Madame Butterfly 

(wł. Madama Butterfly) – opera w trzech aktach Giacoma Pucciniego z 1904 roku na

podstawie noweli Madame Butterfly amerykańskiego prawnika i pisarza, Johna Luthera Longa (1861–
1927). Autorami włoskiego libretta są Luigi Illica (1857–1919) i Giuseppe Giacosa (1847–1906). Jest
chronologicznie ostatnią z trzech najbardziej znanych oper Pucciniego.
Akcja rozgrywa się w Nagasaki w 1904 roku. Opera przedstawia historię japońskiej dziewczyny, która
bierze ślub z amerykańskim oficerem marynarki wojennej. Krótko po ceremonii oficer odpływa do swojej
ojczyzny, zostawiając żonę samą i obiecując jej, że kiedyś wróci. Do ważniejszych arii zalicza się Un bel dì,
vedremo.
Światowa prapremiera odbyła się 17 lutego 1904 roku w mediolańskiej La Scali (Teatro alla Scala di
Milano) pod dyrekcją Cleofonte Campaniniego. Opera spotkała się z negatywnym odbiorem u krytyków.
Kilka miesięcy później, po naniesieniu poprawek, miała miejsce druga premiera, która spotkała się z
uznaniem publiczności. Madame Butterfly jest jedną z najczęściej wystawianych oper na świecie i była
wielokrotnie ekranizowana. Bohaterów na przestrzeni lat grali m.in.: Renata Tebaldi, Maria Callas, Mirella
Freni, Beniamino Gigli i Jussi Björling.

Spis treści

• 1 Historia powstania dzieła

• 1.1 Libretto

• 1.2 Muzyka

• 1.3 Pierwowzór

• 2 Osoby

• 3 Treść

• 3.1 Kontekst historyczny

• 3.2 Akt I

• 3.3 Akt II

• 3.4 Akt III

• 4 Losy sceniczne

• 4.1 Premiera

• 4.2 Dalsze losy

• 4.3 Odbiór

• 5 Postać Cio-Cio-San

• 6 Nagrania
• 7 Adaptacje

• 8 Uwagi

• 9 Przypisy

• 10 Bibliografia

• 11 Linki zewnętrzne

Historia powstania dzieła[edytuj | edytuj kod]

W 1900 roku prapremierę miała poprzednia opera Pucciniego Tosca. Sztuka szybko zdobyła popularność,
a jej kompozytor był zajęty wystawianiem jej w różnych krajach. Szukając tematu na kolejną operę,
kompozytor sięgnął ponownie po dramat Peleas i Melisanda Maeterlincka, a także powieści Grzech
księdza Mouret Zoli, Ostatni Szuan Balzaca, Wieża Nesle Dumasa, Wspomnienia z domu
umarłych Dostojewskiego, Dzwonnik z Notre Dame i Nędznicy Hugo, Cyrano de Bergerac Rostanda i Adolf
 Constanta[1].
Latem 1900 roku kompozytor pojechał do Londynu na brytyjską premierę Toski w Royal Opera House. W
tym czasie dramatopisarz David Belasco (1853–1931) wystawiał swoją sztukę Madame Butterfly: A
Tragedy of Japan w Duke of York’s Theatre[2]. Pomimo nieznajomości angielskiego Puccini zdecydował
się zobaczyć sztukę. Według wspomnień Belasco, kompozytor siedział w jednym z pierwszych rzędów. Po
zakończeniu spektaklu, gdy opuszczono kurtyny, Puccini poszedł za kulisy, objął autora i poprosił o prawa
do adaptacji. Belasco, widząc u niego łzy w oczach, zgodził się i powiedział, że może wprowadzić dowolne
zmiany w jego sztuce. Kolejna opera Pucciniego Dziewczyna ze Złotego Zachodu także bazuje na sztuce
Belasco[2].

