ilipin

sa Iba’t Ibang Disiplina

DESKRIPSYON NG KURSO:
Ang FILDIS ay isang praktikal na kursong nagpapalawak at nagpapalalim sa kasanayan sa malalim at
mapanuring pagbasa, pagsulat, at pananaliksik sa wikang Filipino sa iba’t ibang larangan, sa
konteksto ng kontemporaryong sitwasyon at mga pangangailangan ng bansa at ng mga mamamayang
Pilipino. Nakatuon ang kursong ito sa makrokasanayang pagbasa at pagsulat, gamit ang mga
makabuluhang pananaliksik sa wikang Filipino, bilang lunsaran ng pagsasagawa ng pananaliksik
(mula sa pangangalap ng datos at pagsulat ng borador ng pananaliksik hanggang sa publikasyon at/o
presentasyon nito) na nakaugat sa mga suliranin at realidad ng mga komunidad ng mga mamamayan
sa bansa at maging sa komunidad ng mga Pilipino sa iba pang bansa. Saklaw rin ng kursong ito ang
paglinang sa kasanayang pagsasalita, partikular sa presentasyon ng pananaliksik sa iba’t ibang porma
at venue. Pre requisite sa kursong ito ang pagkuha ng kursong Konstektwalisadong Komunikasyon sa
Filipino (KOMFIL).
 WEEK5 at 6 - FILIPINO SA IBA’T
IBANG DISIPLINA (FilDis)

PANIMULA

Ang modyul na ito sa Fili 102 (Filipino sa Iba’t ibang Disiplina) ay nakatuon sa pag-aaral ng wikang Filipino bilang
wikang Pambansa, bilang wika ng pananaliksik at wika sa iba’t ibang larangan. Binigyang-pansin sa pagsulat ng modyul na
ito ang paghubog sa makrong kasanayan sa pagbasa at pagsulat sa wikang Filipino bilang lunsaran ng pananaliksik at
paglinang nito sa iba’t ibang larangan. Makatutulong ang modyul upang mahubog ang kakayahan ng mga mag-aaral sa
pagbasa, pagsulat at pagsasalita sa wikang Filipino para sa pagpapayabong ng sarili, at ng lipunang kinabibilangan.

Binubuo ang modyul na ito ng anim na yunit

Ang Yunit 1 ay nauukol sa pag-aaral ng wikang Filipino Bilang Wika at Larangan. Tinalakay dito ang maikling
kasaysayan ng wikang Filipino gayundin ang kanyang pagyabong at pag-unlad. Binigyang-diin dito ang mahahalagang
papel na ginampanan ng wikang Filipino bilang wika ng bansa at bilang wika sa agham/siyensya, politika, lipunan,
matematika, at iba pa.

Ang Yunit 2 ay naglalaman ng mga konsepto tungkol sa paggamit ng Filipino sa Humanidades, Agham Panlipunan
at iba pang kaugnay na larangan. Tinalakay sa bahaging ito ang kalagayan ng wikang Filipino sa Humanidades at Agham
Panlipunan bilang wikang panturo at wika ng pananaliksik. Sinilip din ang maikling kasaysayan at mahalagang papel na
ginampanan ng pagsasalin sa pagpapaunlad at pagpapayabong ng wikang Filipino sa mga kaugnay na larangan.

Ang Yunit 3 ay nakapokus sa pagtataguyod at pagsusulong ng paggamit ng wikang Filipino ng mga iskolar na
nagtuturo ng Agham, Teknolohiya, Inhinyeriya, Matematika at iba pang kaugnay na larangan. Pahapyaw rin na tinalakay
ang mga gawain tungo sa intelektwalisasyon ng wikang Filipino at ang ilang proseso, layon at halaga ng pagsasaling
siyentipiko at teknikal para sa mga guro at mag-aaral.

Ang Yunit 4 ay nakatuon sa rebyu ng mga batayang kaalaman sa pananaliksik. Tinalakay dito ang ilang sa mga
batayang kaalaman sa pananaliksik tulad ng pagpili at paglilimita ng paksa, at pagpili ng datos ng impormasyon.
Matutunghayan din dito ang ilang kasanayan sa pagsulat ng pananaliksik tulad ng pagsulat ng abstrak, pagsulat ng
paraphrase at rebyu. Ipinakita din sa modyul na ito ang kahalagahan ng presentasyon at publikasyon bilang mahalagang
bahagi ng pananaliksik.

Ang Yunit 5 ay nakatuon sa batayang kaalaman sa mga teorya sa pananaliksik na akma o mula sa lipunang
Pilipino. Tinatalakay naman dito ang iba’t ibang teorya ng pananaliksik panlipunan na makatutulong upang higit na
maging malinaw at malalalim ang gagawing pananaliksik. Binigyang-kahulugan at halimbawa ang mga nabanggit na
teorya.

Ang Yunit 6 ay nakatuon naman sa mga batayang kaalaman sa metodolohiya sa pananaliksik. Binigyang-
kahulugan ang mga metodolohiya, inisa-isa ang mga hakbang, at binigyan ng mga halimbawang pananaliksik at mga
mungkahing paksa na maaaring subukang ipagawa sa mga mag-aaral.

Ang bawat yunit ay binubuo ng limang komponeng; ang Panimula, Lunsaran, Nilalaman, Mga Gawain at Maikling
Pagsusulit.

Inilahad sa Panimula ang ilang detalye at impormasyon ukol sa kung ano ang maaaring mabasa sa loob ng yunit.
Sa bahagi ng Mga Layunin, inisa-isa ang mga kasanayan at kaalaman na inaasahang matatamo ng mga mag-aaral matapos
mapagtalakayan ang mga paksa sa bawat yunit. Samantala, sa bahagi ng Lunsaran, nakasaad ang mga panghimok na
gawain tungo sa mabilis at matiwasay na daloy ng pagkatuto. Makikita naman sa bahagi ng Nilalaman ang masinsing

WEEK5 at 6 - FILIPINO SA IBA’T

IBANG DISIPLINA (FilDis)

pagtalakay sa mahahalagang detalye at impormasyon tungkol sa pangunahing paksa sa bawat yunit. Narito rin ang ilang
mungkahing artikulo na maaaring basahin upang higit na maunawaan ang tinalakay na paksa at upang higit na mahubog
ang kasanayan sa pagbasa at pag-unawa ng mga mag-aaral. Sa bahagi ng Mga Gawain, matutunghayan ang tatlong mga
gawain na higit na magpapayaman at magpapalalim sa kaalaman ng mga mag-aaral hindi lamang tungkol sa paksa kundi
maging sa mga nagaganap sa kapaligiran. Ito ay may layong higit na mahasa ang pagiging mapag-obserba nga mga mag
aaral at mahasa ang karunungan sa iskolarling pagpapahayag. At sa huling bahagi ng bawat yunit, makikita ang maikling
pagsusulit upang masukat at mabatid ang antas ng pagkatoto ng mga mag-aaral sa bawat paksang pinag-aralan.

Inaasahan na sa pagtatapos ng kurso ay magkakaroon ang mga mag-aaral ng mas malalim pang pag-unawa sa
wikang Filipino hindi lamang bilang wikang pambansa, kundi wika ng pananaliksik at wika ng iba’t ibang larangan.

YUNIT 4: REBYU SA MGA BATAYANG KAALAMAN SA PANANALIKSIK

PANIMULA

Sinasabing ang gawaing pananaliksik ay isinilang ng magsimulang magtanong ang mga sinaunang tao hinggil sa
mga bagay bagay na pilit din nilang hinahanapan ng mga kasagutan. Ngunit sinasabi na ang gawaing pananaliksik ay
nagsimula pa kay Galileo Galilie noong 1500 (https://www.slideserve.com/royal/pananaliksik)
Bunga ng paglago ng ekonomiya, pag-unlad ng teknolohiya at mga pagbabago sa mga patakaran sa larangan ng
edukasyon, umusbong ang mga suliraning kaakibat nito. Ang pananaliksik bilang kasangkapang pang-intelektwal, ay
malaki ang papel na ginagampanan para sa pagtuklas ng mga makabagong kaalaman, mga datos, at mga katotohanan
para sa ikauunlad ng pamayanan, pulitika, kalakalan, edukasyon at siyensya upang matamo ang inaasam na pagbabago.
Nilalayon nito na maghanap ng mga solusyon sa mga suliraning kinakaharap sa ibat’ibang larangan ng sa gayon ay
mapabuti ang buhay ng tao at ng pamayanan. Sabi nga nina Good at Scates (1972), “The purpose of research is to serve
man, and the goal of research is to the good life.”

Ang gawaing pananaliksik ay nakapagpapayaman ng kaisipan at nakapagdaragdag ng kaalaman.

