1.

ă ă ă ă ă ă ă ă
ă :ă ,ă ă ,ă ă ,ă .
2. ă ă ă ă ă ă ă ă ă
ă ă ă ,ă ă ă ă ă ă ă
ă ,ă ă ă ă ă .
3. ă ă ă ă - ă ă
ă ă ă ă ă ă ă .ă

1. ANDRIEŞ, S.ăAРЫШМСТЦТКăОХОЦОЧЭОХШЫăЧЮЭЫТЭТЯО.ăFОЫЭТХТЭКЭОКăşТăОМШХШРТКăЬШХЮЫТХШЫ.ăCС.:ăPШЧЭШЬ,ă2011.ă148ăЩ.
2. SIMION, TШЦК.ăAЩХТМКЫОКăьЧРЫ ş ЦТЧЭОХШЫăьЧăКРЫТМЮХЭЮЫКăНЮЫКЛТХ .ăCСТşТЧ Ю:ăA.Ş.M.,ă2008. 212 p.
3. , .ă .ă ă ă ă ă .ă .:ă ă ,ă 1970.ăă
486ă .
4. , .ă ă ă ă .ă .: ,ă1977.ă192ă .
5. , .ă .ă ă ă ă ă ă ă .ă B: ă . ChТşТЧ Ю: Pontos,
2001. 366 c.
6. , .ă .ă ă ă ă ă ă ă ă .ă :ă ă ă .
: ,ă .ă26,ă1990.ă46ă .
7. , .ă .ă ă ă ă ă ă .ă :ă ă
ă :ă ă ,ă ă ă .ă .:ă ,ă2012. 828ă .
8. , .ă ă ă .ă .:ă ,ă1986.ă496ă .
9. , .ă :ă ă ă .ă .:ă ,ă1998.ă147ă .

CZU 633.71

INFLUEN AăFACTORILORăABIOTICIăŞIăBIOTICI
ASUPRA PLANTELOR DE TUTUN
CALCHEI Elena, DREGLEA M.

Institutul de Fitotehnie «P ЫЮЦЛОЧТ»,ăRОЩЮЛХТМКăMШХНШЯК

Summary. Factors such as climate (temperature, precipitation, humidity etc.), edaphic (physical and
chemical properties, soil texture), topographic (elevation and exposure conditions) and biotic (weeds,
diseases, pests, soil microorganisms) are important components of the complex environmental conditions for
plant growth and development of tobacco. Temperature and water stress (temperature increase of more than
38oC and the lack of precipitation), diseases (phytoplasma and Y-virus potato) provoke burning of leaves and
sterile tobacco flower.
Key words: abiotic and biotic factors, nocive organisme, tobacco, resistance.

INTRODUCERE

FКМЭШЫТТă КЛТШЭТМТă (М ХНЮЫК,ă КЩК,ă ХЮЦТЧКă ЬШХКЫ ,ă ЮЦТНТЭКЭОКă КОЫЮХЮТ),ă ЫКЩШЫЭЮХă НТЧЭЫОă ЬШХă şТă
ПОЫЭТХТгКЧ Тă ЬЮЧЭă ПКМЭШЫТТ-МСОТОă şТă ПКМЭШЫТТă ТЧТ ТКХТă КТă ЦОНТЮХЮТă КЦЛТКЧЭă МКЫОă КМ ТШЧОКг ă ьЧă ЬЩОМТКХăă
КЬЮЩЫКăМЫОşЭОЫТТăşТăНОгЯШХЭ ЫТТăЩХКЧЭОХШЫăНОăЭЮЭЮЧă( ă .ă .,ă1988).ă
FКМЭШЫТТă ЛТШЭТМТă (ЛШХТХО,ă Н ЮЧ ЭШЫТТă şТă ЛЮЫЮТОЧТХО)ă ЬЮЧЭă НОă КЬОЦОЧОКă ПКМЭШЫТТă НОă ЛКг ă МКЫОă
ТЧПХЮОЧ ОКг ăКЬЮЩЫКăМЮХЭЮЫТТăЭЮЭЮЧЮХЮТ,ăТКЫăЩОăЩКЫМЮЫЬЮХăНОгЯШХЭ ЫТТăşТăМЫОşЭОЫТТăЩХКЧЭОХШЫ,ăОТăМШЧЭЫТЛЮТОă
la modificarea (completarea) tehnologiei de cultivare.

MATERIALăŞIăMETOD

IЧНТМТТăНОăЭОЦЩОЫКЭЮЫ ,ăЩЫОМТЩТЭК ТТХОăşТăЮЦТНТЭКЭОКăЫОХКЭТЯ ăКăКОЫЮХЮТăКЮăПШЬЭăМШХОМЭКЭОăНОăХКăЬЭК ТКă

247
ЦОЭОШЫШХШРТМ ăНТЧăЬ.ăB Х КЭКăЫ-l Criuleni.
EЬЭТЦКЫОКăЫОгТЬЭОЧ ОТăЩХКЧЭОХШЫăМ ЭЫОăМШЧНТ ТТХОăЧОПКЯШЫКЛТХОăКăЦОНТЮХЮТăКЦЛТКЧЭ,ăКăПШЬЭăОПОМЭЮКЭ ă
НЮЩ ăЦОЭШНКă . . (1976).
RОгТЬЭОЧ Кă ЩХКЧЭОХШЫă НОă ЭЮЭЮЧă ХКă КЭКМЮХă НОă ЛШХТă şТă Н ЮЧ ЭШЫТă Кă ПШЬЭă ОПОМЭЮКЭ ă НЮЩ ă ЦОЭШНКă
ОХКЛШЫКЭ ăНОă ă .ă .,ă ă . .ă(1992).ă
Spectrul de buruieni au fost apreciate НЮЩ ă КЭХКЬЮХă . . (1984) şТă CСТЫТХ ă C.,ă
CТШМсЫХКЧăV.,ăBОЫМКăM.ă(2002).

