FAYDACILIKTAN HAZCILIĞA SÜRDÜRÜLEBİLİR GİYSİ TÜKETİMİ

Günümüzde Moda ve giysi tüketicilerinin satın alma kararlarını verirken hedonik tüketim (hazcı),ya da
faydacı tüketim yaklaşımından etkilenmektedir.

Moda ve giysi tüketicileriniin satın alma kararlarını verirken 2 farklı tüketim yaklaşımı vardır: Hedonik
(hazcı) tüketim ve faydacı tüketim.

Bu çalışmada amaç; kişilerin sürdürülebilir giysi tüketim davranışları ile hedonik ve faydacı tüketim
değerleri arasındaki ilişki irdelenmiştir. Ayrıca sürdürülebilirlik hakkında artan farkındalık ve bilgi
düzeyinin tüketicileri sorumlu tüketim davranışına teşvik eder mi sorusuna yanıt aranmıştır.

Bu çalışmada amaç; tüketicilerin hedonik ve faydacı tüketim yaklaşımları ile sürdürülebilir giysi
tüketim davranışları arasındaki ilişki üzerinde çalışılmıştır. Ek olarak sürdürülebilirlik hakkında
farkındalık ve bilincin arttırılmasının tüketicileri sorumlu tüketim davranışına teşvik eder mi sorusuna
yanıt aranmıştır.

Özet;

Kıtlaşan üretim kaynakları, dünya kaynaklarının mevcut şekilde ve miktarlarda tüketilmesinin gelecek
nesillerin sürdürülebilir yaşam koşullarını yok edeceği öngörülmektedir. Petrokimya endüstrisinden
sonra çevreye en çok zarar veren 2.sektör olarak moda ve giyim endüstrisi dikkat çekmektedir.

Dünya kaynaklarının mevcut şekil ve miktarlarda kullanılması üretim kaynaklarının giderek

kıtlaşmasına yol açmaktadır. Bu durumun da gelecek kuşaklar için sürdürülebilir yaşam koşullarını
tüketeceği öngörülmektedir. Çevreye en çok zarar veren sektör olarak petrokimya endüstrisinden
sonra moda ve giyim endüstrisinin gelmesi dikkat çekicidir. Son cümle ok mi? Emin olamadım anlatım
bozuklugu var mı?

Bu durumun gelecek kuşaklar için sürdürülebilir yaşam koşullarını tüketeceği öngörülmektedir.Moda

ve giyim endüstrisinin petrokimya endüstrisinden sonra çevreye en çok zarar veren sektör olması
dikkatleri üzerine çekmektedir.

İnsanların temel ihtiyaçlarını karşılaması niteliğindeki giysi tüketimi değişen kültür, sosyal unsurların
etkisiyle faydacı yaklaşımdan çok hazcı yaklaşıma doğru ivme kazanmıştır.

İnsanların temel ihtiyaçlarını karşılaması amacıyla başlayan giysi tüketimi, zaman içinde kültürel ve
sosyal unsurların değişmesiyle faydacı yaklaşımdan çok hazcı yaklaşıma doğru evrilmiştir.

Hedonik Tüketim,haz amaçlı yapılan tüketimden tat almak , mutlu olmaktır.

Hedonik Tüketim, hazcı tüketim olarak tanımlanan kişinin sosyolojik ve psikolojik ihtiyaçları için
yapılan tüketim sonucu tat alınması, mutlu olunmasıdır.

Hedonik Tüketim, hazcı tüketim olarak tanımlanır. kişinin sosyolojik ve psikolojik ihtiyaçları için
yapılan tüketim sonucu tat alması, mutlu olmasıdır.

Faydacı Tüketim,kişinin zorunlu fizyolojik ihtiyaçları için eylemde bulunmasıdır.

