Life and Works of Rizal
Pangkalahatang Pananaw
Si Dr.Jose Rizal ay isang natatanging anak ng ating
Bayan na naging huwaran ng lahing Pilipino sa larangan
ng matapat na paglilingkod at lubos na pagmamahal sa
ating Bayan. Sa kabila ng hindi na mabilang ng iba’t-
ibang anyo ng pag-durusa na dinanas nila noon sa
kamay ng mga mananakop na kastila, hindi siya
kailanman nalimitahan sa kinaya niyang gawin para sa
pagtatanggol sa karapatan ng kapwa Pilipino at para sa
kapakanan ng Inang-Bayan sa kanilang kapanahunan.
Katulad ni Dr. Rizal ang mga kabataang milenyal na
makakabasa ng modyul na ito ay tunay ding mga anak
ng ating Inang-Bayan na marahil ay may katulad ding
kakayanan na makagawa ng mga bagay na higit pa sa
pagmamahal sa sarili at pamilya, sa madaling salita ay
may kapasidad na maipakita din ang sariling bersiyon ng
kanilang pagmamahal sa Bayan na maaaring
makatutugon sa pangangailangan ng ating bansa laluna
sa kasalukuyan.
Sa ganitong diwa nabanghay ang modyul na ito upang sa
mga aralin na dito ay sunod-sunod na inilatag kasama na
ang mga gawaing binanghay para mapalalim ang
kamuwangan at kaalaman ng mga mag-aaral sa kursong
Rizal, inaasahang makapagbigay ng oportunidad ang
mga ito sa mga mag-aaral na balikan ang nakaraan sa
buhay, sa mga ginawa, at mga mahahalagang kaisipang
dumaloy sa mga akda ni Dr. Rizal laluna ang kanyang
dalawang nobela: ang Noli Me Tangere at El
Filibusterismo kung saan man maari nilang kapulutan ng
magandang aral sa buhay upang kanila ding
maipagpatuloy ang sinimulan ng mga huwarang Pilipino
katulad ng ating Bayani.
Bilang Pambansang Bayani ng ating Bayan malaki ang
naiambag ni Jose Rizal sa pagkamit ng ating kalayaan sa
mga dayuhang mananakop. Ipinamalas niya ang
pagmamahal sa ating tinubuang lupa sa pagbubuwis ng
kanyang buhay.Siya ay naging inspirasyon upang
magkaroon ng reporma tungo sa kinakailangan upang
higit na mapagbuti ang kalagayan ng ating bansa.
Matutunghayan natin sa modyul na ito ang talambuhay ni
Jose Rizal ,ang kwento ng angkan at pamilyang
pumanday ng katatagan ng batang lumaki at yumabong
sa kahusayang si Jose Rizal, kasama na ang mga
detalye ng kanyang panimulang masumpungan ang
liwanag na dulot ng kaisipang napanday sa kanyang
karanasan sa paglayo sa kanilang tahanan upang
simulan ang kanyang edukasyon sa pribadong paaralan
sa Biñan hanggang sa buhay probinsyang mag-aaral na
napunta sa Maynila at nag-aral sa Ateneo de Municipal,
at malaunan sa kanyang kolehiyo sa Unibersidad Santo
Tomas. Ang mga kwento ng kanyang kabiguan at
kahusayan sa larangang pinili niya, pagtuklas ng
karunungan sa Europa, sa sariling Bayan ng Calamba,
buhay Destierro sa Dapitan Mindanao, hanggang sa
sumapit siya sa kanyang maagang kamatayan na
ibinunga ng kanyang pasyang lisanin ang komportableng
kalagayan sa buhay niya sa Hongkong, para ialay ang
buhay sa kanyang tunay na pinag-alayan ng kanyang
lubos na pagmamahal. Ang Inang Bayang Pilipinas: “Ang
kanyang Dakilang Pag-ibig”.
Sa bandang huli ng modyul na ito matutunghayan ang
mga naisulat niyang akda, nobela, tula, liham at mga
sanaysay na tunay namang nakapag-iwan ng
magagandang aral at inspirasyon.
KABANATA 1: ANG BATAS RIZAL
Pambungad na Salita
Sa bisa ng Republic Act bilang 1425 (Batas Rizal),
mahigit nang anim na pong taon (60) nang kinukuha ng
mga mag-aaral sa kolehiyo ang kursong tumatalakay sa
buhay at mga akda ni Dr Jose Rizal.
Mahalagang balikan ang konteksto ng pagpanukala ng
mga batas at ang mga naging kaakibat na isyu sa
pagsusulong nito.