REГULTATEăŞIăDISCU II

TЮЭЮЧЮХăОЬЭОăШăЩХКЧЭ ăМШЬЦШЩШХТЭ ă(ХКЫРăЫ ЬЩсЧНТЭ ),ăЭОЫЦШПТХ ăьЧăЭШКЭОăПКгОХОăНОăМЫОşЭОЫОăşТăНОгЯШХЭКЫО,ă

ьЧМОЩсЧНăНОăХКăЮЦПХКЫОКăЬОЦТЧ ОХШЫăşТăПТЧКХТгсЧНăМЮăМШКМОЫОКăЭОСЧШХШРТМ ăКăПЫЮЧгОХШЫăşТăЬОЦТЧ ОХШЫ.ăTОЦЩОЫКЭЮЫКă
ЦТЧТЦКХ ăХКăМКЫОăЭЮЭЮЧЮХăЩШКЭОăЬ ăЬОăНОгЯШХЭОăОЬЭОăНОă10-13oC,ăШЩЭТЦКХ ăНОă27-28oCăşТăЦКбТЦКХ ăКЩЫШКЩОăНОă
35oC. Suma de temperaturi active constituie 3500 - 4000oC (500-700oCăЬОăЫОКХТгОКг ăьЧ ЩОЫТШКНКăНОăЫ ЬКН).ă
TЮЭЮЧЮХăПКМОăЩКЫЭОăНТЧăРЫЮЩКăКăIV,ăНОăЫсЧНăМЮăЛЮЦЛКМЮХăşТăМСОЧКПЮХăНЮЩ ăЬЮЦКăНОăЭОЦЩОЫКЭЮЫТăКМЭТЯО,ăЧОМОЬКЫОă
ЩОЧЭЫЮăПШЫЦКЫОКăЫОМШХЭОТă(ПЫЮЧгОăşТăЬОЦТЧ О)ă( . ., 1930).
SШТЮЫТХОăНОăЭЮЭЮЧ,ăьЧăМШЦЩКЫК ТОăМЮăКХЭОăМЮХЭЮЫТ,ăЬЮЧЭăЫОгТЬЭОЧЭОăХКăПКМЭШЫТТăКЛТШЭТМТăşăЛТШЭТМТăКТăЦОНТЮХЮТă
ambiant. Tutunul pretinde la 180-250ă ЦХă КЩ ă ьЧă ЩОЫТШКНКă ТЧЭОЧЬТЯ ă НОă МЫОşЭОЫОă şТă НОгЯШХЭКЫОă (ЦКТă - iulie).
CШОПТМТОЧЭЮХăНОăЭЫКЧЬЩТЫК ТОă(МКЧЭТЭКЭОКăНОăКЩ ăЧОМОЬКЫ ăЩОЧЭЫЮăПШЫЦКЫОКăЮЧОТăЮЧТЭ ТăНОăЦКЬ ăЮЬМКЭ )ăМШЧЬЭТЭЮТОă
300-600 (Larcher W., 1973; 1975).
PЫОМТЩТЭК ТТХОăьЧăОбМОЬăНЮМăХКăЬМ НОЫОКăЧЮЦ ЫЮХЮТăşТăКăЦ ЫТЦТТăПЫЮЧгОХШЫ,ăХКăМЫОşЭОЫОКăРЫШЬТЦТТăХШЫ,ăЫТНТМ ă
МШЧ ТЧЮЭЮХă НОă ЧТМШЭТЧ ă şТă ЫОНЮМОă МШЦЛЮЬЭТК. SЭЫОЬЮХă МКЮгКЭă НОă ЩЫОМТЩТЭК ТТă ТЧПХЮОЧ ОКг ă şТă КЬЮЩЫКă ЬОЦТЧ ОХШЫ.ă
SОЦТЧ ОХОăНОăЭЮЭЮЧăМЮăЮЦТНТЭКЭОКăНОă9%,ăНЮЩ ăЩ ЬЭЫКЫОăЭТЦЩăНОă15ăКЧТăХКăЮЦТНТЭКЭОКăЫОХКЭТЯ ăКăКОЫЮХЮТăНОă10ă%,ă
ьşТăЩ ЬЭЫОКг ăОЧОЫРТКăНОăРОЫЦТЧКЫОăЧШЫЦКХ ă(FЫКЧМШ,ăBКММСТ,ă1960). Lumina pentru plantele de tutun nu este
numai izvorul principal НОăОЧОЫРТО,ăНКЫăşТăПКМЭШЫЮХăМКЫОăЫОРХОКг ăЭОЦЩОЫКЭЮЫКăЩХКЧЭОТ,ăМЫОşЭОЫОК,ăНОгЯШХЭКЫОКăşТă
ЦОЭКЛШХТЬЦЮХ.ă LЮЦТЧКă ТЧПХЮОЧ ОКг ă НТЫОМЭă КЬЮЩЫКă ЦОЭКЛШХТЬЦЮХă ЩХКЧЭОТă ЩЫТЧă ПШЭШЬТЧЭОг ,ă ТКЫă ТЧНТЫОМЭă КЬЮЩЫКă
МЫОşЭОЫТТăşТăНОгЯШХЭ ЫТТăЩХКЧЭОТ.ăIЧЬЮПТМТОЧ КăНОăХЮЦТЧ ăЫО ТЧОăЩЮЭОЫЧТМăНОгЯШХЭКЫОКăЭЮЭЮЧЮХЮТ,ăЩЫОХЮЧРОşЭОăЩОЫТШКНКă
НОă ЯОРОЭК ТОă Кă ЩХКЧЭОТ,ă ЫОНЮМОă МКХТЭКЭОКă şТă МШЧЭЫТЛЮТОă ХКă ТЧПОМЭКЫОКă ЯТРЮЫШКЬ ă Кă ЭЮЭЮЧЮХЮТă МЮă ЛШХТ.ă IЧЭОЧЬТЭКЭОКă
ПШЭШЬТЧЭОгОТăЭЮЭЮЧЮХЮТă(РЫКНăьЧКХЭăНОăХЮЦТЧШгТЭКЭО,ă0,03%ăCO2, 25-30oC)ăЯКЫТКг ăНОăХКă16-21 mg CO2/dm2/ШЫ ă
