
ενός ιδιότυπου ψυχαναλυτικού μύθου: Τοτέμ
και ταμπού (1912)

 Στον πρωτογενή χρόνο: μόνο σχέσεις

καταναγκασμού και ανεξέλεγκτες σεξουαλικές
σχέσεις
FREUD
 Πρωτόγονη ορδή: υπό την απόλυτη εξουσία
του πατέρα-δυνάστη, βίαιου τύραννου

 Κρατάει για τον εαυτό του τις γυναίκες της

ομάδας και απομακρύνει τους γιους μόλις
μεγαλώσουν για να μην του προσβάλλουν αυτό
το δικαίωμα

 Οι εκδιωχθέντες γιοί επαναστατούν,

δολοφονούν τον πατέρα και τον τρώνε

 Κατακλύζονται από ενοχές και αρνούνται να

καταλάβουν τη θέση του
FREUD
 Αποφασίζουν από κοινού να σέβονται τις
απαγορεύσεις που τους επέβαλε

 Τον μυθοποιούν
  Τρώνε τον νεκρό δυνάστη: τοτεμική μετάληψη
– παραπέμπει στην ενσωμάτωση των
ιδιοτήτων και των εξουσιών του

 Κατά συνέπεια ταύτιση τους με αυτόν

FREUD
 Η σάρκα και το αίμα του είναι πλέον δικά τους

 Έτσι θεμελιώνεται η κοινή προέλευση της

ομάδας - οικογένειας

 Σε αυτό το πλαίσιο ο πολιτισμός ταυτίζεται με

την ηθική

 Πιο συγκεκριμένα με την εσωτερικευμένη

άρνηση των πρωταρχικών δολοφονικών και
αιμομικτικών τάσεων
FREUD
 Ο πολιτισμός έτσι ανάγεται στη θεσμοθέτηση
δύο θεμελιωδών απαγορεύσεων – ταμπού:
 Απαγόρευση του φόνου και της
κατανάλωσης του τοτεμικού ζώου
 Απαγόρευση σύναψης σεξουαλικής
σχέσης με τις γυναίκες-κόρες του
  Η υποχρέωση εξωγαμίας διαφυλάσσει την
συνοχή της ομάδας, την προστατεύει από
εσωτερικούς ανταγωνισμούς και μεταφέρει
την επιθετικότητα προς τα έξω

 Στοιχείο απαραίτητο όχι μόνο για τη

FREUD λειτουργία της ομάδας – οικογένειας

 Αλλά για έναν κεφαλαιώδους σημασίας θεσμό

γύρω από τον οποίο οργανώνεται η κοινωνία
και χάρη στον οποίο μπορούμε να μιλάμε για
το πέρασμα από την κατάσταση της φύσης
στην κατάσταση του πολιτισμού

 Έτσι η κοινωνία διέπεται από κανόνες

απώθησης και διοχέτευσης της
σεξουαλικότητας και από κανόνες σύναψης
συγγένειας
FREUD
 Η απώθηση των ενορμήσεων θανάτου, της
ικανοποίησης της επιθυμίας για παραβίαση
των κανόνων, προσδίδει μία αναπόσπαστη
νευρωτική διάσταση
  Αμφιθυμία των παιδιών για την πατρική
εικόνα, αλλά και των υφισταμένων για
όσους ασκούν εξουσία: μίγμα θαυμασμού
και ζήλιας, αγάπης και μίσους

ΘΕΜΕΛΙΩΔΕΙΣ  Ταύτιση με αυτή την εικόνα με πλήρη

ΣΥΝΙΣΤΩΣΕΣ μεταμέλεια
ΑΝΘΡΩΠΙΝΩΝ
 Εξιδανίκευση, θεοποίηση και λατρεία του
ΣΧΕΣΕΩΝ
νεκρού πατέρα

 Συγκρότηση κοινωνίας ισότητας, όπου όλοι

οι άνθρωποι θα ζούσαν σε καθεστώς
ισονομίας και αλληλοσεβασμού

 Αποτελεσματικότητα του φόνου στην

συγκρότηση της ομάδας
ΘΕΜΕΛΙΩΔΕΙΣ
ΣΥΝΙΣΤΩΣΕΣ  Ιδιότητα του κοινού γεύματος, κατευνάζει
ΑΝΘΡΩΠΙΝΩΝ τα αισθήματα ενοχής – Επιτρέπει την
ΣΧΕΣΕΩΝ ταύτιση με το μνημονευόμενο πρόσωπο
και της ενσάρκωση της ομαδικής ενότητας
στη δράση
 “Συλλογική ψυχολογία και ανάλυση του εγώ”

 Η συγκρότηση των ομάδων και ο κοινωνικός

δεσμός ερμηνεύονται μόνο στο πλαίσιο
σχέσεων λιβιδινικής σχέσης
FREUD
 Δηλαδή σχέσεων αγάπης που είναι ικανές να
καταλήξουν στο περιορισμό του
ναρκισσιστικού εγωισμού που απαιτεί η
κοινωνική ζωή

“Συλλογική ψυχολογία και ανάλυση του εγώ”

 Ερμηνεία στην οποία υπεισέρχονται οι
μηχανισμοί ταύτισης

 Η ταύτιση αφορά αυτό που το υποκείμενο θα

ήθελε να είναι
FREUD
 Εσωτερίκευση προτύπου – Ιδεώδες του εγώ

 Περιλαμβάνει χαρακτηριστικά και ιδιότητες

σημαντικές για την αυτοεκτίμηση
  Το κεντρικό πρόσωπο μίας ομάδας, οργάνωσης
ή πλήθους, είναι αντικείμενο επιθυμίας και
ταύτισης

 Ως πρότυπο ενσαρκώνει το ιδεώδες του εγώ

 Έτσι προεκτείνεται στους ηγέτες η εικόνα της

FREUD
πατρικής εξουσίας που βίωσε και ενσωμάτωσε
ως παιδί ο άνθρωπος

 Φανταζόμαστε τους αρχηγούς άλλοτε ως

τέλεια και ιδανικά πρότυπα και άλλοτε ως
παντοδύναμες και σκληρές μορφές εξουσίας

ΚΕΝΤΡΙΚΟ ΠΡΟΣΩΠΟ

 Οι ομάδες δεν συγκροτούνται πάντα γύρω από έναν επίσημο

και αναγνωρισμένο ηγέτη (Redl)

 Υπάρχουν κεντρικά πρόσωπα γύρω από τα οποία παράγονται

οι διεργασίες ομαδικής συγκρότησης εγείροντας στα άτομα
ομαδικές συγκινήσεις

 Δέκα τύποι κεντρικών προσώπων και παραδείγματα

αντίστοιχων ομαδικών συγκροτήσεων
 ΚΕΝΤΡΙΚΟ ΠΡΟΣΩΠΟ
 Άρχων πατριάρχης
 Ηγέτης
 Τύραννος
 Αντικείμενο αγάπης
 Αντικείμενο επιθετικών ενορμήσεων
 Οργανωτής
 Σαγηνευτής
 Ήρωας
 Κακή επιρροή
 Καλό παράδειγμα

 Παράδειγμα: Ώριμος σε ηλικία δάσκαλος,

αυστηρός, καλός και δίκαιος

 Οι μαθητές δεν διανοούνται να

αμφισβητήσουν τις αξίες που
ΑΡΧΩΝ αντιπροσωπεύει, τον αγαπούν, τον
ΠΑΤΡΙΑΡΧΗΣ θαυμάζουν και νιώθουν ασφάλεια κοντά
του

 Ταυτίζονται όχι γιατί θέλουν να του

μοιάσουν, αλλά γιατί θέλουν να
συμπεριφέρονται έτσι
  Πιστεύει στην πειθαρχία και επιτυγχάνει την
υπακοή χωρίς καταναγκασμό

 Ευαίσθητος και δεκτικός στις ενορμητικές

απαιτήσεις των μαθητών
ΗΓΕΤΗΣ
 Ευτυχία και ασφάλεια στα μέλη της ομάδας

 Εγκαλεί ως κεντρικό πρόσωπο τα αισθήματα

αγάπης και τις ναρκισσιστικές τάσεις των
μελών – επιθυμούν να γίνουν σαν και αυτόν

 Έχει καταναγκαστικό και σαδιστικό τρόπο

να εφαρμόζει την πειθαρχία

 Τα μέλη της ομάδας υποτάσσονται εύκολα

 Σπάνια επαναστατούν
ΤΥΡΑΝΝΟΣ
 Ελάχιστη συντροφικότητα – Κλίμα
αμοιβαίας δυσπιστίας

 Διεργασία ταύτισης που δεν βασίζεται στην

αγάπη αλλά στον φόβο
  Γοητευτικός και αρκετά ναρκισσιστικός

 Τα μέλη της ομάδας δεν ταυτίζονται μαζί του

 Δεν ενσωματώνουν τους κανόνες που

ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ
προσπαθεί να εφαρμόσει
ΑΓΑΠΗΣ
 Τα μέλη ταυτίζονται μεταξύ τους, στη βάση
της ομοιότητας που προκαλεί ομαδικές
συγκινήσεις

 Πλησιάζει αρκετά τον τύραννο

 Είναι λιγότερο σαδιστής και εξουσιαστικός

 Πιέζει για την υπακοή

ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ  Τα μέλη υπακούν για να αποφύγουν τις

ΕΠΙΘΕΤΙΚΩΝ τιμωρίες
ΕΝΟΡΜΗΣΕΩΝ
 Πολύ ανεπτυγμένος βαθμός
συντροφικότητας

 Ομαδική συγκίνηση στη βάση του

προσώπου ως αντικειμένου επιθετικών
ενορμήσεων
  Μέλος της ομάδας που επιτρέπει την
πρόσβαση σε απαγορευμένες ηδονές

 Ωθεί στις απαγορευμένες ηδονές με τη

συμπεριφορά του

ΟΡΓΑΝΩΤΗΣ  Τα μέλη της ομάδας δεν τρέφουν συμπάθεια γι’

αυτόν

 Παρέχει στους άλλους στήριγμα, για την

ικανοποίηση ανεπιθύμητων επιθυμιών,
απαλάσσοντάς τους από αισθήματα ενοχής,
άγχους και σύγκρουσης

