1.

Vì sao khi xây dựng những phẩm chất đạo đức cơ bản của con người Việt
Nam trong thời đại mới, Hồ Chí Minh thường sử dụng những khái niệm đạo
đức của Nho giáo?

Mộ t và i chi tiết về nho giá o: Nho giá o nó i chung và Khổ ng giá o nó i riêng là khoa họ c về
đạ o đứ c và phép ứ ng xử , tư tưở ng triết lý hà nh độ ng, lý tưở ng về mộ t xã hộ i bình trị. Đặ c
biệt Nho giá o đề cao vă n hoá , lễ giá o và tạ o ra truyền thố ng hiếu họ c trong dâ n. Đây là tư
tưở ng tiến bộ hơn hẳ n so vớ i cá c họ c thuyết cổ đạ i. Tuy nhiên, Hồ Chí Minh cũ ng phê
phá n Nho giá o có tư tưở ng tiêu cự c như bả o vệ chế độ phong kiến, phâ n chia đẳ ng cấ p –
quâ n tử và tiểu nhâ n, trọ ng nam khinh nữ , chỉ đề cao nghề đọ c sá ch. Hồ Chí Minh đã chịu
ả nh hưở ng củ a Nho giá o rấ t nhiều dự a trên nền tả ng chủ nghĩa yêu nướ c Việt Nam.

2. Hãy trình bày quan điểm của Hồ Chí Minh về những phẩm chất đạo đức của
con người Việt Nam trong thời đại mới? ý nghĩa của quan điểm này đối với
công cuộc chống tham nhũng, lãng phí, quan liêu ở nước ta hiện nay?

A.Những phẩm chất đạo đức cơ bản của con người Việt Nam trong thời đại mới

a. Trung với nước, hiếu với dân

Trong mố i quan hệ đạ o đứ c thì mố i quan hệ giữ a mỗ i ngườ i vớ i đấ t nướ c, vớ i nhâ n

dâ n, vớ i dâ n tộ c là mố i quan hệ lớ n nhấ t. Trung, hiếu là phẩ m chấ t đạ o đứ c quan
trọ ng nhấ t, bao trù m nhấ t.

Trung, hiếu là nhữ ng khá i niệm đã có trong tư tưở ng đạ o đứ c truyền thố ng Việt Nam
và phương Đô ng, xong có nộ i dung hạ n hẹp. “Trung vớ i vua, hiếu vớ i cha mẹ”, phả n
á nh bổ n phậ n củ a dâ n đố i vớ i vua, con đố i vớ i cha mẹ. Hồ Chí Minh đã vậ n dụ ng và
đưa và o nộ i dung mớ i. Hồ Chí Minh đã kế thừ a nhữ ng giá trị đạ o đứ c truyền thố ng và
vượ t trộ i. Trung vớ i nướ c là trung thà nh vớ i sự nghiệp giữ nướ c và dự ng nướ c. Nướ c
là củ a dâ n, cò n nhâ n dâ n là chủ củ a đấ t nướ c. “Bao nhiêu quyền hạ n đều củ a dâ n, bao
nhiêu lợ i ích đều vì dâ n”. Đây là chuẩ n mự c đạ o đứ c có ý nghĩa quan trọ ng hà ng đầ u.

Trung vớ i nướ c, hiếu vớ i dâ n là suố t đờ i phấ n đấ u hy sinh vì độ c lậ p tự do củ a Tổ

quố c, vì CNXH, nhiệm vụ nà o cũ ng hoà n thà nh, khó khă n nà o cũ ng vượ t qua, kẻ thù
nà o cũ ng đá nh thắ ng. Bá c vừ a kêu gọ i hà nh độ ng vừ a định hướ ng chính trị- đạ o đứ c
cho mỗ i ngườ i Việt Nam.

