IV. GAIA.

IKUS-ENTZUNEZKO HIZKUNTZAREN OSAGAIAK

1. ATALA. SARRERA. INDUSTRIA ETA NARRAZIOA

➢ IKUS-ENTZUNEZKO TESTUA BALDINTZATZEN DUTEN FAKTOREAK

1. Ekoizpen prozesua eta lan banaketa

2. Izaera narratiboa: kontakizuna eraikitzeko irizpideak

1. EKOIZPEN INDUSTRIALA: LANAREN BANAKETA.

● Kontakizuna eraikitzeko prozesua ikus-entzunezkoetan

- Gidoi literarioa (akzioaren tokiak eta giroak deskribatzen dituena)
- Gidoi teknikoa (planoz plano) / storyboard-a
- Filmaketa eta eszenaratzea (kokalekua, agertokiak, argiztapena, jantziak, makillajea,
interpretazioa, etab.)
- Muntaia / edizioa
- Hartualdi egokia aukeratu
- Plano hauek elkarren ondoan jarri (jarraitasunaren logikan)
- Muntaia landu eta orraztu
● Irudi-bandaren postprodukzioa
● Soinua muntatu -soinu banda eraiki- /soinu postprodukzioa
● Filma estreinatu eta banatu / promozionatu
● Zein da publizitateko iragarki bat egiteko prozesua? Eta dokumentalena?

2. NARRAZIOAREN OINARRIZKO KONTZEPTUAK

1. KONTAKIZUNA ETA ISTORIOA

● Kontakizuna → istorio bat nola kontatzen dugun, nola antolatu informazioa (pertsonaiak, non,
noiz, nola, zer…), gertaeraren artean zein den ikuspuntua, subjektibotasuna.
● Istorioa →sortzen den kontakizuna, gertaera. Gertaerak kronologikoki egokitzen ditugu.
● Zein da kontakizuna eta istorioaren arteko ezberdintasuna?

2. EGITURA DRAMATIKOA
 Egitura dramatikoa: eredu klasikoa (Aristoteles, Poetica, IV. mendea K.A.). HIRU UNITATEEN
EREDUA

● Beste egitura klasiko bat: bost unitate ⇒ hitzaurrea, aurkezpena, korapiloa, amaiera,
epilogoa.
 ● Abiapuntua: GATAZKA
● KAUSALITATEA
● Bi gatazka mota:
- Gatazka dramatikoa (ekintzak): egoera batetik nola atera (ez sentimenduak) Tercero B, J.M.
Goenaga,2002
- Protagonistaren motibazioak (sentimenduak): El gran Zambini, Igor Legarreta eta Emilio
Perez, 2005
● Egitura dramatikoaren mekanismoak zineman

Aurkezpena: Pertsonaien eta beraien testuinguruaren azalpena.

Korapiloa: Gatazken garapena eta bilakaera.
Amaiera: Protagonistak helburua lortzen du/ez du lortzen. Kontakizunari esanahia eman.

Eztanda-eragilea: Zerbaitek edo norbaitek egoeraren aldaketaren hasiera bultzatzen du.

1. Twist-a/Lehen biraketa: Protagonistak helburua lortzeko erabakia hartu eta lortzeko lehen ekintza aurrera
eramaten du.
2. Twist-a/Bigarren biraketa: Protagonistak helburua lortzeko ekintza erabakigarria aurrera eramaten
du.
Klimax-a: Une erabakigarria. Protagonistak helburua lortzen duen edo porrot egiten duen momentua da.

3. EGITURA NARRATIBOA: FIKZIOA

Ekintzak (gertaerak), denbora eta espazioa

3.1. Gertaerak kateatu
3.2. Denboratasuna
3.3. Espazioa
3.4. Kontakizunaren antolamendua (prozesuaren urratsak)

3.1. GERTAERAK KATEATU

 Kontakizunaren aurkezpen, korapilo eta amaieran, kausalitateak kateatutako gertaerak

elkarren jarraian antolatzen dira.
 Ze tresna erabili dezakegu horretarako?
 Sekuentzia narratiboa (Ikus-entzunezko narratiba):
‒ Kontakizunaren unitate narratiboa, dramatiko eta tematikoa da (aurkezpen korapilo eta
amaiera duen unitatea
‒ Kausalitatearen kate-maila eraikitzea
‒ Zein da Tercero B film laburraren lehen sekuentzia narratiboa?

