Murat Sen

TÜRK AĞIR SANAYİİ VE HİZMET SEKTÖRÜ
KAMU İŞVERENLERİ SENDİKASI YAYINIDIR. PARASIZDIR. TÜRKİYE CUMHURİYETİNİN ONAYLADIĞI

YAYIN NO: 41
İŞ ve SOSYAL GÜVENLİK HUKUKU ALANINDAKİ ÇOK TARAFLI

İŞ ve SOSYAL GÜVENLİK HUKUKU ALANINDAKİ
ÇOK TARAFLI
ULUSLARARASI SÖZLEŞMELER
TÜRKİYE CUMHURİYETİNİN ONAYLADIĞI

Yrd.Doç.Dr.Murat ŞEN
Atatürk Üniversitesi Erzincan Hukuk Fakültesi
İş ve Sosyal Güvenlik Hukuku Anabilim Dalı
Öğretim Üyesi
TÜHİS
TÜRK AĞR SANAYİİ VE HİZMET SEKTÖRÜ KAMU İŞVERENLERİ SENDİKASI
Ali Suavi Sokak No: 1/8-11 06570 Tandoğan/ANKARA
Tel: (0.312) 232 05 65 – 3 Hat * Fax: (0.312) 232 05 70 TÜRK AĞR SANAYİİ VE HİZMET SEKTÖRÜ KAMU İŞVERENLERİ SENDİKASI
Yrd.Doç.Dr. Murat ŞEN
Atatürk Üniversitesi Erzincan Hukuk Fakültesi
İş ve Sosyal Güvenlik Hukuku Anabilim Dalı
Öğretim Üyesi
TÜRKİYE CUMHURİYETİ’NİN ONAYLADIĞI

İŞ ve SOSYAL GÜVENLİK HUKUKU ALANINDAKİ
ÇOK TARAFLI
Ankara - 2003
TÜRK AĞIR SANAYİİ VE HİZMET SEKTÖRÜ
KAMU İŞVERENLERİ SENDİKASI YAYINIDIR. PARASIZDIR.
Yayın No: 41
Yayına Hazırlayan
Ali Rıza ARSLAN
TÜHİS İdari İşler Şefi
Ali Suavi Sokak 1/8-11 06570 Tandoğan /ANKARA

Tel: (0.312) 232 05 65 – 3 Hat . Fax: 232 05 70
II
Sevgili eşim Yasemin ile
Dünya tatlısı Çocuklarım Rumeysa Berrin ve Serra’ya
III
IV
SUNUŞ
Çağdaş iş hukukunun gelişiminde çok taraflı uluslararası sözleşmeler

birden fazla devletin ortak çalışma yoluyla kararlaştırdıkları çalışma yaşamı-
na ilişkin kurallar olduklarından büyük önem taşımaktadır. Türkiye Cumhu-
riyeti Uluslararası Çalışma Örgütü’nün 1932 yılından itibaren üyesi olduğu
için bu Örgütün kabul etmiş olduğu 184 uluslararası çalışma sözleşmesinden
40 tanesini onaylamış; bunun yanı sıra da çok sayıda çok taraflı uluslararası
sözleşmeye imza atmıştır.
Uluslararası sözleşmeyi kabul eden devletler, mevzuatını ve uygula-
masını da sözleşme hükümleriyle uyumlu hale getirmek zorunluluğu altına
girerler. Bu açıdan, onaylanmış çok taraflı uluslararası sözleşmelerin ulusal
planda bağlayıcı bir etki yaratabilmesi, çoğu kere o konuda uyum yasalarının
çıkartılmasına bağlı tutulmaktadır. Avrupa Birliğine uyum süreci içinde de
bu yönde çalışmalar hızlı bir şekilde sürdürülmektedir.
Bu çalışmada, Türkiye Cumhuriyeti’nin İş ve Sosyal Güvenlik Huku-
ku alanında kabul ettiği çok taraflı uluslararası sözleşmeler bir araya getiril-
miş ve sözleşmenin onaylanmasından sonra meydana getirilen değişiklikler
de sözleşme metinlerine işlenmiştir. Söz konusu çalışma ile bu alandaki
mevzuata ulaşma kolaylığı da sağlanmış bulunmaktadır.
Böyle bir projeyi gerçekleştiren Yrd.Doç.Dr. Murat ŞEN’i tebrik eder,
basımını ve dağıtımını üstlenen Türk Ağır Sanayi ve Hizmet Sektörü Kamu
İşverenleri Sendikası (TÜHİS)’nın Yönetim Kurulu Başkan ve Üyeleri ile
Genel Sekreter Ahmet ATEŞ’i de kutlarım.
Ocak 2003 Mehmet Ali ŞAHİN

Devlet Bakanı ve Başbakan Yardımcısı
V
VI
ÖNSÖZ
Modern iş hukukunun oluşum ve gelişiminde devletin işçi-işveren iliş-

kilerine kanun koymak suretiyle müdahalesi ve işçilerle işverenlerin kendi
aralarında birleşerek hareket etmeleri yanında uluslararası girişimlerin de
andlaşma (sözleşme) yapmak suretiyle etkisi söz konusudur. Uluslararası
sözleşmeler, iki taraflı ve çok taraflı uluslararası sözleşmeler olmak üzere
ikili bir ayırıma tabi tutularak ele alınmaktadır. İki taraflı uluslararası söz-
leşmeler sadece o iki ülkeyi ilgilendirdiği halde, çok taraflı olanlar, ona katı-
lan ülkeleri bağlamaktadır. Bu açıdan çok taraflı uluslararası sözleşmeler,
birden fazla devletin ortak çalışma yoluyla kararlaştırdıkları çalışma yaşamı-
na ilişkin kurallar oldukları için büyük önemi haizdir.
Türk İş ve Sosyal Güvenlik Hukuku alanında, birçok ikili sözleşmenin
yanı sıra, uluslararası çalışma sözleşmeleri ve Avrupa sözleşmeleri gibi çok
taraflı uluslararası sözleşmeler imzalanmıştır. Çok taraflı uluslararası söz-
leşmeler, pek çok devleti ilgilendirmesi yönüyle daha büyük bir önem taşı-
makta olup özellikle Uluslararası Çalışma Örgütü (International Labour
Organization-ILO) nün oluşturmuş olduğu çalışma sözleşmeleri, bu alanda
öncelikle belirtilmesi gereken sözleşmelerdendir.
Türkiye Cumhuriyeti Milletler Cemiyeti’ne üye olduğu için otoma-
tikman Uluslararası Çalışma Örgütü’nün de 1932 yılından itibaren üyesi
olmuş ve bu Örgütün 1 Ocak 2002 tarihi itibariyle kabul etmiş olduğu 184
uluslararası çalışma sözleşmesinden 40 tanesini onaylamıştır. Bu sözleşme-
lerin gördüğü onay sayısı ise 7000’dir (ILC 89th Session, 2001, İnternational
Labour Conference 90th Session 2002, Report III, Part 2). Uluslararası Ça-
lışma Örgütünün öngördüğü çalışma sözleşmelerini onaylayan ülkeler, mev-
zuatını ve uygulamasını sözleşme hükümleriyle uyumlu hale getirmek zo-
runluluğu altına girmekte; başka bir ifadeyle, bu sözleşmeleri iç hukuk dü-
zenlerinde uygulama yükümlülüğü altına girmekte ve uluslararası denetime
tabi tutulmayı kabul etmiş olmaktadırlar. Ancak bu zorunluluk onay tarihin-
de değil, onay belgesinin ILO tarafından kaydedildiği tarihten itibaren 12 ay
sonra başlar.
Türk İş ve Sosyal Güvenlik Hukuku alanında ILO sözleşmeleri dışında
da birçok çok taraflı uluslararası sözleşme kabul edilmiş olup; genel olarak,
çok taraflı sözleşmelerin onaylanması, istisnai durumların dışında, Türk
Hukuku açısından doğrudan bağlayıcı bir etki yaratmamaktadır. Oysa usulü-
ne uygun olarak yürürlüğe girmiş olan uluslararası sözleşmeler Türk iç hu-
kukunun bir parçası haline gelir ve öğretide farklı görüşler de bulunmakla
birlikte kanunlar gibi uygulanması gerekir.
VII
Anayasamızın 90. maddesinin birinci fıkrasına göre, “Türkiye Cumhu-
riyeti adına yabancı devletlerle ve milletlerarası kuruluşlarla yapılacak
andlaşmaların onaylanması, Türkiye Büyük Millet Meclisinin onaylamayı
bir kanunla uygun bulmasına bağlı” olduğundan uluslararası sözleşmelerin iç
hukukumuzda etki yapabilmesi için öncelikle bir kanunla kabul edilmesi
gerekmektedir. Aynı maddenin son fıkrası uyarınca da uluslararası
andlaşmalar (sözleşmeler) kanun hükmündedir ve bunlar hakkında anayasa-
ya aykırılık iddiası ile Anayasa Mahkemesine başvurulamaz. Fakat uygula-
mada uluslararası sözleşmeler mahkemeler tarafından ancak destek norm
olarak kabul edilmekte; ulusal planda bağlayıcı bir etki yaratabilmesi de,
çoğu kere o konuda uyum yasalarının çıkartılmasına bağlı tutulmaktadır.
Avrupa Birliğine uyum süreci içinde de bu yönde çalışmalar hızlı bir
şekilde sürdürülmektedir. Örneğin, iş güvencesi alanında “Hizmet İlişkisine
İşveren Tarafından Son Verilmesi Hakkında 158 Sayılı Uluslararası Çalışma
Sözleşmesi” hükümlerinin, 09.08.2002 tarihli 4773 sayılı “İş Kanunu, Sen-
dikalar Kanunu ile Basın Mesleğinde Çalışanlarla Çalıştıranlar Arasındaki
Münasebetlerin Tanzimi Hakkında Kanunda Değişiklik Yapılması Hakkında
Kanun” la (RG. 15.08.2002, S. 24847) iç hukukta uyum yasası çıkarılmış
bulunmaktadır.
Bu proje, İş ve Sosyal Güvenlik Hukuku alanında Türkiye Cumhuriye-
ti tarafından onaylanmış olan çok taraflı uluslararası sözleşmeleri bir araya
getirerek bu alandaki mevzuata ulaşma kolaylığı sağlamak amacıyla hazır-
lanmış olup çalışmada ILO Sözleşmelerinde sözleşmenin onaylanmasından
sonra meydana getirilen değişiklikler göz önünde bulundurulmuş, değişiklik-
ler ilgili sözleşme metinlerine işlenmiş ve ayrıca yürürlükten kalkan sözleş-
meler de belirtilmiştir.
Çalışmada, kullanıcıya kolaylık sağlaması açısından ilkin “sözleşme
adı”na göre, sonra da “sözleşme numarası”na göre bir “içindekiler tablosu”
oluşturulmuştur.
Böyle bir projenin gerçekleştirilmesinde yardımlarını esirgemeyen Sa-
yın Hocam Prof.Dr. Tankut CENTEL ile meslektaşım Sayın Yrd.Doç.Dr.
Ahmet Cemal RUHİ’ye ve basımı üstlenen Türk Ağır Sanayi ve Hizmet
Sektörü Kamu İşverenleri Sendikası (TÜHİS) Yönetim Kurulu Başkan ve
Üyeleri ile Genel Sekreteri Sayın Ahmet ATEŞ’e en içten teşekkürlerimi
sunarım.
Ocak 2003 Yrd. Doç.Dr. Murat ŞEN
VIII
İÇİNDEKİLER
(Alfabetik Sıralamaya Göre)
Asgari Ücret Tespit Usulleri İhdası Hakkında 26 Sayılı Uluslararası

Çalışma Sözleşmesi .................................................................................... 1
Avrupa Sosyal Güvenlik Sözleşmesi .......................................................... 5
Avrupa Sosyal Güvenlik Sözleşmesinin Uygulanmasına İlişkin Ek
Anlaşma ...................................................................................................... 81
Avrupa Sosyal Şartı .................................................................................... 181
Bir Kamu Makamı Tarafından Yapılan Sözleşmelere Konulacak
Çalışma Şartları Hakkında 94 Sayılı Uluslararası Çalışma Sözleşmesi ..... 201
Cebri Çalıştırmanın İlgası Hakkında 105 Sayılı Uluslararası Çalışma
Sözleşmesi .................................................................................................. 209
Cebri veya Mecburi Çalıştırma Hakkında 29 Sayılı Uluslararası
Çocukların ve Gençlerin Sanayide İşe Elverişlilikleri Yönünden
Sağlık Muayenesine Tabi Tutulmaları Hakkında 77 Sayılı
Uluslararası Çalışma Sözleşmesi ................................................................ 225
Deniz İşlerinde Çalıştırılacak Çocukların Asgari Yaş Haddinin
Tespiti Hakkında 58 Sayılı Uluslararası Çalışma Sözleşmesi .................... 233
Eşit Değerde İş İçin Erkek ve Kadın İşçiler Arasında Ücret Eşitliği
Hakkında 100 Sayılı Uluslararası Çalışma Sözleşmesi .............................. 237
Göçmen İşçinin Hukuki Statüsüne İlişkin Avrupa Sözleşmesi .................. 243
Her Nevi Maden Ocaklarında Yeraltı İşlerinde Kadınların
Çalıştırılmaması Hakkında 45 Sayılı Uluslararası Çalışma
Sözleşmesi .................................................................................................. 259
Hizmet İlişkisine İşveren Tarafından Son Verilmesi Hakkında 158
Sayılı Uluslararası Çalışma Sözleşmesi...................................................... 263
İnsan Kaynaklarının Değerlendirilmesinde Mesleki Eğitim ve
Yönlendirmenin Yeri Hakkında 142 Sayılı Uluslararası Çalışma
Sözleşmesi .................................................................................................. 271
XI
İstihdam Politikasiyle İlgili 122 Sayılı Uluslararası Çalışma
Sözleşmesi .................................................................................................. 275
İstihdama Kabulde Asgari Yaş Hakkında 138 Sayılı Uluslararası
İş ve İşçi Bulma Servisi Kurulması Hakkında 88 Sayılı Uluslararası
İş ve Meslek Bakımından Ayırım Hakkındaki 111 Sayılı Uluslararası
İşçilerin İyonizan Radyasyonlara Karşı Korunması Hakkında 115
İşletmelerde İşçi Temsilcilerinin Korunması ve Onlara Sağlanacak
Kolaylıklar Hakkında 135 Sayılı Uluslararası Çalışma Sözleşmesi ........... 307
İşsizlik Hakkında 2 Sayılı Uluslararası Çalışma Sözleşmesi...................... 311
Kamu Hizmetinde Örgütlenme Hakkının Korunması ve İstihdam
Koşullarının Belirlenmesi Yöntemleri Hakkında 151 Sayılı
Kötü Şartlardaki Çocuk İşçiliğinin Yasaklanması ve Ortadan
Kaldırılmasına İlişkin 182 Sayılı Acil Önlemler Sözleşmesi ..................... 321
Makinaların Gerekli Korunma Tertibatı ile Teçhizi Hakkında 119
Mesleki Hastalıkların Tazmini Hakkında 42 Sayılı Uluslararası
Milletlerarası Nakliyat İşlerinde Çalışan İşçilerin Sosyal Güvenliğine
Mütedair Avrupa Sözleşmesi...................................................................... .341
Örgütlenme ve Toplu Görüşme Hakkı Prensiplerinin Uygulanması
Hakkında 98 Sayılı Uluslararası Çalışma Sözleşmesi ................................ .353
Sakatların Mesleki Rehabilitasyonu ve İstihdamı Hakkında 159 sayılı
Sanayi İşyerlerine Alınacak Çocukların Asgari Yaş Sınırının
Belirlenmesi Hakkında 59 Sayılı Uluslararası Çalışma Sözleşmesi........... 365
Sanayi ve Ticarette İş Teftişi Hakkında 81 Sayılı Uluslararası
Sendika Özgürlüğü ve Örgütlenme Hakkının Korunması Hakkında
87 Sayılı Uluslararası Çalışma Sözleşmesi................................................. 383
XII
Sınai Müesseselerde Hafta Tatili Yapılması Hakkında 14 Sayılı
Son Maddelerin Değiştirilmesi Hakkında 80 Sayılı Uluslararası
Sosyal Güvenliğin Asgari Normları Hakkında 102 Sayılı Uluslararası
Tarım İşçilerinin Dernek Kurma ve Birleşme Hakları Hakkında 11
Tarımda Asgari Ücret Tesbiti Usulleri Hakkında 99 Sayılı
Tek İşçinin Taşıyabileceği Yükün Azami Ağırlığı Hakkında 127
Trimci ve Ateşçi Sıfatiyle Gemilerde İşe Alınacakların Asgarî
Yaşının Tespiti Hakkında 15 Sayılı Uluslararası Çalışma Sözleşmesi....... 449
Uluslararası Çalışma Normları Uygulamasının Geliştirilmesinde
Üçlü Danışma Hakkında 144 Sayılı Uluslararası Çalışma Sözleşmesi ...... 453
Uluslararası Çalışma Teşkilatı Anasözleşmesinde Yapılan Değişiklik
Hakkındaki Belge ....................................................................................... .457
Ücretin Korunması Hakkında 95 Sayılı Uluslararası Çalışma
Sözleşmesi .................................................................................................. 459
Ücretli İşbulma Büroları Hakkında 34 Sayılı Uluslar arası Çalışma
Sözleşmesi .................................................................................................. 467
Ücretli İşbulma Büroları Hakkında 96 Sayılı Uluslararası Çalışma
Sözleşmesi .................................................................................................. . 471
Vatandaşlarla Vatandaş Olmayan Kimselere Sosyal Güvenlik
Konusunda Eşit Muamele Yapılması Hakkında 118 Sayılı
Uluslararası Çalışma Sözleşmesi ................................................................ . 479
Yeraltı Madenlerinde İşe Alınmada Asgari Yaş Hakkında 123 Sayılı
Uluslararası Çalışma Sözleşmesi ................................................................ . 487
XIII
İÇİNDEKİLER
(Sözleşme Numarasına Göre)
İşsizlik Hakkında 2 Sayılı Uluslararası Çalışma Sözleşmesi...................... 311

Tarım İşçilerinin Dernek Kurma ve Birleşme Hakları Hakkında 11
Sınai Müesseselerde Hafta Tatili Yapılması Hakkında 14 Sayılı
Trimci ve Ateşçi Sıfatiyle Gemilerde İşe Alınacakların Asgarî
Yaşının Tespiti Hakkında 15 Sayılı Uluslararası Çalışma
Sözleşmesi .................................................................................................. 449
Asgari Ücret Tespit Usulleri İhdası Hakkında 26 Sayılı
Cebri veya Mecburi Çalıştırma Hakkında 29 Sayılı Uluslararası
Sözleşmesi .................................................................................................. 467
Mesleki Hastalıkların Tazmini Hakkında 42 Sayılı Uluslararası
Her Nevi Maden Ocaklarında Yeraltı İşlerinde Kadınların
Çalıştırılmaması Hakkında 45 sayılı Uluslararası Çalışma
Sözleşmesi .................................................................................................. 259
Deniz İşlerinde Çalıştırılacak Çocukların Asgari Yaş Haddinin
Tespiti Hakkında 58 Sayılı Uluslararası Çalışma Sözleşmesi .................... 233
Sanayi İşyerlerine Alınacak Çocukların Asgari Yaş Sınırının
Belirlenmesi Hakkında 59 Sayılı Uluslararası Çalışma Sözleşmesi........... 365
Çocukların ve Gençlerin Sanayide İşe Elverişlilikleri Yönünden
Sağlık Muayenesine Tabi Tutulmaları Hakkında 77 Sayılı
Sanayi ve Ticarette İş Teftişi Hakkında 81 Sayılı Uluslararası
XIV
Sendika Özgürlüğü ve Örgütlenme Hakkının Korunması Hakkında
87 Sayılı Uluslararası Çalışma Sözleşmesi................................................. 383
İş ve İşçi Bulma Servisi Kurulması Hakkında 88 Sayılı
Bir Kamu Makamı Tarafından Yapılan Sözleşmelere Konulacak
Çalışma Şartları Hakkında 94 Sayılı Uluslararası Çalışma
Sözleşmesi .................................................................................................. 201
Ücretin Korunması Hakkında 95 Sayılı Uluslararası Çalışma
Sözleşmesi .................................................................................................. 459
Sözleşmesi .................................................................................................. 471
Örgütlenme ve Toplu Görüşme Hakkı Prensiplerinin Uygulanması
Hakkında 98 Sayılı Uluslararası Çalışma Sözleşmesi ................................ 353
Tarımda Asgari Ücret Tesbiti Usulleri Hakkında 99 Sayılı
Eşit Değerde İş İçin Erkek ve Kadın İşçiler Arasında Ücret Eşitliği
Hakkında 100 Sayılı Uluslararası Çalışma Sözleşmesi .............................. 237
Sosyal Güvenliğin Asgari Normları Hakkında 102 Sayılı
Cebri Çalıştırmanın İlgası Hakkında 105 Sayılı Uluslararası
İş ve Meslek Bakımından Ayırım Hakkındaki 111 Sayılı
İşçilerin İyonizan Radyasyonlara Karşı Korunması Hakkında 115
Vatandaşlarla Vatandaş Olmayan Kimselere Sosyal Güvenlik
Konusunda Eşit Muamele Yapılması Hakkında 118 Sayılı
Makinaların Gerekli Korunma Tertibatı İle Teçhizi Hakkında 119
İstihdam Politikasiyle İlgili 122 Sayılı Uluslararası Çalışma
Sözleşmesi ................................................................................................. 275
XV
Yeraltı Madenlerinde İşe Alınmada Asgari Yaş Hakkında 123
Tek İşçinin Taşıyabileceği Yükün Azami Ağırlığı Hakkında 127
İşletmelerde İşçi Temsilcilerinin Korunması ve Onlara Sağlanacak
Kolaylıklar Hakkında 135 Sayılı Uluslararası Çalışma Sözleşmesi ........... 307
İstihdama Kabulde Asgari Yaş Hakkında 138 Sayılı Uluslararası
İnsan Kaynaklarının Değerlendirilmesinde Mesleki Eğitim ve
Yönlendirmenin Yeri Hakkında 142 Sayılı Uluslararası Çalışma
Sözleşmesi .................................................................................................. 271
Uluslararası Çalışma Normları Uygulamasının Geliştirilmesinde
Üçlü Danışma Hakkında 144 Sayılı Uluslararası Çalışma
Sözleşmesi .................................................................................................. 457
Kamu Hizmetinde Örgütlenme Hakkının Korunması ve İstihdam
Koşullarının Belirlenmesi Yöntemleri Hakkında 151 Sayılı
Hizmet İlişkisine İşveren Tarafından Son Verilmesi Hakkında 158
Sakatların Mesleki Rehabilitasyonu ve İstihdamı Hakkında 159
sayılı Uluslararası Çalışma Sözleşmesi ...................................................... 359
Kötü Şartlardaki Çocuk İşçiliğinin Yasaklanması ve Ortadan
Kaldırılmasına İlişkin 182 Sayılı Acil Önlemler Sözleşmesi ..................... 321
Avrupa Sosyal Güvenlik Sözleşmesi .......................................................... ...5
Avrupa Sosyal Güvenlik Sözleşmesinin uygulanmasına ilişkin ek
anlaşma ....................................................................................................... ..81
Avrupa Sosyal Şartı .................................................................................... 181
Göçmen İşçinin Hukuki Statüsüne İlişkin Avrupa Sözleşmesi .................. 243
Milletlerarası Nakliyat İşlerinde Çalışan İşçilerin Sosyal
Güvenliğine Mütedair Avrupa Sözleşmesi ................................................. 341
Uluslararası Çalışma Teşkilatı Anasözleşmesinde Yapılan
Değişiklik Hakkındaki Belge...................................................................... 457
XVI
ASGARİ ÜCRET TESPİT USULLERİ İHDASI HAKKINDA 26
SAYILI ULUSLARARASI ÇALIŞMA SÖZLEŞMESİ (*)
Milletlerarası Çalışma Teşkilâtı Yönetim Kurulu tarafından Cenevre’ye

davet edilerek orada 30 Mayıs 1928 tarihinde onbirinci toplantısını yapan
Milletlerarası Çalışma Teşkilâtı Genel Konferansı,
Toplantı gündeminin birinci maddesini teşkil eden asgarî ücret tesbit u-
sulleri ihdasına dair muhtelif tekliflerin kabulünü ve,
Bu tekliflerin bir Milletlerarası Sözleşme şeklini almasını kararlaştırdık-
tan sonra,
Bin dokuz yüz yirmi sekiz yılı Haziran ayının işbu onaltıncı günü, Millet-
lerarası Çalışma Teşkilâtı Statüsü hükümlerine uygun olarak, Milletlerarası
Çalışma Teşkilâtı Üyelerince onaylanmak üzere, asgarî ücret tesbit usulleri
ihdasına dair 1928 tarihli Sözleşme şeklinde adlandırılacak olan aşağıdaki
Sözleşmeyi kabul eder.
Madde 1
1. Milletlerarası Çalışma Teşkilâtının bu Sözleşmeyi onaylayan her üye
devleti, toplu sözleşme yoluyla veya başka bir yolla etkili bir ücret tesbiti
usulünün bulunmadığı veya o ücretlerin istisnai şekilde düşük olduğu işlerde
veya işlerin bölümlerinde (özellikle evde yapılan işlerde) asgarî ücret tespiti-
ne imkân veren usulleri ihdas veya muhafazayı taahhüt eder.
2. Bu Sözleşme uyarınca “İşler” deyimi imâlat ve ticaret işlerini kapsar.
Madde 2
Bu Sözleşmeyi onaylayan bir Üye belirli bir iş veya işin bölümü için,
varsa söz konusu iş veya işin bölümüyle ilgili işveren ve işçi teşekküllerine
danıştıktan sonra 1 inci maddede öngörülen asgarî ücretlerin tesbit usulleri-
nin hangi işlere veya işlerin bölümlerine ve özellikle evde yapılan işlerin
veya bölümlerinin hangilerine uygulanacağına karar vermekte serbesttir.
*
Bu Sözleşme’nin onaylanması, 25.06.1973 tarihli ve 1769 sayılı Asgari Ücret Tesbit
Usulleri İhdası hakkında 26 sayılı Milletlerarası Çalışma Sözleşmesinin Onaylanmasının
Uygun Bulunduğuna Dair Kanun’la (RG. 03.07.1973, S. 14583); ve uygulanması da,
31.05.1963 tarihli ve 244 sayılı Kanunun 2 ve 3 üncü maddelerine göre, 01.07.1974 tarihli
ve 7/8585 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı’yla (RG. 02.09.1974 S. 14994; Düstur V. Tertip,
C. 13/3, s. 2563-2566) kabul edilmiştir.
26 Sayılı Uluslararası Çalışma Sözleşmesi
Madde 3
1. Sözleşmeyi onaylayan her Üye, asgarî ücretlerin tesbit usullerini ve
bunların uygulama şekillerini tayinde serbesttir.
2. Ancak;
1) Bir işe veya işin belirli bir bölümüne asgarî ücret tesbit usullerinin uy-
gulanmasından önce, ilgili işveren ve işçi temsilcilerine, varsa onlara ait
teşekküllerin temsilcileri de dahil olmak üzere, yetkili makam tarafından
meslekleri veya görevleri itibariyle kendilerine başvurulması uygun görülen
vasıfta bütün kimselere danışılacaktır.
2) İlgili işveren ve işçiler millî mevzuatın tayin edeceği şekilde ve ölçüde
fakat her halde eşit sayıda ve şartlarla asgarî ücret tesbit usullerinin uygu-
lanmasına katılacaklardır.
3) Tesbit edilen asgarî ücretlere, ilgili işveren ve işçiler uymak zorunda
olacak, gerek ferdi anlaşmayla gerekse, yetkili makamın genel veya özel izni
hariç, toplu sözleşmeyle, bir indirme yapamıyacaklardır.
Madde 4
1. Sözleşmeyi onaylayan her üye, bir yandan ilgili işveren ve işçilerin yü-
rürlükteki asgarî ücretlerden haberdar olması ve öte yandan fiilen ödenen
ücretlerin uygulanacak asgarî miktarların altına düşmemesi için, bir kontrol
ve müeyyide sistemi ihdas etmek suretiyle gerekli tedbirleri alacaktır.
2. Her işçi, uygulanması gereken asgarî ücret miktarlarının altında bir üc-
ret ödenmesi halinde millî mevzuatla tespit edilecek bir süre içersinde, mah-
keme veya diğer kanunî bir yolla kendisine borçlu kalınan meblağı talep
hakkına sahip olacaktır.
Madde 5
Sözleşmeyi onaylayan her üye, her yıl Milletlerarası Çalışma Bürosuna,
asgarî ücret tespit usullerinin uygulandığı işlerin veya işlerin bölümlerinin
bir listesini ihtiva eden ve bu usullerin uygulama şekil ve sonuçlarını gösterir
genel bir rapor verecektir. Bu rapor, asgarî ücret tespit usul ve şekillerine
tabi işçilerin yaklaşık olarak adedini, tespit edilen asgarî ücretin miktarlarını
ve icabında asgarî ücretle ilgili en önemli tedbirleri kısaca belirtecektir.
Madde 6
Bu Sözleşmenin Milletlerarası Çalışma Teşkilâtı Statüsünde öngörülen
şartlar içinde resmen onaylandığına dair belgeler Milletlerarası Çalışma Bü-
rosu Genel Müdürüne gönderilecek ve onun tarafından tescil edilecektir.
2
Madde 7
1. Bu Sözleşme ancak onaylama belgeleri Milletlerarası Çalışma Bürosu
tarafından tescil edilmiş olan Milletlerarası Çalışma Teşkilâtı Üyelerini bağ-
layacaktır.
2. Bu Sözleşme, iki üyenin onaylama belgesi Genel Müdür tarafından
tescil edildiği tarihten on iki ay sonra yürürlüğe girecektir.
3. Daha sonra bu sözleşme, onu onaylayan her üye için onaylama belgesi
Madde 8
Milletlerarası Çalışma Teşkilâtının iki üyesinin onaylama belgeleri Mil-
letlerarası Çalışma Bürosunda tescil edilmesini müteakip, Milletlerarası Ça-
lışma Bürosu Genel Müdürü, keyfiyeti Milletlerarası Çalışma Teşkilâtının
bütün Üyelerine tebliğ edecektir. Genel Müdür Teşkilâtın bütün diğer üyeleri
tarafından daha sonra bildirilmiş olan onaylamalara ait tesciller için de aynı
şekilde tebliğat yapacaktır.
Madde 9
1. Bu Sözleşmeyi onaylayan her üye, onu ilk yürürlüğe giriş tarihinden i-
tibaren on yıllık bir devre geçtikten sonra, Milletlerarası Çalışma Bürosu
Genel Müdürüne göndereceği ve onun tescil edeceği bir ihbarname ile fes-
hedebilir. Fesih, Milletlerarası Çalışma Bürosunda tescilden ancak bir yıl
sonra muteber olur.
2. Bu Sözleşmeyi onaylamış olup da, ona bundan evvelki paragrafta sözü
edilen on yıllık devrenin bitiminden itibaren bir yıl zarfında bu maddede
öngörüldüğü şekilde feshetme ihtiyarını kullanmayan her üye, yeniden beş
yıllık bir müddet için bağlanmış olacak ve bundan sonra bu Sözleşmeyi her
beş yıllık devre bitince bu maddede öngörülen şartlar içinde feshedebilecek-
tir.
Madde 10
Milletlerarası Çalışma Bürosu Yönetim Kurulu, lüzum gördükçe işbu
Sözleşmenin uygulanması hakkında Genel Konferansa bir rapor sunacak ve
Sözleşmenin tamamen veya kısmen değiştirilmesi konusunun Konferans
gündemine alınması gerekip gerekmediğini inceleyecektir.
Madde 11
Bu Sözleşmenin Fransızca ve İngilizce metinleri aynı şekilde muteberdir.
3
4
AVRUPA SOSYAL GÜVENLİK SÖZLEŞMESİ (*)
Bu Sözleşmeyi imza eden Avrupa Konseyi üyesi Devletler:

Avrupa Konseyinin amacının, özellikle üyelerin sosyal gelişmelerini ko-
laylaştırmak gayesiyle, aralarında daha sıkı bir birliğin kurulmasını gerçek-
leştirmek olduğunu gözönünde bulundurarak;
Sosyal güvenlik mevzuatı arasındaki çok taraflı uyuşumun bu amacın
gerçekleşmesini sağlayacak araçlardan biri olduğunu nazara alarak;
16 Nisan 1964 tarihinde imzaya açılmış bulunan Avrupa Sosyal Güvenlik
Kodu’nun 73. maddesi hükmüne göre, bu Kod’u imzalayan tarafların yaban-
cılar ile göçmen işçilerin, sosyal güvenlikleri bakımından, özellikle, kendi
vatandaşlarıyle eşit muamele görmeleri ve kazanılmış haklarla kazanılmakta
olan hakların muhafazasına ilişkin sorunları düzenleyen özel bir sözleşme
yapılması için çaba harcadıklarını gözönünde bulundurarak;
Âkit Taraflardan her birinin sosyal güvenlik mevzuatına göre Âkit Taraf-
ların vatandaşlariyle mültecilere ve vatansız kimselere eşit muamele yapıl-
ması prensibini, korunan kimselerin Âkit Tarafların ülkeleri arasında yer
değiştirmiş olmalarına rağmen, sosyal güvenlik mevzuatı ile sağlanan yar-
dımlardan yararlanma hakkını muhafaza edeceklerine dair olan prensibi ve
yalnız Avrupa Sosyal Şartının bazı hükümlerini değil, Milletlerarası Çalışma
Örgütünce düzenlenen bir çok sözleşmelerin temelini teşkil eden prensipleri
de teyit ederek;
Aşağıdaki hususlarda anlaşmaya varmışlardır.
BÖLÜM 1
Genel Hükümler
Madde 1
Bu Sözleşmenin uygulanmasında:
(a) “Âkit Taraf” terimi, 75. maddenin 1. paragrafı veya 77. madde hü-
kümlerine göre, bir onaylama, kabul veya katılma belgesi tevdi etmiş olan
*
Bu Sözleşme’nin onaylanması, 13.07.1976 tarihli ve 2023 sayılı Avrupa Sosyal Güvenlik
Sözleşmesinin Uygun Bulunduğuna Dair Kanun’la (RG. 23.07.1976, S. 3260); ve uygu-
lanması da Dışişleri Bakanlığı’nın 02.08.1976 tarihli ve 705-302-ESSD/1014 sayılı yazısı
üzerine, 31.05.1963 tarihli ve 244 sayılı Kanunun 3 üncü ve 5 inci maddelerine göre,
31.08.1976 tarihli ve 7/12537 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı’yla (RG. 21.02.1977, S.
15857; Düstur V. Tertip, C. 16/1, s. 51-187) kabul edilmiştir.
Avrupa Sosyal Güvenlik Sözleşmesi
herhangi bir Devlet anlamına gelir.

(b) “Âkit Taraflardan birinin ülkesi” ve “Âkit Taraflardan birinin vatan-
daşı” terimleri, 1 numaralı Ek’te tanımlanmıştır; Âkit Taraflardan her biri,
81. maddenin 1. paragrafı hükmüne göre, 1 numaralı Ek’te yapılacak her-
hangi bir değişikliği bildirmekle yükümlüdür.
(c) “Mevzuat” terimi, bu Sözleşmenin yürürlüğe girdiği tarihte Âkit Ta-
raflardan birine ait ülkenin her yanında veya bir kısmında yürürlükte bulu-
nan veya sonradan yürürlüğe girecek olan ve 2. maddenin 1. ve 2. paragraf-
larında belirtilen sosyal güvenlik dalları ve rejimleriyle ilgili bulunan kanun-
lar ve tüzükler ile diğer kanunî hükümler anlamına gelir.
(d) “Sosyal Güvenlik Sözleşmesi” terimi, 2. maddenin 1. ve 2. paragrafla-
rında belirtilen sosyal güvenlik dallarının ve rejimlerinin tamamını veya bir
kısmını kapsayan ve sosyal güvenlik alanında münhasıran iki veya daha
fazla Âkit Tarafı bağlayan veya sonradan bağlayabilecek olan iki veya çok
taraflı herhangi bir Sözleşme ile en az iki Âkit Tarafı ve bir veya birden fazla
Devleti bağlayan veya sonradan bağlayabilecek olan iki veya çok taraflı
sözleşme ve bu Sözleşmelere uygun olarak yapılan her türlü anlaşmalar an-
lamına gelir.
(e) “Yetkili Makam” terimi, Âkit Taraflardan her birine ait ülkenin her
yanında veya bir kısmında yürürlükte bulunan sosyal güvenlik rejimlerinin
uygulanmasından sorumlu bulunan Bakan, Bakanlar veya diğer muadil ma-
kam anlamına gelir.
(f) “Kurum” terimi, Âkit Taraflardan her birinin mevzuatının tamamını
veya bir kısmını uygulamakla görevli bulunan kuruluş veya makam anlamı-
na gelir.
g) “Yetkili Kurum” terimi:
i) Bir sosyal sigorta rejimi söz konusu ise, ya ilgili kimsenin yardım iste-
ğinde bulunduğu zaman sigortalı olarak bağlı olduğu kurum, veya, bir kuru-
mun bulunduğu Âkit Taraf ülkesinde ikamet ettiği takdirde, bu kurumdan
yardım istemeye hak kazanmış veya hak kazanacak ise o kurum, veyahut
ilgili Âkit Tarafın yetkili makamı tarafından tayin edilen kurum;
ii) Bir sosyal sigorta rejiminden başka bir rejim veya aile yardımları si-
gortası söz konusu olduğunda, ilgili Âkit Tarafın yetkili makamınca tayin
edilen kurum;
iii) 2. maddenin 1. paragrafında belirtilen yardımların yapılmasından iş-
verenin sorumlu olduğuna ilişkin bir rejim söz konusu ise, ya işveren veya
işverenin işçilerini sigorta ettirdiği müessese, bu olmadığı takdirde de, ilgili
Âkit Tarafın yetkili makamınca tayin edilen kuruluş veya makam;
6
anlamına gelir.
h) “Yetkili Devlet” terimi, ülkesinde yetkili kurumun bulunduğu Âkit Ta-
raf anlamına gelir.
i) “İkametgâh”, kanunî ikametgâh demektir.
j) “Geçici ikamet yeri” terimi, geçici olarak oturma anlamına gelir.
k) “İkametgâhın bulunduğu yerdeki kurum” terimi, uyguladığı Âkit Taraf
mevzuatına göre, ikamet edilen yerde söz konusu olan yardımları sağlamak
yetkisi verilmiş bulunan kurum, bu yerde böyle bir kurum yoksa, ilgili Âkit
Tarafın yetkili makamınca tayin edilen kurum anlamına gelir.
l) “Geçici olarak ikamet edilen yerdeki kurum” terimi, uyguladığı Âkit
Taraf mevzuatına göre geçici olarak ikamet edilen yerde söz konusu olan
yardımları sağlamak yetkisi verilmiş bulunan kurum, bu yerde böyle bir
kurum yoksa, ilgili Âkit Tarafın yetkili makamınca tayin edilen kurum an-
lamına gelir.
m) “İşçi” terimi, bu Sözleşmede aksine sarahat yoksa, ilgili Âkit Tarafın
mevzuatına göre, bir işveren tarafından çalıştırılan veya kendi hesabına çalı-
şan veyahut bu kimse gibi işlem gören kimse anlamına gelir.
n) “Hudut işçisi” terimi, bir Âkit Tarafın ülkesinde çalışan ve diğer bir
Âkit Tarafın ülkesinde ikamet eden ve ikamet ettiği ülkeye, prensip olarak
her gün veya enaz haftada bir dönen bir işçi anlamına gelir. Şu kadarki:
i) Fransa ile Fransa’ya hududu bulunan ülkeler arasındaki ilişkiler bakı-
mından, ilgili kimsenin hudut işçisi sayılabilmesi için, çalıştığı bölge ile
ikamet ettiği bölge, prensip olarak, müşterek hududtan her iki yönde yirmi
kilometre uzak olmalıdır.
ii) Âkit Taraflardan birinin ülkesinde normal işvereni olan bir müessese
tarafından çalıştırılan bir hudut işçisi, bu müessese tarafından, hudut alanının
dışında ya aynı Âkit Taraf ülkesinde veya diğer bir Âkit Taraf ülkesinde
çalışmak üzere, dört ayı geçmiyeceği tahmin edilen bir süre için gönderildiği
takdirde, bu işçi, bu çalışması sırasında, dört ayı geçmeyen bir süre için hu-
dut işçisi olma statüsünü muhafaza eder.
o) “Mülteci” terimi, coğrafi bir sınır tanımaksızın, Cenevre’de 28 Tem-
muz 1951 tarihinde imzalanan Mülteciler Statüsüne ilişkin Sözleşmenin 1.
maddesinin A bölümünde ve Mülteciler Statüsü hakkındaki 31 Ocak 1967
tarihli Protokolun 1. maddesinin 2. paragrafında mülteciye ne anlam veril-
mişse, o kimse anlamına gelir.
p) “Vatansız kişi” terimi, 28 Eylül 1954 tarihinde New York’ta düzenle-
nen Vatansız Kişilerin Statüsüne ilişkin Sözleşmenin 1. maddesinde verilen
7
anlamı taşır.
q) “Aile fertleri” terimi, yardımları yapmakla yükümlü bulunan kurumun
uyguladığı mevzuata, veya 21. maddenin 1. paragrafının (a) ve (c) bentleri
ile 24. maddenin 6. paragrafında belirtilen hallerde ülkesinde ikamet ettikleri
Âkit Tarafın mevzuatına göre, aile ferdi olarak tanımlanan veya öyle kabul
edilen veyahut ev halkı olarak saptanan kimseler anlamına gelir. Şu kadarki,
bu mevzuata göre, yalnız ilgili kimse ile beraber oturanların aile ferdi veya
ev halkı olarak kabul edilmiş olması halinde, bu kimselerin geçimi esas iti-
bariyle ilgili kimse tarafından sağlanıyorsa, bu şart yerine getirilmiş sayılır.
r) “Hak sahipleri” terimi, yardımlar hangi mevzuata göre yapılıyorsa o
mevzuata göre, hak sahibi olarak tanımlanan veya öyle kabul edilen kimseler
anlamına gelir. Şu kadarki, bu mevzuata göre, yalnız ölen kimse ile beraber
oturanların hak sahibi olarak kabul edilmesi halinde, ilgili kimselerin geçim-
lerin esas itibariyle, ölen kimse tarafından sağlanmış ise, bu şart yerine geti-
rilmiş sayılır.
s) “Sigortalılık süreleri” terimi, hangi mevzuata göre geçmişse, o mevzu-
ata göre sigortalılık süresi olarak tanımlanan veya öyle tanınan prim ödeme
süreleri, çalışma süreleri, mesleki faaliyet süreleri veya ikamet süreleri veya-
hut, bu mevzuata göre sigortalılık süresine muadil süre olarak kabul edildik-
leri ölçüde, diğer bütün süreler anlamına gelir.
t) “Çalışma süreleri” ve “mesleki faaliyet süreleri” terimleri, hangi mev-
zuata göre geçmişse o mevzuata göre çalışma süresi veya mesleki faaliyet
süresi olarak tanımlanan veya tanınan sürelerle bu mevzuata göre çalışma
veya mesleki faaliyet sürelerine muadil süreler olarak kabul edildikleri ölçü-
de diğer süreler anlamına gelir.
u) “İkamet süreleri” terimi, hangi mevzuata göre geçmişse o mevzuata
göre tanımlanan ve öyle tanınan ikamet süreleri anlamına gelir.
v) “Yardımlar”, “Aylıklar” ve “gelirler” terimleri, bu Sözleşmede aksine
sarahat yoksa, kamu fonlarından sağlanan bütün ek ödemeler ile her türlü
zamları, yeniden değerlendirme ve ek ödenekleri de içine alan bütün yardım-
lar, aylıklar ve gelirlerle kazanma gücünün idamesi veya artırılması amacıyle
yapılan yardımlar, aylıklar yerine yapılan toptan ödemeler ve uygulanan
yerlerde, primlerin iadesi suretiyle yapılan ödemeler anlamına gelir.
w) “Aile ödenekleri” terimi, çocukların sayısına ve yaşına göre yapılan
peryodik ödemeler şeklindeki para yardımları “aile yardımları” terimi de
açık ve kesin olarak II numaralı Ek’in dışında bırakılan özel doğum ödeneği
müstesna, ailenin geçim masraflarındaki dengeyi sağlamak amaciyle yapılan
aynî yardımlar ile para yardımları anlamına gelir.
8
x) “Ölüm ödeneği” terimi, ölüm halinde yapılan ve bu maddenin (v) ben-

dinde belirtilen maktu yardım dışında kalan her türlü toptan ödeme anlamına
gelir.
y) “Primli” terimi yapılması, korunan kimseler veya işverenleri tarafın-
dan doğrudan doğruya malî katkıda bulunulması veya bir staj süresinin ta-
mamlanması şartına bağlı olan yardımlar ile bu yardımların yapılmasını sağ-
layan mevzuat veya rejimler hakkında uygulanır. Yapılması korunan kimse-
lerin veya işverenlerinin doğrudan doğruya malî katkıda bulunmaları veya
bir staj süresinin tamamlanması şartına bağlı olmayan yardımlar ise münha-
sıran bu yardımların yapılmasını sağlayan mevzuat ve rejimlere “primsiz
rejim” adı verilir.
z) “Geçici hükümlere göre yapılan yardımlar” terimi, uygulanan mevzua-
tın yürürlüğe girdiği tarihte belirli bir yaşın üstünde bulunan kimselere yapı-
lan yardımlar veya bir Âkit Taraf ülkesinin o günkü hudutları dışında mey-
dana gelen olaylar veya tamamlanmış bulunan süreler nazara alınmak sure-
tiyle geçici olarak yapılan yardımlar anlamına gelir.
Madde 2
1. Bu Sözleşme, sosyal güvenliğin aşağıda belirtilen dallarıyle ilgili bütün
mevzuat hakkında uygulanır:
(a) Hastalık ve analık yardımları;
(b) Malûllük yardımları;
(c) Yaşlılık yardımları;
(d) Ölüm yardımları;
(e) İşkazalarıyle meslek hastalıkları halinde yapılan yardımlar;
(f) Ölüm ödenekleri;
(g) İşsizlik yardımları;
(h) Aile yardımları.
2. Bu Sözleşme, yukarıdaki paragrafta belirtilen yardımların işverenler ta-
rafından yapılmasını zorunlu kılan rejimler de dahil olmak üzere, primli veya
primsiz bütün genel ve özel sosyal güvenlik rejimleri hakkında uygulanır. Bu
Sözleşmenin, toplu sözleşmelerle kurulan ve kamu yetkililerinin karariyle
uyulması zorunlu hale getirilen rejimlere hangi şartlar altında uygulanacağı,
mümkün mertebe, iki veya daha fazla Âkit Taraf arasında yapılan iki veya
çok taraflı anlaşmalarla tespit edilir.
3. Gemi adamlarıyle ilgili rejimlerde bu Sözleşmenin III. Bölümü hü-
kümleri, bu Sözleşmenin uygulanmasında işveren olarak kabul edilen gemi
9
sahiplerinin yükümlülüklerine ilişkin hiç bir Âkit Taraf mevzuatını

etkilemez.
4. Bu Sözleşme sosyal ve tıbbî yardım rejimleri ile harpten ve sonuçla-
rından zarar görenlere yapılan yardımlara ilişkin rejimler hakkında uygu-
lanmadığı gibi, Devlet memurları ile Devlet memuru gibi işlem görenlerin
tabi bulundukları özel rejimler hakkında da uygulanmaz.
5. Bu Sözleşme, Âkit Taraflardan biri ile diğer bir veya birden fazla Dev-
let arasında yapılmış olan sosyal güvenlik sözleşmesinin yürürlüğe konması-
na ilişkin mevzuat hakkında uygulanmaz.
Madde 3
1. Âkit Taraflardan her birinin 2. maddenin 1. ve 2. paragraflarında belir-
tilen mevzuat ve rejimleri II numaralı Ek’te gösterilir.
2. Âkit Taraflardan her biri, 81. maddenin 1. paragrafı hükümlerine göre,
yeni mevzuatın kabul edilmesi sonucu II numaralı Ek’te yapılacak değişik-
likler hakkında bilgi verir. Bu bilgi, söz konusu mevzuatın yayınlandığı ta-
rihten itibaren üç ay içinde, mevzuatın bu Sözleşmenin onaylandığı tarihten
önce yayınlanmış olması halinde ise, onaylanma tarihinde verilir.
Madde 4
1. Bu Sözleşme hükümleri aşağıdaki kimseler hakkında uygulanır:
(a) Bir veya birden fazla Âkit Taraf mevzuatına tabi olan veya daha önce
tabi olmuş bulunan ve Âkit Taraflardan birinin vatandaşı olan kimseler veya
Âkit Taraflardan birinin ülkesinde ikamet eden mülteciler veya vatansız
kimselerle bunların aile fertleri ve hayatta kalan hak sahibi kimseleri;
(b) Vatandaşlık durumları ne olursa olsun, bir veya birden fazla Âkit Ta-
raf mevzuatı kapsamında kalmış olan bir kimsenin Âkit Taraflardan birinin
vatandaşı olan hak sahipleri veya Taraflardan birinin ülkesinde ikâmet eden
mülteciler veya vatansız kimseler;
(c) 2. maddenin 4. paragrafı hükmü saklı kalmak şartiyle, Devlet
memurlarıyle, ilgili Âkit Taraf mevzuatına göre Devlet memuru durumunda
olanlar, bu Sözleşme kapsamına giren bu Âkit Taraf mevzuatının birine tabi
oldukları ölçüde.
2. Yukarıdaki paragrafın (c) bendi hükümlerine bakılmaksızın, Diploma-
tik İlişkilere dair Viyana Sözleşmesi ile Konsolosluk İlişkilerine dair Viyana
Sözleşmesine göre akredite oldukları veya ikamet ettikleri ülkede yürürlükte
bulunan sosyal güvenlik hükümlerinden istisna edilen ve Elçilik ve Konso-
losluktaki müstahdemlerle Elçilik ve Konsolosluk mensuplarının hizmetinde
10
çalışanlar dışında kalan kimseler bu Sözleşme hükümlerinden yararlanmaz-

lar.
Madde 5
1. 6. madde hükümleri saklı kalmak şartiyle, bu sözleşme, haklarında uy-
gulanan kimseler bakımından:
(a) Yalnız iki veya daha fazla Âkit Tarafı; veya
(b) En az iki Âkit Taraf ile diğer bir veya birden fazla Devleti, bu Devlet-
lerden birinin hiçbir kurumunun müdahalesini gerektirmeyen haller bakı-
mından;
bağlayan bütün sosyal güvenlik sözleşmelerinin yerine geçer.
2. Bununla beraber, bu Sözleşmenin bazı hükümlerinin uygulanmasının
iki veya çok taraflı anlaşmalar yapılmasına bağlı olduğu hallerde, yukarıdaki
paragrafın (a) ve (b) bentlerinde belirtilen sözleşme hükümlerinin, bu anlaş-
malar yürürlüğe girinceye kadar uygulanmasına devam olunur.
Madde 6
1. Bu Sözleşme hükümleri, Milletlerarası Çalışma Konferansı tarafından
kabul edilen herhangi bir sözleşmeden doğan yükümlülükleri etkilemez.
2. Bu Sözleşme, Avrupa Ekonomik Topluluğunu meydana getiren 25
Mart 1957 tarihli Anlaşmanın sosyal güvenliğe ilişkin hükümlerini etkile-
mediği gibi, Anlaşmada öngörülen Birlik anlaşmaları ile bu hükümlerin uy-
gulanmasında alınan tedbirleri de etkilemez.
3. 5. maddenin 1. paragrafı hükmüne bakılmaksızın, iki veya daha fazla
Âkit Taraf, kendilerini ilgilendiren hususlarda, karşılıklı anlaşarak, birbirle-
rini bağlayan sosyal güvenlik sözleşmelerini III numaralı Ek’te, bu sözleş-
melerin uygulanmasına ilişkin hükümlerin sözkonusu olması halinde ise, bu
Sözleşmenin uygulanmasına dair Ek Anlaşmanın Ek’inde belirtmek suretiy-
le, sözkonusu sosyal güvenlik sözleşmeleri hükümlerinin yürürlükte kalma-
sını sağlayabilirler.
4. Bununla beraber, bu Sözleşme, bu maddenin 2. veya 3. paragrafında
belirtilen hükümlere göre birbirine bağlı kalan Âkit Taraflardan başka bir
Âkit Tarafın kurumunca müdahaleyi gerektiren bütün hallerde uygulandığı
gibi, bu Sözleşmeye göre yardıma hak kazanan ve yalnız sözkonusu hüküm-
lerden yararlanmayan kimseler hakkında da uygulanır.
5. III numaralı Ek’te belirtilen hükümlerle birbirine bağlı olan iki veya
daha fazla Âkit Taraf, kendilerini ilgilendiren hususlarda, birbirleriyle anla-
şarak, 81. maddenin 1. paragrafı gereğince, ihbarda bulunmak suretiyle, bu
11
Ek’te uygun gördükleri değişiklikleri yapabilirler.

