Diabeti

• Nëse diabeti nuk menagjohet si duhet ai

do të rezultojë me një vistër të gjërë të
komplikimeve të cilat kanë reperkusione
klinike, sociale dhe ekonomike
• Pacientët me diabet kanë nevojë për
këshilla edukative mjekësore, kujdesin për
ushqimin, për menagjimin e sëmundjeve
tjera përcjellëse dhe hipoglikeminë
• Rëndësi të madhe ka identifikimi i hipertensionit
dhe hiperlipidemisë dhe trajtimi i tyre, sepse
vetëm kontrolli i hiperglikemisë nuk do të jap
suksesin e pritur
• Ekziston një numër i madh i insulinave dhe
mjeteve përcjellëse
• Ekzistojnë 6 tipa të hipoglikemikëve oralë;
zgjedhja e tyre do të varet nga funksioni
veshkor, mosha dhe pesha
Etiologjia
 Terapia

• aktiviteti adekuat fizik, ushqimi i

shëndetshëm, ndërprerja e duhanit
Llojet e insulinave
(vazhdim)
 Antidiabetikët oralë
.
• Shumica e pacientëve kanë nevojë për
kombinimin e dy klasëve të AO
Edukimi i pacientëve
diabetik
Çrregullimet e ciklit menstrual
• Çrregullimet më të shpeshta të ciklit
menstrual janë në fillimin e vendosjes së tij
• Sindroma më e rëndë premenstruale
shfaqet te gratë e moshës 30 – 40 vjeç
• terapia është e ndryshme si edhe vet
etiologjia e këtij sindromi
• Trajtimi i dismenoresë varet nga tipi i saj –
primare apo sekondare: NSAID,
kontraceptiv oralë, progesteron
• Trajtimi i menoragjisë varet nga shkaktarët
të cilët e kanë shkaktuar
• Endometrioza mund të trajtohet me
metoda kirurgjike
Menagjimi i PMS
(vazhdim)
Dismenoreja
 Barnat në shtatzëni dhe
gjidhënie

1. Nëse ka mundësi të shmangen barnat dhe

mundësisht trajtimi të bëhet me metoda tjera
jofarmakologjike
2. Të shmangen barnat në trimestrin e parë nëse
ka mundësi
3. nëse barnat duhet të jepen – mundësisht të
jepen në dozën sa më të ultë të mundshme dhe
sa më shkurt
4. Të zgjedhen barnat për të cilat ka siguri relative
 Gjidhënia
1. Nëse ka mundësi të shmangen të gjitha barnat
2. Të merren barnat që kanë efekte më të pakta të
padëshiruara
3. të shmangen dozat e larta dhe sa më shkurt që
është e mundshme
4. Nëse ka mundësi doza e barit të merret pas
gjidhënies
5.Nëse merren barnat inkompatibile me gjidhënien
– qumshti duhet të derdhet.
6. Gjithnjë të vlerësohet rreziku potencial për
fëmiun dhe beneficioni për nënën.
Zhvillimi prenatal
• Preembrionike, embrionike dhe fetale
– Preembrionike – 17 ditë nga koncepcioni
– Embrionike – 18 – 56 ditë
– Fetale – 8 – 38 javë
• Substanca teratogjene interferon me
zhvillimin dhe rritjen normale të frytit duke
dhënë defekte në lindje
• Dismorfogjeneza – malformim i
strukturave trupore
• Anomali kongjenitale – të shkaktuara nga
defektet e gjeneve
• Disa defekte shihen në lindje, ndërsa të
tjerat shumë më vonë (alkooli)
 FARMAKOTERAPIA GJATË
SHTATZËNISË
• Gjithnjë duhet të merret në konsiderim mundësia
që të shkaktohen efekte të dëmshme në fryt nga
barnat të cilat i jepen nënës gjatë shtatzënisë.
• Rreth 35% e grave marrin barna gjatë
shtatzënisë së paku një herë, ndërsa rreth 6%
marrin gjatë trimestrit të parë (këtu nuk futen
kripërat e hekurit, acidi folik dhe vitaminat).
• Barnat më të shfrytëzuara gjatë
shtatzënisë janë analgjetikët,
antimikrobikët dhe antacidët.
• Në këtë gjendje barnat mund të jepen
vetëm në rastet kur benefiti për nënën
është më i madh sesa rreziku për frytin
dhe vetëm ato për të cilat ekziston
dëshmia se nuk kanë efekt të dëmshëm.
Ndryshimi i farmakokinetikës gjatë shtatzënisë

• Në përgjithësi nuk ka ndryshim të

farmakokinetikës me përjashtim ndoshta të
rritjes së shkallës së absorbimit për shkak të
vonesës në shprazjen gastrike, mirëpo edhe
vjelljet mund ta ndryshojnë administrimin e barit.
• Gjatë shtatzënisë rritet volumi i plazmës
për 50%, ndërsa sasia e ujit për 20%.
– Kjo do të ndikojë që barnat të cilat kanë volum
të ult të distribuimit tani ai do të rritet në
mënyrë sinjifikante, megjithate kjo nuk mund
të ketë konsekuanca të mëdha klinike sepse
rritja e volumit të distribuimit e rritë edhe T ½
p.sh. te fenitoina do të rritet volumi i
distribuimit, por bjen klirensi dhe lidhja për
proteina plazmatike, që tregon se duhet
kujdes i shtuar në interpretimin e rezultateve
të koncentrimit plazmatik dhe të dozimit.
• Metabolizmi - Për shkak të pamundësisë së
eksperimentimit me barna gjatë shtatzënisë nuk
ka mjaft të dhëna lidhur me ndryshimin e
metabolizmit gjatë shtatzënisë, megjithate është
konstatuar se gjatë shtatzënisë rriten proceset
oksidative, prandaj ka mundësi të rritet shkalla e
klirensit për disa barna gjatë shtatzënisë.
• Për shkak të rritjes së metabolizmit dhe
reduktimit të lidhjes për proteina ka mundësi të
rritet klirensi i fenitoinës.
• Ekskretimi – në shtatzëni rritet shkalla e
filtrimit glomerular për rreth 70%, prandaj
barnat të cilat eliminohen përmes
veshkave eliminohen më shpejt.
• Për digoksinë dhe litium, si dhe për
ampicilinë duhet të rritet doza dhe
monitorimi i koncentrimit do të jetë me
ndihmesë të madhe.
Teratogjeneza

