Objektivat:

• Ndikimi I hazardeve në punë në shëndetin e grave dhe fëmijëve që punojnë

• Rëndësia e futjes së shëndetit të nënës dhe fëmijës në vendin e punës si përbërës
të kujdesit primar shëndetësor
• Problemet e shëndetit riprodhues të grave që punojnë në profesione të ndryshme
• Masat parandaluese shëndetësore që do të kenë ndikim në shëndetin e grave që
punojnë.
• Vetëdijësimi për pasojat e punës së fëmijëve në komunitet në përgjithësi
• Sa ka të bëj puna me dëmtimet ose sëmundjet e fëmijeve
• Edukim shëndetësor I fëmijëve që punojnë, punëdhënësve të tyre, prindërve,
mësuesve dhe komunitetit.
Hazardet në punë
Shpesh e ngarkuar me shumë fëmijë dhe e dobësuar nga shtatzanitë e shumëta dhe të
shpeshta, gratë që punojnë i nënshtrohen rreziqeve të shumta p.sh. lodhja, kequshqyerja,
stresi i panevojshëm mendor dhe ekspozimi ndaj rreziqeve të ndryshme në vendet e tyre të
punës.

Puna në shtëpi i ekspozon gratë ndaj shumë rreziqeve të cilat mund të dëmtojnë shëndetin e
tyre, p.sh. aksidente, djegie, dhimbje shpine, dhe ekspozim kimik nga detergjentet duke
rezultuar në probleme të lëkurës siç është dermatiti.
Gratë janë nën presion të veçantë pasi që, në shumë raste, punët e tyre konsiderohen nga
menaxhmenti si të një rëndësie dytësore.

Punëtoret femra ndryshojnë nga punëtorët meshkuj në atë që ato janë përgjithësisht më të
vogla fizikisht dhe u nënshtrohen kushteve specifike stresuese të veçanta për to, p.sh. cikli
menstrual, shtatzënia dhe laktacioni.

Punonjësit e KPSH-së që kujdesen për gratë që punojnë duhet të jenë të vetëdijshëm për
kushtet e tilla dhe efektet e tyre të mundshme në performancën e punës, dhe efektin e
mjedisit të punës në shëndetin e grave në këto kohë, p.sh. ka një rritje progresive të
ventilimit të frymëmarrjes gjatë shtatzanisë e cila mund të çojë në rritjen e sasis së
kimikateve të thithura nga ajri.
Problemet psikosociale
Çështjet e lidhura me stresin hasen në pothuajse të gjitha punët që gratë punojnë. Shumica e
grave janë ende të punësuara në punë me pagë të ulët. Për një nënë të vetme, një pagë e ulët
dhe detyrimet në shtëpi për t'u kujdesur për fëmijët dhe për të bërë punët e shtëpisë mund të
jenë shkaqe veçanërisht serioze të stresit.
Stresi në punë mund të vijë nga shumë burime, p.sh:

● punonjësit e zyrave dhe punëtorët e linjave të montimit në fabrika kanë punë kërkuese
dhe të përsëritura, të cilat shkaktojnë stres

● infermieret shpesh përjetojnë stres sepse puna e tyre është e rëndë fizikisht dhe e
stërmbushur.
Faktorët kimik
● Për shkak të përmbajtjes më të lartë të yndyrës trupore tek gratë sesa tek burrat,
substancat toksike siç janë tretësit organik depozitohen më lehtë tek gratë.
● Disa studime sugjerojnë që ekspozimi ndaj tretësve organik shkakton çrregullime të ciklit
menstrual.
● Disa metale, p.sh. plumbi, mund të shkaktojë abort spontan.
● Gjithashtu disa kimikate të përdorura në spitale, p.sh. oksid etileni, dihet se shkaktojnë
abort.
● Shumë gra janë të angazhuara në aktivitete bujqësore që do të thotë se janë të ekspozuara
ndaj pesticideve dhe plehrave kimik. Disa nga pesticidet e përdorura në bujqësi dyshohet
se shkaktojnë dëme riprodhuese tek gratë.
● Gratë që punojnë në fabrikat e tekstilit janë të ekspozuara ndaj pluhurit organik, p.sh.
pambuku, i cili shkakton bysinozë.
Faktorët fizik
● Gratë që punojnë në industrinë e tekstilit janë të ekspozuara ndaj zhurmës, dridhjeve dhe
nxehtësisë, veçanërisht në seksionet e tjerrjes dhe thurjes. Zhurma shkakton
vazokonstriksion që mund të çojë në lindjen e foshnjave me peshë të ulët. Studimet
kanë treguar se gratë janë më të ndjeshme ndaj dridhjeve të trupit dhe nxehtësisë.
Dridhja e trupit mund të dëmtojë sistemin riprodhues.

