Professional Documents
Culture Documents
هنر زمین و یا خاک ،به عنوان گرایشی جدید در پی جریان های هنری کمینه گرا و مفهومی در دهه
1960میالدی شکل گرفت .همان نام آشنایی که در نهاد خود ،در جستجوی خلق آثاری متفاوت از گذشته
و در عین حال دستیابی به وحدت طبیعت بود؛ هنری که هنرمند را در تعاملی متعالی با سرشت و درونیات
خود ،که بنا به فطرت در پی دستیابی به ماهیت وجودی در طبیعت است ،قرار می داد .اما بسیاری از آثار
هنر زمین با ورود به دهه 70دچار تغیراتی شد که ریشه در آئین های بدوی و شرقی داشت .این هنر ابتدا
در امریکا اعالم موجودیت نمود و سپس در دهه های 80و 90میالدی در اروپا نیز توسعه یافت .خاصیت
ذاتی این هنر در آنی و گذرا بودن آن بود که شاید اشاره ای مفهومی به ناپایداری عالم مادیات داشته است
و ثبت این آثار تنها از طریق فیلم و عکس ممکن می نمود .آثاری هنری ،که پهنه زمین را چون بوم نقاشی
قرار داده تا ما را با چیزی فراتر از قبل رو به رو سازد و به این واسطه پهنه عملی هنر را رشد دهد؛ در
اینجا دیگر از آن همه ابزار متنوع و رنگ خبری نیست؛ دیگر خلق یک اثر هنری در گرو و قید وبند ماده
نیست؛ تنها و تنها با ابزاری ساده به دنبال مفهوم می گردد.
وابست گی به مکان ،خصوصیت بارز هنر زمین است .هنرمندان در ذهن خود آثار را برای فضای
خاصی در نظر می گیرند و سپس آنها را بر روی زمین خلق می کنند .به این ترتیب ،آنها ظاهر ،ساختار
و مواد موجود در فضاها را تغییر می دهند و نام خود را در تاریخ آنها ثبت می کنند .این آثار اصالتا غیر
قابل جابه جایی هستند.
1
هنر زمینی ()Land Art
هنر زمینی هنری است که در آن از زمین یا محیط طبیعی نه به عنوان جایگاه اجرایی اثر هنری،
بلکه به عنوان خود هنر استفاده می گردد .در سال 1970جنبش هنر زمینی یا لند آرت به منظور اجرای
مستقیم کار هنری بروی طبیعت در امریکا پا گرفت .هدف این جنبش به عنوان یکی از گرایشهای کانسپچوال
آرت آن است که وحدتی در زمینه اجرای اثر هنری با آثار طبیعی ایجاد کند .در این راستا هنرمندان با
کمک گرفتن از تغیر و تحوالتی که در اثر دگردیسی زمین ،صخره ،کوه ،دشت ،دریاچه و رودخانه ایجاد
می شوند توانستند آثاری در ابعاد و اندازه های بسیار بزرگ به وجود آوردند .این آثار در دید عادی و
معمولی انسان قابل بررسی و ارزیابی نیست و بیشتر به وسیله گرفتن عکس ،فیلم و یا پرواز درآسمان قابل
رویت و درک میباشد ،و از این جهت آثار هنری این سبک قابل ارایه در نمایشگاهها یا موزه های متعارف
َ
و عادی نمی باشد.
هنرمندان این جنبش اکثرا ً تغیر دادن یا جا به جا کردن و یا حذف عناصری از طبیعت و بندرت با
افزودن به آن ،به هدف خود دست می یافتند .آنها با خاک برداری ،تراشیدن ،بریدن و کوتاه کردن عناصر
طبیعی به اهداف خود نایل می شدند .از برجسته ترین هنرمندان لند آرت می توان از رابرت اسمیتسن
) (Robert Smithsonنام برد .او در سال 1970در دریاچه نمک بزرگ یوتا اسکله ای حلزونی
ساخت که در آن زمان کاری عظیم و نو آورانه بود .رابرت اسمیتس ن "هنر خود را به منزله شکل از دانش
تخصــصـی جهان می بیند .نظامهای محیطی ،باستان شناسی ،زمین شناسی ،تکامل و روندهای آلی در
کنار این هنرمند [ ]...گنجانیده شده است .کار های زمینی او تمایالتی بودند درباره نقش دگرگون کننده ای
که هنر می تواند در درک محیط خود ایفا کند ] . [...برداشتهای او از هنر ،نقش نوینی برای بیننده نیز
دربر داشت .تجربه مستقیم زمین و تاٌمل بر چشم انداز معاصر ،ناخرسندی اسمیتسن از نظام گالریها و نوع
هنر به نمایش در آمده در آنها ،یکی از عوامل محرکی بود که به درگیر شدنش در هنر زمینی منجر
شده(اسماگوال ،1381 ،ص .)405
اسمیتسن که در ابتدای حرفه هنری اش نمایشگاهای از محفظه های شیشه ای انباشته از خاک و شن
و سنگ را به عنوان جهان واقع به نمایش گذاشته بود ،پس از آن به کمانهای واقعی روی آورد که دریاچه
نمک یوتا یکی از آنها بود .او نگاهش را از موزه ها و نگار خانه ها بر گرفت و از سطح زمین و دریاچه
به عنوان بوم نقاشی (سطح اجرای اثر هنری) ایستفاده کرد .اسمیتسن می دانست که با خلق اثر زمینی
اثری ماندگار و پابرجا از خود بجای نمی گذارد و طبیعت بزودی اثر او را دگرگون خواهد کرد .ولی می
2
دانست بدین وسیله سنتی نوین در هنر از خود به جا می گذارد .تصویر " 90اسکله حلزونی یوتا" است که
اسمیتسن آن را به سال 1970اجرا کرده است.
