4º ESO

LISA FRANCO

INGRESOS E GASTOS
DO ESTADO
TEMA CATRO

1.O PAPEL DO ESTADO

2.A POLÍTICA FISCAL
3.OS ORZAMENTOS XERAIS DO ESTADO
4.O ESTADO DO BENESTAR
 NO PAÍS REDONDO
4º ESO
LISA FRANCO

"No País Redondo, onde habitaba xente retorcida, había fai moito tempo, dous
grandes partidos políticos. O PDA, o Partido dos Empresarios Avariciosos, e o PTR ou
Partido dos Traballadores Rencorosos.
Cando o PDA gaña as eleccións, o Goberno baixa os impostos aos ricos e sóbellos
aos pobres. Estos quedáronse con tan pouco diñeiro que ao final, as empresas non
tiñan nin a quen vender e todo o país acababa arruinado, moi anoxado e entristecido.
Entón as eleccións seguintes as gañaba o PTR e facía todo o contrario: os pobres
recibían máis cartos, mentras que aos empresarios quítaselles o que gañaban para
poder repartilo. Ao final, ninguén máis quixo montar unha empresa, todo o mundo
quedouse en paro, arruinado, enfadado e entristecido.
Entón o PDA volvía a gañar as eleccións e ..."
Contesta:
a. Pensas que as propostas de PDA e PTR son razonables? Por que?
b. Se poideras montar un partido político no País Redondo, Como o chamarías?
c. Cres que os impostos son necesarios para que os países sexan máis xustos e felices? pon un exemplo.
4º ESO
LISA FRANCO

1. O PAPEL DO ESTADO
Non sempre asegúrase que as decisións tomadas polos particulares
son as máis adecuadas para os intereses da sociedade. Exemplos:
Moitas actividades económicas xeneran efectos que afectan á sociedade
e o medio ambiente, a maior parte das veces de forma negativa: Externalidades.
As grandes empresas soen ter máis forza á hora de fixar os prezos: Falta de
competencia.
As rendas que se xeneran, normalmente perxudican na súa distribución aos máis
desfavorecidos: Desigual distribución da renda.
Cada certo tempo a economía entra en crisis: Inestabilidade dos ciclos económicos.
A estas situacións denomínanselle fallos do mercado e son unha consecuencia negativa do
funcionamento do mercado, que leva a situacións indesexadas para o conxunto da sociedade.
4º ESO
LISA FRANCO

FAI APRENDE E

01
ACTIVIDADE

En que tipos de fallos de mercado encadrarías estes fenómenos?

a. A contaminación
b. A escaseza de parques públicos e xardíns
c. Que a economía entre regularmente en crise
d. A existencia dun monopolio ou unha soa empresa para todo o mercado
e. A existencia de personas que viven na pobreza
1.1. A INESTABILIDADE DOS 4º ESO
LISA FRANCO

CICLOS ECONÓMICOS
A economía está suxeita a ciclos, isto non significa nada grave,
ainda que a unha fase boa soe sucederlle unha mala. Isto é
precisamente, o que ocorre nas economías de mercado.
OS CICLOS ECONÓMICOS SON FLUCTUACIÓNS
DA ACTIVIDADE ECONÓMICA EN FASES ALTERNAS
DE EXPANSIÓN E RECESIÓN
Ás fases ou épocas de expansión, nas que a actividade económica e o
emprego crecen considerablemente, sucédenlles outras de recesión e
depresión nas que unha grande parte dos recursos produtivos dispoñibles
(traballadores, máquinas, capitais, etc.) permanecen ociosos.
4º ESO
LISA FRANCO POLO TANTO, A ECONOMÍA
ADOPTA UN COMPORTAMENTO
CÍCLICO CON FASES ALTERNAS DE
EXPANSIÓN E RECESIÓN. ESTE
FENÓMENO COÑÉCESE CO NOME
DE INESTABILIDADE CÍCLICA.
Os ciclos económicos teñen as
seguintes fases:
1 Expansión: Caracterízase porque a
maioría das variables aumentan (a
renda, o consumo, as expectativas
das empresas sobre vendas e
beneficios,
inversións…)
2 Cima: Situación na que a fase
expansiva alcanza o seu punto
máximo.
3 Recesión: As variables comezan a
descender (a demanda, a
produción, o emprego, as
inversións…)
4 Val: É a situación na que a fase
recesiva alcanza o seu punto
mínimo.
5 Recuperación: Surxirán novas fases
expansivas que iniciarán o novo
ciclo.
 1.2. A POLÍTICA 4º ESO
LISA FRANCO