Đố i vớ i cá n bộ đả ng viên phả i suố t đờ i đấ u tranh cho Đả ng, cho cá ch mạ ng, đó là điều

chủ chố t củ a đạ o đứ c cá ch mạ ng. Phả i tuyệt đố i trung thà mh vớ i Đả ng, vớ i dâ n, phả i
tậ n trung, tậ n hiếu, thì mớ i xứ ng đá ng vừ a là đầy tớ trung thà nh, vừ a là ngườ i lã nh
đạ o củ a dâ n; dâ n là đố i tượ ng để phụ c vụ hết lò ng. Phả i nắ m vữ ng dâ n tình, hiểu rõ
dâ n tâ m, cả i thiện dâ n sinh, nâ ng cao dâ n trí để dâ n hiểu đượ c quyền và trá ch nhiệm
củ a ngườ i chủ đấ t nướ c.

Nộ i dung chủ yếu củ a trung vớ i nướ c là :

– Đặ t lợ i ích củ a đả ng, củ a Tổ quố c, củ a cá ch mạ ng lên trên hết.

– Quyết tâ m phấ n đấ u thự c hiện mụ c tiêu củ a cá ch mạ ng.

– Thự c hiện tố t chủ trương, chính sá ch củ a Đả ng và Nhà nướ c.

Nộ i dung củ a hiếu vớ i dâ n là :

– Khẳ ng định vai trò sứ c mạ nh thự c sự củ a nhâ n dâ n.

– Tin dâ n, lắ ng nghe dâ n, họ c dâ n, tổ chứ c vậ n độ ng nhâ n dâ n cù ng thự c hiện tố t

đườ ng lố i chính sá ch củ a Đả ng và Nhà nướ c.

– Chă m lo đến đờ i số ng vậ t chấ t và tinh thầ n củ a nhâ n dâ n.

b. Cần, kiệm, liêm, chính, chí công vô tư

Cầ n là lao độ ng cầ n cù , siêng nă ng, lao độ ng có kế hoạ ch, sá ng tạ o nă ng suấ t cao; lao

độ ng vớ i tinh thầ n tự lự c cá nh sinh, khô ng lườ i biếng, khô ng ỷ lạ i, khô ng dự a dẫ m.
Lao độ ng là nghĩa vụ thiêng liêng, là nguồ n số ng, nguồ n hạ nh phú c củ a con ngườ i.

Kiệm là tiết kiệm sứ c lao độ ng, tiết kiệm thì giờ , tiết kiệm tiền củ a củ a nhâ n dâ n, củ a
đấ t nướ c, củ a bả n thâ n mình. Tiết kiệm từ cá i nhỏ đến cá i to; “Khô ng xa sỉ, khô ng
hoang phí, khô ng bừ a bã i,”

Liêm là “luô n luô n tô n trọ ng giữ gìn củ a cô ng và củ a dâ n; khô ng xâ m phạ m mộ t đồ ng

xu, hạ t thó c củ a nhà nướ c, củ a nhâ n dâ n”. Phả i trong sạ ch, khô ng tham lam địa vị,
tiền củ a, danh tiếng, sung sướ ng. Khô ng tâ ng bố c mình. Chỉ có mộ t thứ ham là ham
họ c, ham là m, ham tiến bộ . Hà nh vi trá i vớ i chữ liêm là :… cậy quyền thế mà đụ c
khoét, ă n củ a dâ n, hoặ c trộ m củ a cô ng là m củ a riêng. Dìm ngườ i giỏ i, để giữ địa vị và
danh tiếng củ a mình là trộ m vị. Gặ p việc phả i, mà sợ khó nhọ c nguy hiểm, khô ng dá m
là m là tham uý lạ o. Cụ Khổ ng nó i: ngườ i mà khô ng liêm, khô ng bằ ng sú c vậ t. Cụ
Mạ nh nó i: ai cũ ng tham lợ i thì nướ c sẽ nguy.

Chính là khô ng tà , thẳ ng thắ n, đứ ng đắ n. Đố i vớ i mình, vớ i ngườ i, vớ i việc.

Đố i vớ i mình, khô ng tự cao, tự đạ i, luô n chịu khó họ c tậ p cầ u tiến bộ , luô n kiểm điểm
mình để phá t huy điều hay, sử a đổ i điều dở .

Đố i vớ i ngườ i, khô ng nịnh hó t ngườ i trên, xem khinh ngườ i dướ i; luô n giữ thá i độ
châ n thà nh, khiêm tố n, đoà n kết, khô ng dố i trá , lừ a lọ c.

