LALUAN KEMUDAHAN UTILITI

Laluan Kemudahan Utiliti

Jabatan Perancangan Bandar dan Desa

Semenanjung Malaysia
Kementerian Perumahan dan Kerajaan Tempatan
 Cetakan Kedua 2012
© H ak cipta
Jabatan Perancangan Bandar dan Desa Semenanjung Malaysia
Kementerian Perumahan dan Kerajaan Tempatan

H ak cipta terpelihara
Sebarang bahagian dalam lapo ran ini tidak bo leh diterbitk an semula,
disimpan dalam cara yang bo leh digunak an lagi, ataupun
diipindahk an dalam sebarang bentuk cara, samada dengan cara
elek tro nik , gambar rak aman dan sebagainya tanpa k ebenaran bertulis
daripada Penerbit terlebih dahulu.

ISBN 978-967-5456-20-6

Diterbitk an di Malaysia
O leh
Jabatan Perancangan Bandar dan Desa
Semenanjung Malaysia
Kementerian Perumahan dan Kerajaan Tempatan
 Pemberitahuan

G aris panduan ini menggantik an G aris Panduan Perancangan L aluan

Kemudahan U tiliti ( Serv ice Pro to co l) , JPBD 2 0 / 9 7 .

G aris panduan ini merupak an salah satu dari inisiatif Mak mal
Pembangunan H artanah ( MPH ) yang dijalank an o leh Jabatan Perdana
Menteri ( JPM) pada 1 Mac hingga 9 A pril 2 0 1 0 iaitu I nisiatif 1 3 :
Melak sanak an G aris Panduan Perancangan L aluan Kemudahan U tiliti.

G aris Panduan ini telah dilulusk an o leh Jaw atank uasa Perancangan dan
Pembangunan Kementerian Perumahan dan Kerajaan Tempatan pada
6 Julai 2 0 1 1 dan dipersetujui di Mesyuarat Jaw atank uasa Perancangan
N egeri bagi 1 1 negeri di Semenanjung Malaysia bersama dua
inisiatif MPH yang lain iaitu I nisiatif 7 dan 8 .

G aris Panduan ini telah dibentang dan dipersetujui di Mesyuarat

Jaw atank uasa Perancangan dan Pembangunan N egara ( JPPN ) pada
1 6 Januari 2 0 1 2 ; Mesyuarat Jemaah Menteri pada 2 0 A pril 2 0 1 2 ; dan
Mesyuarat Majlis Perancang F iz ik al N egara pada 2 7 Julai 2 0 1 2 .

Pelak sanaan dan penguatk uasaan garis panduan ini perlu diselaras
dengan R ancangan F iz ik al N egara dan rancangan pemajuan ( rancangan
struk tur, rancangan tempatan) yang sedang berk uatk uasa.

G aris panduan ini hendak lah dibaca bersama dengan peruntuk an A k ta

Perancangan Bandar dan Desa 1 9 7 6 , ( A k ta 1 7 2 ) serta undang- undang
sedia ada yang berk aitan. I anya juga perlu merujuk k epada garis
panduan perancangan yang digubal o leh Jabatan Perancangan Bandar
dan Desa Semenanjung Malaysia atau agensi lain yang berk aitan.

O go s 2 0 1 2
GARIS PANDUAN PERANCANGAN LALUAN KEMUDAHAN UTILITI v
ISI KANDUNGAN muk a surat

1. TUJUAN 1

2. LATAR BELAKANG 1

3. SKOP 2

4. PRINSIP PERANCANGAN 3

5. LALUAN UTILITI BAWAH TANAH TANPA TEROWONG 4

5 .1 G aris Panduan U mum 4
5 .2 G aris Panduan Khusus 5
5 .3 Pelak sanaan dan Pengaw alan 1 0

6. TEROWONG UTILITI BERSEPADU

(COMMON UTILITY TUNNEL) 1 2
6 .1 G aris Panduan U mum 1 2
6 .2 G aris Panduan Khusus 1 3
6 .3 Pelak sanaan dan Pengaw alan 1 7
GARIS PANDUAN PERANCANGAN LALUAN KEMUDAHAN UTILITI
1. TUJUAN
G aris panduan ini bertujuan membantu
P i h a k Be rk uasa N egeri ( PB N ) , pi ha k
berk uasa tempatan ( PBT) dan pemaju
dalam perancangan perletak an laluan
penyediaan utiliti dalam sesebuah cadangan
pembangunan.
2. LATAR BELAKANG
1
G aris panduan ini disediak an sebagai panduan
k epada semua pihak yang berk epentingan
bagi mew ujudk an perletak an laluan
inf rastruk tur dan utiliti yang bersepadu k e
arah mencapai persek itaran yang berk ualiti
dan pembangunan mampan.
I anya adalah selaras dengan perlak sanaan
Dasar Tanpa Ko rek an ( N o Dig Po licy) yang
menggarisk an k eperluan untuk : -

I nf rastruk tur dan utiliti memaink an peranan • Mengelak k an k o rek an terbuk a dalam
penting dalam membentuk persek itaran pemasangan laluan utiliti baru dan
k ehidupan manusia yang berk ualiti. W alaupun penambahbaik an ak an datang.
begitu penempatan laluan utiliti sering k ali
• Meminima gangguan terhadap trafik dan
tidak dirancang dari peringk at aw al cadangan
o rang aw am.
pembangunan.
• Memberi perlindungan k epada talian
Ketiadaan penyelarasan rangk aian laluan atau k abel utiliti.
dan k abel bagi k emudahan utiliti telah
mengak ibatk an ianya diletak k an secara tidak
teratur. Penyelenggaraan atau k erja menaik
taraf perk hidmatan sering k ali melibatk an
k o rek an atas turapan jalan.

