NGHIÊN CỨU, SẢN XUẤT NƯỚC RỬA CHÉN THÂN THIỆN MÔI TRƯỜNG TỪ

VỎ CAM PHẾ THẢI

Trần Nguyễn Hồng Nhân*, Huỳnh Lê Tân Phú, Nguyễn Đình Lộc, Nguyễn Hải Yến,
Nguyễn Ngọc Đạt
Viện Khoa học ứng dụng, Trường Đại học Công nghệ Thành phố Hồ Chí Minh.
Viện Khoa học ứng dụng, Trường Đại học Công Nghệ Thành phố Hồ Chí Minh (HUTECH)
*Tác giả liên hệ: (Điện thoại: +84 969670003; Email: trannguyenhongnhan22@gmail.com)
GVHD: PGS.TS Thái Văn Nam, ThS. Trịnh Trọng Nguyễn

TÓM TẮT

Nghiên cứu, sản xuất nước rửa chén thân thiện môi trường từ vỏ Cam phế thải giải quyết
được các vấn đề mà các loại nước rửa chén sinh học khác chưa giải quyết được như: lưu trữ
được lâu, không có hóa chất độc hại, thân thiện với môi trường tự nhiên. Quy trình sản xuất
với hai dạng: Dạng đầu tiên là dạng hỗn hợp với 100% thành phần hữu cơ có khả năng khử
khuẩn, khử mùi. Dạng thứ hai là dạng bột rửa chén, có thể xử lý được vấn đề bảo quản lâu
dài. Các phương pháp được sử dụng trong nghiên cứu này bao gồm phương pháp phân tích,
tổng hợp tài liệu; phương pháp sấy; phương pháp lên men tạo dịch. Nghiên cứu, sản xuất
nước rửa chén thân thiện môi trường từ vỏ Cam phế thải cho thấy sản phẩm được sản xuất
100% từ hữu cơ. Về mặt lợi ích, nước rửa chén từ vỏ Cam ngoài việc thân thiện với môi
trường còn không làm hại da tay khi sử dụng, khử được mùi hôi trên chén dĩa mà giá thành lại
rẻ. Tuy nhiên, sản phẩm vẫn còn một số hạn chế: nước rửa chén sử dụng liền không bảo quản
được lâu, khả năng tẩy rửa không bằng nước rửa chén có nguồn gốc hóa học nên khi sử dụng
cần sử dụng một lượng nhiều hơn để làm sạch, khả năng tạo bọt kém. Vì vậy với quy trình
nghiên cứu trên bước đầu cho thấy nước rửa chén có khả năng khử mùi, khử khuẩn và có tính
tẩy rửa tốt.
Từ khóa: nước rửa chén sinh học, sấy, lên men dung dịch, khử khuẩn, khử mùi

