Shkaqet e abortit Arsyet q ojn nnn t marr nj vendim pr abortimin e fmijs se vet,

mund t jen nga m t ndryshmet. Faktor kryesor pr marrjen e ktij vendimi jan faktort
socialo-ekonomik. Mund t jen problemet ekonomike, lidhjet jashtmartesore dhe fakti se
mund t ken shum fmij, kto arsye mund t jen edhe rrethanore, si pr shembull ndotja e
ambientit. Abortet mund t jen spontane dhe t provokuara ose vullnetare, sa i prket
aborteve vullnetare ky sht krim kundr nj jete dhe do te duhej t ndalohej. Aborti vullnetar
sht m i lart se ai spontan, megjithse koht e fundit vihet re edhe nj rritje e abortit
spontan. Kjo rritje vjen si pasoj e ndikimit negativ t lart t faktorve t jashtm. Abortet e
provokuara jan t lejueshme kur femra sht shtatzn nga 4-5 jav deri n 12 jav. Para do
aborti t kontrolluar bhet kshillimi pr rastin si dhe disa analiza pr t par gjendjen e gruas,
pr ta ruajtur at nga komplikacionet. Nse femra ka probleme, ather ajo mjekohet pr t
shmangur infeksione t ndryshme dhe m pas bhet aborti.
Pasojat e abortit Sa her kryhet nj abort, prindrit e foshnjs s vrar e ndiejn zbraztin e
madhe q l humbja e fmijs. Rrjedhojat fizike dhe shpirtrore t abortit t provokuar jan t
tmerrshme. Ndr pasojat fizike mund t prmendim: - Dmtimin e pakthyeshm t mitrs, -
vdekjen nga hemoragjia, --- lndimin e organeve t tjera (Zorrve, Stomakut, Gypat Oriviale,
etj..), --sterilitetin (pamundsin pr t patur fmij), --helmimin e gjakut, tromboembolite
(mpiksjen e gjakut n vena), -- prishjen e ciklit menstrual, --paraqitjen e shtatznive jasht
mitrs, --shtimin e mundsive pr aborte spontane, --rritjen e jashtzakonshme pr shfaqjen e
kancerit t gjirit, prirjen pr lindje t parakohshme ose t vonuar, atonin e mitrs,
pamjaftueshmrin e placents, rritjen e vdekshmris perinitale etj. Jan me mijra femra q
vdesin si pasoj e aborteve t ligjshm dhe t paligjshm, por jo gjithmon bhen publike
shkaqet e vdekjeve.
Pasojat Psikologjike jan: - Depresioni, ndjenja e fajit, keqardhja, -pagjumsia dhe ndrrat e
frikshme, -frustracionet, humbja e vetrespektit, vetrrnimet psikike, ftohjen emotive, -
pesimizmin, ftohjen seksuale, -rrnimin e marrdhnieve familjare ose n ift, -simptomat e
skizofrenis, psikozat, humbjen e kujtess, -vshtirsit n prqendrim, -humbjen e interesave
dhe dshirn pr t jetuar, shfaqjen e vesev - prirjen pr t qar shpesh, -rnien e rendimentit
n pun, pengesat n komunikim. -do individ e prjeton traumn e abortit n mnyr t
veant, por askush nuk e kalon pa vuajtur.
Llojet e aborteve 1) Aborti me an t zgjerimit dhe kruajtjes -N kt proces qafa e mitrs s
gruas hapet duke u trhequr pr abortin dhe fmija pritet nga nj thik me maj t prdredhur
q quhet kruajtse. Pr tu siguruar q asnj pjes e bebit t mos mbetet n barkun e nns gj
e cila mund t shkaktoj nj infeksion, infermierja duhet t shtrij pjest e nxjerra mbi nj
tavolin dhe t rindrtoj fmijn q ka hequr. Ky nuk sht nj operacion i but, sht nj
akt i dhunshm! 2) Aborti me thithje me aspirator -Edhe n kt proces prsri mitra hapet
pr abortin dhe pastaj vendoset nj tub plastik me maja t mprehta kirurgjikale pran zons s
hapur. Pastaj pjesa e mpreht me maj prdoret pr t prer fmijn n pjes shum t vogla
q t mund t kalojn nprmjet tubit dhe drejte e n nj en qelqi pr kt pun. Kjo sht
ndoshta forma m e zakonshme e abortit. Fmijt deri 12 javsh abortohen n kt mnyr. 3)
Aborti me histerotomi -Kjo sht nj procedure e ngjashme me at t nj operacioni cezarian
pr lindjet. Barku i nns ahet pr tu hapur dhe fmija hiqet si nj lindje normale me
operacion cezarian. Fmijt q jan afr kohs s lindjes hiqen n kt mnyr. Sipas ligjit
britanik q lind i gjall n kt mnyr duhet t mbrohet. Prandaj, kirurgt paralajmrojn
doktort e tjer q bjn kt lloj operacioni t sigurohen q fmija t vdes m par n bark
duke prer kordn e krthizs, kshtu q mund t mbrojn veten nga veprimet ligjore. 4) Aborti
me helmim - N kt procedur bhet nj injeksion n masn e fetusit duke e vdekur fmijn
prej helmimit. Kjo metod prdoret pas 16 javsh! Thuhet se fmijs i duhet nj or t vdes,
dhe pastaj pas 24 orsh nna shkon me dhimbjet e lindjes pr t nxjerr nj fmij t vdekur.
Nj prdorim i ngjashm sht prdorimi i pilulave vdekjeprurse q vdesin fmijn.
Informacione Tjera
Gruaja nuk do t jet zot i vetes apo t marr pjes aktive n shoqri derisa t mos jet n
gjendje t vendos nse dhe kur t ket fmij. Kjo sht arsyeja q grat e kan prdorur
gjithmon abortin si nj mnyr pr t kontrolluar fertilitetin. Grat e t gjitha moshave, racave,
bindjeve fetare; nga t gjitha nivelet ekonomike; t martuara, beqare ose lezbike; t
prkushtuara n raport ose jo, mund t abortojn pr arsye t ndryshme. Marrja e vendimit pr
t pasur nj fmij apo pr t abortuar sht gjithmon nj zgjedhje e vshtir.