MACROECONÓMICA PARA TRATAR DE CORREXIR AS

CONSECUENCIAS NEGATIVAS DO
A política FUNCIONAMENTO DO MERCADO, O ESTADO
macroeconómica é o INTERVÉN NA ECONOMÍA. AINDA QUE O
conxunto de políticas que OBXECTIVO PRINCIPAL É CONTROLAR A
utiliza o Estado para INESTABILIDADE CÍCLICA, EXISTEN OUTROS,
QUE SE REGULAN A TRAVÉS DE DIVERSAS
intervir na actividade POLÍTICAS. ESTAS, ENTENDIDAS EN
económica e tratar de CONXUNTO, DENOMÍNANSE POLÍTCA
favorecer a marcha do país MACROECONÓMICA.
4º ESO
LISA FRANCO
ACTIVIDADE Busca en internet o crecemento do PIB de España nos últimos

02
anos e debuxa a gráfica do seu ciclo económico ou atopa o
debuxo dos últimos anos e di se España atópase nun
momento de expansión ou recesión, e explica por que.
Debate en grupos de 4 alumnos, cal dos seguintes obxectivos ACTIVIDADE

03
económicos deberían perseguir os políticos. Razonade a vosa resposta:
Pleno emprego dos recursos
Estabilidade dos prezos
Crecemento e desenvolvemento
Mellorar a distruibución da renda
Dí a qué tipo de política macroeconómica corresponden
as seguintes medidas adoptadas polo Goberno:
a. Fixación dun prezo máximo para a leite
ACTIVIDADE b. Restriccións da importación de produtos agrícolas

04
c. Incremento do gasto en educación
d. Actualización do Salario Minimo Interprofesional
e. Subir os impostos
f. Redución da cantidade de diñeiro en circulación
g. Creación dun novo imposto sobre a gasoliña
4º ESO
LISA FRANCO

2. A POLÍTICA FISCAL
A política fiscal é o principal
instrumento de España, para
intervir na súa economía.

Consiste na utilización dos

gastos públicos e dos ingresos
públicos (principalmente
impostos), para conseguir os
obxectivos do Estado.
4º ESO

MEDIDAS POLÍTICA FISCAL

LISA FRANCO

DE

1 2 3 4
Programas de Variación dos Plans de Programas de
obras públicas: impostos: Buscan emprego e transferencias:
Incrementan os modificar a formación: Seu obxectivo é
niveis de cantidade de Básase en protexer aos
produción e o diñeiro da que contratar e colectivos
emprego, e dispoñen as formar desfavorecidos
dotan ao país de familias ou as traballadores mediante pagos
infraestructuras. empresas para durante breves periódicos
consumir ou períodos para temporais ou
invertir, o cal unha rápida permanentes
repercute nos inserción laboral (subsidio
niveis de (formación do paro ou
produción e ocupacional e pensións, por
emprego. escolas taller). exemplo).
4º ESO
LISA FRANCO

Indica a que tipo de política fiscal pertencen as seguintes actuacións:

ACTIVIDADE -As pensións de xubilación
-A construcción dunha estrada
05 -Cursos de desempregados con bolsas de traballo
-Subir a porcentaxe do IVE

A que instrumento de política fiscal discrecional pertencen as seguintes

medidas adoptadas polo Goberno?
Construcción dun colexio
ACTIVIDADE
Subida do tipo impositivo do IRPF
Pago do subsidio por desemprego
Ampliación dunha autovía
Cursillos de formación para traballadores
06
Baixada do tipo impositivo do Imposto sobre Sociedades ás pymes
Aumento das pensións de xubilación
 4º ESO

2.1. TIPOS DE POLÍTICA FISCAL

IES A XUNQUEIRA II

AS POLÍTICAS FISCAIS PODEN SER DE DOUS TIPOS:

Expansiva: Prodúcese cando se reducen os impostos ou se
aumenta o gasto público para estimular a actividade
económica.
Restrictiva: Prodúcese cando aumentan os impostos ou se
reduce o gasto público para estabilizar a actividade
económica.
 4º ESO
IES A XUNQUEIRA II

2.2. POLÍTICA FISCAL E CICLOS ECONÓMICOS

Se ben o Estado non pode evitar
os ciclos, si pode suavizalos. Se
en épocas de recesión o Estado
consume bens e servizos, concede
axudas, etc. pode facer que dita
recesión non sexa tan
pronunciada.
De onde o Estado pode obter os
fondos para levar a cabo ditas
actuacións? Unha posibilidade
será que en épocas de expansión
aumente os impostos e desa
maneira consiga fondos.
4º ESO