Đố i vớ i việc, để việc cô ng lên trên việc tư, là m việc gì cho đến nơi, đến chố n, khô ng
ngạ i khó , nguy hiểm, cố gắ ng là m việc tố t cho dâ n cho nướ c.
Cầ n, kiệm, liêm, chính cầ n thiết đố i vớ i tấ t cả mọ i ngườ i. Hồ Chí Minh viết:

“Trờ I có bố n mù a: Xuâ n, Hạ , Thu, Đô ng

Đấ t có bố n phương: Đô ng, Tây, Nam, Bắ c

Ngườ i có bố n đứ c: cầ n, kiệm, liêm, chính

Thiếu mộ t mù a thì khô ng thà nh trờ i

Thiếu mộ t phương thì khô ng thà nh đấ t

Thiếu mộ t đứ c thì khô ng thà nh ngườ i”.

Cầ n, kiệm, liêm, chính rấ t cầ n thiết đố i vớ i ngườ i cá n bộ , đả ng viên. Nếu đả ng viên

mắ c sai lầ m thì sẽ ả nh hưở ng đến uy tín củ a Đả ng, nhiệm vụ củ a cá ch mạ ng. Cầ n,
kiệm, liêm, chính cò n là thướ c đo sự già u có về vậ t chấ t, vữ ng mạ nh về tinh thầ n, sự
vă n minh củ a dâ n tộ c. “Nó” là cá i cầ n để “là m việc, là m ngườ i, là m cá n bộ , để phụ ng
sự Đoà n thể, phụ ng sự giai cấ p và nhâ n dâ n, phụ ng sự Tổ quố c và nhâ n loạ i”.

Chí cô ng vô tư, là là m bấ t cứ việc gì cũ ng đừ ng nghĩ đến mình trướ c, chỉ biết vì Đả ng,
vì Tổ quố c, vì nhâ n dâ n, vì lợ i ích củ a cá ch mạ ng. Thự c hà nh chí cô ng vô tư là quét
sạ ch chủ nghĩa cá nhâ n, nâ ng cao đạ o đứ c cá ch mạ ng. “phả i lo trướ c thiên hạ , vui sau
thiên hạ (tiên thiên hạ chi ưu nhi ưu, hậ u thiên hạ chi lạ c nhi lạ c). Chủ nghĩa cá nhâ n
chỉ biết đến mình, muố n “mọ i ngườ i vì mình”. Nó là giặ c nộ i xâ m, cò n nguy hiểm hơn
cả giặ c ngoạ i xâ m. Hồ Chí Minh viết: “ Mộ t dâ n tộ c, mộ t đả ng và mỗ i con ngườ i, ngày
hô m qua là vĩ đạ i, có sứ c hấ p dẫ n lớ n, khô ng nhấ t định hô m nay vẫ n đượ c mọ i ngườ i
yêu mến và ca ngợ i, nếu lò ng dạ khô ng trong sá ng nữ a, nếu sa và o chủ nghĩa cá
nhâ n”. Hồ Chí Minh cũ ng phâ n biệt lợ i ích cá nhâ n và chủ nghĩa cá nhâ n. Chí cô ng vô
tư là tính tố t có thể gồ m 5 điều: nhâ n, nghĩa, trí, dũ ng, liêm. Bồ i dưỡ ng phẩ m chấ t
đạ o đứ c cầ n, kiệm, liêm, chính, chí cô ng vô tư là để vữ ng và ng qua mọ i thử thá ch :
“Già u sang khô ng quyến rũ , nghèo khó khô ng thể chuyển lay, uy vũ khô ng thể khuấ t
phụ c”.

c. Yêu thương con người

Kế thừ a truyền thố ng nhâ n nghĩa củ a dâ n tộ c, kết hợ p truyền thố ng nhâ n nghĩa vớ i
chủ nghĩa nhâ n đạ o cộ ng sả n, tiếp thu tinh thầ n nhâ n vă n củ a nhâ n loạ i qua nhiều
thế kỷ, qua hoạ t độ ng thự c tiễn, Hồ Chí Minh đã xá c định tình yêu thương con ngườ i
là phẩ m chấ t đạ o đứ c cao đẹp nhấ t.