Sa muajshe je shtatzn? N shtatzni, nj jav pas konceptimit, nj lmsh qelizash ngjitet
pas shtress s brendshme t mitrs. Nj mas indore e quajtur placent fillon t zhvillohet n
murin e mitrs pr t ushqyer embrionin. N fund t muajit t dyt, embrioni i quajtur tashm
fetus, sht i rrethuar nga nj qese me uj, e quajtur qesja amniotike. N javn e njzet,
gruaja fillon t ndjej lvizjen e fetusit. Nganjher, fetusi n javn e 24 deri 28 arrin t jetoj
pr nj koh t shkurtr jasht trupit t nns, nn kujdesin e vazhdueshm mjeksor.
Periudha e shtatznis zakonisht matet duke filluar nga dita e par e periodave t fundit dhe jo
nga dita e konceptimit. Shtatznia ndahet n tre pjes t quajtura trimestra. Trimestri i par
prbn 13 javt e para pas dits s par t periodave t fundit; trimestri i dyt fillon nga java e
14 deri n javn e 24; trimestri i tret fillon nga java e 25 e prtej. Aborti gjat trimestrit t
par sht m i sigurti, m i leht dhe m ekonomik.
far duhet t dini Kur jeni duke krkuar nj shrbim aborti apo duke zgjedhur mes
shum klinikave, pyesni prpara. Kjo ju ndihmon jo vetm pr t krijuar nj ide se far ju
pret, por ju prgatit pr t negocijuar pr mundsit q mund t mos bjn pjes n
proedurat standarte. 1. Cilat jan proedurat e mundshme? A ofrohet ndonj prej aborteve t
provokuar nga medikamentet? Cilat jan diferencat n baz t numrit t vizitave, kostos,
kufizimeve? 2. A ka nj periudh t detyruar pritjeje q do t m nevojitet pr t par klinikn
prpara se t shkoj pr t kryer abortin? 3. Sa kushton? A duhet ta paguaj tarifn t gjith
njhersh? A do t m mbuloj ndonj gj sigurimi shndetsor ose Medicaid -i? A sht do gj
e prfshir apo do t m duhet t paguaj pr shrbimet shtes (pr shembull, pr Pap testin
ose RhoGAM)? 4. A ka kufizime nga mosha apo ndonj krkes e veant miratimi? A duhet t'iu
tregoj prindrve, t marr miratimin e tyre dhe/ose t sjell dshmin e moshs? A duhet q
prindi ose tutori t vizitoj prpara klinikn? 5. Sa koh m duhet t rri n klinik? A do t
mbaroi e gjitha me nj vizit? 6. A do t ket shrbim neonatal pr fmijn/t tim? 7. far
duhet t marr me vete? 8. A ka ndonj gj n historin time mjeksore familjare q mund t
ndikoj n kryerjen e abortit n at klinik? 9. A mund t m shoqroj njeri n klinik? A mund
t qndroj ai/ajo me mua gjat kshillimit dhe proedurs s abortit, nse un do t dua? 10.
A do t kem af r nj konsultor ose infermjere q m informon dhe m ndihmon gjat dhe pas
abortit? 11. A do t ket personel q flet t njjtn gjuh me mua? Nse jo, a do t ket nj
prkthyes? 12. A mundet q klinika t prmbush t gjitha nevojat e mia (psh, karrige me
rrota)? 13. far tipi proedure do t kryej? 14. far lloj anestezie dhe trajtime t tjera mund
t ket? far mundsie zgjedhjeje kam? A duhet t paguaj ekstra pr to? 15. A sht
prjegjse klinika pr kujdesin rutin pas abortit? Po pr trajtimin e ndrlikimeve? far lloj
shrbimet t tjera ofrohen n raste urgjencash mjeksore? 16. A mund t kryhet nj ekzaminim
gjoksi, Pap testi ose kultur pr infeksion nga klamidia dhe gonorrea? 17. A mund t ofrohet
shrbimi i kontrollit ndaj lindjeve, nse e krkoj? 18. A kryhen abortet n grat HIV pozitiv? 19.
A mund t ket pengesa ose bllokime n hyrje t kliniks nga persona t lvizjes antiabort?
Nse po, cilat jan veprimet q duhet t ndrmarr? Pyet pr do gj q ju shqetson. Shpesh,
mnyra se si personeli ju prgjigjet, pasqyron qndrimet e tyre ndaj grave q vijn pr abort.
Besoji ndjesis suaj pr mnyrn e trajtimit, si kur flisni n telefon ashtu dhe personalisht.
Metodat e abortit Ekzistojn proedura t ndryshme t abortit. Prgjithsisht ato ndahen n dy
kategori kryesore: kirurgjikale dhe iprovokuar me medikamente. Aborti kirurgjikal ka t bj me
zbrazjen e prbrsve t mitrs (embrionit ose fetusit, placents dhe veshjes s brendshme t
mitrs). Pr kt prdoren metoda t ndryshme q varen nga madhsia e indit t shtatznis,
eksperienca e personit q e kryen, mnyrat e preferuara t komunitetit lokal mjeksor dhe
pajisjet/mjetet n prdorim. Kategoria tjetr ka t bj me prdorimin e medikamenteve. Deri
tani, kto aborte jan kryer vetm gjat trimestrit t dyt dhe t tret. 1. Thithja me vakum
sht nj nga proedurat m t zakonshme t abortit. Ajo bhet gjat tre muajve t par t
shtatznis dhe mundsit pr ndrlikime dhe risqe jan m t pakta sesa gjat shtatznis dhe
lindjes. N fakt, sot konsiderohet si ndrhyrja kirurgjikale m e sigurt se heqja e bajameve dhe
syneti. Ajo sht nj proedur e shkurtr, zgjat 15 minuta dhe mund t kryhet me po at
lehtsi dhe siguri nga specializantt ashtu si dhe mjeku. 2. N nj abort t hershm t
provokuar me medikamente, personeli mjeksor i jep gruas ose nj doz mifepriston nga goja
(e njohur m shum me emrin francez RU-486 ose "kokrra e abortit") ose nj injeksion
metotreksat. 3. Zgjerimi (nganjher prdoret termi zgjerim dhe evakuim (Z&E) prdoret pr
abortet n javn e 14-24 t shtatznis. Cerviksi zgjerohet me laminaria (alga t vogla q lihen
n cerviks pr disa or ose gjith natn dhe q shrbejn pr t zgjeruar hyrjen e qafs). Mjeku
zbraz indin e shtatznis nga mitra me an t tekniks s thithjes me vakum s bashku me
forcepsin. 4. Zgjerimi dhe ekstraktimi (Z&X) sht nj proedur q lejon nxjerrjen e fetusit t
paprekur (t padmtuar). M shpesh prdoret pr shtatznit 14-24 javshe por mund t
prdoret m von nse rrethanat mjeksore t rnduara krkojn ndrprerjen e shtatznis. 5.
