15-17.
YY FELSEFESİ Kartezyen felsefe: Bilimsel bilgiyi, fiziği,
Ortaya çıkışı
- Çeviri faaliyetleriyle uğraşılmıştır.
- Bu dönemde bilimsel çalışmalar önem
kazanmaya başlamıştır.
- Rönesans’la birlikte İtalya bilim, sanat
ve felsefi düşüncenin merkezi haline
gelmiştir.
- Rönesans’la birlikte skolastik
düşüncenin etkisi kırılmaya başlamış,
modern düşünce gelişmiştir.
- Aristoteles’in ve İbn-i Sina’nın eserleri
daha çok önem görmüştür.
- Akıl- iman- inanç ilişkisi kırılmış, akıl
ön plana çıkmıştır.
Modern düşüncenin özellikleri
- Rönesans’la birlikte başlayan ve bilimi
ön plana çıkarak düşünceye modern
düşünce denir.
- Bilimsel çalışmalar ön plandadır.
- Bilgi en büyük güçtür.
- Felsefe bilimsel düşünceyi
geliştirmede etkili olmuştur.
- Doğa, deneysel çalışmalar ön
plandadır.
- Kilisenin etkisi kırılmıştır.
- Toplumsal kurallarda din değil hukuk
etkilidir.
- Bu dönem felsefesinde etkili konular:
bilimsel yöntem, hümanizm, kartezyen
felsefe ve hukuk felsefesidir.
15-17. yy. Felsefesinde Ele Alınan
Problemler
Hümanizm: Kişiyi, öznelliği, bireyselliği
vurgulayan, kişinin özgürlüğü, saygısı, sevgisi
gibi konuları temele alan düşüncedir.
Bilimsel Yöntem: Güvenilir bilgi için bilimsel
yöntem bu dönemin temel bilgi kaynağı
olmuştur. Bilimde kullanılan deney, gözlem ve
bilimsel yöntem bilimin kullandığı yöntemler
olarak karşımıza gelir. Bilimsel yöntem veri
toplama, hipotez, gözlem/ deney yapma, teori
ve yasa şeklindedir.
matematiği önceleyen felsefi düşüncedir. İlk
kez 17. Yy. filozofu Descartes tarafından
geliştirilmiştir.
Descartes: Bilimsel yöntem etkisinde aklı
öncelemiş ve dini düşünceye de akla uygun
şekilde yer vermiştir. Descartes, şüpheyi metot
olarak kullanmış ve bu sayede şüphe
edilmeyecek en temel şeyin özne olduğunu
ispat etmiştir. O bu düşüncesini,
“Düşünüyorum; o halde varım.” Çıkarımıyla
ifade etmiştir. Böylece Descartes’la birlikte
özne temelli felsefe gelişmiştir. Descartes bu
düşüncesinde hareketle Tanrı’yı öznedeki
Tanrı tanımından hareketle kanıtlar. Ona göre
Tanrı sonsuz ve soyut töz olarak sonlu
varlıkları yaratmıştır. Sonlu varlıklar evrendeki
her şeydir.
İnsanın ise iki niteliği vardır: düşünme ve yer
kaplama. Ruh düşünür, beden yer kaplar. Ruh
insanın soyut tözü, beden ise somut tözüdür.
(Descartes bu düşüncesiyle varlık felsefesinde
düalist düşünceye dâhil edilir.) Descartes’in bu
düşünceleri daha sonraları epistemolojik ve
ontolojik problemlerin doğmasına sebebiyet
vermiştir.
Hukuk Felsefesi: 2-15. Yy’da yönetimde
dinin etkisi vardı. Yöneticiler kiliseden onay
alırdı. Ancak modern dönemle birlikte
kilisenin etkisi kırılmaya başlayınca Avrupa’da
feodalite yerine monarşik yönetim başladı.
Modern döneme geçişle birlikte devletin nasıl
ortaya çıktığı, iktidarın kaynağını nereden
aldığı, egemenliğin kullanılış biçimlerinin
neler olduğu, ideal yönetim biçiminin nasıl
olması gerektiği gibi sorulara cevaplar
aranmaya başlandı.
- Machiavelli: Devletlerin/ iktidarın
amaca ulaşmak için denedikleri her
yolun mübah olduğunu düşünmüş,
döneminin monarşi işleyişini ve iktidar
konumunu “Prens” adlı eserinde
işlemiştir.
- Hobbes: Devletin nasıl oluştuğu
sorusuna cevap üretmeye çalışan 17.