Libretto[edytuj | edytuj kod]
Po podpisaniu kontraktu kompozytor zaczął komponować arie. Podobnie jak w przypadku dwóch
poprzednich oper, Cyganeria i Tosca, za pisanie libretta odpowiedzialny był duet Luigi Illica i Giuseppe
Giacosa. Wzorując się na włoskim przekładzie książek Madame Butterfly Johna Longa i Pani
Chryzantem Lotiego (1850–1923), na których bazowała sztuka Belasco, Illica ukończył akt I na wiosnę
1901 roku[3]. Ta wstępna wersja opiera się głównie na książce Lotiego i różni się od kolejnych wydań
libretta. Przykładowo główny bohater Pinkerton i konsul Sharpless śmieją się i drwią w oczekiwaniu na Cio-
Cio-San i jej ślub z Pinkertonem[4].
Podobnie jak Long i Belasco, Puccini nigdy nie był w Japonii. Szczęśliwie dla kompozytora w 1902 roku
odwiedziła go Mme Ohyama, żona japońskiego ambasadora we Włoszech. Podczas wizyty zaśpiewała mu
kilka pieśni ludowych i powiedziała, że wyśle mu nuty z muzyką japońską. Jednocześnie nie spodobało jej
się imię księcia Yamadori, które określiła jako żeńskie. Ostatecznie kompozytor nie zmienił imienia
bohatera[4].
W 1902 roku Puccini zażądał skreślenia aktu rozgrywającego się w konsulacie i powrócenia do wersji
dwuaktowej. W początkowej wersji, tej wystawionej w Mediolanie, Butterfly miała dwójkę dzieci. W wersji
poprawionej było jedno[5]. Giacosa początkowo sprzeciwił się wyrzuceniu całego aktu, jednak ostatecznie
zgodził się na zmiany[6]. Po wypadku samochodowym kompozytora, w którym złamał sobie nogę[4], do
prac powrócono wiosną 1903 roku, a całość ukończono 27 grudnia[6].
Muzyka[edytuj | edytuj kod]

Strona z libretta

Opera zawiera elementy orientalistyczne w tym popularną w krajach azjatyckich skalę pięciostopniową.

Butterfly swoją pierwszą arię (Ancora un passo) kończy wysokim D, najwyższą nutą Pucciniego napisaną
pod sopran. Duet głównych bohaterów pod koniec aktu pierwszego jest najdłuższym tego typu utworem w
twórczości kompozytora[7]. Arturo Toscanini, dyrygent poprzednich oper Pucciniego, wybrał do roli
tytułowej swoją kochankę Rosinę Storchio, a rolę dyrygenta oddał Campaniniemu. Wiele lat po premierze
przyznał, że w jego ocenie dwa długie akty to był zły pomysł, jednak nie konsultował tego z twórcami przed
premierą[6]. Puccini wkomponował do opery fragmenty utworów japońskich, które dostał od żony
ambasadora. Były to m.in.: Kimi-ga-yo (hymn), Echigo-jishi (rodzaj regionalnej melodii ludowej z prowincji
Echigo, ob. prefektura Niigata) oraz Miyasan, Miyasan (Miya-san, pieśń wojskowa)[8].

Pierwowzór[edytuj | edytuj kod]
W 1887 roku wydano książkę Pani Chryzantem. Jej autor Pierre Loti był francuskim oficerem marynarki i
opisywał swoje doświadczenia z różnych części świata. Jego książki miały charakter autobiograficzny i
zawierały elementy orientalizmu. Powieść opisuje historię jego małżeństwa z Japonką z Nagasaki. W
swojej książce autor wywyższa rasę białą, a Japończyków przyrównuje do zwierząt. Książka okazała się
sukcesem, miała ponad 20 wydań i przetłumaczono ją na inne języki, w tym angielski i włoski. Będąc jedną
z pierwszych powieści opisujących Japonię dla europejskiego czytelnika, Pani Chryzantem stała się
wyznacznikiem wiedzy na temat kultury Wschodu na wiele lat. Sześć lat po premierze, w 1893 roku
powstała pierwsza adaptacja operowa Madame Chrysanthème Messagera[9].

