1.

რადიოტექნიკური სიგნალები და მათი კლასიფიკაცია

სიგნალები შეიძლება გამოვყოთ ძირითადად 3 ნიშნის მიხედვით:
1. ინფორმაციული; 2. ფორმა; 3. მახასიათებლები;
ინფორმაციულობის ნიშნით გამოყოფილ სიგნალებში შედიან: 1.დეტერმინებული
სიგნალები; 2 შემთხვევითი სიგნალები.
ფორმის მიხედვით გამოყოფილ სიგნალებში შედიან: 1.მარტივი სიგნალები; 2.
რთული სიგნალები.
მახასიათებლების მიხედვით გამოყოფილ სიგნალებში შედიან:
1. ანალოგური სიგნალები; 2. დისკრეტული სიგნალები; 3. ციფრული სიგნალები.
დეტერმინირებული სიგნალი ეწოდება სიგნალებს, რომელთა მნიშვნელობები
წინასწარ არის ცნობილი. ე.ი. ისინი მეორდებიან დროის გარკვეული
ინტერვალების შემდეგ.
დეტერმინირებული სიგნალებია:
1. პერიოდული; 2. არაპერიოდული.
პერიოდულ სიგნალებს მიეკუთვნებიან:
1.ჰარმონიული; 2. პოლიჰარმონიული.
არაპერიოდულ სიგნალებს მიეკუთვნებიან:
1.თითქმის პერიოდული; 2. აპერიოდული.
ისინი წარმოადგენენ ნებისმიერი სიხშირის მქონე ორი ან მეტი ჰარმონიული
სიგნალების ჯამს.
შემთხვევითი სიგნალებია: 1.ხელშემშლელი სიგნალები; 2. სასარგებლო
სიგნალები.
ანალოგური სიგნალი იცვლება შეტყობინების ცვლილების კანონით, აღიწერება
დროის ფუნქციით და შესაძლო მნიშვნელობების უწყვეტი სიმრავლით.
დისკრეტული სიგნალი - შეტყობინების წყარო ინფორმაციას გადასცემს დროის
გარკვეულ ინტერვალებში. დისკრეტული სიგნალი შეიძლება მივიღოთ
ანალოგური სიგნალის დროში დისკრეტიზაციის საშუალებითაც.
 ციფრული სიგნალი - შეტყობინების ასახვაა ციფრული ფორმით. მაგალითად
ტექსტური შეტყობინება შეიძლება კოდირებული იყოს ორობითი კოდით.
2. რადიოტექნიკური სიგნალების წარმოდგენა
harmoniuli rxevebi SeiZleba warmovadginoT ramdenime xerxiT.
აnaliზuri x = A sin ( ω t + φ0 ) υx = υm cos ( ω t + φ0 ) ax = –am sin ( ω t + φ0 )
geometriuli, amplitudis veqtoris saSualebiT
I
I(t1)=Imax∙ cos ω t

t1 t
Imax
Tanabari wriuli moZraoba SeiZleba ganvixiloT rogorc ori
harmoniuli rxevebi, romlebic xorcieldeba erTdroulad, erTmaneTis
perpendikularuli mimarTulebiT. aseTi warmodgena gamoiyeneba rxevebis
Sekrebis dros.
წრედებში ჰარმონიული ზემოქმედების შედეგად მიმდინარე პროცესების
შესწავლა ხშირად ხორციელდება ვექტორების საშუალებით. ამ ვექტორების
სიგრძე აიღება მრუდეების მაქსიმალურიმნიშვნელობების პროპორციულად,
ხოლო ვექტორების განლაგების კუთხეები ორდინატთა ღერძების მიმართ აიღება
მრუდეების საწყისებს შორის კუთხე, ან კუთხე მრუდის საწყისსა და
კოორდინატული ღერძების საწყის წერტილის შორის. თუ
გვჭირდება ვაჩვენოთვექტორი, რომელიც საწყისი მდებარეობას ჩამორჩება
რაღაც
კუთხით, მაშინ ამ ვექტორს შემოაბრუნებენ რაღაც კუთხით საათის ისრის
მიმართულებით. თუ ვექტორი ასწრებს საწყის მდებარეობას, მაშინ ვექტორი
შემობრუნდება საათის ისრის მიმართულების საწინააღმდეგოდ.
დროითი დიაგრამა აჩვენებს ჰარმონიული ფუნქციის მნიშვნელობებს დროის
ნებისმიერ მომენტში u = Um sin ωt.
კომპლექსური რიცხვები გვჭირდება იმისთვის, რო აღვწეროთ ის პროცესები,
რომლებსაც ვერ ვხედავთ. მაგალითად, დენის გავლა წრედში, როგორ გადის ის
სხვადასხვა წუნააღმდეგობებში ან კონდენსატოში და ა.შ. სინუსოიდალური და
კოსინუსოიდალური სიგნალების წარმოდგენას კომპლექსური ფორმით აქვს ერთი
და იგივე სახე. კომპლექსური რიცხვი: z= a + j * b , j= √−1