ضرورت یافتن مکانی دور از موزه ها و گالری ها ،برای آفرینش آثار هنری آزاد از همه شرایط
اقتصادی ،سیاسی و اجتماعی ،هنرمندان را به جستجو در جهت یافتن فضاهای تازه ای سوق داد که در آن
ها اصالت ،آزادی ،حقیقت هنر و ذات هستی امکان تحقق یابند .طبق نظر هنرمندان خاکی ،هنر آمریکایی،
به ویژه هنر پاپ با تصاویر سرد خود و هنر مینیمال با دقت مفهومی و ارتباط آشکار با صنعت ،به انبوه
پرسشهای مطرح شده از سوی هنرمندان ،پاسخ رضایت بخشی نداده بودند .از نظر آن ها ،درهای حیطه
هنر باید به روی تمامی جریان های هستی و همه حواس و تمامی مواد موجود در جهان و رابطه با فرم ها
و تجربه های واقعی گشوده باشد .این جنبش قصد بازگشت به ناتورالیسمی که پیشتر دوران آن به سر آمده
بود را نداشت ،بلکه تنها در جستجوی زبانی هنری بود که در آن طبیعت ابزاری شود که بیشتر با آفرینش
ریخت شناس اثر مطابق است؛ و عناصر مکانیکی و صنعتی (ماشین خاک برداری ،بولدوزر ،کامیون یا
موتورسیکلت) را که به لحاظ تکنیکی اجرای اثر را ممکن می ساختند ،گرد هم آورد بی آن که تعارضی
میان آن ها وجود داشته باشد .در آثار این دسته از هنرمندان دنیای مصنوعی و دنیای طبیعی با هم روبرو
می شدند و تعامل می کردند تا رویدادی زیبا شناختی پدید آید که به جریانی پیوسته از حواس ،احساسات و
هستی تبدیل شود .جریان های جدید نظیر هنر در طبیعت که بیشتر بر مفاهیم مربوط به زیست شناسی و
حفاظت از محیط زیست تأکید داشتند ،برگرفته از همین درون مایه ها بودند( .پارمزانی.)158 :1393 ،
3
از دیگر هنرمندان بنامی که اگرچه به صورت مستقیم روی زمین کار نمی کرد ولی می توان نام او را
به عنوان یکی از هنرمندان زمینی عنوان داشت یاواچف کرستیو ) (Javacheff Christoهنرمند
مجارستانی است .آثار هنری او از ویژه گی خاصی برخوردارند .او شهرت خود را به واسطه خالقیتش
در طرحهایی به دست آورد که از طریق لفاف کردن و پوشاندن بناهای عمومی و استتار مناظر طبیعی
اجرا کرده است .آثار او به مانند مجسمه ها و یا بناهایی است که توسط کارگران برای پاره امور یا تعمیرات
پوشانده می شوند .از آثار کریستو به علت محدود بودن زمان اجرای اثر جز عکس و فیلم و یا طرحهای
خطی چیزی به جای نمی ماند(قزوینی.)180-179 :1394 ،
« کرستیو اصرار می ورزد که از طریق درگیر ساختن شمار فروانی از مردمان به گوناگون ترین
روش ممکن هنر را همگانی سازد .این طرحها که تالش های جمعی بسیاری از مردم را سبب می شود،
بر مساــٌلی که به همه ما ارتباط دارد متمرکز است :نقش فرد در جهانی پیچیده که جوامع آن به هم وابسته
است ،حدود مراقبتهای فناوری و اثرات قانون دولت بر زنده گی ما».