(MКЫб,ă 1973).ă VсЧЭЮЫТХОă ЦКЫТă НОЩЫОМТКг ă МКХТЭКЭОКă ЭЮЭЮЧЮХЮТă ЩЫТЧă ЫЮЩОЫОКă ЩХКЧЭОХШЫă şТă Кă ПЫЮЧгОХШЫ. Pentru
cultivarea tutunului de soi-tip Burley 320, acceptabil este solul fertil - ЧТЬТЩШЬăМЮăăМШЧ ТЧЮЭăНОăСЮЦЮЬăНОă1,5%.ă
Soiurile-tip MКМЫШПТХăНОăЭЮЭЮЧăMШХНКЯЬМСТă456ăşТăJЮЛТХОЮăMăКЮăПШЬЭăМЮХЭТЯКЭОăЩОăЬШХЮЫТХОăХЮЭШ-nisipoase,
ЮşШЫăПОЫЭТХО,ăМКХНО,ăТКЫăЩОЧЭЫЮăЬШТЮХ-ЭТЩăVТЫРТЧТКă401ăОЬЭОăКММОЩЭКЛТХăЬШХЮХăЮşШЫ,ăЬ ЫКМăьЧăЬЮЛЬЭКЧ ОХОăЧЮЭЫТЭТЯОă(ьЧă
ЬЩОМТКХăьЧăСЮЦЮЬ).ă
CКХТЭКЭОКăЬЮЩОЫТШКЫ ăНОăЦКЭОЫТОăЩЫТЦ ăЬ-КăШЛ ТЧЮЭăХКăШăЮЦТНТЭКЭОăКăЬШХЮХЮТăНОă60-80%. Elementul principal
ЩОЧЭЫЮăЧЮЭЫТ ТКăОНКПТМ ăКăЭЮЭЮЧЮХЮТăОЬЭОăКгШЭЮХ.ă
LКăШăЧЮЭЫТ ТОăТЧЬЮПТМТОЧЭ ăКЫОăХШМăьЧМОЭТЧТЫОКăЩЮЭОЫЧТМ ăКăМЫОşЭОЫТТăşТăНОгЯШХЭ ЫТТăЩХКЧЭОХШЫăНОăЭЮЭЮЧ,ăЦКЭОЫТКă
ЩЫТЦ ăШЛ ТЧЮЭ ăКăПШЬЭăНОăШăМКХТЭКЭОăПЮЦКЭТЯ ăТЧПОЫТШКЫ ,ăНКЫăХКăЮЧăЬЮЫЩХЮЬăНОăКгШЭăьЧăЬШХăПЫЮЧгОХОăНОЯТЧăЛЫЮЭОăМЮă
ЧОЫЯЮЫТă РЫШКЬО,ă МКЩ Э ă Шă МЮХШКЫОă ЯОЫНО-ьЧМСТЬ ,ă ЬОă МШМă ьЧМОЭă şТă ЧОЮЧТПШЫЦ,ă ьЧМОЭă КЫОă ХШМă ЩЫШМОЬЮХă НОă
ЩЫОПОЫЦОЧЭКЫОăşТăЮЬМКЫО.
ÎЧă ЮХЭТЦТТă КЧă (2007ă şТă 2012),ă ьЧă RОЩЮЛХТМКă MШХНШЯКă КЮă ПШЬЭă ЫОЬТЦ ТЭОă ЭОЦЩОЫКЭЮЫТХОă ьЧКХЭОă şТă ХТЩЬКă НОă
ЩЫОМТЩТЭК ТТă(ЭКЛ.ă1).ă
CШЧПШЫЦăНКЭОХШЫăШЛ ТЧЮЭОăşТăьЧăЮЫЦКăЩЫОХЮМЫ ЫТТăЬЭКЭТЬЭТМОă( , 1965)ă(ЦОНТКăКă10ăКЧТ),ăЫОТОЬОăМ ă
ЭЮЭЮЧЮХăЩШКЭОăПТăЩХКЧЭКЭăьЧăУЮЦ ЭКЭОКăКăНШЮКăКăХЮЧТТăКЩЫТlie, decada a III-a.
SЮЛă КМ ТЮЧОКă ПШЬПШЫЮХЮТă (ьЧă ПЫЮЧгОХОă НОă ЭЮЭЮЧă ЬОă МШЧ ТЧОă НОă ХКă 0,5ă ЩсЧ ă ХКă 0,7%ă (MЮЧЭОКЧă L.,ă 2003)ă
ЬОЦЧТПТМКЭТЯă ЬОă КММОХОЫОКг ă НОгЯШХЭКЫОК,ă ЬОă ЫОНЮМОă ЩОЫТШКНКă НОă ЯОРОЭК ТОă Кă ЩХКЧЭОХШЫ,ă ПЫЮЧгОХОă ЬОă МШМă ЦКТă
НОЯЫОЦО,ăЬОăьЦЛЮЧ Э ОşЭОăМЮХШКЫОКăşТăМКХТЭКЭОКăЩЫШНЮМ ТОТ.
TЮЭЮЧЮХăОбЭЫКРОăНТЧăЬШХăЦКТăЦЮХЭăЩШЭКЬТЮ,ăНОМсЭăКХЭОăОХОЦОЧЭО.ăMКУШЫКЫОКăМШЧ ТЧЮЭЮХЮТăНОăЩШЭКЬТЮăьЧăЬШХă
МШЧЭЫТЛЮТОăХКăьЦЛЮЧ Э ТЫОКăМКХТЭ ТТăЩЫШНЮМ ТОТ,ăМЮХШЫТТăşТăьЧЬЮşТЫТХШЫăЭОСЧШХШРТМО,ăЫКЩШЫЭЮХЮТăНТЧЭЫОăМКЫЛШСТНЫК Тă-
pЫШЭОТЧОă(МШОПТМТОЧЭЮХăŞЦЮФ,ă%)ăşТăьЧăЬЩОМТКХăКăКЫНОЫТТ.ăPШЭКЬТЮХăЬЩШЫОşЭОăЫОгТЬЭОЧ КăХКăЛШХТăşТăьЧРСО ЮЫТ.ăPОЧЭЫЮă
МЮХЭТЯКЫОКăЬШТЮЫТХШЫăНОăЭЮЭЮЧăКЮăПШЬЭăьЧМШЫЩШЫК ТăПОЫЭТХТгКЧ ТăМЮăЩHă6,4-7,3ă(НЮЩ ăMЮЧЭОКЧЮăL.).