Faydacı Tüketim, alışveriş esnasında ürünün kendilerine sağlayacağı faydanın dikkate alınarak
zorunlu ihtiyaçlar için tüketim yapılmasıdır.
Küreselleşme ile artan rekabet,değişen teknoloji internet üzerinden de alışveriş faaliyetini arttırarak
tüketim çılgınlığına dönüşmüştür.Tüketiciler alışverişlerini yalnızca rasyonel/fiziksel faydalar elde
etmek için değil,duygusal faydalar elde etmek amacıyla yapmaya başlamıştır.Bu da hedonik tüketim
yaklaşımının artışına sebebiyet vermiştir.

Globalleşme ile rekabetin, teknolojinin değişmesi ile e ticaret alışverişlerinin artması sonucu
tüketicilerde tüketim çılgınlığı oluşturmuştur. Artık tüketiciler eskisi gibi rasyonel fiziksel yararlar
sağlamak için değil; duygusal tatmin yaşamak için alışveriş yapmaya başlamıştır. Bu durumda hazcı
tüketimin artışına yol açmıştır.

Globalleşmeyle birlikte rekabetin artması ve teknolojinin değişmesinin sonucunda e ticaret

alışverişlerine olan talebin artışı tüketim çılgınlığı oluşturmuştur. Artık tüketiciler eskisi gibi rasyonel
fiziksel yararlar sağlamak için değil; duygusal tatmin yaşamak için alışveriş yapmaya başlamıştır. Bu
durumda hazcı tüketimin artışına yol açmıştır.

Tüketim davranışlarının insanların gelir düzeyi,meslek,cinsiyet ,eğitim gibi kişisel faktörler ile
tutum,inanç,öğrenme gibi psikolojik faktörler ve aile,kültür sosyal statü gibi faktörlerden 1.derecede
etkilendiği görülmektedir.

Tüketim davranışlarını 1. Derece etkileyen bazı faktörler vardır: İnsanların ekonomik gelir seviyesi,
meslek grubu, cinsiyet, eğitim düzeyi gibi kişisel faktörler; tutum, inanç, öğrenme gibi psikolojik
faktörler; ve aile, kültür ve sosyal statü gibi faktörler.

Tüketim davranışlarını 1. Dereceden etkileyen bazı faktörler vardır: İnsanların ekonomik gelir seviyesi,
meslek grubu, cinsiyet, eğitim düzeyi gibi kişisel faktörler; tutum, inanç, öğrenme gibi psikolojik
faktörler; ve aile, kültür ve sosyal statü gibi faktörler.

Moda tüketimi, kişinin kendini ifade etmesiyle ilişkili hazcı değerler etkisindeyken, Sürdürülebilirlik
faydalı değerlerin etkilediği kullanışlı, uzun ömürlü anlamına gelmektedir.

Hazcı değerler kişinin kendi ifade etmesiyle ilişkili moda tüketiminin etkisindeyken; faydacı değerler
uzun ömürlü sürdürülebilir ürünlerin etkisi altındadır.

Hazcı değerler kişinin kendini ifade etmesiyle ilişkili moda tüketiminin etkisindeyken; faydacı değerler
uzun ömürlü sürdürülebilir ürünlerin etkisi altındadır.

Bu bilgiler ışığında aşağıdaki hipotezler oluşturulmuştur. Ve bunların doğruluğuna yanıt aranmıştır.

Hipotez 1 : Hazcı değerler, sürdürülebilir giysi tüketim davranışını arasında negatif bir ilişki vardır.
Hipotez 1a: Hazcı değerler, çevresel bilinci arasında negatif bir ilişki vardır.
Hipotez 1b: Hazcı değerler, sosyal bilinci arasında negatif bir ilişki vardır.
Hipotez 1c: Hazcı değerler, ekonomik bilinci arasında negatif bir ilişki vardır.
Hipotez 2: Faydacı değerler, sürdürülebilir giysi tüketim davranışını arasında pozitif bir ilişki vardır.
Hipotez 2a: Faydacı değerler, çevresel bilinci arasında pozitif bir ilişki vardır.
Hipotez 2b: Faydacı değerler, sosyal bilinci arasında pozitif bir ilişki vardır.
Hipotez 2c: Faydacı değerler, ekonomik bilinci arasında pozitif bir ilişki vardır.