1. Aurkezpena: Irene hondartzara doa/ Korapiloa: gazte susmagarriak ikusten ditu eta gizon heldu bati
eskatzen dio poltsa zaintzea berak bainua hartzen duen bitartean / Amaiera: uretatik irten eta gizonak
poltsa lapurtu diotenaz jabetzen da.
2. Aurkezpena: Irene etxera heltzen da hetsita/ Korapiloa: amaren errieta bortitza jasotzen du /
Amaiera: Irenek ez du dirurik eta sarraila berria ordaindu behar du.

● Zein da espazioak eta denborak kateatze honetan duten funtzioa?

● OHARRA: kontakizun bat eraikitzeko orduan lagungarria den tresna da sekuentzia
narratiboa. Baina EZ DA DERRIGORREZ ERABILTZEN DEN TRESNA BAT.
● OHARRA: Ikus-netzunezko narratiban oredea, film baten egitura narratiboa definitzeko
erabiltzen den osagaia da.

3.3. ESPAZIOA

● Sekuentzia/ eszena: ekintza, denbora eta espazio unitatea.

● “Espazio bizigarria” (“espacio habitable”), espazio diegetikoa (fikziozko espazioa, sortzen dugun
alegiazkomundua)
● Logika narratiboa eta jarraitutasunaren logika (testuak gidatzen gaitu, espazioa aldatzen bada
eszena aldatzen da)
● Decoupagea / (aurrerago egingo dugu)

3.4. KONTAKIZUNAREN ANTOLAMENDUA

● Nola aldatzen da fikziozko ikus-entzunezko kontakizun bat?

● Sinopsia eta gidoi literarioa
● Gidoi teknikoa edo storyboard-a / (produkzioa) filmazioa / muntaketa
● Gidoiliterarioa: idatzitako testua
● Unitate narratiboa: eszena
- Denbora, espazio eta ekintza unitatea
- Espazio aldaketa /eszenaaldaketa
● Eskaleta: eszenen bilduma
● Zein da gidoi literarioaren formatua?
● Zeintzuk dira eszena bat idazteko jarraibideak?
 4. EGITURA NARRATIBOA. DOKUMENTALA ETA EZ FIKZIOA

● Nichols, Bill (1997) La representación de la realidad, Barcelona, Paidós.

● Dokumentala fikziozko narrazio bat da (Nichols-en esaldia)
● Fikziozko narrazioen egitura dramatikoa eta mekanismo narratiboak bereganatzen ditu
Zela Trovke (belarra mozten), Asier Altuna (2013)
● Zein da Zela Trovke (belarra mozten), Asier Altuna (2013) dokumentalaren egitura
dramatikoa?
- EZTANDA-ERAGILEA: Maite Larbururen amesgaiztoa: norbait labanaz hil
- 1. BIRAKETA: kantaren maltzurkeriak bazterrak nahastu eta “zer bait egitera”
behartu.
- 2. BIRAKETA: egoera horren aurrean garrasia botatzeko behar primitiboa.
- KLIMAX-A: irrintzia

Atalen egitura (ibilbide tematikoa):

- EZTANDA-ERAGILEA
Kredituak: collage-a.
Zela Trovkak musikariengan eragiten duena. Abestiaren
jatorri historikoa.
- 1. BIRAKETA
Kantaren esanahia eta Moriat generoa.
Protagonistak hilketaren zergatiaren falta.
- 2. BIRAKETA
Sentitzen duena adieraztearen behar primitiboa.
Taldekideek Maitek botatako garrasiaren aurrean sentitu zutena.
Kantaren interpretazioa.
- KLIMAX-A
Itxiera: garrasiaren bapatekotasunaz hausnartzen du protagonistak.
● Fikzioan libreak gara
● Dokumentalean → Dokumentatu, ikertu jendearekin bildu eta gero pentsatu fikziozkoa da ez
didalako errealitatea justo den moduan azaltzen
● Argudiaketa eraikitzea: irakurketa jakin bat indarrean jarri
● Eskaleta (mundu historikoa): argudiaketaren ibilbidea aurreikusi
● Gidoi literarioa zirriborro bat da: ibilbidearen urrats bakoitzari irudi-bandan eta soinu
bandan dagokiona aurreikusi. Beharrak zehazten dira
● Dokumentala amaitu ondoren “idazten da” behin betiko gidoia
● Hiru (lau) eredu nagusiak aipatuko ditugu (Bill Nichols)