Tatalakayin sa module na ito ang krisis panlipunan na
kinahakaharap ng mga Pilipino matapos ang ikalawang
digmaang pandaigdig.
Mga Aralin:
a. Ang Pulitika sa likod ng Batas Rizal
b. Mga Layunin at itinadhana ng Batas RizaL
c. Pagpili ng Pambansang Bayani sa Panahon ng
mga Amerikano
d. Ang kabuluhan ng Kabayanihan ni Dr Jose Rizal
sa kasalukuyang panahon.
Aralin 1: Ang Pulitika sa Likod ng Batas Rizal
Panukalang Batas Blg. 438 (Senate Bill No. 438)
Ika-3 ng Abril 1956 nang ihain nina Sen. Claro M. Recto
at Sen. Jose P Laurel sa Mataas na Kapulungan ang
Senate Bill No. 438 (“An Act to Make Noli Me Tangere
and El Filibusterismo Compulsory Reading Matter In All
Public and Private Colleges and Universities and For
Other Purposes”).
Hindi naging madali ang pagkapasa ng batas na ito sa
Mataas na Kapulungan. May mga di sang-ayon sa pag-
aaral ng Noli at Fili sa lahat ng unibersidad at kolehiyo.
Kabilang sa mga sumasalungat sa panukalang batas na
ito ay sina Decoroso Rosales, kapatid ni Arsobispo
Rosales; Mariano Cuenco, kapatid ni Arsobispo Cuenco;
at Francisco “Soc” Rodrigo, dating pangulo ng Catholic
Action. Ayon sa kanila, nilalabag ng naturang panukalang
batas ang kalayaan sa pagpili at pananampalataya.
Mahigpit na tumutol ang mga Katolikong grupo sa
pagpapasa ng panukalang batas na ito.
Panukalang Batas Blg. 5561 (House Bill No. 5561)
Ika-19 ng Abril 1956 nang ipinakula ni Kong. Jacobo Z.
Gonzales ang House Bill No. 5561. Ang panukalang
batas na ito sa Mababang Kapulungan ay nanganib na
maibasura noong ika-3 ng Mayo sa simula ng
deliberasyon dahil walong boto lamang ang naging
lamang ng 45 na sumang-ayon sa 37 na tumutol, at may
isang nag-abstain. Ang deliberasyon sa Mababang
Kapulungan ay naging maaksyon at humatong pa sa
suntukan.
Batas Republika Blg. 1425
Ika-12 ng Hunyo 1956 nang opisyal na nalagdaan ng
Pangulong Ramon Magsasaysay ang Batas Republika
Blg. 1425 o Batas Rizal. Ang batas na ito ay nag-aatas na
isama sa umiiral na kurikulum ng bawat paaralan maging
pribado o pampubliko man, sa lahat ng antas ng pag-
aaral (Elementarya, Sekundarya, o Kolehiyo) ang pag-
aaral sa buhay, ginawa at sinulat ni Dr. Jose Rizal, lalo na
ang kanyang dalawang nobelang Noli me Tangere At El
Filibusterismo, pagbibigay kapahintulutan sa paglilimbag
Page 1 of 5
at pamamahagi ng mga nabanggit na aklat at sa iba
pang kapakinabangan.
Ang mga probisyon sa batas na ito ay ang mga
sumusunod:
1. Kailangan na masama sa kurikulum ng mga
mag-aaral sa elementarya hanggang kolehiyo
ang Noli at ang El Fili ng walang anumang
pagbabago.
2. Gumamit ng primaryang batayan.
3. Kailangang may sapat na bilang ng kopya ng El
Filibusterismo at Noli Me Tangere sa mga silid-
aklatan ng bawat paaralan.
4. Dapat ay nakasalin ang mga ito sa Filipino,
Ingles at mga wikang umiiral sa Pilipinas.
5. Dapat maglimbag ng kopya nito sa murang
halaga o di kaya'y nang walang bayad.
6. Kailangan ay may kopya ang mga organisasyon
o himpilan ng barangay.
Batas Republika Blg. 229
Isang kautusan na ipinagbabawal ang sabong, karera ng
kabayo at Jai alai sa ika-30 araw ng Disyembre kada
taon at bumuo ng lupon para manguna sa tamang
pagdiriwang ng araw ni Rizal sa bawat bayan at lungsod
sa tamang kadahilanan.
Nilikha ng Senado at ng Mababang Kapulungan sa
Kongreso ng Pilipinas.
SECTION 1. Ang batas at kautusang ito ay nagbabawal
sa pagsasabong,pagkakarera at jai alai sa ika-30
disyembre kada taon, ang araw ng kagitingan ng ating
dakilang bayaning si Dr. Jose Rizal.