I anya memberi k esan negatif k e atas k ualiti

v isual, alam sek itar dan k esejahteraan
penduduk serta mengak ibatk an pembaz iran
k o s dalam masa yang panjang.

O leh itu perancangan laluan k emudahan

utiliti perlulah mempunyai piaw aian yang Foto 1: Ko rek an atas turapan jalan k erana k erja-
tinggi, efisyen dan berintegrasi. k erja pembaik an laluan utiliti mew ujudk an gangguan
terhadap aliran trafik, kualiti visual dan keselesaan
penduduk .
2 GARIS PANDUAN PERANCANGAN LALUAN KEMUDAHAN UTILITI

3. SKOP G aris panduan ini merangk umi perancangan

riz ab laluan k emudahan utiliti di bawah
L aluan Kemudahan U tiliti dalam garis
tanah yang terletak di k iri k anan jalan atau
panduan ini bermak sud ruang k has yang
di k o rido r k has untuk laluan utiliti. I anya
disediak an untuk menempatk an laluan k abel
terdiri dari 2 bentuk iaitu:
atau paip untuk k emudahan utiliti yang
dik o ngsi bersama o leh penyedia- penyedia
i. Penempatan laluan utiliti bawah
perk hidmatan utiliti.
tanah tanpa saluran terowong tapi
berkongsi laluan bersama.
I anya bo leh digunak an bagi menempatk an
utiliti- utiliti seperti:
ii. Penempatan laluan utiliti bawah
i. Kabel elek trik ; tanah di dalam binaan terowong
ii. Paip air; utiliti bersepadu (common utiliti
iii. Kabel k o munik asi; tunnel).
iv . Paip gas;
v . Paip pembentungan; dan G aris panduan ini adalah terpak ai bagi
v i. L a i n - l a i n k e m u d a h a n u t i l i t i ya n g pembangunan baru dan pembangunan
memerluk an laluan seperti paip air semula.
pengudaraan sejuk , paip air pengairan,
k abel lampu jalan dan sebagainya.

Foto 2: Penempatan laluan utiliti baw ah tanah tanpa Foto 3: Penempatan laluan utiliti baw ah tanah di
saluran tero w o ng tapi berk o ngsi laluan bersama. dalam binaan tero w o ng utiliti bersepadu ( co mmo n
utiliti tunnel) .
GARIS PANDUAN PERANCANGAN LALUAN KEMUDAHAN UTILITI
G aris Panduan ini memberi penek anan
k epada aspek perletak an, saiz , rek a bentuk
dan pelak sanaan serta pengaw alan. Syarat-
syarat terperinci yang melibatk an k epak aran
k ejuruteraan dan tek nik al yang lain hendak lah
dirujuk k epada agensi pak ar yang berk aitan
serta k eperluan pihak berk uasa tempatan.
G aris Panduan ini tidak merangkumi
perancangan talian utiliti di atas tanah atau
di atas tiang.
Foto 4: Persek itaran yang bersih dan indah dengan
penempatan laluan utiliti di baw ah tanah.
3
4. PRINSIP PERANCANGAN
Perancangan tapak untuk laluan k emudahan
utiliti yang disediak an adalah berlandask an
beberapa prinsip perancangan iaitu:
i. Teratur dan Sistematik
Perancangan laluan k emudahan perlu
dirancang secara bersepadu, prak tik al
dan sistematik .
ii. Keselamatan
Perletak an dan rek a bentuk laluan utiliti
perlu menek ank an aspek k eselamatan
dan tidak menyebabk an k acau ganggu
k epada persek itaran penduduk .
iii. Penjimatan dan Ekonomik
Perletak an laluan k emudahan utiliti
perlu disediak an secara bersepadu,
mengambilk ira penjimatan k o s di
samping ek o no mik dari segi perlak sanaan
dan penyelenggaraan.
iv. Keselesaan dan Keindahan
Perancangan riz ab laluan k emudahan utiliti
perlulah mengambilk ira pemeliharaan
alam semulajadi dan dilandsk ap dengan
elemen yang bersesuaian dan harmo ni
dengan pembangunan sek itar.
4 GARIS PANDUAN PERANCANGAN LALUAN KEMUDAHAN UTILITI

5. LALUAN UTILITI BAWAH v . Perlu mematuhi dasar dan garis panduan

TANAH TANPA TEROWONG
L aluan bagi pelbagai k emudahan utiliti w ajar
ditempatk an di dalam ruang k husus di baw ah
tanah.
yang telah ditetapk an o leh PBT, atau
yang diperak uk an dalam mana- mana
rancangan pemajuan berasask an k epada
A k ta Perancangan Bandar dan Desa
1 9 7 6 , [ A k ta 1 7 2 ] .