1. ĐẶT VẤN ĐỀ
Hiện nay tình trạng ô nhiễm nguồn nước đang là vấn đề cấp thiết cần được giải quyết. Nhu
cầu của người dân ngày càng tăng dẫn đến các hoạt động tẩy rửa (rửa chén) rất lớn. Đó là một
trong những nguồn chính tạo ra chất hoạt động bề mặt làm ô nhiễm nguồn nước. Chính vì thế,
các nhà khoa học đã nghiên cứu tạo ra các loại nước rửa chén thân thiện với môi trường và có
nguồn gốc từ hữu cơ như các loại vỏ bưởi, cam, chanh,… Thực tế một số nghiên cứu của các
nhóm tác giả Huy Việt (Chi cục Bảo vệ môi trường Phú Yên), Võ Anh Khuê (Trường Cao
đẳng Công Thương miền Trung) đã thực hiện đề tài “Hiệu quả mô hình sản xuất nước tẩy rửa
sinh học từ rác thải thực vật trong cộng đồng trên địa bàn tỉnh Phú Yên”[7], nhóm tác giả
Nguyễn Thị Linh Đan, Nguyễn Thị Khuyên (Trường THCS Nguyễn Đăng Thịnh) đưa ra đề
tài “Sản xuất nước tẩy rửa sinh học từ vỏ Bưởi”[2], nhóm tác giả Phạm Trường Sơn, Trịnh
Thị Hà Anh (Trường TH&THCS Đồng Tâm) đã thực hiện đề tài “Nước rửa bát sinh học”[3].
Tuy nhiên những nghiên cứu trên vẫn còn một số hạn chế như nghiên cứu “Hiệu quả mô hình
sản xuất nước tẩy rửa sinh học từ rác thải thực vật trong cộng đồng trên địa bàn tỉnh Phú Yên”
thời gian sản xuất quá lâu và thời gian bảo quản ngắn, nghiên cứu “Sản xuất nước tẩy rửa sinh
học từ vỏ Bưởi” và nghiên cứu “Nước rửa bát sinh học” thời gian bảo quản ngắn. Chính vì
thế, nhóm chúng tôi đưa ra đề tài “Nghiên cứu, sản xuất nước rửa chén thân thiện môi trường
từ vỏ Cam phế thải” có thể giải quyết được các vấn đề, hạn chế mà những nghiên cứu trước
vẫn chưa giải quyết được.

Qua một số nghiên cứu như: “Nghiên cứu chiết tách và xác định thành phần hóa học các hợp
chất trong vỏ quả Cam sành”[8], “Một khái niệm mới dựa trên quy trình chiết xuất xanh và
không dung môi tích hợp sử dụng kỹ thuật siêu âm và vi sóng để thu được tinh dầu,
polyphenol và pectin”,… [1] cho thấy vỏ cam chứa nhiều tinh dầu mang mùi thơm và chứa
nhiều vitamin, nó còn có các thành phần chống oxy hóa, kháng vi sinh vật (vi khuẩn, nấm, vi
rút,…).

Trên thực tế, ở các quán ăn hải sản người dân sử dụng vỏ cam vỏ chanh để rửa tay, khử mùi.
Và trong dân gian, người dân truyền tay nhau những công thức sản xuất nước tẩy rửa từ hữu
cơ (đặc biệt là vỏ cam kết hợp một số vỏ quả khác).

Xuất phát từ những lý do trên chúng tôi đặt ra câu hỏi: Có thể sử dụng vỏ Cam phế thải để tạo
ra loại nước rửa chén không gây ô nhiễm môi trường, giá thành rẻ mà vẫn đạt được kết quả
như mong đợi hay không? Vì vậy, chúng tôi quyết định thực hiện đề tài “Nghiên cứu, sản
xuất nước rửa chén thân thiện môi trường từ vỏ Cam phế thải” với mong muốn tạo ra một sản
phẩm an toàn cho người sử dụng, có thể khử khuẩn, khử mùi, khử dầu mà lại thân thiện với
môi trường và phần nào giảm thiểu được lượng rác thải thải ra từ vỏ Cam.