Nangangailangan ito ng ibayong pagbabasa at malalim na pag-unawa sa mga konsepto at pag-aaral. Hinuhubog nito ang
kamalayan ng isang mananaliksik tungo sa isang mahusay na paglalapat ng interpretasyon. Pinalalawak din ng
pananaliksik ang karanasan ng isang manunulat sa pamamagitan ng pagsinop ng mahahalagang datos at paghahanap ng
mga kaugnay na literatura. Dahil sa pananaliksik, tumataas ang respeto ng mananaliksik sa kanyang sarili lalo na at kung
naging matagumpay ang kinalabasan ng kanyang pag-aaral.
MGA LAYUNIN
1. Naipapaliwanag ang mga batayang konsepto ng pananaliksisk
2. Nakabubuo ng makabuluhang
paksa ng pampananaliksik at
naibibigay ang kaligiran nito.

WEEK5 at 6 - FILIPINO SA IBA’T

IBANG DISIPLINA (FilDis)

3. Natutukoy ang kahalagahan ng pananaliksik sa edukasayon, pamahalaan, siyensya, pamilya at lipunan.

LUNSARAN
Basahin at unawain ang abstrak ng isang pananaliksik. Tukuyin ang layunin ng isinagawang pag-aaral batay sa
abstrak.

Karanasan ng Isang Batang Ina: Isang Pananaliksik

Gisella Mari A Averion, Florentino L. Elic, Fernando A. Garcia

Ang pananaliksik na ito ay nauukol sa mga karanasang pinadadaanan ng isang batang ina. Gumamit ang
mananaliksik ng quantitative method at random convinient sampling kung saan base sa “convinience” ang ginawang
pagpili ng mga respondante. Tatlumpu’t lima (35) na mga batang ina na may edad na 12 hanggang 18 ang respondante
ng pag-aaral. Ang pananaliksik ay naglalayong matukoy ang edad kung saan maraming batang ina ang nabubuntis.
Nilalayon din ng pananaliksik na malaman at mabatid ang mga pinagdadaanan ng mga batang ina sa aspetong
emosyonal, mental, ispiritwal, pinansyal, relasyonal at sosyal. Ninanais din na ilahad ng pag-aaral kung anong mga edad
may pinakamaraming nabubuntis na kabataan. Sa ganitong aspeto ay makapagbabalangkas ang mga mananaliksik ng
mga rekomendasyon para matulungan ang mga kabataang maagang nagiging isang ina. Batay sa resulta ng pag-aaral
maraming batang ina ay nabuntis sa edad na 17-18. Nabatid din ng pag-aaral na batay sa emosyonal na salik, ay ang pag
aalala nila sa kanilang mga anak kapag ito ay may sakit. Nasasaktan sila at nakakaramdam ng pagkataranta kapag
nakikitang umiiyak ang anak at nasisigawan nila ang kanilang mga anak kapag sila ay nagagalit samantalang sa mental na
salik naman ay ang pangamba, agam agam at pagdududa kung kaya ba nila maging isang ina. Sa ispiritwal na salik ay ang
hindi nila nararanasan ang magsimba isang beses sa isang linggo. Sa pinansyal na salik naman ay ng kakulangan sa mga
pangangailangan na humahantong sa pangungutang sa kapitbahay at sa sosyal na salik ay ang hindi na nila nararanasan
ang makisali sa mga proyektong panlipunan at makadalo sa mga party o kasayahan. Inirekomenda ng mananaliksik na
kailangan ng mga magulang na ang malawak na pang-unawa sa mga nararanasan ng batang ina. Dagdag pa dito,
inirekomenda rin nila na sa mga kabataan na kailangan muna nilang makinig sa mga payo at pangaral ng mga magulang
parang hindi humantong sa pagiging batang ina.

LPU Laguna Journal of Arts and Sciences Vol. 2. No. 2 (2015).

NILALAMAN
 MGA BATAYANG KAALAMAN SA PANANALIKSIK

Inilahad ni Bansuelo, (n.d.) sa kanyang artikulo ang iba’t ibang kahulugan ng pananliksik ayon sa pakahulugan ng
mga eksperto.

WEEK5 at 6 - FILIPINO SA IBA’T IBANG DISIPLINA (FilDis)

Ayon kay Clarke at Clarke (2005), ang pananaliksik ay isang maingat, masistematiko at obhetibong imbestigasyon
na isinasagawa upang makakuha ng mga balidong katotohanan, makabuo ng konklusyon at makalikha ng mga simulaing
kaugnay ng inilahad na suliranin batay sa iba’t ibang larangan o disiplina.
Ayon naman kay Nuncio, et al. (2013), ang pananaliksik ay isang lohikal na proseso ng paghahanap na
obhetibong sagot sa mga katanungan ng mananaliksik na nakabatay sa suliranin at metodo ng pag-aaral tungo sa
produksiyon ng maraming kaalaman at kasanayan upang makatugon sa pangangailangan ng tao at ng lipunan.
Ayon naman kay Aquino (1994), ang pananaliksik ay sistematikong paghahanap sa mahahalagang impormasyon
hinggil sa isang tiyak na paksa o suliranin.
Ang pagkalap ng impormasyon sa pananaliksik ay kailangang sistematiko, matalino at etikal. Sistematiko dahil
isa sa kahingian nito ay ang pagsunod sa isang pinaghandaang proseso. May mga hakbang na kailangan sundin upang
maging tiyak na tama at maasahan ang mga datos na makakalap. Matalino ito dahil hinihingi nito ang pagiging iskolar
ng mananaliksik. Nararapat lamang na ang mananaliksik ay may sapat na kaalaman sa paksang kanyang pag-aaralan, my
sapat syang kaalaman kung paano pipiliin ang impormasyon, kaya ng lapatan ng ang mga ito ng malalim na pagsusuri at
kaya niyang pangatwiranan at ipaliwanag ang halaga ng ginagawang pananaliksik. Etikal namn ito dahil kailangang
panatilihin ng mananaliksik ang katapatan sa buong proseso at iwasan hangga’t maari ang paglabag sa karapatan ng
ibang tao na maaring masangkot sa pananaliksik gaya ng repondante, o mga awtor ng sangguniang gagamitin niya.
Samakatuwid, ayon sa kahulugan na ibinigay ng mga eksperto, ang pananaliksik ay isang siyentipiko at
obhetibong pag-aanalisa ng mga datos gamit ang pinaka epektibong metodo at teorya upang makabuo ng mabisang
paglalahat hinggil sa suliranin ng pananaliksik.

Layunin ng Pananaliksik

Ang pangunahing layunin ng pananaliksik ay preserbasyon at pagpapabuti ng kalidad ng pamumuhay ng tao

(Bernales, et al.,2018).
1. Upang makadiskubre ng bagong kaalamn hinggil sa mga batid nang penomena
2. Upang makakita ng sagot sa mga suliraning hindi pa ganap na nalulutas ng mga umiiral na merodo at impormasyon.
3. Mapagbuti ang mga umiiral na teknik at makadebelop ng bagong instrumento o produkto.
4. Makatuklas ng hindi pa nakikilalang substance o elements.
5. Higit na maunawaan ang kalikasan ng mga dati nang substances at elements.
6. Makalikha ng mga batayan ng pagpapasya, sa kalakalan, industriya, edukasyon, pamahalaan at iba pang larangan.
7. Ma-satisfy ang kuryosidad ng mananaliksik.
8. Mapalawa o ma-verify ang mga umiiral na kaalaman.
9. Upang mapaunlad ang sariling kaalaman.
10. Upang mabatid ang lawak ng kaalaman ng mga mag-aaral sa isang partikular na bagay.

Sa paaralan, karaniwang rekwarment ang pananaliksik sa mga mag-aaral. Ito ay isang akademikong
pangangailangan sa kahit na anong larangan o disiplina. Ang dahilan nito ay ang katotohanang walang larangan o
disiplina na hindi maaring umaagapay sa patuloy na pagbabago ng panahon. Kaakibat na ng modernisasyon ang
pananaliksik upang makasabay ang tao sa agos ng buhay at sa mga pagbabago sa paligid at sa lipunan sa ano pa mang
 larangan. Ang paggawa ng pananaliksik sa akademya ay isang paghahanda hindi lamang sa kanilang propesyon, kundi
isa itong pagsasanay sa siyentipikong pagdulog sa paglutas ng mga suliranin sa iba’t ibang larangan upang mapabuti ang
buhay at kinabukasan ng mamamayan at matamo ang pagbabagong inaasam.

