NGẮN GỌN- MỊ TRONG ĐÊM ĐÔNG CỞI TRÓI A PHỦ

Đề THAM KHẢO: Phân tích nhân vật Mị trong đoạn trích sau để thấy được vẻ
đẹp tâm hồn của người lao động vùng cao Tây Bắc: “ Những đêm mùa
đông...nghẹn lại”.
Bước 1. Ghi dàn ý ra nháp
Bước 2. Viết bài
MB

TÔ HOÀI (1920-2014) là nhà văn lớn của nền văn học hiện đại Việt Nam. Các sáng tác của ông
hấp dẫn người đọc bởi lối trần thuật hóm hỉnh, sinh động; vốn từ giàu có; vốn hiểu biết phong phú về
phong tục tập quán của các vùng miền;.....“ Vợ chồng A Phủ” là một trong những truyện ngắn đặc sắc
của ông. Tác phẩm miêu tả cuộc sống tối tăm, cực nhục của người lao động vùng cao Tây Bắc; qua đó
ngợi ca những phẩm chất đẹp của họ. Đặc biệt, nhân vật Mị trong đoạn trích sau đây đã để lại trong
lòng người đọc nhiều ấn tượng sâu đậm, giúp ta cảm nhận sâu sắc hơn thấy được vẻ đẹp tâm hồn của
người lao động vùng cao Tây Bắc: “ Những đêm mùa đông...nghẹn lại”.

TB

TỔNG

“Vợ chồng A Phủ”ra đời trong một hoàn cảnh khá đặc biệt: năm 1952, lúc ấy, Tô Hoài có chuyến
đi thực tế cùng bộ đội lên giải phóng vùng cao Tây Bắc. Thiên truyện được in trong tập “ Truyện Tây
Bắc” (1953). Tác phẩm hấp dẫn người đọc bởi nhiều nét riêng độc đáo: cốt truyện sinh động, hấp dẫn;
giọng văn nhẹ nhàng, tinh tế, đượm màu sắc và phong vị dân tộc; ngôn ngữ vừa giàu tính tạo hình vừa
giàu chất thơ; nghệ thuật miêu tả tâm lí tinh tế; có những chi tiết đắt, giàu sức gợi;...

PHÂN

a/ Giới thiệu chung

Mị là một thiếu nữ H’mông trẻ đẹp, có tài “thổi lá cũng hay như thổi sáo”, cô chăm chỉ, hiếu
thảo, có một tâm hồn khát khao tự do, khát khao tình yêu cháy bỏng. Nhưng đau đớn thay, chỉ vì
món nợ truyền kiếp của bố mẹ mà Mị bị bắt làm dâu trừ nợ cho nhà thống lí Pá Tra trong uất ức và tủi
nhục. Làm vợ A Sử, cuộc sống của Mị thống khổ hơn trâu ngựa. Từ một cô gái yêu tự do, vô tư, hồn
nhiên, Mị bị biến thành người đàn bà chai sạn, vô cảm, băng giá, tê liệt hết cảm xúc và tinh phần phản
kháng. Xuân đến, tiếng sáo gọi bạn tha thiết đã giúp tâm hồn Mị hồi sinh nhưng rồi Mị càng bị A Sử đối
xử tàn bạo, phải trở về với kiếp “trâu ngựa”, phải sống lay lắt “lùi lũi như con rùa nuôi trong xó cửa”. Tuy
nhiên, khổ nhục mà Mị gánh chịu như một lớp tro tàn che lấp sức sống tiềm tàng trong lòng cô. Và chỉ
cần có cơn gió lành đủ mạnh thổi đến thì ngọn lửa khát khao sống trong lòng cô sẽ bùng cháy. Cuối cùng
cơn gió ấy cũng đến...

b/ Đặt nhân vật vào tình huống

Đó chính là cuộc gặp gỡ định mệnh với A Phủ- chàng trai tự do, phóng khoáng của núi
rừng bị thống lí Pá Tra bắt làm nô lệ trừ nợ vì đã ra tay trừng trị thói hách dịch của con trai lão.
Và giờ đây, anh ta đang bị trói đứng mấy ngày đêm giữa tiết trời đông lạnh giá, đang bị tước
đoạt quyền sống chỉ vì lỡ để hổ ăn mất một con bò.