 Προσεγγίζει το προηγούμενο, αλλά με

«μυητική» συμπεριφορά, μέσω της οποίας
ανοίγει ο δρόμος για την πραγματοποίηση
της επιθυμίας
ΣΑΓΗΝΕΥΤΗΣ
 Παράδειγμα: αυτός που πρώτος υιοθετεί
επιθετική στάση απέναντι σε κάποιον που
όλα τα μέλη της ομάδας πιστεύουν ότι
είναι σκληρός και άδικος
  Μυητική πράξη που κινείται στην ακριβώς
αντίθετη κατεύθυνση με την προηγούμενη,
δηλαδή συμφωνεί με τις ηθικές αξίες

ΗΡΩΑΣ  Παράδειγμα: εκείνος που επαναστατεί

εναντίον ενός τυράννου που συμπεριφέρεται με
σαδιστικό τρόπο σε κάποιο μέλος της ομάδας

 Αντικείμενο ταύτισης και θαυμασμού

 Εκείνο το μέλος της ομάδας που όλοι

θεωρούν ανεπιθύμητο, χωρίς απαραίτητα
να έχουν κάτι να του προσάψουν
ΚΑΚΗ ΕΠΙΡΡΟΗ
 Επιτρέπει στα μέλη της ομάδας να
εκφράσουν χωρίς άγχος και ενοχές τις
ανεπιθύμητες ενορμήσεις τους
  Επιρροή με τον ίδιο μηχανισμό όπως στην
προηγούμενη περίπτωση, όμως στην ακριβώς
αντίθετη κατεύθυνση
ΚΑΛΟ
 Επηρεάζει θετικά τα μέλη της ομάδας χωρίς να
ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ
κάνει κάτι το ιδιαίτερο

 Τα μέλη μαζί του αισθάνονται ασφαλή και

προς τις ίδιες τις ενορμήσεις τους

ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΙΚΗ ΖΩΗ ΟΜΑΔΩΝ

Η ζωή των ομάδων εκτυλίσσεται σε δύο επίπεδα (Bion)
 Επίπεδο του έργου: έκδηλο, ορθολογικό, συνειδητό – Κάθε
ομάδα έχει μία αποστολή και για να πετύχει πρέπει να
αξιολογήσει τα δεδομένα, να μοιράσει ρόλους, να ρυθμίσει τις
δράσεις της

 Επίπεδο των πρωτονητικών φαινομένων και της βασικής

ομάδας: ασυνείδητο, κυριαρχούμενο από συγκινήσεις και
φαντασιώσεις – Δεν απαιτείται ικανότητα. Μόνη προϋπόθεση
το σθένος, η αυθόρμητη και ασυνείδητη τάση για σύνδεση με
τις συλλογικές στάσεις/συγκινησιακές καταστάσεις της ομάδας
που παρεμποδίζουν την ορθολογική συνεργασία
  Η ομάδα συμπεριφέρεται σαν να υπάρχει
μόνο για να προστατεύεται από ένα
ΣΥΓΚΙΝΗΣΙΑΚΕΣ
πρόσωπο, μία ιδέα ή ένα σύμβολο
ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ
ΟΜΑΔΩΝ:  Ανώριμη και εξαρτημένη ομάδα
ΕΞΑΡΤΗΣΗ
 Χρειάζεται ηγέτη – παντοδύναμο προστάτη

 Σαν να έχει συγκροτηθεί αποκλειστικά και

μόνο για να μάχεται εναντίον ενός κινδύνου,
για να επιτίθεται σε κάποιον ή κάτι
ΣΥΓΚΙΝΗΣΙΑΚΕΣ
 Πριμοδοτεί συναισθήματα οργής και μίσους
ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ
ΟΜΑΔΩΝ:
 Ο ηγέτης δίνει τις σχετικές αφορμές – Εικόνα
ΕΠΙΘΕΣΗ - ΦΥΓΗ του τρομερού πατέρα

 Αποδέκτης της οργής ο ίδιος ή μέλη και υπο-

ομάδες που παρεκκλίνουν και προδίδουν
  Η ομάδα κατευθύνει την προσοχή της στην
επικοινωνία μεταξύ δύο ατόμων, τα οποία
αναπτύσσουν μια πιο οικεία σχέση
ΣΥΓΚΙΝΗΣΙΑΚΕΣ
 Το παρατηρούμενο ζευγάρι αποτελεί
ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ αντικείμενο διάχυτης συναισθηματικής
ΟΜΑΔΩΝ: επένδυσης
ΣΥΖΕΥΞΗ
 Αναδύεται αισιόδοξη ατμόσφαιρα

 Τάση «κατασκευής» Μεσσία

ΣΥΛΛΟΓΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ
Κάθε συλλογική κατάσταση χαρακτηρίζεται από την συνύπαρξη
και αλληλεπίδραση τριών θεμελιακών διαστάσεων
(Maisonneuve):
 Συνάντηση: Ο συλλογικός δεσμός συνδέεται με την επιθυμία
συνάντησης με τον άλλο

 Μόχθος και σχέδιο (Έργο): Κάθε ομάδα αισθάνεται ότι έχει μία
αποστολή, ως κίνητρο του συλλογικού δεσμού

 Ρύθμιση ταυτότητας: Δεν υφίσταται ανταλλαγή δίχως την

κοινή αναγνώριση ενός ευρύτερου συστήματος αναφοράς και
ταύτισης
  Προβλήματα επικοινωνίας και
προσανατολισμού για τον κοινό ορισμό της
κατάστασης
ΘΕΜΕΛΙΩΔΕΙΣ  Προβλήματα αξιολόγησης της ομαδικής
ΔΙΑΣΤΑΣΕΙΣ παραγωγής
ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ  Προβλήματα επιρροής και ελέγχου των άλλων
ΑΛΛΗΛΕΠΙΔΡΑΣΗΣ Προβλήματα απόφασης
 Προβλήματα εντάσεων μεταξύ των μελών της
ομάδας
 Προβλήματα αφομοίωσης των μελών και
συνοχής της ομάδας
 ΚΟΙΝΩΝΙΟΜΕΤΡΙΑ
 Οι σχέσεις μεταξύ των μελών μίας ομάδας μπορούν να
καταγραφούν μέσω των κοινωνιομετρικών μεθόδων

 Κοινωνιομετρία είναι η προσπάθεια διερεύνησης των

θεμελίων της δυναμικής μίας ομάδας και συγκρότησης ενός
εργαλείου αντικειμενικής και συστηματικής μέτρησης αυτής
της δυναμικής

 Είναι η ακριβής περιγραφή των ψυχολογικών δομών των

κοινωνικών φαινομένων, που επιτρέπει την παρέμβαση,
αλλαγή των ομάδων με σκοπό τη βελτίωση της ύπαρξης και
λειτουργίας τους

ΚΟΙΝΩΝΙΟΜΕΤΡΙΑ
 Μέθοδος εμπειρικής διερεύνησης της συναισθηματικής δομής
των ομάδων, δηλαδή του τρόπου με τον οποίο συνδέονται τα
άτομα στην ομάδα

 Μπορεί να διατηρούν μεταξύ τους σχέσεις θετικές (σχέσεις ή

έλξης), αρνητικές (αντιπάθειας ή αποστροφής) ή ουδέτερες
(αδιάφορες)
Θεμελιώδεις ερωτήσεις:
 Με ποιον θα θέλατε να είστε για την πραγματοποίηση μίας
εργασίας;
 Με ποιον δεν θα θέλατε να είστε για την πραγματοποίηση
μίας εργασίας;
 ΚΟΙΝΩΝΙΟΜΕΤΡΙΑ
 Απαραίτητη είναι και η προσέγγιση του τρόπου με τον οποίο
μία σχέση γίνεται αντιληπτή από τους συμμετέχοντες.
Αντίληψη για τις σχέσεις έλξης ή αποστροφής που
απευθύνονται σε αυτό

Ερωτήσεις:

 Ποιος νομίζετε ότι σας επιλέγει για την πραγματοποίηση αυτής

της δραστηριότητας;
 Ποιος νομίζετε ότι σας απορρίπτει για την πραγματοποίηση
αυτής της δραστηριότητας;

ΚΟΙΝΩΝΙΟΜΕΤΡΙΑ

 Θετικοί κοινωνιοσυναισθηματικοί δείκτες:

 Αριθμός των επιλογών που έχει λάβει κάποιος – Βαθμός

δημοτικότητας
 Αριθμός των επιλογών που έχει εκπέμψει – Βαθμός θετικής
διαχυτικότητας
 Αριθμός αμοιβαίων επιλογών – Βαθμός θετικής ένταξης στην
ομάδα
 ΚΟΙΝΩΝΙΟΜΕΤΡΙΑ

 Αρνητικοί κοινωνιοσυναισθηματικοί δείκτες

 Αριθμός των απορρίψεων που έχει λάβει κάποιος – Βαθμός

αποκλεισμού
 Αριθμός των απορρίψεων που έχει εκπέμψει – Βαθμός
αρνητικής διαχυτικότητας
 Αριθμός αμοιβαίων απορρίψεων – Βαθμός αρνητικής ένταξης
στην ομάδα

ΚΟΙΝΩΝΙΟΜΕΤΡΙΑ

 Δείκτες κοινωνιομετρικής αντίληψης:

 Ο αριθμός των ατόμων από τα οποία κάθε άτομο πιστεύει ότι

επιλέγεται και απορρίπτεται – Η εικόνα που ο καθένας έχει για
τον εαυτό του στο εσωτερικό της ομάδας – Διορατικότητα

