Microsoft PowerPoint - C3

Chương 3.
Các phần tử logic cơ bản
Nội dung chương 3:

I. Khái niệm
II. Các cổng logic cơ bản
III. Biểu thức logic và mạch điện
IV. Đại số Bool và định lý Demorgan
V. Đơn giản biểu thức logic
VI. Thiết kế mạch logic
1
Chương 3. Các phần tử logic cơ bản
I. Khái niệm
§ Mạch logic (mạch số) hoạt động dựa trên chế độ nhị
phân:
› Điện thế ở đầu vào hoặc bằng 0, hoặc bằng 1
› Với 0 hay 1 tượng trưng cho các khoảng điện thế được
định nghĩa sẵn
› VD: 0 ® 0.8V : 0
2.5 ® 5V : 1
Cho phép ta sử dụng Đại số Boole như là một công cụ để
phân tích và thiết kế các hệ thống số
2
§ Biến logic: là 1 đại lượng có thể biểu diễn bằng 1 ký

hiệu nào đó, về mặt giá trị chỉ lấy giá trị 0 hoặc 1.
§ Hàm logic: là biểu diễn của nhóm các biến logic, liên hệ
với nhau thông qua các phép toán logic, về mặt giá trị
cũng lấy giá trị 0 hoặc 1.
§ Phép toán logic: có 3 phép toán logic cơ bản:
› Phép Và - "AND"
› Phép Hoặc - "OR"
› Phép Đảo - "NOT"
3
§ Các giá trị 0, 1 không tượng trưng cho các con số thực
mà tượng trưng cho trạng thái giá trị điện thế hay còn gọi
là mức logic (logic level)
§ Một số cách gọi khác của 2 mức logic:
Mức logic 0 Mức logic 1

Sai (False) Đúng (True)
Tắt (Off) Bật (On)
Thấp (Low) Cao (High)
Không (No) Có (Yes)
(Ngắt) Open switch (Đóng) Closed switch
4
II. Các cổng logic cơ bản
1. Cổng AND:
Ký hiệu Bảng trạng thái
A B Y
0 0 0
0 1 0
1 0 0
1 1 1
Nhận xét:
Ngõ ra bằng 0 khi ít nhất 1 ngõ vào bằng 0
Ngõ ra bằng 1 khi tất cả ngõ vào bằng 1.
5
2. Cổng NAND:
A B Y
0 0 1
0 1 1
1 0 1
1 1 0
Nhận xét:
Ngõ ra bằng 0 khi tất cả ngõ vào bằng 1
Ngõ ra bằng 1 khi có ít nhất 1 ngõ vào bằng 0
6
3. Cổng OR:
A B Y
0 0 0
0 1 1
1 0 1
1 1 1
Nhận xét:
7
4. Cổng NOR:
A B Y
0 0 1
0 1 0
1 0 0
1 1 0
Nhận xét:
8
5. Cổng EX-OR:
A B Y
0 0 0
0 1 1
1 0 1
1 1 0
Nhận xét:
Ngõ ra bằng 1 khi các ngõ vào khác trạng thái
Ngõ ra bằng 0 khi các ngõ vào cùng trạng thái
9
6. Cổng EX-NOR:
A B Y
0 0 1
0 1 0
1 0 0
1 1 1
Nhận xét:
Ngõ ra bằng 1 khi các ngõ vào cùng trạng thái
Ngõ ra bằng 0 khi các ngõ vào khác trạng thái
10
7. Cổng NOT:
A Y
0 1
1 0
Nhận xét:
Ngõ vào và ra của cổng NOT luôn đối nhau
8. Cổng đệm(Buffer):
A Y
0 0
1 1
Trong mạch điện cổng đệm có chức năng sửa dạng tín hiệu hoặc cách li giữa
phần tử điều khiển và phần tử tác động. 11
9. Dạng sóng ngõ ra của các cổng logic:
12
10. Bài tập:
* Bài tập 1:
§ Cho các biểu đồ thời
gian sau, hãy cho biết
từng biểu đồ thời gian
biểu diễn hoạt động
của cổng nào?
§ E0 (EA, EB) = ?
13
* Bài tập 2:
§ E0 (EA, EB) = ?
14
11. Dùng diode-Transistor thiết kế cổng AND, OR, NOT:
a) Cổng AND 2 ngõ vào dùng diode:
§ Xét mạch ở hình bên.
§ Giả sử lấy TTL (transistor transistor
logic) làm chuẩn cho hoạt động của
mạch.
§ Lần lượt đặt điện áp 0V và 5V vào 2
đầu vào A và B, sau đó đo điện áp tại
đầu ra S, ta có:
S = A.B
15
b) Cổng OR 2 ngõ vào dùng diode:
§ Xét mạch ở hình bên.
§ Giả sử lấy TTL làm chuẩn cho hoạt động
của mạch.
§ Lần lượt đặt điện áp 0V và 5V vào 2 đầu
vào A và B, sau đó đo điện áp tại đầu ra S,
ta có:
S = A+B
16
C) Cổng NOT 2 ngõ vào dùng Transistor:
§ Xét mạch ở hình sau.
§ Giả sử lấy TTL làm chuẩn cho hoạt động của mạch.
§ Lần lượt đặt điện áp 0V và 5V vào đầu vào A và chọn Rb đủ nhỏ
sao cho Transistor thông bão hòa, sau đó đo điện áp tại đầu ra S, ta
có:
S=A
17
12. Các mạch tích hợp:
§ Các phần tử logic được cấu thành từ các linh kiện điện tử
§ Các linh kiện điện tử này khi kết hợp với nhau thường ở dạng các
mạch tích hợp hay còn gọi là IC (Integrated Circuit).
§ Mạch tích hợp hay còn gọi là IC, chip, vi mạch, bo… có đặc điểm:
› Ưu điểm: mật độ linh kiện, làm giảm thể tích, giảm trọng
lượng và kích thước mạch.
› Nhược điểm: hỏng một linh kiện thì hỏng cả mạch.
§ Có 2 loại mạch tích hơp:
› Mạch tích hợp tương tự: làm việc với các tín hiệu tương tự
› Mạch tích hợp số: làm việc với các tín hiệu số
18
a) Phân loại mạch tích hợp số:
§ Theo mật độ linh kiện:
› Tính theo số lượng cổng (gate).
§ Một cổng có khoảng 2¸10 transistor

