BỘ TƯ PHÁP

TRƯỜNG ĐẠI HỌC LUẬT HÀ NỘI

------------

BÀI TẬP NHÓM

MÔN: LUẬT TÀI CHÍNH
Lớp : N01.TL1
Nhóm : 03

Đề bài số 01:
Phân tích nội dung nguyên tắc công khai trong hoạt động ngân
sách. Liên hệ thực tiễn để chỉ ra những khó khăn trong thực hiện
nguyên tắc này và giải pháp

Hà Nội – 2023
1
 THÔNG TIN

Đề số 01: Phân tích nội dung nguyên tắc công khai trong hoạt động ngân sách.
Liên hệ thực tiễn để chỉ ra những khó khăn trong thực hiện nguyên tắc này và
giải pháp

2. Biên bản làm việc nhóm

STT MSSV Họ và tên Thành phần ĐÁNH CHỮ

GIÁ KÍ
1 462312 Nguyễn Mai Chi Nhóm trưởng

2 462313 Trương Quế Chi Thành viên

3 462315 Phạm Ngọc Diệp Thành viên

4 462317 Hoàng Trường Giang Thành viên

5 462318 Nguyễn Bảo Giang Thành viên

Kết quả điểm bài viết:……...

Kết quả điểm thuyết trình:………
Tổng điểm:………

Hà Nội, ngày 23 tháng 3 năm 2023

NHÓM TRƯỞNG

Nguyễn Mai Chi

2
 MỤC LỤC

Trang

BẢNG THUẬT NGỮ VIẾT TẮT............................................................................7

A. MỞ ĐẦU............................................................................................................5

B. NỘI DUNG.........................................................................................................5
I. Phân tích nguyên tắc công khai trong hoạt động ngân sách nhà nước.................5
1. Khái quát nguyên tắc.......................................................................................5
2. Quy định của pháp luật về nguyên tắc............................................................6
2.1. Hoạt động thu chi...................................................................................6
2.2. Hoạt động thanh tra, kiểm tra, giám sát.................................................8
2.3. Hoạt động dự toán, quyết toán.............................................................10
3. So sánh quy định về nguyên tắc công khai trong luật NSNN 2015 và 2002 12
II. Liên hệ thực tiễn...............................................................................................13
1. Thành tựu......................................................................................................13
2. Khó khăn.......................................................................................................14
3. Nguyên nhân dẫn đến khó khăn....................................................................15
4. Kiến nghị, giải pháp......................................................................................17

C. KẾT LUẬN......................................................................................................19

D. DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO.......................................................20

3
 BẢNG THUẬT NGỮ VIẾT TẮT

NSNN Ngân sách nhà nước

CQTW Cơ quan trung ương
NS Ngân sách
NSTW Ngân sách trung ương
TP Thành phố
Cộng hòa Xã hội Chủ Nghĩa Việt
CHXHCNVN
Nam

4
 A. MỞ ĐẦU
Nguyên tắc công khai trong hoạt động NSNN là một trong những nguyên
tắc quan trọng của hoạt động ngân sách. Hoạt động này đã trở thành yêu cầu
không thể thiếu trong quản lý tài chính công nói riêng và quản lý NSNN nói
chung. Công khai là đòi hỏi tất yếu đối với hoạt động của bộ máy hành chính
nhà nước trong tiến trình xây dựng nhà nước pháp quyền, dân chủ ở tất cả các
quốc gia trên thế giới. Nhằm khẳng định rõ tầm quan trọng của nguyên tắc trên,
nhóm xin lựa chọn nghiên cứu thông qua đề tài: “Phân tích nội dung nguyên tắc
công khai trong hoạt động ngân sách. Liên hệ thực tiễn để chỉ ra những khó
khăn trong thực hiện nguyên tắc này và giải pháp”.
B. NỘI DUNG
I. Phân tích nguyên tắc công khai trong hoạt động ngân sách nhà nước
1. Khái quát nguyên tắc
Hoạt động công khai NSNN là biện pháp nhằm công khai, minh bạch các
khoản chi từ NSNN, phát huy quyền làm chủ của cán bộ, công chức Nhà nước,
tập thể người lao động và nhân dân trong việc thực hiện quyền kiểm tra, giám
sát quá trình quản lý và sử dụng vốn, tài sản Nhà nước nhằm phát hiện và ngăn
chặn kịp thời các hành vi vi phạm chế độ quản lý tài chính, bảo đảm sử dụng có
hiệu quả NSNN, thực hành tiết kiệm, chống lãng phí.
Xuất phát từ mục tiêu trên, Quốc hội đã ban hành Luật NSNN năm 2015
trong đó quy định rõ ràng về việc công khai tài chính trong hoạt động NSNN và
trở thành nguyên tắc để hướng dẫn các chủ thể có nghĩa vụ thực hiện một cách
chính xác. Tại Khoản 1 Điều 15 Luật NSNN, nguyên tắc công khai NSNN bao
gồm các nội dung sau:
“1. Dự toán NSNN trình Quốc hội, Hội đồng nhân dân; dự toán NSNN đã được
cấp có thẩm quyền quyết định; báo cáo tình hình thực hiện NSNN; quyết toán
5
NSNN được Quốc hội, Hội đồng nhân dân phê chuẩn; dự toán, tình hình thực
hiện, quyết toán NS của các đơn vị dự toán ngân sách, các tổ chức được NSNN
hỗ trợ và các chương trình, dự án đầu tư xây dựng cơ bản sử dụng vốn NSNN
được công khai theo quy định sau đây:
a) Nội dung công khai bao gồm: số liệu và báo cáo thuyết minh dự toán NSNN
trình Quốc hội, Hội đồng nhân dân, dự toán đã được cấp có thẩm quyền quyết
định, tình hình thực hiện NSNN và quyết toán NSNN; kết quả thực hiện các kiến
nghị của Kiểm toán nhà nước; trừ số liệu chi tiết, báo cáo thuyết minh thuộc
lĩnh vực quốc phòng, an ninh, dự trữ quốc gia;
b) Việc công khai NSNN được thực hiện bằng một hoặc một số hình thức: công
bố tại kỳ họp, niêm yết tại trụ sở làm việc của cơ quan, tổ chức, đơn vị; phát
hành ấn phẩm; thông báo bằng văn bản đến các cơ quan, tổ chức, đơn vị, cá
nhân có liên quan; đưa lên trang thông tin điện tử; thông báo trên các phương
tiện thông tin đại chúng;
c) Báo cáo dự toán NSNN phải được công khai chậm nhất là 05 ngày làm việc
kể từ ngày Chính phủ gửi đại biểu Quốc hội, Ủy ban nhân dân gửi đại biểu Hội
đồng nhân dân.
Báo cáo dự toán NSNN đã được cấp có thẩm quyền quyết định, báo cáo quyết
toán NSNN đã được cấp có thẩm quyền phê chuẩn, kết quả kiểm toán NSNN, kết
quả thực hiện các kiến nghị của Kiểm toán nhà nước phải được công khai chậm
nhất là 30 ngày kể từ ngày văn bản được ban hành.
Báo cáo tình hình thực hiện NSNN hằng quý, 06 tháng phải được công khai
chậm nhất là 15 ngày kể từ ngày kết thúc quý và 06 tháng.
Báo cáo tình hình thực hiện NSNN hằng năm được công khai khi Chính phủ
trình Quốc hội vào kỳ họp giữa năm sau”

