QENDRA KRYESORE E MJEKSIS FAMILJARE

Prizren
QENDRA E TRAJNIMIT T INFERMIERIS FAMILJARE

PUNIM SEMINARIK

Tema :

T USHQYERIT ME GJI

Punoi:
26 prill 2012 Prizren Shqipe KRASNIQI Fatmire BYTYQI

PRMBAJTJA

PRMBAJTJA ............................................................................................. 2 Anatomia dhe fiziologjia e gjirit....................................................................3 Dobit shndetsore t qumshtit t gjirit....................................................5 Gjidhnia........................................................................................................6 Rndsia e gjidhnies pr nnat.....................................................................7 Pozita e mir dhe jo e mir e gjidhnies........................................................9 Ushqimi i nnave gjat gjidhnies ...............................................................11 Vetit negative gjat gjidhnies ..................................................................12 Literatura.....13

HYRJE

ANATOMIA DHE FIZIOLOGJIA E GJIRIT

Gjiri sht

organ ndihms, rndom

simetrik dhe qift i aparatit gjenital

femror.

Strukturn e gjinjve e prbn e tr pjesa q prfshin dhe mbulohet me lkurn e gjinjve si: lkura, nnlkura, parenkima e gjinjve, indi lidhor dhe indi dhjamor.

Fig.1.Anatomia dhe fiziologjia e gjirit

Gjinjt bjn pjes n organet riprodhuese. Ato kan funksion shum t rndsishm pr sigurimin e qumshtit pr foshnjn. Gjndrrat e qumshtit zhvillohen nga rrudhat ektodermale q formohen n siprfaqen ventrale t embrionit. Ato zgjerohen anash nga gjymtyrt e prparme, kah gjymtyrt e pasme dhe e formojn t ashtuquajturn udh t qumshtit .

Fig.2. Udha e qumshtit.

DOBIT SHNDTSORE T QUMSHTIT T GJIRIT

Foshnja gjat ditve t para t lindjes sht epiqendr e sulmeve t ndryshme si rezultat i bakterieve, por qumshti i gjirit sht prodhues i disa bakterieve kundrhelmuese, dhe disa antitrupave (trupa imune) t cilat i vijn n ndihm foshnjes duke e mbrojtur at nga smundjet e ndryshme t ambientit rrethues.

Qumshti i gjirit nuk mund t krahasohet me asnj qumsht artificial sepse: sht i gatshm i sterilizuar nuk prmban mikrobe dhe sht i prgatitur t mbuloj t gjitha nevojat e foshnjes q nga lindja deri n kohn e vetushqyerjes. Prmban komponente t ndryshm e t detyrueshm pr ta ushqyer foshnjen si nga sasia ashtu edhe nga lloji. Elementet q prmban qumshti e favorizojn dhe e zhvillojn foshnjen faz pas faze.

Qumshti i nns ka veori imunitare dhe e mbron fmijn ndaj infeksioneve prandaj dhe sht quajtur vaksina e par pr bebet. Ai prmban ushqimin e nevojshm pr 6 muajt e par dhe njkohsisht i bn fmijt rezistues ndaj infeksioneve t ndryshme.

 Prmban substancn Bifidus Faktor q ndihmon bakterin Lactobacillus Bifidus t shumohet n zorrt e fmijs dhe ndalon bakteret e tjer t shtohen dhe t shkaktojn diare. Prmban uj t mjaftueshm pr fmijn edhe kur moti sht tepr i nxeht, n t njjtn koh sht zgjedhja numr nj n ndalimin e dehidracionit. Prmban m shum laktoz se do qumsht tjetr, dhe kjo sht ajo pr t ciln ka m shum nevoj fmija. Prmban hekur t mjaftueshm dhe t prshtatshm pr tu absorbuar n zorrt e fmijs, prandaj dhe tek fmijt e ushqyer me qumshtin e nns nuk vrehet anemia dhe mungesa e hekurit. Prmban enzimn LIPASE q tret lipidet dhe ndihmon n tretjen e qumshtit

GJIDHNIA
Ndr mirsit me t cilat karakterizohet periudha e par e jets s njeriut sht edhe t ushqyerit me gji. sht faktor psikologjik, pasi dihet se nna e cila e mban foshnjen n gji pr disa muaj me radh, prveq ushqimit i jep fimijes edhe kujdesin dhe pregaditjen, te ciln mjekt e quajn faktor q forcon lidhjet nn fmij dhe me ndikime mjaft pozitive pas moshs s fmijris. Prmes gjirit fmija prfiton cilsit e nns. Gati t gjith fmijt lindin me refleksin e thithjes edhe pse ka fmij t cilt duhet ta msojn at. Ky instinkt sht veqanrisht i fuqishm nse foshnja pas lindjes i vendoset nns n krahror kontakti lkur-lkur.

Fig.3. Mnyra e gjidhnies

RNDSIA E GJIDHNIES PR NNAT

Gjidhnia sht e dobishme si pr fmijn ashtu edhe pr nnn. Fillimi i gjidhnies menjher pas lindjes rrit nivelin e sekretimit t hormonit OXYTOCINE i cili ka disa funksione: bn uterusin t tkurret shpejton mbledhjen e tij dhe ul nivelin e gjakderdhjes gjat lehonis. Gjidhnia pengon fryrjen dhe qelbzimin e gjirit nga qumshti i grumbulluar Ul rrezikun e osteoporozs Mbron nnn nga dobsimi i eshtrave si dhe ndihmon shtyerjen e kohs s sterilitetit.