Madde 7
1. İki veya daha fazla Âkit Taraf, gerekli görürlerse, bu Sözleşmedeki
prensipler esas alınmak suretiyle, birbirleriyle sosyal güvenlik sözleşmeleri
yapabilirler.
2. Âkit Taraflardan herbiri, 81. maddenin 1. paragrafı hükmüne göre,
yukarıki paragraf gereğince yapacağı bütün sözleşmeler ile bu sözleşmelerde
sonradan yapacağı değişiklikleri ve bu sözleşmelerin feshedildiğini bildirir.
Bu bilgi, sözleşmenin veya değişikliğin yürürlüğe girdiği veya sözleşmenin
feshedildiği tarihten başlayarak üç ay içinde verilir.
Madde 8
1. Bu Sözleşmede aksine sarahat bulunmayan hallerde, Âkit Taraflardan
birinin ülkesinde ikamet eden ve haklarında Sözleşme hükümleri uygulanan
kimseler, bütün Âkit Tarafların mevzuatına göre, o Tarafların vatandaşla-
rıymış gibi, ayni hak ve yükümlülüklere sahiptirler.
2. Bununla beraber, primsiz sigortadan yapılan ve tutarı ikamet edilen sü-
reye göre tespit edilmeyen yardımlardan yararlanılması, sigortalının, ölüm
yardımının sözkonusu olması halinde de, ölen kişinin, ilgili Âkit Tarafın
ülkesinde bir süre ikamet etmiş olması şartına bağlanabilir. Tespit edilen bu
süre, duruma göre:
(a) Analık ve işsizlik yardımları için, yardım yapılmasının talep edildiği
tarihten hemen önceki devrede olmak üzere altı ayı geçmiyebilir.
(b) Malûllük yardımları için, yardım yapılmasının talep edildiği tarihten,
ölüm yardımları için de ölüm tarihinden hemen önceki devrede olmak üzere,
birbirini izleyen beş yıldan fazla olmayabilir.
(c) Yaşlılık aylığı için, onaltı yaş ile ihtiyarlık yaşı arasındaki devre için-
de olmak üzere, on yıldan fazla olmayabilir; ancak bu sürenin beş yılının
yaşlılık aylığı başlanması talebinde bulunulduğu tarihten hemen önceki dev-
re içinde geçmiş olması istenebilir.
3. Bir kimse, yukarıdaki paragrafın (b) ve (c) bendinde belirtilen şartları
yerine getirmemiş olmakla beraber, o kimse, ölüm yardımlarının sözkonusu
olması halinde de ölen kişi, ilgili Âkit Taraf mevzuatına en az bir yıl tabi
olmuşsa, o kimse veya ölen kişinin hak sahipleri, 27. madde hükümleri saklı
kalmak şartiyle, tam yardım esası üzerinden hesap edilen ve,
(a) Malûllük veya ölüm yardımlarının sözkonusu olması halinde, ihtiyar-
lık yaşından sonra geçen yıllar nazara alınmaksızın, anılan mevzuata göre,
12
ilgili kimsenin veya ölen kişinin 16 yaşına bastığı tarih ile malûllük sonucu
işgöremez duruma düştüğü veya öldüğü tarih arasında o ülkede ikamet ettiği
yıllar toplamının bu tarihler arasında geçen yıllar toplamının üçte ikisine
olan oranını;
(b) Yaşlılık aylığının sözkonusu olması halinde de, ilgili kimsenin anılan
mevzuata göre, onaltı yaşına bastığı tarih ile ihtiyarlık yaşı arasında geçen
yıllar toplamının otuz yıla olan oranını;
Aşmayan yardımlardan yararlanma hakkını kazanırlar.
4. Hakkında bu maddenin 2. veya 3. paragrafı hükümlerinin uygulandığı
her Âkit Taraf mevzuatına göre yapılan yardımlar IV numaralı Ek’te belirti-
lir.
5. İlgili Âkit Taraflardan herbiri, 81. maddenin 1. paragrafı hükmüne gö-
re, IV numaralı Ek’te yapılacak bütün değişiklikler hakkında bilgi verir. Bu
değişiklik yeni bir mevzuatın çıkarılması sonucu meydana gelmişse, bu bilgi,
o mevzuatın yayınlandığı tarihten başlayarak üç ay içinde, sözkonusu mev-
zuat bu Sözleşmenin onaylanmasından önce yayınlanmışsa, onaylama tari-
hinde verilir.
6. Bu maddenin 1. paragrafı hükümleri, hiçbir Âkit Taraf mevzuatının, il-
gililerin sosyal güvenlik idarelerine katılmalarına veya sosyal güvenlik mah-
kemelerindeki üyeliklerine ilişkin hükümlerini etkilemez.
7. İlgili Âkit Taraf ülkesinde ikamet etmeyen kimselerin isteğe bağlı si-
gortaya veya sürekli isteği bağlı sigortaya kabul edilmeleri veya VII numara-
lı Ek’te belirtilen geçici hükümlere göre yardıma hak kazanmaları hususunda
özel tedbirler alınabilir.
Madde 9
1. 6. maddenin 3. paragrafı gereğince yürürlükte kalan sosyal güvenlik
sözleşmeleri hükümleri ile 7. maddenin 1. paragrafı gereğince sonradan ya-
pılan sosyal güvenlik sözleşmeleri hükümleri, bu sözleşmelerle bağlı bulu-
nan Taraflar arasında varılacak anlaşma ile, bütün Âkit Taraflar vatandaşla-
rına teşmil edilebilir.
2. 6. maddenin 3. paragrafına göre yürürlükte kalan ve hükümleri bu
maddenin 1. paragrafı gereğince bütün Âkit Tarafların vatandaşlarına teşmil
edilen sosyal güvenlik sözleşmeleri V numaralı Ek’te belirtilir.
3. İlgili Âkit Taraflar, 81. maddenin 1. paragrafı hükümlerine göre, 7.
maddenin 1. paragrafı gereğince yapılan ve bu maddenin 1. paragrafı hük-
müne göre bütün Âkit Taraflar vatandaşlarına teşmil edilen sosyal güvenlik
sözleşmeleri hakkında bilgi verirler. Sözkonusu sözleşmeler V numaralı
13
Ek’te gösterilir.
4. V numaralı Ek’te belirtilen hükümlerle birbirine bağlı bulunan iki veya
daha fazla Âkit Taraf, kendilerini ilgilendiren hususlarda, birbirleriyle an-
laşmak ve 81. maddenin 1. paragrafı gereğince birbirlerine bilgi vermek
suretiyle, gerekli gördükleri değişiklikleri yapabilirler.
Madde 10
Âkit taraflardan birinin mevzuatına göre, isteğe bağlı veya sürekli isteğe
bağlı sigortaya kabul edilmenin sigortalılık sürelerinin tamamlanması şartına
bağlı olması halinde, o mevzuatı uygulayan kurum bu amaçla sürelerin bir-
leştirilmesi için diğer herhangi bir Âkit Taraf mevzuatına göre geçen sigorta-
lılık süreleriyle, gereken hallerde, diğer herhangi bir Âkit Tarafın uyguladığı
primsiz sigorta rejiminde onaltı yaşından sonra geçen ikamet sürelerini, ge-
reken ölçüde, kendi uyguladığı mevzuata göre geçen sigortalılık süreleriymiş
gibi, nazara alır.
Madde 11
1. Bu Sözleşmede aksine sarahat olan haller dışında, bir veya daha fazla
Âkit Tarafın mevzuatına göre, malûllük, yaşlılık veya ölüm halinde yapılan
para yardımları ile işkazaları veya meslek-hastalıkları sonucu verilen ölüm
ödenekleri veya bağlanan gelirler, sigortalının veya hak sahibi kimsenin bu
yardımları yapmakla yükümlü olan kurumun bulunduğu ülkeden başka bir
Âkit Taraf ülkesinde ikamet etmiş olmaları yüzünden azaltılamaz,
değiştirilemez, durdurulamaz, kesilemez veya müsadere edilemez.
2. Bununla beraber, 8. maddenin 1. ve 2. paragrafları hükümlerine bakıl-
maksızın, IV numaralı Ek’te belirtilen malûllük, yaşlılık veya ölüm yardım-
ları, duruma göre, sigortalının veya hak sahibi kimsesinin bu yardımları
yapmakla yükümlü olan kurumun bulunduğu ülkeden başka bir Âkit Taraf
ülkesinde ikamet etmiş olması halinde, anılan 8. maddenin 3. paragrafının
(a) veya (b) bendi hükümlerine göre hesaplanır.
3. Bu maddenin 1. ve 2. paragrafları hükümleri aşağıdaki yardımlar hak-
kında VI numaralı Ek’te belirtilen ölçüde uygulanmaz.
(a) Sağlık durumları itibariyle, geçimlerini sağlayamıyacak derecede ma-
lûl sayılan kimselere primsiz sigortadan yapılan özel yardımlar.
(b) Normal yardımlardan yararlanmayan kimselere primsiz sigortadan
yapılan özel yardımlar.
(c) Geçici hükümlere göre yapılan yardımlar.
(d) Sosyal yardım olarak veya ihtiyaç halinde sağlanan özel yardımlar.
14
4. İlgili Âkit Taraflardan her biri, 81. maddenin 1. paragrafı hükmüne gö-
re, VI numaralı Ek’te yapılacak bütün değişiklikler hakkında bilgi verir.
Değişiklik yeni bir mevzuatın kabulü sonucu olmuşsa, bu bilgi sözkonusu
mevzuatın yayını tarihinden başlayarak üç ay içinde, mevzuat bu sözleşme-
nin onaylanması tarihinden önce yayınlanmışsa, onay tarihinde verilir.
5. Âkit Taraflardan birinin mevzuatına göre primlerin iadesi, ilgili kimse-
nin zorunlu sigortadan ayrılmış olması şartına bağlı ise, o kimse diğer her-
hangi bir Âkit Taraf mevzuatına göre zorunlu sigortaya tabi olduğu sürece
bu şart yerine getirilmiş sayılmaz.
6. Âkit Taraflar, bu Sözleşmeye Taraf olmayan bir Devlet ülkesinde ika-
met eden ve bu Sözleşmeye göre yardıma hak kazanan kimselere ödenmesi
gereken bu maddenin 1. paragrafındaki yardımların ödeme şartlarını iki veya
çok taraflı anlaşmalarla tesbit ederler.
Madde 12
Âkit taraflardan birinin mevzuatında belirtilen yardım miktarlarının yeni-
den değerlendirilmesine ilişkin kurallar, anılan mevzuat gereğince bu Söz-
leşme hükümlerine göre ödenmesi gereken yardımlar hakkında da uygulanır.
Madde 13
1. Bu Sözleşme, iki veya daha fazla Âkit Tarafın kurumlarınca, bu Söz-
leşmenin 29. maddesi veya 47. maddesinin (b) bendi gereğince malûllük,
yaşlılık, ölüm veya meslek hastalıkları halinde yapılan yardımlar dışında,
ayni nitelikte veya zorunlu sigortada geçen bir ve aynı süre için birden fazla
yardımın yapılmasına hak kazandırmadığı gibi böyle bir hakkı devam da
ettirmez.
2. Bir yardımın diğer yardımlarla veya diğer gelirlerle birleştirilmesi veya
bir meslekî faaliyette bulunulması nedeniyle bu yardımın azaltılmasına veya
durdurulmasına veyahut kesilmesine ilişkin bir Âkit Tarafın mevzuatında
öngörülen hükümler, yardım diğer bir Âkit Taraf ülkesinde elde edilmiş
veyahut o Taraf ülkesinde meslekî faaliyette bulunulmuş olsa dahi, bu yar-
dımdan yararlanan kimse hakkında da uygulanır. Şukadar ki, iki veya daha
fazla Âkit Taraf kurumlarınca 29. madde veya 47. maddenin (b) bendi hü-
kümlerine göre, malûllük, yaşlılık, ölüm veya meslek hastalıkları halinde
yapılan ayni nitelikteki yardımlar hakkında bu kural uygulanmaz.
15
BÖLÜM II
Uygulanacak mevzuatın tespitine ilişkin hükümler
Madde 14
Bu Sözleşme kapsamına giren kimseler hakkında uygulanacak mevzuat
aşağıdaki hükümlere göre tesbit edilir:
(a) Bir Âkit Taraf ülkesinde çalışan işçiler, diğer bir Âkit Taraf ülkesinde
ikamet etmiş olsalar veya bunları çalıştıran müessesenin iş merkezi veyahut
işverenin ikametgâhı diğer bir Âkit Taraf ülkesinde bulunsa dahi, ülkesinde
çalıştıkları Âkit Taraf mevzuatına tabi olurlar.
(b) Âkit taraflardan birinin bayrağını taşıyan bir gemide çalışan işçiler o
Taraf mevzuatına tabi olurlar.
(c) Bir Âkit Taraf ülkesinde kendi hesabına çalışanlar, diğer bir Âkit Ta-
raf ülkesinde ikamet etmiş olsalar dahi, ülkesinde çalıştıkları Âkit Taraf
mevzuatına tabi olurlar.
(d) Devlet memurları ile Devlet memuru gibi işlem görenler, hizmetinde
bulundukları Âkit Tarafın mevzuatına tabi olurlar.
Madde 15
1. 14. maddenin (a) bendinde belirtilen kural aşağıdaki istisnalar ve deği-
şikliklerle uygulanır.
(a) (i) Âkit Taraflardan birinin ülkesinde normal işvereni olan bir mües-
sese tarafından istihdam edilen ve bu müessese hesabına bir işin yapılması
için diğer bir Âkit Taraf ülkesine gönderilen işçiler, bu işin görülmesi için
tahmin edilen süre oniki ayı geçmemek ve diğer ülkede çalışma sürelerini
tamamlamış bulunan işçilerin yerini almak üzere gönderilmemiş olmak
şartiyle, ülkesinde istihdam edildikleri Âkit Tarafın mevzuatına tabi olurlar.
(ii) Görülecek işin süresi beklenmedik nedenlerle önceden tahmin edilen-
den fazla devam ettiği ve oniki ayı geçtiği takdirde, diğer Âkit Tarafın yetkili
makamının veya bu makam tarafından tayin edilen merciin muvafakati ile,
bu işçiler hakkında, iş tamamlanıncaya kadar, ülkesinde istihdam edildikleri
Âkit Tarafın mevzuatı uygulanır.
(b) (i) İş merkezi Âkit Taraflardan birinin ülkesinde bulunan ve kendi ve-
ya başkaları hesabına kara, demir veya hava yolu ile veyahut iç sularda yolcu
veya eşya taşıyan bir müessese hizmetinde gezici personel olarak iki veya
daha fazla Âkit Taraf ülkesinde milletlerarası taşıma işlerinde çalışan işçiler
iş merkezi hangi Âkit Taraf ülkesinde ise o Tarafın mevzuatına tabi olurlar.
16
(ii) Bununla beraber, işçiler, müessesenin iş merkezinin bulunduğu Âkit

Taraf ülkesinde değil de, başka bir Âkit Taraf ülkesindeki şube veya daimî
temsilciliğinde çalıştıkları takdirde, şube veya daimî temsilcilik hangi Âkit
Taraf ülkesinde ise o Tarafın mevzuatına tabi olurlar.
(iii) Bu işçiler daha çok ikamet ettikleri Âkit Taraf ülkesinde çalışıyorlar-
sa, bunları çalıştıran müessesenin iş merkezi veya şubesi veyahut daimî tem-
silciliği bu ülkede bulunmasa dahi, bu Taraf mevzuatına tabi olurlar.
(c) (i) Normal olarak iki veya daha fazla Âkit Taraf ülkesinde milletlera-
rası nakliye işlerinden başka işlerde çalışan işçiler, işlerinin bir kısmını ika-
met ettikleri Âkit Tarafın ülkesinde yürüttükleri, veya iş merkezleri veyahut
ikametgâhları çeşitli Âkit Taraflar ülkelerinde bulunan bir çok müesseseler
veya işverenler emrinde çalıştıkları takdirde, hangi Âkit Tarafın ülkesinde
ikamet ediyorlarsa, o Tarafın mevzuatına tabi olurlar.
(ii) Diğer hallerde, kendilerini çalıştıran müessesenin iş merkezi veya iş-
verenin ikametgâhı hangi Âkit Taraf ülkesinde ise o Tarafın mevzuatına tabi
olurlar.
(d) Âkit Taraflardan birinin ülkesinde, iş merkezi diğer bir Âkit Taraf ül-
kesinde bulunan ve işi ilgili Âkit Tarafların ortak sınırının her iki tarafına
uzanan bir müessese tarafından çalıştırılan bir işçi iş merkezi hangi Âkit
Taraf ülkesinde ise, o Tarafın mevzuatına tabi olur.
2. 14. maddenin (b) bendinde belirtilen kural aşağıdaki istisnalarla uygu-
lanır:
(a) Bu maddenin 1. paragrafının (a) bendi hükmü saklı kalmak şartiyle,
normal işvereni olan bir müessese tarafından bir Âkit Taraf ülkesinde veya
bir Âkit Tarafın bayrağını taşıyan bir gemide çalıştırılan ve bu müessese
tarafından müessese nam ve hesabına çalışmak üzere diğer bir Âkit Tarafın
bayrağını taşıyan bir gemiye gönderilen işçiler birinci Âkit Tarafın mevzua-
tına tabi olurlar.
(b) Normal olarak bir Âkit Tarafın kara sularında veya limanında bulunan
ve diğer bir Âkit Tarafın bayrağını taşıyan bir gemide çalışan, ancak o gemi-
nin tayfasından olmayan işçiler, gemi hangi Âkit Tarafın kara sularında veya
limanında ise, o Tarafın mevzuatına tabi olurlar.
(c) Âkit Taraflardan birinin bayrağını taşıyan bir gemide çalışan ve bu ça-
lışmalarının karşılığı olan ücreti iş merkezi diğer bir Âkit Tarafından ülke-
sinde bulunan bir müessese veya ikametgâhı diğer bir Âkit Taraf ülkesinde
bulunan bir kimse tarafından ödenen işçiler, iş merkezinin veya ikametgâhın
bulunduğu Âkit Taraf ülkesinde ikamet ediyorlarsa, bu Tarafın mevzuatına
tabi olurlar; ücretleri ödeyen müessese veya kimse, anılan mevzuatın uygu-
17
lanmasında, işveren olarak kabul edilir.

3. 14. maddenin (c) bendindeki kural aşağıdaki istisnalar ve değişiklikler-
le uygulanır:
(a) Kendi hesabına çalışan kimselerden Âkit Taraflardan birinin ülkesin-
de ikamet edip işlerini diğer bir Âkit Taraf ülkesinde yürütenler:
(i) İşin yürütüldüğü Âkit Taraf ülkesinde bunlar hakkında uygulanacak
mevzuat yoksa;
(ii) Kendi hesabına çalışanlar ilgili iki Âkit Taraf mevzuatına göre, sırf
ilgili Âkit Tarafların ülkesinde ikamet etmiş olmaları nedeniyle bu Âkit Ta-
rafların mevzuatına tabi iseler;
haklarında ikamet ettikleri Âkit Tarafın mevzuatı uygulanır.
(b) Normal olarak iki veya daha fazla Âkit Taraf ülkesinde kendi hesabı-
na çalışan kimseler, o ülkede kısmen çalıştıkları veya o Taraf mevzuatına
göre, sırf o Tarafın ülkesinde ikamet ettikleri için o Tarafın mevzuatına tabi
oldukları takdirde, haklarında hangi Âkit Tarafın ülkesinde ikamet ediyorlar-
sa o Tarafın mevzuatı uygulanır.
(c) Yukarıdaki bentte sözkonusu edilen kendi hesabına çalışan kimseler,
işlerinin bir kısmını ikamet ettikleri Âkit Taraf ülkesinde yürütmüyorlarsa
veya o Tarafın mevzuatına göre, sırf o ülkede ikamet etmiş olmaları o Tara-
fın mevzuatına tabi tutulmaları için bir sebep teşkil etmiyorsa veyahut o Âkit
Tarafın bunlar hakkında uygulayacağı mevzuatı yoksa, bu kimseler ilgili
Âkit Tarafların veya onların yetkili makamlarının ortaklaşa tespit edecekleri
mevzuata tabi olurlar.
4. Bu maddenin yukarıdaki paragrafları hükümlerine göre, bir işçinin ül-
kesinde çalışmadığı bir Âkit Tarafın mevzuatına tabi olması halinde, bu kim-
se hakkında, o Tarafın ülkesinde çalışıyormuş gibi, o Tarafın mevzuatı uygu-
lanır.
Madde 16
1. 14. ve 15. madde hükümleri isteğe bağlı sigorta veya isteğe bağlı sü-
rekli sigorta hakkında uygulanmaz.
2. İki veya daha fazla Âkit Tarafın mevzuatının uygulanması sonucu zo-
runlu sigorta rejimine tabi tutulan bir kimsenin aynı zamanda bir veya daha
fazla isteğe bağlı sigortaya veya isteğe bağlı sürekli sigortaya tabi tutulması-
na cevaz verilmesi halinde, bu kimse hakkında yalnız zorunlu sigorta rejimi
uygulanır. Şukadar ki, bu Sözleşme, hiç bir Taraf mevzuatının, malûllük,
yaşlılık ve ölüm (aylıkları) bakımından, isteğe bağlı sigorta ile isteğe bağlı
sürekli sigorta ve zorunlu sigorta rejimlerinin aynı zamanda uygulanmasına
18
cevaz veren hükümlerini etkilemez.

3. İki veya daha fazla Âkit Taraf mevzuatının uygulanması sonucu bir
kimsenin iki veya daha fazla isteğe bağlı sigorta veya isteğe bağlı sürekli
sigorta rejimine tabi tutulmasının mümkün bulunması halinde, bu kimse
yalnız ikamet ettiği Âkit Taraf ülkesinde uygulanan isteğe bağlı sigortaya
veya isteğe bağlı sürekli sigortaya, bu Âkit Tarafların hiçbirinin ülkesinde
ikamet etmiyorsa, hangi Âkit Tarafın sigorta rejimini seçmiş ise o rejime
kabul edilir.
Madde 17
1. Elçilik veya konsolosluklarda çalışan müstahdemlerle elçilik veya kon-
solosluk mensuplarının şahsi hizmetinde çalışan kimseler hakkında 14. mad-
denin (a) bendi hükümleri uygulanır.
2. Bununla beraber, yukarıdaki paragrafta belirtilen ve gönderen Âkit Ta-
rafın vatandaşı olan işçiler, haklarında vatandaşı oldukları Âkit Taraf mev-
zuatının uygulanmasını seçme hakkına sahiptirler. Bu seçme hakkı, duruma
göre, bu Sözleşmenin yürürlüğe girdiği tarihi izleyen üç ay içinde veya ilgili
kimsenin elçilik veya konsoloslukta ilk işe alındığı tarihte veyahut elçilik
veya konsolosluk mensuplarının hizmetine ilk girdiği tarihte yalnız bir defa
kullanılır. Seçme hakkı kullanıldığı tarihten geçerli olur.
Madde 18
1. İki veya daha fazla Âkit Tarafın yetkili makamları birbirleriyle anlaş-
mak suretiyle, 14-17. maddeler hükümlerinden ilgililerin lehine olarak bazı
istisnalar yapılmasını öngörebilirler.
2. İhtiyaç duyulan hallerde, yukarıdaki paragraf hükmünün uygulanması,
ilgili işçilerin ve, uygun görülen hallerde, işverenlerinin isteğine bağlıdır.
Bundan başka, böyle bir uygulama, mevzuatı uygulanan Âkit Tarafın yetkili
makamı tarafından sözkonusu işçilerin artık bu Taraf mevzuatına tabi olma-
dıklarını ve bundan sonra diğer bir Âkit Tarafın mevzuatına tabi tutulacakla-
rını teyid eden bir karar alınmasını da gerektirir.
BÖLÜM III
Çeşitli yardımlara ilişkin özel hükümler
KISIM 1
Hastalık ve Analık
Madde 19
1. Âkit Taraflardan birinin mevzuatına göre yardım hakkının doğması,
19
korunması veya yeniden kazanılması sigortalılık sürelerinin tamamlanması

şartına bağlı ise, bu Tarafın yetkili kurumu, bu amaçla sürelerin birleştiril-
mesi için diğer herhangi bir Âkit Tarafın mevzuatına göre geçen sigortalılık
süreleriyle, gerektiğinde, diğer herhangi bir Âkit Tarafın uyguladığı primsiz
sigorta mevzuatına göre onaltı yaşından sonra geçen ikamet sürelerini, kendi
uyguladığı mevzuata göre geçmiş sigortalılık süreleriymiş gibi, gereken öl-
çüde nazara alır.
2. Âkit Taraflardan birinin mevzuatına göre, zorunlu sigortaya kabul e-
dilmenin sigortalılık sürelerinin tamamlanması şartına bağlı olduğu hallerde,
bu amaçla sürelerin birleştirilmesi için diğer herhangi bir Âkit Tarafın mev-
zuatına göre geçen sigortalılık süreleriyle, gerektiğinde, diğer herhangi bir
Âkit Tarafın uyguladığı primsiz sigorta mevzuatına göre onaltı yaşından
sonra geçen ikamet süreleri, birinci Âkit Tarafın mevzuatına göre geçmiş
sigortalılık süreleriymiş gibi, gereken ölçüde, nazara alınır.
Madde 20
1. Yetkili Devlet ülkesinden başka bir Âkit Tarafın ülkesinde ikamet eden
ve, gerektiğinde, 19. madde hükümleri de gözönünde bulundurularak, bu
Devletin mevzuatına göre yardım hakkının doğması için gerekli şartları yeri-
ne getiren kimseler, ikamet ettikleri Âkit Taraf ülkesinde:
(a) Yetkili kurum hesabına, ikamet edilen yerdeki kurum tarafından, bu
kimseler kendisine bağlı sigortalılarmış gibi, kendi uyguladığı mevzuat hü-
kümlerine göre yapılan sağlık yardımlarından;
(b) Yetkili kurum tarafından, bu kimseler sanki yetkili Devletin ülkesinde
ikamet ediyorlarmış gibi, bu kurumun uyguladığı mevzuata göre yapılan
para yardımlarından;
yararlanırlar. Şu kadar ki, yetkili kurumla ikamet edilen yerdeki kurum
arasında varılacak anlaşmaya göre para yardımları yetkili kurum hesabına,
ikamet yerindeki kurum tarafından da yapılabilir.
2. Yukarıdaki paragraf hükümleri, yapılacak sağlık yardımları bakımın-
dan, yetkili Devlet ülkesinden başka bir Âkit Tarafın ülkesinde ikamet eden
aile fertleri hakkında da, kıyas yolu ile, uygulanır.
3. Yardımlar, hudut işçilerine de, yetkili Devletin ülkesindeki yetkili ku-
rum tarafından, hudut işçileri bu Devletin ülkesinde ikamet ediyorlarmış
gibi, bu Devletin mevzuatına göre yapılabilir. Şu kadar ki, ilgili Âkit Taraf-
ların yetkili makamları arasında yardımların aile fertlerine ayni şartlarla ya-
pılacağına dair bir anlaşma varsa bu anlaşmaya göre, böyle bir anlaşma yok-
sa, acil vakalar müstesna, yetkili kurumun önceden verdiği yetkiye dayanıla-
rak aile fertleri de aynı şartlar altında sağlık yardımlarından yararlanırlar.
20
4. Bu maddede belirtilen, ancak hudut işçisi veya bunun aile fertlerinden

olmayan ve geçici olarak yetkili Devletin ülkesinde ikamet eden kimseler
yetkili Devletin ülkesine gelmeden önce ayni hastalık veya analık vakası
nedeniyle yardımlardan yararlanmış olsalar dahi, bu Devletin mevzuatına
göre, sanki bu ülkede ikamet ediyorlarmış gibi, yardımlara hak kazanırlar.
5. Haklarında bu madde hükümleri uygulanan ve ikametgâhlarını yetkili
Devletin ülkesine nakleden kimseler, ikametgâhlarını nakletmeden önce ayni
hastalık veya analık vakası nedeniyle yardımlardan yararlanmış olsalar dahi,
bu Devletin mevzuatına göre yardıma hak kazanırlar.
Madde 21
1. Gerektiğinde 19. madde hükümleri de nazara alınmak suretiyle yetkili
Devletin mevzuatına göre yardıma hak kazanmak için gerekli şartları yerine
getiren ve:
(a) Yetkili Devlet ülkesinden başka bir Âkit Taraf ülkesinde geçici olarak
ikamet ettikleri sürede durumları derhal yardım yapılmasını gerektiren, veya
(b) Yetkili kurum tarafından yapılması gereken yardımlardan yararlanma
hakkını kazandıktan sonra bu kurum tarafından, yetkili Devlet ülkesinden
ikamet ettikleri başka bir Âkit Taraf ülkesine dönmelerine veyahut ikamet-
gâhlarını yetkili Devlet ülkesinden başka bir Âkit Taraf ülkesine nakletmele-
rine izin verilen, veyahut
(c) Durumlarına göre, gerekli tedaviyi görmek üzere, yetkili Devlet ülke-
sinden başka bir Âkit Taraf ülkesine gitmelerine yetkili kurumca izin verilen,
kimseler:
(i) Yetkili Kurum hesabına, ikamet edilen veya geçici olarak bulunulan
yerdeki kurum tarafından, bu kimseler bulundukları yerdeki kuruma bağlı
sigortalılarmış gibi, bu kurumun uyguladığı mevzuata göre yetkili kurumun
mevzuatında belirtilen süreyi geçmemek üzere, yapılan sağlık yardımları ile,
(ii) Bu kimseler yetkili Devletin ülkesindeymişler gibi, yetkili kurumun
uyguladığı mevzuata göre yapılan para yardımlarından,
yararlanırlar. Şukadarki, yetkili kurumla ikamet edilen veya geçici olarak
bulunulan yerdeki kurum arasında varılacak anlaşmaya göre, para yardımla-
rı, yetkili kurum hesabına ikamet edilen veya geçici olarak bulunulan yerde-
ki kurum tarafından da yapılabilir.
2. (a) Yukarıdaki paragrafın (b) bendinde belirtilen izin talebi yalnız yer
değiştirilmesi ilgili kimsenin sağlık durumunu veya tedavi seyrini tehlikeye
soktuğu takdirde reddolunabilir.
21
(b) İlgili kimsenin ikamet ettiği Âkit Taraf ülkesinde gerekli sağlık yar-
dımı yapılamıyorsa, yukarıdaki paragrafın (c) bendinde belirtilen izin talebi
reddedilemez.
3. Bu maddenin yukarıdaki paragrafları, hükümleri, sağlık yardımları ba-
kımından, kıyas yolu ile, aile fertleri hakkında da uygulanır.
Madde 22
1. Âkit Taraflardan birinin mevzuatı aile fertlerine sağlık yardımı yapıl-
masının bunların şahsen sigortalı olmaları şartına bağlı bulunmasını gerek-
tirdiği takdirde, bu Âkit Tarafın mevzuatına tabi bulunan bir kimsenin aile
fertlerinin bu kimsenin sigortalı olarak bağlı bulunduğu anılan Âkit Tarafın
kurumuna veya muadil yardımlar sağlayan aynı Âkit Tarafın başka bir ku-
rumuna sigortalı olarak bağlı bulunmaları kaydiyle, bu aile fertleri hakkında
20. ve 21. maddeler hükümleri uygulanır.
2. Âkit Taraflardan birinin mevzuatına göre, para yardımlarının ortalama
kazanç esası üzerinden hesaplanması gerekiyorsa, bu Tarafın yetkili kurumu
ortalama kazancı, yalnız bu mevzuata göre geçen sürede elde edilmiş olan
kazançları esas alarak tesbit eder.
3. Âkit Taraflardan birinin mevzuatına göre, para yardımlarının sabit ka-
zanç esası üzerinden hesaplanması gerekiyorsa, bu Tarafın yetkili kurumu
yalnız bu sabit kazançları veya, gerektiğinde, sözkonusu mevzuata göre ge-
çen sürelerdeki ortalama sabit kazançları nazara alır.
4. Âkit Taraflardan birinin mevzuatına göre, para yardımları tutarının aile
fertlerinin sayısına göre değişik olması gerektiği takdirde, bu Tarafın yetkili
kurumu, diğer bir Âkit Tarafın ülkesinde ikamet eden aile fertlerini de, birin-
ci Âkit Tarafın ülkesinde ikamet ediyormuşçasına, nazara alır.
Madde 23
İşsizlik yardımlarını sağlamakla görevli Âkit Tarafın mevzuatına göre,
gerektiğinde 19. madde hükümleri de nazara alınarak, sağlık yardımlarına
hak kazanmak için gerekli şartları yerinde getiren işsiz kimseler, diğer bir
Âkit Tarafın ülkesinde ikamet etmiş olsalar dahi, aile fertleri ile birlikte sağ-
lık yardımlarından yararlanırlar. Bu takdirde, sağlık yardımları, ilgili kimse-
nin yardım hakkı ikamet yerindeki kurumun uyguladığı mevzuata göre doğ-
muş gibi, bu kurum tarafından kendi uyguladığı mevzuata göre sağlanır;
ancak yardım masrafları işsizlik yardımlarını sağlamakla görevli Âkit Tara-
fın yetkili kurumunca ödenir.
22
Madde 24
1. İki veya daha fazla Âkit Tarafın mevzuatına göre aylık veya gelir al-
makta olan bir kimse, gerektiğinde 19. madde hükümleri de nazara alınarak,
ülkesinde ikamet ettiği Âkit Tarafın mevzuatına göre sağlık yardımlarına hak
kazanmış ise, bu kimse, yalnız ülkesinde ikamet ettiği Âkit Tarafın mevzua-
tına göre aylık veya gelir almakta olan bir kimseymiş gibi, gerek kendisi,
gerek aile fertleri ikamet ettikleri yerdeki kurum tarafından kendi hesabına
yapılan sağlık yardımlarından yararlanırlar.
2. Âkit Taraflardan birinin mevzuatına göre aylık veya gelir veya iki veya
daha fazla Âkit Tarafın mevzuatına göre aylık veya gelir almakta olan bir
kimsenin ülkesinde ikamet ettiği Âkit Tarafın mevzuatına göre sağlık yar-
dımlarına hak kazanmayıp, gerektiğinde 19. madde hükümleri de nazara
alınarak, mevzuatına göre aylık veya gelir almakta olduğu Âkit Tarafın veya
Âkit Taraflardan birinin mevzuatına göre bu yardımlara hak kazanmış ise,
veya bu Âkit Taraflardan birinin ülkesinde ikamet etmiş olsaydı sağlık yar-
dımlarına hak kazanacak idiyse, yine de hem kendisi hem de aile fertleri
sağlık yardımlarından yararlanırlar. Sağlık yardımları, ikamet yerindeki ku-
rum tarafından, aylık veya gelir sahibi sağlık yardımlarına bu kurumun uy-
guladığı mevzuata göre hak kazanmışcasına, bu mevzuat hükümlerine göre
sağlanır; ancak sağlık yardımı masrafları aşağıdaki paragrafta belirtilen ku-
rallara göre tesbit edilen kurum tarafından ödenir.
3. Yukarıdaki paragrafta belirtilen hallerde, sağlık yardımları masraflarını
ödeyecek olan kurum aşağıdaki kurallara göre tesbit edilir:
(a) Aylık veya gelir sahibinin anılan yardımlara yalnız bir Âkit Tarafın
mevzuatına göre hak kazanmış olması halinde, masraflar o Tarafın yetkili
kurumunca karşılanır.
(b) Aylık veya gelir sahibinin anılan yardımlara iki veya daha fazla Âkit
Taraf mevzuatına göre hak kazanmış olması halinde, masraflar, aylık veya
gelir sahibinin hangi Âkit Taraf mevzuatına göre geçen sigortalılık veya
ikamet süresi daha fazla ise o Tarafın yetkili kurumunca ödenir; bu kurala
göre iki veya daha fazla kurum yardım masraflarını ödemekle yükümlü ise,
masraflar, aylık veya gelir sahibi son olarak hangi Âkit Taraf mevzuatına
tabi idiyse, o Tarafın kurumunca ödenir.
4. Âkit Taraflardan birinin mevzuatına göre aylık veya gelir veyahut iki
veya daha fazla Âkit Taraf mevzuatına göre aylık veya gelir almakta olan bir
kimsenin aile fertlerinin aylık veya gelir sahibinin ikamet ettiği Âkit Taraf
ülkesinden başka bir Âkit Tarafın ülkesinde ikamet etmiş olmaları halinde,
bu aile fertleri, aylık veya gelir sahibinin bir Âkit Taraf mevzuatına göre
23
sağlık yardımlarına hak kazanmış olması şartiyle, aylık veya gelir sahibi aynı
ülkede ikamet ediyormuş gibi, sağlık yardımlarından yararlanırlar. Sağlık
yardımları, aile fertlerinin ikamet ettikleri yerdeki kurum tarafından, sanki
bu kurumun uyguladığı mevzuata göre yardıma hak kazanmışlar gibi, bu
mevzuat hükümlerine göre sağlanır, ancak sağlık yardımı masrafları aylık
veya gelir sahibinin ikamet ettiği yerdeki kurum tarafından ödenir.
5. Haklarında yukarıdaki paragraf hükümleri uygulanan aile fertlerinin
ikametgâhlarını aylık veya gelir sahibinin ikamet ettiği Âkit Taraf ülkesine
nakletmeleri halinde, aynı hastalık veya analık vakası için ikametgâhlarını
nakletmeden önce yardım görmüş olsalar dahi, bu Tarafın mevzuatına göre
yardıma hak kazanırlar.
6. Âkit Taraflardan birinin mevzuatına göre aylık veya gelir veyahut iki
veya daha fazla Âkit Tarafın mevzuatına göre aylık veya gelir almakta olan
ve bu Âkit Taraflardan birinin mevzuatına göre sağlık yardımlarına hak ka-
zanmış bulunan bir kimse, ailesi fertleriyle birlikte:
(a) İkamet ettikleri Âkit Tarafın ülkesinden başka bir Âkit Tarafın ülke-
sinde geçici olarak bulundukları sırada durumları derhal yardım yapılmasını
gerektirdiği takdirde; veya
(b) Durumlarının gerektirdiği tedaviyi görmek üzere, ikamet ettikleri ül-
keden başka bir Âkit Tarafın ülkesine gitmelerine ikamet yerindeki kurum
tarafından izin verilmesi halinde;
bu yardımlardan yararlanır.
7. Yukarıdaki paragrafta belirtilen hallerde, sağlık yardımları, geçici ola-
rak ikamet edilen yerdeki kurum tarafından, ilgili kimselerin yardım hakları
sanki bu kurumun uyguladığı mevzuata göre doğmuş gibi, bu mevzuat hü-
kümlerine göre yapılır; ancak yapılan masraflar aylık veya gelir sahibinin
ikamet ettiği yerdeki kurum tarafından ödenir.
8. Âkit Taraflardan birini mevzuatına göre sağlık yardımı hakkının doğ-
ması için aylık veya gelirden prim kesilmesi gerekiyor ve sağlık yardımı
masrafları da bu madde gereğince bu Tarafın bir kurumunca karşılanıyorsa,
aylık veya gelir ödeyen bu Tarafın Kurumu primleri kesmek yetkisini haiz
olur.
Madde 25
1. Sürekli veya geçici olarak ikamet edilen yerdeki kurum tarafından uy-
gulanan mevzuata göre, bu yerde yürürlükte olan iki veya daha fazla hastalık
ve analık sigortası rejimi varsa, 20. maddenin 1. ve 2. paragraflariyle 21.
maddenin 1. ve 3. paragraflarında, 23. maddede ve 24. maddenin 2., 4. ve 6.
24
paragraflarında belirtilen hallerde, sağlık yardımları genel rejim hükümleri-

ne, böyle bir rejim yoksa, sanayi işçilerini kapsayan rejim hükümlerine göre
sağlanır.
2. Âkit Taraflardan birinin mevzuatına göre yardım yapılmasının hastalı-
ğın oluş nedenine bağlı olması halinde, bu şart, hangi Âkit Taraf ülkesinde
ikamet etmiş olursa olsunlar, bu Sözleşme kapsamına giren kimseler hakkın-
da uygulanmaz.
3. Âkit Taraflardan birinin mevzuatına göre yapılan yardımlar için azamî
bir süre tesbit edilmişse, bu mevzuatı uygulayan kurum, gerektiğinde, diğer
bir Âkit Taraf kurumunca aynı hastalık veya analık vakası için daha önce
yapılmış olan yardım süresini de nazara alır.
Madde 26
1. 20, 21, 23 ve 24. maddeler hükümlerinin iki veya daha fazla Âkit Taraf
arasında uygulanması bu Âkit Taraflar arasında uygun özel şartları da ihtiva
eden iki veya çok taraflı anlaşmalar yapılmasına bağlıdır.
2. Yukarıdaki paragrafta sözkonusu edilen anlaşmalarda özellikle:
(a) 20, 21, 23 ve 24. maddeler hükümlerinin kimler hakkında uygulana-
cağı;
(b) Âkit Taraflardan birinin kurumunca diğer bir Âkit Taraf kurumu he-
sabına yapılabilecek sağlık yardımlarının süresi;
(c) Protezlerle önemli araç ve gereçlerin ve büyük önem taşıyan sağlık
yardımlarının sağlanması için gerekli özel şartlar;
(d) Aynı nitelikteki yardımların birden fazla kurum tarafından aynı za-
manda yapılmasını önleyen kurallar;
(e) Âkit Taraflardan birinin kurumunca diğer bir Âkit taraf kurumu hesa-
bına yapılan yardım masraflarının ödeme şekli;
belirtilir.
3. İki veya daha fazla Âkit Taraf kendi denetimleri altında bulunan ku-
rumların yaptıkları masrafların iade edilmeyeceği hususunda anlaşmaya
varabilirler.
25
Kısım 2
Malûllük, Yaşlılık ve Ölüm (Aylıkları)
Kesim 1
Ortak Hükümler
Madde 27
Bir kimsenin birbirini izleyen sürelerde veya münavebeli olarak iki veya
daha fazla Âkit Tarafın mevzuatına tabi olması halinde bu kimse, bu kısım
hükümleri uygulanmaksızın, bir veya birden fazla Âkit Tarafın mevzuatına
göre yardım talep etmek hakkına sahip olsa dahi, kendisi, veya hak sahipleri
bu kısım hükümlerine göre yardıma hak kazanırlar.
Madde 28
korunması veya yeniden kazanılması, sigortalılık sürelerinin tamamlanması
şartına bağlı ise, bu mevzuatı uygulayan kurum bu amaçla sürelerin birleşti-
rilmesi için, diğer herhangi bir Âkit Tarafın mevzuatına göre geçen sigortalı-
lık süreleriyle, gerektiğinde, diğer herhangi bir Âkit Tarafın uyguladığı
primsiz sigorta rejimlerine göre onaltı yaşından sonra geçen ikamet süreleri-
ni, kendi uyguladığı mevzuata göre geçen sigortalılık süreleriymiş gibi, na-
zara alır.
korunması veya yeniden kazanılması ikamet sürelerinin tamamlanması şartı-
na bağlı ise, bu mevzuatı uygulayan kurum, bu amaçla sürelerin birleştiril-
mesi için diğer herhangi bir Âkit Tarafın mevzuatına göre geçen sigortalılık
süreleriyle, gerektiğinde, diğer herhangi bir Âkit Tarafın uyguladığı primsiz
sigorta rejimlerine göre onaltı yaşından sonra geçen ikamet sürelerini, kendi
uyguladığı mevzuata göre geçen ikamet süreleriymiş gibi nazara alır.
3. Âkit Taraflardan birinin mevzuatına göre, bir kimse aynı zamanda ve
yardım yapılmasını gerektiren ayni hal nedeniyle, hem primli ve hem de
primsiz sigortaya tabi tutulmuşsa, ilgili diğer herhangi bir Âkit Tarafın ku-
rumu, bu maddenin 1. veya 2. paragrafının uygulanmasında, birinci Âkit
Taraf mevzuatına göre geçen en uzun sigortalılık veya ikamet süresini naza-
ra alır.
4. Âkit Taraflardan birinin mevzuatına göre bazı yardımların yapılması
sigortalılık sürelerinin özel bir sigorta rejimine tabi bir meslekte veya belirli
bir meslekte veya işte geçmiş olması şartına bağlı ise, bu yardımların yapıla-
bilmesi için diğer Âkit Taraflar mevzuatına göre yalnız muadil bir sigorta
26
rejiminde, böyle bir sigorta rejimi yoksa, ayni meslekte veya, gerektiğinde,
ayni işte geçen sigortalılık süreleri nazara alınır. Bu suretle geçen sürelerin
nazara alınmış olmasına rağmen, ilgili kimse anılan yardımlardan yararlan-
mak için gerekli şartları yerine getirmemişse, bu süreler genel sigorta rejimi-
ne göre, bu da yoksa, işçiler veya müstahdemler hakkında uygulanan sigorta
rejimine göre yapılacak yardımlarda nazara alınır.
5. Âkit Taraflardan birinin mevzuatına göre yardım hakkının doğması
veya yardım miktarının tesbiti için belirli bir sigortalılık veya çalışma süre-
sinin geçmiş olmasına gerek bulunmadığı, ancak yardımların yapılması ilgili
kimsenin, ölüm yardımının sözkonusu olması halinde de ölen kişinin sigorta
vakasının meydana geldiği tarihte anılan mevzuata tabi bulunması şartına
bağlı olduğu takdirde, duruma göre, ilgili kimse veya ölen kişi vaka tarihinde
diğer bir Âkit Taraf mevzuatına tabi idiyse, bu şart yerine getirilmiş sayılır.
korunması veya yeniden kazanılması için aylık veya gelir ödenen sürenin
nazara alınması gerekiyorsa, bu Âkit Tarafın yetkili kurumu, bu amaçla,
diğer herhangi bir Âkit Taraf mevzuatına göre aylık veya gelir ödenmiş bu-
lunan süreyi nazara alır.
Madde 29
1. İlgili kimsenin mevzuatına tabi bulunduğu Âkit Taraflardan birinin ku-
rumu, gerektiğinde 28. madde hükümlerini de nazara alarak, bu kimsenin,
kendi uyguladığı mevzuata göre yardım hakkının doğması için gerekli şartla-
rı yerine getirip getirmediğini tespit eder.
2. İlgili kimse, bu şartları yerine getirmişse, anılan kurum, ilgili Âkit Ta-
raflar mevzuatına göre geçen ve 28. madde hükümlerine göre yardım hakkı-
nın doğup doğmadığının tespiti için nazara alınan bütün sigortalılık ve ika-
met sürelerini gözönünde bulundurarak, bu süreler yalnız bu kurumun uygu-
ladığı mevzuata göre geçmiş olsaydı bu kimsenin talep edeceği nazarî yar-
dım miktarı ne olacak idiyse, bu miktarı tespit eder.
3. Bununla beraber,
(a) Yardım miktarının süreler nazara alınmaksızın tespit edilmesi halinde
bu miktar yukarıdaki paragrafta belirtilen nazari miktar olarak kabul edilir;
(b) Anılan yardımlar IV numaralı Ek’te belirtilen yardımlardansa, yuka-
rıdaki paragrafta sözkonusu edilen nazarî yardım miktarı tam yardım esası
üzerinden hesap edilebilir ve elde edilen miktar:
(i) Malûllük veya ölüm halinde, ihtiyarlık yaşından sonra geçen süreler
nazara alınmaksızın, sigorta vakasının oluşundan önce ilgili kimse veya ölen
27
kişi tarafından ilgili bütün Âkit Tarafların mevzuatına göre tamamlanan ve