 Ο αριθμός των ατόμων που νομίζουν ότι τους επιλέγει κάποιο

άτομο ή ότι τους απορρίπτει – Διαφάνεια του ατόμου
 ΚΟΙΝΩΝΙΟΜΕΤΡΙΑ

 Οι κοινωνιομετρικοί δείκτες αφορούν μεμονωμένα τα άτομα-

μέλη της ομάδας

 Για την ανάλυση της κοινωνιο-συναισθηματικής δομής της

ομάδας κατασκευάζουμε ένα συλλογικό γράφημα: το
κοινωνιόγραμμα

ΚΟΙΝΩΝΙΟΜΕΤΡΙΑ
 ΚΟΙΝΩΝΙΟΜΕΤΡΙΑ

 Α: Το πιο δημοφιλές άτομο – Κοινωνιομετρικός ηγέτης

 Μ & Ν: Κοινωνιομετρική δυάδα
 Ξ, Κ & Λ: Κλίκα - Θ: Κοινωνικά αποκλεισμένο - Ι: Απομονωμένο

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ
ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ
ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ

ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ

 Μελετάει/εξετάζει την επικοινωνία από την οπτική της επιστήμης
της ψυχολογίας και συγκεκριμένα της κοινωνικής ψυχολογίας

 Η κοινωνική ψυχολογία εξετάζει τις ανθρώπινες συμπεριφορές

 Θεωρεί ότι:
 κάθε σχέση ή αλληλεπίδραση καθορίζεται από
περιβαλλοντικές, κοινωνικές και συμβολικές δομές ανεξάρτητες
από τις προσωπικότητες των ατόμων
 τα άτομα διαμορφώνουν έναν πολύπλοκο και διαρκώς
εξελισσόμενο και αναδιαμορφούμενο ιστό διαπροσωπικών
δεσμών, πρακτικών και επικοινωνιών
 ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ

 Γι’ αυτό όταν εξετάζουμε την επικοινωνία μεταξύ κάποιων

προσώπων οφείλουμε να μελετήσουμε:

 Το ψυχολογικό επίπεδο
 Το επίπεδο της ατομικής κοινωνικής συμπεριφοράς
 Το επίπεδο των διαπροσωπικών σχέσεων και αλληλεπιδράσεων
 Το επίπεδο των ομαδικών δράσεων
 Το επίπεδο των συλλογικών διεργασιών: ψυχικοί και κοινωνικοί
προσδιορισμοί με βάση τους οποίους τα άτομα βιώνουν,
νοηματοδοτούν και δρουν σε συγκεκριμένες καταστάσεις

ΜΟΝΤΕΛΑ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ
 Κάθε πράξη ή κατάσταση επικοινωνίας
γίνεται κατανοητή μέσα από μία σειρά
απλών ερωτημάτων:

 Ποιος
 Λέει τι
ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ  Σε ποιον
 Πού
 Πώς
 Γιατί
 Με τι αποτέλεσμα

Lasswell

 Δύο πρόσωπα ή συνομιλητές

 Πηγή και προορισμός μηνύματος

ΣΤΟΙΧΕΙΑ  Το μήνυμα
ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ  Έχει μία σημασία (νοηματικό
περιεχόμενο)
 και μία λειτουργία (πληροφόρηση,
ερώτηση, διαταγή, έκφραση
συναισθημάτων κλπ)
  Μέσα έκφρασης και μετάδοσης
 Συστήματα σημείων (λέξεις,
χειρονομίες, κώδικες κλπ)

 Φυσικά ερείσματα βάσει των οποίων

υπάρχουν και μεταδίδονται τα σημεία
ΣΤΟΙΧΕΙΑ (ομιλία/αέρας, τηλέφωνο/κεραίες και
ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ αναμεταδότες)

 Κοινωνιοτεχνικοί τρόποι παραγωγής

και μετάδοσης της πληροφορίας και
του νοήματος / θεσμικό πλαίσιο (άρθρο,
επιστολή, sms, τηλεφώνημα, e-mail,
συνέντευξη κλπ)

 Το ευρύτερο πλαίσιο/πεδίο
(ψυχοκοινωνιολογικές συντεταγμένες)

 Κοινωνικές θέσεις
ΣΤΟΙΧΕΙΑ  Κοινωνικοί ρόλοι
ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ  Κανόνες
 Τελετουργικά
 Στάσεις
 Αμοιβαίες αντιλήψεις
 Συναισθήματα
 ΤΟ ΠΡΩΤΟ ΜΟΝΤΕΛΟ
ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ

ΤΟ ΠΡΩΤΟ ΜΟΝΤΕΛΟ ΕΠΙΚΟΙΩΝΙΑΣ

Κλασσική επικοινωνιακή αλυσίδα

  Πηγή & κωδικοποιητής είναι ο
ομιλητής

 Αποκωδικοποιητής & προορισμός:

είναι ο παραλήπτης (συνομιλητής)

ΑΝΘΡΩΠΙΝΗ  Πηγή και προορισμός η δηλωτική και

ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ διαδικαστική μνήμη ομιλητή και
παραλήπτη

 Κωδικοποιητής και αποκωδικοποιητής

οι λειτουργίες παραγωγής και
κατανόησης της γλώσσας

 Μήνυμα: νοητική αναπαράσταση

του ομιλητή

 Σήμα (ακουστικό ή γραφικό, λέξη):

γλωσσική αναπαράσταση της
ΑΝΘΡΩΠΙΝΗ
νοητικής αναπαράστασης
ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ
 Ο παραλήπτης μετατρέπει τη
γλωσσική αναπαράσταση σε δική
του νοητική αναπαράσταση
 ΜΟΝΤΕΛΑ
ΓΛΩΣΣΙΚΗΣ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ

ΜΟΝΤΕΛΑ ΓΛΩΣΣΙΚΗΣ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ

Εστιάζουν σε διαφορετικές διαστάσεις της χρήσης της
γλώσσας. Αλληλοσυμπληρώνονται

 Μοντέλο κωδικοποίησης – αποκωδικοποίησης

 Μοντέλο επικοινωνιακών προθέσεων

 Μοντέλο οπτικής γωνίας

 Διαλογικό μοντέλο
 Η σημασία είναι ιδιότητα των μηνυμάτων

Οι ομιλητές κωδικοποιούν τις ιδέες τους

ΜΟΝΤΕΛΟ σε λέξεις και προτάσεις
ΚΩΔΙΚΟΠΟΙΗΣΗΣ
ΑΠΟΚΩΔΙΚΟΠΟΙΗΣΗΣ
Οι παραλήπτες αποκωδικοποιούν αυτά
τα σημεία ώστε να ανακτήσουν τις
υποκείμενες ιδέες

Δεν περιοριζόμαστε στην κατά λέξη σημασία

των μηνυμάτων
Κατανοούμε την πρόθεση του ομιλητή

Λαμβάνεται υπόψη το ευρύτερο περιβάλλον

Κοινό υπόβαθρο γνώσεων
ΜΟΝΤΕΛΟ
ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΚΩΝ
ΠΡΟΘΕΣΕΩΝ Τρία είδη πράξης
 Λεκτική πράξη: εκφορά με συγκεκριμένο
περιεχόμενο
 Προσλεκτική πράξη: Αίτημα, διαταγή,
υπόσχεση
 Απολεκτική πράξη: Λεκτικό ή
συμπεριφορικό αποτέλεσμα
 Παράδειγμα: Οδηγίες και περιγραφές για
μετακίνηση στον χώρο

Παραπέμπει επίσης σε ένα είδος

ταύτισης ή ενσυναίσθησης
ΜΟΝΤΕΛΟ
ΟΠΤΙΚΗΣ ΓΩΝΙΑΣ Ο τρόπος με τον οποίο οι ομιλητές
τοποθετούνται ο ένας στη θέση του
άλλου (με την έννοια του ρόλου)

Έτσι κατασκευάζουν ένα κοινό πλαίσιο

αναφοράς

Οι δύο συνομιλητές δεν θεωρούνται δύο

ξεχωριστοί «επεξεργαστές πληροφορίας»

Η συζήτηση ως μορφή αλληλεπίδρασης με

ταχύτατη διατύπωση μηνυμάτων,
ΔΙΑΛΟΓΙΚΟ εναρμονισμένα και προσαρμοσμένα στο κοινό
ΜΟΝΤΕΛΟ πλαίσιο αναφοράς

Μία από κοινού επίτευξη/συνεργασία για την

παραγωγή νοήματος και για την
πραγματοποίηση κοινωνικών – επικοινωνιακών
στόχων
 ΑΛΛΗΛΕΠΙΔΡΑΣΗ

ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ
Κάθε θεώρηση της επικοινωνίας οφείλει να περιλαμβάνει:

 Αμοιβαίες εικόνες των συμμετεχόντων

 Κρυφούς ή φανερούς στόχους τους
 Συνειδητές ή μη προσδοκίες τους
 Επαρκή ή μη γνώση των κωδίκων και τελετουργικών
 Πώς προσαρμόζουν την συμπεριφορά τους στις αντιδράσεις
του συνομιλητή

Απομακρυνόμαστε από την ιδέα της μεταφοράς πληροφορίας

 Προσέγγιση αλληλεπίδρασης
 ΑΛΛΗΛΕΠΙΔΡΑΣΗ
Κυκλική διεργασία
Το προερχόμενο από τον Α ερέθισμα προκαλεί μία απάντηση
εκ μέρους του Β, η οποία με την σειρά της γίνεται ερέθισμα
για τον Α

Έννοια αμοιβαιότητας
Επιρροή: η συμπεριφορά ή αντιλήψεις του Α μεταβάλλονται
λόγω της παρουσίας ή των πράξεων του Β
Αλληλεπίδραση: Και η συμπεριφορά ή αντιλήψεις του Β
υφίστανται μεταβολές, λόγω της προσμονής μίας απάντησης
από τον Α

ΠΛΑΙΣΙΟ ΑΛΛΗΛΕΠΙΔΡΑΣΗΣ
 Κοινωνικό και πολιτισμικό πλαίσιο
 Φυσικές συνθήκες, τόπος, χρόνος

 «Σκηνή» που παίζουν οι αλληλεπιδρώντες

 Σχέση που τους συνδέει, στόχοι, προσμονές,
αμοιβαίες αντιλήψεις, «σενάριο» συνάντησης

 Τελετουργικά
 Χαρακτηρίζουν κάθε πολιτισμό και επιμέρους ομάδα
 Σύστημα κανόνων και πρακτικών (ήθη, έθιμα,
συνήθειες, «καλοί τρόποι» κλπ)
 ΣΥΣΤΗΜΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ

ΠΛΑΙΣΙΟ ΑΛΛΗΛΕΠΙΔΡΑΣΗΣ

 Σύστημα: Κάθε σύνολο στοιχείων συνδεδεμένων μεταξύ

τους με ένα τόσο στενό δίκτυο σχέσεων που κάθε μεταβολή
σε μία σχέση επηρεάζει και όλες τις άλλες

 Παραδείγματα: φιλοσοφικό σύστημα (ιδέες), νευρικό

σύστημα (κύτταρα), οικολογικό σύστημα (οργανισμοί στον
ίδιο τόπο)
 Η θεωρία του ελέγχου (ρύθμισης ενός
συστήματος) και της επικοινωνίας (μεταβίβαση
πληροφοριών που μειώνει την αβεβαιότητα).