Aborti i provokuar me medikamente gjat trimestrit t dyt quhet ndryshe lindje e provokuar.
N kt rast medikamentet prdoren pr t provokuar lindjen e fetusit. Nj nga p roedurat e
prdorura pr t provokuar lindjen sht injektimi. Mjeku injekton nj solucion provokues t
lindjes (solucion kripe, ure dhe/ose prostaglandina) nprmjet barkut, n qesen amniotike q
rrethon fetusin. 6. Gjat histerektomis, kirurgu nxjerr jasht fetusin dhe placentn nprmjet
nj arjeje n bark dhe mitr, e ngjashme me prerjen ezariane. Incidenca e ndrlikimeve
madhore pr kt ndrhyrje sht shum m e lart se pr metodat e tjera t abortit.
Ndrlikimet e aborteve kirurgjikale Kryerja e abortit, ashtu si do ndrhyrje kirurgjikale, ka risqe
dhe ndrlikimet e veta. Megjithat, pr abortet e kryera para javs s 13 t shtatznis,
ndrlikimet serioze jan t rralla.Prqindjet e ndrlikimeve jan disi m t larta pr abortet e
kryera nga java e 13 deri n javn e 24 t shtatznis. Risku i vdekjes s grave q bartin nj
shtatzni deri n fund sht 10 her m i lart.
Infeksioni Infeksioni haset n 3% t rasteve. Shumica e tyre diagnostikohen dhe trajtohen me
lehtsi kur njihen dhe protokolli i ndjekjes s tyre sht i qart. Shenjat e nj infeksioni jan
ethe me temperatur 100.5 F ose m e lart, krampe t forta, hemorragji e shtuar dhe/ose
sekrecione vaginale me er t keqe. Infeksionet trajtohen me antibiotik. N fund t marrjes s
mjekimit duhet t kryhet nj analiz laboratorike pr tu siguruar q infeksioni sht zhdukur.
Infeksioni, nse lihet i patrajtuar, bhet shkak pr smundje serioze, sterilitet, madje edhe
vdekje.
Mbetja (e pahequr) e indit Meqnse gjat kryerjes s abortit, mjeku nuk arrin t shikoj
brenda mitrs, mund t mbetet pa hequr nj pjes e indit. Shenjat e mbetjes s indit jan
hemorragjia shum e madhe, dalja e drokave t gjakut (t mpiksur), krampe t forta, rrjedhje
t gjakut m shum se tre jav ose shenja t shtatznis (psh., dhimbje t gjinjve, t przjera,
lodhje) pr m shum se nj jav. Indet e mbetura brenda n mitr mund t infektohen. N
kto raste, prdoren disa medikamente q nxisin dhe kontraktojn mitrn duke nxjerr jasht
indin mbets. Nj mnyr tjetr trajtimi sht nxjerrja e indit me an t proedurs s thithjes,
e ngjashme me at me vakum. Mbetja e indit haset n 1-2% t rasteve n abortet me thithje
me vakum dhe ato Z&E; prqindjet mund t jen m t larta n abortet me injektim.
Shpimi Shpimi i mitrs ndodh kur nj mjet kirurgjkal prshkon tejprtej murin e mitrs. Ky
ndrlikim haset n vetm 0.1% t rasteve. Ai sht m i rnd n rastet e Z&E sesa n abortet
e trimestrit t par, pr shkak t mjeteve t mdha kirurgjikale t prdorura. Nse jeni zgjuar,
do t ndjeni nj dhimbje t mpreht ose krampe.
Hemorragjia Hemorragjia nga mitra ( gjakrrjedhje e shtuar) ndodh n m pak se 1% t rasteve
dhe kryesisht n abortet e trimestrit t dyt. Shkaku m i shpesht sht paaftsia e mitrs pr
tu tkurrur dhe mund t krkoj transfuzion t gjakut. N disa raste, gjakrrjedhja e shtuar mund
t jet edhe shenj e mbetjes s indit ose arjes. Hemorragjia mund t ndalohet ose paksohet
me medikamente q nxisin tkurrjen e mitrs ose duke kryer proedurn e aspirimit. Prpara se
t dalsh nga spitali, kontrollo sasin e gjakrrjedhjes dhe informo personelin shndetsor. arja
e qafs s mitrs, vazhdimi i shtatznis dhe Sindromi pasabortit Ndrlikime t tjera t
mundshme jan arja e qafs s mitrs, vazhdimi i shtatznis dhe sindromi pasabortit (gjak n
mitr). arja e qafs shrohet vet zakonisht; n m pak se 1% t rasteve krkohet qepja e saj.
Sindromi pasabortit i cili haset n m pak se 0.5% t rasteve, ndodh kur mitra nuk tkurret
plotsisht ose kur gjaku i mpiksur mbyll hyrjen e qafs duke penguar daljen e gjakut nga mitra.
Grumbullimi i gjakut n mitr shoqrohet me dhimbje, krampe dhe t przjera n disa raste.