WEEK5 at 6 - FILIPINO SA IBA’T IBANG DISIPLINA (FilDis)

Katangian ng Pananaliksik

Ayon kay Bernales, et al. (2018), ang pananaliksik ay nagtataglay ng mga sumusunod na katangian:

1. Sistematik. May sinusunod na proseso o magkakasunod-sunod na mga hakbang tungo sa pagtuklas ng katotohanan,
solusyon ng suliranin, o ano pa mang nilalayon ng pananaliksik.
2. Kontrolado. Lahat ng baryabol na sinusuri ay kailangang maging konstant. Hindi dapat baguhin, anomang pagbabagong
nagaganap sa asignatura o pinag-aaralan ay maiuugnay sa eksperimental na baryabol na kailangang-kailangan sa mga
eksperimental na pananaliksik.

3. Empirikal. Kailangang maging katanggap-tanggap ang mga pamamaraan ginagamit sa pananaliksik, maging ang mga
datos na nakalap.

Mga Kasanayan sa Pananaliksik

May iba’t ibang yugto at proseso ang pananaliksik. Mahalagang matamo ng mananaliksik ang mga kognitibong
kakayahan sa larangan ng pagbasa at pagsulat. Dapat ang isang mananliksik ay bihasa sa gawaing pananaliksik upang
maging matagumpay sa gawaing ito.

Pagpili ng Paksa ng Pananaliksik

Isang makabuluhang gawain ang pananaliksik lalo na kung naisaalang-alang sa pagsasagawa nito ang mga
pangangailangan ng lipunan. Sa kasalukuyan, kahit malayo na ang narating ng Pilipinas, patuloy pa rin na umaasa ang
mga Pilipino sa banyagang kaalaman. Kahit ngayon sa panahon ng pandemya, maraming mga sikat na unibersidad ang
nagsasaliksik para para sa kasalukuyang suliranin na kinakaharap ng mundo, ngunit patuloy hanggang sa kasalukuyan na
umaasa ang mga awtoridad sa mga ginagawang pag-aaral sa ibang bansa sa halip na bigyang pansin ang mga pag-aaral
na ginawa ng mga iskolar dito sa Pilipinas. Nanatili pa ring hamon para sa mga Pilipinong iskolar at mananaliksik na
paunlarin ang maka-Pilipinong pananaliksik na may kaibahan sa tradisyunal na pananaliksik ng mga bansa sa kanluran.
Inisa-isa ni Sicat-De Laza (2016) sa aklat nina San Juan, et al. (2019) ang mga katangian ng maka-Pilipinong pananaliksik.

1. Ang maka-Pilipinong pananaliksik ay gumagamit ng wikang Filipino at mga katutubong wika sa Pilipinas at tumatalakay
sa mga paksang malapit sa puso at isipan ng mga mamamayan.
2. Pangunahing isinasaalang-alang sa maka-Pilipinong pananaliksik ang pagpili ng paksang naaayon sa interes at kapaki
pakinabang sa sambayanang Pilipino.
3. Komunidad ang laboratoryo ng maka-Pilipinong pananaliksik.

Sa pamimili ng paksa, mahalagang isaalang-alang ang sumusunod na mga batayan (San Juan, et al., 2019).

1. Pumili ng paksang may sapat na sangguniang pagbabatayan. Nararapat na ang paksang napili ay may sapat na
literaturang pagbabatayan ng sa ganun maging malawak ang mapagkukunan ng impormasyon batay sa paksa. Kapag
bago ang paksa, karaniwan na limitado ang mga batayan at hindi magiging mabisa ang pagtalakay dito. Makatutulong
 din na ang paksang napili ay hango sa mga paksang inilimbag na sa mga journal o iba pang babasahin upang magkaroon
ng sapat na basehan sa gagawing pagtalakay sa paksang napili.

WEEK5 at 6 - FILIPINO SA IBA’T IBANG DISIPLINA (FilDis)

2. Pumili ng paksang limitado lamang at hindi malawak ang saklaw. Para maging mabisa at makatotohanan ang gagawing
pagtalakay, gawing ispisipiko lamang ang paksa. Kapag limitado ang paksa, nagkakaroon ng tiyak na pokus ang gagawing
pananaliksik. Ang isang malawak na paksa ay pwedeng limitahan ng sa gayon ay hindi masyado malawak ang gagawing
pag-aaral. Halimbawa:

Paksa: Asignaturang Filipino

Paglimita sa paksa
Nilimitahang Paksa: Persepsyon ng mga Guro at Mag-aaral sa Pag-aalis ng
Asignaturang Filipino

Maaaring gamitin bilang batayan ang mga sumusunod sa paglilimita ng paksa.

Paksa: Pangkat -Lugar -Panahon

Nilimitahang paksa: Persepsyon ng Mga Guro at Mag-aaral sa Pambansang

Pamantasan ng Batangas sa Planong Pagtanggal sa Filipino Bilang Disiplina sa Kolehiyo T. P. 2019-2020

Sa kabuuan ng pagtalakay sa paksa, malilimitahan pa ito kung pipili lamang ng isang Programa sa Kolehiyo,
halimbawa Batsilyer sa Edukasyon, kung saan isasagawa ang pananaliksik.

Batay kay Bernales, et al., (2018), may mga batayan ng paglilimita ng paksa. Tulad ng (a) panahon; (b) edad; (c)
kasarian; (d) perspektibo; (e) lugar; (f) propesyon o grupong kinabibilangan; (g) anyo o uri: (h) partikular na halimbawa
o kaso; (i) kombinasyon ng ng mga nabanggit na batayan.
Batayan ng Paglilimita Pangkalahatang Paksa Nilimitahang Paksa

A. Panahon Sistema ng Edukasyon Makabagong Sistema ng

Edukasyon na Inilatag ng
DepEd sa Pampublikong
Paaralan sa Taong panuruan
2020-2021

B. Edad Pagkalulong sa Ipinagbabawal na Gamot Sanhi ng Pagkalulong sa

Ipinagbabawal na Gamot ng
mga Kabataan Edad 12-19

C. Kasarian Babasahing Kinahihiligan Mga Babasahing

Kinahihiligan ng mga
Kabataang Babae at Lalaki
Edad 15-18
 WEEK5 at 6 - FILIPINO SA IBA’T IBANG DISIPLINA (FilDis)

D. Perspektibo Pagkalulong ng mga Kabataan sa Epekto ng Pagkalulong sa

Paglalaro ng Mobile Legends
Cyber Bullying sa Mga Kabataan
Paglalaro ng Mobile Legends sa
Pag-uugali at Atityud ng
mga Kabataan
Karanasan at Saloobin ng
mga Kabataang Nakaranas
ng

Cyber Bullying

E. Lugar Ekonomiya ng Maynila Epekto sa Ekonomiya ng

Maynila ng Balik-Probinsya
Program ng Gobyerno

F. Propesyon o Pag-aaral ng Wika Pag-aaral ng Wika ng mga Taal

Grupong na Taga Lipa Batangas
Kinabibilangan

G. Anyo o Uri Parusang Kamatayan Persepsyon ng Mga Guro,

Pari at Ordinaryong
Mamamayan ng Lungsod ng
Batangas sa Napipintong
Pagbabalik ng Parusang
Kamatayan sa mga Nakagawa ng
Heinous Crimes

H. Partikular na Halimbawa Epektong Pangkabuhayan Epekto sa Kabuhayan ng mga

o Kaso Batangueno: Kaso ng
Pagpapatayo ng Coal Fired
Power Plants sa Barangay
Pinamucan Lungsod ng
Batangas

3. Mahalaga na ang napiling paksa ay makapag-aambag ng bagong kaalaman. Hindi na mahalaga kung bago o luma ang
paksa. Tungkulin ng mananaliksik na bigyan ng makabagong dimensyon ang paksa upang ang ang ginawang pagsusuri,
konklusyon at rekomendasyon at batay sa bagong nakalap na datos. Sa ganitong paraan, hindi magiging duplikasyon ang
isinagawang pananaliksik.

4. Gagamit ng sistematikong at siyentipikong paraan upang mabigyan ng kasagutan ang mga inilahad na suliranin sa
pananaliksik. Tiyakin na ang mga suliraning inilahad sa pananaliksik ay hindi lamang masasagot ng mga impormasyong
makukuha sa internet o sa mga aklat. Ito ay mga pangkalahatang impormasyon na hindi na nangangailangan ng
siyentipikong pamamaraan. Sa pananaliksik, masasagot ang mga inilahad na suliranin sa pamamagitan ng sistematiko at
siyentipikong pamamaraan. Halimbawa: Ano anong pag-aaral ang isinagawa ng Unibersidad ng Pilipinas para
matulungan
 WEEK5 at 6 - FILIPINO SA IBA’T IBANG DISIPLINA (FilDis)

ang pamahalaan na labanan ang Covid-19? Ang ganitong katanungan ay hindi na nangangailangan ng siyentipikong
paraan ng pananaliksik sapagkat ang kasagutan ay pangkalahatan at pwede ng makuha sa internet, pahayagan at iba
pang uri ng babasahin. Ngunit kung susubuking hanapan ng kasagutan ang tanong na, “Paano nakaapekto sa kalusugan,
emosyon at pananampalataya ang pinagdadaanang kasalukuyang pandemya, Covid-19 virus sa mga kabataan na may
edad na 15-21? Ang ganitong katanungan ay nangangailangan ng masusi at masistematikong pagpapapahalaga sa mga
makakalap na datos.

