Destination Hanoi

CA TRÙ: MỘT ĐÊM DIỄN NƠI

PHỐ PHƯỜNG HÀ NỘI
KHỞI ĐẦU TỪ
TẦNG LỚP
THƯỢNG LƯU
Barley Norton, giảng
viên thâm niên trong
ngành âm nhạc dân
tộc tại Goldsmiths, Đại
học London, lần đầu
tiên biết đến ca trù vào
năm 1994.

“Tôi nghĩ ca trù là một

(CNN) – Vào một buổi tối Năm 2009, UNESCO đã loại hình nghệ thuật
Chủ Nhật tại Khu Phố Cổ công nhận ca trù là “Di sản diễn xướng cần thời
Hà Nội, bạn có thể sẽ nghe văn hóa phi vật thể cần gian để có thể nhận ra
thấy tiếng xe máy, tiếng gọi được bảo vệ khẩn cấp”. cái hay của nó. Ca trù
của những người bán hàng sẽ rất lạ lẫm với những
rong và tiếng bấm máy ảnh Bạn sẽ hiểu quyết định này ai chưa từng tiếp xúc
của những vị khách du lịch của UNESCO sau khi đến nó trước đây,” Norton
với ánh mắt đầy ngạc nhiên Việt Nam và thưởng thức ca nói với CNN. “Nhưng
và háo hức đang ghi lại bầu trù lần đầu tiên. Nhưng khi một khi bạn đã cảm
không khí nhộn nhịp của các nghệ nhân già yếu đi và thụ được sự tinh tế của
khu phố. Nhưng nếu bạn thế hệ trẻ dần mất hứng loại âm nhạc này và
thấy mình đang lang thang thú, ca trù có thể đối mặt phong cách thanh
dọc Hàng Bạc – còn được với nguy cơ thất truyền. nhạc khác lạ của nó,
gọi là “Phố Bạc” – một âm May mắn thay, vẫn còn có ca trù sẽ trở thành
thanh khác có thể sẽ thu những cá nhân và tổ chức điểm thú vị thu hút
hút sự chú ý của bạn. đang nỗ lực để giữ cho nét bạn.”
văn hóa độc đáo này của
Vì suy cho cùng, những âm Việt Nam được tiếp tục tồn Người Việt Nam miêu
điệu khác lạ của ca trù – tại. tả về ca trù, đó là
một trong những thể loại những ca khúc được
âm nhạc được tôn kính nhất hát một cách đầy kịch
ở Việt Nam – là âm thanh tính, căng tràn sức
khó có thể bỏ qua. Loại sống và luôn luôn do
hình nghệ thuật cổ xưa một người phụ nữ biểu
truyền thống có lịch sử hơn diễn. Chủ đề của các
1000 năm tuổi này là một bài hát trải dài từ tình
sự kết hợp giữa thi ca và yêu và sự hấp dẫn, đến
âm nhạc. vẻ đẹp của Hồ Tây Hà
Nội.
 Destination Hanoi

Theo truyền thống, ca trù là đặc quyền của giới trí thức
và giới thượng lưu của Việt Nam trong xã hội cũ, nhưng
sau đó đã có mặt khắp các “ca quán” quanh Hà Nội.
Hình thức âm nhạc này đã được so sánh một cách mơ hồ
khá giống như lịch sử của loại hình nghệ thuật biểu diễn
của các geisha ở Nhật Bản.
Cả hai thể loại đều có nguồn gốc là giải trí của giới thượng lưu. Và cả hai, theo thời
gian, đều bị bôi xấu danh tiếng như cái lốt của sự trụy lạc.
Sau khi cộng sản tiếp quản miền Bắc Việt Nam vào năm 1945, thể loại này bị coi là
bị ô nhiễm bởi mại dâm và ảnh hưởng của thực dân Pháp. Các cuộc chiến tranh
đang diễn ra cũng góp phần làm cho ca trù suy tàn. Theo Norton rất nhiều nền văn
hóa tiền cách mạng mà trước đây không được tán thành nhưng sau năm 1954 lại
được coi là một phần quan trọng của bản sắc văn hóa Việt Nam.

THỜI KỲ PHỤC HƯNG CỦA CA TRÙ KHÚC CA

Trong ba thập kỷ qua, ca trù đã có một sự hồi sinh khiêm VANG MÃI
tốn nhờ sự hỗ trợ từ chính phủ và nỗ lực của một số nghệ
Ca trù không được thể
sĩ đam mê, chẳng hạn như ca nương Bạch Vân. chế hóa, có nghĩa là
không có sách giáo
Nữ nghệ nhân 60 tuổi xuất hiện trong bộ quốc phục áo khoa hay trường lớp
dài màu hồng hoa đăng, là một trong những ca nương nổi nào đào tạo bài bản
bật nhất Việt Nam. Bà đã đi diễn xướng hơn 30 năm và cách hát phức tạp này.
thành lập Câu lạc bộ Ca trù Hà Nội vào năm 1991 để đưa Nó hoàn toàn được
âm nhạc đến với công chúng. Bà Vân biểu diễn vào mỗi truyền miệng và
tối chủ nhật tại Đình Kim Ngân – một công trình kiến trúc truyền kỹ thuật từ
cổ hàng trăm năm tuổi trên phố Hàng Bạc. nghệ nhân sang cho
học trò, một quá trình
GẶP GỠ VỊ DANH CA. mà nghệ nhân Vân
cho biết phải mất từ 3
Khi bà Vân cất tiếng ca, căn phòng chìm trong âm thanh đến 10 năm. Người
ma mị. Nữ nghệ nhân đã phô diễn những kỹ thuật đặc biệt, học trò phải thuộc
kết hợp giữa hơi thở và độ rung thanh quản, thay đổi tông nằm lòng 100 ca khúc
giọng nhanh chóng, tạo ra những âm thanh độc đáo đẹp đẽ. trước khi “người thầy”
Tiếng ca vừa chua chát vừa ngân nga, lúc thì du dương, lúc cho phép bà ấy trình
thì ai oán, lúc thì bi thương. diễn trước khán giả.

Giọng bà Vân ngân cao dần rồi như vỡ ra khi đạt đến cực Sau buổi biểu diễn
điểm, hệt như những gợn sóng dợn nhẹ. Theo các nghệ vào Chủ nhật của ca
nhân, ca trù có tất cả 56 làn điệu, không có tiết tấu cố định. nương Bạch Vân – với
sự tham dự của bốn
“Ca trù không theo một nhịp điệu cố định khán giả – danh ca thú
nào. Đấy chính là sự đặc biệt của nó. Nó nhận một vấn đề thực
tế là ca trù có thể sẽ
được ứng tác ở một mức độ nào đó”, “chết” cùng với bà. Từ
Norton nói. trong sân, những
tiếng ca trù khó quên
Khi nghệ nhân Vân biểu diễn, bà gõ nhịp
vang vọng khắp phố
trên cái phách tre. Bà nói, bà có thể gõ phường Hà Nội tấp
phách trước, trong và sau khi hát; và với nập. Một vài người
mỗi kiểu, bà phải tuân theo những quy qua đường dừng chân
định khắt khe. lắng nghe.