Nganjher, nj masazh i thell (shtypje me gishta mbi kockn pubike) mund t nxjerr gjakun
e mpiksur jasht. N qoft se kjo nuk funksionon, ather gjaku i mpiksur hiqet me an t
thithjes. Ndikimi n shtatznit e ardhshme Kryerja e nj aborti nuk i pakson shanset pr t
patur n t ardhmen nj fmij t shndetshm. Kryerja e nj aborti nuk i pakson shanset pr
t patur n t ardhmen nj fmij t shndetshm.
Anestezia N qoft se kryerja e abortit bhet me teknikn e thithjes, ju mund t zgjidhni
prdorimin e anestezis (barna q lehtsojn dhimbjen dhe ankthin). Njohja e mundsive q iu
paraqiten dhe se si ato ndikojn mbi ju, bn q ju t vendosni pr tipin e anestezis q
preferoni ose t mos e zgjidhni at. N abortet kirurgjikal prdoren tre tipe anestezie:
anestezia e prgjithshme, me humbje t ndrgjegjes (iu v n gjum); anestezia lokale, e cila
vepron vetm n qafn e mitrs; qetsimi pa humbje t ndrgjegjes, e cila prdor barnat
kundr dhimbjes ose kundr ankthit pr t krijuar nj gjendje t karakterizuar nga "ulja e
ndrgjegjes". Qetsimi pa humbje t ndrgjegjes prdoret zakonisht i kombinuar me anestezin
lokale. Kryerja e abortit me thithje me vakum Proedura e thithjes me vakum kryhet n
shrbimet ambulatore.
Paraprgatitja Kur shkoni n klinik, s pari ju merret historia mjeksore. Nj nga punonjsit do
t'iu marr nj analiz gjaku pr kontrollin e anemis dhe faktorin Rhezus*, nj analiz tjetr
shtatznie,do t'iu kontrolloj pulsin, presionin e gjakut dhe temperaturn e trupi (shenjat
vitale). Pas ksaj, n shum klinika do t gjeni kshillimin n grup ose individual.
Aborti Konsultori do t'iu marr me vete n dhomn e ekzaminimit pasi t shkoni njher n
banjo. Prpara kryerjes s abortit, mjeku do t'iu ekzaminoj me dor mitrn pt t par
madhsin dhe pozicionin e saj si dhe pr t konfirmuar moshn e shtatznis. Kjo e dhn i
duhet atij/asaj pr t vendosur pr madhsin e anuls q do prdor dhe kndin e vendosjes s
sigurt t instrumenteve. N qoft se ju nuk keni kryer kurr m par nj ekzaminim pelvik, ia
thoni kt konsultorit.
Pas abortit Pas tamponimit t vagins dhe kontrollimit pr gjakrrjedhje, mjeku do t heq
spekulumin. Pastaj do t oheni n nj dhom tjetr pr tu qetsuar, ulur ose shtrir. Ju mund
t ndjeheni e dobt, e lodhur, me dhimbje ose t przjera pr pak koh ose mund t jeni gati t
oheni n kmb. Proedura e abortit t hershm t provokuar nga Medikamentet. Protokollet
jan t ndryshme, n varsi nga prdorimi i mifepristonit apo metotreksatit. N qoft se
prdorni mifepriston, aborti mund t ndodh 24 or pas marrjes s misoprostolit. Krampet e
forta n pjesn e poshtme t barkut tregojn q indi i shtatznis po kalon qafn e mitrs. Kto
krampe ndodhin n form vale. Zakonisht, krampet lehtsohen kur indi zbret posht. Ki
parasysh, nse aborti sht i paparashikueshm, dalja e indit mund t ndodh n koh dhe
vend t papritur. Si n rastin e prdorimit t mifepristonit ashtu dhe t metotreksatit, krkohet
q t paraqiteni n klinik pas 10 ditsh deri n dy jav pas vizits s par, pr t br nj
ekzaminim me ultratinguj. Kjo bhet pr t konfirmuar ndrprerjen e shtatznis. Efektet
ansore t lidhura me abortin e hershm t provokuar nga medikamentet . Pas marrjes s
dozs orale t mifepristonit, do t prjetoni shtrngime dhe nj gjakrrjedhje t leht. Me
prdorimin e mifepristonit ose metotreksatit, grat raportojn shenja t njjta me " smundjen
e mngjesit": lodhje, t przjera, dhimbje koke, marrje mendsh, avuj t nxeht apo, n raste t
rralla, ethe tranzitore ose flluska n buz (vetm n rastin e metotreksatit).
Risqet dhe ndrlikimet Ju duhet t njoftoni punonjsin e shndetit n qoft se prjetoni njrn
prej shenjave t mposhtme: Gjakrrjedhje e tepruar: qullja e nj pecete t madhe n or pr
tre or rrjesht ose e dy pecetave t mdha n or pr m shum se dy or rrjesht. Dhimbje e
fort q nuk lehtsohet nga qetsimi, medikamentet kundr dhimbjes, jastku me korrent ose
borsa me uj t ngroht. T vjella t vazhdueshme: pamundsia pr t mbajtur ushqimet e
glltitura pr m shum se katr deri n gjasht or. Temperatur e lart m shum se
100.5 F. Duhet pasur parasysh se misoprostoli vet nuk mund t shkaktoj abortin. Nse n
klinik merrni dy doza misoprostol por prdorni vetm njrn, mos ia jepni dozn mbetse
ndonj shoqeje t dshpruar. Prdorimi vetm i misoprostolit nuk shkakton abort dhe mund t
dmtoj fetusin. Eksperienca e grave me abortin e hershm t provokuar nga medikamentet.