5. Nararapat na ang mananaliksik ay may sapat na kaalaman sa paksa. Mahalaga na ang mapipiling paksa ng pananaliksik ay
naayon sa disiplina ng mag-aaral ng sa gayon ay may sapat siyang kaalaman sa napili niyang paksa. Hindi magiging
madali ang gagawing pagtalakay kung salat sa kaalaman at malayo sa interes ng mananaliksik ang paksang pag-aaralan.

Pagpili ng Batis ng Impormasyon

Ang isang mahusay na pananaliksik ay nakabatay sa bisa ng mga nakahanay na datos at impormasyon. Mahalaga
ang wastong pagpili ng mga pagkukunan ng mga datos at impormasyon na ito upang maging makabuluhan ang
gagawing pananaliksik. May mga gabay sa tamang pagpili ng sanggunian sa pananaliksik batay sa aklat nina San Juan, et
al. (2019)

1. Tiyakin na ang sanggunian ay isang akademiko. Mas mabigat na salalayan ang isang akademikong sanggunian sapagkat
naglalayon itong magbigay linaw sa iba’t ibang miyembro ng akademikong komunidad tulad ng mga mag-aaral, guro at
mga iskolar hinggil sa paksa. Obhetibo ang pagtalakay sa paksa at dumaan sa masusing ebalwasyon kaya ito ay
mapagkakatiwalaan.

2. Tukuyin ang uri ng sanggunian. Ang akademikong sanggunian ay pwedeng nakalimbag o online. Halimbawa nito ay aklat,
journal, artikulo. May iba’t ibang uri ng website na pwedeng hanguan ng impormasyon. Kapag ang web page Uniform
Resource Locators ay nagtatapos sa .edu ito ay nabibilang sa institusyong pang-edukasyon o akademiko. Halimbawa:
academia.edu. Maituturing naman na ang hanguan ay isang organisayon kung ito ay nagtatapos sa .org. Halimbawa:
digital compas.org. Ang URL na nagtatapos sa .com ay nabibilang sa komersiyo o bisnes. Halimbawa: gmail.com.

3. Alamin kung ang sanggunian ay primarya o sekundarya. Maituturing na primarya ang sanggunian kung ito ay nagbibigay
ng direktang katibayan tungkol sa paksa ng pananaliksik at maituturing na orihinal na ebidensiya. Ang ilang mga
halimbawa nito ay panayam, awtobiyograpiya, talaarawan, bahagi ng akademikong sulatin,
kinalabasan ng isang eksperimento at mga legal at historikal na dokumento, survey, at police report . Ang mga
halimbawa naman ng sekundaryang sanggunian ay aklat na nagtasa at naglahad ng mga sintesis mula sa primaryang
sanggunian at artikulo sa journal. Magagamit din ang mga sekundaryang sanggunian upang mapalawak at mapayaman
ang isang pananaliksik.

Pagbasa at Pagsulat ng Paraphrase, Abstrak at Rebyu

Isang mahalagang kasanayan sa pananaliksik ang mabisa at masusing pagbasa. May mga kasanayan sa pagbasa
na dapat taglayin ng isang mahusay na mananaliksik tulad ng pagsulat ng paraphrase, abstrak at rebyu.

Paraphrase
 WEEK5 at 6 - FILIPINO SA IBA’T IBANG DISIPLINA (FilDis)

Ang paraphrase ay tumutukoy sa pagsasalin ng ideya ng orihinal na teksto sa mabisa at malinaw na pananalita
na hindi nababago ang tunay na kahulugan. Ang paraphrasing ay nakatutulong upang mas mapabilis ang pagbibigay
kahulugan sa binasang teksto. Sa pagsulat ng paraphrase inilalagay ang pinagkunan ng orihinal na teksto (APA Style,
n.d.) Basahin ang halimbawa ng paraphrase sa ibaba.

Ayon sa dating Pangulong Benigno Aquino sa kanyang talumpati sa Pambansang Kongreso ng Wika noong ika
19 ng Agosto 2013, naniniwala sya na may naitutulong ang pamahalaan kahit sa maliit na paraan sa pagpapayabong
at pagtangkilik sa wikang Filipino. Ayon pa sa kanya, tungkulin niya bilang pangulo ng Pilipinas na ibalik ang tiwala ng
mga Pilipino sa mga institusyon ng pamahalaan sapagkat sila ang tinig ng sambayanan. Ito ay mangyayari lamang
kung makikita ng mga mamamayan na ang pamahalaan ay kumikilos para sa kanila sapagkat ang pamahalaan ay
nagmula sa kanila at at para sa kanila. Binanggit din ni Aquino na bago pa sya nahalal ay sinabi na niya na isusulat sa
wikang Filipino ang kanyang mga talumpati, hindi bilang propaganda kundi bilang tinig ng sambayanang Pilipino
sapagkat ito ang wikang komportable nilang gamitin at higit na nauunawaan.

Ang paraphrase na ito na mula sa bahagi ng talumpati ni dating Pangulong Benigno Aquino sa Pambansang
Kongreso ng Wika noong ika-19 ng Agosto 2013. Buksan ang link sa ibaba para sa kompletong kopya ng talumpati ng
pangulo:
(https://www.officialgazette.gov.ph/2013/08/19/talumpati-ni-pangulong-aquino-sa-pambansang kongreso-sa-wika

ika-19-ng-agosto-2013/).

“Kahit sa munting paraan ay kumpiyansa ako sa naiaambag ang ating administrasyon sa pagpapayabong at
pagtangkilik sa wikang pmabansa. Bilang Pangulo, tungkulin kong ibalik ang tiwala at kumpiyansa ng mga Pilipino sa
mga institusyong pampamahalaan. Samakatuwid, tinig nila tayo. Mangyayari ito kung naiintindihan at nakikita nilang
hinihimok natin silang makilahok sa paghubog ng pamahalaang tunay na mula sa kanila, at kumikilos para sa kanila.
Kaya namn bago pa ako mahalal, napagpasyahan kong gamitin ang Filipino sa aking mga talumpati-hindi bilang gimik o
propaganda- kundi dahil ito ang tunay na tinig ng ating mga kababayan. Humarap ako bilang kolektibong boses ng
mga Pilipino, kaya’t obligasyong kong magsalita sa wikang komportable sila, naiintindihan nila.

Abstrak

Ang abstrak ay isang uri ng lagom na karaniwang ginagamit sa pagsulat ng akademikong papel tulad ng tesis,
papel na siyentipiko at teknikal lektyur, at mga report . Ito ay karaniwang makikita sa unahan ng pananaliksik na
naglalahad ng buod ng akdang akademiko o ulat. Kinapapalooban din ito ng mga layunin ng pag-aaral at ang suliranin ng
ginawang pananaliksik. Ayon kay Koopman (1997), nagtataglay ang abstrak ng introduksyon, mga kaugnay na literatura,
metodolohiya, resulta at konklusyon. Nakatutulong ang abstrak upang madaling maunawaan ng mambabasa ang
mahahalagang puntos sa isang akademikong sulatin ng hindi na kailangan na basahin pa ang kabuuan nito. Ayon kay
Gervacio, (2020), may mga dapat tandaan sa pagsulat ng abstrak.

1. Lahat ng nakasulat sa abstrak ay dapat nakapaloob sa kabuuan ng papel.

2. Hindi isinusulat sa abstrak ang detalyadong pagpapaliwanag ng mga datos para pahabain ito
3. Iwasan ang paggamit ng sariling opinyon sa pagsulat ng abstrak
WEEK5 at 6 - FILIPINO SA IBA’T IBANG DISIPLINA (FilDis)
4. Gumamit ng malinaw at direktang pangungusap. Iwasan ang pagiging maligoy sa pagsulat ng abstrak.
5. Maging obhetibo. Ilahad lamang ang mga pangunahing kaisipan.
6. Gawing maikli subalit komprehensibo ang pagsulat ng abstrak kung saan mauunawaan ng babasa ang pangkalatang
nilalaman ng pananaliksik.

Ang abstrak sa sunod na pahina ay hango sa palarawang pagsusuri na isinagawa nina

Broadway at Zamora (2018) sa kanilang papel na may titulong “Ang Filipipino Bilang Wika sa Matematika: Isanga
Palarawang Pagsusuri sa Kaso ng Pribadong Paaralan.”