Lúc đầu, Mị đối diện với nỗi bất hạnh của A Phủ bằng sự lạnh lùng, vô cảm. Sự vô cảm
đến lạnh lùng, tàn nhẫn ở Mị thể hiện rõ trong thái độ đối với người đồng loại khốn khổ
đang cách mình chỉ mấy bước chân. A Phủ đã bị trói đứng ở cột nhà mấy đêm liền, ngay chỗ
Mị thổi lửa, nhưng người đàn bà ấy vẫn không mảy may nghĩ ngợi gì, Mị vẫn“ thản nhiên thổi
lửa hơ tay hơ chân”, Mị chẳng gợn chút lòng thương hại, thậm chí “Nếu A Phủ là cái xác chết
đứng đấy, cũng thế thôi”. Từ ngữ chỉ thái độ “thản nhiên”, và nhất là ba chữ “cũng thế
thôi” tách riêng thành một nhịp, lời văn nửa trực tiếp đã tái hiện thật ám ảnh thái độ lạnh lùng
đến đáng sợ của nhân vật. Sống lâu trong cái khổ, Mị không còn biết khổ mà buồn; không còn
thấy cái khổ là điều đáng quan tâm. Mị không xót thương, dù chỉ là một chút cho A Phủ cũng dễ
hiểu thôi vì người con gái vốn trẻ trung sôi nổi ấy giờ còn không biết đến cả nỗi đau đớn về thể
xác, nỗi nhục nhã về tinh thần của chính mình. Mị bị A Sử “đánh ngã ngay xuống cửa bếp
nhưng đêm sau Mị vẫn ra sưởi lửa như đêm trước”. Đó không phải là cái kiên cường bám trụ
mà là sự trơ lì của gỗ đá, của một vật vô tri. Mị dường như đã bị cướp đi tình người, tính người.
Đau đớn thay cho người dân thấp cổ bé họng! Căm phẫn thay kẻ thống trị bạo tàn!

Thế nhưng, Tô Hoài là một nhà văn nhân đạo. Ông hiểu “nhà văn tồn tại ở trên đời trước
hết là để làm công việc như kẻ nâng giấc cho những người cùng đường tuyệt lộ, để bênh vực
cho những con người không còn có ai để bênh vực” (lời nhà văn Nguyễn Minh Châu). Bằng
ngòi bút đầy yêu thương, ông đã để cho Mị hồi sinh tâm hồn một cách rất tự nhiên.

Không phải do tiếng sáo gọi bạn tình lấp ló ngoài đầu núi mà là nhờ... ngọn lửa. Vâng, vẫn
là ngọn ngửa quen thuộc bập bùng sáng lên, nhưng đêm nay ngọn lửa ấy soi cho Mị nhìn thấy A
Phủ khóc: “ dòng nước mắt lấp lánh bò xuống hai hõm má đã xám đen của A Phủ”. Dòng
nước “lấp lánh” ấy như một tia lửa điện, châm ngòi cho một chuỗi những diễn biến tâm trạng
trong lòng Mị. Vì sao dòng nước mắt ấy có tác động mạnh mẽ hơn cả khi Mị nhìn thấy xác
chết? Đúng như ai đó từng nói “giọt nước mắt là miếng kính làm biến hình vũ trụ”. Nước mắt
khốn khổ của A Phủ khiến Mị chợt nhớ mình đã từng rơi vào hoàn cảnh giống như anh. Mị nhớ
lại đêm năm trước mình cũng bị A Sử trói đứng như vậy, “nước mắt chảy xuống miệng, xuống
cổ mà không thể lau đi được”. Thương thân mình là biểu hiện đầu tiên của sự hồi sinh trong
tâm hồn của Mị. Cô cảm nhận nỗi đau của A Phủ bằng chính nỗi đau đớn và nhục nhã của mình.
Chính việc sống lại những kí ức đó đã khiến Mị nhận thấy đồng cảm với người đồng cảnh; để từ
lòng thương mình, cô đã biết xót xa cho người.
Lời kể từ gián tiếp đột ngột chuyển sang nửa trực tiếp với một câu cảm thán nghe như tiếng
kêu thấu trời xanh: “ Trời ơi nó bắt trói đứng người ta đến chết”. Một câu văn chất chứa cả nỗi
xúc cảm của người kể và của cả nhân vật. Một câu văn đầy thương cảm mà cũng đầy căm phẫn.
Rồi Mị nghĩ đến người đàn bà làm dâu năm xưa cũng chết ở cái nhà này. Và đó là kết cục mà
người đàn ông kia rồi sẽ phải gánh chịu. Cũng như Mị, rồi sẽ chết rũ xương trong cửa khổ mà
thôi: “ Nó bắt mình chết cũng thôi, nó bắt trói đến chết người đàn bà ngày trước cũng ở trong
cái nhà này. Sự căm giận đang trào dâng trong lòng Mị theo cấp số nhân. Ngọn lửa thương
mình, thương người bùng cháy lên lại được tiếp thêm ngọn lửa của ngùn ngụt căm thù, tất cả hợp
thành một ngọn đuốc rừng rực sáng.