Grat n rrethanat e mposht me kshillohen t mos prdorin abortin e hershm t provokuar
nga medikamentet (protokollet e ShBA i prjashtojn grat me kto kushte): Aborti i hershm i
provokuar nga medikamentet n vendet n zhvillim Fakti q aborti i hershm i provokuar nga
medikamentet shoqrohet me gjakrrjerrdhje prbn nj tjetr shqetsim serioz duke pasur
parasysh numrin e madh t grave t vendeve n zhvillim q vuajn nga kequshqyerja dhe
anemia e rnd. Pr kt arsye sht i nevojshme nj ekzaminim ekstra i kujdesshm pasi kto
gra mund t ken risk t lart pr hemorragji. Mundsia e sigurimit t amniocentezs me
mundsin e abortimit nse gjenden dmtime serioze gjenetike, nuk sht n konflikt me
vullnetin ton pr t ndrtuar nj bot m t mir pr personat me invaliditete. Lvizja pr t
drejtat e invalidve ka nxjerr n pah rrezikun e barazimit t pranis s nj anomalie gjenetik
me nocionin e nj jete t padenj pr t'u jetuar. Nj grua duhet t ket t drejtn e mbartjes s
nj fmije me anomali dhe t mos ndshkimit me munges prkrahje pr marrjen e ktij
vendimi. T gjith ne mund t hyjm ose t krijojm rrjete informimi q nj grua q prballet
me sindromn Down ose do smundje tjetr serioze t fetusit t saj t mund t takohet me
prindr t tjer dhe fmij q jetojn n t njjtat rrethana dhe t msoj rreth cilsis, kostos
dhe mundsis s shrbimeve q ndihmojn n prmirsimin e jets. Lvizja kundr abortit
sht prpjekur t bj aleanc me grupet e t drejtave t invalidve duke deklaruar se
organizatat pro zgjedhjes mbrojn abortin n t gjitha ato raste kur fetusi mbart anomali.
Prkrahsit e t drejtave t abortit duhet t distancohen nga grupet dhe argumentet eugjeniste.
Prkrahja e t drejtave t invalidve sht nj aspekt i rndsishm i liris riprodhuese.
Kryerja e abortit n trimestrin e dyt Nga 11% e aborteve q kryhen pas trimestrit t par, 6%
e tyre ndodh midis javs s 13-15, 4% e tyre midis javs s 16-20, 1% e tyre pas 21 javsh
dhe 0.04% e t yre (rreth 600 n vit) pas javs s 26. Shum shpesh grat i kryejn abortet n
trimestrin e dyt pr arsye t pamundsis s gjetjes s parave n koh pr t kryer abortin n
trimestrin e par. Pr ironi, aborti i vont krkon nj harxhim financiar shtes: ai kushton m
shum, krkon m shum koh pushim nga puna.Grat q abortojn n trimestrin e dyt
shpesh trajtohen si t mangta dhe/ ose t paprgjegjshme q meritojn "t ndrshkohen".
Shumica e aborteve t kryera n trimestrin e dyt jan t llojit Z&E ose proedura t provokimit
t lindjes.
Kryerja e proedurs s Z&E Proedura e Z&E sht e ngjashme me thithjen me vakum (shih
"Kryerja e abortit me thithje me vakum")Megjithat, pr shkak se shtatznia ka shkuar gjat,
qafa e mitrs nevojitet t zgjerohet m shum. Shpesh zgjerimi fillon m prpara, ose duke
prdorur nj zgjerues sintetik (lamicel- i sht m i prdorshmi) disa or prpara proedurs,
ose duke vendosur nj ose m shum laminaria n hyrjen e qafs, nj dit prpara proedurs.
Laminaria hiqet n momentin e kryerjes s abortit. Zgjeruesit prdoren pr t zgjeruar m tej
hyrjen e qafs nse sht e nevojshme. Proedura Z&E ka disa prparsi n krahasim me at t
provokimit t lindjes n trimestrin e dyt, e cila provokon lindjen dhe daljen e fetusit. Z&E sht
jo vetm e sigurt por sht m e leht psikologjikisht dhe emocionalisht pr nj grua. Z&E
sht shum m e shpejt (10-45 minuta, n ndryshim nga provokimi i lindjes q krkon disa
or dhe nj dit qndrimi n spital) dhe me m pak ndrlikime. Problemi m i madh i Z&E sht
se ai nuk gjendet kudo. Personeli mjeksor i trajnuar pr t kryer kt procedur sht i pakt,
veanrisht at pas 18 javve.
Provokimi i Abortit n Tremestrin e Dyt t Shtatznis Abortimi nprmjet provik imit t lindjes
gjat javve 16 deri 24 t shtatznis sht nj eksperienc m e vshtir sesa aborti i kryer n
tremestrin e par ose n tremestrin e dyt Z&E. Gjat ktij abortimi prjetohen or t tra
aktiviteti lindjeje t sikletshm deri sa mitra kontraktohet pr t hapur qafn e mitrs dhe t
nxjerr jasht fetusin. Shpeshtsia e ndrlikimeve dhe vdekjeve, ndonse nuk sht m e lart
se ajo e shtatzanis s plot dhe lindjes normale, jan m t larta sesa abortet m t hershme
ose edhe sesa procedurat Z&E apo Z&X t kryera nga nj mjek i kualifikuar. Gjithashtu edhe
nga ana emocionale ky abort mund te jet nj ekperienc e rnd dhe vshtir. Nse kjo sht
nj shtatzni e dshiruar dhe fetusi ka nj anomali t rnd (nj rregullim potencialisht t
rnd dhe invalidizues), vendimi pr t abortuar mund t jet shum i vshtir.
Proedura Pr nj proedur injektimi, personeli shndetsor fillimisht pastron barkun tuaj,
pastaj mpin nj zon t vogl nn krthizn tuaj me nj anestezik dhe m pas fut nj gjilpr
nprmjet lkurs deri n mitrn tuaj. Kjo mund t duket si e frikshme, por ju probabilisht do te
ndjeni vetm nj kramp t leht n momentin kur gjilpra hyn n uterus. Solucioni q nxit
abortin injektohet me ngadal n qesen amniotike. Ju mund t prjetoni nj ndjesi si rritje
presioni apo lkundje lngu n mitr. Nse juve po ju injektohet solucion kripor dhe filloni t
keni ndjesi t tilla si val t nxehti, marrje mendsh, dhimbje mesi, tharje t theksuar goje apo
etje, informoni menj her mjekun; kto shenja mund t jen pasoj e futjes s krips n ent
e gjakut, gj q sht shum e rrezikshme. Me supostet e prostaglandinave nuk ka nevoj t
kryhet ndonj ineksion. Supostet futen direkt n vagin. M pas do duhen t kalojn or
prpara se t fillojn kontraksionet e lindjes: nga 8 deri 24 or n rastin e injeksioneve kripore
ndrsa me prostaglandinat duhet t kaloj nj koh m e shkurtr. Mjekimi mund t lehtsoj
t przjerat dhe diarren e shkaktuar nga prostaglandinat.Kujdesi mbas ktij aborti sht i
njjt me at t abortit me thithje.