1. AZALPEN-EREDUA EDO EREDU INSTITUZIONALA

Arazoen AZALPENA (argudiatzearen menpe)

● Egitura narratiboaren eduki “finkoak” (ATAL TEMATIKOAK):
- Arazoaren aukezpena
- Arazoaren aurrekariak
- Arazoaren egungo egora (ikuspuntu ezberdinak/kontrajarriak)
- Ondorio, irtenbide baten“proposamena”
- Kronologia nagusiki, denborarekin jolasteko aukera
- Lehengaiak:
- Artxiboko irudiak, argazkiak, hemeroteka, infografia, animazioa
- Lekukoak
- Adibideak eta goi mailako profesionalak
- Fikzio-atalak
- Narratzailea (Over ahotsa)
● Muntaketa frogagarria
● (Eduki hau 4. ariketa osagarrairen bidez osatuko dugu), Lucio, Jose Mari Goenaga eta Aitor Arregi,
2007
2. EREDU BEHATZAILEA

● Eredu behatzailea: kontakizun kronologikoa eta jarraitua (jarraitutasun espaziala/denbora

jarraitutasuna)
Triumph des Willens, Leni Riefenstahl, 1935. min 4:12’’
En construcción, Jose Luis Guerín, 2001
● Volksgemeinschaft (herriaren komunitatea)
● Elkareragilea
- Kazetaria da protagonista eta narratzilea
- Azalpen-ereduaren lehengaiak
- Kronologikoa nagusiki/hausturak
● EZ FIKZIOA: fikzioa, dokumentala edota animazioa nahastu
- Egitura narratibo hibridoa du
Ad:Sarean, Asier Altuna (2006)
Fake: On the line, Jon Garaño (2008)
Mockumentary: Ahate pasa, Koldo Almandoz (2010)
● DOKUMENTALEN GIDOIA
- Sinopsia: mundu historikoaren gertaerak aurkezpen, korapilo eta amaieran kokatu.
Eztanda eragilea, twistak eta klimaxa.
- Eskaleta:
- Ibilbidearen antolamendua /ordena.
- Urrats bakoitzeko edukia (zer/nork/non) eta materiala:

● Eskaleta idazteko:
- Aurreikuspenak (lehen zirriborroa)
- Ikerketa txostena:
- Dokumentala burutzeko erabiliko duzuen material guztia:
- Dokumentazioa: lana egiteko bildu duzuen informazioa eta informazio
horren iturria.
- Narratzailearen testuak
- Elarrizketa (erantzunekin)
- Artxibozko irudiak, argazkiak, dokumentuen irudiak (zehatzak/iturria)

OHARRA: ARGI ETA GARBI EZBERDINDU BEHAR DUZUE

● Sekuentzia NARRATIBOA:
- Kontakizunaren unitate narratibo, dramatiko eta tematikoa da (aurkezpen, korapilo eta
amaiera duen unitatea)
- Eszena bat baino gehiago edo bakarra (gidoian) / Sekuentzia bat baino gehiago testuan
(storyboardean, filmaketan, muntaketan…).
- Denbora eta espaziotik at.

➢ Argi eta garbi bereiz ditzakezu sekuentzia narratiboa, eszena eta sekuentzia? Nola edo zeren arabera
identifikatuko ditugu?
➢ Nola antolatzen da gidoi teknikoa?
➢ Zer nolako harremana du gidoi literarioarekin?
 IV. GAIA. IKUS-ENTZUNEZKO HIZKUNTZAREN OSAGAIAK
2. ATALA. ESZENARATZEA