I a tidak melibatk an pembinaan tero w o ng v i. PBT digalak k an menggunak an tek no lo gi

tapi laluan dik o ngsi bersama o leh pelbagai elek tro nik dan perk o mputeran dalam
k emudahan utiliti secara sistematik dan pengurusan perancangan, pembinaan
bersepadu. dan penyelenggaraan k emudahan
utiliti.
5.1 Garis Panduan Umum

i. L aluan utiliti k husus di baw ah tanah

perlu disediak an berdasark an k epada
k eperluan pembangunan.

ii. Penyediaan laluan k emudahan utiliti

hendak lah mengambilk ira aspek geo lo gi
dan geo tek nik al k aw asan.

iii. Perlu mengelak k an pemo to ngan tanah

dan mematuhi peraturan pihak berk uasa
tempatan ( PBT) berk aitan penebangan
Foto 5: L aluan k husus untuk menempatk an pelbagai
po k o k . k emudahan utiliti di baw ah tanah tanpa pembinaan
tero w o ng.
iv . Pemetaan bagi laluan utiliti sedia ada
perlu dibuat secara digital mengik ut
spesifikasi Jabatan Ukur dan Pemetaan
Malaysia ( JU PE M) untuk diintegrasik an
dengan perancangan laluan utiliti baru.
GARIS PANDUAN PERANCANGAN LALUAN KEMUDAHAN UTILITI 5
5.2 Garis Panduan Khusus iii. L aluan k emudahan utiliti perlu
ditempatk an dalam mana- mana k o rido r
i. L aluan k emudahan utiliti perlu disediak an
yang telah dik enalpasti iaitu di:
di k iri k anan jalan bagi jalan berk elebaran
20 meter – 60 meter. • Laluan khas di luar rizab jalan;
atau
ii. Saiz k elebaran minima laluan utiliti
ialah 3 meter. W alaupun begitu • Laluan di dalam rizab lebuhraya,
penentuan saiz k elebaran sebenar jalan dan lorong ( tertak luk k epada
adalah bergantung k epada bilangan persetujuan Pihak Berk uasa Jalan) .
utiliti, hairak i pengagihan dan k eperluan
riz ab yang dicadangk an o leh penyedia
utiliti.

Foto 8 dan 9: L aluan k emudahan utiliti di dalam riz ab

jalan yang tidak berturap.

Foto 6 dan 7: L aluan k husus untuk k emudahan utiliti

di luar riz ab jalan.
6 GARIS PANDUAN PERANCANGAN LALUAN KEMUDAHAN UTILITI
5.2.1 Laluan Khas di Luar Rizab Jalan
i. L aluan k emudahan utiliti di luar riz ab
jalan adalah perlu bagi memastik an
penyediaan dan penyelenggaraan utiliti
tidak melibatk an gangguan terhadap
riz ab jalan ( R ajah 1 ) .
ii. Kabel atau paip utiliti ditanam di dalam
tanah mengik ut susunan tertentu
( Jadual 1 ) di dalam riz ab utiliti yang
dik hask an.
iii. A k tiv iti di atas permuk aan tanahnya
perlulah sesuai dan tidak mempunyai
binaan k ek al di atasnya untuk
memudahk an pro ses penyelenggaraan
atau pembaik an utiliti.
Rajah 1: Keratan R entas Menunjuk k an L aluan Khas U ntuk Kemudahan U tiliti Di L uar R iz ab Jalan
( tidak mengik ut sk ala)
iv . Permuk aan laluan k emudahan utiliti
bo leh menempatk an: -
• R uang siark ak i/ laluan basik al.
• R uang landsk ap.
• Jaluran z o n penampan.
v . L andsk ap dihadk an k epada tanaman
sesuai seperti po k o k - po k o k renek dan
penutup bumi.
v i. Perabo t jalan dan bahan laluan pejalan
k ak i hendak lah bersesuaian dan
dik o o rdinasi dengan elemen laluan
utiliti seperti k abinet agihan ( distributio n
po int) dan lurang utiliti ( manho le) .
GARIS PANDUAN PERANCANGAN LALUAN KEMUDAHAN UTILITI 7
5.2.2 Laluan Kemudahan Utiliti v . Bagi jalan Jabatan Kerja R aya ( JKR )
di Dalam Rizab Jalan perlulah mematuhi perk ara- perk ara
berik ut: -
i. L aluan k emudahan utiliti di dalam riz ab
jalan hanya dibenark an jik a mendapat • ‘ Guidelines For Works Related To
persetujuan pihak berkuasa jalan Public Utility Installations Within The
berk aitan. Road Reserve’ .

ii. I a perlulah mematuhi garis panduan • ‘A Guide on Geometric Design Of

dan syarat- syarat o leh pihak berk uasa Road’.
jalan.
• ‘Application for the Installation of
iii. Keduduk an pemasangan utilliti perlu Public Utility Services with road
mengambil jarak yang paling luar atau reserve’.
hampir dengan sempadan jalan iaitu di
• A rahan Tek nik Jalan 8 / 8 6 .
baw ah bahu jalan yang tidak berturap
( R ajah 2 ) . • Syarat- syarat tambahan o leh pihak
JKR .
iv . Bagi jalan PBT perlu mematuhi syarat
dan k aedah yang digunapak ai o leh PBT
tersebut.