طرحهای کریستو برای استتار و پنهان کردن معماری و یا فضایی طبیعی از اواخر دهه شصت
گسترش یافت و توجه بسیاری را به خود جلب کرد .در حقیقت هنرمند بدین وسیله سعی در بازگو کردن
این امر داشت که چون مردم به امور کامالً عادی و روزمره ،واکنش نمی دهند ،از این طریق به اذهان
سوال می شود از حالت نگاه روزمره و عادی خود بیرون می آیند و به پیرامون خود دقت
افراد طرح ٌ
موفق او بسته بندی موزه هنر های معاصر شیکاگو به سال 1969
بیشتری خواهند کرد .از اولین کار های ً
بود و پس از آن به کار مستقیم در طبعیت پرداخت .کریستو پروژه های بسیار زیادی را در زمینه انجام
داده است که "حصاری ممتد در کالیفرنیا" ( )1976و "بسته بندی پارلمان برلین" ( )1997از جمله آنها
هستند .پروژه های بسته بندی کریستو به علت پرهزینه و کم دوام بودن اعتراضات بسیاری را در بر داشته
است ولی کریستو توانسته است با حمایتهای مالی و دولتی دولتهای سرمایه دار به اجرایی پروژه های خود
دست زند .تطویر 2نمونه دیگری از آثار بسته بندی شده کریستو می باشد .در این طرح کریستو اجرای
"بسته بندی ساختمان مجلس حکومت (رایش سوم) برلین" را به سال 1994پیشنهاد می کند .این طرح با
اعتراضات زیاد مردم اروپا به خصوصا ً المان رو به رو شد ولی علی رغم همه اعتراضات زیاد دولت
وقت المان 1996در برلین اجرا گردید .اجرای این اثر میلیونها بازدید کننده را از سراسر جهان به برلین
کشاند و تبلیغات سیاسی خوبی برای دولت المان ایجاد کرد و عالوه بر درآمد زایی و توسعه فرهنگ
توریسم ،دولت وقت آلمان را دولت هنر دوست و پیشرو معرفی کرد(قزوینی.)181-180 :1394 ،
4
تصویر( )2کریستو ،بسته بندی ساختمان مجلس برلین ،1996 ،آلمان
هنر زمینی یک عنصر امریکایی است .مخصوصا امریکای میانه و غرب یعنی بیشتر این آثار نیز
در طبیعت وحشی و فراخ قسمت میانه و غرب آمریکا می توانید مشاهده کنید .بیشتر آثار در مناطق نِوادا،
آریزونا ،نیو مکزیکو و یوتاپ شکل گرفت .ابعاد آثار در این مناطق بزرگ معنا می دهد اما در اروپا چنین
فضایی نداریم .بر خالف تصور که هنر باید در شهرهای بزرگ نیویورک یا لس ان جلس شکل بگیرد ،اما
لند آرت از فضای شهری و مراکز فرهنگ و هنر گریزان است .یکی از دالیل به خاطر بحران های
اجتماعی است که رخ می دهد .هنرمند خسته از جنبش های دانشجویی ،جنگ ویتنام و …راه حل را در
گریز می داند .پناه بردن به یک بستر امن که در طبیعت وجود دارد.
هنر زمین جنبه ای از گرایشی کلی در میان هنرمندان جوان است تا به کمک آن از ساختن اشیای
هنری به نفع خلق تجربه های هنری مربوط به یک فضای مادی دست بکشند .می توان گفت مهمترین
مسئله برای هنرمند این است که به آن قطعه از زمین که اثر خود را در آن بوجود آورده تحقق بخشد ،نه
اینکه صرفا آن اثر مکان ویژه را ثبت کند و یا بفروشد ،بی شک اگر چنین گرایشی فراگیر شود ،سرانجام
میتواند کل ساختار دنیای هنر را دگرگون کند.
5
در هنر زمین از تجهیزات بزرگ خاکبرداری و توده های عظیم خاک و سنننننگ های جابه جا شننننده
اسننننننتفاده می کردند .بدین ترتیب ،کار هنرمندان خاکی ،نه تقلید از طبیعت فیزیکی اسننننننت نه گریز از آن؛
ب لکننننه تننننایینننندی اسننننننننننت بر وحنننندت واقعیننننت فیزیکی جهننننان کننننه هنرمننننند نیز در آن سننننننننهمی
دارد(گاردنر،1385،ص.)663
در هنر زمینی ،پروژه ها اغلب موقتی است و با گذشت زمان در معرض فرسایش عناصر طبیعی،
از بین رفته یا تغییر می کند و هنرمند از راه عکس برداری پروژه را ماندگار می کند .برخالف آثار هنری
قبل ،پروژه های لند آرت در سایت (فضای اجرا شده) مشخص خود ،غیر قابل جا به جایی هستند .در این
هنر تأکید بر سادگی فرم و تمرکز بر روی مواد تشکیل دهنده (متلایر) و حس و مفهوم است.
این جنبش در واقع تظاهرات اعتراض آمیزی بود علیه استثمار انسان و منابع طبیعی ،علیه شتاب
گرفتن ساختن های سریع و ویران کردن های سریع تر (که از ویژگیهای شهر قرن بیستم است).
به همین دلیل می توان صرف هزینه های گزاف برای لند آرت را با اهداف این جنبش -که همانا یک
جنبش اعتراضی بر ضد مصرف گرایی و تخریب و اسراف منابع جهانی بود -توجیه کرد .در واقع قصد
هنرمندان این جنبش به هیچ عنوان اجرای هنر فاخر نبود ،بلکه برعکس در جهت نقد زندگی تجمالتی،
استثمار انسانی و جامعه صنعتی بود و هنرمندان به دنبال نشان دادن و بازنمود تخریب ،عدم ماندگاری و
گذرا بودن زندگی انسانی هستند.