6
2. Quy định của pháp luật về nguyên tắc
2.1. Hoạt động thu chi
Thu chi là một trong số những hoạt động sử dụng nguồn lực NSNN và
cũng là hoạt động huy động vốn NSNN nhiều nhất. Để hoạt động thu-chi đạt
hiệu quả, thì các cơ quan có thẩm quyền cần phải công khai các khoản thu-chi
NSNN theo các quy định của pháp luật, cụ thể ở các quy định sau:
Về đối tượng công khai: Hệ thống cơ quan được phân cấp quản lý
NSNN, các đơn vị dự toán ngân sách, các tổ chức được NSNN hỗ trợ, các dự án
đầu tư xây dựng cơ bản có sử dụng vốn NSNN, các doanh nghiệp nhà nước, các
quỹ có nguồn từ NSNN và các quỹ có nguồn thu từ các khoản đóng góp của
nhân dân được cấp có thẩm quyền cho phép thành lập theo quy định của pháp
luật phải thực hiện công khai số liệu thu - chi ngân sách. 
Về nội dung công khai: Đối với các cấp NSNN: Dựa trên quy định tại
Nghị định 163/2016/NĐ-CP Điều 47 các cấp sẽ phải công khai dự toán thu cân
đối-chi NSNN theo lĩnh vực đã được Quốc hội phê chuẩn, dự toán trên địa bàn
đã được Quốc hội quy định, Thủ tướng chính phủ giao với số liệu cụ thể và
thuyết minh tình hình thực hiện dự toán thu-chi NSNN.
- Đối với các đơn vị dự toán NSNN: Căn cứ theo khoản 1 và khoản 2 Điều
8, 9 Quy chế công khai tài chính, Thủ trưởng các đơn vị dự toán NSNN
phải công bố công khai trong đơn vị 2 nội dung sau: Một là, công khai
việc phân bổ và sử dụng kinh phí NS hàng năm: công bố công khai trong
nội bộ đơn vị về dự toán NS đã được cấp có thẩm quyền giao. Thủ trưởng
đơn vị dự toán cấp trên công bố công khai dự toán ngân sách, kể cả dự
toán NS điều chỉnh đã giao cho các đơn vị dự toán cấp dưới, công bố
công khai quyết toán NS đã duyệt cho đơn vị dự toán cấp dưới. Việc lập
dự toán chi đòi hỏi phải cụ thể ở từng hoạt động: Các khoản chi có nguồn
đảm bảo, các khoản chi thường xuyên, phải gắn chặt với hoạt động của
đơn vị. Hai là, công khai việc thu và sử dụng các khoản đóng góp của các

7
 tổ chức, cá nhân đối với các đơn vị dự toán. Thủ trưởng các đơn vị dự
toán NS có nguồn thu và các khoản chi từ các khoản đóng góp của các tổ
chức, cá nhân theo quy định của pháp luật, phải công bố công khai mục
đích huy động, mức đóng góp, kết quả huy động và hiệu quả việc sử dụng
các nguồn huy động. 
- Đối với tổ chức được NSNN hỗ trợ: Theo quy định tại Điều 7 Thông tư
61/2017/TT-BTC phải thực hiện công khai kinh phí NSNN hỗ trợ cụ thể
là công khai phân bổ dự toán thu-chi NSNN hỗ trợ. Và công khai số liệu
và thuyết minh tình hình thực hiện dự toán thu-chi NSNN đã được phê
duyệt (quý, 6 tháng, năm). Trên Bản báo cáo thuyết minh dự toán phải chỉ
ra các nội dung sau: căn cứ xác định các chi tiêu trong dự toán, cơ cấu
thu-chi tài chính dự toán có phù hợp với mức quy định hay không?, sự
thay đổi thu chi tài chính dự toán năm kế hoạch so với năm báo cáo như
thế nào, nguyên nhân cụ thể của sự thay đổi đó, các biện pháp cơ bản để
thực hiện tốt dự toán. 
- Đối với các dự án đầu tư và xây dựng có sử dụng nguồn vốn NSNN:
Hằng năm đều phải công khai về: tổng mức vốn đầu tư được nhà nước
giao trong dự toán NSNN, triển khai phân bổ kế hoạch vốn đầu tư cho
từng dự án thuộc cấp mình quản lý, kết quả lựa chọn nhà thầu đã được
cấp có thẩm quyền phê duyệt của từng lĩnh vực dự án. 
Về thời gian công khai: Theo Luật NSNN và Thông tư số 61/2017/TT-
BTC, công khai tài chính thực hiện tuân thủ các mốc thời gian được định, cụ thể
đối với đơn vị dự toán NSNN
Báo cáo dự toán NSNN phải được công khai chậm nhất là 15 ngày, kể từ
ngày được đơn vị dự toán cấp trên hoặc cấp có thẩm quyền giao đầu năm và
điều chỉnh giảm hoặc bổ sung đầu năm (nếu có)
Báo cáo tình hình thực hiện dự toán NSNN hằng quý, 6 tháng phải được
công khai chậm nhất là 15 ngày, kể từ ngày kết thúc quý và 6 tháng. Báo cáo