SECTION 2. Magiging opisyal na gawain ng punong
bayan ng bawat municipalidad at mga siyudad na
gumawa ng lupon na mangunguna sa tamang
pagdiriwang ng araw ni Rizal kada taon, at kung saan
ang punong bayan, ang kanilang pinuno at sa
kooperasyon ng mga ahensiya, departamento, opisina,
kawanihan ng gobyerno at local na institusiyon. Ang ilan
sa mga seremonya ay ang paglagay sa kalahati ng
hagdan ng pagtaas ng bandila sa lahat ng pampublikong
lugar.
SECTION 3. Ang sino mang sumuway sa kautusan ay
pagbabayarin ng karampatang multa na hindi hihigit sa
dalawandaang piso o pagkakakulong na hindi lalagpas
sa anim na buwan o parehong parusa sa paghatol ng
hukuman. At kung ang nagkasala ay ang punong bayan
karagdagang parusa na ipapataw ay ang pagkasuspendi
sa kanyang termino ng isang buwan. Kung may paglabag
ang isang korporasyon, ay mayroong pananagutang
kriminal ang presidente nito, direktor o ibang opisyales
nito.
SECTION 4. Ang batas na ito ay epektibo matapos ito ay
aprubahan.
Naaprubahan: Hunyo 9, 1948.
Ang Kautusan Blg. 247 s. 1994
Sa kautusan ito ng Malacañang ay inaatasan ang Kalihim
ng Edukasyon, Kultura, at Sports, at ang tagapangasiwa
ng CHED na ipatupad ang Batas Republika Blg. 1425 na
nag-uutos na isama sa pag-aaral ng mga pampubliko at
pribadong paaralan, mga kolehiyo at unibersidad ang
buhay, mga nagawa, at naisulat ni Jose Rizal, lalo na
ang mga nobelang Noli Me Tangere at El Filibusterismo,
at ang paglimbag at isa-publiko ang mga nasabing
nobela.
Aralin 2: Mga Layunin at Itinadhana ng Batas Rizal
Batas Republika Blg. 1425
Section 1. Ang mga kurso ukol sa buhay, gawa at mga
akda ni Jose Rizal, partiKular na ang kanyang nobelang
Noli Me Tangere at El Filibusterismo ay dapat ibilan sa
lahat ng kurikulum ng lahat ng paaralan, kolehiyo at
unibersidad pambuliko man o pribado. Sa kondisyong, sa
mga kurson pangkolehiyo, ang orihinal at hindi binagong
edisyon ng Noli Me Tangere at El Filibusterismo o ang
kanilang mga salin sa Ingles ay dapat gamitin bilang
pangunahing aklat.
Ang Board of National Education sa pamamagitan nito
ay binigyan kapangyarihan at inatasang tnaggapin ang
kagyat at maingat na pagpapatupad ng mga probisyon ng
seksyon na ito. Kasama na rin ang pagsulat at pag-
imprenta ng mga aklat para sa bata, babasahing aklat at
aklat-pampaaralan. Ang kapulungan ay marapat na
ipakalat ang mga tuntunin at patakaran ng batas na ito sa
loob ng 60 araw bago ito tuluyang magkabisa. Inaatasan
din ang mga mayroong kapangyarihan na ipatupad ang
mga probisyon ng batas na ito. Ang kapulungan aay
inaasahan gumawa ng mga tuntunin at patakaran na mag
papawalang saklaw ng batas na ito sa mga mag-aaral na
magkaroon ng problimang may kinalaman sa
paniniwalang pangrelihiyon na nakasulat sa isang
pahayag ng pagsumpa, mula sa kautusan ng probisyong
ito na nakapaloob s ikalawang bahagi unang talata ng
sekyon na ito; ngunit hindi sa pagkuha ng kursong
(asignatura) kinakailangan sa unang parte ng nasabing
talata. Ang mga nasabing talata. Ang mga nasabing batas
at alintunin ay nagkabisa sa loob ng 30 araw matapos
ang pagkalathala ng mga ito sa Official Gazette.
Section 2. Ito ay marapat gawing obligasyon sa lahat ng
paaralan, kolehiyo at unibersidad na maghanda sa
kanilang mga silid-aklatan ng sapat na bilang ng kopya ng
original at walang binagong edisyon ng Noli Me Tangere
at El Filibusterismo. O ang mga salin nito sa Ingles
gayundin ang iba pang mga akda ni Rizal, na
kinakailangan maisama sa mga aprobadong aklat na
marapat basahin sa lahat ng pambubliko at pribadong
paaralan, kolehiyo at unibersidad. Ang Board of National
Education ay siyang magtatakda ng kasapatan ng bilang
ng mga aklat, depende sa bilang ng mag-aaral ng
paaralan, kolehiyo at unibersidad.