28. madde hükümlerine göre nazara alınan sigortalılık ve ikamet süreleri
toplamının, ilgili kimsenin veya ölen kişinin onaltı yaşına bastığı tarihle,
duruma göre, malûllük sonucu işgörmezliğin başladığı veya ölümün vuku
bulduğu tarih arasında geçen yıllar sayısının üçte ikisini;
(ii) Yaşlılık halinde, ihtiyarlık yaşından sonra geçen süreler nazara alın-
maksızın, ilgili kimse tarafından bütün Âkit Taraflar mevzuatına göre ta-
mamlanan ve 28. madde hükümlerine göre nazara alınan sigortalılık ve ika-
met süreleri toplamının otuz yıla olan oranını;
geçemez.
4. Ondan sonra alınan kurum ilgili kimseye ödeyeceği fiili yardım mikta-
rını, duruma göre, bu maddenin 2. veya 3. paragrafı gereğince bulunan naza-
rî miktarı esas alarak yardım yapılmasını gerektiren halin meydana gelme-
sinden önce kendisinin uyguladığı mevzuata göre geçen sigortalılık ve ika-
met sürelerinin, yardım yapılmasını gerektiren halin meydana gelmesinden
önce ilgili bütün Âkit Taraflar mevzuatına göre geçen sigortalılık ve ikamet
süreleri toplamına olan oranı üzerinden tespit eder.
5. Âkit Taraflardan birinin mevzuatı yardım miktarının tamamının veya
bir kısmının geçen sigortalılık veya ikamet süreleriyle orantılı olmasını ge-
rektirdiği takdirde, o Tarafın yetkili kurumu, bu maddenin 2-4. paragrafları
hükümlerini nazara almaksızın, yardım miktarının tamamını veya bir kısmını
doğrudan doğruya yalnız kendi uyguladığı mevzuata göre geçen süreleri esas
alarak tespit edebilir.
Madde 30
1. 29. maddenin 2. paragrafında sözkonusu edilen nazarî yardım miktarı
aşağıda belirtildiği şekilde hesaplanır:
(a) Âkit taraflardan birinin mevzuatına göre, yardımların ortalama ka-
zançlar, ortalama prim, ortalama zam, veya yardım talebinde bulunan kim-
senin sigortalılık süresi içinde elde ettiği brüt kazancın, çıraklar hariç olmak
üzere, bütün sigortalıların elde ettikleri ortalama kazanca olan oranı esas
alınarak hesaplanması gerektiği takdirde, bu ortalama miktarlar veya oranlar,
bu Âkit Tarafın kurumunca yalnız bu Tarafın mevzuatına göre geçen süreler
veya ilgili kimse tarafından yalnız bu süreler içinde elde edilen brüt kazanç-
lar esas alınarak tespit edilir.
(b) Âkit Taraflardan birinin mevzuatına göre yardımların kazançlar, prim-
ler veya zamlar esas alınmak suretiyle hesaplanması gerekiyorsa, bu Âkit
Tarafın yetkili kurumunca nazara alınması gereken diğer Âkit Tarafların
mevzuatına göre geçen sürelerde elde edilen kazançlar, ödenen primler veya
28
yapılan zamlar, yalnız birinci Âkit Tarafın mevzuatına göre geçen süreler
için kayda geçmiş bulunan ortalama kazançlar, primler veya zamlar esas
alınarak tespit edilir.
(c) Âkit Taraflardan birinin mevzuatına göre, yardımların sabit kazançlar
veya sabit bir miktar esası üzerinden hesaplanması gerektiği takdirde, bu
Tarafın yetkili kurumunca nazara alınması gereken diğer Âkit Tarafların
mevzuatına göre geçen sürelerdeki kazançlar veya miktar, birinci Âkit Tara-
fın mevzuatına göre geçen sürelerdeki sabit kazançlara veya sabit miktara
veyahut, duruma göre, ortalama sabit kazançlara veya miktara eşit olur.
(d) Âkit Taraflardan birinin mevzuatına göre yardımların, bazı süreler
bakımından, kazançlar, diğer süreler bakımından da, sabit kazançlar veya
sabit bir miktar esas alınmak suretiyle hesaplanması gerektiği takdirde, bu
Tarafın yetkili kurumu, duruma göre, diğer Âkit Tarafların mevzuatına göre
geçen sürelerdeki bu paragrafın (b) veya (c) bendi hükümlerine göre tespit
edilen kazançları veya miktarları nazara alır; yardımlar, birinci Âkit Tarafın
mevzuatına göre, geçen bütün süreler için sabit kazançlar veya sabit bir mik-
tar üzerinden hesaplanmışsa, bu Tarafın yetkili kurumunca nazara alınması
gereken diğer Âkit Tarafların mevzuatına göre geçen sürelerdeki kazançlar,
sözkonusu sabit kazançlara veya sabit miktara tekabül eden itibarî kazançla-
ra eşit olur.
2. Âkit Taraflardan birinin mevzuatında yardımların hesaplanmasında na-
zara alınan faktörlerin yeniden değerlendirilmesine ilişkin kurallar varsa, bu
kurallar, gerektiğinde, birinci Âkit Tarafın yetkili kurumunca diğer Âkit
Tarafın mevzuatına göre geçen süreler bakımından, yukarıdaki paragraf hü-
kümlerine göre nazara alınan faktörlere de uygulanır.
3. Âkit Taraflardan birinin mevzuatı yardım miktarlarının aile fertlerinin
sayısına göre değişik olmasını gerektirdiği takdirde, bu Tarafın yetkili kuru-
mu diğer bir Âkit Taraf ülkesinde ikamet eden aile fertlerini de birinci Âkit
Tarafın ülkesinde ikamet ediyorlarmış gibi, nazara alır.
Madde 31
1. 29. madde hükümlerine bakılmaksızın, Âkit Taraflardan birinin mev-
zuatına göre geçen sigortalılık veya ikamet sürelerinin toplamı bir yıldan az
ise ve yalnız bu süreler nazara alınınca o mevzuata göre hiç bir yardım hakkı
doğmuyorsa, ilgili Âkit Tarafın kurumu bu süreler için yardım yapmak zo-
runda değildir.
2. Yukarıdaki paragrafta belirtilen süreler ilgili diğer Âkit Taraflardan her
birinin kurumunca 29. maddenin 4. paragrafı dışında kalan hükümlerinin
uygulanmasında nazara alınır.
29
3. Bununla beraber, bu maddenin 1. paragrafının uygulanması ilgili bütün

kurumları yardım yapmak yükümlülüğünden kurtardığı takdirde, bu madde-
nin 1. paragrafında belirtilen bütün süreler, ilgili kimsenin şartlarını, 28.
madde hükümleri de nazara alınmak suretiyle, yerine getirdiği son Âkit Ta-
rafın mevzuatına göre geçmiş gibi, yardımlar yalnız bu Tarafın mevzuatına
göre yapılır.
Madde 32
1. 29. madde hükümlerine bakılmaksızın, Âkit Taraflardan birinin mev-
zuatına göre geçen bütün sigortalılık ve ikamet süreleri toplamı en az bir yıl
olmakla beraber beş yıldan az ise, bu Tarafın kurumu anılan süreler için
yaşlılık yardımı yapmak zorunda değildir.
2. İlgili kimse hangi Âkit Tarafın mevzuatına göre en uzun sigortalılık
veya ikamet süresini tamamlamışsa o Tarafın kurumu, 29. maddenin uygu-
lanmasında, yukarıdaki paragrafta belirtilen süreleri, bu Tarafın mevzuatına
göre geçmiş sürelermiş gibi, nazara alır. Bu kurula göre anılan sürelerin bir-
den fazla kurum tarafından nazara alınması gereken hallerde, süreler, ilgili
kimse son olarak hangi Âkit Tarafın mevzuatına tabi idiyse o Tarafın kuru-
munca nazara alınır.
3. Bu maddenin 1. paragrafında sözkonusu edilen kurum, son hesaplaş-
mada, kendi uyguladığı mevzuata göre geçen süreler için 2. paragrafta
sözkonusu edilen kurum tarafından 29. madde hükümlerine göre yapılması
gereken yardım hissesinin yıllık tutarının on katına eşit bir miktarı bu kuru-
ma transfer eder. İlgili Âkit Tarafların yetkili makamları bu sürelere ait borç-
ların ödenmesinde değişik şekil ve usuller üzerinde anlaşabilirler.
4. Bununla beraber, bu maddenin 1. paragrafının uygulanması ilgili bütün
kurumları yardım yapma yükümlülüğünden kurtardığı takdirde, yardımlar
29. madde hükümlerine göre yapılır.
5. 31. maddenin 1. paragrafı hükümleriyle bu maddenin 1. paragrafı hü-
kümlerinin birlikte uygulanması ilgili bütün kurumları yardım yapma yü-
kümlülüğünden kurtardığı takdirde, yardım, 31. maddenin 1. ve 2. paragraf-
ları hükümlerine dokunulmaksızın, 29. madde hükümlerine göre sağlanır.
6. Bu maddenin yukarıdaki paragraflarının iki veya daha fazla Âkit Taraf
arasında uygulanması, bu Taraflar arasında iki veya çok taraflı anlaşmalar
yapılmasına bağlıdır ve ilgili kimselerin yalnız bu Âkit Tarafların mevzuatı-
na tabi bulundukları hallere münhasırdır.
Madde 33
1. İlgili kimse, 28. madde hükümleri de nazara alınmak suretiyle, belli bir
30
tarihte, ilgili bütün Âkit Tarafların mevzuatının gerektirdiği şartları yerine

getirmemiş olmakla beraber, bunlardan yalnız bir veya bir kaçının mevzuatı-
na göre gereken şartları yerine getirmişse, aşağıdaki hükümler uygulanır:
(a) Ödenmesi gereken yardım miktarları, şartlar hangi kurumların uygu-
ladığı mevzuata göre yerine getirilmişse, o mevzuatı uygulayan yetkili ku-
rumların her biri tarafından, duruma göre, 29. maddenin 2-4 veya 5. parag-
rafları hükümlerine göre hesap edilir.
(b) Bununla beraber,
(i) İlgili kimse, şartları yerine getirilmeyen mevzuata göre geçen sigorta-
lılık veya ikamet sürelerinin hesaba katılmasına gerek kalmaksızın, en az iki
mevzuata göre gereken şartları yerine getirmişse, bu süreler, 29. maddenin 2-
4. paragraflarının uygulanmasında nazara alınır.
(ii) İlgili kimse, 28. madde hükümlerine müracaata mahal kalmadan yal-
nız bir mevzuata göre gereken şartları yerine getirmişse, ödenmesi gereken
yardım miktarı, şartlar hangi mevzuata göre yerine getirilmişse, yalnız bu
mevzuata göre geçen süreler nazara alınarak münhasıran bu mevzuat hüküm-
lerine göre hesap edilir.
2. Yukarıdaki paragrafta belirtilen hallerde, ilgili bir veya birden fazla
mevzuata göre yapılan yardım miktarları, gerektiğinde 28. madde hükümleri
de nazara alınarak, ilgili diğer bir veya birden fazla mevzuatın gerektirdiği
şartlar yerine getirildiği zamanda ve ölçüde, duruma göre 29. maddenin 2-4.
paragrafları veya 5. paragrafı hükümlerine göre re’sen yeniden hesap edilir.
3. İlgili bir veya birden fazla mevzuatın gerektirdiği şartların yerine geti-
rilmesi imkânı ortadan kalktığı zaman iki veya daha fazla Âkit Taraf mevzu-
atına göre yapılan yardımlar, sigortalının veya hak sahibinin talebi üzerine,
bu maddenin 1. paragrafı gereğince yeniden tespit edilir.
Madde 34
1. Bir kimsenin, 28-33. maddeler hükümlerini nazara almaksızın, Âkit
Taraflardan birinin mevzuatına göre talep etmek hakkına sahip bulunduğu
yardımlar tutarı bu hükümlere göre yapılması gereken yardımlar toplamın-
dan fazla ise, bu Tarafın yetkili kurumu iki yardım tutarı arasındaki farka eşit
bir ek yardım yapar. Bu yardımla ilgili bütün masraflar anılan kurum tara-
fından karşılanır.
2. Yukarıdaki paragrafın uygulanması sonucu ilgili kimsenin iki veya da-
ha fazla Âkit Tarafın kurumlarından ek yardım almaya hak kazanması halin-
de, bu kimse, yardımlardan hangisi daha fazla ise yalnız bundan yararlanır
ve yardım masrafları ilgili Âkit Tarafların yetkili kurumları arasında, Taraf-
31
lardan her biri tek başına ilgili olsaydı ne miktar ödeyecek idiyse, bu miktar
ile anılan bütün kurumlar tarafından ödenmesi gereken müşterek ek yardım
miktarı arasındaki orana göre bölüşülür.
3. Bu maddenin yukarıdaki paragraflarında belirtilen ek yardım bu yar-
dımı yapmakla yükümlü kurum tarafından sağlanan yardımların bir cüz’ü
olarak kabul edilir. Bu ek yardım miktarı, 33. maddenin 2. veya 3. paragrafı
hükümlerinin uygulanmasına gerek görülebilecek haller dışında, bir defada
ve kesin olarak tespit edilir.
Kesim 2
Malûllükle ilgili özel hükümler
Madde 35
1. Âkit Taraflardan yalnız birinin mevzuatına göre malûllük yardımı al-
makta olan bir kimsenin malûllük derecesinin artmış olması halinde, aşağı-
daki hükümler uygulanır.
(a) İlgili kimse, yardımdan yararlanmıya başladığı tarihten sonra diğer
herhangi bir Âkit Tarafın mevzuatına tabi olmamışsa, mevzuatına göre yar-
dım almakta olduğu Âkit Tarafın yetkili kurumu malûllük derecesindeki
artışı nazara alarak, uyguladığı mevzuata göre yardım yapmak zorundadır.
(b) İlgili kimse yardım görmiye başladıktan sonra diğer bir veya bir kaç
Âkit Taraf mevzuatına tabi tutulmuşsa, yardımlar malûllük derecesinin artışı
da nazara alınarak, 28-34. maddeler hükümlerine göre yapılır.
(c) Yukarıdaki paragrafta belirtilen halde malûllük derecesindeki artışın
tespit edildiği tarih vakanın oluş tarihi olarak kabul edilir.
(d) Bu paragrafın (b) bendinde belirtilen halde ilgili kimse diğer bir Âkit
Taraf kurumundan yardım almak hakkına sahip değilse, birinci Âkit Tarafın
yetkili kurumu, malûllük derecesinin artışını da nazara alarak, kendi uygula-
dığı mevzuata göre yardım yapmak zorundadır.
2. Bir veya daha fazla Âkit Taraf mevzuatına göre malûllük yardımından
yararlanmakta olan bir kimsenin yardım yapılmasına mesnet teşkil eden
malûllük derecesinin artmış olması halinde, yardım, malûllük derecesinin
artışı da nazara alınarak, 28-34. maddeler hükümlerine göre yapılır. Yukarı-
daki paragrafın (c) bendi hükümleri kıyas yolu ile uygulanır.
Madde 36
1. Durdurulan yardımların tekrar ödenmesine başlanması halinde, bu yar-
dımlar, 57. madde hükümlerine dokunulmaksızın, ödeme durdurulduğu sıra-
da yardımları ödemekle yükümlü bulunan kurum veya kurumlar tarafından
32
sağlanır.
2. Yardımların ödenmesi durdurulduktan sonra ilgili kimsenin sağlık du-
rumu yeni yardımların yapılmasını haklı gösterdiği takdirde bu yardımlar,
28-34. maddeler gereğince sağlanır.
Madde 37
1. Malûllük yardımları, gerektiğinde, bu yardımlar hangi mevzuata göre
yapılmışsa o mevzuatta belirtilen şartlarla ve 28-34. maddeler hükümlerine
göre yaşlılık yardımlarına çevrilir.
2. 33. maddede belirtilen halde, bir veya birden fazla Âkit Taraf mevzua-
tına göre ödenmesi gereken malûllük yardımından yararlanan bir kimsenin
yaşlılık yardımlarına hak kazanması halinde, malûllük yardımlarını ödemek-
le yükümlü herhangi bir kurum ilgili kimsenin hak kazandığı bu yardımları
kendi uyguladığı mevzuata göre, yukarıdaki paragraf hükümlerinin bu ku-
rum hakkında uygulanacağı zamana kadar ödemiye devam eder.
Kısım 3
İş Kazalarıyla Meslek Hastalıkları
Madde 38
1. Yetkili Devlet ülkesinden başka bir Âkit Tarafın ülkesinde ikamet eden
işçilerden bir iş kazasına uğrayan veya meslek hastalığına tutulanlar ikamet
ettikleri Âkit Taraf ülkesinde:
(a) Yetkili kurum hesabına, ikamet yerindeki kurum tarafından, bu işçiler
bu kuruma bağlı sigortalı kimselermiş gibi, bu kurumun uyguladığı mevzua-
ta göre yapılan sağlık yardımlarından;
(b) Bu işçiler yetkili Devlet ülkesinde ikamet ediyorlarmış gibi, yetkili
kurum tarafından bu kurumun uyguladığı mevzuata göre verilen geçici
işgöremezlik ödeneklerinden;
yararlanırlar.
Şu kadar ki, yetkili kurumla ikamet yerindeki kurum arasında varılacak
anlaşma ile geçici işgöremezlik ödenekleri, yetkili kurum hesabına, ikamet
yerindeki kurum tarafından verilebilir.
2. Ödenekler, hudut işçilerine de yetkili Devletin ülkesindeki yetkili ku-
rum tarafından, bu işçiler yetkili Devletin ülkesinde ikamet ediyorlarmış
gibi, bu Devletin mevzuatına göre verilebilir.
3. Hudut işçisi olmayıp haklarında bu madde hükümleri uygulanan ve
yetkili Devlet ülkesinde geçici olarak ikamet eden işçiler, geçici olarak bu-
33
lundukları bu ülkeye gelmeden önce yardımlardan yararlanmaya başlamış

olsalar dahi, yetkili Devlet ülkesinde ikamet ediyorlarmış gibi, bu Devletin
mevzuatına göre yardıma hak kazanırlar.
4. Haklarında bu madde hükümleri uygulanan işçilerden ikametgâhlarını
yetkili Devlet ülkesine nakledenler, ikametgâhlarını nakletmeden önce yar-
dımlardan yararlanmaya başlamış olsalar dahi, bu Devlet mevzuatına göre
yardıma hak kazanırlar.
Madde 39
Yetkili Devletin ülkesinden başka bir Âkit Tarafın ülkesinde, işe gidiş-
gelişte meydana gelen bir kaza yetkili Devlet ülkesinde meydana gelmiş gibi
kabul edilir.
Madde 40
1. İş kazasına uğrayan veya meslek hastalığına tutulan işçilerden:
(a) Yetkili Devlet ülkesinden başka bir Âkit Taraf ülkesinde geçici olarak
ikamet edenler veya
(b) Yetkili kurum tarafından yapılması gereken yardımlara hak kazandık-
tan sonra bu kurum tarafından yetkili Devlet ülkesinden ikamet ettikleri di-
ğer bir Âkit Taraf ülkesine dönmelerine veya ikametgâhlarını yetkili Devlet
ülkesinden başka bir Âkit Taraf ülkesine nakletmelerine izin verilenler, ve-
yahut
(c) Durumlarının gerektirdiği tedaviyi görmek üzere yetkili Devlet ülke-
sinden başka bir Âkit Taraf ülkesine gitmelerine yetkili kurum tarafından
izin verilenler:
(i) Yetkili kurum hesabına, ikametgâhın veya geçici ikametgâhın bulun-
duğu yerdeki kurum tarafından, bu işçiler kendisine bağlı sigortalılarmış
gibi, yetkili Devletin mevzuatında belirtilen süreyi aşmamak üzere, bu ku-
rumun uyguladığı mevzuata göre yapılan sağlık yardımlarından,
(ii) Bu işçiler sanki yetkili Devlet ülkesindeymişler gibi, yetkili kurum ta-
rafından, kendi uyguladığı mevzuata göre ödenen para yardımlarından,
yararlanırlar. Şu kadarki, yetkili kurumla ikametgâhın veya geçici ika-
metgâhın bulunduğu yerdeki kurum arasında varılacak anlaşma ile para yar-
dımları, yetkili kurum hesabına, ikamet yerindeki kurum tarafından ödenebi-
lir.
2. (a) Yukarıdaki paragrafın (b) bendinde belirtilen izin talebi, yalnız yer
değiştirilmesinin işçinin sağlık durumunu veya tedavi seyrini tehlikeye so-
kabileceği anlaşıldığı takdirde reddolunabilir.
34
(b) Yukarıdaki paragrafın (c) bendinde belirtilen izin talebi, işçinin ika-
met ettiği ülkede gerekli tedavi yapılamadığı zaman reddedilemez.
Madde 41
38. ve 39. maddelerin 1. paragraflarında öngörülen hallerde iki veya daha
fazla Âkit Tarafın yetkili makamları protezlerle önemli protez araç ve gereç-
lerinin ve büyük önem taşıyan diğer sağlık yardımlarının sağlanmasının yet-
kili kurum tarafından izin verilmesi şartına bağlı bulunması hususunda an-
laşmaya varabilirler.
Madde 42
1. Yetkili Devletin mevzuatına göre, iş kazası geçiren veya meslek hasta-
lığına tutulan işçinin ikametgâhına veya hastaneye kadar olan nakil masrafla-
rının ödenmesi gerektiği takdirde, bu işçi için ikamet ettiği diğer bir Âkit
Taraf ülkesinde yapılan aynı nitelikteki masraflar, daha önce bu hususta izin
verilmiş olması şartiyle, bu masrafları haklı gösteren nedenler de nazara
alınarak, yetkili kurum tarafından kendi uyguladığı mevzuata göre ödenir.
2. Yetkili Devletin mevzuatına göre, ölen bir işçinin cenazesinin gömüle-
ceği yere kadar götürülmesi için yapılan yol masraflarının ödenmesi gereki-
yorsa, işçinin ikamet ettiği diğer bir Âkit Taraf ülkesinde ölümü halinde
yapılan aynı nitelikteki masraflar da yetkili kurum tarafından kendi uygula-
dığı mevzuata göre ödenir.
3. Bu maddenin yukarıdaki paragrafları hükümlerinin iki veya daha fazla
Âkit Taraf arasında uygulanması bu Taraflar arasında iki veya çok taraflı
anlaşmalar yapılmasına bağlıdır. Bu hükümlerin kimler hakkında uygulana-
cağı ve taşıma masraflarının ilgili Âkit Taraflar arasında ne şekilde bölüşüle-
ceği bu anlaşmalarla belirtilir.
Madde 43
1. İşçinin bulunduğu Âkit Taraf ülkesinde iş kazalariyle meslek hastalık-
ları sigortası yoksa, veya yürürlükte böyle bir sigorta rejimi var da sağlık
yardımlarını yapacak bir kurum bulunmuyorsa, bu yardımlar sürekli veya
geçici ikametgâhın bulunduğu yerde hastalık halinde sağlık yardımı yapmak-
la yükümlü kurum tarafından sağlanır.
2. Yetkili Devletin mevzuatına göre, sağlık yardımlarının yalnız işveren
tarafından kurulan sağlık tesislerinde bir ücret ödemeksizin sağlanmış olması
halinde, 38. ve 40. maddelerin 1. paragraflarında belirtilen hallerde yapılan
yardımlar işveren tarafından kurulan sağlık tesisinde yapılmış sayılır.
3. Yetkili Devletin mevzuatında işverenlerin sorumluluğuna ilişkin bir si-
35
gorta rejiminin yürürlükte bulunduğuna dair bir hüküm bulunması halinde,

38. ve 40. maddelerin 1. paragraflarında belirtilen hallerde yapılan sağlık
yardımlarının yetkili kurumun isteği üzerine yapılmış olduğu kabul edilir.
4. Âkit Taraflardan birinin mevzuatında işgöremezlik derecesinin tespi-
tinde daha önce meydana gelmiş olan iş kazalarının veya meslek hastalıkla-
rının nazara alınacağına dair açık veya zımni bir hüküm varsa, bu Tarafın
yetkili kurumu, bu amaçla, diğer herhangi bir Âkit Tarafın mevzuatına göre
evvelce iş kazası veya meslek hastalığı olarak kabul edilmiş bulunan kazalar
ile hastalıkları da, kendi uyguladığı mevzuata göre meydana gelmiş iş kazası
veya meslek hastalığı olarak nazara alır.
Madde 44
1. Sürekli veya geçici ikametgâhın bulunduğu yerdeki kurum tarafından
uygulanan mevzuata göre, bu yerde yürürlükte bulunan iki veya daha fazla iş
kazalarıyle meslek hastalıkları sigortası rejimi varsa, 38. ve 40. maddelerin
1. paragraflarında belirtilen hallerde yapılacak sağlık yardımları genel sigor-
ta rejimi hükümlerine göre, bu yerde yürürlükte olan böyle bir sigorta rejimi
yoksa, sanayi işçilerini kapsayan sigorta rejimi hükümlerine göre sağlanır.
2. Âkit Taraflardan birinin mevzuatına göre, yardımlar için azamî bir süre
tespit edilmişse, bu mevzuatı uygulayan kurum, gerektiğinde, ayni iş kazası
veya meslek hastalığı vakası nedeniyle diğer herhangi bir Âkit Tarafın ku-
rumunca daha önce yapılmış olan sağlık yardımları süresini de nazara alır.
Madde 45
1. Âkit Taraflardan birinin mevzuatına göre, para yardımlarının ortalama
kazançları esas alınarak hesaplanması gerektiği takdirde, bu Tarafın yetkili
kurumu bu ortalama kazançları yalnız sözkonusu mevzuata göre geçen süre
içinde kayda geçmiş olan kazançları esas alarak tespit eder.
2. Âkit Taraflardan birinin mevzuatına göre, para yardımlarının sabit ka-
zançlar esas alınarak hesaplanması gerektiği takdirde, bu Tarafın yetkili
kurumu yalnız sözkonusu mevzuata göre geçen sürelerde elde edilen sabit
kazançları veya, gerektiğinde, ortalama sabit kazançları nazara alır.
3. Âkit Taraflardan birinin mevzuatına göre, para yardımları miktarının
aile fertleri sayısına göre değişik olması gerektiği takdirde, bu Tarafın yetkili
kurumu, diğer bir Âkit Tarafın ülkesinde ikamet eden aile fertlerini de, birin-
ci Âkit Tarafın ülkesinde ikamet ediyorlarmış gibi, nazara alır.
Madde 46
1. Meslek hastalığına tutulan bir işçi iki veya daha fazla Âkit Taraf mev-
36
zuatına göre böyle bir hastalığa sebep olabilecek bir işte çalışmışsa bu işçi-
nin veya hak sahibi kimselerinin yararlanmaya hak kazanabileceği yardım-
lar, gerektiğinde bu maddenin 2., 3. ve 4. paragrafları hükümleri de
sözkonusu Âkit Taraflardan şartlarını yerine getirdikleri sonuncusunun mev-
zuatına göre sağlanır.
2. Âkit Taraflardan birinin mevzuatına göre, meslek hastalıkları nedeniy-
le yapılacak yardımlardan yararlanılması anılan hastalığın ilk defa bu Âkit
Tarafın ülkesinde müşahade edilmiş olması şartına bağlı ise, bu hastalığın ilk
defa diğer bir Âkit Tarafın ülkesinde teşhis edilmiş olması halinde de bu şart
yerine getirilmiş sayılır.
3. Âkit Taraflardan birinin mevzuatında meslek hastalığı nedeniyle yar-
dımlardan yararlanma hakkının doğması anılan hastalığın, bu hastalığa sebep
olabilecek son işin bitiminden sonra belirli bir süre içinde teşhis edilmiş
olması şartına bağlı olduğu açık olarak veya zımnen ifade edilmişse, bu Ta-
rafın yetkili kurumu, bu son işin yapıldığı zamanı tespit ederken, diğer her-
hangi bir Âkit Tarafın mevzuatına göre yapılan aynı nitelikteki işleri de,
birinci Âkit Tarafın mevzuatına göre yapılmış gibi, gereken ölçüde, nazara
alır.
4. Âkit Taraflardan birinin mevzuatına göre, meslek hastalığı nedeniyle
yapılan yardımlardan yararlanma hakkının doğması anılan hastalığa sebep
olabilecek işin belirli bir süre yapılmış olması şartına açık olarak veya zım-
nen bağlanmış ise, bu Tarafın yetkili kurumu, sürelerin birleştirilmesi
amacıyle, diğer herhangi bir Âkit Tarafın ülkesinde bu türlü işlerin yapıldığı
süreleri, gereken ölçüde, nazara alır.
5. Bu maddenin 3. ve 4. paragrafları hükümlerinin iki veya daha fazla
Âkit Taraf arasında uygulanması, bu Taraflar arasında iki veya çok taraflı
anlaşmalar yapılması şartına bağlıdır. Bu anlaşmalarda, özellikle, anılan
hükümlerin hangi meslek hastalıkları hakkında uygulanacağı ve yardım tu-
tarlarının ilgili Âkit Taraflar arasında ne şekilde bölüşüleceği belirtilir.
Madde 47
Meslek hastalığına tutulmuş olan bir işçinin Âkit Taraflardan birinin ku-
rumunca yapılan yardımlardan daha önce yararlanmış veya halen yararlan-
makta olması ve durumunun ağırlaşması üzerine diğer bir Âkit Tarafın ku-
rumundan yardım talebinde bulunması halinde aşağıdaki hükümler uygula-
nır:
(a) İşçi ikinci Âkit Tarafın mevzuatına göre, hastalığına veya hestalığının
ağırlaşmasına sebep olabilecek bir işte çalışmamışsa, birinci Âkit Tarafın
yetkili kurumu hastalığın ağırlaşmasını da nazara alarak yapılan sağlık yar-
37
dımlarının masraflarını kendi uyguladığı mevzuata göre öder.

(b) İşçi, ikinci Âkit Tarafın mevzuatına göre böyle bir işte çalışmışsa, bi-
rinci Âkit Tarafın yetkili kurumu hastalığın ağırlaşmasını nazara almaksızın,
kendi uyguladığı mevzuata göre yapılan yardımların masrafını öder; İkinci
Âkit Tarafın yetkili kurumu, hastalık bu Tarafın mevzuatına göre meslek
hastalığı olarak kabul edilmiş olsaydı bu kurumun uyguladığı mevzuata göre
hastalık ağırlaşmadan önce yapılacak yardımın miktarı ne olacak idiyse, bu
miktarla hastalık ağırlaştıktan sonra yapılması gereken yardım miktarı ara-
sındaki farka eşit bir ek yardım yapar.
Madde 48
1. Yetkili kurum 38. ve 40. maddelerin 1. paragrafları hükümlerine göre
kendi hesabına yapılan sağlık yardımları masraflarını ödemek zorundadır.
2. Yukarıdaki paragrafta öngörülen ödemelerin ne şekilde ve hangi esas-
lara göre yapılacağı Âkit Tarafların yetkili makamları arasında varılacak
anlaşmalarla tespit edilir.
3. İki veya daha fazla Âkit Taraf, kendi denetimlerine tabi kurumlar ara-
sında böyle bir hesaplaşma yapılmasına gerek olmadığı hususunda anlaşma-
ya varabilirler.
Kısım 4
Ölüm (Ödenekleri)
Madde 49
1. Âkit Taraflardan birinin mevzuatına göre, ölüm ödeneğinden yarar-
lanma hakkının doğması, korunması veya yeniden kazanılması sigortalılık
sürelerinin tamamlanması şartına bağlı olan hallerde, bu mevzuatı uygulayan
kurum, bu amaçla sürelerin birleştirilmesi için diğer herhangi bir Âkit Taraf
mevzuatına göre geçen sigortalılık süreleriyle, gerektiğinde, diğer herhangi
bir Âkit Tarafın uyguladığı primsiz sigortada onaltı yaşından sonra geçen
ikamet sürelerini, kendi uyguladığı mevzuata göre geçen sigortalılık sürele-
riymiş gibi, gereken ölçüde, nazara alır.
2. Âkit Taraflardan birinin mevzuatına göre, ölüm ödeneğinden yarar-
lanma hakkının doğması, korunması veya yeniden kazanılması ikamet süre-
lerinin tamamlanması şartına bağlı olan hallerde, bu mevzuatı uygulayan
kurum, bu amaçla sürelerin birleştirilmesi için diğer herhangi bir Âkit Taraf
mevzuatına göre geçen sigortalılık süreleriyle, gerektiğinde, diğer herhangi
bir Âkit Tarafın uyguladığı primsiz sigortada onaltı yaşından sonra geçen
ikamet sürelerini, kendi uyguladığı mevzuata göre geçen ikamet süreleriymiş
38
gibi, gereken ölçüde, nazara alır.

Madde 50
1. Bir kimsenin yetkili Devlet ülkesinden başka bir Âkit Taraf ülkesinde
ölmüş olması halinde, ölüm, yetkili Devlet ülkesinde vuku bulmuş sayılır.
2. Haksahibi kimse yetkili Devlet ülkesinden başka bir Âkit Taraf ülke-
sinde ikamet etmiş olsa dahi, yetkili kurum kendi uyguladığı mevzuata göre
sağlanması gereken ölüm ödeneğini verir.
3. Ölümün bir iş kazası veya meslek hastalığı sonucu meydana gelmiş
olması halinde de bu maddenin yukarıdaki paragrafları hükümleri uygulanır.
Kısım 5
İşsizlik
Madde 51
korunması veya yeniden kazanılması sigortalılık sürelerinin tamamlanması
şartına bağlı ise, bu mevzuatı uygulayan kurum, bu amaçla sürelerin birleşti-
rilmesi için diğer herhangi bir Âkit Tarafın mevzuatına göre geçen sigortalı-
lık, çalışma ve meslekî faaliyet sürelerini, birinci Âkit Tarafın mevzuatına
göre geçmiş sigortalılık süreleriymiş gibi, gereken ölçüde, nazara alır; Şu
kadarki, bu süreler çalışma veya meslekî faaliyet süreleri olduğu ve son ola-
rak sözkonusu edilen mevzuata göre geçtiği takdirde, sigortalılık süreleri
olarak kabul edilirler.
korunması veya yeniden kazanılması çalışma, meslekî faaliyet veya ikamet
sürelerinin tamamlanması şartına bağlı ise, bu mevzuatı uygulayan kurum,
bu amaçla sürelerin birleştirilmesi için diğer herhangi bir Âkit Tarafın mev-
zuatına göre geçen sigortalılık, çalışma veya meslekî faaliyet sürelerini bi-
rinci Âkit Tarafın mevzuatına göre geçmiş çalışma, meslekî faaliyet veya
ikamet süreleriymiş gibi, gereken ölçüde nazara alır.
3. Âkit Taraflardan birinin mevzuatına göre bazı yardımların yapılması
özel bir sigorta rejimi kapsamına giren bir işte geçen sigortalılık sürelerinin
tamamlanması şartına bağlı ise, bu yardımların yapılması için diğer herhangi
bir Âkit Taraf mevzuatına göre yalnız muadil sigorta rejiminde, böyle bir
sigorta rejimi yoksa, aynı işte geçen süreler nazara alınır. Bu suretle geçen
süreler nazara alınmış olmakla beraber, ilgili kimse anılan yardımlardan
yararlanmak için gerekli şartları yerine getirmemişse, bu süreler genel sigor-
ta rejimine göre yapılan yardımların, sağlanmasında nazara alınır.
39
4. 53. maddenin 1. paragrafının (a) (ii) ve (b) (ii) bentlerinde belirtilen

haller müstesna, bu maddenin yukarıdaki paragrafları hükümlerinin uygu-
lanması, hangi Âkit Tarafın mevzuatına göre yardım talebinde bulunulmuş-
sa, ilgili kimsenin son olarak o Âkit Tarafın mevzuatına tabi bulunması şar-
tına bağlıdır.
Madde 52
Gerektiğinde 51. madde hükümleri de gözönünde bulundurularak Âkit
Taraflardan birinin mevzuatına göre yardım hakkının doğması için çalışma
meslekî faaliyette bulunma veya ikamet süreleri bakımından gereken şartları
yerine getirmiş olup ikametgâhlarını diğer bir Âkit Taraf ülkesine nakletmiş
bulunan işsiz işçiler, ikametgâhlarını naklettikleri tarihten başlayarak otuz
gün içinde yeni ikâmet ettikleri yerdeki kurumdan talepte bulunmak şartiyle,
bu bakımdan ikinci Âkit Taraf mevzuatına göre yardım hakkının doğması
için gerekli şartları yerine getirmiş sayılırlar. Yardımlar, birinci Âkit Tarafın
yetkili kurumu hesabına ikâmet yerindeki kurum tarafından bu kurumun
uyguladığı mevzuata göre sağlanır.
Madde 53
1. 52. madde hükümleri saklı kalmak şartiyle, son olarak çalıştığı sırada
yetkili Devlet ülkesinden başka bir Âkit Taraf ülkesinde ikâmet eden işsiz
bir işçi aşağıdaki hükümlere göre yardımlardan yararlanır:
(a) (i) Çalıştığı müessesedeki işsizliği kısmî veya arızî olan bir hudut işçi-
si, yetkili Devletin ülkesinde oturuyormuş gibi, gerektiğinde 51. madde hü-
kümleri de nazara alınarak, bu Devletin mevzuatına göre yardımlardan ya-
rarlanır; yapılan bu yardımların tutarı yetkili kurum tarafından ödenir.
(ii) Tam işsiz olan bir hudut işçisi, gerektiğinde, 51. madde hükümleri de
nazara alınarak, hangi Âkit Tarafın ülkesinde ikâmet ediyorsa sanki son ça-
lışmasında bu Tarafın mevzuatına tabiymiş gibi, bu mevzuata göre yardım-
lardan yararlanır; bu yardımların tutarı ikâmet yerindeki kurum tarafından
ödenir.
(b) (i) Kısmen veya arızî olarak veyahut tamamen işsiz kalan ve yetkili
Devletin ülkesindeki işverenin veya İş ve İşçi Bulma Kurumunun emrine
amade bulunan, ancak hudut işçisi olmayan bir işçi, gerektiğinde 51. madde
hükümleri de nazara alınarak, yetkili Devlet ülkesinde ikâmet ediyormuş
gibi, bu Devletin mevzuatına göre yardımlardan yararlanır; bu yardımlar
tutarı yetkili kurum tarafından ödenir.
(ii) Tam işsiz olan ve ikamet ettiği veya döndüğü Âkit Taraf ülkesindeki
İş ve İşçi Bulma Kurumunun emrine amade, bulunan, ancak hudut işçisi
40
olmayan bir işçi, gerektiğinde 51. madde hükümleri de nazara alınarak, son
çalışması sırasında bu Tarafın mevzuatına tabiymiş gibi, bu mevzuata göre
yardımlardan yararlanır; bu yardımların tutarı ikamet yerindeki kurum tara-
fından ödenir.
(iii) Bununla beraber, bu paragrafın (b) (ii) bendinde belirtilen işçinin son
olarak mevzuatına tabi bulunduğu Âkit Tarafın yetkili Kurumunca yapılan
yardımlardan yararlanma hakkı doğmuşsa, bu işçi, ikâmetgâhını bu paragra-
fın (b) (ii) bendinde sözkonusu edilen Âkit Tarafın ülkesine nakletmiş gibi,
52. madde hükümlerine göre yardımlardan yararlanır.
2. İşsiz kalan bir işçinin, yukarıdaki paragrafın (a) (i) veya (b) (i) bendi
hükümlerine göre yardımlardan yararlanma hakkı devam ettiği sürece ülke-
sinde ikâmet ettiği Âkit Tarafın mevzuatına göre yardımlardan yararlanma
hakkı doğmaz.
Madde 54
52. maddede ve 53. maddenin 1. paragrafının (b) (iii) bendinde belirtilen
hallerde ikâmet yerindeki kurum tarafından uygulanan mevzuata göre yar-
dımlar için azamî bir süre tespit edilmişse, anılan kurum, gerektiğinde, yar-
dım hakkının doğduğu son olarak tespit edilen tarihten sonra diğer bir Âkit
Tarafın kurumunca yapılan yardım süresini nazara alabilir.
Madde 55
1. Âkit Taraflardan birinin mevzuatına göre, yardımların eski kazançlar
tutarı esas alınmak suretiyle hesaplanması gerektiği takdirde, bu mevzuatı
uygulayan kurum, ilgili işçinin yalnız bu Âkit Taraf ülkesinde son çalışması
sırasında elde ettiği kazançları, ancak bu ülkedeki son çalışması dört hafta-
dan azsa, diğer bir Âkit Taraf ülkesindeki son işinin muadili veya benzeri
için ikâmet yerinde ödenen normal ücreti nazara alır.
2. Âkit Taraflardan birinin mevzuatına göre, yardım miktarının aile fert-
lerinin sayısına göre değişik olması gerektiği takdirde, bu mevzuatı uygula-
yan kurum diğer bir Âkit Taraf ülkesinde ikâmet eden aile fertlerini de birin-
ci Âkit Tarafın ülkesinde ikâmet ediyorlarmış gibi, nazara alır.
3. İkamet yerindeki kurumun uyguladığı mevzuata göre, yapılan yardım
süresinin geçen staj sürelerine bağlı olması halinde, yardım süresi, duruma
göre 51. maddenin 1. veya 2. paragrafı hükümleri gözönünde bulundurula-
rak, tespit edilir.
Madde 56
1. 52-54. maddeler hükümlerinin iki veya daha fazla Âkit Taraf arasında
41
uygulanması, bu Taraflar arasında, uygun özel uygulama usullerini de kap-