به همین دلیل برای اجرا و نمایش آثار خود ،نه گالری بلکه محیط های بکر طبیعی را انتخاب می
کردند و نه تنها به دنبال اجرای اثری یونیک (منحصر به فرد) نبودند ،بلکه حتی به دنبال فروش اثر (یعنی
صرفه ی اقتصادی) و جا به جایی اثر (برای نمایش و معروفیت جهانی) نیز نبودند .به همین دلیل در دل
طبیعت و با متلایر های اغلب ارگانیک و طبیعی به تولید اثر می پرداختند .در واقع سطحی که در آن می
خواستند هنرنمایی کنند :مرغزارها ،دره های عمیق ،دریاچه های نمکی ،کوه های صخره ای ،بیابان های
بی انتها و.) http://www.3shvideoart.blogfa/post/48)...
6
عناصر کلی لند آرت
-1اصلی ترین نکته ای که در این آثار می توان مشاهده کرد بزرگی ابعاد است که به مفهوم هنر
مدرن برمی گردد .بزرگی مقیاس یک عنصر بسیار کلیدی در درک آثار هنرمندان لند آرت که سابقه اش
بر می گردد به قدرت آیینی که قرار است این آثار داشته باشند.
-2توجه به آیین ها و احیا کردن برخی سنت های باستانی و ارائه متفاوت آن توسط هنرمندان با لحن
تازه در یک رویداد تازه مورد استفاده قرار می گرفت .به عنوان مثال شمنیزم یوزف بویز یا گروه گوتای.
-3هنر آرت زیر مجموعه لیت مدرن است چون یکی از بهترین نمونه هایی است که وجه رمانیک
مدرنیزم را نشان می دهد .در سبک رمانتیک هنرمند از طبیعت نقاشی میکند ،اما در لند آرت در
طبیعت می رود و با طبیعت کار می کند).)http://www.3shvideoart.blogfa/post/48
هنر زمینی را در ابعاد و حوزه های بسیار متنوعی می توان برسی نمود .اما اگر بخواهم بی مقدمه اشاره
ایی کلی به این تفاوت داشته باشم شاخص ترین تفاوت این دو شاخه از هنر جدید با همه وجه اشتراک
هایشان در عظیم بودن آثار هنر زمین است که در اثار هنر محیطی بر خالف آن تا حد مینیمالیستی هم پیش
میرود و دیگر مورد اینکه در اثار هنر محیطی وجه زیست محیطی بودن اثر بسیار مهمتر و بنیادین تر
دیده شده تا در اثار هنر زمین .با این حال هنر زمینی در تداومی که از پیش داشته است حاال به دلیل بحران
های زیست محیطی توجه خاصی به محیط زیست دارد .ویژگی هنر زمینی استفاده از زمین و اجزای آن
(شن،سنگ وچوب) در مکان های طبیعی است پس از آن تبدیل به اجزای سازنده پیکره یا حتی گاهی خود
پیکره می شود .بسیاری از هنرمندان کار خود را تحت عنوان هنر زمین توصیف می کنند .به نظر می
7
رسد که این شاخه در خارج از امریکا معمول تر است .در مقایسه با هنر محیطی می توان گفت هنر زمین
( )Land Artاصطالح قدیمی تری است از اواخر دهه 60و اوایل دهۀ 70که برای هنر زمین و در
فضای باز به کار می رود .نو آورران پیشین از قبیل ریچاردالنگ و دنیس اوپنهایم خطوط ساده و اشکال
هندسی را توسط راه رفتن به جلو و عقب روی زمین ایجاد کردند و آن را هنر زمین محسوب کردند .برای
مثال در اثار ریچارد النگ تقابل عناصری از طبیعت در موزه ها رویکردی مفهوم گرا را در خود دارد،
اما اینکه این نوع از آثار این هنرمند هنر زمینی را در کدام شاخه هنر جدید باید دید جای بحث است ،هنر
محیطی یا هنر زمین؟ دیگر سوال اینکه آیا اثری میتواند در محیط موزه یا گالری ارائه شود و جزو اثار
هنر زمین محسوب گردد؟ ولی در برخی دیگر از آثار این هنرمند که در طبیعت قدم زده و خطوطی را
درطبیعت به طول مایلها مسافت ایجاد نموده میتوان جزو هنر زمین محسوب کرد .به طور مثال کراپ
آرت که تصـاویر بسیار بزرگی در مزارع کشـاورزی به وجود می آورد و تنها از باال قابل دیدن است
شکلی از هنر زمین است .همچنین پیکره های بسیار عظیم مانند کار جیمز تورن در این گروه گسترده
قرار می گیرند .زمانی اصطالح هنر زمین را برای در برگرفتن حیطه ی وسیعی از اصطالحاتی از قبیل:
هنر زیست محیطی ،هنر محیطی و هنر زمین استفاده می کنند.