Rajah 2: Keratan R entas Menunjuk k an L aluan Kemudahan U tiliti Di Dalam R iz ab Jalan

( tidak mengik ut sk ala)
8 GARIS PANDUAN PERANCANGAN LALUAN KEMUDAHAN UTILITI
5.2.3 Lintasan di Bawah Jalan
i. Perlu mematuhi k aedah- k aedah k erja
menanam k emudahan utiliti yang
ditetapk an dan tidak melibatk an
pengo rek an secara terbuk a ( o pen cut) .
H endak lah menggunak an k aedah sesuai
co nto hnya seperti ‘pipe jacking’ atau
H DD.
ii. Bagi jaringan utiliti yang merentasi
jalan, hendak lah menyediak an satu
‘ dedicated utilities road crossing’ ( DU R C ) .
Penyediaan DU R C adalah mengik ut
k eperluan seperti yang dilulusk an o leh
pihak berk uasa jalan.
5.2.4 Susunan Utiliti
i. Susunan dan jarak antara setiap laluan
juga perlu mengik ut k etetapan PBT atau
pihak berk uasa jalan serta mengambilk ira
spesifikasi yang diperlukan oleh penyedia
utiliti.
ii. Jadual 1 menunjuk k an jarak dan susunan
utiliti dari sempadan laluan dan juga
antara satu utiliti dengan utiliti yang
lain.
Jadual 1: Jarak dan Susunan U tiliti di Dalam L aluan
UTILITI JARAK SUSUNAN
Kabel E lek trik • Minima 0 . 3 meter dari sempa-
dan atau dari laluan utiliti lain.
• Saluran elek trik diletak k an
berasingan dari paip gas, laluan
telek o munik asi dan saluran
air.
Paip A ir Minima 0 . 6 meter dari sempadan
atau dari laluan utiliti lain.
Kabel Minima 0 . 3 meter dari sempadan
Ko munik asi atau dari laluan utiliti lain.
Paip G as Minima 0 . 3 meter dari sempadan
atau dari laluan utiliti lain.
Paip • 0 . 3 – 1 . 2 meter dari sempadan
Pembentungan atau dari laluan utiliti lain.
• 3 – 6 meter dari saluran air
bersih atau mengik ut piaw aian
yang dibenark an o leh penyedia
perk hidmatan.
• L aluan pembetungan perlu
diasingk an dengan saluran air
bersih dan diletak k an lebih
rendah iaitu dalam jarak minima
1 meter lebih rendah.
L ain- lain Minima 0 . 3 meter dari sempadan
atau dari laluan utiliti lain.
Sumber: Bahagian Koridor Infrastruktur dan Impak Sosial
(BKI) Negeri Melaka, Suruhanjaya Perkhidmatan Air Negara
(SPAN) dan Tenaga Nasional Berhad (TNB)
GARIS PANDUAN PERANCANGAN LALUAN KEMUDAHAN UTILITI 9
iii. Kabel elek trik disyo rk an ditempatk an iv . Semua paip atau k abel baw ah tanah
bersama paip pembentungan dalam perlu ditempatk an sek urang- k urangnya
laluan utiliti di sebelah jalan yang sama, 1 meter dari permuk aan tanah.
manak ala k abel k o munik asi disyo rk an
ditempatk an bersama paip air dan paip v . R ajah 3 menunjuk k an co nto h susunan
gas pada sebelah jalan yang lain. dan jarak utiliti. W alaupun begitu jarak
susunan sebenar perlu merujuk k epada
spesifikasi terkini penyedia utiliti.

Laluan Utiliti Jalanraya Laluan Utiliti

(3.0m) (3.0m)

a b c c c c c c b a

a dan d = Minima 1 meter

Paip air

Paip pembentungan
Paip gas

Lain-lain utiliti

Lain-lain utiliti

Lurang utiliti

Kabel elektrik
Kabel telekomunikasi

b dan c = Minima 0.3 meter

e = Minima 0.6 meter

Rajah 3: Keratan R entas Menunjuk k an C o nto h Jarak dan Susunan U tiliti di dalam
L aluan Kemudahan U tiliti ( tidak mengik ut sk ala)
10 GARIS PANDUAN PERANCANGAN LALUAN KEMUDAHAN UTILITI

5.3 Pelaksanaan dan Pengawalan v i. Pelak sanaan laluan k emudahan utiliti

bo leh dilihat dari tiga peringk at iaitu
i. L aluan k emudahan utiliti perlu
peringk at perancangan, pelak sanaan serta
dirancang dari peringk at k elulusan
pemantauan dan penyelenggaraan.
pelan pembangunan. I anya perlu
ditunjuk k an di dalam pelan susunatur
dan diterangk an di dalam L apo ran
C adangan Pemajuan bagi Permo ho nan
Kebenaran Merancang.

ii. PBT atau Pihak Berk uasa Jalan merupak an

pihak berk uasa yang mengaw al laluan
k emudahan utiliti k ecuali laluan yang
telah dik hususk an di baw ah agensi
pelak sanaan atau badan k o rpo rat.