8
tình hình thực hiện NSNN hằng năm được công khai chậm nhất là 5 ngày làm
việc, kể từ ngày đơn vị báo cáo đơn đơn vị dự toán cấp trên trực tiếp.
Về hình thức công khai: Có thể công khai những nội dung đã được quy
định theo pháp luật bằng một hoặc một số hình thức. Hằng năm, Bộ Tài chính đã
thực hiện công khai dự toán thu-chi NSNN sau khi đã tổng hợp số liệu công khai
dự toán, tình hình thực hiện NSNN. Số liệu này được phát hành ấn phẩm và đưa
lên trang Thông tin điện tử của Bộ Tài chính. 
2.2. Hoạt động thanh tra, kiểm tra, giám sát
2.2.1. Hoạt động thanh tra, kiểm tra
Thanh tra tài chính trong lĩnh vực NSNN là hoạt động bao gồm giám sát,
phân tích, đối chiếu thông tin một cách có hệ thống thông qua các tài liệu, sổ
sách, chứng từ nhằm đánh giá các hoạt động lập dự toán NSNN, chấp hành
NSNN và quyết toán NSNN. Nguyên tắc công khai trong hoạt động thanh tra
NSNN đảm bảo công tác này được chính xác, khách quan, cho phép kịp thời
điều chỉnh, bổ sung, hoàn thiện kết quả thanh tra sao cho đúng với thực tế. 
Nội dung công khai: Nguyên tắc công khai phải được thực hiện xuyên
suốt quá trình tiến hành thanh tra các hoạt động NSNN. Hoạt động thanh tra
được thực hiện thông qua trình tự, thủ tục tiến hành thanh tra, bao gồm chuẩn bị
thanh tra, trực tiếp thanh tra, kết thúc thanh tra và xử lý sau thanh tra. Trong
khâu chuẩn bị thanh tra các hoạt động NSNN, nguyên tắc công khai được thể
hiện qua: công khai nhiệm vụ, quyền hạn của các thành viên thanh tra, nội dung
yêu cầu đối tượng thanh tra báo cáo. Trong giai đoạn tiến hành thanh tra, nguyên
tắc công khai được thể hiện qua: công khai việc thực hiện quyền với đối tượng
thanh tra, công khai trong quá trình Đoàn thanh tra trực tiếp làm việc với đối
tượng thanh tra và các cơ quan, đơn vị có liên quan. Trong giai đoạn kết thúc
thanh tra, nguyên tắc công khai được thể hiện qua việc: công khai kết thúc, báo
cáo kết quả thanh tra,... Cụ thể khi thanh tra việc chấp hành NSNN, cần công
khai, làm rõ những câu hỏi: Thanh tra phát hiện các khoản thu, chi ngoài NSNN

9
được dùng vào việc gì? Do ai quyết định?; Thanh tra trình tự và tiến độ cấp phát
có theo đúng kế hoạch không?. Trong giai đoạn xử lý sau thanh tra, nguyên tắc
công khai được thể hiện qua việc tổ chức, theo dõi, đôn đốc và kiểm tra việc
thực hiện kết luận thanh tra.
Hình thức công khai: Hình thức công khai trong hoạt động thanh tra
NSNN được quy định ở Khoản 2,3 Điều 20 Thông tư số 343/2016/TT-BTC về
Hướng dẫn thực hiện công khai NSNN đối với các cấp NSNN và Điều 39 Luật
thanh tra. Các bản báo cáo thanh tra được công khai trên website “Thanh tra
Chính phủ” và trang web của các tỉnh, thành phố. Về thời gian công khai, Khoản
3 Điều 39 Luật thanh tra quy định: “Trong thời hạn 10 ngày, kể từ ngày ký kết
luận thanh tra, người ra quyết định thanh tra có trách nhiệm thực hiện việc công
khai kết luận thanh tra…”
Đối tượng công khai: Đối tượng thanh tra bao gồm các cơ quan quản lý
nhà nước, các tổ chức hoạt động kinh doanh. Đoàn thanh tra phải có trách nhiệm
gửi thông báo cho đối tượng thanh tra về quyết định thanh tra để đối tượng
thanh tra biết và chuẩn bị thời gian, cán bộ, nội dung thông tin, tài liệu báo cáo
khi Đoàn thanh tra công bố quyết định thanh tra và làm việc với đối tượng thanh
tra. Trong quá trình thanh tra, đối tượng thanh tra được quyền biết nội dung
thanh tra, phạm vi thanh tra, thời kỳ, thời hạn, các thành viên Đoàn thanh tra,
nhiệm vụ, quyền hạn của đối tượng thanh tra. Nguyên tắc công khai là một trong
các biện pháp bảo đảm quyền, lợi ích hợp pháp của đối tượng thanh tra, cũng
như phòng, chống tham nhũng, vượt quyền, lạm quyền của Đoàn thanh tra đối
với đối tượng thanh tra.
2.2.2. Hoạt động giám sát
Nguyên tắc này được quy định cụ thể tại Điều 16 Luật NSNN năm 2015
và Điều 52 Nghị định số 163/2016/NĐ-CP Quy định chi tiết thi hành một số
điều luật của Luật NSNN. Hoạt động thanh tra còn được các tổ chức và các cơ
quan quản lý nhà nước khác giám sát hoạt động quản lý nhà nước, như: Mặt trận