Section 3. Ang Board of National Education ay dapat
magdulot na ang salin ng Noli Me Tangere at El
Filibusterismo. Gayundin ang mga iba pang sulat ni Jose
Rizal ay maisalin sa Ingles, Tagalog at iba pang mga
pangunahing dayalekto o wika; ipag-utos ang pagpapa-
imprenta ng mga ito ng mura at bilang mga tanyag na
edisyon; ipag-utos ang pagpapakalat ng mga ito ng
walang bayad sa mga taong nagnanasang bashain ang
mga ito sa pamamagitan ng mga organisasyon s amga
Purok at konsehong pambarangay sa buong bansa.
Section 4. Wala alinman sa batas na ito ang marapat na
ibilang o ipakahulugan na pagbago o pagpapawalang
bisa sa seksyon 927 ng Administrative Code, na
nagbabawal sa pagtalakay ng mga pambublikong guro at
iba pang mga tao na may kinalaman o kabilang sa
alinmang pambulikong paaralan sa mga doktrinang
pangrelihiyon.
Section 5. Ang kabuuang halagang tatlong daang libong
Page 2 of 5
piso ay binigyang awtorisasyon na ialis sa bilang ng alin
mang pondo maliban lamang na apropyado ng National
Treasury na isagawa ang layunin ng batas na ito.
Section 6. Ang batas na ito ay magkakaroon ng bisa
matapus itong maaprobahan.
Naaprubahan: JUNE 12, 1956
Ang batas na ito ay nagbibigay ng pangunahing katwiran
kung bakit ang batas na ito ay kailangan isagawa at
ipatupad matapos itong maaprobahan. Ang paglilinaw ay
kalakip ang mga sumusonod na probisyon:
Una, ito ay napatunayan na higit pa sa kahit anong
pagkakataon sa ating kasaysayan ay kinakailangang
italagang muli ang mga mithiing pangkalayaan at
nasyonalismo na siyang nagging daan ng buhay at
ikinamatay ng ating mga bayani. Malinaw na ang batas
na ito ay itinatalaga sa lahat ng mga Pilipino at para sa
mga susunod na henerasyon upang ang mga sakripisyo,
luha, dugo’t pawis ng ating mga ninuno at mga bayani
tulad ni Rizal tungo sa pagkakamit ng kalayaan at
nasyonalismo ay mabigyan kasiguruhan, gagawin itong
isang pangangailangan sa pamamagitan ng pormal na
proseso ng edukasyon. Ang kalayaan at nasyonalismo
ay dalawang importanteng katawagan na totoong nasa
puso ng ating pambansang bayaning si Dr. Jose Rizal at
lahat ng mga rebolusyonaryong bayani. Ang mga Pilipino
sa ilalim ng pananakop ng mga dayuhan ay patuloy na
nagnasa ng kalayaan, kawalan ng pamimilit, paniniil at
limitasyon sa pagpili o pagkilos at kalayaan mula sa
pagkaalipin sa ilalim ng kapangyarihan ng iba. Ang
kasarinlan ay maiuugnay sa kalayaan sa kaparaanan
ang sambayanan Pilipino ay nagnanais ng sariling
pagkakakilanlan at gobyerno na pinamumunuan ng mga
Pilipino tungo sa pambansang kasarinlan at
kapangyarihan. Ang lahat ng pagpupunyaging ito ay
nakahilig tungo sa katapatan at pagmamahal sa bayan.
Mga bayaning Pilipino Pilipino sa pangkalahatan ay
ipinagbubunyi ang bansa higit sa lahat at binigyan
pagpapahalaga ang pagtaguyod, pagtatanggol at
pangangalaga ng kultura at kapakanan nito. Ang mga ito
ay naglalarawan ng totoong diwa ng nasyonalismo sa
mga Pilipino.
Pangalawa, napatunayan na sa pagpaparangal sa kanila
(mga bayani), particular na sa ating pambansang bayani
at makabayang si Jose Rizal, tayo ay umaalalang may
giliw at pagmamahal. Ang kanilang buhay at mga gawa
ay humobog sa karakter ng ating bansa. Ang batas na ito
ay magsisilbing haligi na siyang magbibigay kasiguruhan
sa mga Pilipino at sa mga susunod na henerasyon na
pangangalagaan ang pinagsikapang kalayaan at dalisay
na diwa ng nasyonalismong inialay ng ating mga bayani.