iii. A gensi penyelarasan di peringk at negeri

perlu ditubuhk an bagi melak sanak an
tugas k husus seperti penyelarasan,
pemantauan dan menyimpan pengk alan
data laluan k emudahan utiliti di negeri
tersebut.
iv . Setiap agensi terlibat menjalank an
peranan mengik ut ak ta dan garis
panduan masing- masing.
v . Pengesanan laluan utiliti sedia ada perlu
dilak sanak an dan disediak an dalam
bentuk digital mengikut spesifikasi yang
ditetapk an JU PE M dan PBT. I a perlu
dirujuk o leh pemaju dalam pembentuk an
pelan cadangan utiliti baru.
Foto 10: Kerja pengesanan laluan utiliti baw ah tanah
sedia ada.
5.3.1 Perancangan
i. Pe m a j u b e r t a n g g u n g j aw a b u n t u k
menyediak an pelan susunatur dan
pelan cadangan utiliti dengan k epak aran
Jururancang Bandar dan Jurutera
bertauliah. Mendapatk an k elulusan
k ebenaran merancang dari PBT.
ii. PBT mendapatk an pandangan dan
perak uan dari agensi penyelaras, pihak
berk uasa jalan, penyedia perk hidmatan
utiliti dan lain- lain agensi berk aitan.
GARIS PANDUAN PERANCANGAN LALUAN KEMUDAHAN UTILITI
iii. PBT meneliti dan mempertimbang
cadangan dan seterusnya membuat
k eputusan melulus atau tidak melulus
pelan cadangan pembangunan laluan
k emudahan utiliti.
iv . Semua k eputusan hendak lah dilapo rk an
o leh PBT k epada agensi penyelaras di
peringk at negeri.
5.3.2 Pelaksanaan
i. Setelah mendapat k elulusan, penyedia
utiliti memasang inf rastruk tur utiliti di
dalam laluan yang telah disediak an.
ii. PBT perlulah memantau k esempurnaan
pemasangan utiliti mengik ut pelan yang
telah dilulusk an.
iii. Semua mak lumat perlu dilapo rk an
o leh PBT k epada agensi penyelaras di
peringk at negeri.
11
v . Data tersebut bo leh dirujuk di dalam
cadangan pembangunan utiliti baru dan
juga di dalam k erja penyelenggaraan
atau menaik taraf utiliti sedia ada.
5.3.3 Pemantauan dan
Penyelenggaraan
i. S e m u a a k t i v i t i p e nye l e n g g a ra a n ,
pembaik an dan menaik taraf utiliti mestilah
dengan pemantauan dan persetujuan
PBT dan agensi penyelaras.
ii. PBT bertanggungjaw ab untuk
menyelenggara laluan utiliti di permuk aan
tanah.
iii. Penyedia utiliti bertanggungjaw ab
terhadap penyelenggaraan inf rastruk tur
masing- masing yang ditempatk an di
dalam laluan k emudahan utiliti.

iv . Jajaran laluan utiliti baru perlu direk o dk an

dalam bentuk digital mengikut spesifikasi
yang ditetapk an o leh JU PE M dan PBT. Data
diserahk an k epada agensi penyelaras
di peringk at negeri untuk simpanan.
12 GARIS PANDUAN PERANCANGAN LALUAN KEMUDAHAN UTILITI
6 TEROWONG UTILITI
BERSEPADU (COMMON
UTILITY TUNNEL)
Penyediaan tero w o ng utiliti bersepadu
adalah perlu bagi mew ujudk an k o nsep bistari
melalui rangk aian jaluran baw ah tanah yang
sistematik dan selamat.
Tero w o ng utiliti bersepadu merupak an ruang
untuk menempatk an w ayar, conduits, paip,
dan sebagainya yang digunak an untuk
menyalurk an k emudahan utiliti.
Tero w o ng utiliti bersepadu bertujuan untuk
menyediak an laluan k epada penyedia utiliti
untuk pemasangan, penyelenggaraan
dan naik taraf inf rastruk tur utiliti tanpa
mengganggu trafik atau nilai estetik kawasan
persek itaran.
Foto 11: Pemandangan di atas permuk aan tero w o ng
utiliti baw ah tanah yang bo leh digunak an untuk
berbagai ak tiv iti gunatanah lain.
6.1 Garis Panduan Umum
i. Pembangunaan tero w o ng utiliti bersepadu
perlu dipertimbangk an untuk : -
• Pembangunan bandar baru dan
bandar utama yang mempunyai
keluasan lebih 100 hektar
berdasarkan subsekyen 22 (2A),
Akta 172.
• Kawasan pembangunan utama
(prime area) dan pembangunan
berprestij.
ii. Tero w o ng utiliti bersepadu bo leh dibina
di dalam k o rido r yang dik hask an di
baw ah ak tiv iti gunatanah lain seperti
jalan, k aw asan lapang, dataran dan juga
di baw ah bangunan.
iii. Perincian rek abentuk tero w o ng dan
sistem k eselamatan perlu merujuk
k epada pihak perunding k ejuruteraan
bertauliah yang pak ar dalam bidang
berk aitan.
iv . Perlu mematuhi dasar dan garis panduan
yang ditetapk an o leh PBT serta diperak u
dalam mana- mana rancangan pemajuan
berasask an k epada A k ta Perancangan
Bandar Dan Desa 1 9 7 6 ( A k ta 1 7 2 ) .
GARIS PANDUAN PERANCANGAN LALUAN KEMUDAHAN UTILITI 13
6.2 Garis Panduan Khusus v i. Tero w o ng yang panjang bo leh dipisahk an
k epada beberapa segmen pada jarak
6.2.1 Rekabentuk yang sesuai untuk memudahk an k aw alan
k eselamatan.
i. Penentuan rek abentuk dan saiz tero w o ng
perlu dibuat berdasark an k epak aran
Jurutera Bertauliah serta k eperluan PBT.
I anya adalah bergantung k epada jenis,
saiz dan k uantiti paip, k abel atau saluran
yang ak an ditempatk an di dalamnya.