3. სიგნალების სპექტრალური წარმოდგენა

ნებისმიერი სიგნალი შეიძლება დაიშალოს მდგენელებად. სიგნალის ასეთ
დაშლას უწოდბენ სპექტრალურს. ასეთ შემთხვევაში სიგნალი შეიძლება
წარმოვადგინოთ სიგნალის პარამეტრების სიხშირეზე დამოკიდებილების
გრაფიკით. ასეთ დიაგრამას უწოდებენ სიგნალის სპექტრს. სიგნალის სპექტრი
წარმოადგენს სიგნალის მარტივი მდგენელების ერთობლიობას, განსაზღვრული
ამპლიტუდებით, სიხშირეებით და ფაზებით. სიგნალის ფორმის ცვლილება იწვევს
მისი სპექტრის ცვლილებას და პირიქით. ანსხვავებენ სპექტრის ორ ფორმას:
1.ამპლიტუდების სპექტრალური დიაგრამა; 2. ფაზების სპექტრალური დიაგრამა.
ამპლიტუდების სპექტრალური დიაგრამით აისახება სიგნალის ყველა მდგენელი
თავისი ამპლიტუდებითა და სიხშირეებით. ფაზების სპექტრალური დიაგრამით
აისახება სიგნალის ყველა მდგენელი თავისი საწყისი ფაზებითა და სიხშირეებით.
სიგნალების სპექტრი შეიძლება იყოს დისკრეტული ან მთლიანი. სიხშირული
დიაპაზონის მიხედვით ანსხვავებენ შემოსაზღვრულ და უსაზღვრო სპექტრებს .
ჰარმონიული რხევის მათემატიკურ მოდელს აქვს შემდეგი სახე: u(t)=Ums sin(Ɯs t+
ⴔs)
რხევაში გვაქვს ერთი ჰარმონიული მდგენელი Ɯs სიხშირეზე. სპექტრის
მდგენელებში ამპლიტუდის სიმაღლე ტოლია რხევის Ums ამპლიტუდის და ფაზათა
სპექტრში რხევის საწყისი ⴔs ფაზის.
სიგნალის სპექტრალური ანალიზი გულისხმობს სიგნალის გაშლას სპექტრალურ
მდგენელებად. სპექტრალური ანალიზის მათემატიკური მეთოდები გამოიყენება
ანალოგური და არაანალოგური სიგნალებისათვის.
4. ფურიეს მწკრივები
ნებისმიერი სიგნალი შეიძლება გაიშალოს ჰარმონიულ რხევებად.პერიოდული.
არაჰარმონიული სიგნალების თავისებურება იმაშია, რომ მათ სპექტრში არსებობს
მრავალი სპექტრალური მდგენელი და ასეთი სიგნალები შეიძლება აღიწეროს
ფურიეს მწკრივით:

ჰარმონიულ ეძახიან შემდეგი სახის სიგნალს: x (t )= A sin(ωt +ϕ0 ) . A - სიგნალის

ϕ
ამპლიტუდაა, ω - სიხშირე, 0 - საწყისი ფაზა. ϕ ( t )=ωt+ ϕ 0 ეწოდება მყისიერი
ფაზა.
5. ელექტრული ფილტრები
ელექტრული ფილტრების დანიშნულებაა გაატარონ ან ჩაახშონ სიგნალები
მოცემული სიხშირეებით. ფილტრები იყოფა რამოდენიმე ჯგუფად: დაბალი
სიხშირის ფილტრები, მაღალი სიხშირის ფილტრები, ზოლოვანი,და
რეჟექტორული ფილტრები.
დაბალი სიხშირის ფილტრები ატარებენ დაბალი სიხშირის მქონე სიგნალებს და
ახშობენ სიგნალებს მაღალი სიხშირით.
მაღალი სიხშირის ფილტრები (HPF) ატარებენ მაღალი სიხშირის მქონე
სიგნალებს და ახშობენ სიგნალებს დაბალი სიხშირით.
ზოლოვანი ფილტრი ატარებს განსაზღვრულ სიხშირულ ზოლში ცენტრალური
სიხშირის მახლობლად. ატარებს fl-დან fh-მდე;
გადამღობი ფილტრი - არ ატარებს სიგნალებს მოცემული სიხშირით ან მოცემულ
სიხშირულ ზოლში.
სიხშირეთა ზოლს, რომელსაც ფილტრი ატარებს, ფილტრის გატარების ზოლი
ეწოდება, ხოლო სიხშირეთა ზოლს, რომელსაც ახშობს – დაკავების ზოლი.
ფილტრის გატარების ან დაკავების ზოლის ზღვრულ სიხშირეებს ჩაჭრის
სიხშირეები ეწოდება.
დაბალი სიხშირის ფილტრების უმარტივესი სქემები.
 6. ფილტრების ძირითადი მახასიათებლები

ცნობილია პასიური და აქტიური ფილტრები. პასიური ფილტრები შედგება

ელექტრული წრედის პასიური ელემენტებისაგან - რეზისტორების, ინდუქციური
კოჭებისა და კონდენსატორებისაგან. თუ, გარდა ამ ელემენტებისა, ფილტრი
შეიცავს აქტიურ ელემენტებსაც მას ეწოდება აქტიური ფილტრი. ცნობილია
აგრეთვე ელექტრომექანიკური, ციფრული და მიკროტალღური
ფილტრები.ინდუქციური კოჭებისა და კონდენსატორებისაგან შემდგარ პასიურ
ფილტრებში მაღალ სიხშირეებზე ინდუქციური კოჭის ინდუქციური წინაღობა
გაცილებით მეტია მის აქტიურ წინაღობაზე, ასევე კონდენსატორის ტევადური
გამტარობა გაცილებით მეტია აქტიურ გამტარობაზე. შედეგად, ასეთი
მოწყობილობა ფაქტიურად წარმოადგენს რეაქტიული ელემენტებისაგან შემდგარ
ფილტრს
ფილტრის ძირითადი მახსიათებლებია: გატარების ზოლი, ვარგისობა:
ω W 2 πf 0 W
Q= 0 =
Pd Pd
ფილტრების თეორიული ანალიზის გასამარტივებლად ფილტრების ყველა
სახეობა დაყავთ LC ფილტრებამდე.

7. მოდულირებული სიგნალები

გადამტანი სიგნალის პარამეტრებზე ინფორმაციის გადატანის ფიზიკურ პროცესს

მოდულაცია ეწოდება. საწყის ინფორმაციულ s(t) სიგნალს მამოდულირებელი
სიგნალი ეწოდება. მოდულაციის შედეგს კი - მოდულირებული სიგნალი.
მამოდულირებელი სიგნალის გამოყოფის შებრუნებულ პროცესს კი დემოდულაცია
ეწოდება. გადამტანი სიგნალების ძირითად სახეს წარმოადგენს ჰარმონიული
რხევები: u(t) = Ucos(t+). არჩევენ სამი სახის მოდულაციას: ამპლიტუდური
სიხშირული და ფაზური.
ამპლიტუდური მოდულაცია შეესაბამება ინფორმაციისგადატანას გადამტანი
სიგნალის ამპლიტუდაზე - s(t)  U(t)  და  პარამეტრების მუდმივი
მნიშვნელობებისას. ამპლიტუდრ-მოდულირებილი სიგნალი ჩაიწერება
შემდეგნაირად: u(t) = U(t)cos(ot+o), U(t) = Um[1+Ms(t)],
სადაც Um გადამტანი სიხშირის მუდმივი ამპლიტუდაა შემავალი
მამოდულირებელი s(t) სიგნალის არ არსებობისას, М - ამპლიტუდური
მოდულაციის კოეფიციენტია. М-ის მნიშვნელობა განსაზღვრავს ამპლიტუდური
მოდულაციის სიღრმეს.
 ფაზური მოდულაციის დროს გადამტანი სიხშირის o მუდმივას ფაზური კუთხის
მნიშვნელობა პროპორციულია მამოდულირებელი s(t) სიგნალის ამპლიტუდის და
აისახება ფორმულით:
u(t) = Um cos[ot + ks(t)] სადაც k პროპორციულობის კოეფიციენტია