Amerykański magazyn literacki „The Century Magazine” w numerze ze stycznia z 1898 roku zawierał 19-
stronicową nowelę Madame Butterfly Johna Luthera Longa. Long, pracujący jako prawnik w Filadelfii,
beletrystyką zajmował się hobbystycznie. Według większości literaturoznawców podczas prac Long
bazował na listach swojej siostry Jennie Correll, która mieszkała w Nagasaki w latach 1892-1897. Profesor
Brian Burke-Gaffney z Nagasaki Institute of Applied Science zauważa, że książka Lotiego mogła jednak
stanowić główne źródło inspiracji. W porównaniu z dziełem Lotiego wiele postaci zostało zachowanych, ale
zmieniono im imiona; oficer Loti to Pinkerton, swat Kangourou to Goro, a służąca Oyouki to Suzuki.
Niektóre fragmenty wyglądają podobnie np. w początkowej scenie, kiedy statek wpływa do portu w
Nagasaki, dwóch mężczyzn na pokładzie rozmawia o znalezieniu żony w mieście. Dalej w swojej książce
Burke-Gaffney ocenia, że nowela Longa jest mniej rasistowska, ale zawiera błędy w tłumaczeniu nazw
japońskich[10].
Na wiosnę 1900 roku amerykański dramaturg David Belasco wydał farsę Naughty Anthony, która została
źle odebrana przez krytyków. Próbując szybko odzyskać pieniądze, postanowił zaadaptować nowelę, którą
dostał wcześniej od przyjaciela. Nad sztuką pracował przez dwa tygodnie, w czasie których stworzył m.in.
kostiumy i rekwizyty. Belasco współpracował z Longiem podczas prac nad dialogami. Madame Butterfly: A
Tragedy of Japan sztuka w jednym akcie miała swoją premierę 5 marca w nowojorskim Herald Square
Theatre z Blanche Bates w roli głównej bohaterki. Dzieło zawiera 14-minutową scenę, w której Butterfly.
siedząc w jednym miejscu, czeka na powrót Pinkertona. W jej trakcie bohaterka nie wypowiada żadnych
słów, a tło zmienia kolor, pokazując upływ czasu. Sztuka jest uznawana za jedną z ważniejszych w dorobku
Belasco[11].

•
Pierre Loti
 

•
John Luther Long
 
 •
David Belasco

Osoby[edytuj | edytuj kod]
Rola[12] [13]
Występujący podczas
Występujący podczas
prapremiery (Mediolan),
premiery (Brescia),
Głos 17 lutego 1904
28 maja 1904 (Dyrygent:
(Dyrygent: Cleofonte
Cleofonte Campanini)
Campanini)

Butterfly (Cio-Cio-
sopran Rosina Storchio Sołomija Kruszelnyćka
San)
B.F.
Pinkerton[a], poruczni
tenor Giovanni Zenatello Giovanni Zenatello
k marynarki wojennej
USA
Sharpless, konsul
baryton Giuseppe De Luca Virgilio Bellatti
amerykański
Suzuki, służąca Cio-
mezzosopran Giuseppina Giaconia Giovanna Lucaszewska
Cio-San
Goro, japoński swat tenor Gaetano Pini-Corsi Gaetano Pini-Corsi
Książę Yamadori tenor
Bonza, wuj Butterfly bas
komisarz cesarski bas
Urzędnik stanu
bas
cywilnego
Yukuside, wuj
bas
Butterfly
matka Butterfly mezzosoprano
ciotka Butterfly sopran
kuzynka Butterfly sopran
Kate Pinkerton mezzosoprano
Treść[edytuj | edytuj kod]
Kontekst historyczny[edytuj | edytuj kod]

Widok Dejimy w zatoce Nagasaki

W 1543 roku pierwszy portugalski statek dopłynął do wybrzeży Japonii, co dało początek handlowi
morskiemu z Europą. Jedyny dostęp do handlu towarem z Europy uzyskała Holenderska Kompania
Wschodnioindyjska. Wszelkie transakcje i wymiany miały miejsce na wyspie Dejima[b]. Wyspa ta została
sztucznie usypana w 1634 roku w celu przyjmowania i nocowania pracowników ze statków, jednocześnie
będąc odcięta od reszty Japonii. Pobliskie domy publiczne wysyłały na wyspę swoje kobiety pracujące tam
jako służące albo prostytutki. Europejczycy mogli także wynajmować kobiety jako „żony” na okres od kilku
dni do kilku lat[14].
Na statkach przypływali także chrześcijańscy misjonarze, którzy zamieszkali w Nagasaki. Rządzący
krajem ród Tokugawa, bojąc się szybkiego rozprzestrzeniania chrześcijaństwa, zdecydował się na izolację
kraju, która miała miejsce w latach 1634–1854[14]. Po ponad 200 latach izolacji kraju, w 1854 roku
marynarka wojenna USA wymusiła na rządzie Japonii podpisanie tzw. traktatu nierównoprawnego. Na jego
mocy obcokrajowcy mogli podróżować i handlować z Japonią[15]. Po upadku siogunatu Tokugawa w 1867
roku władzę przejął cesarz Mutsuhito i wraz z nowo wybranym rządem zaczął modernizację kraju[16].