ii. Pe r l u m e n g a m b i l k i ra p e r u n t u k a n
bagi penyambungan masa hadapan
disebabk an peningk atan pengguna dan
pertambahan penduduk .

iii. Tero w o ng bo leh direk abentuk secara

menegak , melintang ataupun k o mbinasi
di dalam tanah dan bo leh dibahagik an
k epada galeri berasingan.
iv . R ek abentuk binaan tero w o ng perlu
sesuai untuk menampung tanggungan
atas ( o v erburden) dan mengelak
penero bo san air- bumi.
v . Perlu disediak an binaan saluran lo ngk ang
yang dilengk api dengan sistem penyedut
untuk menyalur k eluar air.
Foto 12: ‘Compartment Barrier Wall Panel’ yang
memisahk an tero w o ng utiliti yang panjang k epada
bahagian- bahagian bagi memudahk an k aw alan dan
k eselamatan.
L ampiran 1 dan 2 menunjuk k an co nto h
rek abentuk tero w o ng utiliti bersepadu.
Tero w o ng bo leh direk abentuk dengan saiz
yang lebih k ecil atau dengan spesif ik asi
yang terhad untuk pembangunan dengan
peruntuk an k o s yang lebih rendah.
14 GARIS PANDUAN PERANCANGAN LALUAN KEMUDAHAN UTILITI
6.2.2 Laluan Masuk
i. Tero w o ng perlu menyediak an laluan yang
digunak an bagi laluan masuk pek erja
di dalam tero w o ng untuk tujuan k erja
pemerik saan dan penyelenggaraan.
Perletak an laluan ini perlu di k aw asan
bersesuaian.
ii. L aluan pembinaan ( co nstructio n access)
juga perlu disediak an ( dicadangk an
bersaiz 1 . 5 x 1 5 meter) bagi laluan
masuk paip- paip, mesin dan peralatan
pembinaan yang besar semasa pro ses
pembinaan, penyelenggaraan dan
menaik taraf .
Foto 13: L aluan masuk k e dalam Tero w o ng U tiliti
Bersepadu Putrajaya.
6.2.3 Penyambungan ke Lot
Pengguna
i. Tero w o ng ini perlu disambungk an
dengan bangunan melalui jaluran
yang bersesuaian yang disediak an di
setiap plo t tanah bagi membo lehk an
penyambungan utiliti di antara tero w o ng
dengan plo t pengguna dilak uk an tanpa
sebarang k erja pengo rek an.
ii. Buk aan utiliti disediak an untuk
penyambungan k e plo t pengguna di
masa hadapan. I anya ditutup sementara
dengan penutup k edapan bagi
mengelak k ebo co ran air bumi sebelum
penyambungan k ek al dilak uk an o leh
pihak pembek al utiliti.
Foto 14: L aluan pembinaan yang disediak an untuk
memasuk k an peralatan dan bahan binaan yang
besar k e dalam tero w o ng tanpa memerluk an k erja
k o rek an.
GARIS PANDUAN PERANCANGAN LALUAN KEMUDAHAN UTILITI 15
6.2.4 Susunan Utiliti

i. G as dan elek trik perlu diletak k an dalam

galeri yang berasingan dengan laluan
lain.

ii. Bagi meminimak an risik o suhu

panas k epada bek alan air, utiliti yang
mengeluark an haba seperti elek trik perlu
diletak k an di galeri yang berasingan
dengan galeri air. Foto 16: Susunan bagi paip air dan rak k o munik asi
yang sesuai ditempatk an di dalam galeri yang sama

iii. Perlu memastik an sistem k eselamatan

yang lengk ap seperti k amera, alat
penggera, penguk uran k adar o k sigen
dan suhu, pencahayaan, aliran udara,
sistem perparitan dan sebagainya.

iv . Tahap pelepasan gas- gas seperti o k sigen,

methane, dan suhu tero w o ng perlu
dipantau dengan teliti.

v . Perlu menyediak an pelan pengurusan

risik o seperti letupan, k ebak aran,
Foto 15: Kabel elek trik ditempatk an di dalam galeri
yang berasingan. k epanasan dan k eselamatan pek erja.
Bagi setiap risik o perlu dibuat penilaian
bagi mengurangk an k ebarangk alian
6.2.5 Pengurusan Keselamatan
k ejadian atau meminimak an k esan.
i. F ak to r k eselamatan perlu diberi
perhatian utama memandangk an ia
mempunyai laluan masuk terhad dan
pek erja terdedah k epada tahap o k sigen
rendah.