2. TỔNG QUAN VỀ NGHIÊN CỨU

2.1 Tổng quan các nghiên cứu liên quan
Nhóm tác giả Huy Việt và Võ Anh Khuê thực hiện đề tài “Hiệu quả mô hình sản xuất nước
tẩy rửa sinh học từ rác thải thực vật trong cộng đồng trên địa bàn tỉnh Phú Yên” [7] tạo ra
nước rửa chén bằng cách lên men các vỏ trái cây thải bỏ và sử dụng nước lọc thô, nước bổ
sung chất bảo quản nhằm cải thiện về mùi, thời gian sử dụng và độ bọt để tăng tính tẩy rửa.
Nhóm tác giả Nguyễn Thị Linh Đan, Nguyễn Thị Khuyên (Trường THCS Nguyễn Đăng
Thịnh) đưa ra đề tài “Sản xuất nước tẩy rửa sinh học từ vỏ Bưởi” [2] tạo ra nước rửa chén
bằng cách ủ lên men rác thải, lọc sản phẩm lên men sau đó pha chế thành phẩm thêm thành
phần tăng độ tạo bọt cho sản phẩm.
Nhóm tác giả Phạm Trường Sơn, Trịnh Thị Hà Anh (Trường TH&THCS Đồng Tâm) đưa ra
đề tài “Nước rửa bát sinh học” [3] tạo ra nước rửa chén bằng cách lấy mỗi mẫu một lít nước
bồ kết hòa lần lượt với 20, 25 và 30g bột vỏ bưởi, chanh, quýt, quế (bột vỏ quả) sau đó rửa
với lượng dầu mỡ như nhau. Để tạo ra được nước rửa chén ở hàm lượng 30g bột vỏ quả.
2.2 Tổng quan về sản phẩm nước tẩy rửa sinh trên thị trường
Hiện nay, nước tẩy rửa sinh học thô hay còn có tên là dung dịch GE (Garbage Enzyme) đang
được cộng đồng biết đến bởi tính năng tẩy rửa, an toàn và thân thiện môi trường. Công thức
tạo GE đang phổ biến ở Việt Nam là 0,3 kg đường và 3kg rác thải thực vật (vỏ trái cây như
cam, bưởi, chanh, dứa; hoa,...) đã cắt nhỏ từ 3-5 cm ngâm ủ trong 10 lít nước với thời gian là
30 ngày. Dung dịch thu được có màu vàng và có thể dùng ngay. Để sản phẩm có tính thương
mại, nhiều doanh nghiệp có bí quyết riêng để sản xuất nước tẩy rửa từ dung dịch thô này, tuy
nhiên giá thành sản phẩm còn cao và cộng đồng khó tiếp cận. Tính tẩy rửa của dung dịch GE
được quyết định bởi thành phần chính là các axit hữu cơ, đây là chất có tác dụng khử mùi tanh
và dễ dàng hòa tan vết dầu mỡ nên có tính tẩy rửa cao. Trong dung dịch GE có chứa các
enzyme giúp phân hủy các chất hữu cơ có trong đất, nước nhanh hơn nên an toàn và có lợi
cho môi trường khi sử dụng dung dịch này [7].
Các thành phần thường bắt gặp trong các sản phẩm nước rửa chén hữu cơ như: nước tinh
khiết, tinh dầu chanh, tinh dầu bưởi, tinh dầu cam, Decyl Glucoside, Coco Glucoside, Benzyl
Alcohol tự nhiên, Guar Gum, Citric Acid, Glyceryl Caprylate,... Các thành phần này đều đã
được kiểm định và đạt chứng nhận an toàn [8].
Bảng 1: Thành phần một số loại nước rửa chén trên thị trường
STT Tên Thành phần
1 - Nước bồ hòn lên men tự nhiên
- Tinh dầu Cam/ Chanh sả/ Quế từ thiên nhiên
Nước rửa chén hữu cơ bồ - Glycerin thực vật, dầu dừa nguyên cám
hòn Ecocare - Sodium Laureth Sulfate nguồn gốc dầu cọ
- Acid Chanh
 - muối khoáng
- Nước tinh khiết.
2 - Chanh tươi, tinh chất trà xanh, tinh chất trầu
Nước rửa chén sinh học không, tinh chất lô hội
thảo dược Bio Clean - Enzyme lên men tự nhiên
- Muối biển
3 - Nước RO
- Axit amin glycine
- Coco glucoside
Nước rửa chén hữu cơ - Glycerin
hương quế Layer Clean - Axit chanh
- Sodium Laureth Sulfate
- Muối biển NaCl
- Propylene glycol,…