• Teratogjeneza është zhvillimi i abnormaliteteve

në fetus si përgjigje në efketin e barit të marrur
gjatë fazës së hershme të shtatzënisë.
• Marrja e informatave lidhur me rrezikun e
teratogjenezës te njeriu është mjaft e vështirë,
mirëpo në këtë aspekt ndihmon marrja e
informatave nga modeli animal, edhepse
rezultatet negative në këtë model apsolutisht
nuk japin garancion se ato nuk do të ndodhin në
modelin human.
• Shkalla e efekteve teratogjene spontane është 1
– 2% të shtatzënive.
• Dihet se periudha më kritike për
teratogjenezë është ajo nga java e 2 deri
në të 8, si periudhë e organogjenezës.
• Në këtë periudhë barnat mund të japin
deformitete strukturale, ndërsa në fazat e
mëtejme barnat mund të afektojnë rritjen,
zhvillimin dhe integritetin e strukturave
trupore në veçanti të trurit.
• Të gjitha barnat që merren nga gruaja jo
shtatzënë dhe të cilat deponohen në organizëm
ose lirohen ngadal në periudhën e shtatzënisë
dhe gestacionit mund të jenë me rrezik të madh
p.sh. retinoid etretinati i cili merret për trajtimin e
akneve dhe psoriazës dhe i cili është
dokumentuar si teratogjen, mund të akumulohet
në indin adipoz subkutan nga i cili lirohet shumë
ngadal;
– femrat të cilat i shfrytëzojnë këto preparate
këshillohen që të mos mbeten shtatzëna së paku 2
vjet pas ndërprerjes së marrjes.
Efektet e padëshirueshme të barnave në fetus në
fazat e vonshme të shtatzënisë

• Disa barna nuk janë teratogjene por kanë efekte

të padëshirueshme në fryt nëse merren gjatë
fazave të vonshme të shtatzënisë.
• Këtu futen edhe barnat të cilat merren
menjëherë para lindjes ose gjatë lindjes dhe të
cilat krijojnë probleme te neonati.
• Disa nga këto barna duhet të shmangen edhe
gjatë shtatzënisë së hershme e disa gjatë gjithë
shtatzënisë.
• Aspirina – edhepse nuk është vërtetuar,
sugjerohet se mund të jetë teratogjen në fazat e
hershme të shtatzënisë, ndërsa nëse merret në
fazat e vonshme të shtatzënisë mund të
çvendosë bilirubinën fetale nga proteinat
plazmatike dhe të shkaktojë kernikterus, ndërsa
nëse merret gjatë javës së fundit të shtatzënisë
mund të shkaktojë gjakosje të mëdha gjatë
lindjes por edhe te neonati.
• Doza të ulta të aspirinës si antiagregues janë
dhënë për prevencën e preeklampsisë, por
rezultatet nuk kanë qenë inkurajuese
• Aminoglikozidet – Për shkak të veprimit në
nervin e tetë, mund të shfrytëzohet vetëm
nëse apsolutisht është esencial.

• Antitiroidët – mund të shfrytëzohet gjatë

shtatzënisë por vetëm në gjysmë të dozës
së zakonshme.
• Benzodiazepinat – Këto të marrura rreth kohës së lindjes
mund të shkaktojnë “floppy infant syndrome” që
shoqërohet me hipotoni muskulare, hipotermi, vështirësi
respiratore dhe vështirësi në thithje.

• Antikoagulantët oral – Duhet të shmangen gjatë gjithë

shtatzënisë

• Hipoglikemikët e grupit të sulfoniluresë – mund të

shkaktojnë hipoglikemi fetale dhe neonatale
• Petidina – nuk është i indikuar si analgjetik gjatë lindjes, mirëpo nuk
guxon të jepet në doza të larta.
• Deprimimi respirator te neonati mund të mënjanohet me dhënien e
naloksonit.
• Bebet e nënave që kanë marrë narkotik mund të manifestojnë
sindromin e abstinencës, në veçanti nëse kanë marrë edhe
nalokson.

• Sulfonamidet – Shumica e sulfonamideve duhet të mënjanohen

gjatë trimestrit të tretë, sepse e çvendosë bilirubinën nga lidhja për
proteina plazmatike dhe mbetet bilirubina e lirë e cila mund të
veprojë edhe në ganglionet bazale në tru.
• Tetraciklinat - duhet të shmangen gjatë
gjithë shtatzënisë.
• Diuretikët tiazidik - nuk duhet të jepen
veçanërisht në fazën e fundit të
shtatzënisë sepse japin trombocitopeni te
neonati.
Barnat e sigurta në shtatzëni

• Kriprat e hekurit,
• acidi folik,
• meklozina dhe ciklizina si antiemetik,
• paracetamoli si analgjetik,
• penicilinat nga antibiotikët,
• heparina,
• insulina