Tayo ang mga ganap na tagapagmana ng lahat ng mga
bungang ito at marapat lamang na sila ay ating
parangalan na ang kanilang buhay at mga gawa ay hindi
mailagay sa kahihiyan at kawalang kabuluhan.
Pangatlo, napatunayan na ang buhay, gawa at mga
akda ni Jose Rizal particular na ang kanyang mga
nobelang Noli Me Tangere at El Filibusterismo, ay
parehong matatag at nakapagpapaalab na bukal ng
pagkamakabayan kung saan ang kaisipan ng mga
kabataan lao na sa yugto ng kanilang pagsibol at
pagkatuto sa paaralan na dapat hustong mapunan.
Pang-apat, napatunayan na ang lahat ng mga paaralan
sa ilalim at sakop ng ating estado ay hinihikayat na
makiisa sa paghubog ng katauhang moral, disiplina sa
sarili, konsensyang panlungsod (komunidad) at
magtuturong tungkulin ng isang mamamayan. Ang
pangangasiwa ay isang importanteng sangkap ng
pamumuno. Ito ay lubhang mahalaga dahil isa itong
paraan upang mabantayan ang isang particular na
proseso. Ang proseso ng pangangasiwa ang siyang
nagpapatakbo at nagpapanatili ng malusog na operasyon
ng mga institution alinsunod sa mga mithiin at layunin
kung kaya sa ganitong paraan ang hangarin at layunin ng
RA 1425 mas kilala bilang The Rizal Law ay nabibigyang
katiyakan na naipapatupad at naisagawa sa
pinakamataas na antas.
Aralin 3: Pagpili ng Pambansang Bayani sa Panahon
ng mga Amerikano
Ang lupon na pumili sa pambansang bayani Naganap ang
pagpili kay Dr. Jose Rizal bilang bayaning pambansa
noong panahon ng Amerikano sa Pilipinas sa ilalim ng
pamamahala ng Gobernador Sibil na si William Howard
Taft.
Ang mga sumusunod ang nagsagawa ng diskusyon
upang pag-usapan ang mga merito ng mga
pagpipiliang bayani:
William Howard Taft (Setyembre 15, 1857 – Marso 8,
1930) – Siya ang 27 pangulo ng Estados Unidos ng
Amerika (1909-1913). Ito ang naging tulay niya upang
maging pangulo ng Estados Unidos at naging
Gobernador Sibil ng Pilipinas noong 1901 hanggang
1904. Siya ang nanguna sa pagpili kay Dr. Jose Rizal
upang maging pambansang bayani ng Pilipinas.
William Morgan Shuster (1877-1960) – Siya ay naging
custom collector ng Estados Unidos para sa Cuba noong
1899, at noong Spanish – American War. Siya ay mas
nakilala sa kasaysayan ng mundo bilang pinakamahusay
na treasurer – general ng bansang Persia (Iran) noong
1911.
Bernard Moses (1846 – 1930) – Commissioner ng
Bureau of Education at nang huli’y naging kalihim ng
Public Instruction. Nakilala siya sa kasaysayan ng mundo
bilang pioneer of the Latin-American scholarship.
Dean Conant Worcester (Oktubre 1, 1866 – 1924) –
Kilalang pulitiko at zoologist. Siya noo’y kasapi ng United
States Philippine Commission at Commissioner ng
Interior Government ng Bansa.
Henry Clay Ide – Siya ay Commissioner ng Finance and
Justice ng Philippine Commission.
Trinidad Hermenigildo – Pardo de Tavera (1857-1925) –
Kilalang maka-Amerikanong creole (mga Pilipinong may
dugo o pamilyang Kastila na ipinanganak sa bansa) nang
Lubao, Pampanga. Isa siya sa tatlong napiling
kumakatawan sa bansa sa Second Philippine
Commission bilang isang resident commissioner.
Gregorio Soriano – Araneta (1869 – 1930) – Siya ay isa
sa mga Pilipinong pinili ng gobernador-heneral Elwell Otis
bilang kinatawan ng tribunal na siyang ipinapalit sa Real
Audencia (katumbas na Korte Suprema) kasama sina
Cayetano Arellano, Florentino Torres, Manuel Araullo,
Julio Llorente, at Dionisio Chanco.
Jose Luzuriaga – Isa sa tatlong unang Pilipinong napiling
kumakatawan sa bansa sa Second Philippine
Commission bilang resident commissioner (ang isa pa ay
si Benito Legarda na di napiling maging bahagi ng lupon
ng pagpili.)