Tình yêu rộ ng lớ n dà nh cho nhữ ng ngườ i cù ng khổ , nhữ ng ngườ i lao độ ng bị á p bứ c,

bó c lộ t. Hồ Chí Minh chỉ ham muố n cho đấ t nướ c đượ c hoà n toà n độ c lậ p, dâ n đượ c
tự do, mọ i ngườ i ai cũ ng có cơm ă n, á o mặ c, ai cũ ng đượ c họ c hà nh. Chỉ có tình yêu
thương con ngườ i bao la đến như vậy mớ i có cá ch mạ ng, mớ i nó i đến CNXH và CNCS.
Nghiêm khắ c vớ i mình, độ lượ ng vớ i ngườ i khá c. Phả i có tình nhâ n á i vớ i cả nhữ ng ai
có sai lầ m, đã nhậ n rõ và cố gắ ng sử a chữ a, đá nh thứ c nhữ ng gì tố t đẹp trong mỗ i con
ngườ i. Bá c că n dặ n Đả ng phả i có tình đồ ng chí thương yêu lẫ n nhau, trên nguyên tắ c
tự phê bình và phê bình châ n thà nh.

Tình yêu thương con ngườ i cò n là tình yêu bạ n bè, đồ ng chí, có thá i độ tô n trọ ng con
ngườ i, điều này có ý nghĩa đố i vớ i ngườ i lã nh đạ o.

d. Tinh thần quốc tế trong sáng, thuỷ chung

Đó là tinh thầ n quố c tế vô sả n, bố n phương vô sả n đều là anh em. Đó là tinh thầ n

đoà n kết vớ i cá c dâ n tộ c bị á p bứ c, vớ i nhâ n dâ n lao độ ng cá c nướ c. Đó là tinh thầ n
đoà n kết củ a nhâ n dâ n Việt Nam vớ i tấ t cả nhữ ng ngườ i tiến bộ trên thế giớ i vì hoà
bình, cô ng lý và tiến bộ xã hộ i. Sự đoà n kết là nhằ m và o mụ c tiêu lớ n củ a thờ i đạ i hoà
bình, độ c lậ p dâ n tộ c, dâ n chủ và tiến bộ xã hộ i.

B.Ý nghĩa

Từ sự phâ n tích sâ u sắ c nhữ ng biểu hiện, bả n chấ t, nộ i dung, nguồ n gố c củ a tham ô ,

lã ng phí, quan liêu, => nhữ ng biện phá p nhằ m chố ng cá c că n bệnh tệ hạ i này mộ t
cá ch có hiệu quả :

o Thứ nhấ t, phả i tă ng cườ ng cô ng tá c giá o dụ c chính trị, tư tưở ng, rèn luyện đạ o
đứ c cá ch mạ ng cho cá n bộ , đả ng viên và nhâ n dâ n.
o Thứ nhì, phả i dự a và o quầ n chú ng, phá t độ ng quầ n chú ng tích cự c tham gia
đấ u tranh chố ng tham ô , lã ng phí, quan liêu và thự c hà nh tiết kiệm.
o Thứ ba, phả i hoà n thiện bộ máy quả n lý nhà nướ c, đà o tạ o và nâ ng cao trình
độ củ a độ i ngũ cá n bộ .
o Thứ tư phả i tă ng cườ ng cô ng tá c quả n lý, kiểm tra, thanh tra và xử lý kỷ luậ t
nghiêm minh nhữ ng tậ p thể, cá nhâ n vi phạ m.
o Thứ nă m, thườ ng xuyên chỉnh đố n độ i ngũ cá n bộ , đả ng viên. Để thự c hiện có
hiệu quả cầ n coi trọ ng và tiến hà nh đồ ng bộ cá c biện phá p. Ngườ i yêu cầ u:
“Mỗ i cá n bộ , đả ng viên phả i đặ t lợ i ích củ a cá ch mạ ng, củ a Đả ng, củ a nhâ n dâ n
lên trên hết, trướ c hết. Phả i kiên quyết nâ ng cao đạ o đứ c cá ch mạ ng, quét
sạ ch chủ nghĩa cá nhâ n, bồ i dưỡ ng tư tưở ng tậ p thể, tinh thầ n đoà n kết, tính
tổ chứ c và tính kỷ luậ t”.