248
 TКЛОХЮХă1.ăINDICIIăCLIMATERICIăÎNăPERIOADAăDE VEGETA IEăAăTUTUNULUI,
2003-2012ă(DATELEăLABORATORULUIăDEăPROGNOГ ,ăS.ăB L ATAăR-L CRIULENI)
Anii Medie
Luna Decada 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 10 ani
Temperatura aerului, o :
I 4,6 8,8 12,8 10,6 8,5 9,2 10,9 9,8 9,7 10,3 9,5
Aprilie

II 10,0 11,2 13,6 10,3 8,3 12,0 11,4 8,8 10,5 10,7 10,7
III 12,6 13,2 11,0 13,0 10,8 14,4 9,7 10,6 13,1 19,7 12,8
Medie 9,0 11,07 12,5 11,3 9,2 11,9 10,6 9,7 11,1 13,5 11,0
I 20,5 15,9 14,2 12,4 12,7 12,6 15,4 14,8 13,4 21,8 15,6
II 20,6 14,7 14,7 16,9 17,8 16,1 17,2 16,7 18,2 19,7 17,3
Mai

III 21,6 15,8 24,2 19,0 23,9 16,9 17,0 18,2 20,2 20,7 19,7
Medie 20,9 15,4 17,7 16,1 18,1 15,2 16,5 16,6 17,3 20,7 17,7
I 22,4 17,6 17,1 16,3 20,8 18,2 21,4 19,0 22,4 22,7 19,8
II 21,6 20,4 20,1 18,8 22,2 20,2 20,5 22,6 23,1 25,1 21,5
Iunie

III 19,7 20,6 19,3 24,3 23,7 22,4 22,5 22,1 21,4 25,5 22,1
Medie 21,2 19,6 18,8 19,8 22,2 20,3 21,5 21,3 22,3 24,4 21,1
I 21,8 22,3 21,0 2,7 22,5 21,4 23,3 21,5 21,6 27,4 22,4
II 20,7 20,7 22,6 21,6 25,3 21,7 25,9 25,1 26,1 24,6 23,4
Iulie

III 23,3 25,3 25,0 23,8 25,3 21,6 23,0 23,0 22,5 26,9 24,0
Medie 22,0 22,8 22,8 22,3 24,4 21,6 24,0 23,2 23,4 26,3 23,3
I 22,0 20,8 23,9 23,1 20,8 22,0 21,5 26,8 22,2 27,6 23,0
August

II 22,7 21,7 21,3 21,5 25,5 24,2 20,7 26,0 21,7 22 22,7
III 23,5 22,3 21,4 - 25,5 21,4 20,3 21,5 22,8 25,0 22,6
Medie 22,7 21,6 22,2 22,3 23,9 22,5 20,9 24,8 22,2 24,9 22,9
I - 17,1 - - - 20,4 20,0 16,2 18,3 22,2 19,0
Septembr