Halimbawa ng Abstrak

Pangkalahatang layunin ng pag-aaral na malaman kung may espasyo ang Filipino sa klase ng Matematika.
Ginawa ang sumusunod na hakbang upang maisakatuparan ang pag-aaral: pagmamasid sa mga klase; pagsasagawa
ng focus group discussion at pakikipanayam sa mga guro at mag-aaral; at mula rito ay makabubuo ng mungkahing
patakarang pangwika. Sa isinagawang pagmamasid ng mananaliksik, lumabas na may mga pagkakataong gumagamit
pa rin ang mga mag-aaral at guro (malay o di-malay) ng Filipino sa asignaturang Matematika. Maituturing ito bilang
wikang pantulong sa iba’t ibang yugto ng klase sa Matematika. Pinatunayan ng pananaliksik na may espasyo ang
Filipino sa Matematika bilang wikang pantulong; napadadali ang pagtalakay sa Matematika sa tulong ng Filipino; at
ang pagpapairal ng patakarang pangwika ay kailangan upang maisakatuparan ang ganap na espasyo ng Filipino sa
paaralan. Iminumungkahi na ipatupad ang mungkahing patakarang pangwika na nabuo batay sa resulta ng
pananaliksik.

Para sa karagdagang halimbawa ng abstrak, buksan ang link saibaba. https://ejournals.ph/issue.php?

id=584

Rebyu

Ayon kina San Juan, et al. (2019), ang rebyu ay isang uri ng pampanitikang kritisismo na ang layunin ay suriin ang
isang akda batay sa nilalaman, istilo at anyo ng pagkakasulat nito. Naglalaman din ito ng pagtataya o ebalwasyon ng
akda batay sa personal na pananaw ng mambabasa na nagbibigay ng rebyu. Gumagamit ang mga nagsusulat ng
panunuri sa rebyu upang magbigay linaw sa nilalaman ng akda ng sa gayon ay madaling maunawaan ito ng
mambabasa.

Basahin ang rebyu na isinagawa ni Dr. Ma. Althea T. Enriquez (2013) ng Unibersidad ng Pilipinas na may titulong
Ang Pag-angkla ng Sikolinggwistikang Filipino sa Kultura .

Dalawampung artikulo ang bumubuo sa aklat na Mga Babasahin sa Sikolinggwistikang Pilipino. Nagmula sa
iba’t ibang larangan ang mga manunulat ng mga napiling babasahin na tumatalakay sa mga paksang may kinalaman
sa sikolohiya, wika, kultura, at pagsusuring pampanitikan. Walang tuwirang paghahating ginawa sa katipunan ng mga
babasahin bagama’t mababanaag ang paglalagay ng mga impluwensyal na iskolar sa kani-kanilang larangan sa iba’t
ibang bahagi ng listahan. Maaaring hatiin ang mga artikulo sa tatlong kategorya batay sa pangunahing tuon ng
pagtalakay.

WEEK5 at 6 - FILIPINO SA IBA’T IBANG DISIPLINA (FilDis)

 Matamang inuna sa aklat ang artikulong “Sikolinggwistikang Pilipino: Pananaw at Tunguhin” ni Virgilio Enriquez
na tumalunton sa pagsisimula ng larangan at mga naging pag-aaral nito sa Pilipinas. Binigyang-pansin ni Enriquez ang
pagpapaunlad ng mga katutubong konsepto na maaaring gamitin ng larangan at ang paghimok na gumawa ng mga
pag-aaral na hindi kinakailangang sumunod sa mga Kanluraning konsepto at pamantayan kung ano ang mga maaaring
pag-aaralan sa sikolinggwistika. Nagsisilbi itong gabay sa aasahang paksain at tunguhin ng kalipunan ng mga
babasahin na isinali sa libro.

Ang unang kategorya ng katipunan ng mga babasahin ay nagtangkang iugnay ang sikolohiya at wika,
kadalasan sa pamamagitan ng pagsusuri sa ilang katutubong salita o katangiang istruktural ng wika at bumubuo ng
mga konklusyon tungkol sa pag-iisip at kamalayan ng mga Pilipino bunga nito. Sa “Wika at Diwa: Isang
Pansikolinggwistikang Analisis sa Konsepto ng ‘Hiya’” ni Zeus Salazar, sinuri ang iba’t ibang panlaping ikinakabit sa
salitang-ugat na ‘hiya’ at nakabuo ng isang modelong pansikolinggwistika na umaambag sa pagkaunawa ng
konseptong ito sa lipunang Pilipino. Nalalaman ni Salazar na kinakailangan ang mas malalim na pagtingin at pag-
uugnay sa iba pang konseptong ito upang mas makabuo ng masaklaw at buong larawan ng kamalayang Pilipino. Sa
ganang ito, nag-iwan siya ng mga suhestyon at rekomendasyong gamitin at subukin ang kaangkupan ng modelo sa
pamamagitan ng paggamit nito sa iba pang katutubong konsepto.
Sinubukan namang ipaliwanag ni Silvino Epistola sa kanyang “Wika at Kamalayan” ang pagsasawika ng mga
bagay-bagay na nararanasan ng ating kamalayan. Kumbaga, sinasabi niyang ang paggamit ng isang partikular na wika
ay nagdudulot ng ibang kamalayan o pagsilip sa kamalayan ng wikang sinasalita. Sinasabi ring nakatali ang pagbibigay
ng tawag sa isang bagay sa kulturang ginagalawan. Makikita ito sa sistema ng “etiketang” ibinibigay ng mga tao na
nakabatay sa kanilang kultura at kung gayon ay nag-iiba ito sa bawat kultura.

Ang susunod na apat na artikulo ay makikita sa kalagitnaan at ang isa ay nasa bandang huli ng aklat bagama’t
maituturing na kabahagi ng kategoryang ito na sinubukang tingnan ang istruktura o ilang katangian ng wika at
nakabuo ng mga konklusyon at pagpapahiwatig mula rito. Magkasunod ang ginawang pag-aaral na “Ang Pananaw sa
Buhay at Weltanschauung na Mahihiwatigan sa Sikolohiya ng Wikang Tagalog” nina Virgilio Enriquez at Amelia Alfonso
na sinundan ni Amelia Alfonso-Tynan sa kanyang “Ang Pananaw sa Buhay at Sariling Wika.” Inilista at sinuri nina
Enriquez at Alfonso ang mga naunang pag-aaral na ginawa sa sikolohiyang Pilipino na tumalakay rin sa wikang
Tagalog. Naging karaniwang puna ang paggamit ng Kanluraning lapit sa pag-aaral ng mga awtor. Nagbigay sila ng
panguna at sariling pagsusuri sa pag-aaral na mahihiwatigan sa tinatawag na Weltanschauung o pananaw sa mundo
ng mga Tagalog batay sa mga pinakamayamang bokabularyo na mayroon ang wika tungkol sa isang konsepto (o set
nito) at pinakakaunti. Nakabuo ng ilang haka batay rito: 1) mahalaga ang tunguhan ng tao sa isa’t isa, 2) mahalaga
ang damdamin at kapakanan ng iba, at 3) para sa lahat ang tagumpay at hindi pansarili lamang. Sinundan ang
kaisipang ito, ang sariling wika ay may kinalaman sa pag-iisip at pananaw sa buhay, ni Alfonso-Tynan na siyang
pinakaesensya ng kanyang artikulo. Tinalakay rito kung bakit wala masyadong pananaliksik sa sikolinggwistika sa panig
ng mga linggwist at dahil raw ito sa modelo ni Noam Chomsky na maimpluwensya sa larangan ng linggwistika sa bansa
na nagsasabing pantay-pantay ang lahat ng wika. Nagpakita ang awtor ng mga halimbawang kumakalaban dito tulad
ng pagmarka ng kasarian sa mga wika at ang pangkalahatang tono ng pananalita kung titingnan ang lapit ng iba’t
ibang kultura sa paggamit ng mga pangkomunikasyong midyum sa internet. Pinag-aralan din ang bilinggwalismo
bilang isang paksang maaaring saliksikin sa sikolinggwistika at naipakita na malaki ang kaibahan ng pag-iisip na nag-
umpisa sa isang wika kaysa sa kung ito’y isasalin lamang.

WEEK5 at 6 - FILIPINO SA IBA’T IBANG DISIPLINA (FilDis)

Ang dalawang artikulo rito ay may halos magkaparehong tema: “Ang Pananaw sa Mundo ng mga Ilukano Mula sa Kanilang Wika” ni
Ernesto Constantino at “Ang Pananaw sa Daigdig ng Cebuano” ni Leonardo Mercado. Tinalakay ni Constantino ang pagiging
produktibo ng aspetong panghinaharap sa wikang Ilukano. Maaari raw itong maiugnay sa kultura ng mga Iluko na
nagbibigay-halaga sa hinaharap. Ikinumpara rin niya ito sa Tagalog na kung saan mas maraming gamit ang progresibo at
maaaring mahinuhang magkaiba ang kultura ng dalawa batay na rin sa gamit ng kanilang wika. Sa kabilang banda, isang
pagpapatuloy ng naunang pag-aaral ni Mercado ang artikulong isinama sa aklat at ngayon nama’y tumutuon sa tatlong
aspeto ng wika at ang mahihiwatigan dito tungkol sa pananaw ng mga Cebuano tungkol sa sarili at sa mundo. Ang tatlong
paksang pinagtuunan niya ng pansin ay tungkol sa mga salitang may kinalaman sa pandama, konsepto ng “mabuti,” at mga
numero na binigyang-halimbawa rin niya ng mga paradaym na nagpapakita sa pagtrato sa numero higit pa sa matematikal
na katangian nito.