3. OS ORZAMENTOS
LISA FRANCO

XERAIS DO ESTADO
Mediante o orzamento, a política fiscal expresa os
planes de gastos e ingresos. No caso de España, os
Son unha instrumentos da política fiscal materialízanse nos
relación Orzamentos Xerais do Estado.
detallada dos
gastos, así
como das
previsións de
ingresos
durante o ano
correspondente.
 FAI APRENDE
4º ESO

08
LISA FRANCO

E ACTIVIDADE

Calculadora do IRPF:
https://cincodias.elpais.com/herrami
entas/calculadora-irpf/
ACTIVIDADE

09
Deberíamos pagar menos impostos en España?
Se contamos todo o que ingresa o Estado de
impostos e cotizacións sociais, e a comparamos
cos habitantes do país e o total da renda do
mesmo, podemos sacar a presión fiscal.
A presión fiscal indicaranos cantos impostos e
cotizacións sociais recauda o Estado sobre o
total da renda que se xenera nese país.
4º ESO
LISA FRANCO
 4º ESO

3.1. OS GASTOS PÚBLICOS

IES A XUNQUEIRA II

O gasto público é o conxunto de gastos realizados ACTIVIDADE

10
pola Administración Pública. No que se refire ao
Estado, e atendendo ao seu destino, é posible
clasificar os gastos públicos en:
Di a que grupo de gasto (corrente,
inversión, transferencia/subvención)
pertencen as seguintes medidas
adoptadas polo Estado:
a. Pago das pensións de
viuvedade
b. Construcción de obras públicas
c. Gasto en material sanitario
d. Becas de estudo
e. Subvención por creación de
emprego
f. Contratación de funcionarios
g. Subsidio por desemprego
h. Axuda á creación de emprego
4º ESO
LISA FRANCO OS GASTOS PÚBLICOS DE 2017 ASCENDERON A CASE 480.000 MILLÓNS
DE EUROS. SE O QUE QUEREMOS SABER É O DESTINO DO DIÑEIRO, VEMOS QUE:
Máis de 190.000 mill. dedícanse a protección social, é dicir, o pago das pensións,
axudas por desemprego, becas, etc. É gasto por tanto para igualar as oportunidades
e con moita diferencia é no que máis gasta o Estado. Só as pensións son 140.000
mill. e o desemprego son 18.000 mill. máis.
O gasto en sanidade é de máis de 68.000 mill. Este gasto débese á construcción e
mantemento de hospitais, adquisición de aparatos médicos, mediciñas, salarios do
personal, etc.
En educación o gasto é de 45.000 mill. Estos gastos son debidos á construcción de
centros escolares, material escolar, mobles, soldo de profesores, etc.
Se ves a tendencia, dende 2011, houbo importantes recortes en educación e
sanidade.
 FAI APRENDE
4º ESO

11
LISA FRANCO

E ACTIVIDADE

Aproba ou non os orzamentos xerais dos teus

compañeiros. Nesta actividade imos xogar a Indica cales foron os gastos e
elaborar os Orzamentos Xerais do Estado. ingresos de 2017 marcados na
táboa (os ingresos os atoparás en
http://www.econosublime.com/20
17/12/ingresos-publicos.html e os
gastos na unidade).
Fixa cales serían os gastos que ti incrementarías e
cales disminuirías. Indica para iso a cifra de cada
gasto na columna de 2018.
Se aumentas a cantidade de gastos, indica que
imposto/s subirías e canto recaudarías de cada
un. Se baixas os gastos, indica que impostos
baixarías e canto o farías (podes subir algúns
impostos e baixar outros). Como non están
incluídos todos os gastos e ingresos, imos facer
que coincida a cantidade total que aumentan ou
baixan os gastos coa cantidade total que
aumentan ou baixan os impostos.
 4º ESO

3.2. O SALDO ORZAMENTARIO

IES A XUNQUEIRA II

Os efectos da política fiscal sobre a economía son totalmente

diferentes en función de que o orzamento esté:

EQUILIBRADO: INGRESO - GASTOS

EN DÉFICIT: INGRESOS < GASTOS
EN SUPERÁVIT: INGRESOS > GASTOS

Como se de calquer fogar se tratara, non hai problema

cando os ingresos son maiores que os gastos, pero si ao
revés. na economía poden darse dous tipos de déficit:
 4º ESO

DÉFICIT CÍCLICO
LISA FRANCO

Prodúcese durante as inevitables fases de recesión do ciclo económico

cando o Goberno endéudase para estimular a actividade económica. Ten
un carácter transitorio, posto que dura o tempo que o país tarda en
reactivar a economía e recuperar a confianza de familias e empresas.
Poderíase dicir que é un déficit de aparición natural en calquera economía.
DÉFICIT ESTRUCTURAL
Cando o déficit convértese en permanente, é un lastre para o
desenvolvemento económico, debido aos costes da débeda que
constantemente debe asumir o país.