Page 3 of 5
Cayetano Arellano (Marso 2, 1847 – Disyembre 23,
1920) Siya ang unang punong mahistrado ng Korte
Suprema ng Pilipinas.
Ang pamantayan sa pagpili ng pambansang bayani
Isinaayos ni Prof. Henry Otley Beyer, propesor ng
Antropolohiya at katulong sa tekniko ng lupon mula sa
Unibersidad ng Pilipinas, ang naging pamantayan ng
pagpili ng komisyon, at ito ay ang mga sumusunod:
1) Isang Pilipino
2) Namayapa na
3) May matayog na pagmamahal sa bayan
(nagpapakita ng nasyonalismo)
4) May Mahinahong Damdamin (Calm disposition)
Ang mga pinagpilian na bayani ng lahi
Sa mga pinagpilian naman ng mga dakilang Pilipino na
maging pambansang bayani, sila ay sina Marcelo H.del
Pilar, Antonio Luna, Graciano Lopez-Jaena, Emilio
Jacinto, at Jose Rizal.
Marcelo H. Del Pilar ng Bulakan, Bulacan Isang
propagandista, hindi napili sapagkat nangibabaw ang
pagiging pinuno nang magkaroon ng alitan sa pagitan ni
Rizal sa La Solidaridad.
Antonio Luna ng Binondo, Maynila, isang parmasyutiko
at heneral, hindi din napili dahil siya ay sinasabing
bugnutin, may napatay umanong isang sundalo, sa
pamilya at sa mga kapwa Pilipino. Higit sa lahat,
namatay siya dahil sa kapwa Pilipino (hindi kanais-nais o
kadaki-dakila ang kamatayan).
Graciano Lopez-Jaena ng Jaro, Iloilo, isa ding
reformista at propagandista, hindi din napili sa
kadahilanang namatay sa depresyon (hindi angkop sa
pamantayan o kadaki-dakila ang naging kamatayan).
Emilio Jacinto ng Trozo, Maynila, isang manunulat at
katipunero, isa siyang utak ng Katipunan na sumuporta
sa rebolusyon. (walang mahinahong damdamin).
Jose Rizal ng Calamba Laguna isang reformista at
propagandista, isang Pilipinong ginising ang kaisipan at
kamalayan ng bansa sa totoong kalagayan nito. Huwaran
ng kapayapaan. Prominenteng taong may malaking
ambag sa bansa. Katapangan sa pagharap sa panganib ,
tanyag at ikinararangal ang kamatayan.
Ayon sa tala, maraming pumili kay Marcelo H. del Pilar
ngunit ito ay kanilang binago ayon kay Dr. H. Otley
Beyer, sa kadahilanang higit na naging madula ang
buhay at kamatayan ni Rizal, lalung lalo na ang pagiging
martir niya sa Bagumbayan.
Tunay ngang pinili ng Komisyong Taft si Rizal mula sa
ibang dakilang Pilipino bilang pangunahing bayani ng
kanyang mga kababayan, ngunit masasabi rin natin na
ang kanilang ginawa ay pagpapatibay lamang ng
katotohanan na si Jose Rizal ay ipinagbunyi na ng
kanyang mga kababayan na bilang pinakadakilang tao
ng lahing Malayo at martir ng bayan niyang sinilangan.
Noong barilin si Jose Rizal sa Bagumbayan noong
Disyembre 30, 1896, maraming tao ang nagluksa at
humanga sa kanyang kadakilaan at katapangan. Noong
hindi pa natutuklasan ng mga Kastila ang Katipunan,
ginawa na ni Andres Bonifacio ang pagsugo kay Pio
Valenzuela upang mabatid ang panig ni Rizal hinggil sa
pinaplanong paghihimagsik. Pinapatunayan lamang ng
pangyayaring ito ang pagtitiwala at paggalang sa
katalinuhan ni Rizal.
Sina Heneral Emilio Aguinlado at iba pang mga pinuno ng
himagsikan na ipinatapon sa Hongkong ay Nagbigay ng
pang-alaalang palatuntunan noong Disyembre 29, 1897
upang dakilain ang mga nagawa ni Rizal sa okasyon ng
unang anibersaryo ng pagbaril sa bayani.
Ang pahayagan La Independecia, na pinamatnugutan ni
Antonio Luna at ang El Heraldo de la Revolucion, sa ilalim
ng pamahalaan ni Pangulong Aguinaldo ay naglabas ng
dagdag na sipi bilang paggunita sa kamatayan ni Jose
Rizal.