Ngọn đuốc ấy soi sáng để Mị nhìn rõ hơn thực tại. Mị đã thức tỉnh không chỉ về cảm xúc
mà còn về nhận thức. Cô đã hiểu ra, nhận ra bản chất bạo tàn, sự tác oai tác quái bao kiếp người,
sự táng tận lương tâm có tính hệ thống của nhà thống lí: “Chúng nó thật độc ác”. Cô thấy tình
cảnh bi đát của A Phủ: “ Cơ chừng này chỉ đêm mai là người kia chết, chết đau, chết đói, chết
rét, phải chết”- câu văn trùng điệp những từ “ chết” chứng tỏ Mị đang rất run rẩy, khẩn trương
vì nhận ra thần chết đang ở rất gần A Phủ. Cô thấy sự phi lí trong cái chết của A Phủ khi so sánh
với thân phận của mình. Vì tin là mình đã bị ma nhà thống lý Pá Tra nhận mặt nên cô ý thức
được sự ràng buộc của đời mình, chỉ còn biết đợi ngày rũ xương ở đây thôi. Còn với A Phủ, Mị
nhận rõ sự bất công: Người kia việc gì mà phải chết ? Ý thức rõ được hậu quả khi một ngày kia
A Phủ trốn được rồi thì mình sẽ bị trói và chết bên cái cọc ấy nhưng Mị không thấy sợ. Dù không
nói ra một cách rõ ràng nhưng những suy nghĩ của Mị đã cho thấy cô chấp nhận cái chết về phía
mình để tìm cách cho A Phủ được sống. Đến đây có thể thấy lòng thương người đã lớn tới mức
Mị quên đi sự sống của bản thân để đổi lấy sự sống cho người khác.Tâm lý này đã ánh lên vẻ
đẹp cao thượng vị tha trong tâm hồn Mị, đó chính là bản chất của Mị, nay đã vẹn nguyên trở về
với cô sau bao năm tháng bị nhà Pá Tra tước đoạt.

“ Đám than đã vạc hẳn lửa”- ánh lửa của ngoại cảnh vụt tắt, nhường cho ngọn lửa của tâm
hồn tỏa sáng. Mị lần trong bóng tối, đến cắt dây trói cho A Phủ bằng ánh sáng của lòng thương,
của tỉnh thức. Hành động cắt đứt dây cởi trói cho A Phủ trở thành một hành động phản kháng
quyết liệt: “Mị rút con dao nhỏ cắt lúa, cắt nút dây mây”. Câu văn ngắn, nhịp điệu dồn dập,
khẩn trương cho thấy sự quyết liệt, không chút do dự trong hành động của Mị. Mị đã cắt đứt sợi
dây oan nghiệt trói buộc A Phủ, Mị đã cứu sống một mạng người. Đó là lòng nhân ái rất đáng
trân trọng ở cô gái Mèo nhiều bất hạnh này!
3. Hợp
Bằng tài năng miêu tả tâm lý nhân vật sâu sắc, đi sâu khai thác diễn biến tâm trạng của
nhân vật; ngôn từ bình dị mà giàu ý nghĩa, giọng văn đầy chất thơ; lời văn nửa trực tiếp; ...;
nhà văn Tô Hoài đã khắc họa thành công diễn biến tâm trạng Mị trong đêm đông cởi trói cứu A
Phủ. Mị chính là đại diện cho những phẩm chất cao đẹp của người dân lao động vùng cao Tây
Bắc: luôn biết yêu thương đùm bọc nhau, luôn khát khao hướng về một cuộc sống tươi đẹp,
luôn có tinh thần tranh đấu mãnh liệt tiềm tàng. Họ là minh chứng sống động cho câu nói bất hủ
của nhà văn Mỹ vĩ đại Hê-ming-uê: “ Con người chỉ có thể bị tiêu diệt chứ không thể bị khuất
phục”.

KB:

- Đánh giá nhân vật -> tác phẩm-> tác giả

- Nhấn mạnh đề
- Bài học

Nhân vật Mị là một trong những nhân vật tiêu biểu, góp phần làm nên sức sống lâu bền
của truyện ngắn“ Vợ chồng A Phủ”, làm nên tên tuổi của nhà văn Tô Hoài. Qua nhân vật này, ta

hiểu sâu sắc hơn vẻ đẹp tâm hồn của người lao động vùng cao Tây Bắc. Yêu mến Mị, ta càng
hiểu và trân trọng hơn Nhân dân mình, đồng bào mình. Từ đó biết sống nhân hậu, vị tha; biết
khao khát những điều tốt đẹp, biết hành động để có được hạnh phúc, biết ý thức rằng “ Đời thay
đổi khi ta thay đổi”.

15. Những bàn chân từ than bụi, lầy bùn

Đã bước dưới mặt trời cách mạng.
Những bàn chân của Hóc Môn, Ba Tơ, Cao Lạng
Lừng lẫy Điện Biên, chấn động địa cầu
Những bàn chân đã vùng dậy đạp đầu
Lũ chúa đất xuống bùn đen vạn kiếp! ( Tố Hữu)
16. “Nhân vật là bản sao của đời sống nhưng không phải là bê nguyên xi trần trụi vào tác phẩm
mà đã được nhà văn gọt giũa bằng lớp lớp ngôn từ nên khi vào tác phẩm, nhân vật đã trở thành
hình tượng nghệ thuật.”(Lê-ô-nốp -Lê-ô-nit)

17. “Qua nhân vật, ta thấy cả một tầng lớp, một giai cấp, một thời đại, thậm chí có nhân vật
vượt lên cả thời đại, có ý nghĩa nhân loại, vĩnh cửu, sống mãi với thời gian” (Sách Lý luận văn
học).

18. "Văn học nằm ngoài những định luật của băng hoại. Chỉ mình nó không thừa nhận cái chết.
(Nhà văn Nga Xantưkốp Sêđrin)