ΚΥΒΕΡΝΗΤΙΚΗ
Στόχος της η διασφάλιση της σταθερότητας και
της αποτελεσματικότητας ενός συστήματος
μέσω της ρύθμισης των σχέσεων που συνδέουν
την πληροφορία με τις πράξεις που ενεργοποιεί
*Cybernetics, or Control and
Communication in the Animal and
συναρτήσει αυτών των πληροφοριών.
Machine – Wiener (1948)

Σύνολο διαφοροποιημένων και

αλληλοσχετιζόμενων στοιχείων

Μπορεί να διατηρήσει την εσωτερική συνοχή

του και την αυτονομία του σε σχέση με το
περιβάλλον
ΣΥΣΤΗΜΑ
Τα στοιχεία δεν ενδιαφέρουν για τις ατομικές
ιδιότητές τους, αλλά ως προς τις σχέσεις που
διατηρούν με τα υπόλοιπα

Μπορούν να αλλάζουν, χωρίς να αλλάζει το

σύστημα (πχ κοινωνία)
  Στόχοι:
Η προσέγγιση της ολότητας
ΘΕΩΡΙΑ ΤΩΝ
ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ Η μελέτη του τρόπου με τον οποίο τα
στοιχεία ενός συστήματος συνυπάρχουν
και αλληλεπιδρούν

ΑΝΑΔΡΑΣΗ:
Κυκλική διεργασία όπου πληροφορίες
τροφοδοτούν το σύστημα και το διευκολύνουν
στη διατήρηση της ισορροπίας.

ΑΝΑΔΡΑΣΗ - ΟΜΟΙΟΣΤΑΣΗ:
ΟΜΟΙΟΣΤΑΣΗ Η ικανότητα ενός συστήματος να διατηρείται
σε καταστάσεις που δεν ξεπερνούν ορισμένα
όρια, πέρα από τα οποία η οργάνωσή του δεν
είναι αποτελεσματική, και άρα κινδυνεύει να
πάψει να υφίσταται.
 ΣΧΟΛΗ PALO ALTO

Το σύνηθες πλαίσιο κατανόησης κάθε

επικοινωνιακής διαδικασίας

Η επικοινωνία γραμμικό σχήμα

Συνδέει μία πηγή ελεύθερη να επιλέξει το

μήνυμα με έναν προορισμό που δέχεται το
ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΗ
μήνυμα (με τους νοηματικούς καταναγκασμούς
ΘΕΩΡΙΑ ΤΗΣ
του, με ό,τι αντικειμενικά σημαίνει)
ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΣ
Η επικοινωνία τεμαχίζεται στα πιο στοιχειώδη
και απλά συστατικά της για να μπορούν να
εξεταστούν ποσοτικά, αντικειμενικά και
ουδέτερα
 Αρχές δεκαετίας του ’50

Μελετούν την ανθρώπινη επικοινωνία

ΣΧΟΛΗ
παρακάμπτοντας την «τηλεγραφική»
PALO ALTO
οπτική και την ιδέα ότι η μόνη
επικοινωνία που μας ενδιαφέρει είναι η
λεκτική, εκούσια και συνειδητή.

Εισάγουν την μέλετη:

• της μη-λεκτικής επικοινωνίας

• των κοινωνικο-συμβολικών χρήσεων του
χώρου
• του ευρύτερου κοινωνικού περιβάλλοντος
ΣΧΟΛΗ
• και της σημασίας των επικοινωνιακών
PALO ALTO
κωδίκων

Θεωρούν την επικοινωνία ένα πολυεπίπεδο

ενιαίο όλο, στο οποίο κάθε άτομο συμμετέχει,
χωρίς να είναι η αρχή ή το τέλος της
 Σημαντικότερη καινοτομία:
Επικοινωνία και συμπεριφορά συνώνυμοι όροι

Κάθε συμπεριφορά είναι επικοινωνία και κάθε

ΣΧΟΛΗ επικοινωνία επηρεάζει τη συμπεριφορά
PALO ALTO
Έτσι, η μελέτη επικοινωνίας δεν αφορά τα
αποτελέσματα ενός μηνύματος σε έναν δέκτη,
αλλά το σύνολο της σχέσης που ενώνει τα
πρόσωπα

ΟΙ ΑΞΙΩΜΑΤΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ
ΜΕΛΕΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΙΝΗΣ
ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ ΤΗΣ
ΣΧΟΛΗΣ PALO ALTO
 Αξιωματικές προτάσεις της μελέτης της
ανθρώπινης επικοινωνίας:

1. Δεν υπάρχει αντίθετο της

συμπεριφοράς, έτσι δεν υπάρχει
αντίθετο της επικοινωνίας – Αδύνατο να
ΣΧΟΛΗ μην επικοινωνούμε
PALO ALTO
Κάθε συμπεριφορά ισοδυναμεί με
μήνυμα, επηρεάζει τους άλλους, οι
οποίοι με την σειρά τους δεν μπορούν να
μην αντιδράσουν και άρα να μην
επικοινωνήσουν

Αξιωματικές προτάσεις της μελέτης της

ανθρώπινης επικοινωνίας:

2. Δύο όψεις σε κάθε επικοινωνία:

 Περιεχόμενο – πληροφορία, μήνυμα
ΣΧΟΛΗ
 Σχέση – που συνδέει τους συμμετέχοντες
PALO ALTO
Η δεύτερη όψη περιλαμβάνει την πρώτη, γιατί
δίνει ορισμένες πληροφορίες για το πώς πρέπει
να κατανοήσουμε το περιεχόμενο -
Μεταεπικοινωνία
 Αξιωματικές προτάσεις της μελέτης της
ανθρώπινης επικοινωνίας:

3. Δύο είδη επικοινωνίας μεταξύ ανθρώπων

Ψηφιακή
Σχέση σημείου – αντικειμένου αφηρημένη και
ΣΧΟΛΗ αυθαίρετη. Λογικοί κανόνες γλώσσες.
PALO ALTO Μεταβίβαση περιεχομένου – μηνύματος
εκπεφρασμένου με λέξεις

Αναλογική
Σχέση σημείου – αντικειμένου πιο άμεση
Οι λέξεις θα μπορούσαν να αντικατασταθούν
με εικόνες - χειρονομίες
Παραπέμπει στη σχέση

Αξιωματικές προτάσεις της μελέτης της

ανθρώπινης επικοινωνίας:

ΣΧΟΛΗ 4. Κάθε επικοινωνία είναι συμμετρική ή

PALO ALTO συμπληρωματική
Ανάλογα με το εάν θεμελιώνεται στην ισότητα
(ελαχιστοποίηση διαφοράς) ή στη διαφορά (και
στη μεγιστοποίησή της)
 ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ
ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ

ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ
ΠΟΥ ΕΠΗΡΕΑΖΟΥΝ ΤΗΝ
ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ
 ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΠΟΥ ΕΠΗΡΕΑΖΟΥΝ ΤΗΝ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ

 Ψυχολογικοί παράγοντες

 Προσωπικότητα
 Γνωστικοί παράγοντες

 Η συμπεριφορά, άρα και η

επικοινωνία, οφείλεται σε κάτι που
υπάρχει και συμβαίνει στον νου και
την ψυχή του ανθρώπου
ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑ
 Πλέγμα θεμελιωδών αναγκών που
προσδιορίζουν τα κίνητρα

 Ενσυνείδητα ή Ασυνείδητα
  Κάθε άτομο έχει μία προσωπικότητα

 Μία ιδιαίτερη ταυτότητα

ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑ  Εμφανίζεται ως μία οντότητα διακριτή

 Λίγο-πολύ σταθερή στο χρόνο

 Εσωτερική οργάνωση του ψυχισμού

 Ολοκληρωμένη και δυναμική δομή

 Συμπεριφορές στην επιφάνεια

 Καθορίζονται από υποκείμενη

δομή: ψυχισμό
ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑ
 Κάθε εκφραστικό φαινόμενο
παραπέμπει σε διάφορα επίπεδα
σχηματισμού του
  Βαθύ επίπεδο: Ψυχισμός

 Επιθυμίες, κίνητρα, αξίες

ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑ  Επιμέρους στάσεις:

 Τρόπος που αντιμετωπίζει το άτομο τον

κόσμο, Προδιαθέσεις: Γνώμες/απόψεις

 Επιφάνεια: Συμπεριφορές

Ψυχανάλυση

 Ψυχισμός: δεξαμενή πρωτόγονων

ενορμήσεων ή ενστίκτων που
ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑ επιζητούν να γίνουν πράξη
(απωθημένα στοιχεία)

 Συμπεριφορές: εκφράζουν
επιθυμίες, ανάγκες ή κίνητρα
  Όταν οι δυνάμεις ασκούνται στο άτομο
δημιουργούνται ανάγκες οι οποίες γενούν
ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑ τάσεις

 Αντίστοιχα παράγονται συμπεριφορές ώστε

οι τάσεις να μειωθούν μέσω της
ικανοποίησης των αναγκών

Για την επικοινωνία

 Κίνητρα που προκαλούν την

συμπεριφορά σε μία επικοινωνιακή
περίσταση
ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑ
 Τι θέλει να πετύχει το άτομο και τι
θέλει να αποφύγει;

 Το άτομο επεξεργάζεται την

πληροφορία που μεταδίδει
 Άρα κάθε επικοινωνία στηρίζεται σε

 Σύστημα ελέγχου μετατροπής, επιλογής και

ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑ
φιλτραρίσματος της πληροφορίας
(συνειδητό ή ασυνείδητο)

ΓΝΩΣΤΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ
Γνωστικό σύστημα των συμμετεχόντων – Νοητικές λειτουργίες τους

 Διεργασίες επεξεργασίας της πληροφορίας:

Μνήμη
Λογική σκέψη
Εξαγωγή συμπερασμάτων
Λήψη αποφάσεων
Εκτελεστικές διεργασίες

 Άλλες διεργασίες
Αντίληψη
Συγκινήσεις
 Οι λειτουργίες είναι ταυτόχρονα ατομικές και
κοινωνικές

Κοινωνική νόηση
ΓΝΩΣΤΙΚΟΙ
ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ Διεργασίες μέσω των οποίων ένα άτομο
κατασκευάζει, διατηρεί και εξελίσσει τη γνώση
του για την κοινωνική πραγματικότητα
[Κοινωνική Γνώση]

Γνωστικά σχήματα

 Οργανωμένες πληροφορίες στον νου του

ατόμου και αφορούν τον εαυτό και τον
κόσμο
ΓΝΩΣΤΙΚΟΙ  Η αντίληψη, η κατανόηση και η ερμηνεία
ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ προϋποθέτουν την αλληλεπίδραση των
εισερχόμενων ερεθισμάτων με την
εμπειρία του ατόμου

 Κάθε νέα πληροφορία αναζητά ένα

γνωστικό σχήμα για να ενταχθεί
 Η διεργασία με την οποία γνωρίζουμε και
καταλαβαίνουμε τους άλλους

Στο πλαίσιο της:

 Επιλέγουμε την πληροφορία: εστιάζοντας σε
μία όψη του προσώπου ή της συμπεριφοράς
ΔΙΑΠΡΟΣΩΠΙΚΗ
ΑΝΤΙΛΗΨΗ του άλλου
 Οργανώνουμε την πληροφορία: Με αυτό τον
τρόπο αποκτούμε μία συνεκτική εικόνα
 Καταλήγουμε σε συμπεράσματα για τον
άλλο: Αποδίδουμε κάποια χαρακτηριστικά
στον άλλο καταχρηστικά

ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ
ΠΟΥ ΕΠΗΡΕΑΖΟΥΝ ΤΗΝ
ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ
 ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ

 Κοινωνική θέση

 Στερεότυπα και προκαταλήψεις

Σημαντικότατη συνιστώσα της αυτοεικόνας

και της κοινωνικής ταυτότητας του ατόμου

Κάθε άτομο είναι τοποθετημένο σε ένα

ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ σύστημα:
ΘΕΣΗ  Οικογενειακών δομών
 Φύλων
 Ηλικιών
 Επαγγελμάτων
 Επίσημων ή άτυπων ομάδων
 Αμοιβαία προσμονή κοινωνικών ρόλων

 Ανάλογα με την κοινωνική θέση (και την

ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ επικοινωνιακή περίσταση) το άτομο
ΘΕΣΗ περιμένει κάποιες συγκεκριμένες
συμπεριφορές απέναντι του και οι άλλοι
περιμένουν επίσης από αυτό κάποιες
συγκεκριμένες συμπεριφορές συμβατές με τη
θέση του

 Η κοινωνική θέση συνδέεται με ο,τι θεωρείται

σωστό σε μία κοινωνία ή κοινωνική ομάδα –
Κανόνες και πρότυπα
 Οι ρόλοι δεν λειτουργούν απόλυτα
συμμορφωτικά ή στερεοτυπικά
 Προσαρμόζονται στο προσωπικό στυλ
ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ  Εμπλουτίζονται με πρωτότυπα στοιχεία
ΘΕΣΗ
Εξαρτώνται από:
 Το πώς τα ίδια τα πρόσωπα βιώνουν την
συγκεκριμένη κοινωνική κατάσταση
 Την ιδιαιτερότητα της αλληλεπίδρασης με το
συγκεκριμένο άτομο
 Συγκρούσεις ρόλου

 Πολύπλοκες κοινωνίες

 Τα άτομα ανήκουν σε πολλές, διαφορετικές

και πιθανώς αντιτιθέμενες ομάδες
ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ
ΘΕΣΗ
 Αντιθετικά πρότυπα συμπεριφοράς (πχ.
άνεργος νέος, εργαζόμενη μητέρα,
συνδικαλιστής εργαζόμενος)

 Πιθανά ενδοψυχικά και σχεσιακά

προβλήματα

Στερεότυπα:

 «Εικόνες» (γνωστικές δομές ή

αναπαραστάσεις) που καθορίζουν πως θα
γίνουν αντιληπτά τα μέλη της κοινωνικής
κατηγορίας (χαρακτηριστικά, συμπεριφορές
ΣΤΕΡΕΟΤΥΠΑ &
ΠΡΟΚΑΤΑΛΗΨΕΙΣ κλπ)

 Έχουν έντονα συναισθηματικά και αξιολογικά

στοιχεία - Προκαταλήψεις

 Οδηγούν σε συμπεριφορές διάκρισης

  Παραδείγματα: Οι ξένοι, οι γυναίκες, οι
πλούσιοι, οι Γερμανοί, οι εκπαιδευτικοί κλπ

 Αποδίδουν τα ίδια χαρακτηριστικά σε όλα

ΣΤΕΡΕΟΤΥΠΑ &
ΠΡΟΚΑΤΑΛΗΨΕΙΣ
τα μέλη μίας κατηγορίας

 Στόχος η «καλύτερη» κατανόησή τους και η

πρόβλεψη των συμπεριφορών τους

ΔΙΑΠΡΟΣΩΠΙΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ
 ΦΥΣΗ ΔΙΑΠΡΟΣΩΠΙΚΩΝ ΣΧΕΣΕΩΝ
Αποτελούν πρωταρχική διάσταση της ανθρώπινης ζωής

Θεμελιώδη πεδία πραγμάτωσης της ύπαρξης

& επίτευξης κάθε αισθήματος πληρότητας, ψυχικής
ισορροπίας και ευεξίας

 Οικογένεια
 Φιλία
 Έρωτας
 Εργασιακές σχέσεις

ΦΥΣΗ ΔΙΑΠΡΟΣΩΠΙΚΩΝ ΣΧΕΣΕΩΝ

Χρήσιμα εργαλεία για την περιγραφή και κατανόηση κάθε
είδους σχέσης

Ψυχολογία των διαπροσωπικών σχέσεων – επίπεδα:

 Ενδοψυχικό – Προσωπικότητα εμπλεκομένων, κίνητρα,
συναισθήματα, αναπαραστάσεις…

 Αλληλεπιδραστικό – Σχεσιακή δομή, λειτουργίες και

δυναμική των επικοινωνιών

 Κοινωνικό – Κοινωνικών καταστάσεων, ρόλων, κανόνων

  Μορφή και φύση του δεσμού που ενώνει δύο ή
περισσότερα άτομα (οικογενειακές, φιλικές,
ερωτικές, επαγγελματικές κλπ)

 Απλουστευτικός όρος (υπάρχουν πολλών ειδών

φιλίες)
ΣΧΕΣΗ
 Μία πρώτη ταξινόμηση και περιγραφή των
σχέσεων

 Παρουσιάζουν σημαντικά κοινά

χαρακτηριστικά: σταθερότητα στο χρόνο,
αίσθημα κοινωνικής εμπλοκής ακόμη και σε
μακρόχρονη απουσία επαφής

 Αλληλεπίδραση που λαμβάνει χώρα όταν

οι εμπλεκόμενοι είναι σε επαφή

ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ  Όχημα μέσω του οποίου η σχέση

εγκαθιδρύεται, αναπτύσσεται και
εξελίσσεται
  Αγάπη: Περιγράφει φαινόμενα πολύ
διαφορετικά μεταξύ τους (γονείς – φίλοι)

 Έτσι και οι σχέσεις: Πολύπλοκα φαινόμενα

που καλύπτουν ευρεία γκάμα ποικιλιών φύσης
και μορφής
ΣΧΕΣΕΙΣ
 Βλέπουμε συχνότερα συναδέλφους ή
συμφοιτητές αλλά δεν τους θεωρούμε
απαραίτητα φίλους

 Με άλλους φίλους μοιραζόμαστε τις ενδόμυχες

σκέψεις μας, με άλλους διασκεδάζουμε ή
συνεργαζόμαστε

 Η οικειότητα δεν ταυτίζεται απαραίτητα με

την εγκαρδιότητα

ΣΧΕΣΕΙΣ  Πιθανώς να είμαστε πολύ διαχυτικοί με

κάποιον γείτονα που έχουμε καιρό να
δούμε και λιγότερο με έναν στενό φίλο τον
οποίο όμως εμπιστευόμαστε και από τον
οποίο έχουμε περισσότερες απαιτήσεις
 ΔΙΑΠΡΟΣΩΠΙΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ
& ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ

ΣΧΕΣΕΙΣ

Προσεγγίζουμε τις σχέσεις σε τρία επίπεδα:

 Του «εδώ και τώρα» της συνάντησης

 Της χρονικής δυναμικής

 Του πλαισίου και ευρύτερου πεδίου

 ΕΠΙΠΕΔΟ  Απλώς παρατηρούμε τι συμβαίνει ανάμεσα
ΣΥΝΑΝΤΗΣΗΣ στους συμμετέχοντες

 Λαμβάνουμε υπόψη τις προηγούμενες

εμπειρίες των υποκειμένων (από ανάλογες
σχέσεις που είχε ο καθένας ή/και από την
μεταξύ τους σχέση)

ΕΠΙΠΕΔΟ  Λαμβάνουμε επίσης υπόψη τις στάσεις,

ΧΡΟΝΙΚΗΣ κίνητρα, επιδιώξεις και τις προσμονές τους
ΔΥΝΑΜΙΚΗΣ από τον άλλο και από την σχέση

 Κάθε συνάντηση μία δυναμική στην οποία

τα παραπάνω συναντώνται και
συνδυάζονται και που οι πρωταγωνιστές
αδυνατούν να ελέγξουν απόλυτα
  Λαμβάνουμε υπόψη ό,τι επηρεάζει την
συνάντηση

ΕΠΙΠΕΔΟ  Φυσικό περιβάλλον

ΠΛΑΙΣΙΟΥ &
ΕΥΡΥΤΕΡΟΥ  Κανόνες
ΠΕΔΙΟΥ
 Κώδικες

 Τελετουργικά που δομούν τη σχέση

ΠΛΑΙΣΙΟ
Χωροχρονικά στοιχεία εντός των οποίων εκτυλίσσεται η
αλληλεπίδραση
 Φυσική – αντικειμενική διάσταση των στοιχείων (φωτισμός,
χρωματισμός, αριθμός θέσεων αίθουσας κλπ)

 Η διάταξη δεν είναι ποτέ ουδέτερη, αλλά πλούσια σε

πολιτισμικές και συμβολικές σημασίες

 Στον συγκεκριμένο χώρο προάγεται ένα συγκεκριμένο είδος

επικοινωνίας και ένα συγκεκριμένο είδος σχέσης

 Επικοινωνιακοί κώδικες (πχ. μονόδρομη επικοινωνία)

 ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ
 Το σενάριο που οργανώνει το είδος της σχέσης

 Το ίδιο πλαίσιο μπορεί να αντιστοιχεί σε πολλές καταστάσεις

(σαλόνι σπιτιού)

 Ορίζει σημαντικότατα στοιχεία της συνάντησης:

 Θεματολογία
 Κώδικες
 Διακυβεύματα
 Ρόλοι κ.α.