Ang “Mga Singit-Pangungusap Kaugnay ng Wika, Emosyon, Sitwasyon, at Tao Ayon sa Ilang Taga-UP Diliman
(Isang Panimulang Pag-aaral)” ni Reginald Hao ay tungkol sa mga tinatawag na singitpangungusap na kadalasang
nagagamit sa mga sitwasyong balisa o may agam-agam ang mananalita. Ikinategorya ang mga nakalap na singit
pangungusap at nailista ang mga iyon ayon sa mga salik na wikang ginamit, sitwasyon, at kung sino ang nagsasabi ng
ganoon. Naipakita na gumagamit ang mga Pilipino ng mga singit-pangungusap hindi lang dahil sa matinding emosyon
kundi dahil na rin sa likas na di-tuwiran magpahayag o magsalita ang isang Pilipino upang hindi siya makasakit ng
damdamin ng iba.

Isang pagsusuring pampanitikan ang kumukumpleto sa unang kategorya ng mga babasahin. Sa “Estruktura ng
Trawmatikong Kamalayan sa ‘Adobo’ ni Faye Cura: Pagsusuring Sikolinggwistika sa Isang Modernistang Tula” ni Romulo
Baquiran Jr., sinubukang langkapan ng gramatikal na analisis ang mga pangungusap ng bawat linya ng tula. Kapaki
pakinabang ang pagsusuri sa mga mag-aaral ng panitikan dahil ang paggamit ng sintaktik na pagsusuri ay di
kadalasang ginagamit sa mga tula na talaga namang nagpapakita ng mga pangungusap na nasa di-karaniwang ayos.
Ang ikalawang kategorya ng mga babasahin ay mas tumutuon sa mga pag-aaral na may kinalaman sa ugnayan
ng kultura at wika ngunit mas mababanaag ang paglutang ng makakultural na lapit sa mga pagsusuring ginawa. Gaya
ng naunang paghahati, makikita ang pagsisimula nito sa “Kultura ng Wika” ni Prospero Covar. Isinaad ni Covar ang
pagkakaugnay ng kultura at wika bagama’t ang pangkalahatang presentasyon ay nakahati sa paglalarawan ng mga
bahagi ng pananalita at pagbabalanghay (domain) na binigyang-halimbawa sa paggamit ng “bahay.”

Isinalaysay ni Mary Jane Rodriguez-Tatel sa “Ang Pilipino Bilang ‘Tribu,’ ‘Pagano,’ at ‘Nativo’: Hermeneutika ng
Pananakop sa Usapin ng Etnisidad at Kabansaan” ang paggamit ng mga salitang “tribu,” “pagano,” “nativo,” at iba
pang kagaya nito upang ipangibabaw ang kaisipang pagiging disibilisado ng mga di-binyagang Pilipino noong panahon
ng mga Amerikano. Ang mga katawagang ito ay nagkaroon ng ganitong konotasyon sa tulong ng pagpapalaganap ng
mga kolonisador at nagbunga rin ng self-actualization sa mga Pilipino, i.e. naniwala sila sa ganitong pagtatangi at
naimpluwensyahan kung paano sila nag-iisip tungkol sa sarili nila kung sila ay kasama sa grupong “minorya” at kung
paano nila ituturing ang kanilang kapwa kung hindi sila magkasama sa isang grupo. Sa huli, may suhestyon si Rodriguez
Tatel na kilalanin ang kapangyarihan ng wika sa pagtatakda sa kaisipan ng tao at kung gayon ay maiaayos ang mga
nagawang pagkakamali noon.

WEEK5 at 6 - FILIPINO SA IBA’T IBANG DISIPLINA (FilDis)

May halos na katulad na tema sa “Ang Ebolusyon ng Salitang ‘Orag’ mula Sinaunang Panahon hanggang sa
Kolonyalistang Pagsasalin sa Kasaysayan sa Kabikolan” ni Victor Dennis Nierva. Inilahad at sinuri ng awtor ang
kasaysayan ng salitang ‘orag’ mula sa magandang konotasyon nito at ugnayan sa maharlikang grupo ng mga
sinaunang pamayanan tungo sa masamang konotasyon nito dahil sa mga gawain ng mga kolonisador na Español.
Ipinakita rin niya ang muling panunumbalik ng ‘orag’ sa orihinal nitong ibig sabihin sa modernong panahon dala ng
mga postkolonyal na pag-iisip at impluwensya.

Sinimulan ni Jayson Petras ang kanyang “Ang Tagalog-Marikina sa Wikang Filipino: Isang Panimulang Talakay”
sa pamamagitan ng pagpapakita ng ilang katangian ng wika at kulturang Pilipino at ang ugnayan nila sa isa’t isa. Ito
ang ginamit na pagsipat sa pagpapakita ng kulturang Marikenyo batay sa bokabularyo ng mga tagaroon. Naging maikli
lang ang pagtalakay rito at hindi gaanong napalawak at nasuri ang pagsasalamin ng bokabularyong inilista sa kultura
ng bayan bagama’t gaya ng sinabi, isa itong panimulang pagtalakay at mayaman ang nailista at naikategoryang
bokabularyo mula sa iba’t ibang domeyn ng pamumuhay at lipunan.
Naging mas tiyak ang pagtalakay ni Covar sa ugnayang kultura at wika sa kanyang “Kaalamang Bayang
Dalumat ng Pagkataong Pilipino.” Tinalakay at ginamit niya rito ang kaalamang bayan upang ipaliwanag ang
pagkataong Pilipino. Pinakasentro sa analisis ang paggamit ng mga konseptong “loob,” “labas,” at “lalim” na
ipinakitang iba ang pagdukal sa pagkataong Pilipino batay sa mga katutubong konsepto na ito.

Kasunod naman ng akda ni Covar ang “Ang Kamalayan at Kaluluwa: Isang Paglilinaw ng Ilang Konsepto sa
Kinagisnang Sikolohiya” ni Salazar. Tinalakay rito ang magkatuwang na mga konseptong umaayon sa pagsipat na
“loob” at “labas” ng mga bagay-bagay at pinakabatayan ang konsepto ng “kaluluwa” at “ginhawa” na magkaugnay sa
sinaunang kulturang Pilipino bago naiugnay ang kaluluwa sa maka-Krtistiyanong pananaw. Sa ganitong mga pagsusuri
maaaring bumatay ng mga pag-aaral sa sikolohiyang Pilipino.

Masasabing ikatlong kategorya ang mga babasahing tumatalakay sa istruktura o gramar ng wika na
pinasimulan ng dalawang artikulong nagbuod at sumuri sa mga naisulat tungkol sa gramatika at linggwistikang
Pilipino. Sa “Ang mga Gramatikang Tagalog/Pilipino na Isinulat ng mga Pilipino” ni Lydia Fer. Gonzales-Garcia,
tinalunton niya ang mga naging pag-aaral sa gramatika ng Tagalog/Pilipino sa konteksto ng pagkakaroon ng
pambansang wika. Nagbigay siya ng kaligiran sa panahon at pangyayari nang maisulat ang mga akda na ito, sino at
ano ang nakaimpluwensya sa mga sumulat nito, at ang naging lapit ng kanilang pag-aaral. Nais patunayan na
nagkaroon ng masasabing gramatikang Filipino at pananaw na maka-Pilipino sa pagsusuri ng gramatika ng
Tagalog/Pilipino.

Sa kabilang banda, tinutukan naman ni Nelly Cubar ang mga pag-aaral sa Tagalog/Pilipino/Filipino na sinulat
ng mga Pilipino sa “Ang Linggwistikang Filipinong Nasulat sa Tagalog/Pilipino/Filipino.” Ipinakita batay sa yaman ng
mga nasiulat na tunay ngang may disiplinang Filipino sa lawak at sakop ng mga erya tungkol sa pag-aaral nito di
lamang sa istruktura nito kundi pati na rin sa pagaaral sa pagsasalin, diksyonaryo, pagtuturo, at intelektwalisasyon.
May kritisismong ibinigay tungkol sa pag-aaral ng istruktura at iyon ay ang pagbatay nang malaki sa mga Kanluraning
konsepto. Hinihimok na makatuklas ng bagong ideya o bagay na makakatulong sa pagrebisa ng mga dating ginagamit
na teorya na siyang magiging ambag na malaki sa linggwistikang Filipino.