" " Earth worksو" "Earth Artبه طور گسترده ای فرم خاصی از Land Artمحسوب می
شوند .به نظر می رسد اولین کار Earth workاثری در فضای آزاد بود که توسط هربرت بایر در
1955انجام شد اما ایده ی شکل دادن زمین به شیوه های زیبا شناختی به قدمت وجود انسان است .این
اصطالح در 1969رایج شد همچنانکه بخشی از نمایشگاه گالری دلون در نیویورک بودEarth works .
بسیاری از کارهایی از این دست را در بر می گیرد :خاک را از محیط بیرونی به فضای درون می آورند،
اشکال بزرگی در مکانهای دوردست در زمین حفر می کنند و سرانجام برپایی سازه های دست ساز سیمانی
در بیابان که در اصل خود زمین را به عنوان صحنه ،مواد و بوم برای ایده های هنری مفهومی استفاده
می کنند .والتر د ماریا ،نانسی هولت ،مایکل هیزر و رابرت اسمیتسون چهره های ارشد در این صحنه
بودند اگر چه بسیاری از دیگر گروهها در حال جستجوی موضوعات مشابه بودندEarth ".
"worksو" "Earth Artاغلب زیر مجموعه های هنر زمینی محسوب می شوند .بسیاری از کارهای
هنری در طبیعت در مقیاس بزرگ (توسط معماران و نیز هنرمندان) همچنان در حال خلق شدن هستند و
معموالً به عنوان لندآرت شناخته می شوند.
8
حال در مقایسه با این نمونه باید گفت ،هنر محیطی با رویکردی خاص در تالشی نو برای رسیدن به
یک تأثیر ژرفتر و طبیعت دوستانه تر معموالً از عناصر بیشتری از طبیعت استفاده می کند (گلبرگ گلها،
شاخه های کوچک ،سنگها ،یخ ،برگها و غیره) .هنر محیطی از لحاظ تاریخی ،فضا ،زمان و طبیعت را
به هم نزدیک می کند و در حقیقت یک بار دیگر ضرورت تماس و نزدیکی دوباره بشر را با طبیعت که
در جوامع پسا صنعتی به شدت مورد بی توجهی قرار گرفته مطرح می کند .هنر محیطی دیدی جدید از
رابطه ما با طبیعت در برابرمان می گذارد و راهکارهایی نو برای همزیستی با محیط اطراف در اختیارمان
قرار می دهد .آثار هنر محیطی گاه در مسیر احیاء و بازآفرینی محیط های آسیب دیده قرار می گیرد.
برای نمونه ،زیست بوم های آسیب دیده را به روش ها و میانجی های هنری و زیباشناختی احیاء و
بازآفرینی می کند.
در اینجا الزم است اضافه کنم ،برخی از هنرمندان استدالل می کنند که هنر زمینی و هنر در طبییعت
در باره ی ترمیم کردن ،زیست بوم یا عملگرایی مستقیم نیست ،آنچه برای گروهی نمود مهم معاصر
اکوآرت است .آنها اغلب در حال استفاده از زمین و طبیعت به عنوان یک وسیله ی بیان برای بیان خود یا
کشف ایده های هنری و یا زیبایی طبیعت هستند.
البته ،بسیاری از پروژه های اولیه ی هنر زمینی شامل ترمیم و آرایش زمین در حجم وسیع در مناطق
معدنی گذشته و غیره هستند .به طور کلی هنر زمین بیشتر در باره ی دو باره شکل دادن و تزیین کردن
چشم اندازها و به طور همزمان ساختن منابع عظیم (تورل ،نانسی هولت و غیره) و کمتر درباره ی زیست
بوم است .همچنین تا حدودی دارای پیچیدگی است و مکررا ً با دورنمای اصطالحات هم پوشانی دارد
(.)http://www.memarnet.com/fa/node/3058
9
تصویر( )4کریستو ،جزایر احاطه شده ،1983 ،آیسلند تصویر( )3نیلز اودو ،چرخش برگ ،1992 ،ایتالیا
رابرت اسمیتسون
رابرت اسمیتسون در سال 1938میالدی در شهر پاساییک در نیوجرزی امریکا متولد شد و در سال
1973میالدی بر اثر سانحه ای هوایی در آماریلوی تگزاس درگذشت .در اتحادیه هنر آموزان نیویورک
به تحصیل هنر پرداخت .در 1966در نمایشگاه سازه های ابتدایی در موزۀ یهودیان نیویورک و سپس در
نمایشگاه های مینیمال آرت کارهای خود را به نمایش در آورد .نخستین نمایشگاه انفرادی خود را در سال
1959در گالری هنرمندان نیویورک بر پا کرد .در سالهای 1970-1966مجموعه ای از نمایشگاه های
تک نفره خویش را در گالری دوان در نیویورک تشکیل داد .اسمیتسن حجم ساز و هنرمندی تجربی بود
که در دهۀ 1960عمدتآ به مینیمال آرت گرایش داشت ،ولی از اواخر این دهه به هنر خاکی روی آورد،
و با ساخت مارپیچ ها و هرم های خاکی خود ،به باالترین شهرت در این زمینه دست یافت(لینتن:1397 ،
.)450
10
تصویر( )6اسمیتسون
یاواشف کریستو
کریستو هنرمند اتریشی االصل ساکن امریکا به همراه همسرش ژان کلود اثار زیادی به وجود اورده
است که در نوع خود منحصر به فرد و قابل تامل هستند .کریستو تعداد بسیار زیادی از اشیا را با پارچه
های معمولی می بست ،او به سادگی همه چیز را بسته بندی می کرد .اشیای بسته شده همواره توجه انسان
را ،به نحوی ،به خود جلب می کنند ،این در حالی است که ،همین اشیا پیش از پیچیده شدن هرگز مورد
توجه نبوده اند .با شناخته شدن طرح بسیار بزرگ کریستو و ژان کلود طرحی که در آن باریکه ای از
خط ساحلی را در جنوب شرقی سیدنی به طول یک کیلومتر بستند گفت و گوی بی سابقه ای پیرامون هنر
و طبیعت آغاز شد.