Akt I[edytuj | edytuj kod]

Szkic lokacji do pierwszego aktu

Początek XX wieku. W porcie w Nagasaki cumuje okręt marynarki Stanów Zjednoczonych „Abraham
Lincoln”. Młody porucznik Benjamin Franklin Pinkerton szuka rozrywki. Stręczyciel Goro pokazuje mu jego
nowy dom, a w nim przyszłą małżonkę piętnastoletnią gejszę Cio-Cio-San (jap. Chōchō-san, pani Motyl) i
jej służącą Suzuki. Pinkerton poznaje amerykańskiego konsula Sharplessa, który twierdzi, że dziewczyna
jest w nim naprawdę zakochana, podczas gdy Pinkerton związek z Japonką traktuje nie do końca
poważnie[17].
Młoda narzeczona, przygotowując się do ślubu z Amerykaninem, przyjmuje potajemnie chrzest. Jej wuj
Bonzo, który odkrył tę zdradę japońskiej tradycji, przybywa na miejsce ceremonii i oskarża bratanicę o
wiarołomstwo. Burzy to przebieg ceremonii, a zaproszeni goście opuszczają nowożeńców. Młodzi mimo to
razem spędzają noc poślubną[17].

Akt II[edytuj | edytuj kod]

Gdy Pinkerton wypływa z powrotem do Ameryki, obiecuje swej japońskiej żonie, że wróci, gdy rudziki uwiją
nowe gniazda. Po trzech latach od wypłynięcia Suzuki zaczyna zastanawiać się, czy Pinkerton
kiedykolwiek wróci, na co Cio-Cio-San reaguje swoją głęboką wiarą i ufnością do męża (aria Un bel dì,
vedremo). Do samotnej żony przychodzi konsul z listem od porucznika. Cio-Cio-San żali się na swój los,
Goro staje się coraz bardziej natarczywy, prezentując jej kolejnych kandydatów na męża. Ostatnim z nich
jest bogaty książę Yamadori. Goro przypomina, że porzucenie męża równa się rozwodowi, jednak Cio-Cio-
San upiera się przy prawie amerykańskim[17].
Kiedy bohaterka zostaje sam na sam z konsulem, ten zaczyna czytać jej list od Pinkertona mówiący o jego
powrocie do Nagasaki. Cio-Cio-San, nie potrafiąc opanować swojego szczęścia, przerywa konsulowi.
Sharpless, wiedząc o amerykańskiej żonie Pinkertona, pyta Butterfly, co zrobiłaby, gdyby mąż jednak nie
wrócił, na co Butterfly odpowiada, że musiałaby wrócić do bycia gejszą lub popełniłaby samobójstwo.
Dodatkowo wyjawia mu, że ma syna z Pinkertonem. Konsul, widząc, w jakiej jest sytuacji, prosi o ponowne
rozważenie kandydatury księcia Yamadori. Wierna Butterfly prosi konsula o wyjście. W porcie pojawia się
okręt „Abraham Lincoln”. Butterfly razem ze służebną dekorują dom kwiatami z ogrodu i stroi syna w
najlepsze ubrania; robi trzy dziury w ścianie, aby śledzić z ukrycia przybycie męża. Suzuki i chłopiec
zasypiają, podczas gdy Butterfly czuwa w oczekiwaniu na męża[17].