sayan, iki veya çok taraflı anlaşmaların yapılmasına bağlıdır.
(a) 52-54. maddeler hükümlerinin kimler hakkında uygulanacağı,
(b) Âkit Taraflardan birinin kurumunca diğer bir Âkit Tarafın kurumu he-
sabına yapılabilecek yardımın süresi;
(c) Âkit Taraflardan birinin kurumunca diğer bir Âkit Taraf kurumu he-
sabına yapılan yardım tutarlarının ne şekilde ödeneceği;
belirtilir.
3. İki veya daha fazla Âkit Taraf kendi denetimlerindeki kurumlar arasın-
da böyle bir hesaplaşmanın yapılmayacağı hususunda anlaşmaya varabilirler.
Kısım 6
Aile Yardımları
Madde 57
Âkit Taraflardan birinin mevzuatına göre, yardım hakkının doğması ça-
lışma, meslekî faaliyet veya ikamet sürelerinin tamamlanmış olması şartına
bağlı ise, bu mevzuatı uygulayan kurum, bu amaçla sürelerin birleştirilmesi
için, diğer herhangi bir Âkit Taraf mevzuatına göre geçen çalışma, meslekî
faaliyet veya ikamet sürelerini, bunlar birinci Âkit Tarafın mevzuatına göre
geçmiş çalışma, meslekî faaliyet veya ikamet süreleriymiş gibi, gereken
ölçüde, nazara alır.
Madde 58
1. Bu kısmın 1. veya 2. Kesim hükümlerinin iki veya daha fazla Âkit Ta-
raf arasında uygulanması, bu Taraflar arasında uygun özel uygulama usulle-
rini de kapsayan iki veya çok taraflı anlaşmaların yapılmasına bağlıdır.
(a) 59-62. maddelerin kimler hakkında uygulanacağı;
(b) Aynı süre içinde birden fazla kurum tarafından aynı nitelikteki yardı-
mın yapılmasını önleyen kurallar;
(c) Gerektiğinde sosyal güvenlik sözleşmeleriyle kazanılan hakların nasıl
korunacağı;
belirtilir.
42
Kesim 1
Aile Ödenekleri
Madde 59
1. Bu madde ile 60. maddenin uygulanmasında “çocuklar” terimi, ilgili
Âkit Tarafın mevzuatiyle tespit edilen sınırlar içinde kalmak kaydiyle:
(a) Yardımdan yararlanan kimsenin nesebi sahih, nesebi düzeltilmiş, ta-
nınmış ve evlât edinilmiş çocukları ile yetim torunları;
(b) Âkit Taraflardan birinin ülkesinde ikamet eden ve yardımdan yararla-
nan kimsenin eşinin aynı konutta birlikte yaşayan nesebi sahih, nesebi düzel-
tilmiş, tanınmış ve evlât edinilmiş çocuklarıyle yetim torunları;
anlamına gelir.
2. Âkit Taraflardan birinin mevzuatına tabi olan ve diğer bir Âkit Tarafın
ülkesinde ikamet eden veya yetiştirilmekte olan çocukları bulunan kimseler,
bu çocukları için, çocuklar birinci Âkit Taraf ülkesinde ikamet ediyorlarmış
veya yetiştiriliyorlarmış gibi, bu Tarafın mevzuatına göre sağlanan aile öde-
neklerinden yararlanırlar.
3. Bununla beraber, yukarıdaki paragrafta belirtilen halde, aile ödenekle-
rinin miktarı, ülkesinde çocukların ikamet ettiği veya yetiştirildiği Âkit Tara-
fın mevzuatına göre sağlanan aile yardımlarının miktariyle sınırlandırılabilir.
4. Yukarıdaki paragraf hükümlerinin uygulanmasında, ilgili iki mevzuata
göre sağlanan aile ödenekleri, yardımdan yararlanan aynı kimsenin çocukla-
rının toplam sayısı esas alınarak kıyaslanır. Çocuklar hangi Âkit Tarafın
ülkesinde ikamet ediyorlar veya yetiştiriliyorlarsa, o tarafın mevzuatına göre
çeşitli kategorilere giren kimseler için değişik miktarlar üzerinde aile ödene-
ği verilmesi gerektiği takdirde, yardımdan yararlanan kimse bu mevzuata
tabi olsaydı kendisine ne miktar üzerinden ödeme yapılacak idiyse bu miktar
nazara alınır.
5. 15. maddenin 1. paragrafının (a) bendi kapsamına giren ve çalışmak
üzere gönderildiği Âkit Taraf ülkesine çocuklarıyle birlikte giden bir işçinin
beraberindeki çocukları hakkında bu maddenin 3. ve 4. paragrafları hüküm-
leri uygulanmaz.
6. Kendisine aile ödeneği verilmesi gereken gerçek veya tüzel kişi diğer
bir Âkit Tarafın ülkesinde ikamet etmiş veya geçici olarak bulunmuş olsa
dahi, aile ödenekleri bu ödenekten yararlanan kimse hangi Âkit Tarafın
mevzuatına tabi ise, o mevzuata göre verilir.
43
Madde 60
1. Âkit Taraflardan birinin kurumu hesabına işsizlik yardımı almakta olan
ve diğer bir Âkit Tarafın ülkesinde ikamet eden veya yetiştirilen çocukları
bulunan işsiz işçiler, bu çocuklar için, bu sigorta olayı nedeniyle verilmesi
gereken aile ödeneklerinden, çocuklar birinci Âkit Tarafın ülkesinde ikamet
ediyorlarmış veya yetiştiriliyorlarmış gibi, bu Tarafın mevzuatına göre yarar-
lanırlar.
2. Yukarıdaki paragrafta belirtilen halde 59. maddenin 1, 3, 4 ve 6. parag-
rafları hükümleri kıyas yolu ile uygulanır.
Kesim 2
Aile Yardımları
Madde 61
1. Âkit Taraflardan birinin mevzuatına tabi kimseler, diğer bir Âkit Tara-
fın ülkesinde ikamet eden aile fertleri için, bu kimseler bu Tarafın mevzuatı-
na tabiymişler gibi, bu Tarafın mevzuatına göre sağlanan aile yardımlarından
yararlanırlar. Bu yardımlar aile fertlerine, yetkili kurum hesabına, ikamet
yerindeki kurum tarafından kendi uyguladığı mevzuata göre ödenir.
2. Yukarıdaki paragraf hükümlerine bakılmaksızın, 15. maddenin 1. pa-
ragrafının (a) bendinde belirtilen bir işçi, çalışmak üzere gönderildiği Âkit
Taraf ülkesine beraberinde götürdüğü aile fertleri için, tabi bulunduğu Âkit
Taraf mevzuatına göre aile yardımlarından yararlanmaya hak kazanır. Bu
yardımlar, mevzuatına tabi bulunduğu Âkit Tarafın yetkili kurumunca öde-
nir. Bununla beraber, yetkili kurum ile ikamet yerindeki kurum arasında
varılacak bir anlaşma ile yardımlar, yetkili kurum hesabına, ikamet yerindeki
kurum aracılığı ile de ödenebilir.
Madde 62
Âkit Taraflardan birinin kurumunca yapılması gereken işsizlik yardımla-
rından yararlanmakta olan işsiz işçiler, diğer bir Âkit Taraf ülkesinde ikamet
eden aile fertleri için, birinci Âkit Tarafın mevzuatında işçinin işsiz kalması
halinde de aile yardımlarının ödeneceğine dair hüküm bulunması şartiyle,
ülkesinde aile fertlerinin ikamet ettiği Âkit Taraf mevzuatına göre aile yar-
dımlarından yararlanma hakkını kazanırlar. Aile yardımları, aile fertlerine,
birinci Âkit Tarafın yetkili kurumu hesabına, aile fertlerinin ikamet ettikleri
yerdeki kurum tarafından kendi uyguladığı mevzuata göre ödenir.
Madde 63
1. Bu kesim hükümlerinin iki veya daha fazla Âkit Taraf arasında uygu-
44
lanması halinde, Âkit Taraflardan birinin kurumunca diğer bir Âkit Tarafın
kurumu hesabına yapılan yardımlar tutarının ne şekilde ödeneceği 58. mad-
denin 1. paragrafında sözkonusu edilen iki veya çok taraflı anlaşmalarda
belli edilir.
2. İki veya daha fazla Âkit Taraf kendi denetimlerindeki kurumlar arasın-
da böyle bir hesaplaşmanın yapılmıyacağı hususunda anlaşmaya varabilirler.
BÖLÜM IV
Çeşitli Hükümler
Madde 64
1. Âkit Tarafların yetkili makamları:
(a) Bu sözleşmenin uygulanması amacıyle alınan tedbirler ile,
(b) Bu sözleşmenin uygulanmasında etkili olabilecek mevzuat değişiklik-
leri,
hakkında birbirlerine bilgi verirler.
2. Âkit Tarafların makamları ve kurumları, bu Sözleşmenin uygulanma-
sında, kendi mevzuatlarının uygulanması sözkonusuymuş gibi, birbirlerine
yardım ederler. Anılan makamlar ve kurumlar tarafından yapılan karşılıklı
idari yardımlar, için prensip olarak, bir ücret ödenmez. Bununla beraber,
Âkit Tarafların yetkili makamları bazı masrafların ödenmesi hususunda an-
laşmaya varabilirler.
3. Âkit Tarafların makamları ve kurumları, bu Sözleşmenin uygulanma-
sında, birbirleriyle, ilgili kimselerle veya bunların temsilcileriyle doğrudan
doğruya yazışma yapabilirler.
4. Âkit Taraflardan birinin makamları, kurumları ve yargı organları ken-
dilerine verilen dilekçe veya diğer belgeleri, diğer bir Âkit Tarafın resmî
dilinde yazılmış olması nedeniyle reddedemezler.
Madde 65
1. Âkit Taraflardan birinin mevzuatına göre, bu Tarafın mevzuatının uy-
gulanmasında düzenlenmesi gereken belgeler için tanınmış olan vergi, pul,
resim, harç ve kayıt ücreti muafiyeti veya indirimi, diğer bir Âkit Tarafın
mevzuatının veya bu Sözleşmenin uygulanmasında düzenlenmesi gereken
benzer belgelere de teşmil edilir.
2. Bu Sözleşmenin uygulanmasında düzenlenmesi gereken bütün resmî
belgelerle diğer her çeşit belgeler tasdikten veya diğer benzeri formaliteler-
den muaftır.
45
Madde 66
1. Yardım talebinde bulunan bir kimse yetkili Devletin ülkesinden başka
bir Âkit Taraf ülkesinde ikamet ediyorsa, dilekçesini ikamet yerindeki ku-
ruma tevdi edebilir ve bu işlem muteber sayılır; bu kurum da dilekçeyi bu
dilekçede adları geçen yetkili kurum veya kurumlara gönderir.
2. Âkit Taraflardan birinin mevzuatına göre, bu Tarafın bir makamına,
kurumuna veya yargı organına belirli bir süre içinde verilmesi gereken bir
dilekçe, bir bildirge veya itiraz dilekçesi diğer bir Âkit Tarafın makamına,
kurumuna veya yargı organına aynı süre içinde verilmişse kabul edilir. Bu
takdirde, dilekçeyi, bildirgeyi veya itiraz dilekçesini alan makam, kurum
veya yargı organı Âkit geçirmeksizin bunu birinci Âkit Tarafın yetkili ma-
kamına, kurumuna veya yargı organına ya doğrudan doğruya veya ilgili Âkit
Tarafların yetkili makamları aracılığı ile gönderir. Bir dilekçenin, bildirgenin
veya itiraz dilekçesinin ikinci Âkit Tarafın bir makamına, kurumuna veya
yargı organına verildiği tarih, bu belge üzerinde işlem yapmaya yetkili ma-
kama, kuruma veya yargı organına verilmiş tarih olarak kabul edilir.
Madde 67
1. Âkit Tarafların birinin mevzuatında öngörülen kontrol muayeneleri, bu
mevzuatı uygulayan kurumun talebi üzerine, diğer bir Âkit Tarafın ülkesinde
sürekli veya geçici ikametgâhın bulunduğu yerdeki kurum tarafından yaptırı-
labilir. Bu takdirde, kontrol muayeneleri birinci Âkit Tarafın ülkesinde ya-
pılmış sayılır.
2. Yukarıdaki fıkra hükümlerinin iki veya daha fazla Âkit Taraf arasında
uygulanması, bu Taraflar arasında iki veya çok taraflı anlaşmalar yapılması-
na bağlıdır.
Madde 68
1. Bu Sözleşmeye göre, Âkit Taraflardan birinin kurumu diğer bir Âkit
Taraf ülkesinde bulunan sigortalıya veya hak sahibine para yardımı yapmak-
la yükümlü olduğu takdirde; bu borç birinci Âkit Tarafın parası ile ifade
edilir. Anılan kurumun ikinci Tarafın parasiyle ödemede bulunmasiyle de bu
yükümlülükten kurtulduğu kabul edilir.
2. Bu Sözleşmeye göre, Âkit Taraflardan birinin kurumu diğer bir Âkit
Taraf kurumunca yapılan yardımların tutarını ödemek zorunda ise, bu borç
ikinci Âkit Tarafın parasiyle ifade edilir. İlgili Âkit Taraflar Başka ödeme
şekilleri üzerinde anlaşmış olmadıkça, birinci kurumun, borcunu bu para ile
ödemek suretiyle, borcundan kurtulduğu kabul edilir.
3. Bu Sözleşmenin uygulanması sonucu yapılması gereken para transfer-
46
leri, transfer tarihinde ilgili Âkit Taraflar arasında yürürlükte bulunan bu

konudaki anlaşmalara göre yapılır. Böyle bir anlaşma yoksa, transferlerin
yapılması için gerekli tedbirler anılan Taraflar arasında varılacak ortak bir
anlaşma ile tespit edilir.
Madde 69
1. Âkit Taraflardan birinin kurumuna ödenmesi gereken primlerin hesa-
bında, gerektiğinde, diğer herhangi bir Âkit Taraf ülkesinde elde edilen ge-
lirler de nazara alınır.
2. Âkit Taraflardan birinin kurumuna ödenmesi gereken primler diğer bir
Âkit Taraf ülkesinde, bu ülkede muadil bir kuruma ödenmesi gereken prim-
lerin geri alınmasında uygulanan idare usullerine göre ve verilen garanti ve
imtiyazlara tabi olarak geri alınabilir.
3. Bu maddenin 1. ve 2. paragrafları hükümlerinin iki veya daha fazla
Âkit Taraf arasında uygulanması, bu Taraflar arasında yapılacak iki veya çok
taraflı anlaşmalara bağlıdır. Bu anlaşmalarda iadenin kanuni usulleri de ön-
görülebilir.
Madde 70
1. Bir kimse, Âkit Taraflardan birinin mevzuatına göre, diğer bir Âkit Ta-
raf ülkesinde sebep olunan veya meydana gelen bir kaza nedeniyle yardım
görmekte ise, yardımları sağlamakta olan kurumun, zararı tazmin etmekle
yükümlü üçüncü kişilere karşı olan hak talepleri aşağıda belirtildiği şekilde
düzenlenir:
(a) Anılan kurumun, hakkında uygulanan mevzuata göre, üçüncü kişilere
karşı hak iddiasında bulunabilecek olan sigortalının veya hak sahibinin yeri-
ne geçmesi halinde, bu durum diğer bütün Âkit Taraflarca tanınır.
(b) Anılan kurumun üçüncü kişilere karşı doğrudan doğruya hak iddia-
sında bulunabilmesi halinde de bu hakkı diğer bütün Âkit Taraflarca tanınır.
2. Yukarıdaki paragraf hükümlerinin iki veya daha fazla Âkit Taraf ara-
sında uygulanması, bu Taraflar arasında iki veya çok taraflı anlaşmalar ya-
pılmasına bağlıdır.
3. Yetkili Devlet ülkesinden başka bir Âkit Taraf ülkesinde işe gidiş ge-
lişte bir işkazasının meydana gelmiş olması halinde, işverenlerin veya tem-
silcilerinin sorumluluğunun ne olacağını gösteren kurallar ilgili Âkit Taraflar
arasında yapılacak anlaşmalarda tespit edilir.
Madde 71
1. Bu Sözleşmenin yorumu veya uygulanması ile ilgili olarak iki veya
47
daha fazla Âkit Taraf arasında çıkacak anlaşmazlıklar, ilk önce anlaşmazlığa
Taraf olanlar arasında müzakere yolu ile çözümlenir.
2. Anlaşmazlığa Taraf olanlardan biri bütün Âkit Tarafları ilgilendirecek
nitelikte bir sorunun sözkonusu olduğu kanısına varırsa anlaşmazlığa Taraf
olanlar birlikte, bu mümkün olmadığı takdirde, Taraflardan biri sorunu Av-
rupa Konseyi Bakanlar Komitesine arz eder ve Bakanlar Komitesi de altı ay
içinde bu sorun hakkındaki görüşünü bildirir.
3. Duruma göre, bu maddenin 1. paragrafında belirtilen müzakerelerin
başlaması için vaki talep tarihinden itibaren altı ay içinde veya Bakanlar
Komitesinin görüşünün Âkit Taraflara bildirildiği tarihten itibaren üç ay
içinde anlaşmazlığın çözümlenmesinin mümkün olmadığı anlaşılırsa, anlaş-
mazlığın çözümlenmesi, anlaşmazlığa taraf olanlardan birinin talebi üzerine,
hakeme havale edilir. Talepte bulunan Taraf hakeme havale etmeyi tasarla-
dığı hususun konusunu ve talebinin gerekçesini Avrupa Konseyi Genel Sek-
reterinin aracılığı ile diğer Tarafa bildirir.
4. Anlaşmazlığa Taraf olanlar aksine bir anlaşmaya varmamışlarsa, ha-
kem, İnsan Hakları Avrupa Mahkemesi Başkanı tarafından tayin edilir. Ha-
kem, anlaşmazlığa Taraf olanların vatandaşı olamıyacağı gibi, kanunî ika-
metgâhı da bu Tarafların ülkesinde bulunamaz ve bunlar tarafından istihdam
edilmiş veya başka bir sıfatla bu olayla ilgilendirilmiş bir kimse olamaz.
5. Yukarıdaki paragrafta belirtilen halde, İnsan Hakları Avrupa Mahke-
mesi Başkanı bu tayini yapmaktan çekinirse veya anlaşmazlığa Taraf olan-
lardan birinin vatandaşı ise, hakem, tayini yapmaktan çekinmiyen veya an-
laşmazlığa Taraf olanlardan birinin vatandaşı olmayan Mahkemenin İkinci
Başkanı veya en kıdemli Üyesi tarafından tayin edilir.
6. Anlaşmazlığın çözümlenmesi için Taraflar arasında özel bir uzlaşmaya
veya yeter derecede kesin bir anlaşmaya varılamazsa, hakem, Devletler Hu-
kukunun genel prensiplerini de gözönünde bulundurarak, bu Sözleşme hü-
kümlerine göre karar verir.
7. Hakemin kararı bağlayıcıdır ve kesindir.
Madde 72
1. İlgili Âkit Taraflardan herbirinin mevzuatının özel uygulama şekilleri
VII numaralı Ek’te belirtilir.
2. İlgili Âkit Taraflardan herbiri, 81. maddenin 1. paragrafı gereğince, VII
numaralı Ek’te yapılacak bütün değişiklikler hakkında bilgi verir. Bu bilgi,
değişiklik eğer yeni bir mevzuatın kabulü sonucu yapılmışsa, mevzuatın
yayınlandığı tarihten itibaren üç ay içinde, mevzuatın bu Sözleşmenin onay-
48
lanması tarihinden önce yayınlanmış olması halinde ise onay tarihinde veri-
lir.
Madde 73
1. 1. maddenin (b) bendinde, 3. maddenin 1. paragrafında, 6. maddenin 3.
paragrafında, 8. maddenin 4. paragrafında, 9. maddenin 2. paragrafında, 11.
maddenin 3. paragrafında ve 72. maddenin 1. paragrafında belirtilen Ek’ler
ve bu Ek’lerde sonradan yapılacak değişiklikler bu Sözleşmenin ayrılmaz
birer parçasıdır.
2. 81. maddenin 2. paragrafının (d) bendi gereğince yapılan ihbar tarihin-
den itibaren üç ay için Âkit Taraflardan veya Sözleşmeyi imza eden Devlet-
lerden hiçbiri Avrupa Konseyi Genel Sekreterine gönderdiği bir bildirge ile
itirazda bulunmadığı takdirde, yukarıdaki paragrafta belirtilen Ek’lerde yapı-
lan bütün değişiklikler kabul edilmiş sayılır.
3. Genel Sekretere böyle bir itirazda bulunulması halinde, sorun Avrupa
Konseyi Bakanlar Komitesi tarafından tespit edilen usule göre çözümlenir.
BÖLÜM V
Geçici ve Son Hükümler
Madde 74
1. Bu Sözleşme, yürürlüğe girdiği tarihten önceki devre için ilgili Âkit
Taraf veya Âkit Taraflar lehine hiçbir hak doğurmaz.
2. Bu Sözleşmenin yürürlüğe girdiği tarihten önce Âkit Taraflardan biri-
nin mevzuatına göre geçen bütün sigortalılık süreleriyle, gereken hallerde,
çalışma, meslekî faaliyet veya ikamet süreleri bu Sözleşmeden doğan hakla-
rın tespitinde nazara alınır.
3. Bu maddenin 1. paragrafı hükmü saklı kalmak şartıyle, bir sigorta olayı
bu Sözleşme yürürlüğe girdiği tarihten önce meydana gelmiş olsa dahi, bu
Sözleşmeye göre, bu olay nedeniyle bir hak doğabilir.
4. İlgili kimsenin milliyeti, veya yardımları yapmakla yükümlü kurumun
bulunduğu ülkeden başka bir Âkit Taraf ülkesinde ikamet etmiş olması ne-
deniyle yapılmayan veya durdurulan yardım, daha önce tasfiye edilmiş olan
haklar toptan ödeme yapılmasına yol açmış olmadıkça, bu kimsenin talebi
üzerine, bu Sözleşmenin yürürlüğe girdiği tarihten itibaren sağlanır veya
durdurulan yardımın yeniden ödenmesine başlanır.
5. Bu Sözleşmenin yürürlüğe girdiği tarihten önce kendilerine aylık veya
gelir bağlanmış olan ilgili kimselerin hakları, istekleri üzerine, bu Sözleşme
hükümleri de nazara alınarak, yeniden gözden geçirilir. Bu haklar re’sen de
49
gözden geçirilebilir. Böyle bir gözden geçirme hiçbir suretle ilgili kimseye
daha önce tanınmış olan hakların azaltılmasına yol açmaz.
6. Bu maddenin 4. veya 5. paragrafında sözkonusu olan talep, bu Sözleş-
menin yürürlüğe girdiği tarihten başlayarak iki yıl içinde yapılmışsa, Söz-
leşme hükümlerine göre doğan hakların verilmesine bu tarihten itibaren baş-
lanır ve herhangi bir Âkit Tarafın mevzuatında yer alan hakkın zaman aşımı
ile düşeceğine ilişkin hükümler ilgili kimselere karşı dermeyan edilemez.
7. Bu maddenin 4. veya 5. paragrafında sözkonusu edilen talep, bu Söz-
leşmenin yürürlüğe girdiği tarihten başlayan iki yıllık süre geçtikten sonra
yapılmışsa, zaman aşımı nedeniyle veya başka nedenle düşmemiş olan hak-
ların, ilgili Âkit Tarafın mevzuatında daha elverişli hükümler yoksa, talep
tarihinden itibaren ödenmesine başlanır.
Madde 75
1. Bu Sözleşme Avrupa Konseyi Üyesi Devletlerin imzasına açık bulun-
durulur. Sözleşme onaylanır veya kabul edilir. Onaylama veya kabul belge-
leri Avrupa Konseyi Genel Sekreterine tevdi edilir.
2. Bu Sözleşme, üçüncü onaylama veya kabul belgesinin tevdi edildiği
ayı izleyen üçüncü ayın birinci günü yürürlüğe girer.
3. Bu Sözleşmeyi sonradan onaylayan veya kabul eden mümzi Devlet i-
çin bu Sözleşme, bu Devletlerin onaylama veya kabul belgesini tevdi ettiği
tarihten üç ay sonra yürürlüğe girer.
Madde 76 (*)
Bu Sözleşmenin yürürlüğe girdiği tarihten başlamak üzere, ihtiyarlık,
Malûliyet ve Ölüm halleri dışında kalan Sosyal Güvenlik Rejimleri Avrupa
Ara Anlaşması ve buna ek Protokol ile İhtiyarlık, Malûliyet ve Ölüm halleri-
ne müteallik Sosyal Güvenlik Rejimleri Avrupa Ara Anlaşması ve buna ek
Protokol hükümleri Âkit Taraflar arasındaki ilişkilerde uygulanmaz.
Madde 77
1. Bu Sözleşmenin yürürlüğe girdiği tarihten sonra Avrupa Konseyi Ba-
kanlar Komitesi, Konsey üyesi olmayan herhangi bir Devleti bu Sözleşmeye
katılmaya davet edebilir. Ancak bunun için Sözleşmeyi onaylayan veya ka-
bul eden Konsey üyesi Devletlerin bu davet kararını oybirliğiyle almış olma-
ları şarttır.
*
Bu Sözleşme Türkiye için 01.03.1977 tarihinde yürürlüğe girmiştir.
50
2. Katılma, katılma belgesinin Avrupa Konseyi Genel Sekreterine tevdi-

iyle gerçekleşir ve tevdi edildiği tarihten üç ay sonra yürürlüğe girer.
Madde 78
1. Bu Sözleşme süresiz yürürlükte kalır.
2. Âkit Taraflardan herhangi biri, bu Sözleşmeyi, kendisi için yürürlüğe
girdiği tarihten beş yıl sonra, Avrupa Konseyi Genel Sekreterine bir bildiri
göndermek suretiyle, feshedebilir.
3. Fesih, bu bildirinin Genel Sekreter tarafından alındığı tarihten altı ay
sonra hüküm ifade eder.
Madde 79
1. Sözleşmenin feshedilmiş olması halinde, bu Sözleşme hükümlerine gö-
re kazanılmış olan bütün haklar muhafaza edilir.
2. Sözleşmenin feshinden önce geçen sürelerle ilgili olarak kazanılma yo-
lunda olan haklar Sözleşmenin feshi nedeniyle düşmez; bu hakların sonradan
ne suretle muhafaza edileceği anlaşma yolu ile, böyle bir anlaşma bulunma-
ması halinde, ilgili kurumun uyguladığı mevzuata göre tespit edilir.
Madde 80
1. Bu Sözleşmenin uygulanması Avrupa Konseyi Üyesi Devletlerin im-
zasına açık bulundurulan Ek Anlaşma hükümlerine göre, düzenlenir.
2. Âkit Taraflar, veya bu Tarafların Anayasa hükümleri cevaz verdiği
takdirde bunların yetkili makamları, bu Sözleşmenin uygulanması için ge-
rekli diğer bütün tedbirleri alırlar.
3. Onaylama veya kabul belgesinin tevdii tarihinden sonra olmak üzere,
Sözleşmeyi onaylayan veya kabul eden mümzi Devletlerden herhangi biri
aynı zamanda Ek Anlaşmayı da, ya onaylamak veya kabul etmek veyahut
onaylama veya kabul bakımından bir ihtirazî kayıtta bulunmadan, imzala-
mak zorundadır.
4. Bu Sözleşmeye katılan herhangi bir Devlet aynı zamanda Ek Anlaş-
maya da katılmak zorundadır.
5. Bu Sözleşmeyi fesheden herhangi bir Âkit Taraf aynı zamanda Ek An-
laşmayı da feshetmek zorundadır.
Madde 81
1. 1. maddenin (b) ve (w) bentlerinde, 3. maddenin 2. paragrafında, 6.
maddenin 5. paragrafında, 7. maddenin 2. paragrafında, 8. maddenin 5. pa-
51
ragrafında, 9. maddenin 3. ve 4. paragraflarında, 11. maddenin 4. paragrafın-

da ve 72. maddenin 2. paragrafında sözkonusu edilen bildiriler veya bildirge-
ler Avrupa Konseyi Genel Sekreterine gönderilir.
2. Avrupa Konseyi Genel Sekreteri Âkit Taraflara, Mümzi Devletlere ve
Milletlerarası Çalışma Bürosu Genel Müdürlüğüne, bir ay içinde,
(a) İmza işlemi ile birlikte onaylama, kabul veya katılma belgelerinin
tevdii;
(b) 75. madde ile 77. madde hükümlerine göre bu Sözleşmenin yürürlüğe
girdiği tarih;
(c) 76. maddenin 2. paragrafı hükmüne göre sözleşmenin feshine ilişkin
bildiri ile feshin yürürlüğe girdiği tarih;
(d) Bu maddenin 1. paragrafı hükümlerine göre alınan herhangi bir bildiri
veya bildirge;
hakkında bilgi verir.
Usulü dairesinde yetkili kılınmış olan aşağıda imzaları bulunan kimseler,
yukarıdaki hususları tasdik zımmında, bu Sözleşmeyi imzalamışlardır.
Bu Sözleşme, 14 Aralık 1972 tarihinde Paris’te Fransızca ve İngilizce o-
larak ve her iki metin aynı derecede geçerli olmak üzere, tek nüsha olarak
düzenlenmiş olup bu nüsha Avrupa Konseyi arşivinde saklanır ve Genel
Sekreter bunun tasdikli birer örneğini Sözleşmeyi imza eden Devletlerle
sonradan katılan Devletlere gönderir.
EK I
(1. maddenin (b) bendi)
Âkit Tarafların Ülkelerinin ve Vatandaşlarının Tanımlanması
Avusturya
Ülke : Avusturya ülkesi,
Vatandaşlar : Avusturya Vatandaşlığını haiz kimseler.
Belçika
Ülke : Belçika ülkesi,
Vatandaşlar : Belçika vatandaşlığını haiz kimseler.
52
Kıbrıs
Ülke : Kıbrıs Cumhuriyeti ülkesi,
Vatandaşlar : Kıbrıs Cumhuriyeti vatandaşları.
Danimarka
Ülke : Faröe Adaları ve Groenland dışında kalan Danimarka ülkesi
Vatandaşlar : Danimarka vatandaşlığını haiz kimseler.
Fransa
Ülke : Fransız Cumhuriyetinin Avrupada ve denizaşırı yerlerde mülkî
taksimatın bulunduğu ülke (Guadaloupe, Güyan, Martinik ve Reunion).
Vatandaşlar : Fransız vatandaşlığını haiz kimseler.
Federal Almanya Cumhuriyeti
Ülke : Federal Almanya Cumhuriyeti için Temel Kanunun yürürlükte
bulunduğu ülke.
Vatandaşlar : Federal Almanya Cumhuriyeti için Temel Kanunda tanımlanan
Almanlar.
İzlanda
Ülke : İzlanda ülkesi,
Vatandaşlar : İzlanda Vatandaşlığını haiz kimseler.
İrlanda
Ülke : İrlanda Hükümetinin hakimiyetine tabi ülke.
Vatandaşlar : İrlanda vatandaşlığını haiz kimseler.
İtalya
Ülke : İtalya ülkesi,
Vatandaşlar : İtalyan vatandaşlığını haiz kimseler.
Lüksenburg
Ülke : Büyük Lüksenburg Dükalığının ülkesi,
Vatandaşlar : Lüksenburg vatandaşlığını haiz kimseler.
Malta
Ülke : Malta ülkesi ve Malta’ya tabi topraklar
Vatandaşlar : Malta vatandaşları
Hollanda
Ülke : Hollanda Krallığının Avrupa’daki ülkesi
53
Vatandaşlar : Hollanda vatandaşlığını haiz kimseler.

Norveç
Ülke : Spitzberg, Jan Mayen ve Norveç’e tabi diğer topraklarıda içine
alan Norveç Krallığının ülkesi.
Vatandaşlar : Norveç vatandaşlığını haiz kimseler.
İsveç
Ülke : İsveç Krallığı ülkesi
Vatandaşlar : İsveç vatandaşlığını haiz kimseler.
İsviçre
Ülke : İsviçre Konfederasyonu ülkesi
Vatandaşlar : İsviçre vatandaşlığını haiz kimseler.
Türkiye
Ülke : Türkiye ülkesi,
Vatandaşlar : Türk vatandaşlığını haiz kimseler.
Birleşik Krallık
Ülke : Milletlerarası ilişkilerinde Birleşik Krallığın sorumlu olduğu
topraklar dışında kalan Man Adası, Jersey, Guernesey ve Alderney dahil Büyük
Britanya ve Kuzey İrlanda Birleşik Krallığının ülkesi.
Vatandaşlar : Birleşik Krallık ve sömürgeleri vatandaşları.
EK II
(3. maddenin 1. paragrafı)
Haklarında bu Sözleşmenin uygulandığı mevzuat ve rejimler
Bu Ek’in, belirli kanunların bir listesini ihtiva etmiş olması halinde, bu
kanunları bir araya getiren, değiştiren, tamamlayan ve yürürlüğe koyan bü-
tün kanunî mevzuatı da kapsamına aldığı kabul edilir.
Avusturya:
(a) Hastalık sigortası (Hastalık, analık ve ölüm);
(b) İşçilerin emeklilik sigortası;
(c) Müstahdemlerin emeklilik sigortası;
(d) Madencilerin emeklilik sigortası;
(e) Kendi hesabına ticaret işleriyle meşgul olan kimselerin emeklilik si-
gortası;
54
(f) Tarım ve orman işlerinde kendi hesabına çalışan kimselerin emeklilik

sigortası;
(g) Noterlerin sigortası;
(h) İşkazalarıyle meslek hastalıkları sigortası;
(i) İşsizlik sigortası;
(j) Aile ödenekleri; ile ilgili mevzuat.
Belçika:
(a) Hastalık ve malûllük sigortası (hastalık, analık, malûllük ve ölüm):
(i) İşçiler hakkında uygulanan sigorta rejimleri (işçiler, müstahdemler,
maden işçileri ve kamu sektöründe çalışanlar),
(ii) Ticaret gemilerinde çalışan gemi adamları hakkında uygulanan sigor-
ta rejimleri;
(iii) Kendi hesabına çalışanlar hakkında uygulanan sigorta rejimleri (has-
talık sigortası);
(b) Emekli ve ölüm aylıkları:
(i) İşçiler hakkında uygulanan sigorta rejimleri (işçiler müstahdemler,
maden işçileri, ticaret gemilerinde çalışan gemi adamları);
(ii) Kendi hesabına çalışanlar hakkında uygulanan sigorta rejimi
(c) İşkazaları sonucu meydana gelen zararların tazmini;
(i) Genel olarak işçiler hakkında uygulanan sigorta rejimi,
(ii) Gemi adamları hakkında uygulanan sigorta rejimi;
(d) Meslek hastalıkları sonucu meydana gelen zararların tazmini;
(e) Elinde olmayarak işsiz kalanlara yapılan yardımların organizasyonu;
(f) İlgili mevzuata göre yapılan doğum yardımları dışında kalan ve işçile-
re, işverenlere ve işçilerden gayrı kimselere yapılan aile ödenekleri yardım-
ları; ile ilgili mevzuat.
Kıbrıs:
(a) Sosyal Sigorta (Hastalık, işsizlik, analık, dul, yetim, yaşlılık ve ölüm;
işkazalariyle meslek hastalıkları halinde ücretsiz yapılan sağlık yardımları ile
para yardımları);
(b) Pnömokonyosun sebep olduğu zararların tazmini (Pnömokonyosun
sebep olduğu meslek hastalığı veya ölüm nedeniyle yapılan para yardımları);
ile ilgili mevzuat.
Danimarka:
55
Milli Hastalık Sigortasına ilişkin 10 Haziran 1960 tarihli ve 239 sayılı

Kanun (hastalık ve analık)
Yaşlılık Aylıklarına ilişkin 4 Haziran 1965 tarihli ve 218 sayılı Kanun.
Malûllük Aylıklarına ilişkin 4 Haziran 1965 tarihli ve 219 sayılı Kanun.
Dul Aylıklarıyle dullara yapılan sosyal yardımlara ilişkin 13 Mart 1959
tarihli ve 70 sayılı Kanun (Kısım I).
İş Pazarı Ek Aylık tahsisine ilişkin 7 Mart 1964 tarihli ve 46 sayılı Ka-
nun.
18 Ağustos 1964 tarihli ve 259 sayılı işkazaları sigortası Kanunu.
22 Şubat 1967 tarihli ve 40 sayılı işsizlik sigortası Kanunu.
Aile Ödenekleri ve diğer aile yardımlarına ilişkin (1. ve 3. kısımlar) 3
Haziran 1967 tarihli ve 236 sayılı Kanun.
Fransa:
(a) Sosyal Güvenlik genel organizasyonu ve Sosyal Güvenlik anlaşmaz-
lıkları;
(b) Tarım işlerinden gayrı işlerde çalışan sigortalılar hakkında uygulanan
sosyal sigorta rejimlerine ilişkin genel hükümler (hastalık, analık, malûllük,
yaşlılık ve ölüm);
(c) Tarım işlerinde çalışan sigortalılar hakkında uygulanan sosyal sigorta
rejimlerine ilişkin genel hükümler (hastalık, analık, malûllük, yaşlılık ve
ölüm);
(d) İşkazalarıyle meslek hastalıklarının önlenmesi ve bunların sebep ol-
duğu zararların tazmini;
(e) Analık ödeneği dışında kalan aile yardımları;
(f) Yaşlı İşçilere ve analara verilen ödenekler;
(g) Çiftçilerin hastalık, analık ve malûllük sigortası;
(h) Tarım işlerinden gayrı işlerde kendi hesabına çalışanların hastalık ve
analık sigortası;
(i) İşçilerden gayri kimselere primli ve primsiz yaşlılık sigortasından sağ-
lanan ödenekler;
(j) Özel ödenek;
(k) “Milli Dayanışma Fonu”nda sağlanan ek ödenekler;
(l) İşlerinden olan işçilere garanti edilen gelir (Kamu yardım ödenekleri);
(m) Aşağıda listesi çıkarılan işler ve müesseseler hakkında uygulanan ö-
56
zel rejimler, özel bir rejim kapsamı dışında kalan ve tarımdan gayrı işlerde
çalışan işçilerle tarım işlerinde çalışan işçiler hakkında uygulanan genel re-
jimlere ilişkin yukarıda belirtilen mevzuat kapsamına giren sigorta olayları
ile ilgili olduğu derecede;
- Gemi adamlarının sigortasına tabi olmayı gerektiren işler;
- Maden işleri veya benzeri işler yapan müesseseler;
- Fransız milli demiryolları ortaklığı;
- Genel önemi tali derecede olan ancak mahallî önem taşıyan
demiryollarıyle tramvaylar;
- Paris otonom Seyrüsefer Örgütü;
- Elektrik ve havagazı üreten, nakleden ve dağıtan müesseseler;
- Genel su işleri ortaklığı;
- Fransız Bankası, Fransa Emlâk Kredi Bankası;
- Opera, Komik Opera, Fransız Komedi Tiyatrosu;
- Noterler ve benzeri örgütler; ile ilgili mevzuat.
Federal Almanya Cumhuriyeti:
(b) Çalışan anaların korunması, gebelik sırasında ve çocuk doğduktan
sonra hastalık sigortası kurumları tarafından sağlanan sağlık yardımları ve
para yardımları ile ilgili olduğu derecede;
(c) İşçilerin ve zanaatçıların emeklilik sigortası;
(d) Müstahdemlerin emeklilik sigortası;
(e) Madencilerin emeklilik sigortası, Saar’da demir ve çelik sanayiinde
çalışanların emeklilik sigortası ve yaşlı çiftçilerin emeklilik sigortası;
(f) Kaza sigortası;
(g) İşsizlik sigortası ve işsizlik yardımları;
(h) Aile ödenekleri; ile ilgili mevzuat.
İzlanda:
30 Nisan 1963 tarihli ve 40 sayılı Sosyal Güvenlik Kanunu.
11 Haziran 1938 tarihli ve 86 sayılı Ebelerin Emeklilik Sigortası Kanunu.
Hemşirelerin Emeklilik Sigortasına ilişkin 2 Eylül 1955 tarihli ve 65 sayı-
lı Kanun.
Balıkçılarla Ticaret Gemilerinde çalışan gemi adamlarının Emeklilik Si-
57
gortasına ilişkin 28 Nisan 1962 tarihli ve 78 sayılı Kanun.

7 Nisan 1956 tarihli ve 29 sayılı İşsizlik Sigortası Kanunu.
İrlanda:
(a) Malûllük (Hastalık ve malûllük), analık yardımları ve ölüm ödenekle-
ri;
(b) Yaşlılık, emeklilik, dul ve yetim aylıkları;
(c) İşsizlik sigortası yardımları ile işsizlik sosyal yardımları;
(d) İşkazalarıyle meslek hastalıkları halinde yapılan yardımlar;
(e) Aile ödenekleri; ile ilgili mevzuat
İtalya:
(b) Tüberküloz sigortası,
(c) Çalışan annelerin fizik ve ekonomik bakımdan, sosyal sigorta kurum-
ları tarafından sağlanan yardımlarla ilgili olduğu derecede korunması;
(d) Malûllük, yaşlılık ve ölüm sigortası;
(e) İşkazalarıyle meslek hastalıkları sigortası;
(f) İradesi dışında işsiz kalan kimselerin sigortası;
(g) Aile ödenekleri;
(h) Belirli işçi sınıfları için kurulan özel sosyal sigorta rejimleri, yukarıda
belirtilen mevzuat kapsamına giren sigorta olayları ve bunlar için yapılan
yardımlarla ilgili olduğu derecede; ile ilgili mevzuat.
Lüksenburg:
- İşçilerin sigortası, müstahdemlerin sigortası, devlet memurlarıyle ben-
zerlerinin sigortası ve kendi hesabına çalışanların sigortası;
(b) Emeklilik sigortası (Malûllük, yaşlılık ve ölüm):
- İşçilerin sigortası, müstahdemlerin sigortası (Kendi hesabına çalışan fi-
kir işçileri dahil) zanaatçıların sigortası, ticaret, sanayi ve tarımda kendi he-
sabına çalışanların sigortası;
(c) Madenlerde ve metal işlerinde çalışan işçilerle madenlerde yer altında
çalışan teknisyenler ve profesyonel ehliyetli şoförlerin ek emeklilik sigortası;
(d) İşkazalarıyle meslek hastalıkları sigortası;
(e) İşsizlik yardımları;
58
(f) Doğum yardımları dışında kalan aile yardımları; ile ilgili mevzuat.
Malta:
1956 tarihli Milli Sigorta Kanunu (Hastalık, işsizlik, malûllük, yaşlılık,
ölüm ve işkazalariyle meslek hastalıkları).
Hollanda:
(a) Hastalık ve analık yardımları;
(b) İşgöremezlik yardımları (Malûllük, işkazaları ve meslek hastalıkları);
(c) Yaşlılık yardımları;
(d) Ölüm yardımları;
(e) İşsizlik yardımları;
(f) Aile ödenekleri; ile ilgili mevzuat.
Norveç:
Sigorta aylıklarının ve yardımlarının koordinasyonu ve entegrasyonu
hakkındaki 6 Temmuz 1957 tarihli Kanun.
17 Haziran 1966 tarihli Milli Sigorta Kanunu (Hastalık ve analık, işsizlik;
iş kazalariyle meslek hastalıkları, malûllük, yaşlılık ve ölüm).
27 Haziran 1947 tarihli İstihdam Kanunu, Kısım V.
Gemi adamlarının Emeklilik Sigortasına ilişkin 3 Aralık 1948 tarihli Ka-
nun.
Orman İşçilerinin Emeklilik Sigortasına ilişkin 3 Aralık 1951 tarihli Ka-
nun.
Eczacıların emeklilik sigortasına ilişkin 26 Haziran 1953 tarihli Kanun.
Balıkçıların emeklilik sigortasına ilişkin 28 Haziran 1957 tarihli Kanun.
Hemşirelerin emeklilik sigortasına ilişkin 22 Haziran 1962 tarihli Kanun.
12 Aralık 1958 tarihli İşkazalariyle Meslek Hastalıkları Kanunu.
24 Ekim 1946 tarihli Aile Ödenekleri Kanunu.
İsveç:
25 Mayıs 1962 tarihli ve 381 sayılı Milli Sigorta Kanunu ve 25 Mayıs
1962 tarihli ve 382 sayılı Milli Sigorta Kanununun Uygulanmasına ilişkin
Kanun.
14 Mayıs 1954 tarihli ve 243 sayılı İşkazalariyle Meslek Hastalıkları Ka-
nunu.
Kabul edilmiş İşsizlik Sigortası Sandıklarına ilişkin 14 Aralık 1956 tarihli
59
ve 629 sayılı Kararname.