ΘΕΣΜΟΣ
 Πλαίσιο και κατάσταση εγγράφονται στον θεσμό (οικογένεια,
σχολείο, δουλειά κ.α.)

 Επηρεάζει άμεσα το είδος, τη συχνότητα, το κλίμα, το ύφος,

τους κανόνες…

 Παράδειγμα: σε εταιρεία όπου οι εργαζόμενοι μιλούν μεταξύ

τους στον ενικό αλλά σε συγκεκριμένα πλαίσια μιλούν στον
πληθυντικό

 Οι θεσμοί εγγράφονται σε ιστορικό και πολιτισμικό

περιβάλλον
 ΔΙΑΠΡΟΣΩΠΙΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ
& ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ:
ΟΙ ΣΤΑΣΕΙΣ ΤΩΝ ΟΜΙΛΗΤΩΝ

Η ΔΙΑΠΡΟΣΩΠΙΚΗ ΣΧΕΣΗ
Οι στάσεις που μπορεί να υιοθετήσει ο δεύτερος ομιλητής
ακούγοντας τον πρώτο να του μιλάει:

 Ερμηνευτική

 Αξιολογική

 Συμβουλευτική ή στάση βοήθειας

 Εξεταστική

 Κατανοητική
  Διατυπώνει τις αιτίες για τις οποίες ο πρώτος
συνομιλητής είπε ή έκανε κάτι

 Καταλαμβάνει τη θέση του ανθρώπου που

ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΗ
γνωρίζει και λέει στον συνομιλητή του κάτι που
ΣΤΑΣΗ
ο ίδιος αγνοεί

 Δημιουργεί και ενδυναμώνει ανισότιμη σχέση,

ίσως και σχέση εξάρτησης

 Ο δεύτερος συνομιλητής μπορεί να αρνηθεί να

εμπλακεί στη σχέση που συνεπάγεται η στάση
του πρώτου (Αντίδραση (αμυντική ή επιθετική)
που δηλώνει την μη εξάρτησή του

 Αν θεωρήσει την ερμηνεία του πρώτου

ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΗ συνομιλητή λανθασμένη τότε μπορεί να
αισθανθεί έλλειμμα κατανόησης και να
ΣΤΑΣΗ
αρνηθεί να εκφραστεί περισσότερο

 Εάν θεωρήσει σωστή την ερμηνεία τότε τίθεται

το ερώτημα αν είναι έτοιμος να την ακούσει
και να την αποδεχθεί. Διαφορετικά θα
αισθανθεί απειλή και θα εγκαταλείψει την
προσπάθεια να εκφραστεί
  Η ερμηνεία σε αυτές τις περιπτώσεις δεν
θεμελιώνει την αυθεντική επικοινωνία/
αυθεντική έκφραση στο πλαίσιο της
διαπροσωπικής επικοινωνίας
ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΗ
ΣΤΑΣΗ
 Εξαίρεση όταν η ερμηνεία διατυπώνεται στο
σωστό πλαίσιο (θεραπευτική ή συμβουλευτική
σχέση) στη σωστή στιγμή. Κατάληξη κοινά
αποδεκτού τύπου σχέσης

 Διατυπώνει θετική ή αρνητική αξιολόγηση για

τα λεγόμενα ή τις πράξεις του πρώτου
συνομιλητή

ΑΞΙΟΛΟΓΙΚΗ  Αυτομάτως καταλαμβάνει τη θέση αυτού που

ΣΤΑΣΗ έχει τη δυνατότητα και τα στοιχεία για να
κρίνει τον δεύτερο συνομιλητή

 Σχέση ανισότιμη και δημιουργία ή

ενδυνάμωση σχέσης εξάρτησης
  Ενδεχόμενη αποδοκιμασία του Β για τα
λεγόμενά του θα τον αποθαρρύνει να συνεχίσει
να εκφράζεται – Αρνητικό σχεσιακό κλίμα

 Ενδεχόμενη επιβράβευση του Β, ενέχει πιθανή

ΑΞΙΟΛΟΓΙΚΗ «θετική στρέβλωση» των λεγομένων του για να
ΣΤΑΣΗ συνεχίσει να επιβραβέυεται

 Η επικοινωνία κινδυνεύει να χάσει την

αυθεντικότητά της καθώς ο Β θα προσπαθεί να
γίνεται ευχάριστος – Στο μέλλον θα
δυσκολευτεί να δεχθεί κριτική

 Προτείνει λύσεις, κάνει υποδείξεις ή δίνει

συμβουλές στον συνομιλητή του

 Ανισότιμη σχέση - Ο συνομιλητής

θεωρείται ανίκανος να σκεφθεί τα
ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ προβλήματά του και τρόπους για να τα
ΣΤΑΣΗ αντιμετωπίσει

 Κίνδυνος η έκφραση του συνομιλητή να

παραμείνει επιφανειακή καθώς η
συζήτηση επικεντρώνεται στις λύσεις και
όχι στο ίδιο το πρόβλημα
  «Μην κάνεις έτσι, θα τα βγάλεις πέρα…»

 Τάση να μην λαμβάνονται υπόψη τα

ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ αισθήματα και τα βιώματα του συνομιλητή
ΣΤΑΣΗ
 Κίνδυνος εμπλοκής σε μία επικοινωνία με
έντονα στοιχεία εξάρτησης και
επιθετικότητας

 Θέτει ερωτήσεις στον συνομιλητή του

 Η θέση αυτού που ρωτά δεν είναι ουδέτερη

 Δίνει τον τόνο στη συζήτηση – Αποκτά και

ΕΞΕΤΑΣΤΙΚΗ ενδυναμώνει την ισχύ επί του συνομιλητή
ΣΤΑΣΗ
 Στην ακραία μορφή της, παραπέμπει σε
κατάσταση ανάκρισης

 Ανισότιμη σχέση – Σχέση εξάρτησης

  Απαντώντας στις πρώτες ερωτήσεις, ο
συνομιλητής δεν έχει τίποτα να περιμένει
παρά την επόμενη ερώτηση

 Σταματά να αναζητά μέσα του τι και πως θα

ΕΞΕΤΑΣΤΙΚΗ το εκφράσει - Το έργο το έχει αναλάβει ο
ΣΤΑΣΗ συνομιλητής

 Οι ερωτήσεις πιθανό ισχυρότατο όπλο

καθοδήγησης απαντήσεων και χειραγώγησης
του συνομιλητή – Πιθανώς σκόπιμες και
ενσυνείδητες

 Κάθε ερώτηση αποτελεί επιλογή από

πολλές άλλες ερωτήσεις. Ο λόγος αυτού
που απαντά οδηγείται στην κατεύθυνση
του προσώπου που ρωτά. Προβάλλεται η
δική του κοσμοθεωρία.

ΕΞΕΤΑΣΤΙΚΗ  Κάθε ερώτηση, ανάλογα με τον τρόπο που

διατυπώνεται, ενεργοποιεί διαφορετικές
ΣΤΑΣΗ
συναισθηματικές ή/και ιδεολογικές
αντιδράσεις

 Υπάρχει συνοχή στις απαντήσεις. Απαντά

ανάλογα με τις προηγούμενες απαντήσεις

 Ανοιχτές ερωτήσεις - Ελευθερία

  Συνίσταται στο αληθινό ενδιαφέρον προς τα
λεγόμενα και τις εμπειρίες του συνομιλητή

 Φαίνεται ο κόσμος όπως τον βλέπει ο

ΚΑΤΑΝΟΗΤΙΚΗ συνομιλητής
ΣΤΑΣΗ
 Εκδηλώνεται με την αναδιατύπωση των
λεγομένων του

 Ο πρώτος συνομιλητής ελέγχει αν κατάλαβε

σωστά και ο δεύτερος ότι γίνεται κατανοητός

 Δημιουργία θετικού κλίματος που

επιτρέπει στον συνομιλητή να εκφραστεί
περαιτέρω

 Επειδή αισθάνεται ότι τον ακούνε

ΚΑΤΑΝΟΗΤΙΚΗ πραγματικά, εκφράζεται το κατά το
ΣΤΑΣΗ δυνατόν αυθεντικότερα

 Αντιστοιχεί στον κλασικό θεωρητικό και

μεθοδολογικό ψυχοκοινωνιολογικό
προσανατολισμό της μη-κατευθυντικότητας
 ΔΙΑΠΡΟΣΩΠΙΚΗ ΣΧΕΣΗ
& ΑΠΟΣΤΑΣΗ

 Χαρακτηρίζει την φύση μίας σχέσης

(κοντινός φίλος, μακρινός συγγενής)

 Αποτελεί μεταβλητή της διαπροσωπικής

σχέσης καθώς ερχόμαστε πιο κοντά όταν
επικοινωνούμε
ΑΠΟΣΤΑΣΗ
ΔΙΑΠΡΟΣΩΠΙΚΗ ΑΠΟΣΤΑΣΗ