● Rrezatimi gjithashtu mund të shkaktojë një problem.

● Ndriçimi i dobët nuk është i pazakontë në shumë punë që çojnë në dëmtime të syve.
Faktorët biologjik
• Infermieret mund të ekspozohen ndaj tuberkulozit, hepatitit B, virusit të rubeolës,
Toxoplasma gondi, AIDS, etj.
• Gratë e punësuara në bujqësi janë të ekspozuara ndaj pickimit të gjarprit, infektimit të
krimbave, tetanozit, etj.
Problemet ergonomike
Dimensionet trupore janë një çështje e rëndësishme në performancën fizike të punës.
Shumë procese dhe makineri industriale dhe bujqësore janë të dizajnuara për punëtorë
meshkuj duke i bërë kështu edhe më të vështirë punën për femra.
Shërbimet shëndetësore në punë për gratë që punojnë

Shërbimet e shëndetit në punë duhet të vendosen në të gjitha vendet e punës për të siguruar
plotësimin e nevojave totale për shëndetin dhe sigurinë e grave që punojnë. Fatkeqësisht, në
shumë vende ato nuk janë të arritshme për një numër të madh të punëtorëve, veçanërisht në
bujqësi dhe industri të vogla. Në këto raste, shërbimet e KSHP-së duhet të plotësojnë nevojat
specifike të grave që punojnë.

Në përgjithësi, pikat e mëposhtme janë me rëndësi të veçantë për programet e kujdesit

shëndetësor në punë për gratë që punojnë
● Edukim special shëndetësor
Inspektorët e shëndetit dhe sigurisë në punë, punëdhënësit dhe politikbërësit duhet të
marrin trajnim të veçantë në edukimin shëndetësor për punëtoret femra. Edukimi në
lidhje me rreziqet shëndetësore, përfshirë rreziqet riprodhuese për burrat dhe gratë, si
dhe efektet e mundshme mbi fetusin, dhe trajnimi për përdorimin e sigurt të kimikateve,
duhet të ketë përparësi.

● Rregulloret për të mbrojtur gratë që punojnë

Rregulloret dhe standardet që zbatohen duhet të rishikohen vazhdimisht për rëndësinë
dhe përshtatshmërinë e tyre për punëtoret femra. Është e një rëndësie të veçantë që
kushtet e sigurta të punës të sigurohen për punëtoret femra, dhe veçanërisht punëtoret
shtatzëna. Duhet të vendosen standarde minimale për parametrat antropometrik dhe
kapacitetin fizik që do të përdoren në provimet para punësimit.
● Monitorimi i mjedisit
Roli i higjenistit industrial është të monitorojë mjedisin e punës për rreziqet e mundshme.
Monitorimi i mjedisit duhet të kryhet rregullisht për të identifikuar problemet që mund të
ndikojnë në shëndetin e grave që punojnë. Standardet e higjienës në punë duhet të
rekomandohen për lloje të ndryshme të ekspozimit, p.sh. pesticidet, plumbi etj.

● Ekzaminimi mjekësor paraprak

Duhet të përdoret për të ndihmuar në vendosjen e duhur të grave në punë të përshtatshme
me aftësitë e tyre fizike, fiziologjike dhe psikologjike.

● Ekzaminime mjekësore periodike

Gratë që punojnë duhet t'i nënshtrohen ekzaminimit të rregullt mjekësor, veçanërisht atyre
me rrezik të veçantë.
● Projektimi i pajisjeve
Dizajnimi i mjeteve, makinave dhe pajisjeve duhet marrë parasysh tiparet anatomike dhe
aftësitë fiziologjike të grave.
● Hulumtime dhe sondazhe
Kërkimi duhet të kryhet për efektet e rreziqeve specifike, të shoqëruara me një larmi të
gjerë të kushteve të ekspozimit mbi punëtoret femra.

● Të drejtat e grave
Përveç marrjes së informacionit mbi shëndetin dhe sigurinë në punë, gratë që punojnë
duhet të informohen edhe për të drejtat e tyre në lidhje me shëndetin, maternitetin dhe
kujdesin e fëmijëve. Duhet gjithashtu të sigurohet që gratë të kenë pushim të
mjaftueshëm në tremujorin e fundit të shtatzënisë dhe gjatë ushqyerjes me gji.