სიხშირული მოდულაცია წარმოადგენს პროცესს, როდესაც გადამტანი

სიხშირის მყისიერი სიხშირე იცვლება ინფორმაციული სიგნალის შესაბამისად.

(t) = o + aSc(t)
სიხშირული და ფაზური მოდულაციები ურთიერთკავშირში არიან, თუ იცვლება
რხევების საწყისი ფაზა, იცვლება მყისიერი სიხშირე ან პირიქით. ამიტომაც მათ
აერთიანებენ ერთი დასახელებით - კუთხური მოდულაცია.

8. ციფრული მოდულაციის მეთოდები

ნებისმიერი ანალოური სიგნალის ციფრულ ფორმაში გარდაქმნისათვის უნდა

შევასრულოთ სამი ოპერაცია: დისკრეტიზაცია, კვანტირება და კოდირება.
დისკრეტიზაცია -- უწყვეტი ანალოგური სიგნალის მნიშვნელობების
თანამიმდევრული წარმოდგენა. ეს ანათვლები იღება დროის მომენტებში,
რომლებიც ერთმანეთისგა დაშორებულნი არიან ინტერვალით, რომელსაც
დისკრეტიზაციის ინტერვალ ეწოდება.
კვანტირება არის ანათვალის სიდიდის დამრგვალება.კვანტირების დონეები
მთელ დიაპაზონს ყოფენ კვანტირების ინტერვალებად.კვანტირების დროს
მიღებული დამახინჯებებს ეწოდება კვანტირების ხმაური. ხმაურის შეფასებისას
გამოითვლება სხვაობა საწყისი სიგნალსა და მის კვანტირებულ ასლს შორის.
კვანტირებულ სიგნალებს შეუძლიათ მიიღონ მხოლოდ სასრული რიცხვითი
მნიშვნელობები. ეს საშუალებას გვაძლევს დისკრეტიზაციის ყოველ ინტერვალში
კვანტირების დონის რიგითი ნომერი წარმოვადგინოთ რიცხვით.ეს რიცხვები
შეიძლება ავსახოთ შესაბამისი კოდებით -- სიმბოლოების ანაკრეფით. კოდური
სიმბოლოების სასრულ თანამიმდევრობას კოდური სიტყვა ეწოდება.ბგერითი და
გამოსახულების კოდირებისათვის ფართოდ გამოიყენება ორობითი კოდი.
კოდური სიტყვები შეიძლება გადაიცეს პარალელურ და მომდევრობით ფორმებში.
ანალოგური სიგნალის კოდური სიტყვების თანამიდევრობად გარდაქმნას
იმპულსურ-კოდური მოდულიაცია ეწოდება.
 ციფრული მოდულაციის არსი მდგომარეობს შემდეგში: გადასაცემი უწყვეტი
სიგნალი განიცდის დროში დისკრეტიზაციას, შემდეგ კვანტირებას დონეების
მიხედვით და მიღებული სიდიდეები გარდაიქმნება კოდურ კომბინაციებად.
მიღებული კოდური ვიდეოსიგნალების თანამიმდევრობით ხორციელდება
მაღალსიხშირული გადამტანი სიგნალი.