§ VD: cổng NAND 2 đầu vào có cấu tạo từ 4 transistor
› Có các loại sau:
§ SSI - Small Scale Integration: các vi mạch có mật độ tích hợp cỡ

nhỏ: < 10 cổng/chip
§ MSI - Medium Scale Integration: các vi mạch có mật độ tích hợp
cỡ trung bình: 10 ¸ 100 cổng/chip
§ LSI - Large Scale Integration: các vi mạch có mật độ tích hợp cỡ
lớn: 100 ¸ 1000 cổng/chip
§ VLSI - Very Large Scale Integration: các vi mạch có mật độ tích
hợp cỡ rất lớn: 103¸106 cổng/chip
§ ULSI - Ultra Large Scale Integration: các vi mạch có mật độ tích
hợp cỡ cực kỳ lớn: > 106 cổng/chip 19
§ Theo bản chất linh kiện được sử dụng:
› IC sử dụng Transistor lưỡng cực:
§ RTL Resistor Transistor Logic (đầu vào mắc điện trở, đầu
ra là Transistor)
§ DTL Diode Transistor Logic (đầu vào mắc Diode, đầu ra là
Transistor)
§ TTL Transistor Transistor Logic (đầu vào mắc Transistor,
đầu ra là Transistor)
§ ECL Emitter Coupled Logic (Transistor ghép nhiều cực
emitter)
› IC sử dụng Transistor trường - FET (Field Effect Transistor)
§ MOS Metal Oxide Semiconductor

