Chương 6:
THỰC HIỆN PHÁP LUẬT,
VI PHẠM PHÁP LUẬT
VÀ TRÁCH NHIỆM PHÁP LÝ
6.1 THỰC HIỆN PHÁP LUẬT
6.1.1 KHÁI NIỆM
- Thực hiện pháp luật là quá trình hoạt động có
mục đích làm cho những quy định của pháp
luật đi vào cuộc sống, trở thành hành vi hợp
pháp của các cá nhân, tổ chức khi tham gia
vào các quan hệ pháp luật.
6.1.2 CÁC HÌNH THỨC THỰC HIỆN PHÁP LUẬT
- Tuân thủ PL (tuân theo PL): là việc các chủ
thể thực hiện PL không thực hiện các hành vi
xử sự mà PL cấm.
- Ví dụ: “Điều 5. Bảo vệ chế độ hôn nhân và gia
đình
2. Cấm các hành vi sau đây:
a) Kết hôn giả tạo, ly hôn giả tạo;
b) Tảo hôn, cưỡng ép kết hôn, lừa dối kết hôn,
cản trở kết hôn;…” (Luật HN&GĐ 2014)
- Thi hành PL (chấp hành PL): là việc các chủ
thể thực hiện PL chủ động thực hiện các nghĩa
vụ mà PL quy định.
- Ví dụ: “Điều 322. Nghĩa vụ của bên nhận thế
chấp
1.Trả các giấy tờ cho bên thế chấp sau khi
chấm dứt thế chấp đối với trường hợp các bên
thỏa thuận bên nhận thế chấp giữ giấy tờ liên
quan đến tài sản thế chấp.” (Bộ luật Dân sự
2015)
- Sử dụng PL (vận dụng PL): là việc các chủ
thể PL thực hiện quyền và tự do pháp lý của
mình (thực hiện những hành vi mà PL cho
phép).
- Ví dụ: “Mọi người có quyền nghiên cứu khoa
học và công nghệ, sáng tạo văn học, nghệ
thuật và thụ hưởng lợi ích từ các hoạt động
đó”. (Điều 40 Hiến pháp 2013)
- Áp dụng PL: là hình thức thực hiện PL mà Nhà
nước thông qua các cơ quan nhà nước hoặc
cán bộ, công chức có thẩm quyền tổ chức
cho các chủ thể thực hiện những quy định của
PL để quyết định làm phát sinh, thay đổi, chấm
dứt những quan hệ PL cụ thể.
6.2 VI PHẠM PHÁP LUẬT
6.2.1 KHÁI NIỆM
- VPPL là hành vi trái pháp luật, có lỗi, do chủ
thể có năng lực trách nhiệm pháp lý thực hiện,
xâm hại tới các QHXH được pháp luật bảo vệ.
6.2.2 DẤU HIỆU VPPL
- Là hành vi thực tế của con người.
- Hành vi trái pháp luật xâm hại tới các QHXH
được PL xác lập và bảo vệ.
- Chủ thể có năng lực trách nhiệm pháp lý.
- Có lỗi của chủ thể.
6.2.3 CẤU THÀNH VPPL
6.2.3.1 MẶT KHÁCH QUAN CỦA VPPL
- Là những biểu hiện ra bên ngoài của VPPL,
gồm những yếu tố sau:
+ Hành vi trái PL.
+ Hậu quả (sự thiệt hại) do hành vi trái PL
gây ra cho XH.
+ Mối quan hệ nhân quả giữa hành vi trái
PL với hậu quả mà nó gây ra cho XH.
+ Các yếu tố khác: Thời gian, địa điểm,
phương tiện vi phạm,...