Akt III[edytuj | edytuj kod]

Pinkerton wraca do Japonii i w towarzystwie konsula idą do domu Butterfly. Suzuki witając gości, dostrzega
kobietę w ogrodzie i domyśla się, kim ona jest. Pinkerton, widząc dom ozdobiony kwiatami, nie wie, co ma
zrobić. Przypłynął w celu zabrania dziecka i wychowania go w kulturze amerykańskiej. Targany wyrzutami
sumienia ucieka z domu. Butterfly, słysząc gości, wchodzi do pokoju. W rozmowie ze służącą dowiaduje
się wszystkiego. Jest w stanie oddać syna, ale pod warunkiem, że Pinkerton przyjdzie po niego osobiście.
Cio-Cio-San prosi Suzuki o zabranie dziecka do drugiego pokoju i zaopiekowanie się nim[17].
Będąc już sama, klęka na podłodze, wyjmuje sztylet należący do jej ojca i zadaje sobie śmiertelną ranę.
Przed jej śmiercią do izby wbiega dziecko, nieświadome, że może tylko pożegnać się z matką. Do
pomieszczenia wpadają Pinkerton i Sharpless, a Butterfly ostatni raz patrzy na swojego syna i umiera[17].
 •
Książę Yamadori
 

•
Cio-Cio-San
 

•
Dziecko Butterfly

Losy sceniczne[edytuj | edytuj kod]

Premiera[edytuj | edytuj kod]
Prapremiera uznawana jest za najgorszą w historii Pucciniego. Negatywny odbiór jest czasami określany
jako celowy zabieg wywołany przez jednego z konkurentów Ricordiego np. wydawnictwo Sonzogno. Po
fiasku prapremiery Ricordi zwrócił teatrowi pieniądze. Większość redaktorów chłodno przyjęła operę,
jednak kilka redakcji sugerowało jedynie drobne poprawki[6].
Za jedną z przyczyn niepowodzenia prapremiery uznaje się nietrafione obsadzenie Cio-Cio-San Rosiną
Storchio. Burke-Gaffney z uniwersytetu w Nagasaki uważa, że Storchio swoim wyglądem nie przypominała
gejszy. Podczas występu jedna osoba z widowni zawołała obelżywie pod adresem bohaterki[6]. Wiatr na
scenie spowodował, że kimono Storchio zaczęło falować, a kilka osób na widowni żartowało, że bohaterka
wygląda, jakby była w ciąży. Dwójka dzieci występujących na scenie zaczęła się gonić. Na początku aktu
drugiego, kiedy orkiestra grała dźwięki ptaków, kilku krzykaczy zaczęło imitować odgłosy krowy i koguta.
Na koniec opery, podczas opuszczania zasłony, słychać było buczenie i gwizdanie z widowni[5].

Dalsze losy[edytuj | edytuj kod]