§ CMOS Complementary MOS 20
b) Đặc tính điện của IC:
§ Thời gian truyền: tín hiệu truyền từ đầu vào tới đầu ra của mạch tích hợp
phải mất một khoảng thời gian nào đó. Thời gian đó được đánh giá qua
2 thông số:
› Thời gian trễ: là thời gian trễ thông tin của đầu ra so với đầu vào
› Thời gian chuyển biến: là thời gian cần thiết để chuyển biến từ mức
0 lên mức 1 và ngược lại.
› Thời gian chuyển biến từ 0 đến 1 còn gọi là thời gian thiết
lập sườn dương
› Thời gian chuyển biến từ 1 đến 0 còn gọi là thời gian thiết
lập sườn âm
› Trong lý thuyết: thời gian chuyển biến bằng 0
› Trong thực tế, thời gian chuyển biến được đo bằng thời gian
chuyển biến từ 10% đến 90% giá trị biên độ cực đại. 21
§ Công suất tiêu thụ ở chế độ động:
› Chế độ động là chế độ làm việc có tín hiệu.
› Là công suất tổn hao trên các phần tử trong vi mạch, nên cần
càng nhỏ càng tốt.
› Công suất tiêu thụ ở chế độ động phụ thuộc vào:
§ Tần số làm việc.
§ Công nghệ chế tạo: công nghệ CMOS có công suất tiêu thụ
thấp nhất.
22
c) Đặc tính cơ của IC:
§ Là đặc tính của kết cấu vỏ bọc bên ngoài.
§ Có 2 loại thông dụng:
› Vỏ tròn bằng kim loại, số chân < 10
› Vỏ dẹt bằng gốm, chất dẻo, có 3 loại
§ IC một hàng chân SIP (Single Inline Package) hay SIPP
(Single In-line Pin Package)
§ IC có 2 hàng chân DIP (Dual Inline Package)
§ IC chân dạng lưới PGA (Pin Grid Array): vỏ vuông, chân
xung quanh
23
§ Một số dạng IC:
24
d) Đặc tính nhiệt của IC:
§ Mỗi một loại IC được chế tạo để sử dụng ở một điều kiện môi
trường khác nhau tùy theo mục đích sử dụng nó.
› IC dùng trong công nghiệp: 0°C¸70°C
› IC dùng trong quân sự: -55°C ¸125°C
25
III. Biểu thức logic và mạch điện:
1. Vẽ mạch điện khi cho biểu thức logic:
Ví dụ 1: Vẽ mạch điện biểu diễn hàm số: Y=A+B
Ví dụ 2: Vẽ mạch điện biểu diễn hàm số: Y=AC+ABC
26
2. Xây dựng biểu thức logic theo mạch điện cho trước:
Ví dụ 1:
Cho mạch điện như hình dưới. Hãy tìm biểu thức logic ngõ ra của
mạch.
27
Ví dụ 2:
Cho mạch điện như hình dưới. Hãy tìm biểu thức logic ngõ ra của
mạch.
28
IV. Đại số Bool và định lý Demorgan:
1. Đại số Boole:
a) Định nghĩa:
› Do George Boole sáng lập vào thế kỷ 19
› Các hằng, biến và hàm chỉ nhận 1 trong 2 giá trị: 0 hoặc 1
› Là công cụ toán học khá đơn giản cho phép mô tả mối liên hệ
giữa các đầu ra của mạch logic với các đầu vào của nó dưới
dạng biểu thức logic
› Là cơ sở lý thuyết, là công cụ cho phép nghiên cứu, mô tả,
phân tích, thiết kế và xây dựng các hệ thống số, hệ thống logic,
mạch số ngày nay.
29
b) Tính chất của phép toán logic cơ bản:
§ Tồn tại phần tử trung tính duy nhất trong phép toán AND và
OR
› Của phép AND là 1: A. 1 =A; A.0 = 0
› Của phép OR là 0: A+0=A; A+1 = 1
§ Tính chất giao hoán
A.B = B.A
A+B = B+A
§ Tính chất kết hợp
(A.B).C = A.(B.C) = A.B.C
(A + B) + C = A + (B + C) = A + B + C
30
§ Tính chất phân phối
(A + B).C = A.C + B.C
(A.B) + C = (A + C).(B + C) = AB+AC+BC+C = AB+C
§ Tính chất không số mũ, không hệ số
A.A.A. … .A = A
A+A+A+ …+A = A
§ Phép bù
A= A
A+ A =1
A. A = 0
31
§ Một số tính chất khác:
Chứng minh
A + AB = A + B
32
2. Định lý Demorgan:
§ Đảo của một “tổng” bằng “tích” các đảo thành phần
( a + b) = a . b
§ Đảo của một “tích” bằng “tổng” các đảo thành phần
(a.b) = a + b
33
V. Tối thiểu hoá các hàm logic:
1. Tối thiểu hoá bằng phương pháp đại số:
a) Sử dụng đại số Bool để đơn giản biểu thức:
Hàm được đưa về biểu diễn ở dạng biểu thức và biến đổi một cách
theo xu hướng giảm dần. Sự rút gọn thực hiện trên cơ sở các định lý
của đại số Bool.
Ví dụ 1: Nhóm số hạng
Y = A BD+A B D = A B(D+D) = A B
34
Ví dụ 2: Khai triển
Y = ( A + B )(A + B ) = A A + A B + A B + B B
Y = 0 + A B + A B + B = ( A + A )B + B = B
Ví dụ 3: Biến đổi tích thành tổng
Y = AC(ABD)+ABCD+A BC = AC(A +B+D)+ABCD+A BC