26 Temmuz 1947 tarihli ve 529 sayılı Genel Aile Ödenekleri Kanunu.
İsviçre:
(a) Hastalık sigortası, tüberküloz sigortası ve analık yardımları dahil;
(b) Malûllük sigortası;
(c) Yaşlılık ve ölüm sigortası;
(d) Meslekî olan ve meslekî olmayan kazalarla meslek hastalıklarına kar-
şı mecburî sigorta;
(e) İşsizlik sigortası;
(f) Tarım işçileriyle küçük çiftçilerin aile yardımları sigortası; ile ilgili
mevzuat.
Türkiye:
(a) İşçilerin sosyal sigortası (Hastalık, analık, malûllük, yaşlılık, ölüm,
işkazalariyle meslek hastalıkları);
(b) Kendi hesabına çalışanların ve serbest meslek erbabının sigortası (ma-
lûllük, yaşlılık ve ölüm); ile ilgili mevzuat.
Birleşik Krallık:
(a) Milli sağlık hizmetleri;
(b) Milli Sigorta (işsizlik, hastalık, analık halinde yapılan para yardımları
ile dul, yetim, emekli ve ölüm yardımları);
(c) İşkazalarıyle meslek hastalıkları sigortası;
(d) Aile ödenekleri;
(e) Jersey’de oturanların sigortası;
(f) Sosyal Sigorta (Guermesey) ile ilgili mevzuat.
EK III
(6. Maddenin 3. Paragrafı) 5. Maddenin Hükümlerine bakılmaksızın
yürürlükte bulunan hükümler
I. Çok Taraflı Sözleşmeler
1. Ren Nehri gemicilerinin sosyal güvenliğine ilişkin 27 Temmuz 1950
tarihli Anlaşma ile değişik 13 Şubat 1961 tarihli Anlaşmanın yürürlükte
bulunan hükümleri.
2. Danimarka, Finlandiya, İzlanda, İsveç ve Norveç arasında 16 Eylül
1955 tarihinde imzalanmış olan sosyal güvenlik sözleşmesinin sonradan
60
değiştirilen hükümleriyle bu Sözleşmeye ekli Protokol ve bu Sözleşmeye ek

Anlaşma hükümleri.
3. Milletlerarası nakliyat işçilerinin sosyal güvenliğine ilişkin 9 Temmuz
1956 tarihli Avrupa Sözleşmesinin hükümleri.
II. İki Taraflı Sözleşmeler
Genel Mülâhazalar:
1. İşsizlik sigortasına ilişkin ek anlaşmalar veya özel sözleşmeler hüküm-
lerinin genel sözleşmelere atıfta bulunduğu ölçüde bu atıflar bu sözleşmenin
muadil hükümlerine yapılan atıfların yerine geçer, meğerki genel sözleşme-
nin anılan hükümleri bu Ek’te zikredilmiş olsun.
2. Bu Ek’te bazı hükümleri sözkonusu edilen bir sosyal güvenlik sözleş-
mesinde belirtilen yorum veya fesih kayıtları, anılan hükümler bakımından,
yürürlükte kalır.
3. Kare parantez içinde yer alan sosyal güvenlik sözleşmeleri, bu Sözleş-
menin imzaya açıldığı tarihte yürürlükte değildiler.
Avusturya-Federal Almanya Cumhuriyeti:
22 Aralık 1966 tarihli sosyal güvenlik sözleşmesi.
19 Mayıs 1951 tarihli işsizlik sigortası sözleşmesi.
19 Mayıs 1951 tarihli işsizlik sigortası sözleşmesine ek 23 Kasım
1951 tarihli Protokol.
31 Ekim 1953 tarihli ikinci işsizlik sigortası sözleşmesi.
Avusturya-Fransa:
28 Mayıs 1971 tarihli sosyal güvenlik sözleşmesi.
Avusturya-İtalya:
Avusturya-Lüksenburg:
21 Aralık 1971 tarihli Sosyal Güvenlik Sözleşmesi.
21 Aralık 1971 tarihli Sosyal Güvenlik Sözleşmesine ek.
16 Mayıs 1973 tarihli ek sözleşme.
Avusturya-İsviçre:
15 Kasım 1967 tarihli sosyal güvenlik sözleşmesi.
Avusturya-Türkiye:
12 Ekim 1966 tarihli Sosyal Güvenlik Sözleşmesi.
61
Avusturya-Birleşik Krallık:
18 Haziran 1971 tarihli sosyal güvenlik sözleşmesi.
Belçika-İsviçre:
17 Haziran 1952 tarihli sosyal sigorta sözleşmesi (halen gözden geçiril-
mektedir.) 19 Eylül 1971 tarihli sosyal güvenlik sözleşmesi tasarısı.
Belçika-Türkiye:
4 Temmuz 1966 tarihli Genel sosyal güvenlik sözleşmesi.
Belçika-Birleşik Krallık:
Kıbrıs-Birleşik Krallık:
6 Ekim 1969 tarihli sosyal güvenlik sözleşmesi.
Danimarka-Fransa:
30 Haziran 1951 tarihli genel sosyal güvenlik sözleşmesi.
Danimarka-Federal Almanya Cumhuriyeti:
14 Ağustos 1953 tarihli Sosyal Güvenlik Sözleşmesinin 3. maddesinin 4.
paragrafı ile 10. maddesi.
14 Ağustos 1953 tarihli sosyal güvenlik sözleşmesine ek 14 Ağustos
1953 tarihli nihaî protokolun 15. maddesi.
14 Ağustos 1953 tarihli sosyal güvenlik sözleşmesinin uygulanmasına i-
lişkin 14 Ağustos 1953 tarihli idarî anlaşma.
1 Ağustos 1959 tarihli işsizlik sigortası sözleşmesinin 3. maddesinin 4.
paragrafının 2. cümlesi; 5. maddesinin 6. paragrafı; 8. maddenin 3. paragrafı
ve 10. maddesi.
1 Ağustos 1959 tarihli işsizlik sigortası sözleşmesinin eki,
1 Ağustos 1959 tarihli nihaî protokolun 4. 5. ve 6. maddeleri.
Danimarka-İsviçre:
21 Mayıs 1954 tarihli sosyal sigorta sözleşmesi.
15 Kasım 1962 yılında sonuçlanan 21 Mayıs 1954 tarihli sosyal sigorta
sözleşmesine ek sözleşme.
Danimarka-Birleşik Krallık:
27 Ağustos 1959 tarihli sosyal güvenlik sözleşmesi.
Fransa-Norveç:
30 Eylül 1954 tarihli genel sosyal güvenlik sözleşmesi.
62
Fransa-İsviçre:
9 Temmuz 1949 tarihli yaşlılık ve ölüm sigortası sözleşmesi ve eki pro-
tokoller.
Her iki ülkede işsiz kalan işçilere karşılıklı sosyal yardım yapılmasına i-
lişkin 9 Haziran 1933 tarihli anlaşma.
Fransa-Türkiye:
[20 Ocak 1972 tarihli sosyal güvenlik sözleşmesi.]
Fransa-Birleşik Krallık:
10 Temmuz 1956 tarihli genel sosyal güvenlik sözleşmesi (ve sağlık hiz-
metleri ile ilgili özel protokol).
25 Şubat 1965 tarihli nota teatisi (mevsimlik tarım işlerinde çalışmak ü-
zere Jersey’den Fransa’ya veya Fransa’dan Jersey’e giden kimselere aile
ödenekleri verilmesi hakkında).
19 Kasım 1965 tarihli nota teatisi (mevsimlik tarım işlerinde çalışmak
üzere Guernesey’den Fransa’ya ve Fransa’dan Guernesey’e giden kimselere
aile ödeneği verilmesi hakkında).
10 Temmuz 1956 tarihli sözlemenin Jersey’e teşmiline ilişkin 19 Mayıs
1959 tarihli nota teatisi.
10 Temmuz 1956 tarihli sözleşmenin Guernesey, Alderney, Herm ve
Jethau’ya teşmiline ilişkin 19 Kasım 1965 tarihli nota teatisi.
Fransa’da çalışan İngiliz öğretmenlerinin sosyal sigorta durumlarının iyi-
leştirilmesine ilişkin 27/30 Temmuz 1970 tarihli nota teatisi.
Federal Almanya Cumhuriyeti-Norveç:
Sosyal yardımların karşılıklı ödenmesine ilişkin 2/6 Eylül 1965 tarihli an-
laşma.
Federal Almanya Cumhuriyeti-İsviçre:
25 Şubat 1964 tarihli sosyal güvenlik sözleşmesi.
24 Aralık 1962 tarihinde sonuçlanan 24 Ekim 1950 tarihli sosyal güven-
lik sözleşmesine ek sözleşme.
Hudut bölgesindeki işçilerin işsizlik sigortasına ilişkin Almanya ile İsviç-
re arasında akdedilen 4 Şubat 1928 tarihli sözleşme.
Federal Almanya Cumhuriyeti-Türkiye:
30 Nisan 1964 tarihli sosyal güvenlik sözleşmesi.
30 Nisan 1964 tarihli sosyal güvenlik sözleşmesinin değiştirilmesine dair
63
28 Mayıs 1969 tarihli ek sözleşme.

Federal Almanya Cumhuriyeti-Birleşik Krallık:
20 Nisan 1960 tarihli işsizlik sigortası sözleşmesi.
Sağlık yardımlarına ilişkin 20 Nisan 1960 tarihli protokol.
İrlanda-Birleşik Krallık:
Sosyal Refah Bakanlığı ile Kuzey İrlanda Çalışma ve Milli Sigorta
Bakanlığı arasında akdedilen 22 temmuz 1964 tarihli sosyal sigorta
ve işkazalariyle meslek hastalıkları sigortası sözleşmesi.
14 Eylül 1971 tarihli sosyal güvenlik sözleşmesi.
İtalya-İsviçre:
18 Aralık 1963 tarihinde sonuçlanan 14 Aralık 1962 tarihli sosyal güven-
lik sözleşmesinin uygulanmasına ilişkin ek anlaşma.
[4 Temmuz 1969 tarihinde sonuçlanan 14 Aralık 1962 tarihli sosyal gü-
venlik sözleşmesine ek anlaşma].
İtalya-Birleşik Krallık:
28 Kasım 1951 tarihli sosyal sigorta sözleşmesi.
Lüksemburg-İsviçre:
3 Haziran 1967 tarihli sosyal güvenlik sözleşmesi, 18 ilâ 21. maddeler
hariç.
Lüksemburg-Birleşik Krallık:
Malta-Birleşik Krallık:
21 Mart 1958 tarihli sosyal güvenlik sözleşmesi.
Hollanda-İsviçre:
Hollanda-Türkiye:
64
5 Nisan 1966 tarihli sosyal güvenlik sözleşmesinin III. Bölümü.

Hollanda-Birleşik Krallık:
11 Ağustos 1954 tarihli Sosyal Güvenlik Sözleşmesi.
Sağlık yardımlarına ilişkin 11 Ağustos 1954 tarihli protokol.
Norveç-Birleşik Krallık:
25 Temmuz 1957 tarihli Sosyal Güvenlik Sözleşmesi.
İsveç-İsviçre:
17 Aralık 1954 tarihli sosyal sigorta sözleşmesi.
İsveç-Birleşik Krallık:
9 Haziran 1956 tarihli sosyal güvenlik sözleşmesi.
İsviçre-Türkiye:
İsviçre-Birleşik Krallık:
Türkiye-Birleşik Krallık:
9 Eylül 1959 tarihli sosyal sigorta sözleşmesi.
EK IV
8. maddenin 2. veya 3. paragrafının uygulandığı
Yardımlar
Danimarka
8. maddenin 2. paragrafının (a) bendi:
Analık:
- Aile ödenekleriyle diğer aile yardımlarına ilişkin 3 Haziran 1967 tarihli
ve 236 sayılı Kanunun 3. bölümü hükümlerine göre sağlanan analık yardım-
ları.
8. maddenin 2. paragrafının (b) bendi ile 3. paragrafının (a) bendi:
Malûllük:
- Malûllük aylıklarına ilişkin 4 Haziran 1965 tarihli ve 219 sayılı Kanunla
sağlanan yardımlar.
Ölüm:
65
- Dul aylıkları ile dul yardımlarına ilişkin 13 Mart 1959 tarihli ve 70 sayı-
lı Kanunla sağlanan yardımlar.
8. maddenin 2. paragrafının (e) bendi ve 3. paragrafının (b) bendi.
Yaşlılık:
- 4 Haziran 1965 tarihli ve 218 sayılı Yaşlılık Aylıkları Kanunu
ile sağlanan yardımlar,
İşsizlik:
- İşsizlik yardımı rejimine göre sağlanan yardımlar.
İzlanda
Analık:
- 30 Nisan 1963 tarihli ve 40 sayılı Sosyal Güvenlik Kanununun 18.
maddesine göre sağlanan doğum ödenekleri.
8. maddenin 2. paragrafının (b) bendi ve 3. paragrafının (a) bendi.
Malûllük:
- 30 Nisan 1963 tarihli ve 40 sayılı Sosyal Güvenlik Kanununun II-B Bö-
lümü hükümlerine göre sağlanan malûllük yardımları.
Ölüm:
lümü hükümlerine göre sağlanan ölüm yardımları.
8. maddenin 2. paragrafının (c) bendi ve 3. paragrafının (b) bendi:
Yaşlılık:
lümü hükümlerine göre sağlanan yaşlılık yardımları.
Norveç
Analık:
- 17 Haziran 1966 tarihli Hastalık Sigortası Kanununun 3. kısmının 13.
maddesinin 3. paragrafı gereğince sağlanan analık ödenekleri.
- 17 Haziran 1966 tarihli Milli Sigorta Kanununun 12. kısmının 2. ve 3.
maddeleri gereğince evlenmemiş annelere yapılan toptan ödemeler, sosyal
66
yardımlar ve eğitim yardımları.

İşsizlik:
- 17 Haziran 1966 tarihli Milli Sigorta Kanununun 4. kısmının 1. madde-
sinin (a), (c), (d) ve (e) bentleri gereğince sağlanan çeşitli sosyal yardımlar.
İsveç
Analık:
- 25 Mayıs 1962 tarihli ve 381 sayılı Millî Sigorta Kanunu gereğince sağ-
lanan analık ödenekleri.
8. maddenin 2. paragrafının (b) bendi ile 3. paragrafın (a) bendi:
Malûllük:
- 25 Mayıs 1962 tarihli ve 381 sayılı Millî Sigorta Kanunu ile bu Kanu-
nun uygulanmasına ilişkin 25 Mayıs 1962 tarihli ve 382 sayılı Kanun gere-
ğince sağlanan Millî aylıklar.
Ölüm:
- 25 Mayıs 1962 tarihli ve 381 sayılı Millî Sigorta Kanunu ile bu Kanu-
8. maddenin 2. paragrafının (c) bendi ile 3. paragrafının (b) bendi:
Yaşlılık:
- 25 Mayıs 1962 tarihli ve 381 sayılı Milli Sigorta Kanunu ile bu Kanu-
EK V
(9. maddenin 2. ve 3. paragrafları)
Uygulanması bütün Âkit Tarafların Vatandaşlarına
teşmil edilen hükümler
I. 9. maddenin 2. paragrafı
Avusturya-Lüksemburg
21 Aralık 1971 tarihli Sosyal Güvenlik Sözleşmesi.
21 Aralık 1971 tarihli Sosyal Güvenlik Sözleşmesine ek 16 Mayıs 1973
tarihli sözleşme.
67
Avusturya-Türkiye
Kıbrıs-Birleşik Krallık
Federal Almanya Cumhuriyeti-Türkiye
30 Nisan 1964 tarihli Sosyal Güvenlik Sözleşmesinin 4. maddesinin 1.
paragrafı ile 8. maddesi dışında kalan hükümleri.
Federal Almanya Cumhuriyeti-Birleşik Krallık
20 Nisan 1960 tarihli Sosyal Güvenlik Sözleşmesinin 3. maddesinin 1.
paragrafı ile 7. maddesinin 2, 3 ve 4. paragrafları dışında kalan hükümleri.
Sağlık yardımlarına ilişkin 20 Nisan 1960 tarihli protokol.
20 Nisan 1960 tarihli İşsizlik Sigortası Sözleşmesinin 3. maddesiyle 5.
maddesinin 2, 3 ve 4. paragrafları dışında kalan hükümleri.
İrlanda-Birleşik Krallık
29 Mart 1960 tarihli Sosyal Güvenlik Sözleşmesi
Sosyal Refah Bakanlığı ile Kuzey İrlanda Çalışma ve Milli Sigorta Ba-
kanlığı arasında akdedilen Sosyal Sigorta ve İşkazalarıyle Meslek Hastalık-
ları Sigortasına ilişkin 22 Temmuz 1964 tarihli sözleşme.
28 Şubat 1966 tarihli Sosyal Güvenlik Sözleşmesi.
14 Eylül 1971 tarihli Sosyal Güvenlik Sözleşmesi.
Malta-Birleşik Krallık
21 Mart 1958 tarihli Sosyal Güvenlik Sözleşmesi.
Hollanda-Türkiye
5 Nisan 1966 tarihli Sosyal Güvenlik Sözleşmesinin III. bölümü
Hollanda-Birleşik Krallık
11 Ağustos 1954 tarihli Sosyal Güvenlik Sözleşmesi.
Sağlık yardımlarına ilişkin 11 Ağustos 1954 tarihli protokol.
II. 9. maddenin 3. paragrafı.
Yok.
68
EK VI
11. maddenin 1. veya 2. paragrafı hükümlerinin
uygulanmadığı yardımlar
Avusturya
11. maddenin 3. paragrafının (b) bendi:
- 11. maddenin 1. paragrafı hükümleri emeklilik sigortasından yapılan
tazmin mahiyetindeki ek ödemeler hakkında uygulanmaz.
Belçika
11. maddenin 3. paragrafının (c) bendi:
- İşçilerin ve müstahdemlerin emeklilik rejimine göre, 1 Ocak 1962 tari-
hinden önce yürürlükte bulunan hükümler esas alınmak suretiyle, 1945 yı-
lından önce geçen ve fiili sigortalılık süresi olmayan yıllara tekabül eden
kısım için bağlanan emeklilik ve ölüm aylıkları.
Danimarka
- 4 Haziran 1965 tarihli ve 219 sayılı Malûllük Sigortası Kanununun 15.
maddesine göre sağlanan malûllük yardımları.
11. maddenin 3. paragrafının (d) bendi:
- 4 Haziran 1965 tarihli ve 219 sayılı Malûllük Sigortası Kanununun 11.
maddesi ile 4 Haziran 1965 tarihli ve 218 sayılı Yaşlılık Sigortası Kanunu-
nun 10. maddesi ve 4 Haziran 1964 tarihli ve 194 sayılı Kanunla değiştirilen
Dul Aylıklarıyle Dullara Yapılan Sosyal Yardımlara ilişkin 13 Mart 1959
tarihli ve 70 sayılı Kanunun 3. maddesinin 4. paragrafı hükümlerine göre
sağlanan ek aylıklar.
Fransa
- Özel ödenekler
- İşçilerden gayri kimselere verilen primsiz yaşlılık ödenekleri.
- “Milli Dayanışma Fonu” ndan verilen ek ödenekler.
İzlanda
69

- 30 Nisan 1963 tarihli ve 40 sayılı Sosyal Güvenlik Kanununun 21.
maddesi gereğince sağlanan yaşlılık ve malûllük aylıklarına ek aylıklar.
İrlanda
- Kocaları tarafından terk edilen eşlere primsiz sigortadan ödenen yaşlı-
lık, dul ve yetim aylıkları ile verilen ödenekler.
Lüksenburg
- Müstahdemlerin emeklilik sigortasının henüz yürürlüğe girmediği dev-
redeki çalışma sürelerine tekabül eden kısmı için sağlanan yaşlılık, malûllük
ve ölüm aylıkları.
Norveç
- 17 Haziran 1966 tarihli Milli Sigorta Kanununun 5. maddesinin 5. pa-
ragrafı, 7. maddesinin 5. paragrafı, 8. maddesinin 4. paragrafı ve 10. madde-
sinin 4, 5, 6 ve 11. paragrafları gereğince sağlanan yardımlara ek geçici yar-
dımlar.
ragrafı gereğince sağlanan temel yardımlar ve sosyal yardım ödenekleri.
- 17 Haziran 1966 tarihli Milli Sigorta Kanununun 10. maddesinin 2 pa-
ragrafı gereğince hak sahiplerine sağlanan sosyal yardım ödenekleri.
ragrafı gereğince evlenmemiş anneler için sağlanan sosyal yardım ödenekle-
riyle geçici ödenekler.
İsveç
- 25 Mayıs 1962 tarihli ve 381 sayılı Milli Sigorta Kanununun 9. bölü-
münün 3. maddesinin birinci paragrafı gereğince sağlanan yardımlar.
- 25 Mayıs 1962 tarihli ve 381 sayılı Milli Sigorta Kanununun 15. bölü-
mü ile Milli Sigorta Kanununun Uygulanmasına ilişkin 25 Mayıs 1962 tarih-
li ve 382 sayılı Kanun gereğince sağlanan ek aylıklar.
70
- Milli Sigorta Kanununun uygulanmasına ilişkin 25 Mayıs 1962 tarihli

ve 382 sayılı Kanunun 16. maddesi gereğince sağlanan yardımlar.
- 25 Mayıs 1962 tarihli ve 381 sayılı Milli Sigorta Kanununun 2. kesimi-
nin ikinci paragrafı, 3. maddenin ikinci paragrafı ve 9. bölümün 5 kesimi
hükümlerine göre sağlanan yardımlar.
İsviçre
- Çalışma yeteneği olmayanlara verilen ödenekler.
- Malûllük sigortasından bağlanan özel aylıklar
- Yaşlılık ve ölüm sigortasından bağlanan özel aylıklar.
- Malûllük derecesi yüzde 50 den az olan malûllere bağlanan normal ma-
lûllük aylıkları.
EK VII
I. Avusturya Mevzuatının Uygulanması
A. Hastalık sigortası, işkazalariyle meslek hastalıkları sigortası ve emek-
lilik sigortası ile ilgili Avusturya mevzuatının uygulanması.
(1) Bu Sözleşmenin 8. maddesinin 1. paragrafı hükümleri ile III numaralı
Ek’te sözü geçen iki taraflı sözleşmelerin bu hükümlere tekabül eden hü-
kümleri, diğer ülkelerde yürütülen bir meslekî faaliyet dolayısiyle emeklilik
sigortası ile işkazalariyle meslek hastalıkları sigortası ve hastalık sigortasın-
dan doğan müktesep veya muntazır haklara ilişkin Avusturya mevzuatı hü-
kümlerine veya eski Avusturya-Macaristan Krallığı ülkesinde, ancak Avus-
turya Cumhuriyeti ülkesi dışında, bir serbest meslekte geçen sigortalılık
sürelerinin nazara alınması ile ilgili hükümleri etkilemez.
(2) Bu Sözleşmenin 8. maddesinin 1. paragrafı hükümleri, Avusturya ile
diğer Devletler arasında yapılmış olan ve sigorta yükümlülüklerini düzenle-
yen iki taraflı sözleşmeler hükümlerine halel getirmez.
(3) Bu Sözleşmenin 8. maddesinin 1. paragrafı hükümleri, savaşta geçen
hizmet süreleriyle savaşta geçmiş gibi kabul edilen sürelerin nazara alınma-
sına ilişkin Avusturya mevzuatı hükümlerini etkilemez.
(4) Avusturya mevzuatı hükümlerine göre, bir meslekî faaliyette bulu-
nulmasının veya bir sosyal sigorta durumunun tesbitinin sosyal sigortadan
71
sağlanan yardımlardan yararlanma hakkının doğması veya bu yardımların

sağlanması üzerindeki kanunî etkisinin ölçüsü ne ise, diğer bir Âkit Taraf
ülkesinde veya bu Âkit Taraf mevzuatına göre yürütülen meslekî faaliyetin
veya tesbit edilen durumun etkisi de aynıdır.
(5) Bu Sözleşmenin III. Bölümünün 2. Kısım hükümleri, ticaret işlerinde
kendi hesabına çalışan kimselere emeklilik sigortasından sağlanan ve uygu-
lanan mevzuatına yürürlüğe girdiği tarihte belirli bir yaşın üstünde bulunan
kimselere yapılan yardımlar hakkında uygulanmadığı gibi, tarımda çalışanla-
rın ek emeklilik sigortasından sağlanan yardımlar hakkında da uygulanmaz.
(6) Avusturya emeklilik sigortasına göre yardım hakkının hangi rejime
göre doğacağının ve yardımların hangi yetkili kurum tarafından sağlanacağı-
nın tesbitinde yalnız Avusturya mevzuatına göre geçen sigortalılık süreleri
nazara alınır.
(7) Bu sözleşmenin 29. maddesinin 2. paragrafı hükümlerine göre, nazarî
aylık miktarının tesbitinde, sigortalılık sürelerinin nazara alınmasına ilişkin
Avusturya mevzuatı hükümlerine bakılmaksızın, diğer Âkit Tarafların mev-
zuatına göre geçen sigortalılık süreleri nazara alınır.
(8) Bu sözleşmenin 29. maddesinin 2. ve 4. paragrafları hükümlerinin
uygulanmasında, Avusturya mevzuatı hükümlerine göre ödenen tamamlayıcı
ek yardım, yapılması gereken yardım miktarının tespitinden sonra hesap
edilir.
(9) Avusturya ek yardım miktarının hesaplanmasında sigortalılıkta geçen
ayların azamî sayısının nazara alınması gereken hallerde, bu Sözleşmenin
29. maddesinin 4. paragrafında belirtilen nispî miktar, bu azamî ay sayısı da
gözönünde bulundurularak, nazarî miktarın hesaplanmasında nazara alınan
bütün sigortalılık süreleri esası üzerinden tespit edilir.
(10) Maden işçilerinin uzun süre hizmet primi ile bu primin tahsisi için
gerekli staj şartları söz konusu olduğundan, diğer Âkit tarafların mevzuatına
göre geçen sigortalılık süreleri nazara alınmaz.
(11) Avusturya mevzuatına göre güçsüzlük ödenekleri, Avusturya tara-
fından yapılan ve bu sözleşmenin 29. maddesinin 4. paragrafının uygulan-
ması suretiyle tesbit edilen yardım miktarı esası üzerinden, bu hükümlere
göre orantılı olarak indirim yapılan azamî miktarın sınırı içinde kalınarak
hesap edilir. Bununla beraber, yalnız Avusturya mevzuatına göre nazara
alınması gereken sigortalılık sürelerine göre yardım hakkı doğmuşsa, diğer
bir Âkit Tarafın mevzuatına göre bir güçsüzlük ödeneği verilmiş veya benze-
ri bir yardım yapılmış olmadıkça, güçsüzlük ödenekleri bu yardımlara eşit
bir miktar üzerinden verilir.
72
(12) Avusturya emeklilik sigortasından sağlanan özel aylıklar bu Sözleş-

menin 29. maddesinin 4. paragrafı hükümlerine göre tesbit edilen yardım
miktarı üzerinden ödenir; bu Sözleşmenin 34. maddesi hükümleri kıyas yolu
ile uygulanır.
(13) Bir kimsenin politik veya dinî nedenlerle veyahut miras nedeniyle
sosyal güvenlik bakımından bir kayba uğraması halinde, bu Sözleşme hü-
kümleri Avusturya mevzuatına göre yardım hakkının doğmuş olmasına halel
getirmez.
B. Avusturya işsizlik sigortası mevzuatının uygulanması,
(1) Bu sözleşmenin 8. maddesinin 1. paragrafı hükümleri olağanüstü yar-
dımlarla ilgili Avusturya mevzuatı hükümlerini etkilemez.
(2) Bu sözleşmenin sürelerin birleştirilmesine ilişkin 51. maddesinin 1. ve
2. paragrafları hükümleri ücretsiz izin yardımlarına hak kazanılmasında
uygulanmaz.
II. Danimarka Mevzuatının Uygulanması
Danimarka Hükümeti, kabul edilmiş işsizlik sandıklarını, bu sözleşmenin
işsizlik yardımlarıyle ilgili hükümlerini, Danimarka için yürürlükte olduğu
ölçüde, uygulanmaları hususunda teşvik etmeyi taahhüt eder.
III. Fransız Mevzuatının Uygulanması
(1) Bu sözleşmenin 8. maddesinde öngörülen muamelede eşitlik prensibi,
bir yabancı ülkede ücretli veya ücretsiz bir işte çalışmış veya çalışmakta olan
bir Fransıza isteğe bağlı yaşlılık sigortasına girme olanağını sağlayan 10
Temmuz 1965 tarihli ve 65-555 sayılı Kanun hakkında uygulanmaz.
(2) Bu sözleşmenin uygulanmasında, yaşlı işçilere yapılan ödenek
yardımlarıyle işçilerden gayri kimselere verilen primsiz yaşlılık ödeneklerin-
den ve özel ödeneklerden yararlanma hakkı, yalnız onaltı yaş ile sözkonusu
yardımlardan yararlanma hakkını kazanma yaşı arasında Fransa’da en az on
yıl ikamet etmiş olduklarını ispat eden kimselere bu sürenin beş yılının yar-
dım talebinde bulunulan tarihten hemen önceki devrede aralıksız olarak
geçmiş olması şartiyle tanınır.
(3) Bu sözleşme hükümleri, yaşlı işçilere verilen ödenek ile işçilerden
gayri kimselere primsiz yaşlılık sigortasından verilen ödenek hakkının doğup
doğmadığının tesbitinde, Fransız ülkesinde geçen çalışma sürelerinin nazara
alınacağına ilişkin Fransız mevzuatı hükümlerini etkilemez.
(4) Madencilerin sosyal güvenliği hakkındaki kanuna göre sağlanan özel
ödeneklerle birleşik ödeneklerden yalnız Fransız madenlerinde çalışan kim-
73
seler yararlanırlar.
(5) Bu sözleşmenin 8. maddesinde öngörülen muamelede eşitlik prensibi,
işsiz kalan işçilere gelir sağlanmasına ilişkin mevzuat hakkında uygulanmaz.
Bu mevzuata göre sağlanan yardımlardan yararlanılması, ilgili kimsenin
yardım talebinde bulunduğu tarihten hemen önceki devrede en az üç ay
Fransa’da ikamet etmiş olması şartına bağlıdır.
IV. Federal Almanya Cumhuriyeti Mevzuatının Uygulanması
(1) (a) 1 Ocak 1919 tarihinden önce Alsace-Loraine bölgesinde
işkazasına uğramış veya meslek hastalığına tutulmuş olan bir işçiye yapılma-
sı gereken yardımlar Milletler Cemiyeti Konseyinin 21 Haziran 1921 tarihli
kararına göre Fransız kurumları tarafından sağlanmamışsa ve işkazasına
uğrayan veya meslek hastalığına tutulan bu işçi veya hak sahibi kimseleri
Âkit Taraflardan birinin ülkesinde ikamet ediyorlarsa, anılan işçiye veya hak
sahibi kimselerine bu ülkede ikamet ettikleri sürece Alman Kurumları tara-
fından Alman İşkazası mevzuatına göre henüz yapılmamış bulunan yardım-
lar ölçüsünde bu sözleşme hükümlerine göre yardım sağlanır.
(b) Bu Sözleşmenin 11. maddesi hükümleri, Federal Almanya Cumhuri-
yeti ülkesi dışında meydana gelen işkazalariyle meslek hastalıkları nedeniyle
ve Almanya dışında geçen sürelere göre, sigortalılara veya hak sahibi kimse-
lerine Federal Almanya Cumhuriyeti ülkesi dışında ikâmet ettikleri sürece
yardım yapılamayacağına veya bazı şartlar altında yapılacağına ilişkin Al-
man mevzuatı hükümlerini etkilemez.
(2) (a) Alman mevzuatına göre ölü devre veya ek süre olarak kabul edilen
sürelerin ölü devre veya ek süre olarak sayılıp sayılmayacağı hususunun
tesbitinde, diğer bir Âkit Tarafın mevzuatına göre mecburî olarak ödenen
primlerle diğer bir Âkit Tarafın emeklilik sigortasına göre mecburî sigortalı-
lık hali, Alman mevzuatına göre mecburî olarak ödenmiş primlerin ve Al-
man emeklilik sigortasına göre mecburî sigortalılık halinin muadili olarak
kabul edilir. Sigortaya giriş tarihi ile sigorta olayının meydana geldiği tarih
arasında mecburî sigortalı olarak geçen takvim ayları sayısının hesaplanma-
sında, diğer bir Âkit Taraf mevzuatına göre geçen ve muadil süre olarak
kabul edilen süreler nazara alınmadığı gibi, ilgili kimsenin aylık aldığı süre-
ler de nazara alınmaz.
(b) Yukarıdaki bent hükmü sabit ölü devreler hakkında uygulanmaz.
(c) Madencilerin emeklilik sigortası hakkındaki Alman mevzuatına göre,
ek sürenin nazara alınması, Alman mevzuatına göre son olarak ödenen pri-
min madencilerin emeklilik sigortasına ödenmiş olması şartına bağlıdır.
(d) Alman tazminat sürelerinin nazara alınıp alınmayacağı hususunda
74
yalnız Alman mevzuatı uygulanır.

(3) (a) Alman mevzuatına göre ödenmesi gereken bir meslekî malûllük
geliri veya genel malûllük aylığı veyahut yaşlılık aylığı ile diğer bir Âkit
Taraf mevzuatına göre ödenmesi gereken bir malûllük geliri aynı zamana
rastladığı takdirde, nazara alınması gereken yıllık ücret, bir iş kazası geçiren
benzer durumdaki bir işçinin kaza geçirdiği sırada Alman mevzuatına göre
nazara alınması gereken ücretidir; bu amaçla Federal Almanya Cumhuriyeti
ülkesinde ilgili kimsenin ikamet ettiği yerde yürürlükte bulunan mevzuat,
ilgili kimse bu ülke dışında ikamet ediyorsa, yetkili Alman emekli işleri
kurumunun bulunduğu yerde yürürlükte bulunan mevzuat uygulanır. İlgili
işçinin ücreti Alman mevzuatı hükümlerine göre tespit veya yeniden hesap
edilir.
(b) Ek yardımlar ile çocuklar için yapılan ek ödemeler ve ek sigorta zam-
ları dışında bir iş kazası sonucu bağlanan gelirler toplamı ile bu Sözleşmenin
29. maddesinin 2. paragrafı hükmüne göre tespit edilen nazarî yardım tutarı,
yukarıdaki bendin uygulanmasında nazara alınan azamî miktar ile mukayese
edilir. Bu miktar sözkonusu azamî miktardan fazla ise aradaki fark indirim
yapılacak normal miktarı teşkil eder. Bu miktar, 29. maddenin 4. paragrafı
hükümlerine göre sigortalılık süresine orantılı olarak bölünür; Almanya’da
geçen sigortalılık süresine tekabül eden kısım Alman hissesinden indirilir.
(4) Madencilerin sigorta rejimine göre tanzim niteliğindeki yardımların
kesilmesi sözkonusu olduğunda diğer bir Âkit Taraf Ülkesindeki maden
işletmeleri Alman maden işletmelerinin muadili sayılır.
(5) Alman emeklilik sigortası kurumları:
(a) Emekli aylıklarının hesaplanmasına ilişkin 1 Ocak 1957 tarihinden
önce yürürlükte bulunan mevzuat uygulandığı;
(b) Bir ek sürenin nazara alınması gerektiği; veya
(c) Çocuklar için yapılan ek ödemenin nazara alınması gerektiği; zaman
bu Sözleşmenin 29. maddesinin 5. paragrafını uygular.
(6) Bu Sözleşmenin III. Bölümünün 2. kısmı hükümleri demir ve çelik
sanayii (Saar) emeklilik sigortası ile yaşlı tarım işçilerinin emeklilik sigortası
hakkında uygulanmaz.
V. Lüksemburg Mevzuatının Uygulanması
(1) Bu Sözleşmenin 74. maddesinin 3. paragrafı hükümleri müstesna, 1
Ocak 1946 tarihinden önce Lüksemburg mevzuatına göre emeklilik sigorta-
sında (malûllük, yaşlılık ve ölüm) geçen sigortalılık süreleriyle muadil süre-
ler, bu mevzuatın uygulanmasında yalnız bu Sözleşmenin yürürlüğe girdiği
75
tarihte muntazır hakların muhafaza edildiği veya yalnız bu mevzuata veyahut

yürürlükte bulunan veya akdedilecek olan iki taraflı anlaşmalara göre sonra-
dan bu haklara yeniden hak kazanıldığı ölçüde nazara alınır. Bir çok sözleş-
melerin uygulanması halinde, en eski tarihten itibaren geçen sigortalılık sü-
releriyle muadil süreler nazara alınır.
(2) Lüksemburg’ta sağlanan emekli aylıklarının esas kısmına hak kaza-
nılmasında, Lüksemburg ülkesinde ikamet etmeyen işçilerin Lüksemburg
mevzuatına göre geçen sigortalılık süreleri, ikamet süreleri olarak kabul
edilir.
(3) Uygun olan hallerde, asgarî aylıkları artırmak için sağlanan ek yar-
dımlarla çocuklar için yapılan ek ödemeler, esas kısmında hangi orantı uygu-
lanmışsa o orantıya göre ödenir; bu ödemelerden Devlet ve Belediyeler so-
rumludur.
VI. Hollanda Mevzuatının Uygulanması
A. Hollanda Mevzuatının Genel Yaşlılık Sigortası hakkında uygulanması:
(1) Bu Sözleşmenin 29. maddesinin uygulanmasında, 1 Ocak 1957 tari-
hinden önce sigortalının onbeş yaşından sonra Hollanda’da ikamet ettiği
veya diğer bir Âkit Tarafın ülkesinde ikamet etmekle beraber, Hollanda’da
bir işveren emrinde ücretli bir işte çalıştığı sırada geçen süreler sigortalılık
süresi olarak nazara alınır.
(2) Yukarıdaki paragrafta belirtilen sürelerin, diğer bir Âkit Tarafın mev-
zuatına göre ödenmesi gereken yaşlılık aylığının hesaplanmasından nazara
alınan sürelerle aynı zamana rastlaması halinde, nazara alınmasına gerek
yoktur.
(3) Evli bir kadının kocasının, Hollanda mevzuatına göre, genel yaşlılık
sigortasından aylık almaya hak kazanmış olması halinde, evli olan ve
altmışbeş yaşına bastığı tarihten önceki devreye rastlayan evlilik süresi için-
de bir veya birden fazla Âkit Taraf ülkesinde ikamet eden kadının bu devre
içinde geçen süreleri de, kocasının anılan mevzuata göre geçen veya yukarı-
daki 1. paragrafta sözkonusu edilen sürelerle aynı zamana rastladığı ölçüde
nazara alınır.
(4) Yukarıdaki paragrafta belirtilen süreler, bir kadına diğer bir Âkit Ta-
rafın mevzuatına göre ödenmesi gereken yaşlılık aylığının hesaplanmasında
nazara alınan veya bu kadına anılan mevzuata göre yaşlılık aylığı ödenen
sürelerle aynı zamana rastladığı takdirde nazara alınmaz.
(5) Evli bir kadının kocasının Hollanda mevzuatına göre yaşlılık sigorta-
sına tabi olması veya yukarıdaki 1. paragraf anlamında sigortalılık sürelerini
76
tamamlamış bulunması halinde, yukarıdaki iki paragraf hükümleri kıyas yolu

ile uygulanır.
(6) 1 Ocak 1957 tarihinden önce geçen süreler yalnız ilgili kimse
ellidokuz yaşından sonra altı yıl sürekli olarak bir veya birden fazla Âkit
Taraf ülkesinde ikamet etmiş ise ve halen de bu Taraflardan birinin ülkesin-
de ikamet ediyorsa, yaşlılık aylığının hesaplanmasında nazara alınır.
B. Hollanda Mevzuatının Genel Dul ve Yetimler Sigortası hakkında uy-
gulanması
(1) Bu Sözleşmenin 29. maddesinin uygulanmasında, 1 Ekim 1959 tari-
hinden önce ölen kişinin onbeş yaşını doldurduktan sonra Hollanda da ika-
met ettiği devrede veya diğer bir Âkit Taraf ülkesinde ikamet etmiş olmakla
beraber, Hollanda’da bir işveren emrinde bir ücret karşılığında çalıştığı dev-
rede geçen süreler de Hollanda mevzuatına göre genel dul ve yetimler sigor-
tasında geçen süreler olarak nazara alınır.
(2) Yukarıdaki paragrafta belirtilen süreler, diğer bir Âkit Taraf mevzua-
tına göre ölüm sigortasında geçen sürelerle aynı zamana rastlarsa nazara
alınmaz.
C. Hollanda Mevzuatının İşgöremezlik Sigortası hakkında uygulanması:
(1) Bu Sözleşmenin 29. maddesinin uygulanmasında, Hollanda’da 1
Temmuz 1967 tarihinden önce ücretli veya benzeri bir işte geçen süreler de
Hollanda İşgöremezlik Sigortası mevzuatına göre geçen sigortalılık süreleri
olarak nazara alınır.
(2) Bu süreler Hollanda’da 1 Temmuz 1967 tarihinden önce geçmişse,
yardımların hesabında esas alınacak kazançlar, işgöremezlik sigortası hak-
kındaki geçici hükümleri de ihtiva eden 2 Şubat 1967 tarihli kanunda belirti-
len ve 1 Temmuz 1957 tarihinden beri ücret endeksleri değişikliklerine göre
ayarlanmış olan miktar üzerinden tespit edilir.
(3) Daha önce mevcut olan malûllüğün, malûllük yardımı yapılmasına
mesnet teşkil eden nedenden başka bir nedenle ağırlaştığı açıkca belli olmuş-
sa, bu Sözleşmenin 35. maddesinin 1. paragrafının (a) ve (b) bentleri, dere-
cesi 45 ten az olan bir malûllük nedeniyle yapılacak yardımların hesaplan-
masında Hollanda kurumları tarafından uygulanmaz.
D. Hollanda Mevzuatının İsteğe Bağlı Sürekli Sigorta hakkında uygu-
lanması:
Bu Sözleşmenin 8. maddesinde belirtilen muamelede eşitlik prensibi, in-
dirimli prim ödenmesi sözkonusu olduğundan, isteğe bağlı sürekli yaşlılık
sigortası hakkında uygulanmaz.
77
VII. Norveç Mevzuatının Uygulanması

17 Haziran 1966 tarihli Milli Sigorta Kanununun 1. maddesinin 4. parag-
rafının ikinci bendi hükümleri Norveç vatandaşı olmayanlara teşmil
edilemez.
Bir Norveç işvereni emrinde çalışanlar müstesna, Norveç mevzuatı,
Spitzbergen adalarında bulunan ve Norveç vatandaşı olmayan kimselere
teşmil edilemez.
VIII. İsveç Mevzuatının Uygulanması
İsveç Hükümeti, işsizlik yardımları bakımından, bu Sözleşme hükümleri-
nin, İsveç için yürürlükte olduğu ölçüde, kabul edilmiş işsizlik sandıkları
tarafından uygulanmasını teşvik etmeyi taahhüt eder.
IX. İsviçre Mevzuatının Uygulanması
(1) Bu Sözleşmenin 8. maddesinde belirtilen muamelede eşitlik prensibi:
(a) Yabancı ülkelerdeki İsviçreli vatandaşların tabi oldukları isteğe bağlı
yaşlılık ve ölüm sigortası ile isteğe bağlı malûllük sigortası;
(b) İsviçre’deki bir işveren hesabına yabancı ülkelerde çalışan İsviçreli
vatandaşların tabi oldukları yaşlılık, ölüm ve malûllük sigortaları;
(c) Yabancı ülkelerde ikamet eden İsviçrelilere yapılan sosyal yardımlar;
(d) Yaşlılık ve ölüm sigortalarına göre 1 Temmuz 1883 tarihinden önce
doğmuş olan İsviçreli vatandaşlara veya hak sahibi kimselerine ödenen özel
aylıklar;
(2) Âkit Tarafların vatandaşları yardım talebinde bulundukları tarihten
hemen önceki devrede İsviçre’de sürekli olarak beş yıl ikamet etmiş olmak
şartiyle, olağanüstü malûllük veya yaşlılık aylığından yararlanırlar.
Âkit Tarafların vatandaşları, yaşlılık aylığının sözkonusu olması halinde,
yardım talebinde bulundukları tarihten hemen önceki devrede İsviçre’de
sürekli olarak on yıl, ölüm aylıklarının veya bunun yerine ödenen yaşlılık
aylıklarının sözkonusu olması halinde de, yardım talebinde bulundukları
tarihten hemen önceki devrede, ölen kişinin İsviçre’de sürekli olarak beş yıl
ikamet etmiş olması şartiyle, olağanüstü yaşlılık ve ölüm aylıklarından ya-
rarlanırlar.
Bir takvim yılı içinde İsviçre ülkesi dışında kalınan sürenin üç ayı geç-
memiş olması halinde, sözkonusu ikamet süresi kesintisiz süre olarak kabul
edilir. İlgili kimsenin İsviçre’deki yaşlılık ve ölüm sigortasından muaf tutul-
78
duğu ikamet süresi, gerekli ikamet süresinin hesabında nazara alınmaz.

(3) Âkit Taraflar vatandaşlarının İsviçre malûllük, yaşlılık ve ölüm sigor-
talarına göre yardıma hak kazanmış olmaları halinde, İsviçre sigortasına göre
ödenmesi gereken aylık tutarlarının hesaplanmasında bu Sözleşmenin 29.
maddesinin 5. paragrafı hükümleri uygulanır.
(4) Normal malûllük aylığına hak kazanılmasının sözkonusu olması ha-
linde, Âkit Tarafların vatandaşları malûllüğün meydana geldiği tarihte her-
hangi bir Âkit Tarafın emeklilik sigortası kapsamında iseler veya herhangi
bir Âkit Tarafın mevzuatına göre malûllük yardımından yararlanma hakkına
sahip iseler, İsviçre mevzuatına göre de sigortalı sayılırlar.
(5) (a) Âkit Tarafların vatandaşları rehabilitasyon yardımlarından yarar-
lanacakları tarihten hemen önceki devrede en az bir tam yıl İsviçre sigortası-
na prim ödemişlerse, İsviçre’de ikametgâhlarını muhafaza ettikleri sürece,
Federal malûllük sigortası mevzuatına göre, rehabilitasyona tabi tutulmaları-
nı isteyebilirler.
(b) Âkit Tarafların vatandaşlarından ücretli bir işte çalışmayan eşlerle dul
kadınlar ve küçük yaştaki çocuklar İsviçre’de rehabilitasyon yardımlarından
yararlanacakları tarihten hemen önceki devrede aralıksız en az bir yıl ikamet
etmişlerse, ikametgâhlarını İsviçre’de muhafaza ettikleri sürece, Federal
malûllük sigortası mevzuatına göre rehabilitasyona tabi tutulmaları isteğinde
bulunabilirler.
(c) Âkit Tarafların vatandaşı olan küçük yaştaki çocuklar, İsviçre’de ika-
met ediyorlarsa ve doğdukları tarihten beri de malûl iseler veya doğdukları
tarihten beri aralıksız İsviçre’de ikamet ediyorlarsa, Federal malûllük sigor-
tası mevzuatına göre rehabilitasyona tabi tutulmalarını isteyebilirler.
79
80
AVRUPA SOSYAL GÜVENLİK SÖZLEŞMESİNİN
UYGULANMASINA İLİŞKİN EK ANLAŞMA (*)
Avrupa Sosyal Güvenlik Sözleşmesini ve bu Ek Anlaşmayı imzalayan

Avrupa Konseyi üyesi devletler,
Avrupa Sosyal Güvenlik Sözleşmesinin 80. maddesinin 1. paragrafı
hükmü gereğince, anılan Sözleşmeye ilişkin uygulamanın bir Ek Anlaşma ile
düzenlendiğini gözönünde bulundurarak,
Aşağıda hususlarda Anlaşmaya varmışlardır:
BÖLÜM I
Genel Hükümler
Madde 1
Bu Ek Anlaşmanın uygulanmasında:
a) SÖZLEŞME deyimi, Avrupa Sosyal Güvenlik Sözleşmesi anlamına
gelir;
b) ANLAŞMA deyimi, Sözleşmenin uygulanmasına ilişkin Ek Anlaşma
anlamına gelir;
c) KOMİTE deyimi, Avrupa Konseyi Sosyal Güvenlik Eksperler Komi-
tesi anlamına veya Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesini Anlaşmanın 2.
maddesinde belirtilen işlevleri yerine getirmekle yükümlü kıldığı diğer her-
hangi bir Komite anlamına gelir;
d) MEVSİMLİK İŞÇİ deyimi, ikamet ettiği ülke dışında bir Âkit Taraf
ülkesine bu ülkedeki bir müessese veya bir işveren hesabına süresi 8 ayı
geçmeyen mevsimlik bir işin ifası için giden ve anılan ülkede işinin devam
ettiği sürece geçici olarak bulunan işçi anlamına gelir; Mevsimlik İş deyi-
minden, mevsimlerin süresine bağlı olarak yürütülen ve her yıl kendiliğinden
tekrarlanan iş anlaşılır; işin mevsimlik olduğu, mevsimlik işçinin sözkonusu
işi yapmak üzere gittiği ülkedeki Âkit Tarafın İş ve İşçi Bulma Kurumunca
onaylanan bir İş Sözleşmesinin veya bu Kurumca onaylanan ve ilgili kimse-
*
Avrupa Sosyal Güvenlik Sözleşmesinin Uygulanmasına İlişkin “Ek Anlaşma”nın Onay-
lanması 13.07.1976 tarihli ve 2023 sayılı Kanun’la; ve uygulanması da, Dışişleri Bakanlı-
ğı’nın 02.08.1976 tarihli ve 705-302-ESSD/1014 sayılı yazısı üzerine, 31.05.1963 tarihli
ve 244 sayılı Kanunun 3 üncü ve 5 inci maddelerine göre, 31.08.1976 tarihli ve 7/12537
sayılı Bakanlar Kurulu Kararı’yla (RG. 21.02.1977, S. 15857; Düstur V. Tertip, C. 16/1,
s. 51-187) kabul edilmiştir.
Avrupa Sosyal Güvenlik Sözleşmesinin Uygulanmasına İlişkin Ek Anlaşma
nin o ülkede mevsimlik bir işte çalıştığını gösteren bir belgenin ibraz edilme-
siyle kanıtlanır.
e) Sözleşmenin 1. maddesinde geçen deyimler, anılan maddede tanımlan-
dıkları anlamlara gelirler.
Madde 2
1. Tasdik belgeleri, Bildiriler, Bildirgeler ve Talep Formülerleri ile Söz-
leşme ve Anlaşmanın uygulanmasında gerekli diğer belgelerin örnekleri
Komitece düzenlenir. İki veya daha fazla Âkit Taraf anılan belgeler için
başka örnekler kullanmak hususunda anlaşırlarsa, durumu Komiteye bildirir-
ler.
2. Komite, Âkit Taraflardan herhangi birinin yetkili makamlarının talebi
üzerine, Sözleşmenin uygulandığı mevzuat hükümleri hakkında bilgiler top-
layabilir.
3. Komite, ilgili kimselere haklarını ve hak talebinde bulunabilmek için
yerine getirmekle yükümlü oldukları idarî işlemleri bildirme amacına yöne-
lik Rehberler hazırlayabilir.
Madde 3
1. Âkit tarafların yetkili makamları, doğrudan doğruya kendi aralarında
ve diğer Âkit Tarafların Kurumları ile haberleşme yapabilecek, İrtibat Ku-
rumları gösterebilirler; şu kadar ki, bu Kurumlara, sözkonusu haberleşmeyi
yapabilmeleri için, ilgili Âkit Tarafın yetkili makamınca yetki verilmiş ol-
ması gerekir.
2. Bir Âkit Tarafın herhangi bir Kurumu ve bir Âkit Taraf ülkesinde ika-
met eden veya geçici olarak bulunan herhangi bir kimse, başka bir Âkit Ta-
rafın Kurumuna doğrudan doğruya veya İrtibat Kurumları aracılığı ile başvu-
rabilir.
Madde 4
1. 1 numaralı Ek’te, her Âkit Tarafın yetkili makamı veya makamları;
2. 2 numaralı Ek’te, her Âkit Tarafın, yetkili Kurumları;
3. 3 numaralı Ek’te, her Âkit Tarafta, ikamet edilen ve geçici olarak bu-
lunulan yerdeki Kurumlar;
4. 4 numaralı Ek’te, Anlaşmanın 3. maddesinin 1. paragrafı gereğince
Âkit Tarafların yetkili makamlarınca gösterilen İrtibat Kurumları;
5. 5 numaralı Ek’te, Anlaşmanın 6. maddesinin (b) bendinde ve 46. mad-
desinin 2. paragrafında öngörülen hükümler;
82
6. 6 numaralı Ek’te, Anlaşmanın 48. maddesinin 1. paragrafında sözü edi-

len bankaların adları ve adresleri;
7. 7 numaralı Ek’te, Anlaşmanın 7. maddesinin 1. paragrafı, 12. maddesi-
nin 1. paragrafı, 14. maddesinin 2 ve 3. paragrafları, 34. maddesi, 57. mad-
desinin 1. paragrafı, 63. maddesinin 1. paragrafı, 72. maddesinin 2. paragra-
fı, 73. maddesinin 2. paragrafı, 76 ve 77. maddeleri, 78. maddesinin 2. pa-
ragrafı, 83. maddesinin 1. paragrafı, 84. maddesi ve 87. maddesinin 2. parag-
rafı hükümleri gereğince Âkit Tarafların yetkili makamlarınca gösterilen
Kurumlar;
bildirilmiştir.
Madde 5
İki veya daha fazla Âkit Taraf, aralarında anlaşarak, kendilerini ilgilendi-
ren hususlar için, Anlaşmada öngörülen usullerden farklı uygulama usulleri
tespit edebilirler.
Madde 6
Bu Anlaşma:
a) Sözleşmenin yerine geçtiği Sosyal Güvenlik Sözleşmelerinin uygu-
lanmasına ilişkin Anlaşmaların;
b) Sözleşmenin 6. maddesinin 3. paragrafında sözü edilen Sosyal Güven-
lik Sözleşmeleri hükümlerinin uygulanmasına ilişkin hükümlerin bu hüküm-
ler 5 numaralı Ek’te bildirilmemiş olmak kaydıyle;
yerine geçer.
BÖLÜM II
Sözleşmenin I. bölümünün uygulanması
(Genel Hükümler)
Sözleşmenin 10. Maddesinin Uygulanması
Madde 7
1. Sözleşmenin 10. maddesinin uygulanmasında, ilgili kimse, bir Âkit Ta-
raf mevzuatına göre birden fazla sigorta rejiminde malûllük, yaşlılık veya
ölüm (aylıklar) halinde sürekli isteğe bağlı sigortaya girmek için gerekli
koşulları taşıyorsa ve son defa çalıştığı işte bu rejimlerden birinde zorunlu
sigortaya tabi olmamışsa, anılan madde hükümlerinden ancak, -diğer Âkit
Taraf mevzuatına göre son defa emeklilik sigortasına tabi olarak yaptığı işi
ilk Âkit Taraf mevzuatına göre yapmış olsaydı hangi rejim uygulanacak
83
idiyse o rejimde- sürekli isteğe bağlı sigortaya girmek için yararlanabilir.