10
tổ quốc Việt Nam, các tổ chức Đảng, đoàn thể, thanh tra nhân dân, các cơ quan
ngôn luận đài, báo chí. Công dân cũng là chủ thể có chức năng giám sát hoạt
động của cơ quan thanh tra nên các quyết định về NSNN phải được công bố
rộng rãi để nhân dân có quyền giám sát. Việc công khai hoạt động thanh tra giúp
cho các cơ quan thanh tra, Đoàn thanh tra luôn nâng cao ý thức trách nhiệm
trong công việc, không thể bao che, nhũng nhiễu, gây phiền hà cho đối tượng
thanh tra nhằm trục lợi cá nhân. Việc công khai giúp đối tượng thanh tra hiểu
đúng đắn về trách nhiệm của Đoàn thanh tra, đối tượng thanh tra, không chống
đối, gây khó khăn cho Đoàn thanh tra. 
2.3. Hoạt động dự toán, quyết toán
2.3.1. Dự toán NSNN
Dự toán ngân sách nhà nước là việc hoạch định nguồn thu và nhiệm vụ
chi của ngân sách nhà nước. Dự toán ngân sách nhà nước được tổng hợp theo
từng khoản thu, chi và theo cơ cấu chi đầu tư phát triển, chi thường xuyên, chi
dự trữ quốc gia, chi trả nợ và viện trợ, chi bổ sung quỹ dự trữ tài chính, dự
phòng ngân sách.
Theo Thông tư 61/2017/TT-BTC, hoạt động công khai dự toán NSNN
được quy định và hướng dẫn cụ thể như sau:Thủ trưởng đơn vị dự toán cấp trên
công bố công khai dự toán thu - chi ngân sách nhà nước, kể cả phần điều chỉnh
giảm hoặc bổ sung (nếu có) được cấp có thẩm quyền giao; nguồn kinh phí khác
và phân bổ cho các đơn vị dự toán cấp dưới trực thuộc (trong đó có dự toán của
đơn vị mình trực tiếp sử dụng), các đơn vị được ủy quyền (phần kinh phí ủy
quyền - nếu có).
Nội dung công khai: Đối với đơn vị dự toán cấp trên: Công khai các căn
cứ, nguyên tắc, định mức phân bổ dự toán ngân sách. Đối với đơn vị sử dụng
ngân sách: Công khai dự toán thu - chi ngân sách nhà nước, kể cả phần điều
chỉnh giảm hoặc bổ sung (nếu có) đã được cấp có thẩm quyền giao và nguồn

11
kinh phí khác (theo Mẫu biểu số 02 ban hành kèm theo Thông tư 61/2017/TT-
BTC).
Hình thức công khai: Việc công khai ngân sách nhà nước được thực hiện
bằng một hoặc một số hình thức được quy định tại Điều 15 Luật NSNN.
Thời điểm công khai: Báo cáo dự toán ngân sách nhà nước phải được
công khai chậm nhất là 15 ngày, kể từ ngày được đơn vị dự toán cấp trên hoặc
cấp có thẩm quyền giao đầu năm và điều chỉnh giảm hoặc bổ sung trong năm
(nếu có).
Dự toán ngân sách nhà nước năm 2023 do Quốc hội quyết định, đã được công
khai trên trang thông tin điện tử và các phương tiện thông tin đại chúng. Cụ thể
Báo cáo cung cấp bức tranh tổng thể về NSNN năm 2023 với dự toán tổng số
thu NSNN là 1.620,7 nghìn tỷ đồng, tổng số chi NSNN là 2.076.2 tỷ đồng, bội
chi NSNN 4.42% GDP, tổng vay NSNN (bao gồm cả vay trả nợ gốc) là 648.213
tỷ đồng, nợ công khoảng 44-45% GDP.
2.3.2. Quyết toán NSNN
Quyết toán ngân sách nhà nước là khâu cuối cùng trong một chu trình
ngân sách nhằm tổng kết, đánh giá việc thực hiện ngân sách cũng như chính
sách tài khóa năm đã qua. Việc công khai kết quả kiểm toán quyết toán ngân
sách nhà nước hằng năm góp phần minh bạch và nâng cao trách nhiệm giải trình
trong việc quản lý, sử dụng ngân sách nhà nước, là cơ sở để Quốc hội xem xét,
phê chuẩn quyết toán ngân sách nhà nước.
Theo Thông tư 61/2017/TT-BTC, hoạt động công khai quyết toán NSNN
được quy định và hướng dẫn cụ thể như sau: Thủ trưởng đơn vị dự toán chịu
trách nhiệm công bố công khai quyết toán ngân sách nhà nước.
Nội dung công khai: Công khai thuyết minh quyết toán ngân sách nhà
nước đã được cấp có thẩm quyền phê duyệt; Công khai số liệu quyết toán ngân
sách nhà nước (theo Mẫu biểu số 4, biểu số 5 ban hành kèm theo Thông tư
61/2017/TT-BTC).