Mbas abortit Grat kan prjetime t ndryshme mbas nj aborti. Shum prej tyre ndjehen mir
dhe nuk kan ndonj problem, por disa t tjera ndjehen t lodhura ose vazhdojn t ken
krample pr disa dit. Gjakrrjedhja luhatet nga aspak deri rrjedhje e leht deri mesatare pr dy
tre jav, e cila mund t ndaloj dhe t rifilloj srisht. Shnjat e shtatznis mund t zgjasin
edhe pr nj jav tjetr. Ktu po renditim nj list kshillash pr tu kujdesur pr veten mbas
nj aborti: 1. Prpiquni t bni at pr t ciln trupi juaj ka nevoj. Pushoni pr nj apo m
shum dit nse ndjeheni e lodhur. (Nse nuk mund t pushoni sepse ju nuk keni asnje njeri q
t'ju ndihmoj pr tu kujdesur pr fmijt tuaj, apo ju duhet t shkoni n pun pr t mos e
humbur at, ju do t'ju duhet m shum koh pr t marr veten). Evitoni ngritjen e peshave t
rnda si dhe brjen e ushtrimeve t rnda fizike, gjat ditve n vazhdim, pasi mund t shtojn
gjakrrjedhjen tuaj. 2. Pr t parandaluar infeksionin nuk duhet vendosur asnj gj n vagin.
Kjo do t shmang futjen e mikrobeve q mund t ngjiten lart drejt mitrs suaj prpara se ajo
t jet shruar plotsisht. 3. Vzhgoni pr shenjat e ndrlikimeve. Nse keni temperatur 100.5
F ose m t lart, krampe t forta ose dhimbje, rrjedhje vaginale me er t keqe, t vjella,
ndenj t fikti, gjakrrjedhje serioze, ose shenja shtatznie q zgjasin m shume se 1 jav,
duhet t raportoni menjher tek mjeku apo klinika. 4. Shpesh vendi ku bt abortin sht
burimi m i mir i informacionit apo kujdesit shndetsor n rast t nj ndrlikimi t
mundshm. 5. sht e rndsishme t kryeni nj kontroll mbas 2 ose 3 javsh. 6. Mendo mbi
kontrollin e lindjeve. Menstruacionet tuaja t ardhshme do t fillojn probabilisht 4 - 6 jav
mbas abortit. Nse menstruacionet nuk fillojn mbas 6 javsh nga aborti duhet t kontaktoni
mjekun tuaj.
Prjetimet mbas nj Aborti Nuk ekziston ndonj mnyr unike sipas s cils grat prjetojn
abortin. Ndjenja pozitive, negative apo t prziera jan q t gjitha t natyrshme. Grat shpesh
ndjehen me t forta mbas kryerjes dhe realizimit t nj vendimi shpesh shum t vshtir.
Aborti i Paligjshm Shum prej nesh sot nuk e din se sa e vshtir ishte t t duhej t abortoje
kur ky ishte i paligjshm. Grat q kishin t ardhura t mjaftueshme pr t paguar nj mjek t
kualifikuar ose pr t shkuar n nj shtet tjetr e kishin m t leht dhe m t sigurt. Shumica
e grave e kishin shum t vshtir n mos t pamundur t prballonin nj abort n kushte
spitalore. Shum persona q kryejne aborte kane si qllim kryesor shpejtsin dhe sigurin e
tyre. Ata shpesh nuk prdorin anestezi sepse periudha e rimkmbjes nga anestezia eshte e
gjat dhe krkojne q ta nxjerrin gruan nga kabineti sa m shpejt t jet mundur. Disa jane
shum t ashpr dhe sadist. Pothuajse asnjri nuk merr masat e duhura kundr hemorragjis
dhe infeksionit.
I ligjshm Por i Pamundur Pr Shum Gra Kemi msuar q legalizimi nuk mjafton pr t
siguruar mundsin e aborti pr t gjitha grat q kan nevoj. Gjithashtu mungesa e
ambienteve dhe e personelit t kualifikuar, kufizimet legale, duke perfshir dhe ligjet e
aprovimit nga prindrit ose t njoftimit t prindrve dhe periudhat e detyruara t pritjes,
krijojn pengesa t mdha. Nj minorene t cils nuk i sht dhn aprovimi nga prindi mund ti
duhet t shkoj prpara nj gjykate. Periudhat e detyruara t pritjes mund ta detyrojn nj
grua t humbas dit pune pr pasoj t vizitave t shumta t nevojshme pr abortin. Nse
udhtimi sht i nevojshm, kjo proedur mund t jet e paprballueshme. Me pak fjal, pr
miliona gra, mosha, raca, situata ekonomike, mungesa e ambienteve t duhura - veanrisht
pr abortet e vona do t thot pengesa q mund t'i detyrojn grat tu drejtohen aborteve t
pasigurta ose tentativave pr t abortuar vet.

Kontrolli i lindjeve Mundsia pr t kontrolluar lindjet sht baza e t qenit e pavarur n
jet, e mundsis pr t kontrolluar shndetin ton dhe pr t shijuar seksin me nj mashkull.