II - 16,2 - - - 12,3 16,7 16,5 22,5 19,7 18,3

III - 14,6 - - - - 17,3 14,4 16,8 - 15,8
ie

Medie - 16,0 - - - 16,4 18,0 15,8 19,2 21,0 17,7

Total ,medie 19,2 17,7 18,8 18,4 19,6 18,0 18,6 18,6 19,3 21,8 19,0
PЫОМТЩТЭК ТТ,ăЦЦ
IV 7,7 3 2,5 3,7 39,9 42,9 33,0 46,6 56,7 12,4 248,1
V 0 5,9 8,6 10,7 11 28,6 46,4 65,4 56,4 62,3 295,3
Total

VI 0 0,9 10,2 7,9 59,2 36 27,5 100,8 139,3 50,0 431,7

VII 10,3 4,8 3,1 4,9 6,8 82,2 63,5 62,4 14,6 55,6 308,2
VIII 4,5 3,2 13 2,4 32 38,2 12,3 38,7 23,1 49,3 216,7
IX - - - - - 49,8 26,1 46,3 7,3 47,9 177,4
Total 22,5 17,8 37,5 29,6 148,9 277,1 208,8 360,2 297,4 277,5 1677,4
Medie 3,75 5,93 10,36 9,86 49,6 46,28 34,8 60,0 49,56 46,25 167,7
UЦТНТЭКЭОКăЫОХКЭТЯ ăКăКОЫЮХЮТ,ă%
IV 64 57,9 65,2 63,1 57 76,7 55,7 63,3 57,7 62 62,2
V 50,7 66 69,6 62,4 44,3 69,3 64,7 71,7 61,3 58,5 61,9
Total

VI 55 50,7 70,9 66,9 55,7 66,7 60 70 65,7 50 61,2

VII 72 68,8 66,4 57,9 48 63,7 61,7 73,7 63,7 55,6 63,1
VIII 62,7 70 72,4 66,2 60,7 61 56,7 61,3 54 49,3 61,4
IX - - - - - 69,3 62 73,7 53,6 47,9 61,3
Total medie 60,9 62,7 68,9 63,3 53,1 67,8 60,1 69,0 59,3 53,9 61,9
Legenda: - datele lipsesc
CОКăЦКТăЛЮЧ ăЦКЭОЫТОăЩЫТЦ ăНОăМКХТЭКЭОăьЧКХЭ ăЬ-КăШЛ ТЧЮЭăЩОăЬШХЮЫТХОăМЮăМШЧ ТЧЮЭăНОăСЮЦЮЬăЧЮăЩЫОКăьЧКХЭ,ă
МКЫОă Кă ПШЬЭă ХЮКЭă ьЧă МШЧЬТНОЫК ТОă ХКă КЦЩХКЬКЫОКă ЭЮЭЮЧЮХЮТ.ă CОКă ЦКТă ьЧКХЭ ă ЭОЦЩОЫКЭЮЫ ă ЦОНТОă ьЧă ЩОЫТШКНКă НОă
ЯОРОЭК ТОă Кă ЭЮЭЮЧЮХЮТă Кă ПШЬЭă ьЧă КЧТТă 2007ă (19,6oC), 2011 (19,3oC)ă şТă 2012ă (21,8oC), care a stopat formarea
ЬОЦТЧ ОХШЫă ьЧă МКЩЬЮХО,ă ТКЫă МКХТЭКЭОКă ЦКЭОЫТОТă ЩЫТЦОă Кă ПШЬЭă НОă Шă МКХТЭКЭОă УШКЬ .ă ÎЧă КЧЬКЦЛХЮ,ă ПКМЭШЫТТă КЛТШЭТМТ,ă