12
 Hình thức công khai: Việc công khai ngân sách nhà nước được thực hiện
bằng một hoặc một số hình thức theo quy định tại Điều 15 Luật NSNN.
Thời điểm công khai: Báo cáo quyết toán ngân sách nhà nước phải được
công khai chậm nhất là 15 ngày, kể từ ngày được đơn vị dự toán cấp trên hoặc
cấp có thẩm quyền phê duyệt.
3. So sánh quy định về nguyên tắc công khai trong luật NSNN 2015 và 2002
3.1. Giống nhau
Cùng xác định nguyên tắc công khai là một trong những nguyên tắc quản
lý ngân sách nhà nước:
Luật NSNN 2002 quy định nguyên tắc công khai tại Điều 3: Ngân sách
nhà nước được quản lý thống nhất theo nguyên tắc tập trung dân chủ, công
khai, minh bạch, có phân công, phân cấp quản lý, gắn quyền hạn với trách
nhiệm. 
Luật NSNN 2015 quy định nguyên tắc công khai tại Điều 8: Ngân sách
nhà nước được quản lý thống nhất, tập trung dân chủ, hiệu quả, tiết kiệm, công
khai, minh bạch, công bằng; có phân công, phân cấp quản lý; gắn quyền hạn
với trách nhiệm của cơ quan quản lý nhà nước các cấp
3.2. Khác nhau
So với Luật NSNN 2002 (Điều 13) nguyên tắc công khai quy định trong
Luật NSNN 2015 (Điều 15) đã được cụ thể hoá hơn ở từng nội dung cụ thể gồm
đối tượng thực hiện công khai, nội dung công khai, hình thức công khai, thời
điểm công khai:
Nguyên tắc công khai chỉ được quy định một cách chung chung tại Điều
13, Luật NSNN 2002 như sau: Thứ nhất các hoạt động dự toán, quyết toán ngân
sách nhà nước, ngân sách các cấp, các đơn vị dự toán ngân sách, các tổ chức
được ngân sách nhà nước hỗ trợ phải công bố công khai. Thứ hai quy định phải
có niêm yết rõ ràng tại nơi giao dịch đối với các quy trình, thủ tục. Thứ ba,
Chính phủ quy định cụ thể việc công khai ngân sách. Bên cạnh đó nội dung

13
công khai được quy định rải rác ở các điều khoản khác quy định về nhiệm vụ
quyền hạn của từng ban ngành, cơ quan có thẩm quyền.
Tuy nhiên, Luật NSNN 2015 đã có những thay đổi mới so với Luật
NSNN 2002. Luật NSNN 2015 dành riêng một điều khoản tập trung quy định về
nội dung công khai tại Điều 15 - Công khai NSNN. Trong đó bổ sung quy định
cụ thể về đối tượng có trách nhiệm thực hiện công khai; nội dung công khai;
hình thức thực hiện công khai và thời điểm công khai. 
Như vậy, Luật NSNN 2015 đã một lần nữa khẳng định ý nghĩa quan trọng
cần có của nguyên tắc công khai đồng thời đã bổ sung thêm các quy định chi tiết
khác, bắt buộc hoạt động công khai phải đảm bảo đầy đủ, chính xác từ nội dung,
hình thức đến thời điểm công khai, từ đó nâng cao chất lượng của hoạt động
công khai NSNN. 
II. Liên hệ thực tiễn
1. Thành tựu
Tính đến năm 2022, Bộ Tài chính đã liên tiếp xuất bản 09 năm Báo cáo
ngân sách dành cho công dân (từ năm 2015). Thông qua đó, người dân có thể
tham gia giám sát việc quản lý, sử dụng ngân sách và có thể đóng góp tiếng nói
của mình đối với vấn đề phân bổ, quản lý, sử dụng NSNN đến Quốc hội thông
qua các Đại biểu quốc hội. Việc công khai Báo cáo NSNN dành cho công dân
hàng năm là một trong những hình thức quan trọng góp phần thúc đẩy công
khai, minh bạch ngân sách ở Việt Nam thông qua đánh giá của các tổ chức minh
bạch quốc tế. 
Hiện nay, quy trình ngân sách được quy định rõ ràng trong Luật NSNN và
hệ thống định mức phân bổ ngân sách được xây dựng minh bạch, rõ ràng qua
từng thời kỳ. Hệ thống định mức phân bổ ngân sách chi thường xuyên được xây
dựng và áp dụng từ năm 2004 đã trải qua 05 lần đổi mới, đến nay áp dụng Quyết
định số 30/2021/QĐ-TTg ngày 10 tháng 10 năm 2021 của Thủ tướng Chính phủ
về việc ban hành các nguyên tắc, tiêu chí và định mức phân bổ dự toán chi