3. ESZENARATZEA EDO MISE EN SCENEA (puesta en escena)

● Filmazioaren prestakuntza fasean (ekoizpenean eta planifikazioan) eta batez ere filmazio fasean
egiten den lana (planoen filmaketa / ordena).
● Fikziozko mundua eraiki: giroa + itxura plastikoa: DIEGESIA
● Kontakizuna girotzen den ESPAZIOA eraiki.
● SINESGARRITASUNA / behar dramatikoak
● Aristóteles: “Errealitatearen antzekotasuna” /sinesgarritasuna
● Hitzarmen narratarioa (Umberto Eco) / sinesgaiztasunaren gabetzea (Samuel Taylor Coleridge)
● Unibertso diegetikoa: ERAIKITAKOA (ez da naturala) / HITZARMENA
- Errealista: antzekotasuna (naturalista) / estilizazioa
- Fantasia: irudikapena (estilizatutako unibertsoa / erabat fantastikoa-irreala)
● Ekonomia narratiboa
● Zein da abiapuntua?
● Testuinguru historikoarekiko fideltasuna
● Zinema-generoen hitzarmen estetikoak
● Eszenaratzearen estiloak: Hitzarmen narratarioaren pisua
● Errealista: antzekotasuna (naturalista) / estilizazioa naturalista

-Estilonaturalista / “errealista” - Estilizatutako eszenaratzea

“Errealitatearen ilusioa” “Errealitatearekiko” antzekoa da?
Antzekotasuna / irudi fotografikoa Irudikapena, konbentzioa

● “Errealitatearekiko” harremana aldatu:

Estilizatua / errealista-naturalista

● Fantasia: irusikapena (estilizatutako unibertsoa / erabat fantastikoa-irreala)

● Alemaniar espresionismoak / errelismoarekin hautsi
Das Cabinet des Dr. Caligari, Robert Wiene (1920)
 ● Eszenaratzearen elementuak:
- Agertokiak eta dekoratuak ( arte zuznedaria)
- Argiztapena (argazki zuzendaria)
- Aktoreen muginenduak eta interpretazioa (aktore zuzendaria)
- Makillajea eta jantziak (estilista nagusia / figurinista)
● Eszenaratzearen bi faseak:
1. Prestakuntza fasea:
Filmak izango duen itxura estetikoaren eta giroaren diseinua egiten da.
2. Filmazio fasea:
Diseinatutako itxura estetikoa eta giroa GORPUZTEN da.

1. AGERTOKIAK EDO DEKORATUAK ZINEMAN

● Zinemaren ekoizpen-dinamika
● Bi mota:
- Filmazio-leku errealak edo dekoratu naturalak (kanpoaldekoak)
- Propio eraikitako dekoratuak: zinema estudioen sistema (Hollywood klasikoa)
- Barnealdeak - Kanpoaldeak

- Edozein kasutan, alegiazko mundu bat sortu, errepresentazio bat (diegesia)

● Filmazio-lana errazteko aproposak izan behar dira: kamera bakarra / kamera bat baino
gehiago
● Zeintzuk dira arte zuzendariaren betekizunak propio eraikitako dekoratuen kasuan?
● Zein da lokalizazioez arduratzen diren teknikariaren lana?
● Zeintzuk dira arte zuzendariaren funtzioak dekoratu naturalak edo filmazio-leku errealen kasuan?
● Zein da arte zuzendaria eta produkzio zuzendariaren arteko aldea?

1.1. DEKORATU ETA AGERTOKIEN PISU DRAMATIKOA ZINEMAN

● Paisaiaren indarra:
Ad: Westerna
Ad: Vertigo, Alfred Hitchcock
● Eraikinen indarra:
El ángel exterminador, Luis Buñuel (1962)
Notorius, Alfred Hitchcock (1946)
● Bi joera:
1. Filmaren nortasuna adierazten duten dekoratuak. Balio propioa duten dekoratuak:

Blade Runner, Ridley Scott (1982)

 2. Dekoratu minimalistak, ia dekoraturik ez: aukera marjinala da

Dogville, Lars Von Trier (2003)

● Zer da atrezzoa edo pop-a?

● Motiboa bihurtzen den objektua.
Music Box, Costa-Gavras (1989).

2. JANTZIAK ETA MAKILLAJEA

● Pertsonaiak eraikitzen lagundu: itxura

● Pertsonaia / dekoratua

Bram Stoker’s Dracula, Francis Ford Coppola (1992)

3. AKTOREEN MUGIMENDUA ETA INTERPRETAZIOA

● Aktoreen lana: ikusizko elementuak (itxura, keinuak, mugitzeko era, etab.) + ahotsa.
● Zine-zuzendaria / aktore-zuzendaria
● Filmaketa ez-kronologikoa.
● Sekuentzia eta plano bakoitzeko mugimenduen planifikazioa: markak
● Inprobisazioa

4. ARGIZTAPENA

● Zinema eta ikus-entzunezkoenlehengaia.