Çalışmada Kullanılan Yöntem ;2018 yılı verilerine göre Moda ve Tekstil tasarım öğrencileri tarafından
Ankara’da bir AVM’de moda ve giysi markalarına ait mağazalardan alışveriş yapan müşteriler ile yüz
yüze anket tekniği ile araştırma yapılmıştır. Anket sonuçları faktör analizi yöntemi ile
değerlendirilmiştir.

Faktör analizi, değişkenler arasında birbiri ile korelasyonlu olanları bir kategoriye toplayarak, daha az
sayıda faktör elde ederek ve değişken sayısını azaltarak yani bir boyut indirgeme ile analizi
görselleştirme ve yorumlama kolaylığı gibi avantajlar sağlanmasıdır.
(https://www.veribilimiokulu.com/faktor-analizi-nedir-nasil-uygulanir/#:~:text=Fakt%C3%B6r
%20analizi%2C%20de%C4%9Fi%C5%9Fkenler%20aras%C4%B1nda%20birbiri,yorumlama%20kolayl
%C4%B1%C4%9F%C4%B1%20gibi%20avantajlar%20sa%C4%9Flanmas%C4%B1d%C4%B1r.)

Yöntemin 1.bölümünde demografik bilgiler tespit edilmiştir. 2ve 3.bölümde 5’li likert ölçeklendirme
kullanılmıştır. (1=Kesinlikle Katılmıyorum, 2=Katılmıyorum, 3=Kararsızım, 4=Katılıyorum, 5=Kesinlikle
Katılıyorum) cevapları vermeleri istenmiştir.

Yöntemin ilk aşamasında demografik bilgiler tespit edilmiştir. 2. ve 3. Bölümde 5’li likert
ölçeklendirme kullanılmıştır. (1=Kesinlikle Katılmıyorum, 2=Katılmıyorum, 3=Kararsızım,
4=Katılıyorum, 5=Kesinlikle Katılıyorum) cevapları vermeleri istenmiştir.

Hazcı ve Faydacı Tüketim Değerleri Ölçeği: Katılımcıların moda ve giysi tüketimleri esnasında kendileri
için önemli olan değerlerin neler olduğuyla ilgili algılarının ölçülmesinde Babin, Darden ve Griffin
(1994) tarafından geliştirilen 15 ifade ve iki (Hazcı 8 ve Faydacı 7) boyuttan oluşan ölçek kullanılmıştır.

Sürdürülebilir Tüketim Bilinci Ölçeği: Katılımcıların moda ve giysi tüketimleri esnasında kendileri için
önemli olan esnasında kendileri için önemli olan sürdürülebilirlik yaklaşımıyla ilgili algılarının
ölçülmesinde Balderjahn ve arkadaşları (2013) tarafından kurgulanan kavramsal model çerçevesinde
geliştirdikleri 18 ifade ve 3 boyuttan oluşan ölçek kullanılmıştır.

Sonuç:

Hazcı değerleri çok yüksek olanların sürdürülebilir moda ve giysi tüketimi tercihlerinin azaldığı buna
karşın, faydacı değere sahip olanların ise çok daha rahat sürdürülebilirlik yaklaşımıyla üretilmiş

Tüketim davranışları incelenirken hazcı değerlere sahip bireylerin sürdürülebilir moda ve giysi
tüketimi tercihlerinin oldukça az olduğu ama faydacı değerlere sahip olan bireylerin çok daha fazla
sürdürülebilirliğe yönelik bir bakış açısı olduğu saptanmıştır.