WEEK5 at 6 - FILIPINO SA IBA’T IBANG DISIPLINA (FilDis)

Ang “Mga Pag-aaral sa Barayti ng Wika” ni Rosario Alonzo ay naglalahad at nagkakategorya ng mga pag-aaral
na nagpapakita ng barayti ng wika na sumasaklaw hindi lamang sa lugar kundi pati rin sa panahon, katayuang
panlipunan, gawain, propesyon, at iba pa. Ipinapakita nitong may barayti ang wikang pambansa na nagpapatunnay ng
kakayahan nitong magamit sa iba’t ibang antas at uri ng komunikasyon. Samantalang isang tiyak na barayti ang
inilarawan ni Teresita Semorlan sa “Chavacano Filipino: Varayti ng Filipino sa Siyudad ng Zamboanga.” Inilarawan dito
ang Filipino ng mga Chavacano at kung paano nito naiimpluwensyahan ang paggamit nila ng Filipino. Ipinakita ang
katangian ng barayting ito sa lahat ng lebel ng gramar, pati na rin sa bokabularyo at ispeling. Pinatutunayan nito na
hindi lamang Tagalog ang nakakaimpluwensya ng pag-unlad ng Filipino. Ganito rin ang naging tema sa “Varayti at
Varyasyon ng Wikang Filipino sa Cebu at iba pang lugar sa Mindanao” ni Angelina Santos na kung saan ipinaliwanag
kung ano ang varayti at varyasyon ng wika at ipinakita ang kaso ng paggamit ng mga Cebuano ng wikang Filipino.

Isang malaking bentahe ng libro ang pagsisimula sa pamamagitan ng pagtatampok sa artikulo ni Enriquez na
siya namang muhon at ama ng Sikolohiyang Pilipino sa bansa. Naisama rin ang mga impluwensyal na iskolar sa kani
kanilang larangan na sina Salazar, Covar, at Constantino. Gaya ng nabanggit sa simula, walang tuwirang paghahati sa
mga artikulong isinama sa libro, di tulad ng ginawang paghahati sa isang naunang inilimbag na katipunan din ng mga
babasahin para sa Sikolohiya ng Wikang Filipino (Antonio at Tiamson-Rubin 2003). Ang mga nagawa ng mga tanyag na
iskolar na ito ang nagsisilbing tanda at modelo di lamang sa pinanggagalingang perspektiba kundi pati rin sa maaaring
maging tunguhin ng mga pananalisik sa sikolinggwistika.

Pinakamalaki ang bulto ng mga artikulo na tumatalakay sa ugnayan ng kultura, lipunan, at wika. Kahit ang mga
artikulo nina Constantino at Mercado na tuwirang tiningnan ang ilang katangian ng istruktura ng wika ay mas naiugnay
ito sa pananaw ng grupo sa kanilang kultura, isang penomenon na maaaring ugatin sa mga teorya sa sosyolinggwistiks,
partikular ang Whorfian hypothesis. Bagama’t hindi naman maitatanggi na konektado talaga sa kultura ang sikolohiya
ng mga Pilipino, ang kaisipang may matinding ugnayan ang indibidwal na psyche at ang kultura ay umiiral at inaaral sa
larangan ng sikolohiyang pangkultura (cultural psychology) na tumitingin rin sa pagtanggi sa ugnayang ito dahil sa
indibidwalistikong pagsipat na kadalasang nakikita sa mga pag-aaral sa Hilagang Amerika (Markus at Hamedani 2010).
Lumalabas kung gayon na parang aksidental at nasa gilid lang sa karamihan ng mga isinamang pag-aaral ang mga
implikasyon at ambag sa sikolinggwistika mismo.

Masasabing ang ilan sa mga paksang tinatalakay sa mga babasahing ito ay mas nasa erya ng sikolohiyang
pangkultura, etnosikolohiya o kaya nama’y sa sosyolinggwistika kaysa sa sikolinggwistika mismo. Ipinapaliwanag ang
mga naunang pag-aaral sa sikolinggwistika gamit ang mga tuntuning itinakda at sabay sa mga pag-unlad sa
linggwistiks (Fodor et al. 1974). Bagama’t may mga naisamang pag-aaral mula sa panig ng gramar at linggwistiks, ang
pagtalakay ay kapansin-pansing mas nakatuon sa paglalarawan ng gramar at barayti ng wika mismo imbes na
tumalon sa pag unawa kung paano nauunawaan at nagagamit ng mananalita ang kanyang wika, ito ang mga batayang
paksain at tinatalakay sa sikolinggwistika (Caroll 1994). Maaaring ikumpara ang mga nakalap na babasahin sa
kalipunan na tinipon nina Leon Jakobovits at Murray Miron (1967). Ang mga paksain gaya ng bilinggwalismo,
pagkatuto ng wika, mga problemang dulot ng depekto sa bahagi ng utak na may kinalaman sa wika, at iba pang paksa
na masasabing mas pundamental sa ugnayan ng sikolohiya at wika ay wala. Nabanggit ni Enriquez ang ilang pag-aaral
na nagawa ng kanilang departamento tungkol sa sikolinggwistika ngunit hindi naisama ang isa man sa katipunan ng
aklat.

WEEK5 at 6 - FILIPINO SA IBA’T IBANG DISIPLINA (FilDis)

Totoong kailangang susugan ang sinabi ni Enriquez at ang mga gawa ng iba pang iskolar na dapat gumawa at
lumikha ng mga pagsipat at pamamaraan na nag-uugat sa mga katutubong konsepto at hindi dapat ilapat kung ano
ang natutunan sa mga Kanluraning pag-aaral. Ganito ang naging pagkiling sa karamihan ng mga tinipong pag-aaral
nina Lilia Antonio at Ligaya Tiamson-Rubin (2003) na tumatalakay sa ugnayan ng kultura at wika gamit ang mga
pamamaraan sa Sikolohiyang Pilpino o mga katutubong konsepto. Ngunit ang paniniwalang kinakailangang makabuo
ng sariling pamamaraan at pagtatasa sa proseso ng pag-iisip at kamalayang nakaangkla sa mga katutubong konsepto
at kulturang ginagalawan ay hindi na bago at hindi malayo sa mga panuntunan halimbawa ng sikolohiyang
pangkultura.

Makikita ang mga paksang gaya nito sa katipunan ng mga artikulo na pinamatnugutan nina Uichol Kim et al.
(2006). Halimbawa nito ang pag-aaral nina Susumu Yamaguchi at Yakari Ariizumi (2006) sa amae (“ang pagtanggap sa
di-akmang gawi o pakiusap”) na bagama’t katutubong salita sa Nihongo, ang sikolohikal na konsepto sa likod nito ay
makikita rin sa ibang kultura. Kung gayon, ipinapakitang hindi nangangahulugang ang mga katutubong konsepto ay
halimbawa na ng katutubong sikolohiya.

Maaaring suriin ang sikolinggwistika mula sa iba’t ibang perspektiba, gaya ng paggamit ng katutubong
konsepto sa pagsipat, ngunit hindi lang dapat paglalarawan gamit ang mga konseptong ito ang maging hantungan ng
pag-aaral. Kinakailangang maiugnay at makaambag din ito sa pangkalahatang kaalaman ng larangan ng
sikolinggwistika bilang isa sa mga larangan ng agham panlipunan. Gaya na lamang ng modelong dinebelop ni Salazar
mula sa kanyang paghihimay sa konsepto ng “hiya,” naipakita na produktibo ang modelo at makikitang maaaring
gamitin ito para sa iba pang katutubong konsepto gaya ng “awa” at “lungkot.” Mas mainam at kapaki-pakinabang ang
modelo sa larangan ng sikolinggwistika kung magagamit din ito sa pagsusuri ng ibang dikatutubong konsepto. Ganito
rin sana ang pangako ng pagbabalanghay at pagtatalatag na ginawa ni Covar ngunit hindi naging malinaw kung
paano nagkakaroon ng paglalangkapan ang pagtalakay sa pormal na istruktura ng wika at ang pagtalakay sa
balanghay ng mga salita sa wika, at ang mahihiwatigan kung gayon mula rito tungkol sa sikolinggwistikang Pilipino.
Hindi maitatangging napakalaki ng magiging ambag nito sa mga pamamaraang magagamit sa larangan.