● Argazki-zuzendariaren ardura zuzenada:
● Argiztapenaren diseinua (prestakuntza-fasean) / eszenaratzean: storyboarda (arte
zuzendaritza), eta, filmazioan aipatu efektua gauzatzeaz arduratzen da.
● Oro har, kontakizunaren eta bereziki sekuentzia bakoitzaren giro dramatikoa eraiki:
unibertso diegetikoa. ESANAHIA.
● Argiztapenaren balio adierazlea

Roma, città aperta, Roberto Rossellini (1945)

 ● Ikuslearen begirada, arreta, gidatu (plano bakoitzean/ sekuentzian/ eszenetan/ filmean zehar)
● Argiztapenaren ezaugarriak:
- Argiztapenaren arabera objektuen ITXURA eta EHUNDURAREN xehetasunak birsortu
ditzakegu
- Lemon Hollis Frampton (zinema esperimentala, espresionismo abstraktua) (1968)
- Unibertso diegetikoaren ITXURA eta GIROA
● Teknikoki oso zaila.
- Kanpoaldean: argi naturalaren kontra / menpe
- Propio eraikitako dekoratuetan (baita kanpoaldeko dekoratuak direnean) edo
agertoki naturaletako barrualdeetan argiztapenaren gaineko erabateko kontrola.
- Kameraren baldintzapenak: kameraren irisa / leiar mota
- Argiztatze-eredu kanonikoa: hiru puntutako argiztapena
- Naturaltasunaren adierazle (hitzarmena edo konbentzioa)
- Oso erabilia gaur egun ere

HIRU PUNTUTAKO ARGIZTAPENA

● Kontrargia
● Argi nagusia
● Argi beteragarria
● Iturri osagarriak: atzealdeko argiztapena

Hiru puntuko argiztapena

4.1. ARGIZTAPENEAN ERAGITEN DUTEN FAKTOREAK

1. Argi iturriaren izaeraren arabera

2. Argi iturriaren norabidearen arabera
3. Argi iturriaren kokapenaren arabera
4. Argiaren kolorearen arabera (dominante de color) / kolore-iragaziak.

● Argiztapena: itzal motak

- Berezko itzalak - Proiektatutako itzalak

ARGIZTAPENEAN ERAGITEN DUTEN FAKTOREAK:

1) Argi iturriaren izaeraren arabera

a) Argiztapen zuzena edo gogorra b) Argiztapen barreiatua edo leuna

2) Argi iturriaren norabidearen arabera:

a) Aurrez-aurreko argia b) Alboko argiztapena c) Kontrargia

3) Argi iturriaren kokapen eta altueraren arabera

a) Argikontrapikatua b) Argi zenital (cenital)

● Normalean argiztapen zenital pertsonaien aurretiko argiztapena konpentsatzeko erabiltzen da

Argi iturri bat baino gehiago
konbinatzen dira
4) Argiaren kolorearen arabera
● Argiaren kolore-tenperatura
● Argi zuria oinarri + iragaziak:
- Argiaren kolore-tonalitate gorria edo beste koloreetara jo.

● Iragazi urdina: gaueko iluntasunaren efektua (“la noche ameicana” efektua)

● Propio erabilitako argi-koloreiragaziak

4.2. ARGIZTATZE-EREDUAK LORTU NAHI DEN EFEKTUAREN ARABERA

● Errealista edo naturalista

● Adierazkorra

● Errealitatearen ilusioaren irudikapena

● Argiztapen adierazkorra
Alemaniar espresionismoa

Nosferatu, eine Symphonie des Grauens, W. F. Murnau (1922). Argazki zuzendaria: Fritz Arno Wagner.
● Suspicion, Alfred Hitchcock (1941). Argazki zuzendaria: Harry Stradling.
● Argiztapen sinesgarria da?
● The Nigth of the Hunter (La noche del cazador) Charles Laughton (1955). Argazki-zuzendaria: Stanley
Cortez.

● Zein da argiztapenak sekuentzia honetan duen funtzioa?

● Argi-iturri ezberdinen jatorria justifikatuta dago?
● The Godfather, Francis Ford Coppola (1972). Argazki-zuzendaria: Gordon Willis.

● Zein da argiztapenak sekuentzia honetan duen funtzioa?

● Argi-iturri ezberdinen jatorria justifikatuta dago?