Bu araştırma yöntemiyle hipotezlerin desteklendiği söylenebilir. Hazcı değerler ile sürdürülebilir giysi
tüketim ve ekonomik, çevresel, sosyal bilinç ile arasında negatif bir ilişki olduğu; faydacı değerler ile
ise bu etkenler arasında pozitif bir ilişki olduğu desteklenmiştir. Hazcı değerleri çok yüksek olanların
sürdürülebilir moda ve giysi tüketimi tercihlerinin azaldığı buna karşın, faydacı değere sahip olanların
ise çok daha rahat sürdürülebilirlik yaklaşımıyla üretilmiş bu cümleyi nasıl çevirelim?

Hazır giyim sektörünün değişmesi aslında zorlu bir geçiş süreci gibi görünse de; hazır giyim sektörünü
değiştirmek mümkündür. Gelecek kuşaklara yaşanabilir bir dünya bırakabilmek için moda
endüstrisindeki hazcı tüketim anlayışının değiştirilmesinin bir zorunluluk olması gerekmektedir.
Tüketicilerin bilinçlendirilmesi ile bu gerçekleştirilebilir, bu sebeple de tüketicilerin satın aldıkları
giysilerin nerede ve nasıl yapıldığını, üretim koşullarını, üretim yöntemlerinin çevresel sonuçlarını ve
kullanılmayan giysilerin nasıl imha edildiği konusunda bilinçlendirilmeleri gerekmektedir. Bu noktada
da devlet kurum ve kuruluşlarına halkı bilinçlendirme konusunda önemli bir rol düşmektedir.
Sürdürülebilir tüketim moda ve giyim bilinci kazandırmaya yönelik yasalarla desteklenen kampanyalar
yapılmalıdır. Birbirleri arasında kıyafet paylaşımı özendirilmeli; küçülenlerin giyebileceklere verilmesi
ya da kıyafet toplama torbalarının düzenli olarak toplanmasına dair bir sistem oluşturulmalıdır. Bu
noktada hazır giyim şirketlerine de sorumluluk düşmektedir. Üretim süreçleri için daha çevreci üretim
yöntemlerini tercih etmeliler, sürdürülebilirlik hakkında daha fazla bilgi sahibi olarak ürünlerini bu
yönde geliştirmeliler..

Hazır giyim sektörünün değişmesi aslında zorlu bir geçiş süreci gibi görünse de; hazır giyim sektörünü
değiştirmek mümkündür. Gelecek kuşaklara yaşanabilir bir dünya bırakabilmek için moda
endüstrisindeki hazcı tüketim anlayışının değiştirilmesinin bir zorunluluk olması gerekmektedir.
Tüketicilerin bilinçlendirilmesi ile bu gerçekleştirilebilir, bu sebeple de tüketicilerin satın aldıkları
giysilerin nerede ve nasıl yapıldığı, üretim koşulları, üretim yöntemlerinin çevresel sonuçları ve
kullanılmayan giysilerin nasıl imha edildiği konusunda bilinçlendirilmeleri gerekmektedir. Bu noktada
da devlet kurum ve kuruluşlarına halkı bilinçlendirme konusunda önemli bir rol düşmektedir.
Sürdürülebilir tüketim için moda ve giyim bilinci kazandırmaya yönelik yasalarla desteklenen
kampanyalar yapılmalıdır. Toplumun kendi arasında kıyafet paylaşımı yapması için teşvik edilmeli;
küçülen giysilerin giyebilecek olan insanlara verilmesi ya da kıyafet toplama torbalarının düzenli
olarak toplanmasına dair bir sistem oluşturulmalıdır. Bu noktada hazır giyim şirketlerine de
sorumluluk düşmektedir. Üretim süreçleri için daha çevreci üretim yöntemlerini tercih
etmeli,sürdürülebilirlik hakkında daha fazla bilgi sahibi olarak ürünlerini bu yönde geliştirmelidir..