Sa pangkalahatan, mahusay at de-kalidad ang mga artikulo sa libro at walang kritisismong masasabi sa
kalikasan ng naging pag-aaral nila. Ngunit kitang-kita na ang ilan sa mga pag-aaral ay hayag na mas tumatalakay sa
larangang pinanggalingan ng awtor gaya na lamang ng mga ginawang buod na pag-aaral nina Gonzales-Garcia at
Cubar kaysa sa ambag nito sa larangan ng sikolinggwistika. Ang problema at pag-aalinlangan ay nasa kaangkupan ng
karamihan sa mga babasahin na mapasama sa isang libro na may layuning tipunin ang mga pag-aaral na kakatawan sa
mga paksa at tunguhin ng pananaliksik sa sikolinggwistikang Filipino. Kung babasahin lang bilang pag-aaral ang ilan sa
mga artikulo na hindi iniuugnay sa sikolinggwistika, makikita ang kahusayan nito at ambag sa pinanggagalingan
larangan. Masasabi kung gayon na ang pinakakalakasan ng libro ay siya ring kahinaan nito kung kahinaan nga itong
matatawag dahil kung hindi naging ganoong kalinaw ang mga paksain ng pananaliksik sa sikolinggwistikang Filipino,
makikita naman ang yaman at kasaklawan ng matutunan tungkol sa mga pag-aaral sa Pilipinas.

Presentasyon at Publikasyon ng Pananaliksik

WEEK5 at 6 - FILIPINO SA IBA’T IBANG DISIPLINA (FilDis)

Hindi kompleto ang ginawang pananaliksik kung hindi ito naibahagi at nailathala sa mga akademikong journal.
Ang pagkakabuo ng pananaliksik ay kasinghalaga ng pagbabahagi nito sa pamamagitan ng paglathala o presentasyon.
Naglalayon itong pataasin ang kamalayan ng taong pinag-uukulan ng pananliksik.

Akademikong Publikasyon
 Ayon kay De Laza (n.d.), hindi kompleto ang ginawang pananaliksik kung wala itong publikasyon. Maaaring
ilathala ang pananaliksik, buod, pinaikling bersyon o isang bahagi nito sa pahayagan o pampahayagang pangkampus,
conference proceedings , monograph , aklat o sa refereed research journal . Ang pinakatanggap at balidong paraan sa
akademikong publikasyon ay mapapasama sa isang refeered research journal sa anumang larangan ng pananaliksik. Ang
nabuong pananaliksik ay dumadaan sa peer review , isang proseso kung saan ang manuskrito o artikulo ay dumadaan sa
screening o serye ng ebalwasyon bago mailimbag ang journal.

Inisyal na Hakbang Ng Paglalathala sa Isang Research Journal

Ang nasa sunod na pahina ay isang halimbawa ng panawagan para ng isang refereed journal para sa

kontribusyon ng papel pananaliksik. Ito ay mula sa DALUYAN, Journal ng Wikang Filipino ng University of the Philippines

Sentro ng Wikang Filipino-Diliman.

WEEK5 at 6 - FILIPINO SA IBA’T IBANG DISIPLINA (FilDis)

Presentasyon ng Pananaliksik

Ayon ay De Laza, (n.d.), ang presentasyon ng pananalisksik ay isang paraan ng pagbabahagi ng ginawang
pananaliksik sa mga lokal, pambansa at pandaigdigang kumperensiya. Ang pagpapalitan ng kaalaman sa pamamagitan
ng pampublikong gawain tulad ng simposyum, forum, kumperensiya, at iba pa at mahalagang gawain na dapat linangin
sa loob at labas ng akademya. Sa pamamagitan nito ay nalilinang ang kagustuhan ng mga miyembro ng akademya na
maghanap ng mas mataas na antas ng kaalaman at uri ng pag-iisip. Sa pamamagitan din nito ay nagiging makabuluhan
at napapanahon ang kaalaman ng mga guro at mag-aaral at nadadala sa loob ng silid-aralan. Sa ganitong gawain ay
nailulugar din ang papel ng akademya sa lipunan .

Mga Gabay sa Rebisyon

Rebisyon ang pinakahuling proseso sa proseso ng pananaliksik. Sa pamamagitan nito, natutuklasan ng

mananaliksik ang kahinaan ng ginawang pananaliksik, pagkakamali sa padron ng gramatika at sistematisasyon ng ideya.
Sa rebisyon, nahahasa rin ng mananaliksik ang analitikal na kakayahan sa pagbasa. Nagagamit ang kakayahan sa
paraphrasing sa pagwawasto ng ideya, napapalakas at napapalalim ang argumentong nabuo sa pananaliksik. Naglahad
ng mga gabay si De Laza, (n.d.) sa pagrerebisa ng sulating pananaliksik.

1. Tukuyin ang pangunahing punto ng papel pananaliksik.

2. Tukuyin kung sino ang mga magbabasa ng pananaliksik at kung ano ang mga layunin nito.
3. Tasahin ang iyong mga ebidensiya.
4. Panatilihin lamang ang mahahalagang punto ng pananaliksik.
5. Pakinisin ang gamit na wika sa kabuuan ng papel-pananaliksik.
WEEK5 at 6 - FILIPINO SA IBA’T IBANG DISIPLINA (FilDis)

MGA GAWAIN

Gawain 1

Panuto: Punan ang talahanayan ng mga pangkalahatang paksang pampananaliksik na hinihingi nito. Isulat ang

nilimitahang paksa hinggil dito.

Batayan ng Paglilimita Pangkalahatang Paksa Nilimitahang Paksa

1. Panahon

2. Edad

3. Kasarian

4. Perspektibo

5. Lugar

6. Partikular na
Halimbawa o Kaso

Gawain 2: Pagsulat
Panuto: Mag-isip ng tatlong paksang gampanang pananaliksik na nauugnay sa pag-aaral ng Filipino. Ilahad ang kaligiran
ng paksa at mga dahilan kung bakit ito ang nais gawing pananaliksik.

Gawain 3: Pagsususri
Panuto: Basahin ang pagsusuri na isinagawa ni Feorillo Peronillo A. Demeterio III ukol sa Sistematikong
Multilingguwalismo: Lunsaran ng Mas Matatag na Wikang Pambansa. Isa-isahin ang mga katangian ng
pananaliksik na nakapaloob dito. Buksan ang link sa ibaba.
https://www.academia.edu/7636621/Sistematikong_Multilingguwalismo_Lunsaran_ng_Mas_Ma
tatag_na_Wikang_Pambansa

SANGGUNIAN
American Psychological Association. (n.d.) Paraphrasing. Retrieved from https://apastyle. apa.org/style-grammar
guidelines/citations/paraphrasing

WEEK5 at 6 - FILIPINO SA IBA’T IBANG DISIPLINA (FilDis)

Averion, Elic & Garcia. (2015). Karanasan ng isang batang ina: Isang pananaliksik. LPU Laguna Journal of Arts and
Sciences 2. (2). Retrieved from http://lpulaguna.edu. ph/wp-content/uploads/2016/10/KARANASAN-NG-ISANG BATANG-
INA-ISANG-PANA NALIKSIK.pdf

Bansuelo, J. (n.d.) Kahulugan ng Panannaliksik. Retrieved from https://www.academia.

edu/35822176/Kahulugan_ng_Pananaliksik)

Bernales, R. et. al (2018) Pananaliksik sa iba’t ibang disiplina. Malabon City: Mutya Publishing House. Broadway, M.

S.D., at Zamora, C. L. (2018). Ang Filipino bilang wika sa Matematika: Isang palarawang pagsusuri sa kaso ng isang

pribadong paaralan. The Normal Lights Journal on Teacher Education, vol. 12 , (1), 67-99. Retrieved from

http://po.pnuresearchportal . org/ejournal/index.php/normallights/article/view/761.

Call for Papers for Daluyan: Journal ng Wikang Filipino (2019). Retrieved from https://upd.edu.ph/call-for-papers-for
daluyan-journal-ng-wikang-filipino/ e Laza, C. (n.d.) Presentasyon at paglalathala ng pananaliksik. Retrieved from
https://www.academia.edu/38736971/Presentasyon_at_Paglalathala_ng_Pananaliksik
Enriquez, A. T. (2013). Ang pag-angkla ng sikolinggwistikang Filipino sa kultura Retrieved. from

http://www.pssp.org.ph/diwa/wp-content/uploads/2014/09/13 -Rebyu-Enriquez.pdf

Gervacio, E. (220). Abstrak. [scribd] Retrieved from https://www.scribd.com/document/ 445123795/ABSTRAK

Pananaliksik. (n.d.) Retrieved from https://www.slideserve.com/royal/pananaliksik

San Juan, D. M. et. al. (2019). Sangandaan: Filipino sa iba’t ibang disiplina. Malabon City: Mutya Publishing House.

CTTO: ALICE A. CABINGAB, RUBYLYN P. CUNANAN, JULITA R. MAGTIBAY ((STI COLLEGE)

WEEK5 at 6 - FILIPINO SA IBA’T IBANG DISIPLINA (FilDis)