3. LỢI ÍCH, TIỀM NĂNG, HẠN CHẾ CỦA NƯỚC RỬA CHÉN SINH HỌC
3.1. Lợi ích, hạn chế của nước rửa chén sinh học
Bảng 2: Ưu nhược điểm của nước rửa chén sinh học
Ưu điểm Nhược điểm
- Không làm hại da tay khi sử dụng - Sử dụng liền, không bảo quản được lâu
- Khử mùi hôi trên chén dĩa - Khả năng tẩy rửa không bằng nước rửa
- Không gây ô nhiễm môi trường chén có nguồn gốc hóa học
- Khả năng tạo bọt kém
3.2. Tiềm năng của nước rửa chén sinh học
Với xu thế sống xanh, hướng tới sử dụng các sản phẩm có nguồn gốc tự nhiên, thân thiện môi
trường đang là xu thế của người tiêu dùng hiện nay. Nước rửa chén sinh học sử dụng nguyên
liệu tự nhiên, được nghiên cứu để tạo các sản phẩm có thể thương mại hóa nhằm có thể sử
dụng tại các nhà hàng, quán ăn, gia đình chi phí thấp, hiệu quả trong tẩy dầu mỡ, khử khuẩn
và tạo mùi tự nhiên.

4. ĐỊNH HƯỚNG NGHIÊN CỨU

Hiện đề tài đang trong quá trình nghiên cứu, thử nghiệm nên trong phần này, nhóm tác giả
trình bày sơ đồ nghiên cứu (Hình 1).
Mô tả quy trình:
Vỏ cam: thu mua từ các cơ sở vựa trái cây hoặc các nơi kinh doanh nước ép cam
Qui trình tạo dạng dung dịch nước rửa chén:
Cồn: khảo sát nồng độ cồn 60, 70, 80, 90
Thu thập và làm sạch vỏ cam. Sau đó cắt nhỏ vỏ cam vừa phải, trộn chung với nước cho vào
máy sinh tố xay nhuyễn. Cho hỗn hợp vừa xay vào chai cùng rượu cồn trộn đều. Sau đó cho
tất cả hỗn hợp vào chai bảo quản.
Qui trình tạo dạng bột rửa chén:
Sấy: khảo sát nhiệt độ sấy từ 50, 60, 70, 80, 90 độ
Thu thập và làm khô vỏ cam khô bằng phương pháp sấy hoặc phơi khô nắng. Xay vỏ cam
thành bột: sử dụng máy xay hoặc máy nghiền để nghiền vỏ cam và vỏ quýt thành bột. Sau đó,
sàng lọc để loại bỏ các hạt cứng và các tạp chất. Đo lượng bột vỏ cam cần sử dụng theo tỷ lệ
phù hợp. Thêm vào hỗn hợp bột vỏ cam và bột vỏ quýt các chất tạo bọt như Sodium Lauryl
Sulfate hoặc Sodium Laureth Sulfate để tạo ra bọt và làm sạch tốt hơn. Thêm vào hỗn hợp các
chất làm sạch như Sodium Carbonate, Sodium Bicarbonate hoặc Sodium Percarbonate để tăng
khả năng làm sạch và làm giảm độ pH của nước. Nếu cần thiết, có thể thêm vào hỗn hợp một
số tinh dầu như tinh dầu cam để tạo mùi thơm tự nhiên. Đóng gói sản phẩm: Sau khi trộn đều
và thêm các thành phần cần thiết, sản phẩm được đóng gói vào các bịch nhựa hoặc hộp để bảo
quản và tiêu thụ.
Vỏ Cam phế thải

Xử lý sơ bộ (rửa sạch, ráo nước)

Dạng bột (bảo quản lâu) Dạng dung dịch (sử dụng liền)

Sấy Cắt nhỏ + Xay nhuyễn cùng nước cất

Nghiền Thêm rượu cồn

Thêm các phụ gia khác (Sodium Lauryl Chắt lấy phần nước
Sulfate (SLS), Cocamidopropyl
Betaine, Glycerin, Xanthan Gum, Cho vào chai bảo quản
Citric Acid, Potassium Sorbate)