- Hành vi trái pháp luật
+ Hành vi trái PL  yếu tố bắt buộc
+ Thực hiện hành vi PL cấm
+ Sử dụng quyền vượt quá giới hạn PL
cho phép
+ Không thực hiện những nghĩa vụ PL bắt
buộc phải làm
- Hậu quả nguy hiểm cho XH
+ Những thiệt hại xảy ra cho các QHXH
được nhà nước bảo vệ
+ Vật chất
+ Thể chất
+ Tinh thần
 Không bắt buộc phải có trong mọi VPPL
- Mối quan hệ nhân quả giữa hành vi trái PL
và hậu quả nguy hiểm cho xã hội
+ Xét trong trường hợp yếu tố hậu quả là
yếu tố bắt buộc trong cấu thành VPPL
+ Các điều kiện phải xét đối với quan hệ
nhân quả:
- Hành vi trái PL là nguyên nhân trực tiếp
sinh ra hậu quả
- Hành vi trái PL phải chứa đựng khả
năng thực tế làm phát sinh hậu quả
6.2.3.2 MẶT CHỦ QUAN CỦA VPPL
- Là những trạng thái tâm lý bên trong của chủ
thể khi thực hiện hành vi trái PL.
- Các yếu tố thuộc mặt chủ quan của VPPL:
+ Lỗi
+ Động cơ
+ Mục đích
- Lỗi:
+ Là trạng thái tâm lý hay thái độ của
chủ thể đối với hành vi của mình và đối với hậu
quả của hành vi đó gây ra cho xã hội.
+ Các hình thức lỗi:
+ Lỗi cố ý trực tiếp
+ Lỗi cố ý gián tiếp
+ Lỗi vô ý vì quá tự tin
+ Lỗi vô ý do cẩu thả
- Động cơ:
+ Là động lực tâm lý bên trong thúc đẩy
chủ thể thực hiện hành vi trái pháp luật.
+ Không phải là yếu tố bắt buộc
+ Thường được xem xét là tình tiết tăng
nặng hoặc giảm nhẹ trách nhiệm pháp lý.
- Mục đích:
+ Là cái đích trong tâm lý hay kết quả
cuối cùng mà chủ thể mong muốn đạt được
khi thực hiện hành vi trái pháp luật.
+ Gắn với lỗi cố ý trực tiếp.
+ Là yếu tố bắt buộc trong một số trường
hợp
6.2.3.3 CHỦ THỂ CỦA VPPL
- Là các cá nhân, tổ chức có năng lực trách
nhiệm pháp lý và đã thực hiện hành vi trái PL.
+ Năng lực trách nhiệm pháp lý: Là khả
năng của chủ thể tự chịu trách nhiệm về hành
vi của mình trước Nhà nước.
+ Năng lực trách nhiệm pháp lý được
xác định dựa trên 2 tiêu chí: Độ tuổi và khả
năng nhận thức, điều khiển hành vi.
6.2.3.4 KHÁCH THỂ CỦA VPPL
- Là những QHXH được pháp luật bảo vệ nhưng
bị hành vi trái PL xâm hại tới.
- Có nhiều loại khách thể khác nhau căn cứ
vào QHXH được pháp luật bảo vệ bị hành vi
VPPL xâm hại tới:
+ Độc lập, chủ quyền, thống nhất toàn
vẹn lãnh thổ
+ Chế độ chính trị, chế độ kinh tế, nền
văn hóa, quốc phòng, an ninh
+ Trật tự an toàn xã hội
+ Quyền, lợi ích hợp pháp của cá nhân,
tổ chức
Tính chất của khách thể bị xâm hại phản ánh
mức độ nguy hiểm của hành vi VPPL.
6.2.4 CÁC LOẠI VPPL
- Gồm: VPPL hình sự, VPPL hành chính, VPPL dân
sự, Vi phạm kỉ luật nhà nước
- Vi phạm PL hình sự:
+ Hành vi trái quy định của BLHS
+ Có lỗi
+ Do chủ thể có năng lực trách nhiệm
hình sự thực hiện Xâm phạm những QHXH mà
PLHS bảo vệ.