● Specifikat e grave
Në planifikimin e shërbimeve të KPSH-së për gratë që punojnë është thelbësore të merren
parasysh çështjet specifike për to dhe të përfshihen elementet themelore të mbrojtjes së
amësisë, planifikimin e familjes (përgjegjësia e burrave dhe grave) dhe këshillimi.
Ekspozimi në punë dhe shtatëzania
Potenciali për rreziqe riprodhuese të shkaktuara nga ekspozimi në vendin e punës njihet
gjerësisht. Këto përfshijnë: - infertilitetin
- abortin spontan
- mortalitetin perinatal
- pesha e ulët e lindjes
- malformacionet
- kanceri i fëmijërisë.

Sipas shumë studimeve është dyshuar se ekspozimi si i grave ashtu edhe i burrave mund të
jetë shkaku kryesor. Sidoqoftë, shumica e provave lidhen me rezultatin ndaj ekspozimit të
gruas gjatë shtatëzanisë.
Faktorët e rrezikut të identifikuar në disa profesione dhe
industri
Profesionet e kujdesit shëndetësor mund të përfshijnë ekspozimin ndaj shumë llojeve të
toksinave riprodhuese. Faktorët profesionalë që përmbajnë rrezik të abortit spontan
përfshijnë:
- gazrat anestetik
- oksid etileni (gaz sterilizues)
- agjentët antineoplastikë
- tretësit organik
- klorid metilen
- klorid tetrakloretilen
- hidrokarburet alifatike
- rrezet
Faktorët profesionalë që paraqiten si rrezik I malformacioneve ose defekteve
funksionale:

● Malformacione : - tretësit organik

- agjentet antineoplastik
- rrezatimi jonizues

● Defekte funksionale: - plumbi ( ulë aftësitë kognitive)

- zhurma ( dëmton dëgjimin)
Faktorë të tjerë profesionalë të cilët duhet të kontrollohen veçanërisht gjatë
shtatëzanisë përfshijnë: - metalet e rënda
- PCBS (bifenile të poliklorinuara)
- pesticidet
- monoksidi I karbonit
- agjentët kancerogjen
PUNA E FËMIJËVE
Puna e fëmijëve përcaktohet si punësimi me pagesë i fëmijëve më të vegjël se 18 vjeç.

Kufijtë ligjor të moshës minimale për punë ndryshojnë nga vendi në vend dhe nga aktiviteti
në aktivitet. Shumë vende bëjnë një dallim midis punës së lehtë dhe të rrezikshme me
moshën minimale që e para zakonisht është 12 vjeç, për të dytën zakonisht varion nga 16
deri në 18 vjeç

Organizata Ndërkombëtare e Punës (Nr. 138, 1973) gjithashtu e pranon gjerësisht këtë qasje,
duke lejuar punë të lehta në moshën 12 ose 13 vjeç, por jo punë të rrezikshme më parë se 18
vjeç.
Organizata ndërkombëtare e punës gjithashtu përcakton një moshë minimale të përgjithshme
prej 15 vjetësh, me kusht që 15 vjeç të mos jetë më e vogël se mosha e përfundimit të
shkollimit të detyrueshëm.

Puna e fëmijëve mund të ndahet në shtatë lloje kryesore, asnjë prej të cilave nuk është unike
për asnjë vend ose rajon të botës:
• shërbimi shtëpiak
• punë e detyruar
• seksi komercial tregtar
• punë për familjen
• punë në rrugë
• punë për vajzat
Një dekadë më parë, UNICEF përcaktoi se puna e fëmijëve ishte shfrytëzuese nëse
përfshinte:
• punë me orar të plotë
• punë që shkaktojnë stres fizik, social ose psikologjik
• punë dhe jeta në rrugë në kushte të këqija
• paga të papërshtatshme
• punë me shumë përgjegjësi
• punë që pengon arsimimin
• punë që kërcenon dinjitetin dhe vetëvlerësimin e fëmijëve, të tilla si skllavëria ose puna
e detyruar dhe shfrytëzimi seksual
• punë që është e dëmshme për zhvillimin e plotë shoqëror dhe psikologjik.
Pse punojnë fëmijët
● Varfëria ka qenë gjithmonë arsyeja pse fëmijët punojnë. Fëmijët që punojnë në kushte
shfrytëzuese, të dëmshme shpesh vijnë nga grupe të pafavorshme dhe ekonomikisht të
prekshme të popullsisë, duke përfshirë familje me kryefamiljare femra, kasta më të ulta,
njerëz autoktonë ose fisnorë dhe familje migrante.