Autograf Pucciniego, Paryż 1908

Ogród Glovera, Nagasaki, pomnik Miury

Ogród Glovera, Nagasaki, pomnik Pucciniego

Puccini zmienił swoje dzieło; zwiększył liczbę aktów do trzech, dzieląc nieproporcjonalnie długi akt na dwa,
skrócił całość, napisał nową arię Addio, fiorito asil dla Pinkertona. Po naniesieniu poprawek operę
wystawiono ponownie trzy miesiące później 28 maja 1904 roku w Brescii. Do partii Cio-Cio-San w drugiej
wersji zaangażowano specjalnie w tym celu sprowadzoną ukraińską sopran Salomeę Kruszelnicką. Tym
razem dzieło odniosło sukces, gdzie bisowano pięć arii[6].
Madame Butterfly wystawiono później m.in. w Aleksandrii (1904), Kairze (1905), Budapeszcie,
Waszyngtonie i Nowym Jorku (1906). Francuska premiera w Opéra-Comique wystawiona 28 grudnia 1906
roku została skrócona względem wersji poprzedniej. Polska prapremiera miała miejsce w Warszawie w
1908 roku. Opera została ponownie wystawiona w La Scali w roku 1925 roku z inicjatywy Toscaniniego.
Miało to miejsce już po śmierci Pucciniego[6].
Pierwszą Japonką w roli Cio-Cio-San była Tamaki Miura; jej debiut miał miejsce w maju 1915 roku. Po
kontakcie z producentem muzycznym Maxem Rabinoffem rozpoczęła trasę koncertową Madame
Butterfly w USA i Kanadzie, później w Europie. W jednym z wywiadów Miura przypisała swój sukces w roli
Butterfly do faktu, że jest Japonką i ma odpowiednią posturę. Rozumie postać z punktu widzenia Azjatki,
nie musi wyobrażać sobie jak bohaterka się czuje, po prostu to wie[18].
Puccini usłyszał Miurę po raz pierwszy w swojej operze w 1920 roku w Rzymie. Po występie poszedł do
przebieralni i zaprosił ją do swojej willi na kolejny dzień, prosząc swojego syna Antonia o przewiezienie
śpiewaczki. Następnego dnia Puccini pokazał jej pianino, na którym skomponował operę, i inne przedmioty
związane z dziełem. Wyjaśnił także, jak wplótł japońskie utwory muzyczne do opery. Komentując jej
występ, powiedział, że nie był w stanie usłyszeć jej głosu, ponieważ na scenie zobaczył tę Cio-Cio-San,
którą stworzył w swoim sercu[8].
Podczas festiwalu pieśni europejskich i japońskich w Nagasaki 2 czerwca 1922 roku Miura zaśpiewała
dwie arie z opery[8]. Ostatnie wystawienie Madame Butterfly z Miurą w Europie miało miejsce w Palermo w
styczniu 1935 roku. Po tym występie śpiewaczka powróciła na stałe do ojczyzny. Po powrocie do Japonii
zaśpiewała w operze Pucciniego tylko raz, 28 czerwca 1936 roku. Premiera miała miejsce w
teatrze Kabuki-za w Tokio. Najstarsza stacja radiowa w Japonii JOAK transmitowała akt I na żywo ze
sceny[19].
Pierwsze wystawienie w Japonii po II wojnie światowej odbyło się w Tokio w listopadzie 1946 roku w Tōkyō
Gekijō. W głównej roli zagrała Miho Nagato, która zagrała rolę Cio-Cio-San dziewięciokrotnie w ciągu
trzech dni[20].
Próbowano wrócić do wersji oryginalnej (Wenecja 1982, Paryż 1983), ale przedstawienia nie odniosły
większego sukcesu. Opera grana jest głównie w dwóch częściach z przerwą pomiędzy aktem pierwszym i
drugim[6].

Odbiór[edytuj | edytuj kod]
Duet głównych bohaterów pod koniec aktu pierwszego jest porównywany do duetu z Cyganerii i Otella[7].
Piotr Kamiński porównał postać księcia Yamadori do Jeleckiego z Damy Pikowej. Jego zdaniem książę jest
dobrym i uczciwym kandydatem na męża, ale Butterfly nie kocha go, bo w duszy przestała być
Japonką[21]. Jednym z problemów pierwszych wystawień opery była figura kobiety. Śpiewaczki
europejskie były zbyt szerokie w ramionach i biodrach jak na 15-letnią Japonkę[22].
Burke-Gaffney jest zdania, że rozgłos Pani Chryzantem i później jej operowej adaptacji zwiększył popyt na
azjatyckie prostytutki wśród białej społeczności przebywającej w Azji Południowo-Wschodniej[5].
Postać Cio-Cio-San[edytuj | edytuj kod]

Plakat z 1904 roku autorstwa Leopolda Metlicovitza

Popularność opery spowodowała, że ludzie zaczęli zastanawiać się, czy istniała i kim była prawdziwa Cio-
Cio-San[23].
Po wydaniu noweli przez Johna Luthera Longa część czytelników pytała, skąd pochodzi źródło informacji w
książce. W jednym z kolejnych wydań książki autor w przedmowie stwierdził, że sam nie wie, co było
źródłem opowieści[24]. Jennie Correll, siostra Longa, mieszkała w Nagasaki przez kilka lat. W jednym z
wywiadów powiedziała, że znała dziewczynę o imieniu Chō-san, która była pierwowzorem dla bohaterki
opery[25].
Kapitan Joseph Goldsby stacjonował w Nagasaki po II wojnie światowej w domu Glovera. W 1947 roku
wykonano zdjęcie domu, a na odwrocie kapitan napisał „dom Madame Butterfly”. W swojej ocenie profesor
Burke-Gaffney stwierdza, że kapitan Goldsby zapewne nie znał historii budynku i poprzednich lokatorów,
ale słyszał o fabule samej opery. To samo określenie domu pojawia się ponownie w anglojęzycznym
przewodniku turystycznym wydanym dla okupantów[26].
Jedna z wersji dotyczącej pierwowzoru bohaterki zakłada, że była nią Tsuru Yamamura. Wskazywać na to
mają zdjęcia, na których widać jej kimono z wyszytym motylem, który widnieje także na jej nagrobku.
Burke-Gaffney dementuje te informacje, twierdząc, że znak motyla był popularny i symbolizował wolną
gejszę[27][c].