ii. Tero w o ng ini perlu dilengk apk an dengan

sistem mek anik al dan elek trik al yang
bersepadu.
16 GARIS PANDUAN PERANCANGAN LALUAN KEMUDAHAN UTILITI

v i. Sistem k eselamatan dalam tero w o ng
perlu disambungk an secara auto matik
k epada pihak k eselamatan seperti
Bo mba, Po lis, PBT dan badan pengaw al
yang lain.
v ii. Perlu pandangan dari Majlis Keselamatan
N e g a ra u n t u k d i j a d i k a n k a w a s a n
k eselamatan.

Foto 17 (a) – (h): C o nto h- co nto h peralatan k eselamatan yang perlu disediak an di dalam tero w o ng

( a) C C TV ( b) Pengesan A sap ( c) A lat Penguk ur O k sigen

( d) Panel Pemantau G as & ( e) Siren ( f) Pengesan Infrared

Door Break Glass

( g) Paip bo mba disambungk an terus ( h) I nterco m Bo mba

k e saluran air bersih
GARIS PANDUAN PERANCANGAN LALUAN KEMUDAHAN UTILITI 17
6.3 Pelaksanaan dan ii. Pasuk an pengurusan pro jek perlu
Pengawalan dibentuk yang dianggo tai o leh semua
pihak yang berk epentingan seperti
i. I nisiatif ini perlu dimulakan o leh pihak
pihak k erajaan, agensi pelak sana,
Kerajaan Persek utuan/ N egeri/ PBT dan
pemaju, serta penyedia utiliti yang bak al
disokong o leh pemaju dan penyedia
menggunak an tero w o ng.
utiliti.
iii. Suatu tatacara pelaksanaan yang
ii. PBT merupak an pihak berk uasa yang
terperinci perlu disediak an dengan
mengaw al tero w o ng utiliti bersepadu
merujuk k epada nasihat pak ar yang
k ecuali laluan yang telah dik hususk an di
bertauliah serta mendapat persetujuan
baw ah agensi pelak sanaan tertentu atau
semua pihak yang terlibat.
badan k o rpo rat.
iv . A spek yang perlu diambil k ira ialah
iii. A gensi penyelarasan di peringk at negeri
seperti k eperluan tek nik al dan
perlu ditubuhk an bagi melak sanak an
rek abentuk ; k eperluan k ew angan
tugas penyelarasan, pemantauan dan
dan k o s; perundangan; o perasi dan
menyimpan pengk alan data utiliti di
penyelenggaraan; serta lain- lain aspek
negeri tersebut.
yang berk aitan.
iv . Pelak sanaan tero w o ng utiliti bersepadu
v . Perjanjian atau persetujuan yang dicapai
bo leh dilihat dari tiga peringk at iaitu
disediak an di dalam do k umen seperti:
peringk at perancangan, pelak sanaan serta
pemantauan dan penyelenggaraan. • Do k umen Tek nik al

• Do k umen Keselamatan dan R isik o

6.3.1 Perancangan
• Do k umen Perundangan, Kew angan
i. Perancangan dibuat di peringk at aw al
dan Ko ntrak
dengan mengambilk ira aspek sebelum,
semasa pembinaan tero w o ng serta • Do k umen Penyelenggaraan
perancangan setelah ianya siap untuk
• L ain- lain do k umen so k o ngan
digunakan.
18 GARIS PANDUAN PERANCANGAN LALUAN KEMUDAHAN UTILITI
6.3.2 Pelaksanaan
i. Pembinaan tero w o ng dan pemasangan
i n f ra s t r u k t u r u t i l i t i d i l a k s a n a k a n
o leh pemaju serta agensi yang telah
dik enalpasti berdasark an k epada tatacara
pelak sanaan yang telah dibentuk di
peringk at perancangan.
ii. PBT perlulah memantau k esempurnaan
pembinaan tero w o ng dan pemasangan
u t i l i t i b e r d a s a r k a n s ya ra t- s ya ra t
k ebenaran merancang serta pelan yang
telah dilulusk an.
iii. Semua mak lumat perlu dilapo rk an
o leh PBT k epada agensi penyelaras di
peringk at negeri.
Foto 18: Pusat k aw alan yang memantauan semua
ak tiv iti tero w o ng.
6.3.3 Pemantauan dan
penyelenggaraan
i. Suatu sistem pengurusan perlu disediak an
untuk pengaw alan k eselamatan,
o perasi dan pemantauan k eseluruhan
tero w o ng berasask an k epada do k umen
penyelenggaraan yang telah disediak an
di peringk at perancangan
ii. Pihak yang bertanggungjaw ab dalam
pengurusan tero w o ng utiliti bersepadu
ialah pihak berk uasa yang mengaw al
tero w o ng ( rujuk 6 . 3 ( ii) ) ataupun agensi
lain yang dilantik .
iii. Pemilik utiliti ak an melak sanak an
penyelenggaraan secara berk ala k epada
inf rastruk tur utiliti masing- masing
dengan pemantauan pihak pengurusan
tersebut.
GARIS PANDUAN PERANCANGAN LALUAN KEMUDAHAN UTILITI 19
LAMPIRAN 1: C o nto h R ek abentuk Tero w o ng U tiliti Bersepadu

Rajah L 1: Keratan rentas Tero w o ng U tiliti Bersepadu ( C U T) Putrajaya ( Seco ndary) yang mempunyai 4 ruang / galeri.
Saluran gas dan k abel elek trik diletak k an dalam galeri berasingan.