Sözkonusu işin ilk Âkit Taraf mevzuatına göre zorunlu sigortaya tabi olmayı
gerektirmemesi veya niteliğinin belirlenememesi halinde, o Tarafın yetkili
makamı veya bu makamca gösterilen Kurum, isteğe bağlı sigortanın sürekli
olabildiği rejimi belirler.
2. İlgili kimse, sözleşmenin 10. maddesi hükümlerinden yararlanmak i-
çin, ilgili Âkit Tarafın Kurumuna diğer herhangi bir Âkit Taraf mevzuatına
göre geçmiş sigortalılık sürelerine ve gerektiğinde diğer herhangi bir Âkit
Tarafın uyguladığı primsiz sigorta mevzuatına göre 16 yaşından sonra geç-
miş ikamet sürelerine ilişkin bir belgeyi ibraz eder. Bu belge, ilgili kimsenin
veya anılan Kurumun talebi üzerine, ilgili kimsenin sözkonusu süreleri ge-
çirdiği Kurum veya Kurumlarca verilir.
Sözleşmenin 13. maddesinin uygulanması
Madde 8
Bir Âkit Taraf mevzuatına göre yapılan bir yardımdan yararlanan bir
kimsenin diğer Âkit Taraflardan biri veya birkaçının mevzuatına göre yapı-
lan yardımlara da hak kazanması halinde, aşağıdaki kurallar uygulanır:
a) Sözleşmenin 13. maddesinin 2. paragrafının uygulanması bu yardımla-
rın azaltılmasını, durdurulmasını veya kesilmesini gerektiriyorsa, sözkonusu
yardımların hiçbiri, yardımın yapıldığı mevzuat gereğince azaltma, durdur-
ma veya kesmeden etkilenen tutarın ilgili kimsenin hak kazandığı -azaltma,
durdurma veya kesmeye konu olan- yardım miktarına bölünmesi ile elde
olunan miktarın üstünde bir miktar için azaltılamaz, durdurulamaz veya
kesilemez;
b) Bununla birlikte, Sözleşmenin 29. maddesi hükümlerine göre bir Âkit
Tarafın Kurumunca ödenen malûllük, yaşlılık veya ölüm (aylıklar) yardımla-
rı sözkonusu ise, bu Kurum Sözleşmenin 29. maddesinin 2 ve 3. paragrafla-
rında sözü edilen nazarî miktarın hesaplanmasında değil, yalnız anılan 29.
maddenin 4 veya 5. paragrafında sözü edilen miktarın azaltılması, durdurul-
ması veya kesilmesinde kendisince ödenmesi gereken yardımların azaltılma-
sı, durdurulması veya kesilmesini gerektirecek nitelikteki yardımları, gelirle-
ri veya ücretleri nazara alır; şu kadar ki, bu işlemin uygulanmasında, Söz-
leşmenin 29. maddesinin 4. paragrafı hükümleri gereğince, bu yardımlar,
gelirler veya ücretlerle ilgili miktarların yalnız geçmiş sürelerle orantılı ola-
rak belirlenen kısmı hesaba katılır.
c) Sözleşmenin 13. maddesinin 2. paragrafı hükümlerinin uygulanmasın-
da, ilgili yetkili Kurumlar, talep üzerine, birbirlerine her türlü bilgileri verir-
ler;
84
d) Sözleşmenin 13. maddesinin 2. paragrafı hükümlerinin uygulanmasın-

da nazara alınacak resmî kambiyo kuru, son ödeme işleminin yapıldığı ayın
birinci günü geçerli olan veya gereğine göre aylık veya gelirin yeniden he-
saplanması sırasında geçerli olan kurdur.
Madde 9
Bir kimse veya bu kimsenin aile bireylerinden biri, iki veya daha fazla
Âkit Taraf mevzuatına göre Analık yardımlarından yararlanmak isterse, bu
yardımlar, anılan Taraflardan yalnız doğumun meydana geldiği Tarafın
mevzuatına veya, doğum anılan Taraflardan birinin ülkesinde meydana gel-
memişse, yalnız o kimsenin son defa tabi olduğu mevzuata göre yapılır.
Madde 10
1. Ölümün bir Âkit Taraf ülkesinde meydana gelmesi halinde, ölüm öde-
neğine, diğer herhangi bir Âkit Taraf mevzuatına göre kazanılmış haklar
hariç olmak üzere, yalnız ölümün meydana geldiği Âkit Taraf mevzuatına
göre hak kazanılır.
2. Ölümün bir Âkit Taraf ülkesinde meydana gelmesi, fakat ölüm ödene-
ğine yalnız diğer iki veya daha fazla Âkit Taraf mevzuatına göre hak kaza-
nılması yahut ölümün Âkit Taraflardan herhangi birinin ülkesi dışında mey-
dana gelmesi, fakat ölüm ödeneğine iki veya daha fazla Âkit Taraf mevzua-
tına göre hak kazanılması halinde; ölüm ödeneği, diğer herhangi bir Âkit
Taraf mevzuatına göre kazanılmış haklar hariç olmak üzere bu ödeneğe hak
kazanan kimsenin yalnız son defa tabi olduğu Âkit Taraf mevzuatına göre
ödenir.
Madde 11
İki veya daha fazla kimse, aynı aile bireyleri için aynı süre içinde iki veya
daha fazla Âkit Taraf mevzuatına göre aile ödeneklerine hak kazanırsa, aile-
nin geçimini sağlamakla yükümlü asıl kimsenin mevzuatına tabi olduğu Âkit
Taraf tek yetkili devlet sayılır. Bununla birlikte, aile ödenekleri, bir iş veya
meslekî faaliyetin icrası nedeniyle çocukların ikamet ettikleri veya yetiştiril-
dikleri ülkedeki Âkit Taraf mevzuatına göre ödenirse, o Taraf tek yetkili
devlet sayılır.
85
BÖLÜM III
Sözleşmenin II. bölümünün uygulanması
(Uygulanacak Mevzuata İlişkin Hükümler)
Sözleşmenin 15. maddesinin 1 ve 2. paragraflarının uygulanması
Madde 12
1. Sözleşmenin 15. maddesinin 1. paragrafının (a/i) bendinde ve 2. parag-
rafının (a) bendinde belirtilen hallerde, mevzuatı uygulanmaya devam oluna-
cak Âkit Tarafın yetkili makamınca gösterilen Kurum, işçiye, gerekli koşul-
ların yerine getirilmiş olması halinde, kendisinin veya işverenin talebi üzeri-
ne, kendisinin anılan Taraf mevzuatına tabi olmaya devam edeceğini ve baş-
ka bir ülkeye geçici bir süre için çalışmak üzere gönderildiğini bildiren bir
belge verir.
2. Sözleşmenin 15. maddesinin 1. paragrafının (a/ii) bendinde öngörülen
muvafakat işverence talep olunur. İlgili işçinin muvafakatı yukarıdaki parag-
rafta belirtilen Âkit Tarafın mevzuatı öngördüğü takdirde gereklidir.
Madde 13
Sözleşmenin 15. maddesinin 1. paragrafının (b) veya (c) bendi gereğince,
bir Âkit Taraf mevzuatının -işvereni o Taraf ülkesinde bulunmayan- bir işçi-
ye uygulanması gerekiyorsa, bu mevzuat, özellikle yetkili Kurumun belir-
lenmesi amacıyla, sanki bu işçi anılan ülkede ikamet ettiği yerde çalışıyor-
muş gibi uygulanır.
Sözleşmenin 17. maddesinin uygulanması
Madde 14
1. Sözleşmenin 17. maddesinin 1. paragrafı hükümlerinin uygulanmasına,
anılan maddenin 2. paragrafında öngörülen seçme hakkının kullanıldığı tari-
he kadar devam olunur.
2. Sözkonusu seçme hakkını kullanan işçi, hangi mevzuatı seçtiğini, ça-
lıştığı ülkedeki Âkit Tarafın yetkili Kurumuna, mevzuatın, seçtiği Âkit Tara-
fın yetkili makamında gösterilen Kuruma ve işverenine bildirir. Bu Kurum,
gerektiğinde, durumdan bu son Âkit Tarafın diğer herhangi bir Kurumunu o
Taraf yetkili makamınca öngörülen usuller dahilinde haberdar eder.
3. İşçinin mevzuatını seçtiği Âkit Tarafın yetkili makamınca gösterilen
Kurum, işçiye, sözkonusu Elçilik veya Konsolosluk hizmetlerinde ya da
Elçilik veya Konsolosluk mensuplarının şahsi hizmetlerinde çalıştığı sırada,
86
anılan Taraf mevzuatına tabi olduğunu bildirir bir belge verir.

4. İşçinin gönderen veya kabul eden iki Âkit Taraf Ülkesinden birinin
mevzuatını seçmesi halinde, o mevzuatla ilgili hükümler, sanki işçi anılan
Tarafın hükümet merkezinin bulunduğu yerde çalışıyormuş gibi uygulanır.
BÖLÜM IV
Sigortalılık ve İkamet Sürelerinin Birleştirilmesi
Sözleşmenin 10, 19, 28, 49 ve 51. maddelerinin uygulanması
Madde 15
1. Sözleşmenin 10 ve 19. maddeleri, 28. maddesinin 1-4 paragrafları, 49.
maddesi ve 51. maddesinin 1-3. paragraflarında belirtilen hallerde, duruma
göre Sözleşmenin 28. maddesinin 4. paragrafı veya 51. maddesinin 3. parag-
rafı hükümlerine dokunulmaksızın, sigortalılık ve ikamet sürelerinin birleşti-
rilmesi aşağıdaki kurallara göre yapılır:
a) Yardım hakkının doğması devamı veya yeniden kazanılması için Âkit
Taraflardan birinin mevzuatına göre geçmiş sigortalılık veya ikamet sürele-
rine, diğer herhangi bir Âkit Taraf mevzuatına göre geçmiş sigortalılık süre-
leri ve gereğine göre diğer herhangi bir Âkit Tarafın uyguladığı primsiz si-
gorta mevzuatına göre 16 yaşından sonra geçmiş ikamet süreleri bu süreler
aynı zamana rastlamamak kaydıyle ve ilk Âkit Taraf mevzuatına göre geç-
miş sigortalılık veya ikamet sürelerinin tamamlanması için gerekli olan öl-
çüde, ilâve olunur. Sözleşmenin 29. maddesi hükümleri gereğince iki veya
daha fazla Âkit Tarafın Kurumlarınca ödenecek malûllük, yaşlılık veya ölüm
(aylıklar) yardımları sözkonusu ise, ilgili Kurumların her biri, birleştirme
işlemini, ilgili kimsenin tabi olduğu bütün Âkit Taraflar mevzuatına göre
geçmiş sigortalılık veya ikamet sürelerinin tamamını nazara alarak ayrı ayrı
yapar.
b) Bir Âkit Taraf mevzuatına göre zorunlu sigortaya tabi olarak geçmiş
bir sigortalılık süresinin diğer bir Âkit Taraf mevzuatına göre isteğe bağlı
veya sürekli isteğe bağlı sigortaya tabi olarak geçmiş bir sigortalılık süresi
ile birleştirilmesinde, anılan sürelerden -Sözleşmenin 16. maddesinin 2. pa-
ragrafının ikinci ibaresi hükümlerine dokunulmaksızın-yalnız ilki nazara
alınır;
c) Bir Âkit Taraf mevzuatına göre geçmiş fiili bir sigortalılık süresinin
diğer bir Âkit Taraf mevzuatına göre fiili bir sigortalılık süresine muadil bir
süre ile birleştirilmesinde, anılan sürelerden yalnız ilki nazara alınır;
d) İki veya daha fazla Âkit Taraf mevzuatına göre fiili bir sigortalılık sü-
87
resine muadil herhangi bir süre, anılan Taraflardan yalnız ilgili kimsenin
sözkonusu süreden önce son defa zorunlu olarak mevzuatına tabi olduğu
Tarafın Kurumunca nazara alınır; ancak, ilgili kimse söz konusu süreden
önce anılan Taraflardan birinin mevzuatına zorunlu olarak tabi olmamışsa,
sözkonusu süre, anılan Taraflardan ilgili kimsenin bu süreden sonra ilk defa
zorunlu olarak mevzuatına tabi olduğu Tarafın Kurumunca nazara alınır;
e) Bir Âkit Taraf mevzuatına göre bazı sigortalılık sürelerinin geçtiği
devre kesin olarak tesbit edilemiyorsa, bu sürelerin diğer bir Âkit Taraf
mevzuatına göre geçmiş sürelerle aynı zamana rastlamadığı kabul edilir ve
bu süreler gereken ölçüde nazara alınır;
f) Bir Âkit Taraf mevzuatına göre bazı sigortalılık süreleri, bu sürelerin
ancak belirli bir devre içinde geçmiş olması koşulu ile nazara alınıyorsa, bu
mevzuatı uygulayan Kurum, diğer bir Âkit Taraf mevzuatına göre geçmiş
süreleri, bu sürelerin ancak aynı devre içinde geçmiş olması kaydiyle nazara
alır.
2. Bir Âkit Tarafın Sözleşmenin uygulanmadığı bir rejimine göre, geçmiş
ve fakat aynı Tarafın Sözleşmenin uygulandığı bir rejimine göre nazara alı-
nan sigortalılık süreleri, birleştirmede nazara alınacak sigortalılık süreleri
olarak kabul edilir.
3. Bir Âkit Taraf mevzuatına göre geçmiş sigortalılık sürelerinin diğer bir
Âkit Taraf mevzuatında kullanılan birimlerden farklı birimlerle ifade olun-
ması halinde, birleştirmede, birimlerin birbirine çevrilmesi aşağıdaki kuralla-
ra göre yapılır:
a) İlgili kimse 6 günlük hafta rejimine tabi ise:
i) 1 gün 8 saatte ve 8 saat 1 güne;
ii) 6 gün 1 haftaya ve 1 hafta 6 güne;
iii) 26 gün 1 aya ve 1 ay 26 güne
iv) 3 ay veya 13 hafta veya 78 gün 3 aylık bir döneme ve 3 aylık bir dö-
nem 3 ay veya 13 hafta veya 78 güne; muadil sayılır.
v) Haftaların aylara ve ayların haftalara çevrilmesinde, haftalar ve aylar
günlere tahvil olunur;
vi) Yukarıdaki kuralların uygulanmasında, bir takvim yılı içinde geçmiş
sürelerin tamamı için, 312 veya 52 hafta veya 12 ay veya 4 x 3 aylık döne-
min üstündeki süreler nazara alınmaz;
b) İlgili kimse 5 günlük hafta rejimine tabi ise;
i) 1 gün 9 saata ve 9 saat 1 güne;
88
ii) 5 gün 1 haftaya ve 1 hafta 5 güne,

iii) 22 gün 1 aya ve 1 ay 22 güne;
iv) 3 ay veya 13 hafta veya 66 gün 3 aylık bir döneme ve 3 aylık bir dö-
nem 3 ay veya 13 hafta veya 66 güne; muadil sayılır;
v) Haftaların aylara ve ayların haftalara çevrilmesinde, haftalar ve aylar
günlere tahvil olunur.
vi) Yukarıdaki kuralların uygulanmasında, bir takvim yılı içinde geçmiş
sürelerin tamamı için, 264 gün veya 52 hafta veya 12 ay veya 4x3 aylık dö-
nemin üstündeki süreler nazara alınmaz.
4. Bu maddenin 1. paragrafının (b) bendi gereğince, malûllük, yaşlılık
veya ölüm (aylıklar) konusunda, bir Âkit Taraf mevzuatına göre isteğe bağlı
veya sürekli isteğe bağlı bir sigortalılıkta geçmiş sigortalılık süreleri birleş-
tirmede nazara alınmıyorsa, bu sürelere ait primler anılan mevzuat gereğince
artırılan yardımlara hak kazanmada gözönüne alınacak primler olarak kabul
edilir. Bu mevzuatta bir Ek Sigorta rejimi öngörülmüşse, sözkonusu primler
bu rejim gereğince yapılacak yardımların hesaplanmasında nazara alınır.
BÖLÜM V
Sözleşmenin III. Bölümünün Uygulanması
(Çeşitli Yardım Kategorilerine İlişkin Özel Hükümler)
Kısım 1
Hastalık ve Analık
Madde 16
1. İlgili kimse, Sözleşmenin 19. maddesi hükümlerinden yararlanmak i-
çin, yetkili Kuruma, evvelce son defa tabi olduğu Âkit Taraf mevzuatına
göre geçmiş sigortalılık sürelerini gösterir bir belgeyi ibraz eder ve bu Ku-
rum mevzuatının gerektirdiği bütün tamamlayıcı bilgileri verir;
2. Yukarıdaki paragrafta sözü edilen belge, ilgili kimsenin talebi üzerine,
bu kimsenin evvelce son defa mevzuatına tabi olduğu Âkit Tarafın Hastalık
Sigortası konusunda yetkili olan Kurumunca verilir. İlgili kimsenin bu bel-
geyi ibraz etmemesi halinde, yetkili Kurum belgeyi anılan Kurumdan ister.
3. Yetkili Devlet mevzuatının gerektirdiği koşulların yerine getirilmesin-
de; evvelce diğer herhangi bir Âkit Taraf mevzuatına göre geçmiş sigortalı-
lık sürelerinin nazara alınması gerekiyorsa bu maddenin yukarıdaki paragraf-
89
ları hükümleri kıyas yoluyla uygulanır.

Madde 17
1. İlgili kimse, Sözleşmenin 20. maddesine göre sağlık yardımlarından
yararlanmak için ikamet ettiği yerdeki Kuruma, kendisi ve aile bireyleri için
anılan yardımlara hak kazandığını bildirir bir belgeyi ibraz ederek kendisini
ve aile bireylerini kaydettirir. Bu belge, gereğine göre işveren tarafından
verilen bilgilerin tetkikinden sonra, yetkili Kurumca verilir. İlgili kimsenin
veya aile bireylerinin bu belgeyi ibraz etmemeleri halinde, ikamet edilen
yerdeki Kurum belgeyi yetkili Kurumdan ister.
2. Yukarıdaki paragrafta belirtilen belge, iptal edildiğine dair ikamet edi-
len yerdeki Kuruma bir bildiride bulunulmadıkça geçerli olur.
3. İlgili kimsenin mevsimlik işçi olması halinde, bu maddenin 1. paragra-
fında belirtilen belge, iptal edildiğine dair yetkili Kurumca ikamet edilen
yerdeki Kuruma bir bildiride bulunulmadıkça mevsimlik iş için öngörülen
süre boyunca geçerli olur.
4. İkamet edilen yerdeki Kurum, yetkili Kuruma, bu maddenin 1. parag-
rafı hükümleri gereğince yaptığı bütün kayıtları bildirir.
5. Sağlık yardımlarına ilişkin herhangi bir talep sırasında, talep sahibi, i-
kamet ettiği ülkedeki Âkit Taraf mevzuatına göre sağlık yardımlarından
yararlanmak için gerekli bütün kanıtlayıcı belgeleri ibraz eder.
6. İlgili kimsenin hastaneye yatırılması halinde, ikamet edilen yerdeki
Kurum, durum hakkında bilgi edinir edinmez, yetkili Kuruma, ilgili kimse-
nin hastaneye giriş tarihini, hastanede kalacağı muhtemel süreyi ve hastane-
den çıkış tarihini bildirir.
7. İlgili kimse veya bu kimsenin aile bireyleri, ikamet ettikleri yerdeki
Kuruma, durumlarında sağlık yardımlarından yararlanma haklarını etkileye-
cek şekilde meydana gelen her türlü değişikliği, özellikle ilgili kimsenin işini
veya meslekî faaliyetini bıraktığını veya değiştirdiğini, yahut ilgili kimsenin
veya herhangi bir aile bireyinin ikametini veya geçici ikametini başka bir
yere naklettiğini bildirmekle yükümlüdürler. Yetkili Kurum, ikamet edilen
yerdeki Kuruma, aynı zamanda, ilgili kimsenin sigortalı olmaktan vazgeçti-
ğini veya yardım hakkının sona erdiğini bildirir. İkamet edilen yerdeki Ku-
rum, yetkili Kurumdan, ilgili kimsenin sigortalılık durumunun veya yardım
hakkının devam edip etmediğine ilişkin bilgileri her zaman isteyebilir.
90
Madde 18
Sınır işçilerinin sözkonusu olması halinde, ilaç, sargı bezi, gözlük ve kü-
çük cihazlarla laboratuvar tahlil ve tetkikleri, ancak anılan kimselerin Kayıtlı
oldukları Âkit Taraf Ülkesinde o taraf mevzuatına göre verilir veya yapılır.
Madde 19
1. İlgili kimse, Sözleşmenin 20. maddesinin 1. paragrafının (b) bendi ge-
reğince para yardımlarından yararlanmak için, ikamet ettiği yerdeki Kuruma,
işgöremezliğin başlamasından itibaren 3 gün içinde, işten ayrıldığını bildirir
bir belgeyi veya, yetkili Kurumun ya da ikamet edilen yerdeki Kurumun
mevzuatı gerektiriyorsa, müdavi hekim tarafından verilen bir işgöremezlik
belgesini ibraz ederek başvurur. İlgili kimse, ayrıca, yararlanmak istediği
yardımların niteliğine göre, yetkili devlet mevzuatının gerektirdiği diğer
bütün belgeleri ibraz etmekle yükümlüdür.
2. İkamet edilen ülkedeki müdavi hekimlerin işgöremezlik belgelerini
vermemeleri halinde, ilgili kimse, doğruca ikamet ettiği yerdeki Kuruma bu
Kurum mevzuatında öngörülen süre içinde başvurur. Bu Kurum derhal ilgili
kimsenin işgöremezlik durumunun tesbiti ve yukarıdaki paragrafta belirtilen
belgenin düzenlenmesi için gereken işlemleri yapar.
3. İkamet edilen yerdeki Kurum, yetkili Kuruma, bu maddenin yukarıdaki
paragraflarında belirtilen belgeleri, işgöremezliğin muhtemel süresini belirte-
rek derhal gönderir.
4. İkamet edilen yerdeki Kurum, imkân olur olmaz, ilgili kimsenin tıbbî
ve idarî kontrolünü yaptırır ve kontrol sonuçlarını yetkili Kuruma hemen
bildirir; şu kadar ki, yetkili Kurumun, masrafı kendisine ait olmak üzere,
ilgili kimseyi dilediği bir hekime muayene ettirme yetkisi saklıdır.
Bu son Kurum, ilgili kimseye, kontrol kurallarına uymaması nedeniyle
yardım yapmamaya karar verirse, bu kararını anılan kimseye bildirir ve kara-
rın bir örneğini ikamet edilen yerdeki Kuruma gönderir.
5. İşgöremezliğin sona erdiği, ikamet edilen yerdeki Kurumca ilgili kim-
seye ve yetkili Kuruma derhal bildirilir. Yetkili Kurum, ilgili kimsenin yeni-
den işe başlamaya elverişli olduğuna karar verirse, bu kararını derhal ilgili
kimseye bildirir ve kararın bir örneğini ikamet edilen yerdeki Kuruma gön-
derir.
6. Aynı hallerde, işgöremezliğin sona ermesiyle ilgili olarak, ikamet edi-
len yerdeki Kurumca ve yetkili Kurumca iki ayrı tarih tesbit edilirse, yetkili
Kurumca tesbit olunan tarih nazara alınır.
7. İlgili kimse, yeniden işe başladığında, durumu, yetkili Kurumca uygu-
91
lanan mevzuatın gerektirmesi halinde, bu Kuruma bildirir.

8. Yetkili Kurum para yardımlarını uluslararası posta havalesi ve diğer
her türlü uygun vasıta ile öder ve durum hakkında ikamet edilen yerdeki
Kuruma bilgi verir. Anılan yardımlar yetkili Kurum hesabına ikamet edilen
yerdeki Kurumca ödeniyorsa, yetkili Kurum ilgili kimseye uyguladığı mev-
zuat hükümlerine göre haklarını ve anılan yardımları ödemekle yükümlü
olan Kurumu bildirir; ayrıca ikamet edilen yerdeki Kuruma, sözkonusu yar-
dımların miktarı, ödeneceği tarihler ve yetkili devlet mevzuatına göre yapı-
lacağı azami süre hakkında bilgi verir.
Bu son Kurumca ödenecek yardım miktarlarının paraya çevrilmesinde,
bu yardımların ödendiği ayın birinci günü geçerli olan resmi kambiyo kuru
uygulanır.
Sözleşmenin 21. maddesinin Uygulanması
Madde 20
rafının (a) bendinde belirtilen işçi, kendisi veya kendisine refakat eden aile
bireyleri için sağlık yardımlarından yararlanmak üzere, geçici olarak bulun-
duğu yerdeki Kuruma, Anlaşmanın 12. maddesinin 1. paragrafında öngörü-
len belgeyi ibraz eder. İşçi, bu belgeyi ibraz ettiğinde, sağlık yardımlarından
yararlanma koşullarını yerine getirmiş sayılır.
2. Sözleşmenin 15. maddesinin 1. paragrafının (b) bendinde belirtilen ve
yetkili devlet dışında bir Âkit taraf ülkesinde çalışmakta olan işçi, kendisi
veya kendisine refakat eden aile bireyleri için sağlık yardımlarından yarar-
lanmak üzere, önceki iki takvim ayı içinde, işveren veya vekili tarafından
verilmiş olan bir belgeyi, en uygun bir sürede, geçici olarak bulunduğu yer-
deki Kuruma ibraz eder. Bu belgede, özellikle ilgili kimsenin anılan işveren
hesabına çalışmaya başladığı tarih ile yetkili Kurumun adı ve adresi belirti-
lir; bununla birlikte, yetkili devlet mevzuatına göre işverenin yetkili Kurumu
bilmediği farzolunuyorsa, anılan işçi bu Kurumun adını ve adresini geçici
olarak bulunduğu yerdeki Kuruma talebini yaptığı sırada-yazılı olarak bildi-
rir. İşçi, bu belgeyi ibraz ettiğinde, sağlık yardımlarından yararlanma koşul-
larını yerine getirmiş sayılır. İşçi, tıbbî tedaviden önce geçici olarak bulun-
duğu yerdeki Kuruma başvuramamışsa, anılan belgeyi ibraz etmesi üzerine,
yine de bu Kuruma kayıtlı sigortalıymış gibi, tedaviden yararlanır.
3. Geçici olarak bulunulan yerdeki Kurum, bu maddenin 1 veya 2. parag-
rafında belirtilen işçinin veya duruma göre aile bireylerinin sağlık yardımla-
rından yararlanma koşullarını yerine getirip getirmediklerini tesbit etmek
üzere, yetkili Kurumdan hemen bilgi ister. Anılan Kurum, yetkili Kurumun
92
cevabını alıncaya kadar ve 30 günü geçmemek üzere sözkonusu yardımları

yapmakla yükümlüdür.
4. Yetkili Kurum, geçici olarak bulunulan yerdeki Kuruma, bu Kurumun
talebini almasından itibaren 10 gün içinde cevabını gönderir ve cevabın o-
lumlu olması halinde, duruma göre, uyguladığı mevzuat gereğince yardımla-
rın yapılacağı azami süreyi bildirir ve bunun üzerine geçici olarak bulunulan
yerdeki kurum sözkonusu yardımları yapmaya devam eder.
5. İşçi, geçici olarak bulunduğu yerdeki Kuruma, bu maddenin 1 ve 2. pa-
ragraflarında belirtilen belgeler yerine, Anlaşmanın 21. maddesinin 1. parag-
rafında belirtilen belgeyi ibraz edebilir. Bu takdirde, bu maddenin yukarıdaki
paragrafları hükümleri uygulanmaz.
6. Anlaşmanın 17. maddesinin 6. paragrafı hükümleri kıyas yoluyla uygu-
lanır.
Madde 21
1. İlgili kimse, Sözleşmenin 21. maddesinin 1. paragrafının (a/i) bendi ge-
reğince sağlık yardımlarından yararlanmak için, Anlaşmanın 20. maddesinin
1 ve 2. paragraflarında belirtilen belgeleri ibraz ettiği gerekçesiyle sağlık
yardımlarından yararlanma koşullarını yerine getirmiş sayılacağını ileri sür-
mesi halleri hariç, geçici olarak bulunduğu yerdeki Kuruma, anılan yardım-
lara hak kazandığını bildirir bir belgeyi ibraz eder. Bu belge, ilgili kimsenin
talebi üzerine, ikamet ettiği Âkit Taraf ülkesini terketmesinden önce yetkili
Kurumca verilir ve belgede, gereğine göre, özellikle yetkili devlet mevzuatı-
na göre yardımların yapılacağı azami süre belirtilir. İlgili kimsenin bu belge-
yi ibraz etmemesi halinde, geçici olarak bulunulan yerdeki Kurum belgeyi
yetkili Kurumdan ister.
lanır.
Madde 22
1. İlgili kimse, Sözleşmenin 21. maddesinin 1. paragrafının (b/i) bendi
gereğince sağlık yardımlarından yararlanmak için, ikamet ettiği yerdeki Ku-
ruma, anılan yardımlardan yararlanma hakkının devam ettiğini bildirir bir
belgeyi ibraz eder. Bu belge, ilgili kimsenin talebi üzerine, hareketinden
önce, yetkili Kurumca verilir ve belgede, gereğine göre, özellikle sağlık yar-
dımlarının yetkili devlet mevzuatına göre yapılmaya devam edileceği azami
süre belirtilir. Anılan belge, zorlayıcı nedenlerle önceden düzenlenememişse,
ilgili kimsenin talebi üzerine, hareketinden sonra verilebilir.
93
lanır.
3. Bu maddenin yukarıdaki paragrafları hükümleri, Sözleşmenin 21.
maddesinin 1. paragrafının (c/i) bendinde belirtilen hallerde kıyas yoluyla
uygulanır.
Madde 23
Anlaşmanın 21 veya 22. maddesi hükümleri gereğine göre, Sözleşmenin
21. maddesinin 3. paragrafında belirtilen aile bireylerine sağlık yardımları
yapılmasında kıyas yoluyla uygulanır.
Madde 24
1. İlgili kimse, Sözleşmenin 21. maddesinin 1. paragrafının (a/ii) bendi
hükümleri gereğince para yardımlarından yararlanmak için, geçici olarak
bulunduğu yerdeki Kuruma, işgöremezliğin başladığı tarihten itibaren 3 gün
içinde, yetkili Kurumun veya geçici olarak bulunulan yerdeki Kurumun
mevzuatı gerektiriyorsa, müdavi hekimce verilen bir işgöremezlik belgesini
ibraz ederek başvurur ve ayrıca geçici olarak bulunduğu ülkedeki adresi ile
yetkili Kurumun adını ve adresini bildirir.
2. Geçici olarak bulunulan ülkedeki müdavi hekimlerin işgöremezlik bel-
gelerini vermemeleri halinde, Anlaşmanın 19. maddesinin 2. paragrafı hü-
kümleri kıyas yoluyla uygulanır.
3. Geçici olarak bulunulan yerdeki Kurum, yetkili Kuruma, bu maddenin
yukarıdaki paragraflarında belirtilen belgeleri, özellikle işgöremezliğin muh-
temel süresini belirterek derhal gönderir.
rafının (a) bendinde belirtilen işçilerden gayrı kimseler sözkonusu ise ve bu
kimselerin sağlık durumlarının kendilerinin ikamet yerlerinin bulunduğu
Âkit Taraf ülkesine dönmelerine engel olmadığı tıbbî muayene sonucu tesbit
edilmişse, geçici olarak bulunulan yerdeki Kurum, durumu derhal anılan
kimselere bildirir ve bildirinin bir örneğini yetkili Kuruma gönderir.
5. Ayrıca, Anlaşmanın 19. maddesinin 4-8. paragrafları hükümleri kıyas
yoluyla uygulanır.
Sözleşmenin 22. maddesinin 4. paragrafının Uygulanması
Madde 25
1. İlgili kimse, Sözleşmenin 22. maddesinin 4. paragrafı hükümlerinden
yararlanmak için, yetkili Kuruma, yetkili devlet dışında bir Âkit Taraf ülke-
sinde ikamet eden aile bireyleri ile ilgili bir belgeyi ibraz eder. Bu belge
anılan aile bireylerinin ikamet ettikleri yerdeki Kurumca verilir.
94
2. Yukarıdaki paragrafta belirtilen belge, verildiği tarihten itibaren 12 ay-

lık bir süre için geçerli olup yenilenebilir. Belgenin yenilenmesi halinde
geçerlilik süresi yenilendiği tarihten başlar. İlgili kimse anılan belge üzerin-
de yapılacak her türlü değişikliği derhal yetkili Kuruma bildirmekle yüküm-
lüdür. Böyle bir değişiklik, değişikliği haklı gösteren olayın meydana geldiği
tarihten itibaren hüküm ifade eder.
3. Yetkili Kurum, ilgili kimseden, bu maddenin 1. paragrafında belirtilen
belge yerine, bu kimsenin yetkili devlet dışında bir Âkit Taraf ülkesinde
ikamet eden aile bireyleri ile ilgili yeni medeni hal belgeleri ibraz etmesini
talep edebilir; ancak, bu talebin yerine getirilebilmesi için bu kabil belgelerin
anılan Taraf Makamlarınca esas itibariyle düzenlenir olması gerekir.
Madde 26
Anlaşmanın 17. maddesi hükümleri, yetkili devlet dışında bir Âkit Taraf
ülkesinde ikamet eden işsizlere ve bunların aile bireylerine kıyas yoluyla
uygulanır.
Madde 27
1. Aylık veya gelir sahibi bir kimse, ikamet ettiği Âkit Taraf Ülkesinde
Sözleşmenin 24. maddesinin 2. paragrafı gereğince kendisi ve aile bireyleri
için sağlık yardımlarından yararlanmak üzere, ikamet ettiği yerdeki Kuruma,
aylık veya gelirlerin ödendiği mevzuat veya mevzuatlardan birine göre ken-
disi ve aile bireyleri için sağlık yardımlarına hak kazandığını bildirir bir bel-
geyi ibraz ederek kendisini ve aile bireylerini kaydettirir.
2. Yukarıdaki paragrafta belirtilen belge, aylık veya gelir sahibinin talebi
üzerine, aylık veya geliri ödemekle yükümlü Kurum veya Kurumlardan biri
tarafından veya, gereğine göre, ilgili kimsenin anılan yardımlardan yarar-
lanma koşullarını yerine getirmesinden sonra, sağlık yardımlarına hak kaza-
nılıp kazanılmadığı hususunda karar vermeye yetkili Kurumca verilir, Aylık
veya gelir sahibinin bu belgeyi ibraz etmemesi halinde, ikamet edilen yerde-
ki Kurum belgeyi aylık veya geliri ödemekle yükümlü Kurum veya Kurum-
lardan veya gereğine göre anılan belgeyi vermeğe yetkili başka bir Kurum-
dan ister. İkamet edilen yerdeki Kurum, belgeyi alıncaya kadar, kendisince
kabul edilebilir nitelikteki belgeleri gördükten sonra, sözkonusu kimsenin ve
aile bireylerinin kaydını geçici olarak yapabilir. Bu kayıt, sağlık yardımlarını
sağlamakla yükümlü Kuruma karşı, ancak bu Kurumun anılan belgeyi ver-
miş olması halinde, ileri sürülebilir.
95
3. İkamet edilen yerdeki Kurum, bu maddenin 1. paragrafında belirtilen

belgeyi veren Kuruma, anılan paragraf gereğince yaptığı bütün kayıtları
bildirir.
4. Sağlık yardımlarına ilişkin herhangi bir talep sırasında, ikamet edilen
yerdeki Kurum, aylık veya gelir sahibi kimseden, aylık veya geliri devamlı
olarak almaya hak kazandığını makbuz veya ödenen son bakiye ile ilgili
havalenin kalan parçası aracı ile kanıtlamasını isteyebilir.
5. Aylık veya gelir sahibi kimse veya bu kimsenin aile bireyleri, ikamet
ettikleri yerdeki Kuruma, durumlarında sağlık yardımlarından yararlanma
haklarını etkileyecek şekilde meydana gelen her türlü değişikliği, özellikle
aylık veya gelirin durdurulduğunu veya kesildiğini veya ikametlerini başka
bir yere naklettiklerini bildirmekle yükümlüdürler. İlgili Kurumlar, kendile-
rine bildirilen her türlü değişikliği aynı zamanda, aylık veya gelir sahibinin
ikamet ettiği yerdeki Kuruma bildirirler.
Madde 28
1. Sözleşmenin 24. maddesinin 4. paragrafı gereğince, aylık veya gelir
sahibi bir kimsenin aile bireyleri, ikamet ettikleri Âkit Taraf ülkesinde sağlık
yardımlarından yararlanmak için, ikamet ettikleri yerdeki Kuruma, bu Ku-
rumca uygulanan mevzuata göre aylık veya gelir sahibi bir kimsenin aile
bireylerine bu kabil yardımların yapılması için esas itibariyle gerekli olan
kanıtlayıcı belgeleri ve Anlaşmanın 27. maddesinin 1. paragrafında belirtilen
belgeye benzer bir belgeyi ibraz ederek kayıtlarını yaptırırlar. Anılan Kurum,
aylık veya gelir sahibi kimsenin ikamet ettiği yerdeki Kuruma, bu paragraf
gereğince yaptığı bütün kayıtları bildirir.
2. Aylık veya gelir sahibi kimsenin aile bireyleri, sağlık yardımlarından
yararlanmak üzere talepte bulundukları sırada, ikamet ettikleri yerdeki Ku-
ruma, aylık veya gelir sahibi kimsenin kendisi ve aile bireyleri için anılan
yardımlara hak kazandığını bildirir bir belgeyi ibraz ederler. Bu belge, aylık
veya gelir sahibi kimsenin ikamet ettiği yerdeki Kurumca verilir ve iptal
edildiğine dair aile bireylerinin ikamet ettikleri yerdeki Kuruma bir bildiride
bulunulmadıkça geçerli olur.
3. Aylık veya gelir sahibi kimsenin ikamet ettiği yerdeki Kurum, aile bi-
reylerinin ikamet ettikleri yerdeki Kuruma, anılan kimsenin aylık veya geli-
rinin durdurulduğunu veya kesildiğini ve ikametini başka bir yere naklettiği-
ni bildirir, aile bireylerinin ikamet ettikleri yerdeki Kurum aylık veya gelir
sahibi kimsenin ikamet ettiği yerdeki Kurumdan, bu kimsenin sözkonusu
yardımlardan yararlanmaya hak kazanıp kazanmadığı hususunda her zaman
bilgi isteyebilir.
96
4. Aile bireyleri, ikamet ettikleri yerdeki Kuruma, durumlarında sağlık

yardımlarından yararlanma haklarını etkileyecek şekilde meydana gelen her
türlü değişikliği, özellikle ikametlerini başka bir yere naklettiklerini bildir-
mekle yükümlüdürler.
Madde 29
1. Aylık veya gelir sahibi kimse, Sözleşmenin 24. maddesinin 6. paragrafı
gereğince sağlık yardımlarından yararlanmak için, geçici olarak bulunduğu
yerdeki Kuruma, sözkonusu yardımlardan yararlanmaya hak kazandığını
bildirir bir belgeyi ibraz eder. Bu belge, anılan kimsenin ikamet ettiği yerde-
ki Kurumca, kendisinin ikamet ettiği Âkit Taraf ülkesini terketmesinden
önce verilir ve belgede, gereğine göre, özellikle yardımların anılan Taraf
mevzuatına göre yapılacağı âzamî süre belirtilir. Sözkonusu kimsenin bu
belgeyi ibraz etmemesi halinde, geçici olarak bulunulan yerdeki Kurum bel-
geyi ikamet edilen yerdeki Kurumdan ister.
lanır. Bu takdirde, aylık veya gelir sahibinin ikamet ettiği yerdeki Kurum
yetkili Kurum sayılır.
3. Bu maddenin yukarıdaki paragrafları hükümleri, Sözleşmenin 24.
maddesinin 6. paragrafında belirtilen aile bireylerine sağlık yardımı yapılma-
sında kıyas yoluyla uygulanır.
4. Bu maddenin yukarıdaki paragraflarında öngörülen işlemler ilgili kim-
senin yetkili devlet dışında bir Âkit Taraf ülkesinde geçici olarak bulunması
sırasında yerine getirilememişse, Anlaşmanın 30. maddesi hükümleri kıyas
yoluyla uygulanır.
Sözleşmenin 21. ve 24. Maddelerinin Uygulanması;
Madde 30
Anlaşmanın 20. maddesinin 1, 2 ve 5. paragraflarında ve 21 ve 22. mad-
delerinde öngörülen işlemler ilgili kimsenin yetkili devlet dışında bir Âkit
Taraf Ülkesinde geçici olarak bulunması sırasında yerine getirilememişse,
yapılan sağlık yardımı masrafları, ilgili kimsenin talebi üzerine, yetkili Ku-
rumca, geçici olarak bulunulan yerdeki Kurum mevzuatında öngörülen tarife
üzerinden tesviye olunur. Geçici olarak bulunulan yerdeki Kurum, yetkili
Kuruma, bu Kurumun talebi üzerine, sözkonusu tarifeye ilişkin bilgileri ve-
rir.
97
Sözleşmenin 25. Maddesinin 3. Paragrafının Uygulanması:

Madde 31
Sözleşmenin 25. maddesinin 3. paragrafının uygulanmasında, Âkit Tara-
fın yardım talebinde bulunulan Kurumu, duruma göre, diğer bir Âkit Taraf
Kurumundan, bu Kurumca yardımların evvelce aynı Hastalık veya Analık
vakası için yapıldığı süre hakkında bilgi isteyebilir.
Kısım 2
Malûllük, Yaşlılık Ve Ölüm (Aylıklar)
Sözleşmenin 27-37. Maddelerinin Uygulanması
Yardım Taleplerine İlişkin Başvurmalar ve İşlemler
Madde 32
1. Talep sahibi, Sözleşmenin 28-34. maddeleri gereğince yardımlardan
yararlanmak için, ikamet ettiği yerdeki Kuruma, bu Kurum mevzuatında
öngörülen usuller dahilinde talebini gönderir. Talep sahibinin veya ölen kişi-
nin anılan mevzuata tabi olmaması halinde, ikamet edilen yerdeki Kurum,
anılan talebi, talep sahibi veya ölen kişinin son defa mevzuatına tabi olduğu
Âkit Taraf Kurumuna-talebin ibraz edildiği tarihi belirterek-intikal ettirir. Bu
tarih, bu son Kurum için talebin ibraz tarihi sayılır.
2. Talep sahibi, kendisinin veya ölen kişinin mevzuatına tabi olmadığı bir
Âkit Taraf Ülkesinde ikamet ediyorsa, talebini, kendisinin veya ölen kişinin
son defa mevzuatına tabi olduğu Âkit Tarafın Kurumuna gönderebilir.
Madde 33
Anlaşmanın 32. maddesinde belirtilen taleplerin yapılmasında, aşağıdaki
kurallar uygulanır:
a) Sözkonusu talep:
i) Ya, 32. maddenin 1. paragrafında belirtilen hallerde, talep sahibinin i-
kamet ettiği ülkedeki Âkit Taraf mevzuatında,
ii) Veya, 32. maddenin 2. paragrafında belirtilen hallerde, talep sahibinin
veya ölen kişinin son defa tabi olduğu Âkit Taraf mevzuatında,
öngörülen formülerler üzerinde düzenlenir ve gerekli kanıtlayıcı belgeler-
le birlikte gönderilir.
b) Talep sahibi tarafından verilen bilgilerin doğruluğu, talep formülerine
ekli resmî belgelerle tesbit veya bu kimsenin ikamet ettiği ülkedeki Âkit
Tarafın yetkili organlarınca teyit olunur;
98
c) Talep sahibi, formülerde, imkân ölçüsünde, ya “kendisinin veya ölen

kişinin” mevzuatına tabi olduğu Âkit Tarafın malûllük, yaşlılık veya ölüm
(aylıklar) sigortası Kurumu veya Kurumlarını, yahut Âkit Taraflardan her-
hangi birinin ülkesinde kendisini veya ölen kişiyi çalıştıran işveren veya
işverenleri, yanındaki çalışma belgelerini ibraz ederek, belirtir.
Madde 34
Talep sahibi, Sözleşmenin 30. maddesinin 3. paragrafı hükümlerinden ya-
rarlanmak için, yardımları ödemekle yükümlü Kurumun bulunduğu ülke
dışında bir Âkit Taraf ülkesinde ikamet eden aile bireylerine ait bir belgeyi
ibraz eder. Bu belge ya aile bireylerinin ikamet ettikleri yerde Hastalık Si-
gortası konusunda yetkili olan Kurumca veya aile bireylerinin ikamet ettikle-
ri ülkedeki Âkit Taraf Kurumunun gösterdiği başka bir Kurumca verilir.
Anlaşmanın 25. maddesinin 2 ve 3. paragrafları hükümleri kıyas yoluyla
uygulanır.
Madde 35
Malûllük derecesinin tespitinde bir Âkit Tarafın Kurumu, diğer herhangi
bir Âkit Tarafın Kurumunca toplanmış tıbbî ve idarî nitelikteki bütün bilgile-
ri nazara alır; şu kadar ki, her Kurumun, masrafı kendisine ait olmak üzere,
talep sahibini dilediği bir hekime muayene ettirme yetkisi saklıdır.
Madde 36
1. Yardım taleplerine ilişkin işlemler, Anlaşmanın 32. maddesi hükümleri
gereğince, taleplerin -gereğine göre- gönderildiği veya intikal ettirildiği ilgili
Kurumca yürütülür. Bu Kurum “İşlemi Yürüten Kurum” olarak bilinir.
2. İşlemi yürüten Kurum, talepleri hemen gereği yapılmak üzere derhal
bütün ilgili Kurumlara gönderir.
Madde 37
1. İşlemi Yürüten Kurum, yardım taleplerine ilişkin işlemlerin yürütül-
mesinde, özellikle ilgili kimsenin veya ölen kişinin bütün ilgili Âkit Taraflar
mevzuatına göre geçmiş sigortalılık veya ikamet sürelerinin toplamını göste-
ren ve bu süreler hakkında özet bilgiyi kapsayan bir formüler kullanır.
2. Bu formullerin diğer bir Âkit Tarafa gönderilmesi, kanıtlayıcı belgele-
rin gönderilmesi yerine geçer.
Madde 38
1. İşlemi Yürüten Kurum, Anlaşmanın 37. maddesinin 1. paragrafında
belirtilen formüler üzerinde, kendi mevzuatına göre geçmiş sigortalılık veya
99
ikamet sürelerini belirtir ve formülerin bir nüshasını ilgili kimsenin veya