 Ορίζεται και μαθαίνεται κοινωνικά

 Συνάρτηση της ψυχολογικής και κοινωνικής
απόστασης μεταξύ των ατόμων
 Αποτελεί και συμβολική προβολή της
απόστασης
  Η σχέση καθορίζει την απόσταση

 Επίσης η απόσταση (γεωγραφική) μπορεί να

καθορίζει την σχέση
ΑΠΟΣΤΑΣΗ  Γάμοι μεταξύ ατόμων με την ίδια γεωγραφική
προέλευση και που διαμένουν κοντά

 Η μεγάλη συχνότητα με την οποία βλέπουμε

κάποιον, αυξάνει την πιθανότητα να θέλουμε
να έρθουμε σε επαφή μαζί του

 Ψυχολογικά: μεγάλη απόσταση με έναν

άγνωστο, κοντά με ένα οικείο πρόσωπο

 Οι γνωστοί που συναντάμε τακτικά

(περιπτεράς, γείτονες, συγγενείς φίλων)
είναι στην πραγματικότητα άγνωστοι με
τους οποίους διατηρούμε κοινωνικά
ΑΠΟΣΤΑΣΗ κωδικοποιημένες σχέσεις (συμβατικές,
στερεοτυπικές, τελετουργικές)

 Οι σχέσεις περιορίζονται σε στοιχειώδεις

τελετουργικές συναλλαγές και η απουσία ή
υπερβολή θα μπορούσε να εκληφθεί
αξιοπερίεργη
 Εγγύτητα με τους οικείους (οικογένεια, φίλοι)

 Θεμελιώδης ο ρόλος της αρχαιότητας της

σχέσης – Παραπέμπει σε κοινή προέλευση και
εμπειρία
ΑΠΟΣΤΑΣΗ
 Κοινό σύμπαν αναφορών (εκφράσεις,
συνήθειες, αστεία) – Ιδιωτική κουλτούρα

 Το κοινό σύμπαν αναφορών μας ωθεί να

υποστηρίζουμε a priori άτομα που ανήκουν σε
μία ομάδα ή κατηγορία (ακόμα και αν
διαφωνούμε) – Η ομοιότητα βάση ταύτισης

ΟΜΑΔΕΣ:
ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΕΣ &
ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΚΕΣ ΔΙΑΣΤΑΣΕΙΣ
ΤΗΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΤΟΥΣ
 ΟΜΑΔΑ
 Κάθε είδους ανθρώπινος σχηματισμός μπορεί να
χαρακτηριστεί ομάδα
 Οικογένεια
 Εφήμερη παρέα
 Σπουδαστές σε μία αίθουσα
 Μέλη εταιρείας ή υπηρεσίας
 Κοινωνικές τάξεις
 Ολόκληρα έθνη

 Θεωρείται ότι σε μία ομάδα τα άτομα είναι αλληλέγγυα,

μπορούν να πετύχουν περισσότερα μαζί και στο πλαίσιο της
νιώθουν προστασία και ασφάλεια

ΟΜΑΔΑ

 Κεντρικό ζήτημα το πέρασμα από το άτομο στη συλλογικότητα

 Οι διατομικές σχέσεις δημιουργούν κάτι άλλο, διαφορετικό,

πέρα και πάνω από τα άτομα, που μοιάζει επίσης να
σκέφτεται, να αισθάνεται, να συμπεριφέρεται, να ζει, να
αναπτύσσεται, να πεθαίνει…
 ΠΕΝΤΕ ΕΙΔΗ ΟΜΑΔΩΝ

 Πλήθος (ή μάζα)

 Φατρία

 Συσσωμάτωση

 Μικρή η πρωτογενής

 Δευτερογενής (ή οργάνωση)

*Anzieu & Martin (1968)

 Μεγάλος αριθμός ατόμων

 Σχετικά χαμηλός βαθμός οργάνωσης

 Βρίσκονται στον ίδιο χώρο για την

ικανοποίηση προσωπικής τους ανάγκης
(μετρό, αθλητικό γεγονός, εμπορικό κέντρο)
ΠΛΗΘΟΣ
 Μάζα: χωρίς φυσική παρουσία (κοινό ΜΜΕ)

 Προς τα κάτω εξίσωση των ατομικών

νοητικών ικανοτήτων

 Τυφλή υπακοή σε ένα ηγέτη που τα υπνωτίζει

  Κυριαρχεί η αναζήτηση της ομοιότητας

 Ατμόσφαιρα ασφάλειας και

συναισθηματικής υποστήριξης

 Ολιγομελής ομάδα

ΦΑΤΡΙΑ  Χαμηλός βαθμός οργάνωσης

 Κυρίως μέλη που θέλουν να αναβάλλουν

την ένταξη στον κοινωνικό ή ενήλικο κόσμο
(εφηβικές ομάδες) ή άτομα αποκομμένα
από συναισθηματικούς και οικογενειακούς
δεσμούς (παρέες που κινούνται στα όρια
των κοινωνικών κανόνων)

Σύλλογος ή Ένωση

 Μεσαίος βαθμός οργάνωσης

 Ποικίλλει ο αριθμός των μελών

ΣΥΣΣΩΜΑΤΩΣΗ  Σταθεροί στόχοι

 Επιφανειακές ανθρώπινες σχέσεις

 Τα περισσότερα μέλη δεν αναζητούν ενεργά

την πραγμάτωση των στόχων αλλά
στηρίζονται σε αντιπροσώπους
  Σχετικά μικρός αριθμός συμμετεχόντων

 Ενεργή αναζήτηση κοινών στόχων

 Έντονες συναισθηματικές σχέσεις μεταξύ

ΜΙΚΡΗ Ή των μελών
ΠΡΩΤΟΓΕΝΗΣ
 Αλληλεγγύη και αλληλεξάρτηση

 Δημιουργία κανόνων, γλώσσας και

τελετουργικών που χαρακτηρίζουν την
ομάδα

 Τυπικές και ορθολογικές σχέσεις

 Μεγάλος βαθμός οργάνωσης

ΔΕΥΤΕΡΟΓΕΝΗΣ
 Προσδιορισμένοι στόχοι
Ή ΟΡΓΑΝΩΣΗ
 Κοινωνικό σύστημα που λειτουργεί θεσμικά
στο εσωτερικό κάποιου ιδιαίτερου τομέα της
κοινωνικής πραγματικότητας
 ΟΜΑΔΕΣ:
ΗΓΕΣΙΑ &
ΜΟΝΤΕΛΑ ΗΓΕΤΩΝ

 Η αποτελεσματική λειτουργία μίας ομάδας

εξαρτάται από το είδος και τον βαθμό
οργάνωσης των δραστηριοτήτων των
μελών της και που σκοπεύουν στην
εκπλήρωση των κοινών στόχων

ΗΓΕΣΙΑ  Η αναγκαιότητα της ηγεσίας προκύπτει από

τις πρώιμες προσπάθειες των ανθρώπων
να οργανώσουν από κοινού
δραστηριότητες για την επίτευξη ενός
στόχου
  Ηγέτης – Διευθυντής επιχείρησης ή
σχολείου, πρόεδρος κυβέρνησης, πιλότος,
αρχηγός ποδοσφαιρικής ομάδας ή μίας
παρέας

ΗΓΕΣΙΑ  Ηγέτης: η κοινωνική θέση εντός μίας

ομαδικής δομής

 Ηγεσία: η διαδικασία αλληλεπίδρασης και

αμοιβαίας κοινωνικής επιρροής μεταξύ του
ηγέτη και των μελών της ομάδας

ΜΟΝΤΕΛΑ ΑΝΑΔΥΣΗΣ ΗΓΕΤΗ

 Ατομικών χαρακτηριστικών

 Στυλ ηγεσίας

 Περίστασης
ΗΓΕΤΗΣ
 Αλληλεπίδρασης στυλ ηγεσίας και περίστασης

 Ανταλλαγών ηγέτη-μέλους

 Γνωστικό

 Μετασχηματιστικής ηγεσίας
  Ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της
προσωπικότητας: εξωτερική εμφάνιση,
ευφυΐα, φύλο, εθνικότητα
ΗΓΕΤΗΣ –  Άτομα εξωστρεφή, ευχάριστα, υπεύθυνα,
ΜΟΝΤΕΛΟ
συναισθηματικά αυτοελεγχόμενα, έξυπνα
ΑΤΟΜΙΚΩΝ
ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΩΝ
 Με κοινωνική νοημοσύνη, εμπειρία σε
σχέση με τους στόχους της ομάδας και
υψηλό επίπεδο συμμετοχής στις ομαδικές
διαδικασίες

Αυταρχική ηγεσία

 Ο ηγέτης λαμβάνει αποφάσεις για την

οργάνωση και την εργασία μόνος του,

ΗΓΕΤΗΣ –  Δεν αιτιολογεί και δεν συζητά τις αποφάσεις

ΜΟΝΤΕΛΟ ΤΩΝ του
ΣΤΥΛ ΗΓΕΣΙΑΣ
 Δεν ανακοινώνει τα κριτήρια αξιολόγησης

 Έξω από την ζωή της ομάδας

 Παρεμβαίνει μόνο σε περίπτωση δυσκολίας

 Δημοκρατική ηγεσία

 Οι αποφάσεις προκύπτουν από συζητήσεις με

τα μέλη

ΗΓΕΤΗΣ –  Αιτιολογεί τις αξιολογήσεις

ΜΟΝΤΕΛΟ ΤΩΝ
ΣΤΥΛ ΗΓΕΣΙΑΣ  Προτείνει λύσεις στα προβλήματα

 Ενθαρρύνει την ανάπτυξη συμμετοχικού

κλίματος

 Σχετικά ενταγμένος στη ζωή της ομάδας

Επιτρεπτική ηγεσία

 Παρουσιάζει στην ομάδα τα διαθέσιμα μέσα

και υλικά

 Στη συνέχεια υιοθετεί παθητική στάση

ΗΓΕΤΗΣ –
ΜΟΝΤΕΛΟ ΤΩΝ  Αφήνει την ομάδα ελεύθερη να δράσει
ΣΤΥΛ ΗΓΕΣΙΑΣ
 Δεν κρίνει