● Puna e fëmijëve gjenerohet gjithashtu nga mangësitë në sistemet arsimore. Duke pasur
parasysh cilësinë e ulët dhe kostot e nënkuptuara të shërbimeve arsimore në dispozicion
të të varfërve, shumë prindër, pasi kanë punuar vetë si fëmijë, priren të konsiderojnë
hyrjen e hershme në tregun e punës, mënyrën më të mirë për të pajisur fëmijët e tyre me
aftësi të dobishme për të ardhmen e tyre në vend të shkollimit.
Puna dhe shëndeti i fëmijëve
Studimet e shumta zbulojnë se puna ndikon dukshem në shëndetin e fëmijëve:
• fëmijët që punojnë kanë status më të dobët shëndetësor
• malnutricioni është më I zakonshëm në mesin e fëmijëve që punojnë
• zhvillimi psikosocial i dëmtuar i fëmijëve që punojnë ka efekt afatgjatë
• fëmijët që punojnë shpesh nuk janë në përputhje ergonomikisht me pajisjet dhe mjetet e
punës
• vendet e punës sigurojnë mundësi të mjaftueshme për helmime akute dhe kronike.
Faktorët që kontribuojnë në rreziqet për fëmijët
Fëmijët janë të punësuar në një larmi profesionesh ku rreziqet nuk janë aq të dukshme.
Këto rreziqe mund të ndikojnë në shëndetin dhe sigurinë e fëmijës. Faktorët që
kontribuojnë në rreziqet për fëmijët përfshijnë:
● rregulla të caktuara të punës (p.sh. ndarja nga familja, jetesa brenda vendeve të punës)
● detyrat (p.sh. ngritja e peshave të mëdha)
● ekspozimin ndaj materialeve të rrezikshme siç janë kimikatet (si në industri dhe
bujqësi),
● ekspozimi ndaj hazardeve fizike zhurmës, rrezatimit, temperaturave ekstreme
● ndriçimi i dobët, agjentët kimikë dhe biologjikë të rrezikshëm
● kushtet e përgjithshme të punës, duke përfshirë orarin, pagat, numrin e ditëve të punës
(në javë ose në muaj), sasinë e pushimit
● mungesën e masave të sigurisë dhe shëndetit duke përfshirë pajisjet mbrojtëse
personale, ndihmën e parë, sistemin e referimeve
● mungesën e masave të sigurisë mjedisore (të tilla si furnizimet me ujë të sigurt dhe
tualetet) dhe qasjen joadekuate në ushqim
● mungesën e mbrojtjes legjislative ( në sektorin informal, në punën në shtëpi, etj.)
● mbikëqyrje joadekuate nga shërbimet e inspektimit
Rreziqet e punës së fëmijëve
Rreziqet për zhvillim
Puna që është e padëmshme për të rriturit mund të jetë jashtëzakonisht e dëmshme për
fëmijët. Ndër aspektet e zhvillimit të një fëmije që mund të rrezikohen nga puna janë:
● Zhvillimi fizik: përfshirë shëndetin e përgjithshëm, koordinimin, forcën, shikimin dhe
dëgjimin.
● Zhvillimi kognitiv: përfshirë shkrim-leximin, numërimin dhe përvetësimin e
njohurive të nevojshme për një jetë normale.
● Zhvillimi emocional: përfshirë vetëvlerësimin adekuat, ndjenjën e dashurisë dhe
pranimit.
● Zhvillimi shoqëror dhe moral: përfshirë ndjenjën e identitetit të grupit, aftësinë për
të bashkëpunuar me të tjerët dhe aftësinë për të dalluar të drejtën nga e gabuara. Puna e
fëmijëve gjithashtu ndërhyn në lojë, e cila është e rëndësishme për zhvillimin normal,
relaksimi dhe liria nga lodhja janë të nevojshme që fëmijët të rriten dhe të mësojnë.
Rreziqet e lëndimit dhe vdekjes
Rreziku i dëmtimit është pothuajse 10 herë më i madh tek fëmijët e punësuar në kushte të
paligjshme sesa tek ata që punojnë në përputhje me ligjet. Shembuj janë:
● laceracionet
● amputimet dhe dëmtimet nga makinerit
● aksidentet duke përfshirë automjete të fermave në rrugët publike
● trauma të topitura nga kafshë të mëdha, p.sh. si rezultat i goditjes nga një lopë.
Rreziqet e sëmundjeve profesionale dhe helmimeve