بخش اول :هنرمند در این دورۀ کاری خود از فضا های بسته از قبیل گالری ها و یا برای اجرای
کارهای بزرگتر از استودیوهای مسقّف استفاده می کرد .آثاری که در این دوره از 1958تا 1969به
وجود آورد شامل بسته بندی هایی بود که او از اشیاء و انسان ها ارائه می کرد و بدین ترتیب ذهن
مخاطبان خود را برای کشف عناصر پنهان در زیر لفاف ها به چالش می کشید .طرح بسته بندی
مجموعه ای از بشکه ها که با کمک کارگران بارانداز درشهر کلن در سال 1968ساخته شد ،نخستین
اثری بود که مردم را در پدید آوردن اثر هنری درگیر می کرد و بعدها در سال 1999در قالب طرحی
عظیم با عنوان دیواری ازبشکهها،باتعداد13000بشکهبازسازی
شد(.)http://www.memarnet.com/fa/node/3058
11
تصویر( )7کریستو ،دیواری از بشکه ها ،1999 ،شهر کلن
بخش دوم :سال های 1964تا 1995شامل رویکرد انحصاری کریستو به عناصر معماری بود .در
این دوره او با بسته بندی بناها آن ها را تبدیل به آثار هنری عظیمی کرد که نه تنها منظر شهری را تغییر
می دادند ،بلکه به دلیل بی سابقه بودن این نوع عمل ،با چالش های فراوانی از سوی مخاطبان مواجه می
شدند .عدهای آن را نوعی تعامل عمومی با اثر هنری می دانستند و گروهی به دلیل هزینه های باالیی که
در پروژه های او صرف میشد ،از وی انتقاد می کردند .از سویی ،از آن جا که هنوز تعریف مشخصی از
زیبایی شناسی هنر جدید وجود نداشت و نمی شد آن را با معیارهای زیبایی شناسانه ای که منتقدین در دورۀ
مدرنیسم وضع کرده بودند ،سنجید عده ای نیز بر این باور بودند که این قبیل آثار نمی توانند در زمرۀ
هنرها قرار بگیرند .ترکیب بسته بندی با المان های شهری از جمله بارزترین خصایص این دورۀ هنری
اواست(.)http://www.memarnet.com/fa/node/3058
تصویر( )8کریستو ،بسته بندی راهرو ،طبقات و دیوارهای موزۀ هنر فیالدلفیا1970 ،
12
ریچارد النگ
ریچارد النگ هنرمند انگلیسی در سال 1945در بریستول متولد شده و از سال 1967تاکنون در
عرصه هایی متفاوت مانند مجسمه سازی ،عکاسی و نقاشی فعالیت می کند .النگ تنها هنرمندی است که
تا به حال چهار بار نامزد جایزه معتبر ترنر شده که البته تنها یک بار در سال 1989این جایزه به او تعلق
گرفته است .النگ در بیشتر آثارش ،از مواد طبیعی مانند سنگ و چوب استفاده می کند و در بعضی مواقع
حتی محیط اجرا و پیاده سازی آنها هم در خود طبیعت است .همچنین موتیف هایی مانند دایره و خط صاف
در بسیاری از آثار این هنرمند به عالمت مشخصه آنها تبدیل شده است و ویژگی های هنر زمینی در آثار
او کامالً مشهود است .از سال های دور منظره های طبیعی برای مردم بریتانیا بسیار مهم بوده است ،چرا
که در کشور انگلیس تغییرات آب و هوایی زیادی است و شاید به همین دلیل افرادی مثل کانستبل یا ترنر
انگلیسی منظره پردازان برجسته اروپایی شده اند .النگ نیز ادامه دهنده همین سنت است.