Noong Disyembre 20, 1898, nagpalabas si Pangulong
Aguinaldo ng opisyal na proklamasyon na nagtatalaga sa
Disyembre 30, ng taong iyon bilang Araw ni Rizal. Batay
rin sa proklamasyon, iniuutos ang pagtataas ng bandilang
Pilipino sa kalagitnaan ng palo mula tanghali ng
Disyembre 29 hanggang tanghali ng Disyembre 30, at
ang pagsasara ng lahat ng mga opisina ng pamahalaan
sa buong araw ng Disyembre 30.
Marami namang taong sumang-ayon kay Professor
Ferdinand Blumentritt na nagsabi noong 1897:
Si Rizal ay hindi lamang “Ang pinakabantog na tao sa
kanyang mga kababayan kundi ang pinakadakilang
tao na nalikha ng lahing Malayo”. Ang kanyang alaala
ay hindi maglalaho sa kanyang tinubuang lupa at
matututuhan pa ng susunod na mga henerasyonng mga
Kastila ang pag-bigkas sa kanyang pangalan na may
paggalang at pagpipitagan.
Mula sa sanaysay na sinulat ni Esteban A. de Ocampo,
Sino ang pumili kay Rizal Bilang Pambansang Bayani
natin at bakit? Binanggit niya:
“Bakit si Rizal ang naging pambansang bayani? Siya
ang ating pinakadakilang bayani sapagkat, bilang
nangingibabaw na tao sa Kampanyang Propaganda,
gumanap siya ng “kahanga-hangang bahagi” sa
kilusang iyon na humigit kumulang ay papipiliin tayo
ng isang katha ng isang Pilipinong manunulat sa
panhaong ito, na higit sa ibang mga sinulat ay
nakatulong nang malaki sa pagbubuo ng
nasyonalidad ng mga Pilipino, hindi tayo mag-
aatubili sa pagpili sa Noli Me Tangere (Berlin, 1887)
ni Rizal. Totoo na ipinalathala ni Pedro Paterno ang
kanyang nobelang Ninay sa Madrid noong 1885; ni
Marcelo H. del Pilar, ang kanyang Discursos y
Articulos Varios Impresiones sa madrid noong 1893,
ngunit wala sa mga aklat na ito ang nakapaglikha ng
papuri o pagpuna mula sa mga kaibigan o mga
kaaway na tulad ng Noli Me Tangere ni dr Jose
Rizal.”
Aralin 4: Ang kabuluhan ng Kabayanihan ni Dr Jose
Rizal sa Kasalukuyang Panahon
Ang Kabayanihan ni Dr Jose Rizal Natatangi at isang
pulang araw sa kasaysayan ng iniibig natin Pilipinas ang
ika-30 ng Disyembre sapagkat ginugunita ang
kabayanihan at pagiging martir ng ating pambansang
bayaning si Dr Jose Rizal.
Madalas nating naririnig ang salitang “bayani” kahit saan
tayo magpunta. Naririnig natin ito sa radyo, napapanood
sa mga pelikula at nababasa sa mga libro, pahayagan at
Page 4 of 5
internet. Tinatawag na “bayani” ang mga pangkaraniwan
tao na gumagawa ng isang bagay na taliwas sa
inaasahan ng marami na gagawin niya, o ng isang bagay
na napakahirap gawin, o bagay na magdudulot ng
malaking sakripisyo at hirap. Ngunit ano ba talaga ang
totoong kahulugan ng salitang “bayani”?
Binigyang kahulugan ni Dr. Zeus Salazar, isang
historyador at pangunahing tagapagpalaganap ng
Pantayong Pananaw sa bansa, ang “bayani” bilang
“isang nagkukusang makipagtulungan nang walang
anumang bayad sa mga gawaing pangkomunidad.”
Kaugnay ng pagpapakahulugang ito ang salitang
Bisayang “bagani”, na nangangahulugang “mandirigma”,
at “wani” o malasakit at pagtulong.
Sa kabilang banda, kung titingnan sa mga diksyunaryo
ang pagpapakahulugan sa salitang “hero”, kadalasang
tumutukoy ito sa isang magiting, matalino at malakas na
lalaki, maaaring sa totoong buhay o binigyang-buhay sa
mga kwento at epiko.
panayam sa Varsitarian.
Iginiit ni de Castro na makatutulong ang makabuluhang
kamalayan sa pagtugon sa bawat isyu, lalo na sa
pagkilatis ng tama at mali. “Kung wala kang malalim na
kaalaman o pagkakaintindi ng konteksto, wala ka ring
karapatan na magbigay ng opinyon, kasi nagdaragdag ka
lang ng mas maraming kalituhan at hindi lang kalituhan
kung hindi, you are a purveyor of fake news,” giit ni de
Castro. Ayon pa sa kaniya, nakapaloob din sa critical
engagement ang malalim na kaalaman sa kasaysayan ng
bansa.