Fëmijët janë veçanërisht të prekshëm ndaj problemeve dhe sëmundjeve të caktuara dhe
rrezikohen më shumë në mjedisin e tyre të punës për shkak të mungesës së përvojës.
Mjedisi i punës përmban një larmi rreziqesh kimike, fizike, biologjike dhe ergonomike,
p.sh. ekspozimi ndaj pluhurave të caktuara mund të çojë në sëmundje kronike të
mushkërive. Gjithashtu, fëmijët që punojnë mund të përjetojnë një larmi ekspozimesh
toksike në punë, p.sh. formaldehidi dhe ngjyra në industrinë e veshjeve, tretës në dyqanet
e bojrave, pesticide në bujqësi, dhe benzinë në stacionet e karburantit. Të rinjtë mund të
mos kenë informacion ose njohuri në lidhje me këto rreziqe dhe ndonjëherë, edhe nëse
kanë informacion, ata mund të mos jenë të gatshëm ose në gjendje të ndërmarrin hapat e
nevojshëm për të mbrojtur veten.
Rreziqet për arsimimin

Edukimi ndihmon një fëmijë të zhvillohet nga pikëpamja kognitive, emocionale dhe
shoqërore. Ndërhyrja në performancën e shkollës është një pasojë serioze e punës së
fëmijëve. Fëmijët që punojnë rrezikojnë të kenë shumë pak kohë për detyrat e shtëpisë
dhe të lodhen gjatë ditëve të shkollës. Mjedisi shoqëror i punës ndonjëherë ironizon
vlerën që fëmijët i kushtojnë arsimit.

Mungesa e arsimit i dënon fëmijët me perspektivat më të këqija të punësimit dhe, nga ana
tjetër, presioni i mbijetesës do të rezultojë që këta fëmijë të bashkohen në punë me paga
të ulëta.
Masat e parandalimit dhe mbrojtjes
Çdo masë efektive për të mbrojtur fëmijët që punojnë nga rreziqet në vendin e punës duhet
të fillojë duke theksuar si fëmijët ashtu edhe rreziqet me të cilat përballen.
● Njohja e situatës është hapi i parë jetësor.
● Është e nevojshme prania e një vullneti të fortë dhe të vendosur politik në mënyrë që
të formulohen politika dhe programe realiste dhe efektive të praktikës së punës së
fëmijëve.
Probleme të caktuara shëndetësore të fëmijëve që punojnë ligjërisht mund të shmangen në
radhë të parë nëse ekziston vendosja e përshtatshme e punës, d.m.th. një përputhje e
nevojave të punës me aftësitë dhe potencialin e individit.
Parandalimi i lëndimeve dhe sëmundjeve të fëmijëve që punojnë, përfshirë llojet e
paligjshme të punës, kërkon një seri veprimesh të kordinuara në disa fusha:
● Edukim më i mirë i fëmijëve, prindërve, mësuesve, mjekëve dhe komunitetit të
biznesit mbi rreziqet e punës së fëmijëve.
● Metoda më të mira të diagnostikuese - historia e punës duhet të jetë rutinë kur
vlerësohen fëmijët me lëndime të mundshme të lidhura me punën, të tilla si dëmtimi
nga lëvizja përseritëse ose helmimi me organofosfate
● Përpunimi i të dhënave më të mira për të përcaktuar shkallën dhe modelet e punës së
fëmijëve.
● Pëpunim më i mirë i të dhënave për dëmtimet që lidhen me punën tek fëmijët dhe
adoleshentët. Punëdhënësve duhet t'u kërkohet ligjërisht të raportojnë të gjitha
lëndimet e fëmijëve dhe adoleshentëve që punojnë.
● Zbatimit në përpikmëri i ligjeve të punës së fëmijëve.
● Sigurimi që vendet kryesore ku fëmijët punojnë dhe format më të këqija të punës së
fëmijëve përfshihen nga legjislacioni kombëtar.
● Sigurimi që ligjet kombëtare të punës dhe arsimit janë konsistente në mënyrë që të
eliminohen mospërputhjet që mund të ekzistojnë midis moshës minimale të lejuar nga
ligji për të punuar dhe moshës minimale për të përfunduar shkollimin e detyruar.
● Përmirësimi i shkollimit për të varfërit është mënyra e vetme më efektive për të
ndaluar rrjedhën abuzive të punësimit.
Rasti 1