النگ در ساحل نمناک یا روی سبزه ها یا جاهای دیگر در یک مسیر مشخص قدم می زند تا اثری
از خود به جای بگذارد .او با بولدوز به جان طبیعت نمی افتد .بلکه با پا و بدنش در نقطه ای دور افتاده
ای از جهان ،روی خط نشانه گذاری شده آنقدر رفت و برگشت می کند تا گذرگاهی را در زمین پا نخورده
ای به وجود آورد .او از این کنش خود یک عکس و یک نقشه به ارمغان می آورد(لینتن.)376:1382،
13
مهمترین آثار هنر زمینی
اثر پنجاه متر مکعب خاک از والتر دیماریا ،هنری تلی از خاک را در فضای گالری می ریزد و
امکان ورود به گالری از بین می رود ،نوعی از دادائیسم ایف کالین در این اثر دیده می شود .کالین
مخاطب را به گالری خالی دعوت می کند او نیز به یک گالری دعوت کرده که به دلیل شرایط ایجاد شده،
نمی شود داخل آن شد .این اثر به نوعی دهن کجی هنرمندان هنر زمینی به گالری هاست .این ویژگی که
از یک جا کندن و به یک جا آوردن و یا به عبارت دیگر جایگزین کردن دو فضا نیز در این اثر اتفاق می
افتد.) http://www.3shvideoart.blogfa/post/48).
مزرعه نور
مشهورترین اثر دیماریا اثری است که در نیومکزیکو (جنوبغربی امریکا) به وجود آمده است و
یک سایت بسیار گسترده را در بر میگیرد .او در این اثر میله های برقی بسیار بلندی در حدود 7متر را
نصب می کند که با فواصل مشخص در کنار یکدیگر قرار گرفته اند؛ بنابراین یک ساختار هندسی
مینیمالیستی (در شبکهای نظام مند) شکل می گیرد .وقتی شب می شود و رعد و برق به این فضا میخورد
شکل های مختلفی ایجاد می شود که به پست مینیمال نزدیک می شود؛ زیرا تبدیل به یک اثر واقعی میشود.
این اثر نقاشی نشده است .مشاهده این اثر ساده نیست و به حضور در مکان و گرفتن وقت قبلی نیاز است
اجازه عکس برداری به تماشاگران داده نمی شود و تمام عکس های حرفه ای توسط کارگزاران سایت
14
گرفته می شود .تماشای اثر توریستی نیست؛ چون اثر هنری است .برای دیدن اثر باید در آن مکان با
امکانات ویژه و ایمنی کامل منتظر باشید با امید به این که رعد و برق بزند و شما اثر را ببینید .عنصر
ناپایداری که لند آرتیستها دنبالش بودند در این اثر دیده می شود.
دو خط موازی
دیماریا در این اثر گودال کم عمق و موازی در وسط صحرا حفر می کند ،سپس آن را با گچ سفید پر
می کند و بدین ترتیب دو نشانه حجم سازانه در دل چشم اندازی دست نخورده بر جای می گذارد و با یک
عکس کار خود را ثبت می کند .کار او مانند یک گذرگاه است که به مرور زمان محو می شود.
(لینتن.)376:1382،
تصویر( )12والتر دیماریا ،دو خط موازی ،1968 ،صحرای موجیو،کالیفرنیا ،طراحی به طول یک مایل ،فاصله دو خط 3/66متر
15
اسکله حلزونی
اسکله حلزونی یکی از معروف ترین آثار اسمیتسون است ،این اثر در واقع جاده ی سنگی است که
از کنار ساحل تپه ای حرکت و در کرانه برک بزرگ نمک در خلیج اوتا به صورت مارپیچ یک حلزون
شکل می گیرد ،به نحوی که شکل اسپیرال به طور کامل از ارتفاع باالی زمین قابل رویت است .نکته
جالب توجه در این پروژه این است که مکان آن به طور تدریجی در حال حرکت است ،به دلیل این که
سطح آب برکه در حال باال آمدن بوده و می رود تا سطح جاده را در خود ببلعد.
بنابراین کل اثر در حال حاضر تنها به مدد مدارک عکاسی شده قابل شناسایی بوده و چهره امروز آن
به کلی نسبت به چهره اولیه اش دگرگون شده است .نکته ظریف حائز اهمیت اینجاست که با کمی دقت می
توان رشد تصاعدی و تکثیر فزاینده ،الیتناهی بودن و حرکت به سمت بی نهایت را که در اکثر کارهای
قبلی اسمیتسون (اغلب به صورت رشد پلکانی یا فرمهای هرمی) نمود پیدا میکرد ،در این کار نیز در
قالب فرم مارپیچ مشاهده کرد و شدت ،عمق و ماندگاری تأثیر مفهوم آنتروپی را بر ضمیر وی بیش از
پیش احساس کرد.