ბილეთი № 2
1.არაწრფივი წრედები და არაწრფივი ელემენტები
არაწრფივ ელექტრულ წრედებში მიმდინარე პროცესების აღწერა
ხორციელდება არაწრფივი ალგებრული ან დიფერენციალური განტოლებებით,
რომლებიც შეიცავენ დენის, ძაბვის და მათი წარმოებულების არაწრფივ
ფუნქციებს. წრედს ეწოდება არაწრფივი, თუ იგი შეიცავს თუნდაც ერთ არაწრფივ
ელემენტს.
წრედში ჩართული არაწრფივ ელემენტები ახორციელებენ შემდეგ
გარდაქმნებს:ცვლადი დენის გარდაქმნა მუდმივ დენად,მუდმივი დენის
გარდაქმნა ცვლად დენად,სიგნალის მოდულაცია,სიმძლავრის, ძაბვის, დენის
გაძლიერება;მუდმივი დენის ტრანსფორმაცია;ძაბვისა და დენის სტაბილიზაცია და
ა.შ.
წრფივი და არაწრფივი ელემენტები დახასიატება შეიძლება მათი ვოლტ-
ამპერული მახასიათებლების - დენის ძაბვაზე დამოკიდებულების გრაფიკული
აღწერის საშუალებით.
წრფივი ელემენტის ვოლტ-ამპერული არაწრფივი ელემენტის ვოლტ-ამპერული
მახასიათებელი მახასიათებელი
i
i i

- u u u
u 0 0

-i

არაწრფივი ეწოდება რეზისტორებს, რომლთა მახასიათებლები არაწრფივია.

თენზორეზისტორი ისეთი რეზისტორია, რომლის დეფორმაციაც იწვევს მისი
ელექტრული წინააღმდეგობის შეცვლას.
თერმორეზისტორი ეწოდება ნახევრადგამტარ რეზისტორს, რომლის
წინააღმდეგობა იცვლება მასზე ტემპერატურის ზემოქმედების შედეგად.
ვარისტორი ეწოდებანახევრადგამტარ რეზისტორს, რომლის წინააღმდეგობა
მცირდება მასზე მოდებული ძაბვის გაზრდისას.
ფოტორეზისტორი ეწოდება ნახევრადგამტარ ხელსაწყოს, რომლის
ელექტრული წინააღმდეგობა დამოკიდებულია განათების ინტენსივობაზე.
არაწრფივი ინდუქციის კოჭა წარმოადგენს ფერომაგნიტურ გულარაზე დახვეულ
კოჭას, რომლისთვისაც მაგნიტური ნაკადის დამოკიდებულება მასში გამავალ
დენზე არაწრფივია. ასეთი კოჭას ინდუქციური წინააღმდეგობა ცვლადი დენის
მიმართ არ არის მუდმივი.ინდუქციის კოჭას წინააღმდეგობას მასში გამავალი
ცვლადი დენის მიმართ ინდუქციური წინააღმდეგობა ეწოდება.
კონდენსატორი მუდმივ დენს არ ატარებს.კონდენსატორის ცვლადი დენის
წყაროსთან ჩართვისას პერიოდის პირველი მეოთხედის განმავლობაში როდესაც
ელექტრომამოძრავებელი ძალა მატულობს, კონდენსატორი იმუხტება და წრედში
გადის დამუხტვის დენი, რომლის ძალაც დასაწყისში მაქსიმალურია, მგრამ
კონდენსატორის დამუხტვასთან ერთად დენი მცირდება. როდესაც
კონდენსატორი მთლიანად დაიმუხტება დამუხტვის დენი შეწყდება.
ელექტრომამოძრავებელი ძალა აღწევს მის მაქს. ამპლიტუდურ
მნიშვნელობას.შემდეგ მეოთხეპერიოდში კონდენსატორი იწყებს განმუხტვას და
წრედში გაივლის განმუხტვის დენი, რომელიც განმუხტვის დაწყებისას მცირეა,
თანდათანობით მოიმატებს და შესაბამისად შემცირდება ემძ. მესამე მეოთხედი
პერიოდის დასაწყისში ემძ იცვლის მიმართულებას, იწყებს ზრდას და
კონდენსატორი იმუხტება. ამ დროს კონდენსატორის დამუხტვა ხორციელდება
საწინააღმდეგო მიმართულებით. ამასთან დენის მიმართულება ემთხვევა
განმუხტვის დენის მიმართულებას მეორე მეოთხედში. ამრიგად, პერიოდის მეორე
მეოთხედიდან მესამე მეოთხედში გადასვლისას დენი წრედში არ იცვლის
მიმართულებას. მეოთხე პერიოდში უკვე დამუხტული კონდენსატორი იწყებს
განმუხტვას და დენის მიმართულება იცვლება და თანდათანობით მცირდება,
მეოთხედ პერიოდის დასრულებისას ემძ ნულის ტოლი იქნება. ცვლადი დენის
წრედში კონდენსატორის ან ინუქციის კოჭას ჩართვისას დენისა და ძაბვის ფაზები
წანაცვლებულია ერთმანეთის მიმართ 90 - ით.
2. დისკრეტული და ციფრული სიგნალები
დისკრეტიზაცია -- უწყვეტი ანალოგური სიგნალის მნიშვნელობების
თანამიმდევრული წარმოდგენა. ეს ანათვლები იღება დროის მომენტებში,
რომლებიც ერთმანეთისგა დაშორებულნი არიან ინტერვალით, რომელსაც
დისკრეტიზაციის ინტერვალ ეწოდება.ანათვლებს შორის ინტერვალის
შებრუნებულ სიდიდეს დისკრეტიზაციის სიხშირე ეწოდება.რაც ნაკლებია
დიკრეტიზაციის ინტერვალი, მით მეტია დისკრეტიზაციის სიხშირე და მით უფრო
ზუსტად იმეორებს საწყისი სიგნალის ფორმას. დისკრეტიზირებული სიგნალის
საფეხუროვანი სტრუქტურა შიძლება ჩასწორდეს ქვედა სიხშირული ფილტრით.
ასე ხორციელდება ანალოგური სიგნალის აღდგენა დისკრეტიზირებული
სიგნალიდან.
კვანტირებულ სიგნალებს შეუძლიათ მიიღონ მხოლოდ სასრული რიცხვითი
მნიშვნელობები. ეს საშუალებას გვაძლევს დისკრეტიზაციის ყოველ ინტერვალში
კვანტირების დონის რიგითი ნომერი წარმოვადგინოთ რიცხვით.ეს რიცხვები
შეიძლება ავსახოთ შესაბამისი კოდებით -- სიმბოლოების ანაკრეფით. კოდური
სიმბოლოების სასრულ თანამიმდევრობას კოდური სიტყვა ეწოდება.ბგერითი და
გამოსახულების კოდირებისათვის ფართოდ გამოიყენება ორობითი კოდი.
კოდური სიტყვები შეიძლება გადაიცეს პარალელურ და მომდევრობით ფორმებში.
ანალოგური სიგნალის კოდური სიტყვების თანამიდევრობად გარდაქმნას
იმპულსურ-კოდური მოდულიაცია ეწოდება.
ციფრული მოდულაციის არსი მდგომარეობს შემდეგში: გადასაცემი უწყვეტი
სიგნალი განიცდის დროში დისკრეტიზაციას, შემდეგ კვანტირებას დონეების
მიხედვით და მიღებული სიდიდეები გარდაიქმნება კოდურ კომბინაციებად.
მიღებული კოდური ვიდეოსიგნალების თანამიმდევრობით ხორციელდება
მაღალსიხშირული გადამტანი სიგნალი.