14
thường xuyên NSNN năm 2022 để phù hợp với yêu cầu thực tế. Kết quả này cho
thấy Chính phủ và Bộ Tài chính Việt Nam đã nỗ lực thực hiện các cam kết công
khai thông tin về quản lý và sử dụng nguồn lực công để người dân có thể tham
gia thảo luận về ngân sách với những cải cách về pháp luật và thể chế quản trị
ngân sách theo hướng minh bạch hơn.
2. Khó khăn
Thứ nhất, Luật NSNN quy định dự toán, quyết toán, kết quả kiểm toán
NSNN, ngân sách các cấp, các đơn vị dự toán ngân sách, các tổ chức NSNN hỗ
trợ phải thực hiện công khai mà chưa quy định công tác đánh giá, giải trình số
liệu công khai dẫn đến việc công khai nhưng thiếu minh bạch. Hơn nữa, pháp
luật mới chỉ công khai dự toán, quyết toán ngân sách mà chưa quy định công
khai quá trình tổ chức thực hiện dự toán ngân sách các cấp, đơn vị dự toán ngân
sách nên đã dẫn đến những hạn chế nội về dung, chất lượng, hiệu quả công khai.
Thứ hai, kết quả khảo sát Chỉ số công khai ngân sách tỉnh (POBI-
Province Open Budget Index) cho thấy Việt Nam còn ít hoặc chưa công khai
đầy đủ các thông tin về NSNN theo như quy định của pháp luật Việt Nam và
thông lệ tốt của quốc tế. Báo cáo POBI 2020 cho thấy có sự cải thiện trong công
khai ngân sách. Tuy nhiên, chỉ số về sự tham gia của người dân vẫn không thay
đổi so với năm trước. Kết quả khảo sát OBS2017 cho thấy Việt Nam thuộc
nhóm 27 nước ít hoặc không công khai ngân sách. Tại khu vực Đông Nam Á,
chỉ số OBI (chỉ số công khai NSNN) của Việt Nam chỉ xếp trên Myanma, xếp
sau các nước Campuchia, Đông Timor, Malaisia, Thái Lan, Indonesia và
Philippine. CDI (Commitment to Development Index - chỉ số chuyển giao phát
triển) và VEPR (Viện nghiên cứu Kinh tế và Chính sách) cũng thực hiện khảo
sát MOBI, qua đó cho thấy 37 Bộ, cơ quan trung ương được khảo sát đều ít công
khai thông tin về NSNN. Theo khảo sát MOBI2018, 12 Bộ, cơ quan Trung ương
có công khai ít nhất một trong số 06 tài liệu quy định phải công khai trên cổng

15
thông tin điện tử của đơn vị. Có 20 bộ, cơ quan trung ương không công khai bất
cứ thông tin gì về ngân sách.
Thứ ba, công tác thanh tra, kiểm tra, kiểm toán đã được triển khai nhưng
chưa có kết quả rõ rệt. Ngoài nhiệm vụ kiểm toán báo cáo quyết toán của bộ, cơ
quan trung ương, địa phương để xác nhận quyết toán NSNN hàng năm, kiểm
toán nhà nước đã lựa chọn kiểm toán các chủ đề lớn gắn với việc quản lý, điều
hành NSNN; nhiều chuyên đề có phạm vi rộng được dư luận xã hội quan tâm
nhằm đánh giá toàn diện việc thực hiện chủ trương của Đảng, chính sách, pháp
luật của Nhà nước xuyên suốt từ trung ương đến địa phương1
3. Nguyên nhân dẫn đến khó khăn
Vấn đề công khai trong hoạt động NS tính tới thời điểm hiện tại vẫn còn
gặp nhiều khó khăn. Tuy nhiên, nếu chỉ dừng lại ở việc nhận thức hay nắm bắt
thì những vấn đề đó sẽ vẫn chỉ nằm trên những trang báo cáo bỏ ngỏ. Do đó,
muốn xử lý những bất cập còn tồn tại, đầu tiên chúng ta cần ý thức về việc đưa
ra nguyên nhân dẫn đến những vấn đề đó.
Tỷ lệ điều tiết về NSTW hiện nay không phù hợp dẫn đến tình trạng thiếu
công bằng trong quản lý thu - chi NSNN. Tính tới thời điểm hiện tại gánh nặng
thu NSNN dồn vào 6 tỉnh, thành phố Đông Nam bộ và 11 tỉnh, thành phố đồng
bằng sông Hồng với tỷ lệ đóng góp tổng thu NS cao. Cụ thể, trong bản dự toán
NSNN 2022, 11 tỉnh, thành phố đồng bằng sông Hồng đóng góp cho NSNN
37,3% tổng thu và nhận 5,7% trên tổng khoản bổ sung cân đối từ NSTW, trong
khi đó, 14 tỉnh miền núi phía Bắc chỉ đóng góp 4,2% tổng thu NSNN nhưng lại
nhận bổ sung cân đối từ NSTW lên tới 35,1%; Đông Nam Bộ đóng góp lên tới
38,1%, ngược lại Tây Nguyên (bao gồm 5 tỉnh) chỉ đóng góp cho NSNN 1,7%
và nhận lên tới 11,2% trên tổng khoản bổ sung cân đối từ NSTW. Qua số liệu có
thể nhận thấy sự phân bổ thu chi NS giữa các tỉnh vẫn còn bất cập, trong khi các
1
ThS.Nguyễn Phương Vy,“Quy định pháp luật về công khai ngân sách và một số vấn đề đặt
ra", ,http://www.issi.gov.vn/quy-dinh-phap-luat-ve-cong-khai-ngan-sach-va-mot-so-van-de-
dat-ra_t104c2716n3492tn.aspx, , đăng ngày 29/11/2022, truy cập ngày 15/03/2023.