249
ТЧПХЮОЧ ОКг ă ПШКЫЭОă ЩЮЭОЫЧТМă ЩЫШНЮМЭТЯТЭКЭОКă şТă МКХТЭКЭОКă ЭЮЭЮЧЮХЮТ:ă ьЧă гШЧКă SЮН,ă ЮЧНОă МХТЦКă ОЬЭОă МКХН ă şТă
ЬОМОЭШКЬ ,ăЩЫШНЮМ ЭШЫТТăШЛ ТЧăЭЮЭЮЧăМЮăМКЧЭТЭКЭОăНОăăЧТМШЭТЧ ăЦКТăЦТМ ,ăНКЫăКЫШЦКЭ,ăНОăМКХТЭКЭОăЬЮЩОЫТШКЫ .ăÎЧă
ЫКТШКЧОХОăМЮăМХТЦКЭăЮЦОНăşТăМ ХНЮЫШЬăЬОăШЛ ТЧОăЭЮЭЮЧăЛШРКЭăьЧăЧТМШЭТЧ ăşТăЩЫШНЮМ ТОăьЧКХЭ .ăÎЧăгШЧКăНОăNШЫН,ă
ЮЦОН ă şТă Ы МШЫШКЬ ,ă ЬОă ПШЫЦОКг ă ПШТă РЫШЬТОЫО,ă ЛШРКЭОă ьЧă ЧТМШЭТЧ ă şТă ЧОКЫШЦКЭО.ă Stresurile factorilor abiotici
ЧОПКЯШЫКЛТХТă(ЭОЦЩОЫКЭЮЫКăşТăХТЩЬКăЩЫОМТЩТЭК ТТХШЫ)ăКăЩЫШЯШМКЭăЬЭОЫТХТЭКЭОКăЭЮЭЮЧЮХЮТ,ăХТЩЬКăПШЫЦ ЫТТăЬОЦТЧ ОХШЫ.ă
RОгТЬЭОЧ КăХКăПКМЭШЫТТăЛТШЭТМТăКЫОăШăЦКЫОăьЧЬОЦЧ ЭКЭОăЩОЧЭЫЮăЫОгТЬЭОЧ КăЛТШХШРТМ ăКăЩХКЧЭОХШЫ.ăPТОЫНОЫТХОăНОă
tutun de la infectarea cu boli (fitoplasma, Y-virus cartofuluТăОЭМ.),ăТЧПОЬЭКЫОКăМЮăН ЮЧ ЭШЫТă(Myzis nicotianae şТ
Heliotis obsoleta),ăьЦЛЮЫЮТОЧКЫОă(ЦШЧШ- şТăНТМШЭТХОНШЧКЭОăКЧЮКХОăşТăЩОЫОЧО,ăТЧМХЮЬТЯăЩХКЧЭОăЩКЫКгТЭОăПКЧОЫШРКЦО
- Orobanche ramoza, O. cumana şТăCuscuta ЬЩЩ.)ăьЧăКЧТТăЧОПКЯШЫКЛТХТăКЭТЧРОăЯКХШЫТăНОă25-30 % (Calchei E.,
2012). PОЧЭЫЮăШЛ ТЧОЫОКăЩЫШНЮМ ТОТăьЧКХЭОă(2,3ăЭ/СК)ăьЧăМОЫМОЭ ЫТăКЦăМШЦЛТЧКЭ:ăМКЫКМЭОЫТЬЭТМКăЬШТЮХЮТ,ăЫОгТЬЭОЧ Кă
ПТЭШЩКЭШХШРТМ ,ă ă ЬТЬЭОЦЮХă НОă ЩЫШЭОМ ТОă Кă ЭЮЭЮЧЮХЮТă НОă ШЫРКЧТЬЦОă Н ЮЧ ЭШКЫО,ă МКЫОă Кă ПШЬЭă ОбКЦТЧКЭă МКă ЩКЫЭОă
МШЦЩШЧОЧЭ ă ьЧă ЩОЫТШКНКă НОă МЮХЭТЯКЫОă Кă ЭЮЭЮЧЮХЮТ.ă FКМЭШЫТТă МХТЦКЭОЫТМТă (ЭОЦЩОЫКЭЮЫК,ă ЩЫОМТЩТЭК ТТХО,ă ЮЦТНТЭКЭОКă
ЫОХКЭТЯ ăКăКОЫЮХЮТăОЭМ.),ăОНКПТМТă(ЩЫШЩЫТОЭ ТХОăПТгТМОăşТăМСТЦТМО,ăЭОбЭЮЫКăЬШХЮХЮТ),ăЭШЩШРЫКПТМТă(МШЧНТ ТТХОăЫОХТОПЮХЮТăşТă
ОбЩШгТ ТК)ă şТă ЛТШЭТМТă (ЛШХТХО,ă ЛЮЫЮТОЧТХО,ă Н ЮЧ ЭШЫТТă şТă ЦТМЫШШЫРКЧТЬЦОХОă НОă ЬШХ)ă ЬЮЧЭă МШЦЩШЧОЧЭОă МШЦЩХОбОă
ТЦЩШЫЭКЧЭОăКăМШЧНТ ТТХШЫăОМШХШРТМОăЩОЧЭЫЮăМЫОşЭОЫОКăşТăНОгЯШХЭКЫОКăЩХКЧЭОХШЫăНОăЭЮЭЮЧ.
FКМЭШЫТТă КЛТШЭТМТă (ЭОЦЩОЫКЭЮЫК,ă ЩЫОМТЩТЭК ТТХО,ă ЮЦТНТЭКЭОКă ЫОХКЭТЯ ă Кă КОЫЮХЮТ,ă ХЮЦТЧК,ă ЫКЩШЫЭЮХă НТЧЭЫО ЬШХă şТă
ОХОЦОЧЭОХОă ЧЮЭЫТ ТОТă ЦТЧОЫКХО)ă НТЧă КЧЮХă МЮЫОЧЭă ОЬОЧ ТКХă КЮă ТЧПХЮОЧ КЭă КЬЮЩЫКă НОгЯШХЭ ЫТТă ЭЮЭЮЧЮХЮТ,ă ТКЫă ЩЫОгОЧ Кă
ПКМЭШЫТХШЫăЛТШЭТМТă(ЛШХТ,ăН ЮЧ ЭШЫТăşТăЛЮЫЮТОЧО)ăКЮăМЫОКЭăЮЧăЛЮЧăЫОЦОНТЮăЩОЧЭЫЮăОЯКХЮКЫОКăОЭКЩОХШЫăЩЫШРЫКЦКЭОăьЧă
planul de cercetare (tab. 2).
TКЛОХЮХă2.ăREГISTEN AăSOIURILORăDEăTUTUNăLAăFACTORIIăABIOTICIăŞIăBIOTICI
Soiuri de tutun
Factorii
Burley 320 Jubileu M Moldavschi 456 Virginia 401
Abiotici: Suma temperaturilor active, 3500-4000oC
Temperatura (500-700oC se ЫОКХТгОКг ăьЧăЩОЫТШКНКăНОăЫ ЬКН)
Soiurile de tutun pretind la 180-250ăЦЦăЩЫОМТЩТЭК ТТ.ă
Umiditatea
Coeficientul de transpirare constituie 400-600 – НЮЩ Larher.
Lumina TЮЭЮЧЮХăОЬЭОăОбТРОЧЭăПК ăНОăХЮЦТЧ
Nisipos Nisipo-argilos, ЮşШЫăПОЫЭТХ,ă ЮşШЫ,ăЬ ЫКМăьЧăОХОЦОЧЭОă
Solul fertil, humus ЩОЫЦОКЛТХăЩОЧЭЫЮăКЩ ,ăМКХН ЧЮЭЫТЭТЯОă(ьЧăЬЩОМТКХăьЧă
1,5% humus)
NЮЭЫТ ТКăЦТЧОЫКХ Complexul elementelor nutritive, pH 6,4-7,3- НЮЩ Munteanu L.
Biotici: Boli:
Fungi: ХКăЫ ЬКНăНТЧă Rezistent
Rezistent
genurile Thielaviopsis,
UşШЫă
Fusarium, Rhizoctonia
susceptibil
Bacterioze:
Pseudomonas tabaci, Rezistent Rezistent
Pseudomonas angulata
Viroze: Rezistent Rezistent Susceptibil Rezistent
Y- viroza cartofului
D ЮЧ ЭШЫТ:
Susceptibil
Myzis nicotianae,
Heliotis obsoleta
Buruieni: КЧЮКХОăşТă
perene mono- şТă
dicotiledonate, inclusiv
Susceptibil
plante parazite
fanerogame Orobanche
ramoza, O. cumana,
Cuscuta spp.
DКЭОХОă НТЧă ЭКЛОХЮХă 2ă НОЦШЧЬЭЫОКг ă М ă ЬШТЮЫТХОă НОă ЭЮЭЮЧă НОă ЭТЩЮЫТХОă BЮЫХОв,ă VТЫРТЧТКă şТă MКМЫШПТХă sunt
ЫОгТЬЭОЧЭОăьЧăЩОЫТШКНКăНОăМЫОşЭОЫОăКăЫ ЬКНЮЫТХШЫăХКăЩЮЭЫОРКТЮХăЧОРЫЮăКХăЫ Н МТЧТТăşТăЭЮХЩТЧТТ.ă