დისკრეტიზირებული და
კვანტირებული სიგნალი

3. რადიოარხის ძირითადი ელემენტები

რადიოარხი უზრუნველყოფს შეტყობინების გადაცემას ერთი წერტილიდან

მეორეში. რადიოარხის ძირითადი ელემენტებია: გადამცემი; მიმღები; ფიზიკური
გარემო, რომელშიაცვრცელდება რადიოტალღა.
შეტყობინების ელექტრულ სიგნალად გარდამქმნელი - გარდამქნელის
გამოსასვლელზე მიიღება დაბალსიხშირული ელექტრული სიგნალები. ეს
სიგნალები გამოიყენება მაღალსიხშირული სიგნალების პარამეტრების
შესაცვლელად პირველდი სიგნალების ცვლილების კანონით. ასეთ სიგნალს
მოდულირებულ სიგნალს უწოდებენ.
რადიოგადამცემის დანიშნულებაა მოდულირებული მაღალსიხშირული
სიგნალის გასხივება გადამცემი ანტენის საშუალებით.
რადიომიმღების დანიშნულებაა მოდულირებული მაღალსიხშირული სიგნალის
მიღება მიმღები ანტენის საშუალებით და ამ სიგნალის გარდაქმნა პირველად
დაბალსიხშირულ სიგნალად. ასეთ გარდაქმნას დემოდულაცია ანუ დეტექტირება
ეწოდება. მიღებული დაბალსიხშირული სიგნალი შემდგომ გარდაიქმნება
შეტყობინებად. შეტყობინება მიეწოდება მიმღებ ობიექტს.