رادن کراتر اثر جمیز تورل ،یک مخروط آتشفشانی خاموش است که در صحرای آتشفشانی سان
فرانسسکو ،در نزدیکی صحرای آریزونا و گرند کانیون قرار دارد .پهنای مخروط 2/3کیلومتر است،
با 600پا بلندی و به طور تقریبی 400هزار سال قدمت دارد .جیمز ترول ،هنرمند اهل لس آنجلس،
آتشفشان و بیابانهای اطرافش را در سال 1979خرید تا آن را بدل به اثر هنری عظیمی در دل طبیعت
16
بکند .یکی از چیزهایی که این هنرمند برای اثرش مدنظر داشت ،ایجاد یک چشمی عظیم در درگاه آتشفشان
بود تا مهمانانش بتوانند از نور آسمان ،خورشید و پدیدههای آسمان لذت ببرند.
اسمیتسون با استفاده از ماشین آالت و نیروی انسانی ،به بازآرایی قطعه های بزرگ زمین می پردازد،
توده های عظیم خاک را به صورت فرم های مجسمه گونه جا به جا می کند و باز به ترکیب دایره وار
می رسد).) http://www.3shvideoart.blogfa/post/48
17
نتیجه گیری
هنر زمینی کنشی است نامتعارف و مقوله بسیار متفاوتی است که به اسم های مختلف نامیده می شود،
از جمله "هنر ناچیز" و "هنر ناممکن" ،تا حدی بسته به نوع فرمی که به خود می گیرد ،شناخته می شود.
هدف هنرمندان هنر زمین به هیچ عنوان اجرای هنر فاخر نبوده است؛ بلکه برعکس در جهت نقد
زندگی تجمالتی ،استثمار انسانی و جامعه صنعتی قدم برمی داشتند و به دنبال نشان دادن و باز نمود
تخریب ،عدم ماندگاری و گذرا بودن زندگی انسانی بودند در هنر زمینی ،پروژهها اغلب موقتی است و با
گذشت زمان در معرض فرسایش عناصر طبیعی ،از بین رفته یا تغییر می کند و خاصیت ذاتی این هنر
در آنی و گذرا بودن آن است که شاید اشاره ای مفهومی به ناپایداری عالم مادیات باشد و ثبت این آثار تنها
از طریق فیلم و عکس ممکن می شود.
شاخص ترین تفاوت هنر محیطی و هنر زمین در عظیم بودن آثار هنر زمین است که در آثار هنر
محیطی برخالف آن تا حد مینیمالیستی پیش می رود و مورد دیگر اینکه در آثار هنر محیطی وجه زیست
محیطی بودن اثر بسیار مهمتر و بنیادین تر دیده شده است تا در آثار هنر زمین.
در هنر زمین از تجهیزات بزرگ خاک برداری و توده های عظیم خاک و سنگ های جا به جا شده
استفاده می کنند .بدین ترتیب ،کار هنرمندان هنر زمین ،نه تقلید از طبیعت فیزیکی است نه گریز از آن؛
بلکه تأییدی است بر وحدت واقعیت فیزیکی جهان که هنرمند نیز در آن سهمی دارد..
18
منابع و مآخذ
-1قزوینی ،پریسا شاد ( ،)1394مروری بر تاریخ نقاشی معاصر غرب از آرنو تا پست مدرنیسم ،تهران،
سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاهها (سمت) ،مرکز تحقیق و توسعه علوم انسان
-2اسماگوال ،هواراجی ( ) 1942گرایشهای معاصر در هنرهای بصری ،ترجمه ی فرهاد غبرایی،1381 ،
تهران :دفتر پژوهشهای فرهنگی
-3پارمزانی ،لوردانا ( ،)1952شورشیان هنر قرن بیستم ،ترجمه ی مریم چهرگان و سمانه میرعابدی،
،1388تهران :موسسه ی فرهنگی و پژوهشی چاپ و نشر نظر
-4پاکباز ،رویین (سرپرست) ،)1378( ،دایره المعارف هنر ،تهران :فرهنگ معاصر
-5گاردنر ،هلن ( ،)1946هنر در گذر زمان ،ترجمه ی محمد تقی فرامرزی ،1391 ،تهران :موسسه
انتشارات نگاه
-6لوسی اسمیت ،ادوارد ( ،)1945مفاهیم و رویکرد ها در آخرین جنبش های هنری قرن بیستم ،ترجمه
علیرضا سمیع آذر ،1380،تهران :مؤسسه ی فرهنگی و پژوهشی چاپ و نشر نظر
-7فیلیپس ،سم ( ،)1395گرایش های هنر مدرن ،ترجمه ی مانی فرسایی و هانیه رجبی ،تهران :انتشارات
کتاب آبان
-8هیوا لطیفی ،فوزیه ،)1395( ،مکاتب نقاشی ،تهران :فرهنگسرای میر دشتی
-9لینتن ،نوربرت ،هنر مدرن ،ترجمه ی علی رامین ،1382 ،تهران :نشر نی
10 - http://www.memarnet.com/fa/node/3058
11 - http://www.3shvideoart.blogfa/post/48
19