250
 ÎЧă ЩОЫТШКНКă НОă МсЦЩ,ă ЬШТЮХă MШХНКЯЬМТТă 456ă ОЬЭОă ЬЮЬМОЩЭТЛТХă ХКă В-viroza cartofului, deoarece factorii
КЛТШЭТМТă (ЭОЦЩОЫКЭЮЫКă şТă ЬЮЫЩХЮЬЮХă НОă ЩЫОМТЩТЭК ТТ)ă КЮ МШЧЭЫТЛЮТЭă ЩЮЭОЫЧТМă ХКă ТЧПОМЭКЫОКă ЩХКЧЭОХШЫă МЮă ЯТЫШгО,ă ьЧă
ЬЩОМТКХă ьЧă КЧЮХă МЮЫОЧЭ,ă МсЧНă ЭОЦЩОЫКЭЮЫТХОă УШКЬОă (ЧШЩ ТХОă ЫОМТ)ă НТЧă ХЮЧКă ТЮЧТОă Ь-au alternat cu temperaturile
ridicate.
ÎЧăХЮЧТХОăЦКТăşТăТЮЧТО,ăьЧăЬЩОМТКХăьЧКТЧЭОăНОăМЮХОЬЮХăI,ăКЫОăХШМăТЧПОЬЭКЫОКăplantelor de tutun cu insectele-
ЯОМЭШЫăЭЫТЩЬЮХăşТăЩ НЮМСОХОăЭЮЭЮЧЮХЮТ.ăÎЧăКМОКЬЭ ăЩОЫТШКН ăКЫОăХШМăЭЫКЧЬЦТЭОЫОКăЯТЫШгОХШЫăЩОăЩХКЧЭО.ă
PЫОгОЧ Кă ПКМЭШЫТХШЫă ЛТШЭТМТă МШЧЭЫТЛЮТОă ЩОЫЦКЧОЧЭă ХКă ЦШНТПТМКЫОКă şТă ЫОЬЩОМЭКЫОКă ЩЫШЭОМ ТОТă ЩХКЧЭОХШЫ,ă ьЧă
special tratarea cЮăЩОЬЭТМТНОăЧШТăЩОЧЭЫЮăКăЧЮăЩОЫЦТЭОăНШЛсЧНТЫОКăТЦЮЧТЭ ТТăХКăКМОХăЬКЮăКХЭăЩОЬЭТМТН.
ÎЧăКЧЮХăМЮЫОЧЭăКăПШЬЭăЭОЬЭКЭăТЧЬОМЭТМТНЮХăPТЫТЦОбăМШЧЭЫКăТЧЬОМЭОХШЫăН ЮЧ ЭШКЫОăЩОЧЭЫЮăКăЬЭШЩКăТЧПОЬЭКЫОКă
ЩХКЧЭОХШЫăМЮăЩ НЮМСТăşТăЭЫТЩşТăКТăЭЮЭЮЧЮХЮТăşТăТЧПОМЭКЫОКăМЮăЛШХТăМa Y-viroza cartofului, fitoplasma sau sterilitatea
florilor la tutun.