16
đầu tàu của cả nước như TP Hồ Chí Minh, Hà Nội, Hải Phòng,... phải căng hết
sức để thu NS thì nhiều địa phương khác hằng năm vẫn phải nhận “viện trợ” từ
Trung ương, NSNN bội chi cao, gặp nhiều cản trở trong việc thúc đẩy công khai
minh bạch NSNN.
Ngoài ra, việc chậm trễ trong trình tự, thời hạn công khai, quyết toán NS
theo luật định cũng là một trong những nguyên nhân làm ảnh hưởng đến hoạt
động công khai ngân sách. Số liệu từ kết quả Khảo sát Chỉ số công khai NS bộ,
CQTW năm 2021 (MOBI2021)2 đưa ra có tới 30 bộ, CQTW có điểm dưới trung
bình, và 9 bộ, CQTW không được xếp hạng. Tại thời điểm 31/03/2022, có 14
bộ, CQTW không công khai bất cứ tài liệu NS nào trên cổng thông tin điện tử
của đơn vị và có tới 9 đơn vị không công khai dự toán trong cả 3 năm.
Không những vậy, các bộ, ngành trung ương vẫn chưa thật sự quan tâm,
trình độ chuyên môn của chuyên viên trong CQTW còn yếu kém, làm hạn chế
quyền giám sát của những người đóng góp ngân sách. PGS-TS Vũ Sỹ Cường,
Trưởng nhóm Nghiên cứu MOBI2021 bày tỏ sự thất vọng vì các bộ, ngành
trung ương chi tiêu đến 50% ngân sách, xếp hạng thường niên biến động mạnh.
Có thể kể đến trường hợp hai dự án bao gồm: bệnh viện Bạch Mai và Việt Đức
cơ sở 2 vẫn “cửa đóng then cài” sau 5 năm khánh thành tại tỉnh Hà Nam, ông
Cường nói việc Bộ Y tế không công khai dữ liệu liên quan đến dự án đầu tư dẫn
đến cộng đồng không có thông tin để thực hiện quyền giám sát. Nhiều tỉnh chưa
đạt tỷ lệ tối thiểu 18% chi cho chuyên môn trong tổng chi thường xuyên theo
quy định tại quyết định số 46/2016/QĐ-TTg và tối thiểu 19% - theo quyết định
số 30/2021/QĐ-TTg3. 

2
 Minh Phương , “Chỉ số công khai ngân sách năm 2021 tăng 9,26 điểm so với năm trước”, Báo điện tử Đảng
Cộng sản Việt Nam, https://dangcongsan.vn/kinh-te/chi-so-cong-khai-ngan-sach-nam-2021-tang-
9-26-diem-so-voi-nam-truoc-622261.html, đăng ngày 18/10/2022, tham khảo ngày 15/03/2023.
3
  Lương Bằng, “Chi cho giáo dục mới chiếm 15,45% tổng chi ngân sách, còn xa mục tiêu”, Báo
Vietnamnet,https://vietnamnet.vn/chi-cho-giao-duc-moi-chiem-15-45-tong-chi-ngan-sach-chua-
dat-muc-tieu-2091383.html, đăng ngày 19/12/2022, tham khảo ngày 15/03/2023.

17
 Bên cạnh đó, phải điểm đến quá trình quản lý của nhà nước đối với các cơ
quan thi hành hiện còn lỏng lẻo. TS. Nguyễn Minh Tân, Phó Vụ trưởng Vụ tài
chính ngân sách, Ủy ban Tài chính Ngân sách, Văn phòng Quốc hội thừa nhận:
“Có những điểm sáng, điểm tối trong việc công khai NS Bộ, CQTW. Có những
điểm tiến bộ, nhưng có những điểm vẫn đi ngang hoặc chưa đạt yêu cầu”. Luật
NSNN 2015 và các văn bản dưới luật quy định nghĩa vụ công khai NS nhưng
chưa có chế tài trong trường hợp không thực hiện hoặc thực hiện không đầy đủ
nghĩa vụ. Đặc biệt, ở khía cạnh lập pháp, Quốc hội vẫn chưa thực sự đưa ra nội
dung cụ thể về giám sát thường xuyên và giám sát chuyên đề; thiếu công cụ ràng
buộc trách nhiệm giải trình làm suy giảm động cơ thực hiện nghĩa vụ công khai
NS của bộ, ngành trung ương. 
Cơ chế thị trường mới cũng là nguyên nhân gây khó khăn trong việc công
khai minh bạch NSNN. Nền kinh tế nước ta trong thời đại chính sách mở ngày
càng phức tạp, cơ chế thị trường bộc lộ nhiều điểm bất hợp lý dẫn đến “bong
bóng thị trường”, đầu cơ, khủng hoảng kinh tế theo chu kỳ. Điều này vô hình
trung đã xây nên “bức tường” ngăn cách vai trò điều tiết của nhà nước, mất cân
bằng thu NSNN, khó khăn khi thực hiện các chính sách kinh tế điều chỉnh nền
kinh tế xã hội.
4. Kiến nghị, giải pháp
Nguyên tắc công khai NSNN ở nước ta vẫn còn tồn đọng nhiều “điểm
đen”, cần có biện pháp hợp lý, khắc phục triệt để.
Thứ nhất, xem xét lại hệ thống NS lồng ghép, tăng cường phân cấp trong
lĩnh vực thu - chi NSNN cho các địa phương. Ở hầu hết các nước các cấp chính
quyền đều được phân cấp với các nguồn thu rõ ràng. Trong đó, chính quyền TW
thường được tiếp cận với các nguồn lực quan trọng, tập trung vào các nguồn thu
trên diện rộng... Thậm chí có những quốc gia (như Hoa Kỳ) quy định khoản thu
từ thuế thu nhập, bao gồm cả thuế thu nhập doanh nghiệp (TNDN) và thuế thu
nhập cá nhân (TNCN) là khoản thu của NS liên bang, đây là những khoản thu