Sot t gjith dshirojm kontraceptiv q jan efikas dhe t besueshm; q nuk kan pasoja
t dmshme; q jan t leht pr tu prdorur; q na mbrojn nga smundjet e
transmetueshme seksualisht, duke prfshir HIV/AIDS-in, dhe q mund t prdoren prpara
momentit t aktit seksual. Ndrsa i afrohemi fundit t ktij shekulli t mrekullive teknologjike,
sht ironike q pr shumicn grave, zgjedhjet e mundshme pr kontrollin e lindjeve akoma
len shum pr t dshiruar. Shum prej nesh jan t paknaqura me zgjedhjet q na
paraqiten dhe q akoma mbetemi shtatzn kur nuk e kemi planifikuar. Disa zhvillime t reja
shkencore mbartin shpres pr fushn e kontraceptivve. Megjithat, vetm prmirsimi i
kontraceptivve nuk mjafton. Ndryshimi i opinionit t shoqris pr kontrollin e lindjeve, sfidimi
pabarazis midis meshkujve dhe femrave dhe vnia n dispozicion e informacionit t sakt dhe
mundsive t vrteta pr zgjedhjen e metodave, kujtdo q krkon t kontrolloj lindjen, jan
kritike dhe t pazvendsueshme. Liria e vrtet pr riprodhim mbshtet tek e drejta personale,
sociale dhe politike pr t vendosur nse, kur, si, dhe m k t kesh fmij. DISA PENGESA PR
PRVETSIMIN E METODAVE T KONTROLLIT MBI LINDJEN DHE PRDORIMIN E DUHUR T
TYRE Kontrolli mbi lindjen dhe informacioni mbi seksin. Opinionet negative ndaj knaqsis dhe
dshirs, dhe turpi pr seksin, pengojn shum prej nesh pr t krkuar informacion. N nj
nivel m t prgjithshm, t njjtat qndrime jan penges q informacioni mbi seksin t
shperndahet lirisht n shkolla dhe organizmat e shoqris. Ligje, praktika mjeksore dhe
rregullat e shkollave publike akoma na pengojn q t marrim informacionin dhe shrbimet q
na duhen, sidomos kur jemi t rinj - pavarsisht se shum studime t kohve t fundit tregojn
qart se dhnia e informacionit mbi kontrollin e lindjes nuk sht se e bn m t mundshm
seksin nga adoleshentt. Kontrolli mbi lindjen Kush na i ruan interesat? Kur krkojm kshill t
besueshme pr kontrollin e lindjes n mnyr q t bjm nj zgjedhje t kujdesshme gjejm
informacion kontradiktor dhe siguri fallco. Disave prej nesh u ndalohet aksesi ndaj kontrollit t
lindjes; disa t tjera jan t detyruara t zgjedhin nj, pa patur gjith informacionin e
dobishm.

Aborti

Dshtim ose abort (abortus ) quhet ndrprerja e shtatznis gjat 24 javve. Ndrprerja e
shtatznis pas 24 javve e deri n javn e 37 t quhet lindje para kohe.
Fetusi q lind para 24 javve nuk jeton. Fmija e lindur para kohe, n qoft se ka asisitenc
mjeksor zhvillohet dhe n qoft se ai ka lindur me pesh 1000 gram dhe gjatsi 35 cm.
Aborti gjat 14 javve t para quhet i hershm dhe pas ksaj jave quhet i vonshm.
Abortet jan spontane dhe artificiale. Aborti spontan kryhet pa asnj ndrhyrje nga ana e gruas.
N qoftse abortet spontane prsriten disa her (m tepr se dy her) tek grat ather flitet
pr abort habitual.
Aborti artificial sht ather kur shtatznia ndrpritet me vullnetin e gruas.

Abortet spontane

Shkaqet e aborteve spontane jan t ndryshme. Abortin shpeshher e shkaktojn smundjet e
ndryshme infektive, pneumonit, pleuritet, apendiciti, dhe smundjet e tjera q shoqrohen me
temperatur t lart dhe intoksikacion t organizmit. N shkaqet kryesor t aborteve spontane
bjn pjes : zhvillimi jo i plot i organeve genitale, infatilizimi dhe smundjet inflamatore
kronike t mitrs.
Abortin mund ta shkaktojn smundjet e zemrs, q shoqrohen me prishjen e qarkullimit t
gjakut, smundjet e gjndrave me sekrecion t brendshm hipertireodizmi, diabeti etj gjithashtu
avitaminozat mund t shkaktojn abortin.
Traumat, kontuzionet, frakturat mund t shkaktojn abortin si dhe gjendjet e paqndrueshme
emocionale dhe psiqike.
Abortin mund ta shkaktojn dhe helmimet e organizmit me plumb, oksid karboni, lnd t tjera
helmuese si dhe ekspozimi me lnd rntgeni.
Gjat abortit veza e fekonduar shkolitet gradualisht nga mitra dhe si pasoj dmtohen vazat e
gjakut n membrann deciduale t mitrs. Veza e fekonduar e shkolitur vdes dhe mbytet n
gjakun e dal. Nn ndikimin e kontraksioneve uterine dilatohet qafa uterine dhe del veza e
fekonduar plotsisht ose pjesrisht.
N lidhje me kontraksionet e mitrs gruaja ndjen dhimbje n fund t barkut dhe kto dhimbje
bhen m intensive kur shtatznia sht e madhe. N abortet e vogla dhimbjet nuk jan t
mdha ose nganjher mungojn fare. Aborti si rregull shoqrohet me hemoragji, sasia e t
cils ndryshon dhe varet nga fazat e zhvillimit t ktij proesi dhe nga mosha e shtatznis.
Aborti i vonshm zakonisht fillon si lindja : n fillim lmohet dhe dilatohet qafa e mitrs, del likidi
amniotik, lind fetusi dhe pastaj del placenta me gjith membranat. Hemoragjia vjen si shkak i
prishjes s proesit t shkolitjes dhe daljes s placents.

Dallohen kto forma klinike t abortit:
1) rrezik aborti ose abort imminens;
2) fillim aborti, abortus incipiens ;
3) aborti n dalje e sipr, aborti progrediens ;
4) aborti jo i plot, abortus incompletes;
5) aborti complet ;
6) aborti i pakryer, missed abortion.

