CHƯƠNG 7

Hạt Nhân Nguyên Tử

Buổi 1: Cấu tạo hạt nhân

Thầy Vũ Ngọc Anh

Xét nguyên tử Cấu tạo Hạt Nhân

10-15 m

10-10 m
Xét hạt nhân Cấu tạo Hạt Nhân

Z
Proton qp = +e = 1,6.10-19 C
Nucleon
A Neutron qn = 0
A-Z
10-15 m
4
He 2p – 2n
2

56
Fe 26p – 30n
A
X
26
Kí hiệu:
210
84p – 126n
Z 84
Po

235
92
U 92p – 143n
Khối lượng hạt nhân Cấu tạo Hạt Nhân
Đơn vị khối lượng

1 12 −27
1u = 6
C  1,66055.10 kg mn  mp  u  me
12
Nguyên tử (6p,6n,6e)

 11 p  0−1 e
Proton  Electron 
 mp  1,0073u  mp  0,00055u

 10 n  42 α 42 He
Neutron  Anpha 
 mn  1,0087u  mα  4,0015u

Hạt nhân có kích thước rất nhỏ so với nguyên tử

Nhưng khối lượng của nguyên tử lại tập chung chủ yếu ở hạt nhân
Năng lượng hạt nhân Cấu tạo Hạt Nhân

Hệ thức A-xtanh: E = mc 2

Đơn vị: E = 1u.c 2  931, 5 ( MeV )

Khối lượng: (
1u = 931, 5 MeV / c 2 )
MeV/c2 cũng được coi là một đơn vị đo khối lượng hạt nhân
Đồng vị Cấu tạo Hạt Nhân

1 2 3
1
H 1
D 1
T

12 13 14
6
C 6
C 6
C

234 235 238

92
U 92
U 92
U

Đồng vị là những nguyên tử mà hạt nhân chứa cùng số proton nhưng số notron
khác nhau (số khối A cũng khác nhau)

Đồng vị thường không bền, chung tính chất hóa học và có cùng vị trí trong bảng tuần hoàn
Liên kết trong hạt nhân - Lực hạt nhân Cấu tạo Hạt Nhân

Lực hút, liên kết cực mạnh giữa các nuclon

Lực tương tác mạnh Chỉ trong phạm vi kích thước hạt nhân

Khác bản chất với lực tĩnh điện, lực hấp dẫn
10-15 m

Lực hạt nhân: là lực tương tác giữa các nuclon giữ cho hạt nhân bền vững
Liên kết trong hạt nhân – Độ hụt khối Cấu tạo Hạt Nhân

Xét hạt nhân:

mp = 1,0073u
p p n n
4 mn = 1,0087u
2
He

mHe  4,0015u > (

 m = 2 mp + mn = 4,032u)

Độ hụt khối: Δm =  m − m = 0,0305u

Δm = Z.mp + ( A − Z ) mn − mX

Độ hụt khối bằng tổng khối lượng các hạt trước khi tạo thành trừ đi khối lượng của hạt sau khi tạo thành
Liên kết trong hạt nhân – Năng lượng liên kết Cấu tạo Hạt Nhân
(1) (2)
p p n n
4
2
He

W1 = m.c 2 W2 =  m.c 2

Để chuyển từ trạng thái (1) sang (2) cần cung cấp năng lượng để thắng năng lượng liên kết giữa các nuclon

Wlk = W2 − W1 NLLK của He

 Wlk =  m.c 2 − mc 2

 Wlk = (  m − m ) c 2
Năng lượng liên kết bằng độ hụt khối nhân với c 2
 Wlk = Δm.c 2
Độ hụt khối càng lớn thì năng lượng liên kết càng lớn
Liên kết trong hạt nhân – Năng lượng liên kết riêng Cấu tạo Hạt Nhân

Năng lượng liên kết riêng đặc trưng cho độ bền vững của hạt nhân

Wlk Δm.c 2  MeV 

WlkR = =  nuclon 
A A  

Năng lượng liên kết riêng là năng lượng liên kết tính cho một nuclon.

Độ bền vững của hạt nhân phụ thuộc vào tỉ số giữa độ hụt khối và số khối của hạt nhân.

Hạt nhân có số khối trung bình từ 50 đến 80 thường bền vững.