Cho vào chai bảo quản

Đánh giá chất lượng thông qua các chỉ tiêu

Nước cất (khử khuẩn, khử mùi, khử dầu) Sản phẩm trên thị trường

Xây dựng quy trình

 Hình 1: Sơ đồ nghiên cứu

5. KẾT LUẬN
Nghiên cứu, sản xuất nước rửa chén thân thiện môi trường từ vỏ Cam phế thải cho thấy sản
phẩm được sản xuất hầu hết từ nguyên liệu hữu cơ. Về mặt lợi ích, nước rửa chén từ vỏ Cam
ngoài việc thân thiện với môi trường thì nó còn không làm hại da tay khi sử dụng, khử được
mùi hôi trên chén dĩa mà giá thành lại rẻ. Tuy nhiên, vẫn còn một số hạn chế: nước rửa chén
sử dụng liền không bảo quản được lâu, khả năng tẩy rửa không bằng nước rửa chén có nguồn
gốc hóa học nên khi sử dụng cần sử dụng một lượng nhiều hơn để làm sạch, khả năng tạo bọt
kém. Vì vậy, chúng tôi đã đề xuất qui trình sản xuất với hai dạng. Dạng đầu tiên là dạng hỗn
hợp với 100% thành phần hữu cơ có khả năng khử khuẩn, khử mùi. Dạng thứ hai là dạng bột
rửa chén, có thể xử lý được vấn đề bảo quản lâu dài.
Đối với nước rửa chén sinh học là một sản phẩm rất tiềm năng, hiện nay trên thị trường có
nhiều sản phẩm có nguồn gốc tự nhiên, đang được mọi người dần quan tâm đến và dần thay
thế các sản phẩm có nguồn gốc hóa học

TÀI LIỆU THAM KHẢO

[1] Boukroufa M, Boutekedjiret C, Petigny L, Rakotomanomana N, Chemat, F. Một khái
niệm mới dựa trên quy trình chiết xuất xanh và không dung môi tích hợp sử dụng kỹ thuật
siêu âm và vi sóng để thu được tinh dầu, polyphenol và pectin.
[2] Đề tài sản xuất nước tẩy rửa sinh học từ vỏ bưởi, truy cập ngày: 9/4/2023, link:
https://bom.so/aZzvvA
[3] Học sinh sáng chế nước rửa bát sinh học, truy cập ngày 9/4/2023, link:
https://bom.so/hvEXyN
[4] Đỗ Văn Mãi, Trì Kim Ngọc, Phạm Thành Trọng, Nguyễn Hữu Phúc, Nghị Ngô Lan Vi,
Đinh Thị Thanh Loan và Tào Việt Hà (11/11/2020). Xây dựng tiêu chuẩn cơ sở cho dung dịch
rửa tay sát khuẩn TDUCLEANCARE. Tạp chí Nghiên cứu khoa học và Phát triển kinh tế
Trường Đại học Tây Đô Số 11 - 2021 , pp 160
[5] Nước rửa chén hữu cơ - xu hướng mới của người tiêu dùng, truy cập ngày: 9/4/2023, link:
https://bom.so/gZie9I
[6] S Wijana, E P Pratama, N L Rahmah và M Arwani (2020), Công thức nước rửa tay bằng
tinh dầu vỏ cam, pp 1-4
[7] Huỳnh Huy Việt và Võ Anh Khuê (2022). Hiệu quả mô hình sản xuất nước tẩy rửa sinh
học từ rác thải thực vật trong cộng đồng trên địa bàn tỉnh Phú Yên. Tạp chí Môi trường, Số 8,
pp. 67-69.
[8] Nguyễn Vũ Vịnh. Nghiên cứu chiết tách và xác định thành phần hóa học các hợp chất
trong vỏ quả Cam sành