 Δεν αξιολογει

 Δεν παίρνει πρωτοβουλίες βοήθειας της

ομάδας
  Η παραγωγικότητα της ομάδας αυξάνεται στο
αυταρχικό κλίμα

 Η δημοκρατική ηγεσία έχει ως αποτέλεσμα

ΗΓΕΤΗΣ – μεγαλύτερη συνοχή της ομάδας και υψηλό
ΜΟΝΤΕΛΟ ΤΩΝ βαθμό ικανοποίησης των μελών
ΣΤΥΛ ΗΓΕΣΙΑΣ
 Η επιτρεπτική ηγεσία ενδέχεται να
δημιουργήσει μία ατμόσφαιρα στην οποία τα
μέλη δεν είναι ούτε παραγωγικά ούτε
ικανοποιημένα

Παράγοντες της περίστασης:

 Το είδος του έργου ή των στόχων της

ομάδας

ΗΓΕΤΗΣ –  Οι ανάγκες των μελών για λιγότερη ή

ΜΟΝΤΕΛΟ ΤΗΣ περισσότερη καθοδήγηση
ΠΕΡΙΣΤΑΣΗΣ
 Η οργανωτική δομή της ομάδας

 Τα επικοινωνιακά δίκτυα της ομάδας

 Οι διομαδικές σχέσεις
 Η ιδανική ηγεσία προκύπτει από έναν
συνδυασμό:
ΗΓΕΤΗΣ –
 Των ατομικών χαρακτηριστικών του ηγέτη
ΜΟΝΤΕΛΟ
ΑΛΛΗΛΕΠΙΔΡΑΣΗΣ
ΣΤΥΛ ΗΓΕΣΙΑΣ &
 Του στυλ ηγεσίας του
ΠΕΡΙΣΤΑΣΗΣ
 Και των συγκεκριμένων αναγκών και
ιδιαιτεροτήτων της ομάδας

 Η αποτελεσματικότητα του ηγέτη

καθορίζεται από την ποιότητα των
προσωπικών του σχέσεων με κάθε μέλος
της ομάδας ξεχωριστά
ΗΓΕΤΗΣ –
ΜΟΝΤΕΛΟ  Τα μέλη που διατηρούν καλές σχέσεις με
ΑΝΤΑΛΛΑΓΩΝ τον ηγέτη:
ΗΓΕΤΗ-ΜΕΛΟΥΣ  Τον εμπιστεύονται περισσότερο
 Λειτουργούν πιο αποδοτικά
 Απολαμβάνουν μεγαλύτερη
ικανοποίηση
  Τα άτομα σχηματοποιούν μία αναπαράσταση
για τα κατάλληλα χαρακτηριστικά και τις
δεξιότητες που πρέπει να διαθέτει ένας ικανός
ΗΓΕΤΗΣ – αρχηγός
ΓΝΩΣΤΙΚΟ
ΜΟΝΤΕΛΟ  Εξετάζουν ποιο μέλος της ομάδας
ανταποκρίνεται αποτελεσματικότερα σε αυτή
την αναπαράσταση

 Όταν οι επιλογές πολλών μελών συγκλίνουν σε

ένα πρόσωπο τότε αυτό αναδύεται σε ηγέτη

 Ιδέα ηγετικού χαρίσματος

 Χαρισματικός ομιλητής
 Εκφράζει ιδέες γοητευτικές, απλές και
εύκολα κατανοητές

ΗΓΕΤΗΣ –  Έντονη αλληλεπίδραση με τα μέλη και

ΜΟΝΤΕΛΟ
ΜΕΤΑΣΧΗΜΑΤΙΣΤΙΚΗΣ
ισότιμες ανταλλαγές με αυτά
ΗΓΕΣΙΑΣ  Λαμβάνει υπόψη τις προσωπικές τους
ανάγκες – Προσφέρει καθοδήγηση

 Τα μέλη εμπνέονται, αποκτούν όραμα,

αφιερώνονται στους συλλογικούς στόχους,
συχνά θυσιάζουν το ατομικό υπέρ του
ομαδικού συμφέροντος
 ΣΥΝΟΧΗ ΤΩΝ ΟΜΑΔΩΝ &
ΟΜΑΔΙΚΕΣ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΕΣ

Η συνοχή παραπέμπει:

 Στις δυνάμεις που κρατούν ενωμένα τα μέλη

της ομάδας, εμποδίζοντας τις δυνάμεις που
ΣΥΝΟΧΗ ΟΜΑΔΩΝ
τείνουν στη διάλυση και την αποσύνθεση

 Και στη συνολική έλξη που ασκεί η ομάδα στα

μέλη της
 Εξωτερικοί παράγοντες (ένταση του αισθήματος
του «εμείς»):

 Έλξη του κοινού σκοπού, μπορεί να βιώνεται

με ενθουσιασμό

 Έλξη της συλλογικής δράσης, μπορεί να

ΣΥΝΟΧΗ ΟΜΑΔΩΝ
αποτελεί από μόνη της πηγή ικανοποίησης

 Έλξη της υπαγωγής στην ομάδα, περιλαμβάνει

αισθήματα ισχύος, υπερηφάνειας και
ασφάλειας, όπως επίσης την επικοινωνία με
τους άλλους και την υπερνίκηση του άγχους
της μοναξίας

Εσωτερικοί παράγοντες:

 Διανομή και συνάρθρωση των ρόλων που

ΣΥΝΟΧΗ ΟΜΑΔΩΝ εξαρτώνται από το είδος του έργου και τις
ικανότητες των μελών – Έχουν όψη ιεραρχική

 Ομαδική συμπεριφορά και είδος ηγεσίας

 Συμμορφωτικότητα

 Τάση των μελών να ακολουθούν ομαδικούς

κανόνες και πρότυπα

ΟΜΑΔΙΚΕΣ  Υιοθετούν παρόμοιες απόψεις και

ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΕΣ συμπεριφορές

 Έχουν κοντινά συναισθήματα

 Χρησιμοποιούν ακόμη και ίδιες εκφράσεις

Παρέκκλιση

 Κοινωνικά αντιληπτή παράβαση των

κανόνων και προτύπων ενός δεδομένου
ΟΜΑΔΙΚΕΣ κοινωνικού συστήματος
ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΕΣ
 Συμπεριφορά που αμφισβητεί τους
κοινωνικούς κανόνες και ταυτόχρονα τη
συνοχή ή την ενότητα του συστήματος
 Ανταγωνιστικότητα και επιθετικότητα προς το
εξωτερικό της ομάδας

 Η συνοχή αυξάνεται σε απειλούμενες

ΟΜΑΔΙΚΕΣ ομάδες
ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΕΣ
 Οι ομάδες αυθόρμητα επιζητούν να
αυξήσουν την εσωτερική αλληλεγγύη,
αναζητώντας καταστάσεις ανταγωνισμού ή
επιτιθέμενες σε άλλες

ΟΜΑΔΕΣ ΚΑΙ ΜΕΤΑΔΟΣΗ ΤΩΝ

ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ:
Η ΦΗΜΗ
  Μετάδοση της πληροφορίας σε δίκτυο με
αναμεταδότες, αντιστοιχεί σε πολλές
καταστάσεις της καθημερινότητας (φήμες,
επικοινωνία στόμα με στόμα)

ΦΗΜΕΣ Φήμη:

 Γενική κατάφαση που εμφανίζεται σαν

αληθινή, χωρίς όμως να υπάρχει κανένα
συγκεκριμένο δεδομένο που να επιτρέπει την
επαλήθευσή της

Θεμελιώδεις νόμοι περιγραφής και επεξήγησης

της διάδοσης της φήμης:

 Πληροφοριακή αποδυνάμωση και ισοπέδωση

ΦΗΜΕΣ
 Τονισμός

 Αφομοίωση
 Πληροφοριακή αποδυνάμωση και ισοπέδωση
 Όσο η φήμη κυκλοφορεί γίνεται όλο και πιο
σύντομη, συνοπτική, εύκολη στην κατανόηση
και στην αφήγηση

 Το 70% των λεπτομερειών χάνονται στις

πρώτες 5-6 μεταδόσεις
ΦΗΜΕΣ
 Στην τελική φάση διάδοσης, η πληροφοριακή
αποδυνάμωση σταθεροποιείται, η φήμη
λαμβάνει τελική μορφή που κατανοείται και
μεταφέρεται πιο εύκολα

 Τα ίδια τα άτομα επιλέγουν τις πληροφορίες

που επιβεβαιώνουν τις προσμονές τους

Αφομοίωση

 Οι πληροφορίες αλλάζουν για να

ενσωματώνονται στην αφήγηση και να
υπακούν στην λογική της κεντρικής ιδέας της
ΦΗΜΕΣ
φήμης, αυξάνοντας την αληθοφάνειά της

 Η πληροφορία προσαρμόζεται στα

ενδιαφέροντα, τις εικόνες και τις
προκαταλήψεις της κοινωνικής ομάδας εντός
της οποίας αναπτύσσεται η φήμη
 Τονισμός

 Μερικές λεπτομέρειες γίνονται αντιληπτές,

κατακρατούνται και αναπαράγονται με
ΦΗΜΕΣ
επιλεκτικό τρόπο

 Έτσι ενδυναμώνονται και λαμβάνουν κεντρική

θέση στη σημασία της φήμης

Συνθήκες στις οποίες πρέπει να στηρίζεται η

φήμη:

 Η πληροφορία να είναι πιστευτή, αληθοφανής

και επιθυμητή

 Βασίζεται στη θεμελιώδη ανάγκη των

ΦΗΜΕΣ
ανθρώπων να εντάσσονται σε ένα σύστημα
πεποιθήσεων, σύμφωνα με το οποίο είναι
δυνατόν να αποδοθούν συγκεκριμένα
χαρακτηριστικά σε κοινωνικές κατηγορίες

 Δεν παίζει ρόλο η αλήθεια των πληροφοριών

αλλά ότι συσπειρωνόμαστε γύρω από αυτές