18
được hưởng 100% số thu. Cũng có quốc gia không quy định về các khoản thu
được phân chia theo tỷ lệ giữa các cấp chính quyền mà chỉ quy định các khoản
thu cụ thể cho từng cấp chính quyền, được gọi là thuế trung ương và thuế địa
phương và mỗi cấp NS được hưởng 100% khoản thu đó (Thái Lan, Hàn Quốc,
Malaysia). Việt Nam là quốc gia có mức độ phân cấp NS cho chính quyền địa
phương khá cao, cả về nguồn thu và nhiệm vụ chi ngân sách. Tuy phương thức
này có nhiệm vụ đảm bảo thống nhất về hệ thống ngân sách, song lại bộc lộ
nhiều hạn chế.
Thứ hai, tích cực áp dụng các phương pháp, khung đo lường hiệu quả
hoạt động NSNN. Đồng thời công khai đầy đủ tài liệu quan trọng về NS đối với
các chương trình đánh giá giải trình về sử dụng NS như: Đánh giá trách nhiệm
giải trình và chi tiêu công (PEFA), Khảo sát về công khai NS mở (OBS), Khảo
sát Chỉ số công khai NS bộ, CQTW (MOBI),...
Thứ ba, cải thiện chức năng lập pháp của Quốc hội. Quốc hội cần tiếp tục
đổi mới, nâng cao chất lượng trong hoạt động lập pháp, bổ sung các chế tài đối
với các trường hợp không thực hiện công khai NS đúng luật định. Các hình thức
xử lý trách nhiệm cũng cần được quy định rõ và tương xứng nhằm đảm bảo việc
thực hiện các nguyên tắc công khai; tăng cường kỷ luật, kỷ cương, đề cao trách
nhiệm của các cơ quan, bộ ngành nhằm thúc đẩy tiêu chí minh bạch, ổn định và
khắc phục “lỗ hổng pháp luật thực định”.
Thứ tư, tiếp tục xây dựng, ban hành và áp dụng các bộ quy tắc ứng xử,
đạo đức nghề nghiệp cho cán bộ, công chức. Nhà nước ta cần đổi mới căn bản,
toàn diện giáo dục và đào tạo, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, nghiêm túc
giám sát quá trình thực thi nhiệm vụ trong bộ máy chính trị.
C. KẾT LUẬN
Công khai là xu thế tất yếu nhằm đáp ứng những đòi hỏi khách quan trong
quá trình quản lý, điều hành đất nước và là nền tảng của quá trình xây dựng và
hoàn thiện nhà nước pháp quyền XHCNVN. Hướng tới mục tiêu đó, trách

19
nhiệm thực hiện nguyên tắc công khai trong hoạt động NSNN phải được đặt lên
hàng đầu đồng thời Đảng và Nhà nước ta cần phải nhanh chóng khắc phục
những khó khăn, hạn chế trong công tác thực hiện thực tiễn.

D. DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO

1. Luật Ngân sách nhà nước năm 2015
2. Bộ Tài chính (2017), Thông tư số 61/2017/TT-BTC hướng dẫn công khai
ngân sách với đơn vị dự toán ngân sách và tổ chức được ngân sách hỗ trợ.
3. “Những quy định của Luật NSNN năm 2015 về công khai minh bạch ngân
sách”(13/10/2015), Viện Chiến lược và chính sách tài chính,
20
 https://mof.gov.vn/webcenter/portal/vclvcstc/pages_r/l/chi-tiet-tin?
dDocName=BTC206628, truy cập ngày 15/03/2023
4. “Nội dung công khai ngân sách đối với tổ chức được NSNN hỗ trợ được
quy định như thế nào?”(28/11/2022), Thư viện pháp luật
https://thuvienphapluat.vn/phap-luat/noi-dung-cong-khai-ngan-sach-doi-
voi-to-chuc-duoc-ngan-sach-nha-nuoc-ho-tro-duoc-quy-dinh-nhu-the-n-
663133-52217.html, truy cập ngày 15/03/2023
5. ThS.Lê Thị Thảo(Chủ biên), ThS. Viên Thế Giang, ThS. Nguyễn Thị
Triển, Tài liệu học tập Luật Tài Chính Việt Nam, Nhà xuất bản Đại học
Huế (2013)
https://lib.hul.edu.vn/bitstream/123456789/71/1/TLHT%20Luat%20Tai
%20chinh%202013.PDF, truy cập ngày 16/03/2023
6. ThS. Lê Thanh Thủy, “Một số vấn đề lý luận về nguyên tắc công khai
trong hoạt động thanh tra”(11/11/2021)
https://truongcanbothanhtra.gov.vn/mot-so-van-de-ly-luan-ve-nguyen-tac-
cong-khai-trong-hoat-dong-thanh-tra/,
truy cập ngày 17/03/2023
7. .“Công khai báo cáo NS dành cho công dân về dự toán NSNN năm
2023”(30/12/2022), Báo Điện tử Chính phủ
https://baochinhphu.vn/cong-khai-bao-cao-ngan-sach-danh-cho-cong-dan-
ve-du-toan-nsnn-nam-2023-102221230090330846.htm, truy cập ngày
18/03/2023
8. “Bàn về Nguyên tắc quyết toán ngân sách nhà nước”, Cổng thông tin điện
tử Kiểm toán Nhà nước Việt Nam
https://www.sav.gov.vn/SMPT_Publishing_UC/TinTuc/PrintTL.aspx?
idb=2&ItemID=1766&l=/noidung/tintuc/Lists/Nghiencuutraodoi, truy cập
ngày 18/03/2023

9. Minh Anh,“Công khai để hạn chế tiêu cực trong sử dụng NS”
(08/08/2018), Thời báo Tài chính Việt Nam
https://thoibaotaichinhvietnam.vn/cong-khai-de-han-che-tieu-cuc-trong-su-
dung-ngan-sach-82172.html , truy cập ngày 19/03/2023

21
10. .“Minh bạch trong quản lý NS tại các nước và Việt Nam” (30/4/2020), Tạp
chí Tài chính
https://tapchitaichinh.vn/minh-bach-trong-quan-ly-ngan-sach-tai-cac-nuoc-
va-viet-nam.html , truy cập ngày 19/03/2023
11. Nguyễn Lộc,“Tăng cường công khai, minh bạch NSNN” (16/02/2017), Báo
Kiểm toán Nhà nước
http://www.baokiemtoannhanuoc.vn/van-de-hom-nay/tang-cuong-cong-
khai-minh-bach-ngan-sach-nha-nuoc-136602 , truy cập ngày 20/03/2023

22