Bodziec – inaczej podnieta.

Ogólnie, każdy czynnik fizyczny lub chemiczny, który zmienia stan czynnościowy komórek organizmów żywych, zarówno roślin jak
również zwierząt. Na gruncie fizjologii zwierząt i człowieka, bodźcem określa się zmianę w środowisku zewnętrznym lub wewnętrznym ustroju odbieraną przez
wyspecjalizowane, swoiste dla danego bodźca narządy czuciowe – receptory. W naukach behawioralnych, bodźcem określa się zmianę środowiska zewnętrznego
lub wewnętrznego organizmu, wywołującą, modyfikującą, lub hamującą zachowanie się zwierząt.

W zależności od rodzaju energii wytwarzanej przez działający bodziec, wyróżniamy:

a) bodźce mechaniczne: dotyku, ucisku, siły ciężkości, drgań dźwiękowych (wibracja),
b) bodźce termiczne i promieniowania elektromagnetycznego (światło),
c) bodźce akustyczne (dźwiękowe),
d) bodźce chemiczne: stężenia różnych substancji, walory smakowe pokarmu, zapach.

Rozróżniamy:
1) bodźce proste – światło lub ciemność. Mogą być jednorodne (czynnik działa cały czas z jednakową siłą) lub niejednorodne (gdy natężenie bodźca rośnie w miarę
zbliżania się do jego źródła),
2) bodźce złożone – skomplikowane figury geometryczne,
3) bodźce kierunkowe – pochodzące z ograniczonej części świata zewnętrznego lub wewnętrznego.

Z uwagi na pochodzenie, bodźce dzielimy na:

a) Eksteroceptywne – pochodzące ze środowiska zewnętrznego organizmu,
b) Interoceptywne – działają na receptory narządów wewnętrznych,
c) Prioprioceptywne – działają na receptory mięśni szkieletowych, ścięgien i powięzi.Ich źródłem są np. zmiany położenia kończyn lub ciała.

Ze względu na rodzaj pobudzanych receptorów, bodźce dzielimy na: wzrokowe, słuchowe, węchowe, smakowe, dotykowe
Z uwagi na odpowiadający im rodzaj popędu, wyróżniamy: bodźce pokarmowe, seksualne, itp.

Ponadto możemy mówić o:

bodźcach kluczowych (wyzwalających) – bodźce zewnętrzne, wyzwalające reakcje instynktowne, przebiegające pod kontrolą popędu, np. zapach rośliny stanowiącej
pokarm, widok sylwetki drapieżnika, itp.

Analizując siłę działającego bodźca, wyróżniamy:

-bodźce podprogowe,
-bodźce progowe,
-bodźce nadprogowe,
-bodźce nocyceptywne (uszkadzające).

(nocyceptory) w postaci wolnych zakończeń nerwowych, występują praktycznie we wszystkich tkankach organizmu. ależy zwrócić uwagę, że
receptory bólowe są receptorami swoistymi, ponieważ tylko ich pobudzenie może wywoływać wrażenie bólu. Warto jednak zauważyć, że bodźce wywołujące
wrażenia bólowe są nieswoiste –praktycznie każdy rodzaj energii (bodziec) może pobudzić receptory bólowe pod warunkiem, że jest dostatecznie silny i prowadzi do
uszkodzenia tkanki. Poza swoistymi drogami czuciowymi, prowadzącymi do kory mózgowej, impulsacja bólowa dociera również, wieloneuronalnymi drogami
nieswoistymi, do układu siatkowatego pnia mózgu. Pobudzenie wstępującego aktywującego układu siatkowatego wywołuje odpowiedni poziom wzbudzenia kory
mózgowej, niezbędny do odbierania impulsacji bólowej. ak więc, aby czucie bólu przewodzone drogami swoistymi, mogło być skuteczne w sensie świadomego
wrażenia bólu, musi istnieć odpowiedni stan wzbudzenia korowego, który uwarunkowany jest działaniem tworu siatkowatego.
eksteroreceptory narządy odbierające bodźce pochodzące z zewnątrz organizmu, np.
receptory wzrokowe, słuchowe, dotykowe, termiczne.
interoreceptory [łac.], interoceptory, receptory pobudzane przez zmiany wewn. środowiska
organizmu, położone w ścianach narządów wewn., w sercu, naczyniach krwionośnych (np.
baroreceptory reagujące na zmiany ciśnienia krwi w tętnicach);
proprioreceptory -receptory w narządach ruchu, wrażliwe na siły mech.;
pobudzenie proprioreceptorów w torebkach stawowych, więzadłach i okostnej jest podstawą
czucia głębokiego, czyli zdolności odczuwania ułożenia części ciała, np. stopnia zgięcia
kończyny
Chemoreceptory (smak, węch)– receptory rozróżniające substancje chemiczne. Z
chemorecepcją związane są również receptory wykrywające tlen, dwutlenek węgla i poziom pH
płynów ustrojowych.
Mechanoreceptor (dotyk, słuch)– receptor czuciowy odpowiadający za odbiór bodźców
mechanicznych, takich jak dotyk, wibracje, rozciąganie. Ze względu na położenie wyróżnia się
mechanoreceptory skórne, mechanoreceptory mięśni i stawów (proprioreceptory) oraz
mechanoreceptory trzewne (interoreceptory).
Fotoreceptory (wzrok) - receptory odbierające bodźce świetlne. Fotoreceptorami są czopki i
pręciki występujące w siatkówce oka.
Termoreceptory - receptory ciepła i zimna; występują w skórze, w tkankach głębokich (gł. w
sąsiedztwie żył), w rdzeniu kręgowym i w przedniej części podwzgórza; odgrywają rolę w czuciu
temperatury i termoregulacji;
Każdy analizator składa się z danego narządu zmysłu, drogi doprowadzającej impulsy do
ośrodkowego układu nerwowego oraz ośrodków podkorowych i korowych, które dzielą się
na pola (ośrodki) projekcyjne i kojarzeniowe (asocjacyjne). Każdy analizator odbiera i
przetwarza informację dotyczącą tylko jednego rodzaju czucia, czyli tzw. modalności
zmysłowej. Rozróżnia się zatem analizatory: wzrokowy, słuchowy, dotykowy, węchowy itp.