ölen kişinin mevzuatına tabi olduğu her Âkit Tarafın malûllük, yaşlılık veya
ölüm (aylıklar) Sigortası Kurumuna, gereğine göre, talep sahibi tarafından
verilmiş çalışma belgelerini ekleyerek gönderir.
2. Başka bir tek ilgili Kurum varsa, bu Kurum kendisine gönderilen for-
mülere, yukarıdaki paragraf hükümleri gereğince, uyguladığı mevzuata göre
geçmiş sigortalılık veya ikamet sürelerine ilişkin bilgileri kaydeder ve sonra
Sözleşmenin 28. maddesi hükümlerini nazara alarak, kendi mevzuatına göre,
doğan hakları belirler, ve formülerde Sözleşmenin 29. maddesinin 2, 3, 4
veya 5. paragrafları hükümlerine göre hesapladığı nazarî ve fiilî yardım mik-
tarı ile, gereğine göre, talep sahibinin Sözleşmenin 28-33. maddeleri hüküm-
leri uygulanmaksızın, yalnız kendi mevzuatına göre geçmiş süreler için talep
edebileceği yardım miktarını belirtir. İşlemi Yürüten Kuruma iade olunan
sözkonusu formülerde kanuni itiraz yolları ve süreleri belirtilir.
3. Başka iki veya daha fazla ilgili Kurum varsa, bu Kurumların her biri,
kendisine gönderilen formülere, bu maddenin 1. paragrafı hükümleri gere-
ğince, uyguladığı mevzuata göre geçmiş sigortalılık veya ikamet sürelerine
ilişkin bilgileri kaydeder ve sonra formüleri İşlemi Yürüten Kuruma iade
eder. Bu Kurum, böylece doldurulmuş olan formüleri bütün ilgili Kurumlara
gönderir; bu Kurumların her biri, Sözleşmenin 28. maddesi hükümlerini
nazara alarak, uyguladığı mevzuata göre doğan hakları belirler ve formüler-
de Sözleşmenin 29. maddesinin 2, 3, 4 veya 5. paragrafları hükümlerine göre
hesapladığı nazarî ve fiilî yardım miktarı ile, gereğine göre, talep sahibinin -
Sözleşmenin 28-33. maddeleri hükümleri uygulanmaksızın yalnız kendi
mevzuatına göre geçmiş süreler için talep edebileceği yardım miktarını belir-
tir. İşlemi Yürüten Kuruma iade olunan formülerde kanunî itiraz yolları ve
süreleri belirtilir.
4. İşlemi Yürüten Kurum, bu maddenin 2 veya 3. paragrafında belirtilen
bütün bilgileri aldıktan sonra, Sözleşmenin 28. maddesi hükümlerini nazara
alarak, uyguladığı mevzuata göre doğan hakları ve Sözleşmenin 29. madde-
sinin 2, 3, 4 ve 5. paragrafları hükümlerine göre hesapladığı nazarî ve fiilî
yardım miktarı ile, gereğine göre, talep sahibinin -Sözleşmenin 28-33. mad-
deleri hükümleri uygulanmaksızın- yalnız kendi mevzuatına göre geçmiş
süreler için talep edebileceği yardım miktarını belirler. 5. İşlemi Yürüten
Kurum, bu maddenin 2 veya 3. paragrafında belirtilen bilgileri aldıktan son-
ra, Sözleşmenin 31. maddesinin 2. veya 3. paragrafı, 32. maddesinin 2. 4
veya 5. paragrafları veya 34. maddesinin 1. paragrafı hükümlerini uygula-
mak gerektiği sonucuna varırsa durumu diğer ilgili Kurumlara bildirir.
100
Madde 39
1. İşlemi yürüten Kurum, ilgili kimsenin veya ölen kişinin tabi olduğu di-
ğer Âkit Taraflar mevzuatına göre geçmiş sigortalılık veya ikamet sürelerine
gerek kalmaksızın, talep sahibinin kendi mevzuatına göre yardıma hak ka-
zandığını tespit ederse, bu kimseye anılan yardımları derhal geçici olarak
öder.
2. Sözleşmenin 29. maddesinin 5. paragrafı hükümleri gereğince talep sa-
hibine ödeyeceği yardımların tamamını veya bir kısmını doğrudan doğruya
hesaplayabilen her Kurum, sözkonusu kimseye anılan yardımları derhal ö-
der. İlgili kimseye yardımları doğrudan doğruya ödeyen Kurum İşlemi Yürü-
ten Kurumdan başka bir Kurumsa, bu Kurum durumu derhal İşlemi Yürüten
Kuruma bildirir ve bu maddenin 7. paragrafı hükmünün uygulanması için
ilgili kimseye ödenecek muaccel bakiyeler tutarını fazla ödeme yapmış Ku-
rum lehine bloke eder.
3. İşlemi Yürüten Kurum, bu maddenin 1. paragrafı gereğince ödeme
yapmışsa, ödediği miktarı, duruma göre, yukarıdaki paragraf gereğince, di-
ğer herhangi bir Kurumca ödenmiş yardım miktarından -bu ödeme hakkında
bilgi edinir edinmez- tenzil eder.
4. Taleple ilgili işlemin yürütülmesi sırasında, İşlemi Yürüten Kurumdan
başka ilgili Kurumlardan biri, talep sahibinin veya ölen kişinin tabi olduğu
diğer Âkit Taraflar mevzuatına göre geçmiş sigortalılık veya ikamet sürele-
rine gerek kalmaksızın yalnız kendi mevzuatına göre yardıma hak kazandı-
ğını tespit ederse, durumu derhal İşlemi Yürüten Kuruma bildirir ve bu Ku-
rum ilgili kimseye sözkonusu yardımların tutarını duruma göre bu maddenin
2 ve 3. paragrafları hükümleri saklı kalmak kaydiyle, ilk Kurum adına geçici
olarak öder.
5. İşlemi Yürüten Kurum, yardımları bu maddenin 1 ve 4. paragrafları ge-
reğince ödeyecekse, ödemeyi, duruma göre bu maddenin 2 ve 3. paragrafları
hükümleri saklı kalmak kaydıyle, yalnız en yüksek yardım miktarı için ya-
par.
6. İşlemi Yürüten Kurum, yardımları bu maddenin 1, 2 ve 4. paragrafları
gereğince ödemediği takdirde ve gecikmeye yer verebilecek hallerde, ilgili
kimseye, miktarı Sözleşmenin 29. maddesinin 1-4. paragrafları hükümlerine
göre belirlenen-geri alınabilir-bir avans öder.
7. Yardım talebinin kesin bir çözüme bağlanması sırasında, İşlemi Yürü-
ten Kurum ve diğer ilgili Kurumlar, bu maddenin 1, 3, 4, 5 ve 6. paragrafları
hükümleri gereğince ödenen avanslara ve geçici olarak ödenmiş yardımlara
tekabül eden miktarlar üzerinde hesaplaşırlar. Anılan Kurumlarca fazladan
101
ödenmiş olan meblağlar bu Kurumların ilgili kimseye ödeyecekleri bakiyeler

tutarından tenzil edilebilir.
Madde 40
1. Sözleşmenin 34. maddesinin 2. paragrafında belirtilen hallerde, İşlemi
Yürüten Kurum, bütün ilgili Kurumlara, bu Kurumların herbirince ödenmesi
gereken ek yardım miktarının kesin tutarını hesaplayarak bildirir.
2. Sözleşmenin 34. maddesi hükümlerinin uygulanmasında, çeşitli millî
para birimleriyle ifade olunmuş miktarlar, yardımların en son ödendiği ayın
birinci günü geçerli olan resmî kambiyo kuru üzerinden paraya çevrilir.
Madde 41
Sözleşmenin 33. maddesinin 2 ve 3. paragrafları hükümlerinin uygulan-
masında, Anlaşmanın 38 ve 40. maddeleri hükümleri kıyas yoluyla uygula-
nır.
Madde 42
1. İlgili Kurumların her biri, talep sahibinin yardım talebine ilişkin kara-
rını, bu kararın İşlemi Yürüten Kurumla yapılan istişareden sonra kesinleş-
mesi üzerine, talep sahibine ve İşlemi Yürüten Kuruma bildirir. Alınan her
kararda, o kararın yalnız ödemeye konu olan kısmî yardım miktarını ilgilen-
dirdiği ve ilgili mevzuatta öngörülen kanunî itiraz yolları ve süreleri belirti-
lir.
2. Yardım talebinin kesin bir çözüme bağlanmasından sonra, İşlemi Yü-
rüten Kurum, ilgili Kurumlarca alınan kararların birer örneğini talep sahibine
gönderir.
Madde 43
Yardım taleplerinin çabuklukla çözüme bağlanmasında, aşağıdaki kural-
lar uygulanır:
a) Evvelce Âkit Taraflardan biri veya birkaçının mevzuatına tabi olan bir
kimse diğer bir Âkit Tarafın mevzuatına tabi bulunuyorsa, bu son Tarafın
yetkili Kurumu, özellikle ilgili kimsenin bağlı olduğu Kurumlar ve, gereğine
göre, bu kimseye verilen sigorta sicil numaraları hakkında gerekli bütün
bilgileri almak üzere, diğer Âkit Tarafın veya Tarafların İrtibat Kurumuna
başvurur.
b) İlgili Kurumlar, imkân ölçüsünde, ilgili kimsenin kendisinin veya bağlı
olduğu Kurumun talebi üzerine, ilgili kimsenin emeklilik yaşına ulaşacağı
tarihten bir yıl öncesinden itibaren, geçmiş hizmetlerine ilişkin bilgileri top-
102
lamaya başlarlar.
İdarî ve Tıbbî Kontrol
Madde 44
1. a) Malûllük yardımlarından,
b) İşgöremezlik halinde sağlanan yaşlılık yardımlarından,
c) Yaşlı işsizlere sağlanan yaşlılık yardımlarından,
d) Mesleki faaliyetin bırakılması halinde sağlanan yaşlılık yardımların-
dan,
e) Malûllük veya işgöremezlik halinde sağlanan ölüm yardımlarından,
f) İlgili kimsenin gelirinin belirli bir sınırın altında olması halinde sağla-
nan yardımlardan,
yararlanan bir kimse, yetkili devlet dışında bir Âkit Taraf ülkesinde geçi-
ci olarak bulunuyor veya ikamet ediyorsa, tıbbî ve idarî kontrol, yetkili Ku-
rumun talebi üzerine, ilgili kimsenin geçici olarak bulunduğu veya ikamet
ettiği yerdeki Kurumca bu Kurum mevzuatına göre yapılır; şu kadar ki, yet-
kili Kurumun, masrafı kendisine ait olmak üzere, ilgili kimseyi dilediği bir
hekime muayene ettirme yetkisi saklıdır.
2. Yukarıdaki paragrafta belirtilen kontrol sonunda, ilgili kimsenin çalış-
tığı veya gelirinin belirli bir sınırı aştığı tespit edilirse, geçici olarak bulun-
duğu veya ikamet ettiği yerdeki Kurum, kontrol talebinde bulunan yetkili
Kuruma, bir rapor göndermekle yükümlüdür. Bu raporda, gereğine göre,
yetkili Kurum için yararlı bütün bilgiler ve özellikle ilgili kimsenin yaptığı iş
ile geçen son üç aylık dönemde aldığı kazanç veya gelirlerin tutarı ve yetkili
Kurumca belirlenecek bir başvurma süresi içinde ilgili kimsenin malûl ol-
madan önceki işi ile ilgili meslek dalında çalışan herhangi bir işçinin aynı
bölgede aldığı normal ücret ve, gereğine göre, ilgili kimsenin sağlık durumu
hakkında bir uzman hekimce verilen mütalâa belirtilir.
Madde 45
İlgili kimse, yararlanmakta olduğu yardımların durdurulmasından sonra,
yetkili devlet dışında bir Âkit Taraf ülkesinde ikamet ettiği sırada yeniden
yardıma hak kazanırsa, ilgili Kurumlar, birbirlerine, yardımların yeniden
ödenmeye başlanması için gerekli bütün bilgileri verirler.
103
Yardımların Ödenmesi
Madde 46
1. Bir Âkit Tarafın ödemeyi yapmakla yükümlü Kurumu diğer bir Âkit
Taraf ülkesinde ikamet eden ilgili kimselere ödenmesi gereken yardımları
doğrudan doğruya ödemediği takdirde, bu yardımların ödenmesi, ödemeyi
yapmakla yükümlü Kurumun talebi üzerine, Anlaşmanın 47-51. maddelerin-
de öngörülen usuller dahilinde, bu son Tarafın İrtibat Kurumunca veya ika-
met edilen yerdeki Kurumca yapılır; ödemeyi yapmakla yükümlü Kurumun
anılan ilgili kimselere yardımları doğrudan doğruya ödemesi halinde, bu
Kurum durumu ikamet edilen yerdeki Kuruma bildirir.
2. Yardımların ödenmesine dair olan ve Anlaşmanın yürürlüğe girdiği ta-
rihten önce uygulanan eski Anlaşmalar hükümlerinin uygulanmasına, bu
hükümler 5 numaralı Ekte bildirilmiş olmak kaydıyle, devam olunur.
Madde 47
Yardımları ödemekle yükümlü Kurum, ilgili kimsenin ikamet ettiği Âkit
Taraf ülkesinde “Ödeme Kurumu” olarak gösterilen İrtibat Kurumuna veya
bu kimsenin ikamet ettiği ülkede “Ödeme Kurumu” olarak gösterilen Kuru-
ma, yardımların sona ereceği tarihten en geç 20 gün önce ulaşacak şekilde,
ödenecek bakiyeleri gösteren (iki nüsha olarak düzenlenmiş) bir bordro gön-
derir.
Madde 48
1. Yardımları ödemekle yükümlü Kurum, yardım süresinin sona ermesin-
den 10 gün önce, Anlaşmanın 47. maddesinde öngörülen bordroda belirtilen
bakiyelerin ödenmesi için gerekli meblağı, bulunduğu ülkedeki Âkit Taraf
parası üzerinden öder. Ödeme, anılan Âkit Tarafın millî Bankası veya diğer
bir bankası nezdinde, Ödeme Kurumu emrine, bu Kurumun bulunduğu ülke-
deki Âkit Tarafın millî bankası veya diğer bir bankası adına açılan hesaba
yapılır. Bu ödeme yükümlülükten kurtarıcı nitelik taşır. Yardımları ödemek-
le yükümlü Kurum yaptığı ödeme hakkında derhal Ödeme Kurumuna bilgi
verir.
2. Adına ödeme yapılmış olan banka, ödenen meblağın karşılığını, Öde-
me Kurumu lehine bu Kurumun bulunduğu ülkedeki Âkit Taraf parası üze-
rinden alacak kaydeder.
3. Bu maddenin 1. paragrafında sözü edilen bankaların adları ve adresleri
6 numaralı Ekte belirtilir.
104
Madde 49
1. Anlaşmanın 47. maddesinde öngörülen bordroda belirtilen bakiyeler,
ilgili kimseye yardımları ödemekle yükümlü Kurum adına, Ödeme Kurumu
tarafından kendi mevzuatında öngörülen usuller dahilinde ödenir.
2. İlgili kimseye ödenecek meblağ, Anlaşmanın 48. maddesi hükümlerine
göre ödenen meblağın Ödeme Kurumu lehine alacak kaydedildiği kur üze-
rinden, ilgili kimsenin ikamet ettiği ülkedeki Âkit Taraf parasına çevrilir.
3. Ödeme Kurumu veya bu Kurumca gösterilen diğer herhangi bir Ku-
rum, yardımlarının durdurulmasını veya kesilmesini haklı gösteren bir du-
rumdan haberdar edilmesi halinde, her türlü ödemeyi durdurur. İlgili kimse-
nin ikametini Ödeme Kurumunun bulunduğu ülke dışında bir Âkit Taraf
ülkesine nakletmesi halinde aynı işlem uygulanır.
4. Ödeme Kurumu, yardımları ödemekle yükümlü Kuruma, ödemenin
yapılmayış nedenlerini ve gereğine göre bu durumu haklı gösteren olayın
meydana geldiği tarihi bildirir.
Madde 50
1. Anlaşmanın 49. maddesinin 1. paragrafında belirtilen ödemeler, ilgili
kimselere veya bunların kanunî temsilcilerine veya vekillerine fiilen ödenen
veya ödenmeyen miktarların tespiti için, her ödeme süresi sonunda tetkikten
geçirilir.
2. Yardımları Ödemekle yükümlü Kurumun bulunduğu ülkedeki Âkit Ta-
raf parasına göre rakam ve yazı ile tespit olunan toplam miktarın Ödeme
Kurumunca yapılan ödemelere uygunluğu tasdik olunur ve bu hususla ilgili
belge Ödeme Kurumu temsilcisinin imzasını taşır.
3. Ödeme Kurumu, ödemelerin usulüne uygun olarak yapılmasını sağlar.
4. Yardımları ödemekle yükümlü Kurumca bu Kurumun bulunduğu Âkit
Taraf parası üzerinden ödenen meblağlarla Ödeme Kurumu tarafından aynı
Âkit Taraf parası üzerinden ödendiği belgelenen miktar arasındaki fark, yar-
dımları ödemekle yükümlü Kurumca sonradan aynı esasa göre ödenecek
meblağlara mahsup edilir.
Madde 51
Yardımların ödenmesinde yapılan masraflar, özellikle posta ve banka
masrafları, Ödeme Kurumunca kendi mevzuatında öngörülen usullere göre
ilgili kimselerden istirdat olunabilir.
105
Madde 52
Âkit Taraflardan biri veya birkaçının mevzuatına göre ödenen yardımlar-
dan yararlanan kimse, ikametini bir Âkit Taraf ülkesinden başka bir Âkit
Taraf ülkesine nakletmesi halinde, durumu yardımları ödemekle yükümlü
Kurum veya Kurumlara ve gereğine göre Ödeme Kurumuna bildirmekle
yükümlüdür.
Kısım 3
İşkazaları ve Meslek Hastalıkları
Genel Hükümler
Madde 53
1. İşçi, Sözleşmenin 38. maddesinin 1. paragrafının (a) bendi gereğince
sağlık yardımlarından yararlanmak için, ikamet ettiği yerdeki Kuruma, anı-
lan yardımlara hak kazandığını bildirir bir belgeyi ibraz eder. Bu belge, ge-
reğine göre işverence verilen bilgilerin görülmesinden sonra, yetkili Kurum-
ca verilir. Ayrıca, yetkili devletin mevzuatı gerektiriyorsa, işçi ikamet ettiği
yerdeki Kuruma, iş kazası veya meslek hastalığı bildirisini aldığına dair bir
belgeyi ibraz eder. İşçinin bu belgeleri ibraz etmemesi halinde, ikamet ettiği
yerdeki Kurum belgeleri yetkili Kurumdan ister ve, belgeler gelinceye kadar,
işçiye, anılan yardımlara hak kazandığı sürece, yardım yapmaya devam eder.
2. Yukarıdaki paragrafta belirtilen belge, iptal edildiğine dair ikamet edi-
len yerdeki Kuruma bir bildiride bulunulmadıkça, geçerli olur.
3. Mevsimlik işçinin sözkonusu olması halinde, bu maddenin 1. paragra-
fında belirtilen belge, iptal edildiğine dair yetkili Kurumca ikamet edilen
yerdeki Kuruma bir bildiride bulunulmadıkça, mevsimlik iş için öngörülen
çalışma süresi sona erinceye kadar geçerli olur.
4. İşçi, sağlık yardımlarından yararlanmak için talepte bulunduğu sırada,
ikamet ettiği ülkedeki Âkit Taraf mevzuatına göre sağlık yardımlarından
yararlanmak için gerekli olan bütün kanıtlayıcı belgeleri ibraz eder.
5. Hastaneye yatırılma halinde, ikamet edilen yerdeki Kurum, bu durum
hakkında bilgi edinir edinmez, yetkili Kuruma, ilgili kimsenin hastaneye
giriş tarihini, hastanede kalacağı muhtemel süreyi ve hastaneden çıkış tarihi-
ni bildirir.
6. İşçi, ikamet ettiği yerdeki Kuruma, durumunda sağlık yardımlarından
yararlanma hakkını etkileyecek şekilde meydana gelen her türlü değişikliği,
özellikle işini veya meslekî faaliyetini bıraktığını veya değiştirdiğini veya
106
ikametini veya geçici olarak bulunduğu yeri başka bir yere naklettiğini bil-
dirmekle yükümlüdür. Yetkili Kurum, ikamet edilen yerdeki Kuruma, aynı
zamanda işçinin yardım hakkının sona erdiğini bildirir. İkamet edilen yerde-
ki Kurum, yetkili Kurumdan, işçinin yardım hakkının devam edip etmediği
hususunda her zaman bilgi isteyebilir.
7. Sınır işçilerinin sözkonusu olması halinde, ilâç, sargı bezi ve küçük ci-
hazlarla laboratuvar tahlil ve tetkikleri ancak bu kimselerin kayıtlı oldukları
Âkit Taraf ülkesinde bu Tarafın mevzuatına göre verilir veya yapılır.
Madde 54
1. İşçi, Sözleşmenin 38. maddesinin 1. paragrafının (b) bendi gereğince,
gelirler dışında para yardımlarından yararlanmak için, işgöremezliğin başla-
dığı tarihten itibaren 3 gün içinde, ikamet ettiği yerdeki Kuruma, işini bırak-
tığına dair bir belgeyi veya, yetkili Kurum ya da ikamet ettiği yerdeki Kuru-
mun mevzuatı gerektiriyorsa, müdavi hekimce verilen bir işgöremezlik bel-
gesini ibraz ederek başvurur. Anılan işçi, ayrıca talep ettiği yardımların nite-
liğine göre, yetkili devlet mevzuatının gerektirdiği bütün diğer belgeleri
ibraz etmekle yükümlüdür.
2. İkamet edilen ülkedeki müdavi hekimlerin işgöremezlik belgelerini
vermemeleri halinde, işçi doğruca ikamet ettiği yerdeki Kuruma bu kurum
mevzuatında öngörülen usuller dahilinde başvurur. Bu Kurum, ilgili kimse-
nin işgöremezlik durumunun tıbben belirlenmesi ve yukarıdaki paragrafta
belirtilen belgenin düzenlenmesi için derhal gerekli işlemleri yapar.
3. İkamet edilen yerdeki Kurum, yetkili Kuruma, bu maddenin yukarıdaki
paragraflarında belirtilen belgeleri, işgöremezliğin muhtemel süresini belirte-
rek hemen gönderir.
4. İkamet edilen yerdeki Kurum, imkân olur olmaz, kendi sigortalısı imiş
gibi, işçinin idarî ve tıbbî kontrolünü yaptırır ve kontrol sonuçlarını yetkili
Kuruma bildirir; şu kadar ki, bu Kurumun, masrafı kendisine ait olmak üze-
re, işçiyi dilediği bir hekime muayene ettirme yetkisi saklıdır. Yetkili Ku-
rum, işçiye, kontrol kurallarına uymadığı gerekçesi ile yardım yapmamaya
karar verirse, bu hususa ilişkin kararını ilgili kimseye bildirir ve kararın bir
örneğini ikamet edilen yerdeki Kuruma gönderir.
5. İşgöremezliğin sona erdiği, ikamet edilen yerdeki Kurumca Âkit geçi-
rilmeden işçiye ve yetkili Kuruma bildirilir. Yetkili Kurum, işçinin yeniden
işe başlamaya elverişli olduğuna karar verirse, bu kararını işçiye bildirir ve
kararın bir örneğini ikamet edilen yerdeki Kuruma gönderir.
6. Aynı hallerde, işgöremezliğin sona ermesiyle ilgili olarak, yetkili Ku-
rumca ve ikamet edilen yerdeki Kurumca iki ayrı tarih tespit edilirse yetkili
107
Kurumca tespit olunan tarih nazara alınır.

7. İşçi, yeniden işe başlaması halinde, durumu yetkili Kuruma bu Kurum
mevzuatında öngörülen usuller dahilinde bildirir.
8. Yetkili Kurum para yardımlarını uluslararası posta havalesi ve her tür-
lü uygun vasıta ile öder ve durum hakkında ikamet edilen yerdeki Kuruma
bilgi verir. Anılan yardımlar yetkili Kurum hesabına ikamet edilen yerdeki
Kurumca ödeniyorsa, yetkili Kurum, işçiye, uyguladığı mevzuat hükümleri-
ne göre haklarını ve anılan yardımları ödemekle yükümlü Kurumu bildirir;
ayrıca, ikamet edilen yerdeki Kuruma, sözkonusu yardımların tutarı, ödene-
ceği tarihler ve yetkili devlet mevzuatına göre yapılacağı âzamî süre hakkın-
da bilgi verir. Bu son Kurumca ödenecek yardım miktarlarının paraya çev-
rilmesinde, bu yardımların ödendiği ayın birinci günü geçerli olan resmî
kambiyo kuru uygulanır.
Madde 55
1. Sözleşmenin 15. maddesinin 1. paragrafının (a/i) bendinde veya 2. pa-
ragrafının (a) bendinde belirtilen işçi, sağlık yardımlarından yararlanmak
için, geçici olarak bulunduğu yerdeki Kuruma, Anlaşmanın 12. maddesinin
1. paragrafında öngörülen belgeyi ibraz eder. İşçi bu belgeyi ibraz ettiğinde
sağlık yardımlarından yararlanma koşullarını yerine getirmiş sayılır.
2. Sözleşmenin 15. maddesinin 1. paragrafının (b/i) bendinde belirtilen ve
yetkili devlet dışında bir Âkit Taraf ülkesinde çalışmakta olan işçi, sağlık
yardımlarından yararlanmak için, geçici olarak bulunduğu yerdeki Kuruma,
mümkün olan en uygun zamanda, işveren veya vekili tarafından önceki iki
takvim ayı içinde verilmiş olan belgeyi ibraz eder. Bu belgede, özellikle
işçinin anılan işveren hesabına hangi tarihten beri çalışmakta olduğu ve yet-
kili Kurumun adı ve adresi belirtilir. İşçi bu belgeyi ibraz ettiğinde sağlık
yardımlarından yararlanma koşullarını yerine getirmiş sayılır. İşçi, tıbbî te-
daviden önce, geçici olarak bulunduğu yerdeki Kuruma başvurmamışsa,
sözkonusu belgeyi ibraz etmesinden sonra, yine de bu Kurumun sigortalısı
imiş gibi, tedaviden yararlanır.
3. Geçici olarak bulunulan yerdeki Kurum, bu maddenin 1 veya 2. parag-
raflarında belirtilen işçinin, duruma göre sağlık yardımlarından yararlanma
koşullarını yerine getirip getirmediğini tespit etmek üzere, yetkili Kuruma
Âkit geçirmeden başvurur. Anılan Kurum, yetkili Kurumun cevabını alınca-
ya kadar ve en çok 30 günü geçmemek üzere, bu yardımları yapmakla yü-
kümlüdür.
108
4. Yetkili Kurum, geçici olarak bulunulan yerdeki Kuruma, bu Kurumun

talebini almasından itibaren 10 gün içinde, cevabını gönderir. Yetkili Ku-
rum, cevabının olumlu olması halinde, uyguladığı mevzuata göre yardımla-
rın yapılacağı âzamî süreyi bildirir ve bunun üzerine geçici olarak bulunulan
yerdeki Kurum anılan yardımları yapmaya devam eder.
5. İşçi, geçici olarak bulunduğu yerdeki Kuruma, bu maddenin 1 ve 2. pa-
ragraflarında belirtilen belgeler yerine, Anlaşmanın 56. maddesinin 1. parag-
rafında belirtilen belgeyi ibraz edebilir. Bu takdirde, bu maddenin yukarıdaki
paragrafları hükümleri uygulanmaz.
6. Anlaşmanın 53. maddesinin 5. paragraf hükümleri kıyas yoluyla uygu-
lanır.
Madde 56
1. İşçi, Anlaşmanın 55. maddesinin 1 ve 2. paragraflarında belirtilen bel-
geleri ibraz ettiği gerekçesiyle sağlık yardımlarından uyararlanma koşullarını
yerine getirmiş sayılacağını ileri sürmesi halleri hariç, Sözleşmenin 40. mad-
desinin 1. paragrafının (a/i) bendi gereğince sağlık yardımlarından yararlan-
mak için, geçici olarak bulunduğu yerdeki Kuruma bu yardımlardan yarar-
lanmaya hak kazandığını bildirir bir belgeyi ibraz eder. Bu belge, işçinin
ikamet ettiği Âkit Taraf ülkesini terketmesinden önce, talebi üzerine, yetkili
Kurumca verilir ve belgede gereğine göre, özellikle yetkili devlet mevzuatı-
na göre sağlık yardımlarının yapılacağı âzamî süre belirtilir. İşçinin bu bel-
geyi ibraz etmemesi halinde, geçici olarak bulunulan yerdeki Kurum belgeyi
yetkili Kurumdan ister.
lanır.
Madde 57
1. İşçi, Sözleşmenin 40. maddesinin 1. paragrafının (b/i) bendi gereğince
sağlık yardımlarından yararlanmak için, ikamet ettiği yerdeki Kuruma, anı-
lan yardımlardan yararlanma hakkının devam ettiğini bildirir bir belgeyi
ibraz eder. Bu belge, yetkili Kurumca verilir ve belgede, gereğine göre, özel-
likle yetkili devlet mevzuatına göre anılan yardımların yapılmaya devam
edileceği âzamî süre belirtilir. Yetkili Kurum, bu belgenin bir örneğini, ilgili
kimsenin döndüğü veya ikametini naklettiği ülkedeki Âkit Tarafın yetkili
Kurumunca gösterilen Kuruma gönderir. Anılan belge, zorlayıcı nedenlerle
önceden düzenlenememişse, işçinin hareketinden sonra, talebi üzerine veri-
lebilir.
109
lanır.
3. Bu maddenin yukarıdaki paragrafları hükümleri Sözleşmenin 40. mad-
desinin 1. paragrafının (c/i) bendinde belirtilen hallerde kıyas yoluyla uygu-
lanır.
Madde 58
1. İşçi, Sözleşmenin 40. maddesinin 1. paragrafının (a/ii) bendi gereğince,
gelirler dışında, para yardımlarından yararlanmak için, yetkili Kurumun veya
geçici olarak bulunduğu yerdeki Kurumun mevzuatı gerektiriyorsa, geçici
olarak bulunduğu yerdeki Kuruma, işgöremezliğin başladığı tarihten itibaren
3 gün içinde, müdavi hekimce verilen bir işgöremezlik belgesini ibraz ederek
başvurur, ayrıca, geçici olarak bulunduğu ülkedeki adresi ile yetkili Kuru-
mun adını ve adresini bildirir.
2. Geçici olarak bulunulan ülkedeki müdavi hekimlerin işgöremezlik bel-
gelerini vermeleri halinde, Anlaşmanın 54. maddesinin 2. paragrafı hüküm-
leri kıyas yoluyla uygulanır.
3. Geçici olarak bulunulan ülkedeki Kurum, yetkili Kuruma, bu madde-
nin yukarıdaki paragraflarında belirtilen belgeleri, özellikle işgöremezliğin
muhtemel süresini belirterek gönderir.
rafının (a) bendinde belirtilen kimseler dışında kalan işçiler sözkonusu ise ve
bu işçilerin sağlık durumlarının ikamet yerlerinin bulunduğu Âkit Taraf ül-
kesine dönmelerine engel olmadığı tıbbî muayene sonucu tespit edilmişse,
durum geçici olarak bulunulan yerdeki Kurumca kendilerine bildirilir ve
bildirinin bir örneği yetkili Kuruma gönderilir.
5. Ayrıca, Anlaşmanın 54. maddesinin 4-6. paragrafları hükümleri kıyas
yoluyla uygulanır.
Sözleşmenin 38-40. Maddelerinin Uygulanması
Madde 59
1. İşkazası veya meslek hastalığının yetkili devlet dışında bir Âkit Taraf
ülkesinde meydana gelmesi halinde, bu durumun bildirilmesi, kaza veya
hastalığın meydana geldiği Âkit Taraf ülkesinde yürürlükte olan ve benzeri
durumlarda uygulanan bütün kanunî hükümler saklı kalmak kaydıyle, yetkili
devlet mevzuatına göre yapılır. Sözkonusu hususa ilişkin bildirge yetkili
Kuruma gönderilir ve gereğine göre bildirgenin bir örneği ikamet edilen
yerdeki Kuruma yollanır.
2. İşkazası veya meslek hastalığının meydana geldiği ülkedeki Âkit Tara-
110
fın Kurumu, yetkili Kuruma, ülkesinde düzenlenen tıbbî belgeleri iki nüsha
olarak gönderir ve bu Kurumun talebi üzerine gerekli bütün bilgileri verir.
3. İşkazasına uğrayan veya meslek hastalığına tutulan kimsenin tedavisi-
nin yapıldığını ve sağlık durumunun iyileştiğini bildiren belgede, gereğine
göre, anılan kimsenin durumu ve işkazası veya meslek hastalığının kesin
sonuçları ayrıntılı olarak belirtilir. Bu hususla ilgili olarak yapılan masraflar
ikamet edilen veya geçici olarak bulunulan yerdeki Kurumca, duruma göre,
bu Kurum mevzuatında öngörülen tarife üzerinden ve yetkili Kurum hesabı-
na ödenir.
4. Yetkili Kurum, ikamet edilen veya geçici olarak bulunulan yerdeki Ku-
ruma, duruma göre, tedavi veya iyileşme tarihini tespit eden kararını ve ge-
rekiyorsa gelir bağlanmasına ilişkin kararını bildirir.
Madde 60
1. İlgili Kurum, Sözleşmenin 38. maddesinin 1. paragrafında ve 40. mad-
desinin 1. paragrafında belirtilen hallerde, işkazaları veya meslek hastalıkla-
rına ilişkin mevzuatın uygulanmasına itirazda bulunmak istediğinde, itirazını
o zaman için hastalık sigortası rejimi ile ilgili kabul ettiği sağlık yardımlarını
yapmış olan ikamet veya geçici ikamet yeri Kurumuna derhal bildirir ve
yardımları bu şekilde ödemeğe, ilgili kimsenin bu kabil yardımlara hak ka-
zanmış olması kaydiyle, devam eder.
2. Sözkonusu itiraz sonunda kesin bir karar alındığında, durum ilgili Ku-
rumca sağlık yardımlarını ödemiş olan ikamet veya geçici ikamet yeri Ku-
rumuna derhal bildirilir. Bir işkazası veya meslek hastalığının sözkonusu
olmaması halinde, bu Kurum, ilgili kimsenin yardım hakkı devam ettiği
sürece, hastalık sağlık yardımlarını yapmaya devam eder. Karşıt olarak,
işkazası veya meslek hastalığının sözkonusu olması halinde, ilgili kimsenin
hastalık sigortası rejimine göre yararlandığı yardımlar işkazası veya meslek
hastalığı yardımları olarak kabul edilir.
Sözleşmenin 43. Maddesinin 4. Paragrafının Uygulanması
Madde 61
1. İşçi, Sözleşmenin 43. maddesinin 4. paragrafında belirtilen hallerde,
işgöremezlik derecesinin tespiti için, işkazası veya meslek hastalığı meydana
geldiği sırada mevzuatına tabi olduğu Âkit Tarafın yetkili Kurumuna, evvel-
ce diğer herhangi bir Âkit Tarafın mevzuatına tâbi olduğu sırada uğradığı
işkazalarına veya tutulduğu meslek hastalıklarına ilişkin bütün bilgileri, o
işkazaları veya meslek hastalıklarının sebep olduğu işgöremezlik derecesi ne
olursa olsun, gönderir.
111
2. Yetkili Kurum, evvelce yetkili olan Kurumların herbirinden, gerekli

gördüğü bütün bilgileri isteyebilir.
Madde 62
Sözleşmenin 44. maddesinin 2. paragrafı hükümlerinin uygulanmasında,
bir Âkit Tarafın -yardımların ödenmesi için- talepte bulunulan Kurumu,
gerektiğinde diğer bir Âkit Tarafın Kurumundan, bu Kurumca aynı işkazası
veya meslek hastalığı vakası için evvelce yapılmış olan yardımların süresi
hakkında bilgi isteyebilir.
Madde 63
Talep sahibi, Sözleşmenin 45. maddesinin 3. paragrafı hükümlerinden ya-
rarlanmak için, yetkili Kuruma, yetkili devlet dışında bir Âkit Taraf ülkesin-
de ikamet eden aile bireylerini gösterir bir belgeyi ibraz eder. Bu belge ya
anılan aile bireylerinin ikamet ettikleri ülkenin hastalık konusunda yetkili
olan Kurumunca veya bu kimselerin ikamet ettikleri Âkit Tarafın yetkili
makamının gösterdiği başka bir Kurumca verilir. Ayrıca, Anlaşmanın 25.
maddesinin 2 ve 3. paragrafları hükümleri kıyas yoluyla uygulanır.
Madde 64
1. Sözleşmenin 46. maddesinin 1. paragrafında belirtilen hallerde, meslek
hastalığına ilişkin bildirge ya ilgili kimsenin mevzuatına göre sözkonusu
meslek hastalığına sebep olabilecek bir işte son defa çalıştığı Âkit Tarafın
hastalık konusunda yetkili olan Kurumuna veya bildirgeyi bu Kuruma intikal
ettirecek olan ikamet yeri Kurumuna gönderilir.
2. Bildirgeyi alan Kurumca sözkonusu meslek hastalığına sebep olabile-
cek işin son defa başka bir Âkit Tarafın mevzuatına göre yapıldığı anlaşılır-
sa, bu Kurum, bildirgeyi ve eklerini o Tarafın aynı konuda yetkili olan Ku-
rumuna gönderir ve durumu derhal ilgili kimseye bildirir.
3. İlgili kimsenin mevzuatına göre sözkonusu meslek hastalığına sebep
olabilecek bir işte son defa çalıştığı Âkit Tarafın Kurumu, Sözleşmenin 46.
maddesinin 2, 3 ve 4. paragrafları hükümlerini nazara alarak, ilgili kimsenin
veya hak sahiplerinin mevzuatında öngörülen koşulları yerine getirmedikle-
rini tespit ederse, bu Kurum:
a) İlgili kimsenin evvelce mevzuatına göre sözkonusu meslek hastalığına
112
sebep olabilecek bir işte çalıştığı Âkit Tarafın Kurumuna, bildirgeyi ve ekin-
deki bütün belgeleri, ilk Kurumun mütalâalarını ve düzenlediği tıbbî muaye-
ne raporlarını ve aşağıdaki bentte sözü edilen kararın bir örneğini derhal
gönderir;
b) Aynı zamanda, ilgili kimseye, kararını, özellikle yardımların yapılma-
yış nedenleri ile kanunî itiraz yollarını ve sürelerini ve dosyanın yukarıdaki
bentte sözü edilen Kuruma gönderildiği tarihi belirterek yollar.
4. Ayrıca, gereğine göre, aynı usullerle, ilgili kimsenin mevzuatına göre
sözkonusu meslek hastalığına sebep olabilecek bir işte ilk defa çalıştığı Âkit
Tarafın aynı konuda yetkili olan Kurumuna da rücu edilebilir.
Madde 65
1. İlgili kimsenin mevzuatına göre sözkonusu meslek hastalığına sebep
olabilecek bir işte çalıştığı Âkit Taraflardan birinin Kruumunca alınan bir
karara itiraz olunması halinde, bu Kurum, durumu Anlaşmanın 64. maddesi-
nin 3. paragrafında öngörülen usuller dahilinde meslek hastalığına ilişkin
bildirgenin muhtemelen gönderildiği Kuruma bildirmek ve sonra anılan Ku-
ruma almış olduğu kesin karar hakkında bilgi vermekle yükümlüdür.
2. Yardım hakkının, Sözleşmenin 46. maddesinin 2, 3 ve 4. paragrafları
hükümleri nazara alınarak, Anlaşmanın 64. maddesinin 3. paragrafında ön-
görülen usuller dahilinde, meslek hastalığına ilişkin bildirgenin gönderildiği
Kurumca uygulanan mevzuata göre doğması halinde; bu Kurum, ilgili kim-
seye, miktarı kararına itiraz olunan Kurumla yapılan istişareden sonra belir-
lenen bir avans öder. İtiraz sonunda yardımların bu son Kurumca ödenmesi
gerektiği anlaşılırsa, bu Kurum önceki Kurumca ödenmiş olan avansa tesvi-
ye eder ve tesviye ettiği meblağ karşılığını ilgili kimseye ödeyeceği yardım
miktarından düşer.
Madde 66
Sözleşmenin 47. maddesinde belirtilen hallerde, işçi, yardım talebinde
bulunduğu Âkit Tarafın Kurumuna, sözkonusu meslek hastalığı için evvelce
yapılan yardımlarla bu yardımların sağlanmasından sonra icra ettiği meslekî
faaliyete ilişkin bütün bilgileri verir. Bu Kurum, gerekli gördüğü bilgileri
evvelce yetkili olan herhangi bir Kurumdan isteyebilir.
Gelir Taleplerine İlişkin Başvurmalar ve İşlemler
Madde 67
1. Bir Âkit Taraf ülkesinde ikamet eden bir işçi veya bu işçinin hak sahip-
113
leri, diğer bir Âkit Taraf mevzuatına göre bir gelire ek olarak ödenen bir
gelir veya ödenekten yararlanmak isterlerse, bu hususa ilişkin taleplerini ya
yetkili Kuruma, veya bu talepleri anılan Kuruma intikal ettirecek olan ikamet
yeri Kurumuna gönderirler. Taleplerin gönderilmesinde aşağıdaki kurallar
uygulanır.
a) Talep, gerekli bütün kanıtlayıcı belgelerle birlikte gönderilir ve yetkili
devlet mevzuatında öngörülen formüller üzerinde düzenlenir;
b) Talep sahibinin verdiği bilgilerin doğruluğu talep formüllerine ekli
resmî belgelerle tespit veya bu kimsenin ikamet ettiği ülkedeki Âkit Tarafın
yetkili organlarınca teyit olunur.
2. Yetkili Kurum, kararını talep sahibine doğrudan doğruya veya yetkili
devletin İrtibat Kurumu aracılığı ile bildirir ve bildirinin bir örneğini talep
sahibinin ikamet ettiği ülkedeki Âkit Tarafın İrtibat Kurumuna gönderir.
İdari ve Tıbbi Kontrol
Madde 68
Gelir sahibi bir kimsenin yetkili devlet dışında bir Âkit Taraf ülkesinde
geçici olarak bulunması veya ikamet etmesi halinde, idarî ve tıbbî kontrol ve
gelirlerin tetkiki için, gerekli tıbbî muayeneler, yetkili Kurumun talebi üzeri-
ne, geçici olarak bulunulan veya ikamet edilen yerdeki Kurumca bu Kurum
mevzuatına göre yapılır; şu kadar ki, yetkili Kurumun, masrafı kendisine ait
olmak üzere, ilgili kimseyi dilediği bir hekime muayene ettirme yetkisi sak-
lıdır.
Gelirlerin Ödenmesi
Madde 69
Bir Âkit Taraf Kurumunca diğer bir Âkit Taraf ülkesinde ikamet eden
kimselere borçlanılan gelirlerin ödenmesi, Anlaşmanın 46-51. maddeleri
hükümlerine göre yapılır.
Kısım 4
Ölüm (Ödenekler)
Sözleşmenin 49 ve 50. Maddelerinin Uygulanması
Madde 70
Bir Âkit Taraf ülkesinde ikamet eden bir kimse bir ölüm ödeneğinden
başka bir Âkit Taraf mevzuatına göre yararlanmak isterse, bu hususa ilişkin
talebini, ya yetkili Kuruma veya ikamet ettiği yerdeki Kuruma, yetkili Ku-
114
rum mevzuatında öngörülen kanıtlayıcı belgelerle birlikte gönderir. Talep