Problemet t cilat mund ti hasim

Edhepse nnat ushqejn fmijt e tyre me gji nuk sht gjithmon e leht. Shum nna kan vshtirsi n fillim . Nse foshnja mbahet gjat n gji ose n njrin gji, mund t ndodh rjepja e majes s gjirit, ndrsa nj gjendje t till e dikton shfaqja e plasaritjeve t cilat mund t jen burim pr t ndodhur infeksioni. Disa nga problemet m t shpeshta jan: - znia e gjirit me gjak znia e gjirit nga gjaku i grumbulluar mpirja e gjirit mastitisinfektimi i gjirit etj.

POZITA E MIR DHE JO E MIR E GJIDHNIES

Pozita e mir e gjidhnies sht shum e rndsishme. Mnyra se si foshnja e kap gjirin ka domethnie pr sasin e prodhimit t qumshtit, pr ngopjen e tij dhe mosshkaktimi i disa problemeve gjat procesit t gjidhnies. Gjidhnia praktikohet disa her n dit prandaj duhet q nna t vendoset n pozit t prshtatshme dhe mos t prjetoj lodhje dhe shtangime gjate ktij procesi. Disa rregulla q duhet ti prmbahemi: 1. Nna duhet t jet e relaksuar dhe n pozicion t rehatshm 2. Trupi i foshnjes duhet t jet i ngjitur me trupin e nns 3. Fytyra e foshnjes t jet prball gjirit 4. Maja e gjirit (papilla mamae) duhet t jet n drejtim t fytit t foshnjes.

Fig.4. Pozita e drejt e t ushqyerit

Fig.5. Pozita jo e drejt e t ushqyerit

SA DUHET MBAJTUR N GJI FOSHNJEN

Gjidhnia si nj akt human dhe instikt i fort fiziologjik duhet t kultivohet dhe t monitorohet kujdesshm. Ditve dhe muajve t par nna e ve foshnjen n gji sa her q ajo qan.

Foshnja pr 24 or krkon t pij 7 - 8 her Foshnjen duhet mbajtur n gji 15-20 minuta 7- 8 minuta n njrin gji 7- 8 minuta n gjirin tjetr dhe at me nj radhitje: djathtas majtas hern e par majtas djathtas hern e dyt me qllim q t ndodh zbrazja e mir e gjinjve.

USHQIMI I NNAVE GJAT GJIDHNIES

Qfar ushqimi duhet t haj nna gjat kohs s gjidhnies pr nj ushqim me gji t suksesshm? Nj ushqim i balancuar gjat shtatzanis dhe pas shtatzanis favorizon dhnien me gji. Prandaj ushqimi i nns duhet t jet i shumllojshm, t prfshij ushqime bimore, shum fruta, produkte t qumshtit, produkte t mishit etj. N gatim sht e preferueshme q t prdorim krip t jodizuar dhe fluor. Pr formimin e kockave foshnja ka nevoj shum pr kalcium dhe fosfat prandaj nna duhet t pij 200-500 ml. qumsht ose t haj produkte t qumshtit. Foshnjat kan nevoj pr vitamina t shumta, posaqrisht pr vit.C prandaj nnat duhet q minimum nj her gjat dits t han fruta dhe perime. Foshnjet kan nevoj pr hekur pr formimin e gjakut, i cili gjendet n mlqi, mish dhe n t verdhn e vezs prandaj nnat duhet ti han kto lloje t ushqimit. Nna e cila e ka foshnjen n gji pi pr nevojat e saj normale min.1 litr lngje shtes n dit ku hyjn lngjet e frutave dhe llojet e ndryshme t ajrave.

sht mir q ti shmangemi sheqerit sintetik dhe produkteve q prfitohen nga ai, ushqimet djegse dhe gjerave tjera irituese, q hyjn n qumshtin e gjirit dhe mund t ngacmojn foshnjen.

VETIT NEGATIVE GJAT GJIDHNIES

Jan: alkooli dhe duhani.
Nnat q prdorin alkoolin dhe duhanin rrezikojn n mnyr indirekte jetn e foshnjes sepse absorbohen nga gjndrat e qumshtit .

Barrat
Sa her q kshillohet dhnia e nj ilai nns q ushqen me gjifoshnjen e vet duhet marr parasysh kto gjra: barrat t cilat nuk duhet t merren gjat ushqyerjes me gji barrat q duhet t prdoren me kujdes gjat ushqyerit me gji Kjo sepse barnat mund t: pengojn ose te nxisin prodhimin e qumshtit ndryshojn prbrjen e qumshtit kalojn n qumsht dhe t japin veprime t dmshme ose helmuese pr fmijn.

QUMSHTI I GJIRIT mnyra m e mir m e sigurt m e shndetshme m e lir e t ushqyerit t foshnjes suaj!

LITERATURAT

Dr.Selami Sylejmani, SMUNDJET E GJIRIT Orbis,Prizren, 2009 http://www.zeriyt.com/kendi-i-prinderve/gjidhenia-ilac-per-nenen-dhefemijen-t40073.0.html http://www.albeu.com/lifestyle/pse-gjidhenia-eshte-esenciale-/29700/ http://breziiri.com/2011/01/23/qendrimi-i-islamit-ndaj-gjidhenies/gjidhenia/ http://www.mjeksia.net/gjidhenia-ilac-per-nenen-dhe-femijen/ http://snowboardtravel.co.uk/?tag=gjidhenia