Integracja bodźców otoczenia odbieranych przez narządy zmysłowe odbywa się w

ośrodkach korowych. Pola projekcyjne kory sta­nowią reprezentację powierzchni
recepcyjnej lub narządów zawierają­cych receptory. Są też miejscem, w którym powstają
elementarne wzorce podstawowych cech przedmiotów, np. linii, kątów i krawę­dzi w
analizatorze wzrokowym. Informacja zakodowana w postaci poszczególnych wzorców jest
dalej scalana przez ośrodki asocjacyjne.
 a s is j n gii n , prawo swoistości bodźców, prawo Müllera, prawo głoszące, że pobudzenie określonego narządu zmysłu lub
dowolnego odcinka drogi czuciowej przekazującej pobudzenie z tego receptora do ośrodkowego układu nerwowego wyzwala takie samo wrażenie
zmysłowe, charakterystyczne dla tego zmysłu, niezależne od rodzaju bodźca.// Prawo specyficznych energii nerwowych mówi, że pobudzenie każde
nerwu wiąże się z powstaniem specjalnego rodzaju energii, jednoznacznie mu przypisanego. Zatem wszelka aktywność w danym nerwie przenosi
jeden i ten sam rodzaj informacji do mózgu – mózg „widzi” aktywność nerwu wzrokowego i „słyszy” aktywność nerwu słuchowego. Prawo
specyficznych energii nerwowych można też rozumieć jako zasadę mówiącą, że nerw nie może raz przesłać sygnału odnoszącego się do jednego
kanału zmysłowego, a raz do innego. W rzeczywistości nerwy przenoszą tylko jeden komunikat – potencjał czynnościowy. Dopiero mózg w jakiś
sposób interpretuje te sygnały jako dźwięki, zapachy itp. . o w jaki dokładnie sposób to robi pozostaje na dzień dzisiejszy nierozstrzygnięte.
Prawo Webera mówi o charakterze skokowym spostrzegania zmysłowego. Jest ono ważne z punktu widzenia marketingu, gdyż zarówno
podwyższenie, jak i podwyższenie ceny produktu tylko od pewnego progu będzie zauważalne dla konsumenta, podobnie jak zmiana jego masy lub
objętości, co ma znaczenie dla konstruowania strategii marketingowych.
Właściwe receptory słuchu (należą do grupy mechanoreceptorów), to leżące w obrębie narządu Cortiego (w ślimaku) k m ki zęsk
( ł sk a ). Proszę zwrócić uwagę na budowę tego narządu:
- błona pokrywająca,
- błona siatkowata,
- filary Cortiego,
- komórki rzęsate (włoskowate),
- błona podstawna,
Sia k ka (łac. retina) – część oka, która jest elementem odbierającym bodźce
wzrokowe. Jest specyficznej budowy błoną znajdującą się wewnątrz gałki ocznej,
na jej tylnej powierzchni. Podstawowymi elementami budowy siatkówki są
ułożone w kilka warstw komórki nerwowe, które z mózgiem łączy nerw
wzrokowy. Zmodyfikowane neurony: czopki i ę iki, są jej
światłoczułymi receptorami.
Światło aby pobudzić komórki receptorowe (czopki lub pręciki) przechodzi
przez wszystkie warstwy komórkowe siatkówki.
Pręciki odpowiadają głównie za przystosowanie do widzenia w ciemności,
natomiast czopki w pełnym świetle (w tym za widzenia barwne).