Abort imminens : n kt faz t abortit veza e fekonduar sht e lidhur me mukozn uterine;
kjo lidhje mund t prishet vetm n nj pjes shume t vogl. Sekrecionet hemoragjike
mungojn ose jan shum t pakta, qafa e mitrs, sht e mbyllur, madhsia uterine i prgjigjet
moshs s shtatznis. Gruaja ndjen dhimbje n fund t abdomenit, q n abortet e vonshme
kan karakter kontraktues.
Me qetsi dhe mjekim t duhur shtatznia mund t ruhet. Si kusht i nevojshm pr kt sht
dhe rregjimi i shtratit pr dy tre jav. Progresteroni ngel mjekim adekuat.
Aborti incipient : n kt faz t dshtimit dhimbja n fund t barkut dhe sekrecionet me gjak
nuk jan t mdha por m t theksuara sesa n rrezikun e dshtimit. Veza e fekonduar shkolitet
n nj pjes jo t madhe. Cerviksi sht i shkurtuar por i mbyllur. N kt etap ne duhet t
marrim t gjitha masat pr t parandaluar humbjen e shtatznis. N qoft se hemoragjia
shtohet dhe aborti kalon n faz tjetr ather bhet kyretazhi i kavitetit uterin.

Aborti progredient : kjo faz e abortit karakterizohet me shkolitjen e plot t embrionit dhe me
zbritjen e tij npr kanalin cervical t hapur. Gjat ekzaminimit vaginal vrehet se kanali cervikal
sht i hapur, n t preket embrioni, polusi i poshtm i t cilit del n vagin. Ky abort,
veanrisht kur sht i vogl, shpeshher shoqrohet me hemoragji t madhe. Mjekimi
konsiston n kyretazhin e kavitetit uterin me ann e instrumenteve speciale. Kur aborti sht i
madh, kshillohet q t pritet dalja spontane e embrionit. Vetm ather kur hemoragjia sht e
madhe, plaset sakusi amniotik dhe pas daljes s embrionit ose fetusit, placenta nxirret me dor
ose me instrument.

Aborti jo i plot : n qoft se nj pjes e vezs s fekonduar ka dal, ndrsa pjesa tjetr ka
mbetur n kavitetin uterin flitet pr abort jo t plot. N uterus zakonisht mbetet membrana
amniotike, koriale, deciduale dhe placenta ose nj pjes e tyre. Aborti jo i plot shoqrohet me
hemoragji. Hemoragjia mund t jet e vazhdueshme, e moderuar ose e madhe, nganjher
dalin koagula gjaku, pjes membranash t mbetura n uterus. Kanali cervikal lejon nj gisht dhe
sht i hapur jo vetm orificiumi i jashtm por dhe ai i brendshm. Madhsia e mitrs nuk i
prgjigjet moshs s shtatznis, ajo sht m e vogl se nj pjes e vezs s fekonduar ka
dal jasht. Konsistenca e mitrs sht e but. Pr abortin jo t plot indikohet nxjerrja
instrumentale e mbeturinave embrionale ose fetale. Mbeturinat n kavitetin e mitrs mund t
shrbejn si shkak i hemoragjive dhe i smundjeve septike, q kan lidhje me infeksionin.
Prandaj, gruaja me diagnozn e nj aborti jo komplet drejtohet menjher tek mjeku. N rast se
gjendja e saj sht e rnd, thirret mjeku pr t dhn ndihmn e duhur n vend.

Aborti i plot ose komplet : aborti i plot ose i kryer sht ather kur e gjith veza e
fekonduar ka dal nga kaviteti i mitrs. N abortin e plot mitra kontraktohet, kanali cervical
mbyllet hemoragjia ndalohet .
Kur shtatznia sht e vogl, aborti i vogl vrehet m rrall se sa kur shtatznia sht e
madhe. Nga abortet e hershme n uterus zakonisht mbetet membran deciduale, bile dhe n
ato raste kur nga mitra ka dal veza e fekonduar e padmtuar. Mbetja e membrans deciduale
shkakton sekrecionet hemoragjike pr nj koh t gjat dhe zhvillimin e infeksionit (endometriti
decidual). Prandaj pas abortit t hershm kshillohet kyretazhi i kavitetit uterin me qllim q t
hiqet membrana deciduale.
N abortin komplet t vonshm nuk ka nevoj pr kyretazh.

Aborti i infektuar : kur zhvillimi i abortit spontan zgjat pr nj koh t gjat, shpeshher ndodh
penetrimi i mikrobeve nga vagina n uterus. Veanrisht i shpesht sht infektimi kur aborti
kryhet i provokuar ose n ambiente t paprshtatshme. Mikrobet q kan hyr ne uterus gjejn
ambient t favorshm pr tu zhvilluar. Ky ambient sht gjaku dhe pjesa e shkolitur e vezs s
fekonduar.
Mikrobet q kan hyr n uterus mund t japin dhe gjendje septike t gjeneralizuar dhe japin :
1) abort febril t pakomplikuar ;
2) abort febril t komplikuar ;
3) abort septik.
Aborti septik ka nj dekurs t zgjatur dhe t komplikuar.
Mjekimi sht nj situat e komplikuar pr mjekun : kyretazh, antibiotik, etj. Pritet pr daljen
spontane t pjesve t mbetura, sepse kyretazhi uterin mund t prhap edhe m tepr
infeksionin. Kyretazhi bhet vetm n ato raste kur hemoragjia sht n sasi t madhe q
rrezikon jetn e gruas.


Parandalimi i aborteve

Lufta kundr aborteve sht nj shtje q i prket shoqris. Pr profilaksin e aborteve nj rol
t madh luajn mamit si dhe punonjs t tjer t shndetsis.
Profilaksia e aborteve spontane qndron n zhdukjen e shkaqeve, q pengojn zhvillimin
normal t shtatznis. Konsultoret e grave mbajn n patronazh t gjitha grat shtatzna dhe
sidomos ato gra q hyjn n grup risk t ndryshm. Ktyre grave u kshillohet rregjim rigoroz
(pun e leht fizike, ushqim i pasur etj). Kshillohen q t largohen nga puna nqse ambienti i
puns prmban helme t ndryshme, ngritje peshash etj.