Nota :

Saiz maksima CUT Putrajaya:

• Primary CUT : 8.75 x 5.50 meter

• Secondary CUT : 7.78 x 4.95 meter
• Tertiary CUT : 5.00 x 3.74 meter

Sumber: Perbadanan Putrajaya

(tidak mengikut skala)
20 GARIS PANDUAN PERANCANGAN LALUAN KEMUDAHAN UTILITI

LAMPIRAN 2: C o nto h R ek abentuk Tero w o ng U tiliti Bersepadu

Rajah L 2: Keratan rentas menunjuk k an k eduduk an C U T di baw ah rez ab jalan

Sumber Rajah : Perbadanan Putrajaya
(tidak mengikut skala)

Foto L 1: Pemandangan di dalam A z abu- H ibiya C o mmo n U tility Duct, To k yo

Azabu-Hibiya Common Utility Duct, Tokyo merupakan projek awam

di bawah Kementerian Tanah, Infrastruktur dan Pengangkutan
Jepun yang menempatk an pelbagai laluan utiliti k e dalam sebuah tero w o ng.
Pembinaan dimulak an pada tahun 1 9 8 9 sepanjang 2 . 8 k m dengan tambahan
1 . 5 k m lagi k e H ibiya.
GARIS PANDUAN PERANCANGAN LALUAN KEMUDAHAN UTILITI
LAMPIRAN 21

AKTA PERUNDANGAN BERKAITAN

i. A k ta Perancangan Bandar dan Desa, 1 9 7 6 [ A k ta 1 7 2 ] ;

ii. A k ta Jalan, Parit dan Bangunan, 1 9 7 4 [ A k ta 1 3 3 ] ;

iii. A k ta Kualiti A lam Sek eliling, 1 9 7 4 [ A k ta 1 2 7 ] ;

iv . A k ta Bek alan E lek trik [ A k ta 4 4 7 dan A k ta 4 4 8 ] ;

v . A k ta I ndustri Perk hidmatan A ir [ A k ta 6 5 5 ] ;

v i. A k ta Kerja- Kerja Saliran, 1 9 5 4 ( 1 9 8 8 ) ;

v ii. A k ta A ir, 1 9 2 0 ( C ap 1 4 6 ) ( 1 9 8 9 ) ;

v iii. A k ta Pengurusan Sisa Pepejal dan Pembersihan U mum, 2 0 0 7 [ A k ta 6 7 2 ] ;

ix . Peraturan- peraturan E lek trik , 1 9 9 4 ;

x . A k ta Bek alan E lek trik 1 9 9 0 [ A k ta 4 4 7 ] ;

x i. E nak men Bek alan A ir ( N . M. B. Bab 2 0 3 ) ;

x ii. A k ta Ko munik asi dan Multimedia, 1 9 9 8 ( A k ta 5 8 8 ) ; dan

x iii. Syarat- syarat Tenaga N asio nal Berhad.

22 GARIS PANDUAN PERANCANGAN LALUAN KEMUDAHAN
LAMPIRAN
UTILITI

GARIS PANDUAN BERKAITAN

i. G aris Panduan Perancangan Tapak I nf rastruk tur dan U tiliti, JPBD;

ii. ‘ Guidelines For Works Related To Public Utility Installations Within The Road Reserve’;

iii. ‘A Guide on Geometric Design Of Road’;

iv . ‘ Application for the Installation of Public Utility Services with road reserve’; dan

v . A rahan Tek nik Jalan 8 / 8 6 .

AGENSI BERKAITAN
i. Kementerian Perumahan dan Kerajaan Tempatan;

ii. Jabatan Kerajaan Tempatan;

iii. Kementerian Kerja R aya;

iv . Jabatan Kerja R aya;

v . Kementerian Tenaga, Tek no lo gi H ijau dan A ir;

v i. Suruhanjaya Ko munik asi dan Multimedia Malaysia;

v ii. Jabatan Perk hidmatan Pembetungan;

v iii. Suruhanjaya Perk hidmatan A ir N egara ( SPA N ) ;

ix . Tenaga N asio nal Berhad;

x . Bahagian Ko rido r I nf rastruk tur dan I mpak So sial, Jabatan Ketua Menteri Melak a; dan

x i. Perbadanan Putrajaya.
 KETERANGAN LANJUT

Mak lumat berk aitan garis panduan ini, anda bo leh menghubungi:

Bahagian Penyelidikan dan Pembangunan

Jabatan Perancangan Bandar dan Desa
Semenanjung Malaysia

L aman w eb: http: / / w w w . to w nplan. go v . my