Një infermiere 35 vjeçare ankohet për dhembje të shpinës dhe këmbëve gjatë ecjes në
një ditë të zakonshme, dhembjet janë të mëdha dhe kufizojnë lëvizjet. Ajo punon në
repartin e kujdesit intensiv dhe tregon se shpesh herë I duhet t’i lëviz pacientet pasi
ata vet nuk kanë mundësi, shpesh të hutuar pacientët rezistojnë dhe lëshojnë tërë
peshën e tyre mbi të duke rënduar kështu më shumë punën e saj. Pas shumë
kontrollave adekuate u diagnostikua me prolabim të diskut intervertebral në nivel te
L4-L4 dhe L5-S1.
Hazardi: I natyres fizike
Rrisku: I moderuar
Hulumtimi epidemiologjik: Të bëhet vizitë kontrolluese mjekësore edhe e punëtorëve të
tjerë dhe të vlerëohet se a kemi simptoma të ngjajshme si tek infermierja në fjalë.

● Puna – A mund të jetë puna (pjesërisht) shkaktare e ankesës së saj? PO – ngritja e

peshave të rënda.
● Aktiviteti – A mund të ketë ndikim gjendja e infermieres në aktivitet e saj? PO –
sepse dhembja e shpinës kufizon lëvizjet e saj.
● Referimi – A duhet të referohet pacientja te një mjek specialist I mjekësisë së punës
ose një specialist tjetër? Po – psh. tek neurologu, neurokirurgu, fiziatri dhe tek mjeku
specialisit I mjekësisë së punës.
● Parandalimi – A mund të bëjë diçka që të parandaloj paraqitjen ose rikthimin e
ankesës/sëmundjes? PO – infermierja ka nevojë për pushim duke përdorur qoftë terapi
ose ushtrime. Ajo duhet detyrimisht ta ndërroj vendin e punës.
Rasti 2

Një grua 55-vjeçare kishte punuar për disa vjet në dyqane të pastrimit kimik. Në vitet e
fundit në veçanti ajo ishte ekspozuar në mënyrë të konsiderueshme ndaj perklorotilenit si
avull edhe perkutan. Jo vetëm që i’u desh të pastronte pjesë e bllokuara të butonave dhe
të mbushte makinerinë me këtë tretës, por gjithashtu ajo ishte në afërsi të rrjedhjeve të
shpeshta. Ajo zhvilloi simptoma të shumta duke përfshirë dhimbje koke, nauze, ankth
dhe sindromën Raynaud që prek duart e saj. Ajo përfundimisht hoqi dorë nga puna pasi
simptomat e saj u përkeqësuan ndërsa ekspozimi mbeti i pakontrolluar. Nivelet e
perklorotilenit në ajër u monitoruan dhe u zbulua se ishin në përqendrime të larta.
H
a
z
a
r
d
i
:

n
a
t
y
r
e
s

k
i
m
i
k
e

R
r
i
s
k
u
:

l
a
r
t
ë
Hulumtimi epidemiologjik: Të bëhet vizitë kontrolluese
mjekësore edhe e punëtorëve të tjerë dhe të vlerëohet se a kemi
simptoma të ngjajshme si tek pacientja në fjalë, poashtu të
vlerësohet se a janë ofruar mjetet mbrojtëse dhe a po përdoren
ato.

● Puna – A mund të jetë puna (pjesërisht) shkaktare e

ankesës së saj? PO – thithja e perkloretilenit.
● Aktiviteti – A mund të ketë ndikim gjendja e tanishme në
aktivitet e saj? PO – sepse simptomat pengojnë në
kryerjen adekuate të punës.
● Referimi – A duhet të referohet pacientja te një mjek
specialist I mjekësisë së punës ose një specialist tjetër?
Po – psh. tek mjeku specialisit I mjekësisë së punës.
● Parandalimi – A mund të bëjë diçka që të parandaloj
paraqitjen ose rikthimin e ankesës/sëmundjes? PO – duhet të
ofrohen masa ndihmëse adekuate si maska, syza dhe dorëza
mbrojtëse gjithashtu të rregullohet niveli I perkloreti