Y = AC + ACB+ACD+ABCD+A BC = AC + BC+A B D
Ví dụ 4: Thêm số hạng đã có vào biểu thức
35
Ví dụ 5: Loại bỏ số hạng thừa
§ Trong ví dụ sau, AC là số
hạng thừa:
Tối thiểu hóa?

giải:
§ Trong ví dụ sau, ( B + C) là số hạng thừa:

Y = (A+B)( A+C)(B+C)=(A+B)( A+C)
36
Bài tập áp dụng
§ Tối thiểu hóa các hàm sau bằng phương pháp đại số:
a. F ( A, B, C , D ) = ( A + BC ) + A.( B + C )( AD + C )
b. F ( A, B, C , D) = ( A + B + C )( A + B + C )( A + B + C )( A + B + C )
37
b) Sử dụng định lý demorgan để đơn giản biểu thức:
Sử dụng định lý Demorgan cho phép chỉ sử dụng cổng NAND hoặc
NOR thể hiện được tất cả các cổng Logic khác.
Ví dụ 1:
Sử dụng cổng NAND hai ngõ vào biểu diễn hàm: Y = AB + AB
giải:
Từ định lý Demorgan ta có: Y = AB + AB = AB + AB = AB.AB
Mặt khác: A.A = A Þ AA = A, B.B = B Þ BB = B
38
Ví dụ 2:
Sử dụng cổng NAND hai ngõ vào biểu diễn hàm: Y = AB + AB
giải:
Từ định lý Demorgan ta có: Y = A B + A B = A B.A B
39
2. Tối thiểu hoá bằng bìa Karnaugh (K):
Phương pháp Karnaugh cho phép rút gọn biểu thức logic trực tiếp
trên biểu đồ một cách nhanh chóng trong trường hợp hàm số có
nhiều biến, phức tạp.
a) Bìa K cho hàm 2, 3, 4 biến:
40
b) Qui tắc nhóm:
§ Nhóm các ô liền kề mà giá trị của hàm cùng bằng 1 lại với nhau
sao cho:
› Số lượng các ô trong nhóm là lớn nhất có thể được,
› Đồng thời số lượng ô trong nhóm phải là lũy thừa của 2,
› Và hình dạng của nhóm phải là hình chữ nhật hoặc hình vuông
§ Nhóm có 2n ô Þ loại bỏ được n biến
§ Biến nào nhận được giá trị ngược nhau trong nhóm thì sẽ bị loại
§ Các nhóm có thể trùng nhau một vài phần tử nhưng không được
trùng hoàn toàn và phải nhóm hết các ô bằng 1
§ Số lượng nhóm chính bằng số lượng số hạng sau khi đã tối thiểu
hóa (mỗi nhóm tương ứng với 1 số hạng)
41
Ví dụ:
F ( A, B, C ) = ABC + ABC + ABC + ABC + ABC + ABC
Þ F ( A, B, C ) = A + BC + BC
42
c) Trường hợp đặc biệt:
§ Nếu giá trị hàm không xác định tại
một vài tổ hợp biến nào đó:
› Kí hiệu các ô không xác định
bằng dấu –
› Nhóm các ô – với các ô 1
› Không nhất thiết phải nhóm hết
các ô –
F ( A, B, C , D) = BC + BC
43
Bài tập áp dụng:

§ Tối thiểu hóa các hàm sau bằng phương pháp bìa K:
› a. F(A,B,C,D) = R(0,2,5,6,9,11,13,14)
› b. F(A,B,C,D) = R(1,3,5,8,9,13,14,15)
› c. F(A,B,C,D) = R(2,4,5,6,7,9,12,13)
› d. F(A,B,C,D) = R(1,5,6,7,11,13) và F không xác định với tổ
hợp biến 12,15.
44
VI. Thiết kế mạch logic:
Nhiệm vụ của việc thiết kế là sử dụng các cổng logic thích hợp tạo ra sản
phẩm đáp ứng các yêu cầu định trước.
Các bước tiến hành:
Bước 1: Xây dựng sơ đồ khối của hệ thống
Trên sơ đồ khối nhất thiết phải:
- Xác định rõ dữ liệu đầu vào, nghĩa là các đại lượng đã <có>
- Xác định rõ dữ liệu đầu ra, nghĩa là các đại lượng <cần>
Bước 2: Quy ước cụ thể về mức logic cho các ngõ vào và ra
Bước 3: Viết bảng giá trị thể hiện mối quan hệ các ngõ vào và ra theo các
mức logic quy ước ban đầu.
Bước 4: Thể hiện mối quan hệ các ngõ vào và ra dưới dạng biểu thức logic.
Bước 5: Đơn giản và biến đổi biểu thức nếu cần thiết.
Bước 6: Vẽ mạch điện thực hiện. 45
Ví dụ:
Thiết kế mạch logic phát hiện các mã số nhị phân 4 bit không phải là
mã BCD.
giải:
Sơ đồ khối:
Gọi mã số nhị phân 4 bit lần lượt là b3b2b1b0

Ngõ ra Y với quy ước:
- Khi ngõ vào thuộc mã BCD thì ngõ ra Y = 0
- Khi ngõ vào không thuộc mã BCD thì ngõ ra Y = 1
46
Bảng giá trị: Biểu thức logic:
b3 b2 b1 b0 Y Y = b3 b2b1 b0 + b3 b2b1b0 + b3b2 b1 b0 + b3b2 b1b0
0 0 0 0 0
+ b3b2b1 b0 + b3b2b1b0
0 0 0 1 0
Tiến hành đơn giản biểu thức logic trên ta có:
1 0 0 1 0 Y = b3 (b 2 + b1 )
1 0 1 0 1 Mạch điện thực hiện:
1 0 1 1 1
1 1 0 0 1
1 1 0 1 1
1 1 1 0 1
1 1 1 1 1
47
VII. Giới thiệu IC:
1. IC cổng AND hai ngõ vào: (7408)
48
2. IC cổng NOT: (7404)
49
3. IC cổng NAND hai ngõ vào: (7400)
50
4. IC cổng OR hai ngõ vào: (7432)
51
5. IC cổng NOR hai ngõ vào: (7402)
52
6. IC cổng EX-OR hai ngõ vào: (7486)
53
7. IC cổng EX-NOR hai ngõ vào: (74266)
54

Microsoft PowerPoint - C3

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Microsoft PowerPoint - C3

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Chương 3.

Các phần tử logic cơ bản

Nội dung chương 3:

§ Biến logic: là 1 đại lượng có thể biểu diễn bằng 1 ký

Mức logic 0 Mức logic 1

§ Một cổng có khoảng 2¸10 transistor

§ SSI - Small Scale Integration: các vi mạch có mật độ tích hợp cỡ

§ MOS Metal Oxide Semiconductor

Ví dụ 1: Vẽ mạch điện biểu diễn hàm số: Y=A+B

Ví dụ 2: Vẽ mạch điện biểu diễn hàm số: Y=AC+ABC

Y = AC(ABD)+ABCD+A BC = AC(A +B+D)+ABCD+A BC

Ví dụ 4: Thêm số hạng đã có vào biểu thức

Tối thiểu hóa?

§ Trong ví dụ sau, ( B + C) là số hạng thừa:

Bài tập áp dụng

F ( A, B, C ) = ABC + ABC + ABC + ABC + ABC + ABC

› Không nhất thiết phải nhóm hết

Bài tập áp dụng:

Gọi mã số nhị phân 4 bit lần lượt là b3b2b1b0

You might also like