CONCLUZII
1. FКМЭШЫТТă КЛТШЭТМТă (ЭОЦЩОЫКЭЮЫК,ă ЩЫОМТЩТЭК ТТХО,ă ЮЦТНТЭКЭОКă ЫОХКЭТЯ ă Кă КОЫЮХЮТ,ă ХЮЦТЧК,ă ЫКЩШЫЭЮХă НТЧЭЫОă ЬШХă şТă
ОХОЦОЧЭОХОă ЧЮЭЫТ ТОТă ЦТЧОЫКХО)ă НТЧă КЧЮХă МЮЫОЧЭă ОЬОЧ ТКХă КЮă ТЧПХЮОЧ КЭă НОгЯШХЭКЫОКă ЭЮЭЮЧЮХЮТ,ă ТКЫă ЩЫОгОЧ Кă
ПКМЭШЫТХШЫă ЛТШЭТМТă (ЛШХТХО,ă Н ЮЧ ЭШЫТТă şТă ЛЮЫЮТОЧТХО)ă Кă МЫОКЭă ЮЧă ЛЮЧă ЫОЦОНТЮă ЩОЧЭЫЮă ОЯКХЮКЫОКă ОЭКЩОХШЫă
ЩЫШРЫКЦКЭОăьЧăЩХКЧЮХăНОăМОЫМОЭКЫОăРОЧОЫКХТгКЭă(МШЧПШЫЦăЭКЛ.ă2).ă
2. SЭЫОЬЮЫТХОăНОăЭОЦЩОЫКЭЮЫ ăşТăЮЦТНТЭКЭОă(ЭОЦЩОЫКЭЮЫКăЦКТăЫТНТМКЭ ăНОă38oCăьЧăМЮЫЬăНОă6-7ăгТХО)ăşТăТЧПОЬЭКЫОКăМЮă
boli (fitoplasma, Y-ЯТЫШгКăМКЫЭШПЮХЮТăОЭМ.)ăЩЫШЯШКМ ăКЫНОЫОКăПЫЮЧгОХШЫăşТăЬЭОЫТХТЭКЭОКăТЧПХШЫОЬМОЧ ОТăЭЮЭЮЧЮХЮТ.ă

BIBLIOGRAFIE
1. CALCHEI,ăE.ăCЮХЭЮЫКăЭЮЭЮЧЮХЮТăьЧăRОЩЮЛХТМКăMШХНШЯК.ăCСТşТЧ Ю,ă2012. 191p.
2. CHIRIL ,ăC.;ăCIOCÂRLAN,ăV.;ăBERCA,ăM.ăAЭХКЬЮХăЩЫТЧМТЩКХОХШЫăЛЮЫЮТОЧТăНТЧăRШЦсЧТК.ăBЮМЮЫОşЭТ,ă2002.ă295Щ.ă
3. MUNTEAN, L.S. Mic tratat de fitotehnie. Cluj-Napoca, 2003. p.1-56.
4. FRANCO, C.M.; BACCHI, O. Bragantia, 1960, vol. 19. p. 105-107.
5. LARCHER, W. Physiological plant ecology. Berlin, 1975.
6. LARCHER, W.; HEBER, U.; SANTARIUS, K. A. Temperature and life. Berlin, 1973. p. 195-263.
7. MARX, J. L. Science. 1973, vol. 179. p. 785-787.
8. ,ă . .ă ă ă .ă .,ă1968.ă335 .
9. ,ă . .ă ă ă ă ă( - ă ).ă , 1988. 766 .
10. ,ă . .ă ă ă ă .ă1930,ă .ă21. .ă23-33.
11. , .ă .ă ă ă ăă ă ă .ă .,ă1976. .ă171-183.
12. , . .ă ă .ă ,ă1984,ă319 .
13. , . .; , . .ă ă ă ă ă ă ă ă ă ă ă .ă :ă
ă ă ă ă ăă ă .ă ,ă1992. . 8-22.

CZU 633.11:631.526.32

PRODUCTIVITATEAăŞIăCALITATEAăDIFERITORăFORME
ŞIăSOIURIăDEăGRÂUăCOMUNăDEăTOAMN
GORE A., BUIUCLI P.

IЧЬЭТЭЮЭЮХăНОăGОЧОЭТМ ăşТăFТгТШХШРТКăPХКЧЭОХШЫăКХ AМКНОЦТОТăНОăŞЭТТЧ ОăКăMШХНШЯОТă

Summary. We have studied 3000 lines of wheat in selection field for six years and the best of them
were sowed in control and competition field. The best of them Moldova 79 and Moldova 77 as productivity
and quality have been transferred to the State Commission for Crops Variety Testing. These varieties of
wheat were more productive and with better quantitative traits than Moldova 5 (standard). They had gotten
the volume of bread 490-510 cm3 at the level of Moldova 5 and lower with porosity crumb and smooth upper
crust on the bread.
Key words: baking quality, biological and economical traits, productivity, varieties, yeld, winter wheat.

251

Powered by TCPDF (www.tcpdf.org)