1
 Yy filozofudur. Eserinin adı ise
Leviathan’dır. Hobbes, bu eserinde
devletin olmadığı durumdan devletin
nasıl kurulduğu ve nasıl yönetileceği
ile ilgili konular üzerine
yoğunlaşmıştır. Ona göre her insan
doğuştan bencil (egoizm) olduğundan
devletin olmadığı durumda insanlar
arasında güvensizlik ve çatışma ortamı
vardır. Bu güvensizlik ortamında
herkes kendi menfaati yönünde
davranırken bir başkasına zarar
verecek şekilde hareket eder. o bu
durumu “insan insanın kurdudur”
sözüyle ifade eder. Bundan kurtuluş
insanların kendi aralarında
imzalayacakları bir sözleşme ile
olacaktır. İnsanlar bireysel haklarından
vaz geçerek toplumsal güvenliği
sağlayacak bir iktidara haklarını
devreder. İktidar ise insanlarla baş
edebilmek için ülkeyi monarşiyle
yönetmelidir.
Ütopya: Hayali toplumsal düzen anlamına
gelir. Arzu edilen ütopyalar ve korku
ütopyaları vardır.
a) Korku ütopyaları: Mevcut düzendeki
sorunlardan hareketle ulaşılacak sonun
daha kötü olacağını ön gören
ütopyalardır.
- A. Huxley “Cesur Yeni Dünya”:
teknolojinin insanlığı ele geçirdiği,
düşünmeyen, sorgulamayan bir
toplumu anlatır.
- G. Orwell “1984”: Zorba bir
yönetimde, insanlar arasındaki
değerlerin kaybolduğu, düşünmeyen
eğitimsiz bir toplumda, güvensiz bir
yönetimi anlatır.
b) Arzu edilen ütopyalar: Mevcut
düzendeki sorunlardan hareketle bu
sorunların giderilerek daha iyi bir
toplumun nasıl olması gerektiğini konu
edinen ütopyalardır.
-Platon “Devlet”: Yöneticinin filozof
olduğu aristokrat, sınıflı ve eğitimli bir
toplum inşa eder. Üç sınıf vardır:
Yönetici, işçi ve bekçi. Her sınıf
devletçe belirlenen yaşam boyu
eğitime tabiidir. Para değil eğitim,
bilgi kıymetlidir.
- Farabi “El Medinetü’l Fazıla”:
Yöneticinin din adamı ve bilgin
olduğu, insanların eğitimle uğraştığı ve
Kur’an’da yazan emir ve yasakları
yerine getirerek mutlu olduğu erdemli
bir toplumu anlatır.
- T. More “Ütopya”: Demokratik ve
sosyal bir toplum için yöneticilerin din
adamı ve bilgin kimseler olması
gerektiğini, toplumun yaşam boyu
eğitimle, bilim ve sanat üreterek
kültürlü bir toplum olabileceğini
anlatır.
15-17. YÜZYILDAKİ BİLİMSEL
ÇALIŞMALAR
Nicolaus Kopernik: Astronomi ile ilgilenmiş,
güneş sistemine ilişkin önemli tespitler
yapmıştır. Dünya ve diğer gezegenlerin güneş
etrafında döndüğünü ve dünyanın aynı
zamanda kendi ekseni etrafında döndüğünü
ileri sürmüştür.
Francis Bacon: Aristoteles’in tümdengelimine
karşın bilimsel yöntemde kullanılan
tümevarımı savunmuştur. Doğayı bilimsel
yöntemlerle açıklamaya çalışmıştır.
Not: Bacon yaşadığı döneminin düşünce
değişimini “Bilgi en büyük güçtür.” Sözüyle
insanlığın bilime ve bilgiye yönelmesinin
önemi ve gereğini vurgular.
Isaac Newton: Fiziğin en önemli yasalarından
biri olan hareket yasalarını ortaya koymuş,
yerçekimi kanunu ispat etmiştir. Bu doğrultuda
nesnelerin kütleleri, hareketleri ve çekimleri
arasındaki ilişkiyi formülüze etmiş,
açıklamıştır.
Galileo Galilei: Eylemsizlik ilkesini ve yere
düşme yasalarını açıklayan Galileo, aynı
2
zamanda dünyanın yuvarlak olduğunu da ispat
etmiştir.

Not: Dönemin önemli filozoflarından Le İbniz,

mantık disiplininde aklın ilkelerinden biri olan
yeter sebep ilkesini geliştirmiştir. Ayrıca
matematiksel belirlenim çerçevesinde
geliştirdiği monad öğretisiyle tüm varlıkların
monadlardan oluştuğunu düşünmüştür.
Monadlar sayısızdır, şekilsizdir, bir olanı ifade
eder, varlığın özü yani tözdür.