- Vi phạm PL hành chính
+ Hành vi trái PL
+ Có lỗi
+ Do cá nhân, tổ chức có năng lực trách
nhiệm hành chính thực hiện
+ Xâm phạm trật tự nhà nước, xã hội,
các quy tắc quản lý nhà nước,… mà không
phải là tội phạm.
- Vi phạm PL dân sự
+ Hành vi trái PL
+ Có lỗi
+ Do chủ thể có năng lực chịu trách
nhiệm dân sự thực hiện Xâm phạm các QH tài
sản, QH nhân thân
+ Vi phạm khi thực hiện không đúng,
không đủ hoặc không thực hiện nghĩa vụ của
họ trong một QHPL dân sự cụ thể.
- Vi phạm kỷ luật nhà nước
+ Hành vi trái PL
+ Có lỗi
+ Do chủ thể có năng lực chịu trách
nhiệm pháp lý thực hiện
+ Xâm phạm các QH được xác lập trong
nội bộ cơ quan, tổ chức thuộc phạm vi quản lý
nhà nước.
+ Nhà nước có quyền áp dụng các biện
pháp cưỡng chế có tính chất trừng phạt được
quy định trong chế tài của QPPL đối với chủ thể
vi phạm;
+ Chủ thể đó có nghĩa vụ phải gánh chịu
hậu quả bất lợi do hành vi của mình gây ra.
6.3.2 ĐẶC ĐIỂM
- Cơ sở pháp lý của trách nhiệm pháp lý là vi
phạm pháp luật.
- Trách nhiệm pháp lý luôn gắn liền với biện
pháp cưỡng chế nhà nước.
- Cơ sở pháp lý của việc truy cứu TNPL là quyết
định có hiệu lực của CQNN có thẩm quyền
(CQ quản lý NN, Tòa án).
6.3.3 PHÂN LOẠI

MỘT SỐ TRƯỜNG HỢP ĐẶC BIỆT

- Tình thế cấp thiết
+ Tình thế của người vì muốn tránh một
nguy cơ đang thực tế đe dọa lợi ích của NN,
của tổ chức, quyền, lợi ích chính đáng của
mình hoặc của người khác
+ Mà không còn cách nào khác
+ Phải gây một thiệt hại nhỏ hơn thiệt hại
cần ngăn ngừa
- Sự kiện bất ngờ
+ Người thực hiện hành vi gây hậu quả
nguy hại cho XH trong trường hợp không thể
thấy trước hoặc không buộc phải thấy trước
được hậu quả của hành vi đó
+ Đây là trường hợp gây ra hậu quả thiệt
hại cho xã hội nhưng người có hành vi gây ra
hậu quả thiệt hại đó không có lỗi
+ Việc chủ thể đã không thấy trước
được hậu quả nguy hiểm cho XH mà hành vi
của mình đã gây ra đó là do khách quan.
- Phòng vệ chính đáng
+ Hành vi của người vì bảo vệ quyền
hoặc lợi ích chính đáng của mình, của người
khác hoặc lợi ích của NN, của cơ quan, tổ
chức mà
+ Chống trả lại một cách cần thiết người THỪA KẾ
đang có hành vi xâm phạm các lợi ích nói trên. Thừa kế theo di chúc
- Người thừa kế không phụ thuộc vào nội dung
6.3 TRÁCH NHIỆM PHÁP LÝ di chúc:
6.3.1 KHÁI NIỆM + Cha, mẹ, vợ, chồng, con chưa thành
- Trách nhiệm pháp lý là một loại QHPL đặc biệt niên
giữa Nhà nước và chủ thể VPPL. + Con đã thành niên nhưng không có
- Trong đó: khả năng lao động
- Không được người lập di chúc cho hưởng di
sản hoặc cho hưởng nhưng ít hơn 2/3 của 1
suất thừa kế theo pháp luật.
 Vẫn được hươngr di sản bằng 2/3 suất của 1
người thừa kế theo PL.
- Lưu ý: Quy định này không áp dụng đối với
người từ chối nhận di sản hoặc họ là những
người không có quyền hưởng di sản