“Kung mababaw ang pagkakakilanlan mo sa iyong sarili,
mababaw ang kaalaman mo sa kasaysayan. Pinag-
iiwanan tayo ng kasaysayan dahilan sa hindi natin siya
pinapansin,” Wika ni de Castro, kung nabubuhay si Rizal
ngayon, siguradong may opinyon siya mga
napapanahong isyu sa bansa tulad ng extrajudicial
killings, isyu sa South China Sea, estado ng politika at sa
mga taong ginagawang biro ang kasaysayan.

Si Melchora Aquino, o Tandang Sora, ay hindi ininda
ang kanyang edad makatulong lamang sa mga sugatan
at nagugutom na mga Katipunero sa panahon ng
Himagsikan.
Sa pagsiklab ng Himagsikan noong 1896, maraming mga
Katipunero at mga karaniwang tao na nakilahok sa
rebolusyon ang maituturing na mga bayani. Sa
kagustuhan nilang makamit ang inaasam na kalayaan ng
bansa, nakipaglaban sila sa mga Espanyol, kahit walang
kasiguruhan ang kanilang tagumpay. Ang mga
Katipunerong ito ay mga bayaning nagbuwis ng kanilang
buhay para sa kalayaan.
Bagama’t nakamtan ng bansa ang kalayaan nito mula sa
mga Espanyol, ang mga Amerikanong tumulong upang
makalaya ang mga Pilipino ay siya ring sumunod na
sumakop dito. Ang mga bayaning katulad ni Macario
Sakay, na patuloy na tinutulan ang pananakop ng mga
Amerikano, ay nagsilbing inspirasyon sa ilang mga
Pilipinong pilit itinatakwil ang mga bagong mananakop.
Pinuna rin ni De Castro ang mga taong ginagamit si Rizal
sa mga uri ng pagbibiro sa social media. “Ang ginagawa
nila ay paglapastangan even if it is in modern day context.
Kalapastangan pa rin ‘yon para sa akin. Ang taong
ginagamit nila ay isang tao na excellent at
napakagandang halimbawa bilang isang tao at Filipino,”
Nagampanan ni Rizal ang kaniyang mga tungkulin para
sa bayan noon na dapat mabigyang ng pansin ng
sambayanang Filipino. Hindi mo masasabing nagpabaya
si Dr. Jose Rizal sa responsibilidad niya bilang isang
Filipino noong ika-labinsiyam na siglo. Sa katunayan, ano
ba ang irereklamo mo sa buhay niya, ibinigay niya ang
kaisa-isa niyang buhay para sa sambayanang Filipino.

Sa panahon ng Commonwealth, binigyan ng karapatan

ng mga Amerikano ang mga Pilipino na pamunuan ang
kanilang sariling bansa. Hindi man ito naging madali, lalo
na’t nasangkot ang Pilipinas sa Ikalawang Digmaang
Pandaigdig, ipinakita ng mga pangulong tulad nina
Manuel Quezon, Sergio Osmeña at ManueSi Melchora
Aquino, o Tandang Sora, ay hindi ininda ang kanyang
edad makatulong lamang sa mga sugatan at nagugutom
na mga Katipunero sa panahon ng Himagsikan.

Si Dr Jose Rizal sa Panahon Ngayon

“Ang hindi marunong lumingon pinanggalingan ay hindi

makarating sa paroroonan.” Hindi makakamit ang
tagumpay nang walang kasamang gabay at tulong mula
sa pamilya, mga kaibigan at mga mahal sa buhay lalo na
sa ating Maykapal. Ang kalayaang mayroon ang ating
bansa ay hindi makakamit kung hindi lumaban ang ating
mga bayani. Ngunit sa panahon ngayon, tayo ba ay mula
at nagmamalasakit pa sa ating mga bayani o kahit man
lang sa ating pambansang bayani?”

Kung nabubuhay si Dr. Rizal ngayon, unang-una siya sa

mga magkokomento ukol sa mga isyu sa ating lipunan.
Bago niya gawin ‘yon nakapagsaliksik na siya at inalam
na niya ang kabuuan ng mga isyung ito, kagaya ng
ginawa niya noong ika-labinsiyam na siglo,” ani Eloisa de
Castro, propesor mula sa Unibersidad, sa isang

Page 5 of 5