4. ამპლიტუდური და სიხშირული მოდულაცია

ამპლიტუდური მოდულაცია შეესაბამება ინფორმაციისგადატანას გადამტანი
სიგნალის ამპლიტუდაზე - s(t)  U(t)  და  პარამეტრების მუდმივი
მნიშვნელობებისას. ამპლიტუდრ-მოდულირებილი სიგნალი ჩაიწერება
შემდეგნაირად: u(t) = U(t)cos(ot+o), U(t) = Um[1+Ms(t)],
სადაც Um გადამტანი სიხშირის მუდმივი ამპლიტუდაა შემავალი
მამოდულირებელი s(t) სიგნალის არ არსებობისას, М - ამპლიტუდური
მოდულაციის კოეფიციენტია. М-ის მნიშვნელობა განსაზღვრავს ამპლიტუდური
მოდულაციის სიღრმეს. М-ის მნიშვნელობა უნდა იმყოფებოდეს 0 – 1-ის
საზღვრებში მამოდულირებელი სიგნალის ყველა ჰარმონიკებისთვის. როდესაც
М<1 გადამტანი სიხშირის შემომვლების ფორმა სრულად იმეორებს
მამოდულირებელი სიხირის შემომვლების ფორმას.ღმა მოდულაციის დროს , M

მიისწრაფის 1-ისკენ. ასპროცენტიანმა მოდულაციამ შეიძლება გამოიწვიოს

სიგნალის დამახინჯება. როდესაც M>1 წარმოიქმნება ეგრეთ წოდებული
ზემოდულაცია, რომლის დროსაც მახინჯდება შემომვლების ფორმა და
დემოდულაციის შემდეგ შეიძლება ინფორმაცია დამახინჯდეს.

5. სიგნალების ფორმირების სქემები

დიოდის ჩართვის მიხედვით არსებობს მიმდევრობითი (ნახ. 1 - ა,ბ) და
პარალელური შემომსაზღვრელი წრედები.
როდესაც შესასვლელზე ძაბვა აჭარბებს E-ს, დიოდი გახსნილია, ხოლო როდესაც ეს
ძაბვა მცირეა E-ზე, დიოდი ჩაკეტილია.თუ ESem (t )>E , მაშინ შემოსაზღვრა ხდება
ზემოდან, თუ ESem (t )<E , მაშინ შემოსაზღვრა ხდება ქვემოდან. იმ შემთხვევაში, თუ
E<ESem (t )< E , მაშინ შემავალი ძაბვა შემოისაზღვრება ორმხრივად.
 იმპულსური და ლოგიკური სქემების ერთ-ერთ ძირითად ელემენტს წარმოადგენენ
დიოდური და ტრანზისტორული ელექტრონული გასაღებები, რომელთა
დანიშნულებაა ელექტრული წრედების ჩართვა გამორთვა.

ელექტრონული გასაღებების დროით დიაგრამას აქვს შემდეგი სახე:

გასაღებების სრულყოფილება ხასიათდება პარამეტრებით:

გადართვის დრო,გათიშულ გასაღებში გამავალი დენით და
ჩართულ გასაღებზე ძაბვის ვარდნით. გასაღები მით უფრო
სრულყოფილი იქნება, რაც მცირე იქნება ეს პარამეტრები.

6. მოდულაციის სქემები

ამპლიტუდური მოდულაცია გამოიყენება გრძელ, საშუალო და მოკლე ტალღურ

დიაპაზონებში მომუშავე რადიოგადამცემებში.

სიხშირული მოდულაციის დროს, რომელიც უმეტესად გამოიყენება ულტრამოკლე

ტალღურ დიაპაზონში, ხორციელდება მაღალისიხშირული სიგნალის სიხშირის
ცვლილება.