Cando os ingresos non son suficientes para cubrir os gastos, o Estado

pode levar a cabo recortes orzamentarios para non caer en déficit, ou ben
endebedarse acometendo gastos útiles que, a curto ou longo prazo, senten
as bases dunha recuperación.
4º ESO
LISA FRANCO

3.3. FINANCIACIÓN DO DÉFICIT PÚBLICO

Para financiar o déficit público, os Gobernos poden elixir entre:

Emitir débeda pública. Ao mesmo tempo que pedimos un préstamo a un

banco, o Estado solicita diñeiro a empresas e particulares, e a outros
países, a cambio de títulos de renda fixa que otorgan aos seus poseedores o
dereito á devolución do diñeiro máis un interese fixo pactado.
Subir impostos. Ademáis de ser impopular, aumentar os impostos xa
existentes ou establecer outros novos frea a demanda de bens e servizos, de
tal forma que a aplicación desta medida soe realizarse en fases expansivas
do ciclo económico porque xera menos impacto social.
Aumentar o diñeiro en circulación. Pode provocar un incremento dos
prezos (inflación), razón pola que os Estados aplícana con moita
precaución. Nos países da zona euro da UE, e por razóns de estabilidade, a
variación do diñeiro en circulación só pode ser executada polo Banco
Central Europeo (BCE) para os países da eurozona.
4º ESO

FAI APRENDE 12
LISA FRANCO

ACTIVIDADE
E
Equilibrar o gasto público: https://youtu.be/uSHhIzG3BSw
a) Como explica este vídeo que se debe pagar a débeda?
b) Que implicacións negativas di o vídeo que ten a redución da débeda que se fai en Suiza?

13
Cando os países préstanse cartos entre sí, fano pactando un
interese fixo ao que se refiren coa expansión da prima de risco. ACTIVIDADE
A prima calcúlase determinando a diferenza entre o interese que
se paga pola débeda dun país e o que que se paga pola doutro.
Canto máis fiable é un país, menos prima de risco ten e Se a prima de risco
viceversa. Calcúlase elixindo o país con menos interese de francesa é de 233
débeda e compárase o seu interese co dos demáis. puntos e o país
referencia é Alemania,
Por exemplo, se o interese de Alemaña é do 1% e o de España que paga un interese
é do 4%, a prima obtense restando ambos porcentaxes e do 1,1% polos seus
multiplicando por 100: títulos de débeda
4% - 1% = 3% pública. Cal é o
3 x 100 = 300 puntos básicos interese que paga
Esta sería a prima de risco de España: 300 puntos de risco máis Francia por colocar
que o país máis fiable de referencia (Alemaña). débeda pública?
4º ESO
Definiremos Estado do Benestar como
LISA FRANCO

4. O ESTADO
DO BENESTAR
a garantía estatal de cobertura social
para todos os ciudadáns.

O Estado intenta asegurar un nivel mínimo de subsistencia aos seus

cidadáns, ao estar expostos aos distintos riscos que lles poden impedir
colaborar na actividade económica: enfermar, perder o emprego e
“envellecer”, entendido como a incertidume sobre o momento de
perda de capacidades laborais.
Os tres primeiros pilares son os seguros públicos que cubren
estos riscos: seguros sanitarios, seguros de desemprego e sistema
de pensións. Posteriormente engadiuse un cuarto pilar para
cubrir o risco de nacer ou quedar discapacitado (servizos sociais)
e engadiuse a educación, polo seu fundamental papel de
igualadora de oportunidades.
4º ESO
LISA FRANCO

TRABALLO
Realiza unha infografía utilizando o programa Canva sobre:

O NACEMENTO
DO MODERNO
ESTADO DE A partir da breve introducción proposta
no apartado 4 tes que buscar
BENESTAR información en internet para poder
aportar a información máis detallada
posible do tema
4º ESO
LISA FRANCO

FIN DO TEMA 4
INGRESOS E GASTOS
DO ESTADO
PREGUNTAS . DÚBIDAS .
INTERPRETACIÓNS .
ROGOS . QUEIXAS ...