Urząd miasta Nagasaki na przestrzeni lat reklamował swoją miejscowość jako miejsce, w którym rozgrywa
się akcja opery. Władze miasta, chcąc poprawić gospodarkę po uderzeniu bomby atomowej i innych
skutkach II wojny światowej, w 1949 roku przemianowały dom Glovera na „miejsce związane z Butterfly”.
W ramach popularyzacji miasta uruchomiono autobusy wycieczkowe, a przewodnicy musieli uczyć się i
śpiewać turystom arię Un bel dì, vedremo[28].
Nagrania[edytuj | edytuj kod]
Un bel dì vedremo
4:38
Wyk. Rosa Ponselle (1919)

Problem z odtwarzaniem tego pliku? Zobacz strony pomocy.

Opera została nagrana ponad 130 razy. Pierwsze znane nagranie pochodzi z 1909 roku. Opera została
wystawiona w języku angielskim, a główną rolę zagrała René Vivienne. Pierwsza wersja włoska pochodzi z
1921 roku, gdzie w postać Cio-Cio-San wcieliła się Ottavia Giordano. Poniższa lista zawiera kilka
przykładów nagrań opery[29].

•1929 – Rosetta Pampanini (Cio-Cio-San), Alessandro Granda (Pinkerton), Gino Vanelli (Sharpless)

•1939 – Toti dal Monte (Cio-Cio-San), Beniamino Gigli (Pinkerton), Mario Basiola (Sharpless)
•1951 – Renata Tebaldi (Cio-Cio-San), Giuseppe Campora (Pinkerton), Giovanni Inghilleri (Sharpless)
•1955 – Maria Callas (Cio-Cio-San), Nicolai Gedda (Pinkerton), Mario Borriello (Sharpless)
•1974 – Mirella Freni (Cio-Cio-San), Luciano Pavarotti (Pinkerton), Robert Kerns (Sharpless)
•1987 – Mirella Freni (Cio-Cio-San), José Carreras (Pinkerton), Juan Pons (Sharpless)

•
Rosina Storchio
 

•
Sołomija Kruszelnyćka
 
 •
Geraldine Farrar

Adaptacje[edytuj | edytuj kod]

Kadr z filmu Toll of the Sea

Istnieje wiele adaptacji opery. Pierwszą był film niemy z 1915 roku z Mary Pickford w roli głównej[30]. W
filmie Pinkerton nie poznaje Butterfly przez swata, ale przez przypadek trafia na nią w zderzeniu
dwóch rikszy. W 1919 roku wydano w Niemczech bazujący na operze film niemy Harakiri. Toll of the Sea z
1922 roku jest drugim filmem w historii stworzonym w technologii Technicolor. Fabuła bazuje na
wydarzeniach z opery, ale historia rozgrywa się w Chinach. W erze Pre-Code Hollywood wytwórnia
Paramount Pictures wydała w 1932 roku dramat Madame Butterfly. W rolach głównych wystąpili Sylvia
Sidney i Cary Grant. W tej wersji Pinkerton nigdy nie dowiaduje się, że ma syna[30].
W 1989 roku miał premierę musical Miss Saigon, wykorzystujący wątki Madame Butterfly. Akcja została
osadzona w Wietnamie w latach 70.[31] W tym samym roku dramatopisarz David Henry Hwang wydał
sztukę M. Butterfly nawiązującą do opery[32]. W 1993 roku premierę miał dramat filmowy Davida
Cronenberga o tym samym tytule, bazujący na sztuce[33]. W latach 90. amerykański zespół
rockowy Weezer wydał swój drugi album Pinkerton, którego tytuł jak i słowa utworów nawiązują do
głównego bohatera opery[34].