ანტენა

+E Rd
(+E)

დაბალი მაღალი სიხშირის

სიხშირის გენერატორი
გამაძლიერებელი C
 მაღალსიხშირული სიგნალის მოდულაცია ხორციელდება მცირე ტევადობის
კონდენსატორის საშუალებით ბგერითი სიხშირის მიწოდებით მაღალი სიხშირის
გენერატორის აქტიური ელემენტის - ტრანზისტორის ბაზაზე ან ემიტერზე. ამასთან
იცვლება ტრანზისტორის ელექტროდებს შორის არსებული ტევადობების
მნიშვნელობები და შესაბამისად ხორციელდება რხევითი კონტურის სიხშირის
მოდულაცია.

7. მადიფერენცირებელი და მაინტეგრირებელი წრედები

maintegrirebli wrediს saSualebiT SesaZlebelia movaxdinoT Semavali

eleqtruli signalis integrireba. wredi asrulebs Semavali Zabvis integrirebis da
proporciulobis koeficientze gamravlebis operacias, romelic tolia wredis drois

mudmivas Sebrunebuli sididis 1/ ( RC )=1/τ .

i(t)
1 2
R
USem C Ugam (t)

1 2

madiferencirebeli wredi. diferencirebis operacia SeiZleba SevasruloT wrediT, romelic

mocemulia .
 wrediT xorcieldeba Semavali Zabvis diferencireba da misi gamravleba proporciulobis

koeficientze, romelic tolia drois mudmivasi τ =RC .

8. ელექტრული ფილტრები
ელექტრული ფილტრების დანიშნულებაა გაატარონ ან ჩაახშონ სიგნალები
მოცემული სიხშირეებით. ფილტრები იყოფა რამოდენიმე ჯგუფად: დაბალი
სიხშირის ფილტრები, მაღალი სიხშირის ფილტრები, ზოლოვანი,და
რეჟექტორული ფილტრები.
დაბალი სიხშირის ფილტრები ატარებენ დაბალი სიხშირის მქონე სიგნალებს და
ახშობენ სიგნალებს მაღალი სიხშირით.
მაღალი სიხშირის ფილტრები (HPF) ატარებენ მაღალი სიხშირის მქონე
სიგნალებს და ახშობენ სიგნალებს დაბალი სიხშირით.
ზოლოვანი ფილტრი ატარებს განსაზღვრულ სიხშირულ ზოლში ცენტრალური
სიხშირის მახლობლად. ატარებს fl-დან fh-მდე;
გადამღობი ფილტრი - არ ატარებს სიგნალებს მოცემული სიხშირით ან მოცემულ
სიხშირულ ზოლში.
სიხშირეთა ზოლს, რომელსაც ფილტრი ატარებს, ფილტრის გატარების ზოლი
ეწოდება, ხოლო სიხშირეთა ზოლს, რომელსაც ახშობს – დაკავების ზოლი.
ფილტრის გატარების ან დაკავების ზოლის ზღვრულ სიხშირეებს ჩაჭრის
სიხშირეები ეწოდება.
დაბალი სიხშირის ფილტრების უმარტივესი სქემები.

ცნობილია პასიური და აქტიური ფილტრები. პასიური ფილტრები შედგება

ელექტრული წრედის პასიური ელემენტებისაგან - რეზისტორების, ინდუქციური
კოჭებისა და კონდენსატორებისაგან. თუ, გარდა ამ ელემენტებისა, ფილტრი
შეიცავს აქტიურ ელემენტებსაც მას ეწოდება აქტიური ფილტრი. ცნობილია
აგრეთვე ელექტრომექანიკური, ციფრული და მიკროტალღური
ფილტრები.ინდუქციური კოჭებისა და კონდენსატორებისაგან შემდგარ პასიურ
ფილტრებში მაღალ სიხშირეებზე ინდუქციური კოჭის ინდუქციური წინაღობა
გაცილებით მეტია მის აქტიურ წინაღობაზე, ასევე კონდენსატორის ტევადური
გამტარობა გაცილებით მეტია აქტიურ გამტარობაზე. შედეგად, ასეთი
მოწყობილობა ფაქტიურად წარმოადგენს რეაქტიული ელემენტებისაგან შემდგარ
ფილტრს
ფილტრის ძირითადი მახსიათებლებია: გატარების ზოლი, ვარგისობა:
ω 0 W 2 πf 0 W
Q= =
Pd Pd
ფილტრების თეორიული ანალიზის გასამარტივებლად ფილტრების ყველა
სახეობა დაყავთ LC ფილტრებამდე.