sahibinin verdiği bilgilerin doğruluğu ya takip formüllerine ekli resmî belge-
lerle tespit veya bu kimsenin ikamet ettiği ülkedeki Âkit Tarafın yetkili or-
ganlarınca teyit olunur.
Madde 71
çin, yetkili Kuruma, ölüm ödeneğinden yararlanmaya hak kazanan kimsenin
son defa tabi olduğu Âkit Taraf mevzuatına göre geçmiş sigortalılık veya
ikamet sürelerini gösterir bir belgeyi ibraz eder.
2. Yukarıdaki paragrafta belirtilen belge, ilgili kimsenin talebi üzerine,
gereğine göre, ölüm ödeneğinden yararlanmaya hak kazanan kimsenin son
defa mevzuatına tabi olduğu Âkit Tarafın hastalık veya yaşlılık konusunda
yetkili olan Kurumunca verilir. İlgili kimsenin bu belgeyi ibraz etmemesi
halinde, yetkili Kurum belgeyi bu son Kurumdan ister.
3. Yetkili devlet mevzuatında öngörülen koşulların yerine getirilmesinde
evvelce diğer herhangi Âkit Taraf mevzuatına göre geçmiş sigortalılık veya
ikamet sürelerinin nazara alınması gerekiyorsa, bu maddenin yukarıdaki
paragrafları hükümleri kıyas yoluyla uygulanır.
Kısım 5
İşsizlik
Madde 72
1. İlgili kimse, Sözleşmenin 51. maddesinin 1 veya 2. paragrafı hükümle-
rinden yararlanmak için, yetkili Kuruma, evvelce son defa tabi olduğu Âkit
Taraf mevzuatına göre geçmiş sigortalılık, çalışma veya meslekî faaliyet
sürelerini gösterir bir belgeyi ibraz eder ve bu Kurumca uygulanan mevzua-
tın gerektirdiği bütün tamamlayıcı bilgileri verir.
2. Yukarıdaki paragrafta belirtilen belge, ilgili kimsenin talebi üzerine, ya
evvelce son defa mevzuatına tabi olduğu Âkit Tarafın işsizlik konusunda
yetkili olan Kurumunca veya bu Taraf yetkili Kurumunun gösterdiği diğer
Kurumca verilir. İlgili kimsenin belgeyi ibraz etmemesi halinde, yetkili Ku-
rum belgeyi sözü edilen Kurumların birinden ister; şukadar ki, yetkili Kuru-
mun bu belgeyi isteyebilmesi için, kendisine hastalık sigortası konusunda
yetkili olan Kurumun Anlaşmanın 16. maddesinin 1. paragrafında öngörülen
belgenin örneğini göndermemiş olması gerekir.
3. Yetkili devlet mevzuatının gerektirdiği koşulların yerine getirilmesin-
115
de, evvelce diğer herhangi bir Âkit Taraf mevzuatına göre geçmiş sigortalı-
lık, çalışma veya meslekî faaliyet sürelerinin nazara alınması gerekiyorsa; bu
maddenin yukarıdaki paragrafları hükümleri kıyas yoluyla uygulanır.
Madde 73
çin, yeni ikâmet yerindeki Kuruma, sigortalılık, çalışma veya meslekî faali-
yet süreleri bakımından yetkili devlet mevzuatına göre yardım hakkının
doğmasına ilişkin koşulları yerine getirdiğini bildirir bir belgeyi ibraz eder
ve bu Kurum mevzuatının gerektirdiği bütün tamamlayıcı bilgileri verir.
2. Yukarıdaki paragrafta belirtilen belge, ilgili kimsenin talebi üzerine, bu
kimsenin ikâmetini nakletmesinden önce, yetkili Kurumca verilir. Bu Ku-
rum, belgenin bir örneğini ilgili kimsenin ikâmetini naklettiği ülkedeki Âkit
Tarafın yetkili makamınca gösterilen Kuruma gönderir. İlgili kimsenin bu
belgeyi ibraz etmemesi veya yeni ikâmet yerindeki Kurumun anılan belgenin
bir örneğini almamış olması halinde, bu Kurum, belgeyi yetkili Kurumdan
ister.
Madde 74
1. Sözleşmenin 53. maddesinin 1. paragrafının (a/i) ve (b/ii) bentlerinde
belirtilen hallerde, ikamet edilen yerdeki Kurum, Anlaşmanın 72. maddesi
hükümlerinin uygulanmasında yetkili Kurum sayılır.
2. Sözleşmenin 53. maddesinin 1. paragrafının (b/ii) bendinde belirtilen
hallerde, Anlaşmanın 73. maddesi hükümleri kıyas yoluyla uygulanır.
3. Sözleşmenin 53. maddesinin 2. paragrafı hükümlerinin uygulanmasın-
da, ikamet edilen yerdeki Kurum, yetkili Kurumdan, ilgili kimsenin bu Ku-
rum mevzuatına göre yardımlardan yararlanma hakkının devam edip etme-
diğine ilişkin bütün bilgileri ister.
Madde 75
Sözleşmenin 54. maddesi hükümlerinin uygulanmasında, yetkili Kurum,
duruma göre, Anlaşmanın 73. maddesinin 1. paragrafında belirtilen belgede,
evvelce yardım hakkının son olarak tesbit edildiği tarihten sonra yapmış
olduğu yardımların süresini belirtir.
116
Madde 76
Sözleşmenin 55. maddesinin 1. paragrafında belirtilen bir Kurumca ya-
pılması gereken yardımların hesabında, ilgili kimse, bu Kurumun bulunduğu
Âkit Taraf ülkesinde son defa en az 4 hafta çalışmamışsa, bu Kuruma, diğer
bir Âkit Taraf ülkesinde son defa en az 4 hafta süreyle çalıştığı işin niteliğini
ve bu işin ait olduğu meslek dalını bildirir bir belgeyi ibraz eder, işçinin bu
belgeyi ibraz etmemesi halinde, anılan Kurum belgeyi ya bu son tarafın iş-
sizlik konusunda yetkili olan Kurumundan veya aynı Tarafın yetkili maka-
mınca gösterilen diğer bir Kurumdan ister.
Madde 77
İlgili kimse, Sözleşmenin 55. maddesinin 2. paragrafı hükümlerinden ya-
rarlanmak için, yetkili Kuruma, yetkili devlet dışında bir Âkit Taraf ülkesin-
de ikamet eden aile bireylerini gösterir bir belgeyi ibraz eder. Bu belge, ya
aile bireylerinin ikamet ettikleri ülkenin hastalık konusunda yetkili olan Ku-
rumunca veya bu kimselerin ikamet ettikleri ülkedeki Âkit Taraf yetkili Ma-
kamının gösterdiği diğer bir Kurumca verilir. Ayrıca, Anlaşmanın 25. mad-
desinin 2 ve 3. paragrafları hükümleri kıyas yoluyla uygulanır.
Kısım 6
Aile Yardımları
Madde 78
çin, yetkili Kuruma, evvelce son defa tabi olduğu Âkit Taraf mevzuatına
göre geçmiş çalışma, meslekî faaliyet veya ikamet sürelerini gösterir bir
belgeyi ibraz eder ve bu Kurum mevzuatının gerektirdiği bütün tamamlayıcı
bilgileri verir.
2. Yukarıdaki paragrafta belirtilen belge, ilgili kimsenin talebi üzerine, ya
evvelce son defa mevzuatına tabi olduğu Âkit Tarafın aile yardımları konu-
sunda yetkili olan Kurumunca veya bu Taraf yetkili makamının gösterdiği
diğer bir Kurumca verilir. İlgili kimsenin anılan belgeyi ibraz etmemesi ha-
linde, yetkili Kurum belgeyi anılan Kurumların birinden ister; şu kadar ki,
yetkili Kurumun bu belgeyi isteyebilmesi için kendisine hastalık sigortası
konusunda yetkili olan Kurumun Anlaşmanın 16. maddesinin 1. paragrafın-
da öngörülen belgenin örneğini göndermemiş olması gerekir.
3. Yetkili devlet mevzuatının gerektirdiği koşulların yerine getirilmesinde
evvelce diğer herhangi bir Âkit Taraf mevzuatına göre geçmiş çalışma, mes-
117
lekî faaliyet veya ikamet sürelerinin nazara alınması gerekiyorsa, bu madde-

nin yukarıdaki paragrafları hükümleri kıyas yoluyla uygulanır.
Sözleşmenin 59 ve 60. Maddelerinin Uygulanması
Madde 79
çin, yetkili Kuruma, talebini gereğine göre, işvereni aracılığı ile gönderir.
2. Sözleşmenin 59. maddesinin 3. paragrafının uygulanması halinde, yet-
kili Kurum, anılan maddenin 4. paragrafında öngörülen karşılaştırmayı yap-
mak için, çocukların ikâmet ettikleri veya yetiştirildikleri Âkit Taraf mevzu-
atına göre ödenen aile yardımlarının miktarına ilişkin bütün bilgileri anılan
Tarafın bağlı olduğu yetkili makam aracılığı ile temin eder. Bu yetkili ma-
kam, sözkonusu bilgileri her üç ayın sonunda anılan Âkit Tarafın yetkili
makamından ister. Bu bilgilerin verilmesinde, sözü edilen son üç aylık dö-
nemin son ayının 15. gününde uygulanan mevzuat hükümleri esas alınır ve
müteakip 3 aylık döneme ait aile ödeneklerinin nasıl ödeneceğine ilişkin
esaslar belirtilir.
3. İlgili kimse, talebine destek olarak, çocukların ikâmet ettikleri veya ye-
tiştirildikleri Âkit Tarafın medenî hal konusunda yetkili olan makamlarınca
normal olarak verilen veya bu makamlarca verilmiyorsa anılan Tarafın yetki-
li makamının gösterdiği Kurumca düzenlenen bir Aile Durumu belgesini
ibraz eder. Bu belge yılda bir defa yenilenir.
4. Ayrıca, ilgili kimse, gereğine göre, yetkili Kurumun talebi üzerine, ço-
cukların ikâmet ettikleri veya yetiştirildikleri Âkit Taraf ülkesinde aile öde-
neklerinin ödeneceği kimsenin kimliğini tesbite yarayacak bilgileri de verir.
5. İlgili kimse, yetkili Kuruma, gereğine göre, işvereni aracılığı ile, du-
rumunda aile ödeneklerinden yararlanma hakkını etkileyecek şekilde mey-
dana gelen her türlü değişikliği, özellikle ikâmetini başka bir yere naklettiği-
ni ve aile ödeneklerinden yararlanacak çocuk sayısının değiştiğini bildirmek-
le yükümlüdür.
6. Bu maddenin 1, 3 ve 5. maddeleri hükümleri, Sözleşmenin 59. madde-
sinin 5. paragrafında belirtilen hallerde uygulanır.
Madde 80
1. İlgili kimsenin bir işte çalışmış veya bir meslekî faaliyet icra etmiş ve-
ya 1 ya da 3 aylık bir süre içinde iki Âkit Tarafın ülkesinde ikamet etmiş
olması halinde, bu Taraflardan her birinin mevzuatına göre talep edebileceği
aile ödenekleri, ilgili mevzuata göre ödenmesi gereken günlük ödenekler
118
tutarına tekabül eder. Anılan mevzuatlardan biri veya diğerine göre ödenek-
lerin aylık veya üç aylık olarak ödenmesi gerekiyorsa, bu mevzuat gereğince
ilgili kimsenin ilgili Âkit Taraf ülkesinde geçmiş her çalışma, meslekî faali-
yet veya ikâmet günü için ya da anılan Taraf mevzuatına göre muadili her
gün için ya aylık ödenekler tutarının 1/26’i veya 3 aylık ödenekler tutarının
1/78’i ödenir.
2. Bir Âkit Tarafın Kurumu, bir ay için veya ayın belirli bir süresi için di-
ğer bir Âkit Taraf Kurumunca ödenmesi gereken aile ödeneklerini ödemişse,
yapılan bu fuzuli ödemeler söz konusu iki Kurum arasında dekont edilir.
Madde 81
1. Sözleşmenin 61. maddesinin 1. paragrafında belirtilen aile bireyleri,
ikâmet ettikleri Âkit Taraf ülkesinde yapılan aile yardımlarından yararlan-
mak için, ikâmet ettikleri yerdeki Kuruma, bu Kurumca uygulanan mevzuata
göre normal olarak ibrazı gereken bütün kanıtlayıcı belgeleri ve ilgili kimse-
nin yardım hakkının doğması için gereken koşulları yerine getirdiğini bildi-
ren ve bu hususta aşağıdaki bilgileri kapsayan bir belgeyi ibraz ederler:
a) Yetkili devletin mevzuatı yardım hakkının doğmasını herhangi bir ça-
lışma veya meslekî faaliyette bulunma koşuluna bağlamıyorsa, belgede yal-
nız ilgili kimsenin bu devletin mevzuatına tabi olduğu belirtilir;
b) Yetkili devletin mevzuatı yardım hakkının doğmasını belirli bir çalış-
ma veya meslekî faaliyette bulunma süresine bağlıyorsa, belgede bu koşulun
yerine getirildiği tasdik olunur;
c) Yetkili devletin mevzuatı yardım hakkının çalışma veya meslekî faali-
yet sürelerine tekabül eden bir devre için doğmasını öngörüyorsa, belgede
nazara alınan devre zarfında geçmiş çalışma veya meslekî faaliyet süreleri
belirtilir.
Bu belge, ilgili kimsenin gerekli koşulları yerine getirmesinden sonra, ta-
lebi üzerine, yetkili Kurumca verilir. Aile bireylerinin bu belgeyi ibraz et-
memeleri halinde, ikamet edilen yerdeki Kurum belgeyi yetkili Kurumdan
ister.
2. Yukarıdaki paragrafta sözü edilen belge, (a) ve (b) bentlerinde belirti-
len hallerde, iptaline dair ikâmet edilen yerdeki Kuruma bir bildiride bulu-
nulmadıkça geçerli olur. Bununla birlikte, (c) bendinde belirtilen hallerde, bu
belge, yalnız verildiği tarihten itibaren 3 aylık bir süre için geçerli olur ve
yetkili Kurumca her 3 ayda bir resen yenilenir.
3. İlgili kimsenin mevsimlik işçi olması halinde, bu maddenin 1. paragra-
119
fında belirtilen belge, iptaline dair ikâmet edilen yerdeki Kuruma bir bildiri-
de bulunulmadıkça, mevsimlik iş için öngörülen süre boyunca geçerli olur.
4. Yetkili devlet mevzuatında yardım hakkının geçmiş çalışma veya mes-
lekî faaliyet süresine tekabül eden bir süre için yapılması öngörüldüğü halde
aile bireylerinin ikâmet ettikleri ülkedeki Âkit Taraf mevzuatında yardımla-
rın aylık veya 3 aylık olarak yapılması öngörüyorsa, yardımlar, yetkili devlet
mevzuatında öngörülen sürenin aile bireylerinin ikamet ettikleri ülke mevzu-
atında öngörülen süreye oranı ölçüsünde yapılır.
5. Yetkili devlet mevzuatında yardım hakkının bir aylık veya tam üç aylık
bir dönem için yapılması öngörüldüğü halde aile bireylerinin ikamet ettikleri
ülkedeki Âkit Taraf mevzuatında yardımların geçmiş çalışma veya meslekî
faaliyet günlerine tekabül eden bir miktar gün için yapılması öngörülüyorsa,
yardımlar 1 ay veya 3 aylık bir dönem için yapılır.
6. Bu maddenin 4 ve 5. paragraflarında belirtilen hallerde, yetkili devlet
mevzuatına göre, çalışma veya meslekî faaliyet süreleri aile bireylerinin
ikamet ettikleri ülkedeki Âkit Taraf mevzuatına göre yardımların hesabında
esas alınan birimlerden farklı birimlerle ifade olunduğu takdirde, paranın
çevrilmesi, Anlaşmanın 15. maddesinin 3. paragrafı hükümlerine göre yapı-
lır.
7. Yetkili Kurum, aile bireylerinin ikâmet ettikleri yerdeki Kuruma, ilgili
kimsenin yardım hakkının sona erdiğini veya ikâmetini bir Âkit Taraf ülke-
sinden başka bir Âkit Taraf ülkesine naklettiğini derhal bildirmekle yüküm-
lüdür. Aile bireylerinin ikamet ettikleri yerdeki Kurum, yetkili Kurumdan
ilgili kimsenin yardım hakkının devam edip etmediği hususunda her zaman
bilgi isteyebilir.
8. Aile bireyleri, ikâmet ettikleri yerdeki Kuruma, durumlarında yardım-
lardan yararlanma haklarını etkileyecek şekilde meydana gelen her türlü
değişikliği, özellikle ikâmetlerini başka bir yere naklettiklerini bildirmekle
yükümlüdürler.
Madde 82
Aile bireylerinin ikâmetlerini 1 veya 3 takvim ayı içinde bir Âkit Taraf
ülkesinden başka bir Âkit Taraf ülkesine nakletmeleri halinde, bu Taraflar-
dan her birinin mevzuatına göre kendilerine yapılan aile yardımları, ilgili
mevzuat gereğince ödenmesi gereken günlük yardımlar tutarına tekabül eder.
Anılan mevzuatlardan biri veya diğeri, yardımların aylık veya 3 aylık olarak
yapılmasını öngörüyorsa, bu yardımlar, ilgili kimselerin nazara alınan ay
veya 3 aylık devre zarfında ilgili Âkit Taraf ülkesinde ikamet ettikleri süre
oranında yapılır.
120

Madde 83
1. Sözleşmenin 62. maddesinde belirtilen aile bireyleri, ikâmet ettikleri
Âkit Taraf ülkesinde aile yardımlarından yararlanmak için, ikamet ettikleri
yerdeki Kuruma, ilgili kimsenin başka bir Âkit Taraf mevzuatına göre işsiz-
lik yardımlarından yararlandığını ve yetkili devlet ülkesinde aile bireyleri ile
birlikte ikâmet etmesi halinde aile yardımlarına hak kazanacağını bildirir bir
belgeyi ibraz ederler. Bu belge, ya bu son devletin işsizlik konusunda yetkili
olan Kurumunca veya bu devletin yetkili makamının gösterdiği diğer bir
Kurumca verilir. Aile bireylerinin anılan belgeyi ibraz etmemeleri halinde,
ikâmet edilen yerdeki Kurum belgeyi yetkili Kurumdan ister.
2. Anlaşmanın 81 ve 82. maddeleri hükümleri kıyas yoluyla uygulanır.
BÖLÜM VI
Madde 84
Yardımlardan haksız yere yararlanmış bir kimsenin ikâmet ettiği yerdeki
Kurum veya bu kimsenin ikâmet ettiği ülkedeki Âkit Tarafın yetkili maka-
mınca gösterilen Kurum, sözkonusu yardımları ödemiş olan diğer herhangi
bir Âkit Tarafın Kurumuna, bu Kurumca anılan kimse aleyhine dava ikâme
edilmesi halinde, gerektiği şekilde yardımcı olur.
Madde 85
1. Sözleşmenin III. Bölümünün 2. Kısmının uygulanmasında, malûllük,
yaşlılık veya ölüm (aylıklar) yardımlarının ödenmesi veya gözden geçirilme-
si sırasında, bir Âkit Taraf Kurumunun yardımlardan yararlanan bir kimseye
müstahak olduğundan fazla bir ödeme yapmış olması halinde, bu Kurum,
anılan kimseye muadili yardımları ödemekle yükümlü diğer herhangi bir
Âkit Tarafın Kurumundan, fazladan ödenen miktarın, bu Kurumca anılan
kimseye ödenecek muaccel bakiyelerden kesilmesini isteyebilir. Bu son Ku-
rum, böylece kesilmiş olan meblağı alacaklı Kuruma transfer eder.
Sözkonusu bakiyelerden kesinti yapılamaması halinde aşağıdaki paragraf
hükümleri uygulanır.
2. Bir Âkit Tarafın Kurumu yardımlardan yararlanan bir kimseye müsta-
hak olduğu miktarı aşan bir meblağ ödemişse, uyguladığı mevzuatta öngörü-
len koşullar ve sınırlar dahilinde, anılan kimseye muadili yardımları öde-
mekle yükümlü diğer herhangi bir Âkit Tarafın Kurumundan, fazladan öde-
nen miktarın, bu Kurumca ödenecek miktarlardan kesilmesini isteyebilir. Bu
121
son Kurum, kesintiyi, kendisi fazladan ödeme yapmış gibi, uyguladığı mev-
zuatın elverdiği koşullar ve sınırlar ölçüsünde yapar ve böylece kesilmiş olan
meblağı alacaklı Kuruma transfer eder.
3. Bir Âkit Tarafın Kurumu, ilgili kimseye, yardımlar üzerinden bu kim-
senin diğer bir Âkit Taraf mevzuatına göre muadili yardımları almaya hak
kazandığı bir süre için bir avans ödemişse, bu Kurum, diğer Tarafın Kuru-
mundan, sözkonusu avans tutarını, anılan kimseye aynı süre için ödenecek
miktardan kesmesini isteyebilir. Bu son Kurum kesintiyi yapar ve böylece
kesilmiş olan meblağı alacaklı Kuruma transfer eder.
Madde 86
Bir kimse, bir Âkit Taraf ülkesinde yapılan sosyal yardımlardan diğer bir
Âkit Taraf mevzuatına göre yardıma hak kazandığı bir süre içinde yararlan-
mışsa, sosyal yardımı yapmış olan Kurum, sosyal yardımlardan yararlanan
kimselere yapılan yardımlara kanunen rücu etme hakkına sahip bulunduğu
takdirde, anılan kimseye yardım yapmakla yükümlü diğer herhangi bir Âkit
Tarafın Kurumundan, sözkonusu sürede yaptığı sosyal yardım masraflarının
tutarını, bu kimseye ödenecek meblağlar üzerinden kesmesini isteyebilir. Bu
son Kurum gerekli kesintiyi yapar ve böylece kesilmiş olan meblağı alacaklı
Kuruma transfer eder.
Madde 87
1. Yardım hakkının yetkili Kurum olarak bildirilen Kurumca tanınmama-
sı halinde, Anlaşmanın 20. maddesinin 2. paragrafının ve 55. maddesinin 2.
paragrafının -ilgili kimsenin yardımlardan yararlanma koşullarını yerine
getirmiş sayılacağına ilişkin hükümleri gereğince, geçici olarak bulunulan
yerdeki Kurumca ödenmiş olan sağlık yardımı masrafları ilk Kurumca
tasviye olunur.
2. İlgili kimsenin yardım hakkı doğmadığı halde Anlaşmanın 60. madde-
sinin 1. paragrafı hükümleri gereğince ödenen sağlık yardımları için ikâmet
yerindeki veya geçici olarak bulunulan yerdeki Kurumca karşılanan masraf-
lar, ilgili Âkit Taraf Kurumunun yetkili makamının gösterdiği Kurumca
tesviye olunur.
3. Bu maddenin 1 veya 2. paragrafı hükümleri gereğince fuzuli ödeme
yapmış olan Kurumun, ilgili kimseden, bu kimseye fazladan ödediği yardım
miktarı için alacaklı kalma hakkı saklıdır.
Madde 88
İki veya daha fazla Âkit Tarafın yetkili Kurumları veya makamları ara-
sında, Sözleşmenin II. Bölümü hükümleri gereğince uygulanacak mevzuat
122
üzerinde veya yardımları yapmakla yükümlü Kurumun belirlenmesi husu-

sunda bir anlaşmazlık bulunması halinde, ilgili kimse, yardımlardan,
sözkonusu anlaşmazlık yokmuş gibi, ikâmet ettiği yerdeki Kurum mevzuatı-
na göre veya ilgili Âkit Taraflardan birinin ülkesinde ikâmet etmiyorsa ev-
velce son defa tabi olduğu Âkit Taraf mevzuatına göre geçici olarak yararla-
nır. Anlaşmanın çözülmesinden sonra, geçici olarak yapılmış yardım masraf-
ları yardımların ödenmesinde yetkili olduğu bildirilen Kurumca yükümleni-
lir.
Madde 89
Bir Âkit Tarafın yetkili Kurumu, belirli hallerde, kendi mevzuatını veya
Sözleşmeyi uygulamak için, diğer bir Âkit Taraf ülkesinde soruşturma yap-
mak gereğini duyarsa, ilgili iki Tarafın yetkili makamları arasında varılacak
anlaşmadan sonra, soruşturma konusu ile ilgili incelemeleri yapmak üzere
bir elemanın görevlendirebilir. Ülkesinde soruşturma yapılan Âkit Tarafın
yetkili makamı, anılan görevliye, özellikle soruşturma konusuna ilişkin tuta-
naklar ve diğer belgeler üzerinde gerekli bilgileri verebilecek bir elemanını
görevlendirmek suretiyle yardımcı olur.
Madde 90
Bir Âkit Tarafın mevzuatına göre, bir kimsenin aile bireyi veya ev halkı
olarak, ancak o kimse ile aynı konutta yaşayan kimseler nazara alınıyorsa, bu
mevzuatı uygulayan Kurum, aile bireyi veya ev halkından olduğu kabul edi-
len kimselerden, bu niteliği taşımamaları halinde, kendilerinin tamamen
ilgili kimsenin geçindirmekle yükümlü bulunduğu kimseler olduklarını bel-
gelemelerini isteyebilir.
Madde 91
Sözleşmenin 26. maddesinin 1. paragrafı, 32. maddesinin 3 veya 6. pa-
ragrafı, 41. maddesi, 42. maddesinin 3. paragrafı, 46. maddesinin 5. paragra-
fı, 56. maddesinin 1. paragrafı, 58. maddesinin 1. paragrafı, 67. maddesinin
2. paragrafı, 69. maddesinin 3. paragrafı, 70. maddesinin 2 veya 3. paragrafı
ve Anlaşmanın 5. maddesi gereğince düzenlenecek Anlaşmalar, yürürlüğe
girdikleri tarihten itibaren 3 ay içinde, Avrupa Konseyi Genel Sekreterine
bildirilir.
Madde 92
1. Anlaşmanın 4. maddesinde belirtilen Ekler Anlaşmanın tamamlayıcı
unsurları sayılır.
2. Anlaşmanın Ekleri üzerinde yapılacak her türlü değişiklik ilgili Âkit
123
Taraf veya Taraflarca Avrupa Konseyi Genel Sekreterine bildirilir.

3. Anlaşmanın 5 numaralı Eki üzerinde değişiklik yapılması talep edildi-
ğinde, Sözleşmenin 73. maddesinin 2 ve 3. paragraflarında öngörülen usul ve
esaslar kıyas yoluyla uygulanır.
BÖLÜM VII
Geçici ve Son Hükümler
Madde 93
Sözleşmenin yürürlüğe girmesinden sonra, bir Âkit Tarafın Kurumuna
herhangi bir malûllük, yaşlılık veya ölüm (aylıklar) yardımı talebinde bulu-
nulması halinde, bu talep, diğer Âkit Taraflardan biri veya birkaçının Kuru-
mu veya Kurumları tarafından Sözleşmenin yürürlüğe girmesinden önce
aynı vaka için yapılmış yardımların anılan Sözleşme hükümleri dahilinde
resen gözden geçirilmesini gerektirir.
Madde 94
1. Anlaşma, Sözleşmeyi imzalamış olan ve Sözleşmeyi:
a) Onay veya kabul hakkında bir ihtirazî kayıt koymadan;
b) Onay veya kabul şerhinden önce onay veya kabul hakkında bir ihtirazî
kayıt koyarak;
İmzalamak suretiyle Sözleşmede Taraf olabilen Avrupa Konseyi üyesi
devletlerin imzasına açıktır.
2. Anlaşmayı onay veya kabul hakkında bir ihtirazî kayıt koymadan im-
zalayan veya onaylayan veya kabul eden her devlet aynı zamanda Sözleşme-
yi onaylamak veya kabul etmek zorundadır.
3. Onay veya kabul belgeleri Avrupa Konseyi Genel Sekreterliğine tevdi
edilecektir.
Madde 95
1. Anlaşma, Sözleşme ile aynı tarihte yürürlüğe girecektir.
2. Anlaşmayı onay veya kabul hakkında bir ihtirazî kayıt koymadan son-
radan imzalayacak veya onaylayacak veya kabul edecek her üye devlet için,
anlaşma, onay veya kabul belgesinin imzalandığı veya tevdi edildiği tarihten
3 ay sonra yürürlüğe girecektir.
Madde 96
1. Sözleşmenin 77. maddesi gereğince, Avrupa Konseyi üyesi olmayan
ve Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesinin çağrısı üzerine Sözleşmeye katıla-
124
cak olan her devlet, aynı zamanda Anlaşmaya da katılacaktır.

2. Katılma, tevdi tarihinden 3 ay sonra geçerli olacak bir katılma belgesi-
nin Avrupa Konseyi Genel Sekreterine tevdii ile gerçekleşecektir.
Madde 97
1. Anlaşma süresi Sözleşme süresi ile aynıdır.
2. Hiç bir Âkit Taraf, Sözleşmenin 76. maddesi hükümlerinde tespit edi-
len koşullar dahilinde, aynı zamanda Sözleşmeyi feshetmeden Anlaşmayı
feshedemez.
3. Fesih, fesihle ilgili bildirinin Avrupa Konseyi Genel Sekreteri tarafın-
dan alındığı tarihten 6 ay sonra hüküm ifade edecektir.
Madde 98
Avrupa Konseyi Genel Sekreteri, bir ay içinde, Âkit Taraflara, Anlaşmayı
imzalayan devletlere ve Uluslararası Çalışma Bürosu (BİT) Genel Müdürü-
ne:
a) Anlaşmayı Onay veya kabul hakkında bir ihtirazî kayıt koymadan im-
zalamış olan her devlet,
b) Anlaşmayı onay veya kabul hakkında bir ihtirazî kayıt koyarak imza-
lamış olan her devlet,
c) Onay, kabul veya katılma ile ilgili bütün belgelerin kendisine tevdi o-
lunduğu,
d) Anlaşmanın 95 ve 96. maddeleri hükümleri gereğince her üye ülke için
yürürlüğe girdiği tarih,
e) Anlaşmanın 97. maddesi hükümlerinin uygulanmasında alınan her bil-
diri ve feshin hüküm ifade edeceği tarih,
f) Anlaşmanın 91. maddesi ve 92. maddesinin 2. paragrafı hükümlerinin
uygulanmasında alınan her bildiri ve yazı,
hakkında bilgi verecektir.
Usulü dairesinde yetkili kılınmış olan ve aşağıda imzaları bulunan kimse-
ler yukarıdaki hususları tasdik zımnında bu Ek Anlaşmayı imzalamışlardır.
Bu Anlaşma, 14 Aralık 1972 tarihinde, her iki metin aynı derecede geçer-
li olmak üzere, Fransızca ve İngilizce olarak bir nüsha halinde Paris’te dü-
zenlenmiş olup, bu nüsha Avrupa Konseyi arşivinde saklanacaktır. Avrupa
Konseyi Genel Sekreteri bu nüshanın tasdikli birer örneğini Anlaşmayı im-
zalayan ve Anlaşmaya katılan devletlerin her birine gönderecektir.
125
Avusturya Cumhuriyeti Hükümeti Adına: Rudolf KIRCHSCHLAGER

Belçika Krallığı Hükümeti Adına:
Kıbrıs Cumhuriyeti Hükümeti Adına:
Danimarka Krallığı Hükümeti Adına:
Fransa Cumhuriyeti Hükümeti Adına: Maurice SCHUMAN
F. Almanya Cumhuriyeti Hükümeti Adına:
İzlanda Cumhuriyeti Hükümeti Adına:
İrlanda Hükümeti Adına:
İtalya Cumhuriyeti Hükümeti Adına: Alberto BEMPORAD
Lüksemburg Büyük Dükalığı Hükümeti
Adına: Gaston THORN
Malta Hükümeti Adına:
Hollanda Krallığı Hükümeti Adına:
Norveç Krallığı Hükümeti Adına:
İsveç Krallığı Hükümeti Adına:
İsviçre Konfederasyonu Hükümeti Adına:
Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti Adına: Halûk BAYÜLKEN
Büyük Britanya Birleşik Krallığı ve
İrlanda Hükümeti Adına:
AVRUPA SOSYAL GÜVENLİK SÖZLEŞMESİNİN

UYGULANMASINA İLİŞKİN EK ANLAŞMA
EKLERİ
EK 1
(Sözleşmenin 1. maddesinin “e” bendi ve Anlaşmanın 4. maddesinin 1.
paragrafı)
Yetkili Makamlar
Avusturya
- Bundesminister für soziale Verwaltung, Vienna;
+ Aile yardımları için:
126
- Bundesminister für Finanzen, Vienna

Belçika
- Le Ministre de la Prevoyance sociale, Bruxelles;
+ Bağımsız çalışanların sosyal güvenliklerine ilişkin rejim
gereğince yapılacak işlemlerle bu rejimde öngörülen Aile
Yardımları ve Yaşlılık ve Ölüm (aylıklar) yardımları için:
- Le ministre des Classes moyennes, Bruxelles.
Kıbrıs
- The Minister of Labour and Social Insurance, Nicosia.
Danimarka
- Socialministeriet, Copenhagen;
- Arbejdministeriet, Copenhagen;
Fransa
- Le Ministere chargé de la Sécurité sociale, Paris;
- Le Ministre de l’Agriculture, Paris;
- Le Ministre chargé de la Marine Marchande, Paris;
Federal Almanya
Cumhuriyeti
- Bundesminister für Arbeit und Sozialordnung, Bonn.
İzlanda
- The Minister of Social Affairs, Reykjavik;
- The Minister of Health and Social Security, Reykjavik
İrlanda
- Ant Aire Leasa Shoisialaigh, Baile Atha Cliath, Dublin
İtalya
- I Ministre del Lavoro e della Previdenza Sociale, Roma
Lüksemburg
- Le Ministre du Travail et de la Sécurité Sociale, Luxembourg;
- Le Ministre de la Famille, Luxemburg;
- Le Ministre de l’Agriculture, Luxembourg;
- Le Ministre des Classes moyennes, Luxembourg.
127
Malta
- The Minister Responsible for the Deportment of Social Services, La
Valletta.
Hollanda
- Minister van sociale zaken, La Have
Norveç
- Ministerevdassocfalres Sociales, Oslo;
+ İşsizlik Sigortası için:
- Ministére du Travail et des Affaires communales, Oslo.
İsveç
- Le Gouvernement suédols.
İsviçre
+ Hastalık ve Analık Sigortası, Malûllük, Yaşlılık ve Ölüm
Sigortası, İş kazaları ve Meslek Hastalıkları Sigortası rejimi ile
Federal Aile Ödenekleri rejimi için:
- Office fédéral des Assurances sociales, Berne;
+ İşsizlik sigortası için:
- Office fédéral de l’Industrie, des Arts et Métiers et du
Travail, Berne.
Türkiye
- Çalışma Bakanlığı, Ankara
Birleşik Krallık
- The Secretary of State for Social Services;
- The Secretary of State for Scotland;
- The Secretary of State for Wales;
- The Ministry of Health and Social Services for Northem Ireland;
- The Isle of Man Board of Social Services;
- The Social Security Committe of the States of Jersey and States
of Guernsey Insurance Autority, London.
128
EK 2
(Sözleşmenin 1. maddesinin “g” bendi ve Anlaşmanın 4. maddesinin 2.
paragrafı)
Yetkili Kurumlar
Avusturya
Bu ekte aksine bir bilgi bulunmadıkça, Avusturya yetkili Kurumunu A-
vusturya kanun ve tüzük hükümleri belirler.
1. Hastalık ve Analık
- Hauptverband der österreichischen Sözialversicherungstrager, Vienne.
(Sözleşmenin 24. maddesinin 2. paragrafının uygulanmasında yapılan mas-
raflar, Emeklilik Sigortası Kurumlarınca bu Federasyona ödenen “Emeklile-
rin Hastalık Sigortası” primlerinden tesviye olunduğundan)
2. Malûllük, Yaşlılık, Ölüm (aylıklar)
(Aylıklara ilişkin talepler ve aylık bağlanması konusunda alınacak karar-
larla ilgili olarak, Avusturya Emeklilik Sigortası Kurumlarının yetkileri yal-
nız Avusturya mevzuatına göre belirlenir. Avusturya yetkili Kurumunun
belirlenmesi, yukarıda bildirilen Federasyonun sorumluluğundadır.)
3. İşsizlik
- Bundesministerium für soziale Verwaltung, Vienna.
4. Aile Yardımları
- Bundesministerium für Finanzen, Vienna.
Belçika
1. Hastalık-Analık
a) Anlaşmanın 16, 17, 19, 20, 21, 22, 24 ve 25. maddelerinin uygulanma-
sında:
i) Genel olarak:
İşçinin bağlı olduğu Sigorta Kuruluşu
ii) Gemi adamları için:
- Caisse de secours et de prévoyance en faveur des marins navigu ant
sous pavillon belge, Anvers.
b) Anlaşmanın 28. maddesinin uygulanmasında:
i) Genel olarak:
- (İşçinin bağlı olduğu Sigorta Kurumu ile birlikte)
129
Institut national d’assurance maladie invalidite, Bruxelles;

- Caisse de secours et de prévoyance en fabeur des marins navigu ant
2. Malüllük
a) Genel malüllük halinde; işçiler, müstahdemler, bağımsız çalışanlar ve
özel rejimde kendilerine herhangi bir hak tanınmamış olan maden işçileri
için:
- (Sigorta Kuruluşları ile birlikte)
Institut national d’assurance maladie invalidite, Bruxelles;
b) Maden işçilerinin özel malüllüğü için:
- Fonds National de retraite des ouvriers-mineurs, Bruxelles;
c) Gemi adamlarının malüllüğü için:
- Caisse de secours et de prévoyance en faveur des marins navigu ant
sous pavilolon belge, Anvers.
3. Yaşlılık-Ölüm (aylıklar)
a) İşçiler için:
- Office national des pensions pour travailleurs salariés, Bruxelles;
b) Bağımsız çalışanlar için:
- Gelirler konusunda:
+ Bağımsız çalışanlarla ilgili müstakil sosyal sigorta sandıkları, ve
+ Caisse nationale auxiliaire d’assurancessosciales pour travailleurs
indépendants;
- Diğer emeklilik ve ölüm yardımları için:
+ Institut national d’assurances sociales pour travailleurs indépandants,
Bruxelles.
4. İş kazaları
a) Bir gelirin tamamlanması ile ilgili ek ödenek talepleri için:
- Fonds des accidents du travail, Bruxelles;
b) Diğer hallerde:
i) Genel olarak:
- Sigortalayan;
130

- Fonds des accidents du travail, Brukelles;
5. Meslek Hastalıkları
- Fonds des maladies professionnelles, Bruxelles.
6. Ölüm Ödenekleri
a) Hastalık-Malüllük Sigortası
i) Genel Olarak:
- Yukarıda (1-b/i) paragrafında belirtilen Kurum.
- Yukarıda (1-a/ii) paragrafında belirtilen Sandık
b) İş kazaları
i) Genel olarak:
- İşveren veya sigortalayan vekili;
- Caisa commune de la marine marchande, Anbers.
c) Meslek Hastalıkları
7. İşsizlik
i) Genel olarak:
- Office National de l’emploi, Bruxelles;
- Pool des marins de la marine marchande, Anvers.
- (İşverenin bağlı olduğu) Organisme d’allocations familiales pour
travailleurs salaries;
- Caisse libre d’assurances sociales pour travailleurs inde pondanns, veya
- (Sigortalının bağlı olduğu) Caisse nationale auxılıaıre d’assurances
sociales pour travailleurs inde’pendants;
- (Yetim ödenekleri, malûllük ödenekleri v.b. haklar için)
131
- Institut national d’assurances sociales pour travailleurs indépandants,

Bruxelles.
Kıbrıs
- Departement des Assurances sociales du Ministére du Travail et des
Assurances sociales, Nicosla.
Danimarka
1. Hastalık
- Mahallî Hastalık Sigortası Sandığı.
2. Analık
a) Sağlık yardımları için:
- Mahallî Hastalık Sigortası Sandığı;
b) Para yardımları için:
- Mahallî makam veya bu kabul yardımların yapılması bu makamca ken-
disine tevdi edilmiş olan Mahallî Hastalık Sigortası Sandığı.
3. Malûllük; Yaşlılık ve Ölüm Aylıkları
- Mahallî Makam
4. Fazla Çalışma Aylığı
- Office de pension supplémentaire de l’emploi, Hillerod
5. İşkazaları ve Meslek Hastalıkları
- Direction de l’Assurance accidents du travail, Copenhagen.
6. Ölüm
- Mahallî Hastalık Sigortası Sandığı
7. İşsizlik
- Direstion du Travail, Copenhagen.
- Mahallî Makam.
Fransa
I. ANAVATAN
A. İşçiler
1. Genel Rejim
a)-Hastalık, Analık, Ölüm (Toptan ödeme) Malûllük:
+ Caisse Primaire d’Assurance Maladie (Malûllük hariç)
132
- Paris bölgesi için:

+ Caisse regonale d’assurance maladie de Paris;
- Strasburg bölgesi için:
+ Caisse regionale d’assurance maladie de Strasbourg;
b)-Yaşlılık ve Hak Sahibi Eşlere Yapılan Yardımlar:
+ Caisse regionale d’assurance maladie (Yaşlılık kesimi için ve Paris böl-
gesi hariç)
+ Caisse nationale d’assurance vieillesse des travaileurs salariés, Paris,
- Strasburg bölgesi için:
+ Caisse nationale d’assurance vielliesse des travailleurs salariés,
Strasburg.
c) İşkazaları ve Meslek Hastalıkları:
i) Geçici işgöremezlik için:
- Caisse Primaire d’assurance maladie;
iı) Sürekli İşgöremezlik için:
- Gelirlerle ilgili:
+ Caisse primaire d’assurance maladie (1 Ocak 1947 den sonra meydana
gelen işkazaları için)
+ İşveren veya Sigortalayan vekili (1 Ocak 1947 den önce meydana gelen
işkazaları için)
- Gelirlere ek olarak yapılan yardımlarla ilgili:
+ Caisse primaire de securité sociale (1 Ocak 1947 den sonra meydana
gelen işkazaları için);
+ Caisse des dépots et consignations (1 Ocak 1947 den önce meydana ge-
len işkazaları için)
d) İşsizlik:
- Direction départementale du travail et de la main d’oeuvre.
e) Aile Yardımları:
- Caisse d’allocations familiales.
2. Tarım Rejimi
a) Hastalık, Analık, Ölüm (toptan ödeme), Malûllük, Aile Yardımları:
- Caisse déparmentale de mutualité sosciale agricole
133
b) Yaşlılık Sigortası ve Hak Sahibi Eşlere Yapılan Yardımlar:

- Caisse centrale de secours mutuels agricoles.
c)-İşkazaları veya Meslek Hastalıkları:
+ İşveren veya İşverene vekâlet eden Sigorta Kuruluşu:
- (Ek gelir yardımları sözkonusu olduğunda):
+ Caisse des dépôts et consignations, Arcueil-94.
d) İşsizlik:
3. Maden İşçileri Rejimi
a) Hastalık-Analık, Ölüm (ödenekler)
- Société de secours miniére.
b) Malûllük, Yaşlılık ve Ölüm Yardımları:
- Caisse autonome nationale de sécurité sociale dans les mines.
c) İşkazaları:
i) Geçici İşgöremezlik için:
- Société de secours miniére;
ii) Sürekli işgöremezlik için:
+ Union régionale des sociétés de secours miniéres. (1 Ocak 1947 den
sonra meydana gelen işkazaları için):
+ İşveren veya sigortalayan vekili
(1 Ocak 1947 den sonra meydana gelen işkazaları için):
- Ek gelir yardımları ile ilgili:
+ Union régionale des sociétés de secours miniéres.
(1 Ocak 1947 den sonra meydana gelen işkazaları için);
+ Caisse des dépôts et consignations (1 Ocak 1947 den önce meydana ge-
len iş kazaları için).
d) İşsizlik:
- Direstion départmentale du travail et de lamain d’oeuvre.
- Union régionale des Sociétés de secours miniéres.
134
4. Gemi Adamları Rejimi:

a) Hastalık-Analık-Malûllük, İşkazaları, Malûllük veya İşkazaları ile ilgi-
li Hak Sahibi Aylıkları, Ölüm ödenekleri:
- (Denizcilik İşleri Bölümünün aşağıdaki kısmı):
+ Caisse générale de prévoyance des marins.
b) Yaşlılık-Ölüm (aylıklar):
+ Caisse de retraites des marins.
c) Aile Yardımları:
- Caisse nationale d’allocations familiales des marins du commerce;
Caisse nationale d’allocatinos familiales de la péche maritime.
d) İşsizlik:
B. Tarım Dışı Mesleklerde Ücretsiz Çalışanlar
a) Hastalık-Analık-İşkazaları:
i) Tescil işleri:
- Caisse mutuelle régionale d’Assurance des travailleurs nos salariés des
professions non agricoles;
ii) Prim Ödeme-Yardımlar Servisi:
- (Millî Sandıkça görevlendirilmiş ve Böle Yardımlaşma Sandığınca ka-
bul edilmiş) Yardımlaşma Derneği veya Sigorta Şirketi.
b) Malûllük-Yaşlılık ve Hak Sahipleri, Ölüm (Toptan ödeme):
- Caisse interprofessionelle locale, veya
- Caisse professionnelle de l’organisation autonome de l’assurance
vieillesse des professions artisanales;
- Caisse nationale des Barreaux français Paris.
c) Yaşlılık ve Hak Sahipleri:
- Caisse interprofessionnelle locale, veya
- Caisse professionnelle de l’organ isation autonome de l’assurance
vieillesse desprofessions industrielles et commerciales;
- Section professionnelle de l’organisation austonome de l’assurance
vieillesse des professions libérales.
135
d) Aile Yardımları:
C) Tarım Mesleklerinde Ücretsiz Çalışanlar:
a) Hastalık-Analık-Malûllük-Serbest Hayattaki İşkazaları:
i) Tescil işleri:
- Caisse departementale de mutualité sociale agricole;
ii) Yardım yapmakla yükümlü olan ünite:
- Caisse d’assurance mutuelle agricole, veya
- Caisse d’assurance mutuelle agricale, veya
- Özel Sigorta Kuruluşu.
b) Yaşlılık-Ölüm Yardımları, Aile yardımları:
- Caisse départmentale de mutualité agricole.
II. DENİZAŞIRI ÜLKELER
A. Aşağıdaki Rejimlere Bağlı İşçiler:
- Genel Rejim,
Tarım Rejimi,
- Maden işçileri rejimi.
a) Bütün risklerle ilgili:
- Caisse générale de sécurité sociale (Denizaşırı ülkelerde 1 Ocak 1952
den önce meydana gelen ve Tescil İşleri Müdürlüğünün yetkili olduğu iş
kazaları ile ilgili gelirlere ek olarak yapılan yardımlar hariç).
- Ayrıca, işsizlik yardımları şu üniteye bağlıdır:
+ Direction départmentale du travail et de la main d’oeuvre.
b) Aile Yardımları:
- İlgili ülkenin Aile Ödenekleri Sandığı;
- Gemi Adamları için:
a) Bütün risklerle ilgili:
- (Risklere göre denizcilik işleri Bölümünün aşağıdaki kısımları):
+ Caisse de retraite des marins, veya
136
- İlgili ülkenin Aile Ödenekleri Sandığı

a) Hastalık:
- Yetkili Kurum kuruluş halindedir.
b) Malûllük-Ölüm (toptan ödeme)
c) Malûllük-Ölüm (toptan ödeme)-Yaşlılık ve Hak Sahipleri:
- Caisse autonome nationale de compensation de l’assurance vieillesse
artisanale (C.A.N.C.A.V.A.), Paris;
- Caisse nationale des Barreaux françaıs, Paris.
d) Yaşlılık ve Ölüm
- Caisse interprofessıonelle d’assurance vieillesse des industriels et des
commercants d’Algérie et d’outre-Mer (C.A.V.İ.C.O.R.G.), Paris
- Serbest çalışanlarla ilgili her mesleğin meslek kesimi.
- İlgili ülkenin Aile Ödenekleri Sandığı
C. Tarım Mesleklerinde Ücretsiz Çalışanlar
a) Hastalık, Analık, Yaşlılık:
- (İşçilere uygulanan rejimle ilgili) Genel Sosyal Güvenlik Sandığı.
- İlgili ülkenin Aile Ödenekleri Sandığı.
A. Bu Ekte aksine bir bilgi bulunmadıkça, Alman yetkili Kurumlarını
Alman mevzuatı belirler.
1. Hastalık
Sözleşmenin 24. maddesinin 2. paragrafının uygulanmasında:
Aylık sahibi Federal Almanya’da ikamet etseydi hangi Hastalık Sigortası
Kurumuna bağlı olacak idiyse o Kurum yetkili Kurumdur. Bu kurala uygun
olarak, yetkili Kurumun Allgemein Ortskrankenkasse (Genel Mahalli Hasta-
lık Sigortası Sandığı) veya bir Landkrankenkasse (Hastalık Sigortası Köy
Sandığı) olması ya da bir yetkili Kurumun bulunmaması halinde, aşağıdaki
Kurum yetkili Kurum kabul edilir:
- Allgemeine Ortskrankenkasse Bad Godesberg, BONN-Bad Godesberg.
137
2. Yaşlılık, Malûllük, Ölüm “aylıklar” (işçiler, müstahdemler ve maden

işçileri için):
a) İlgili kimsenin (hak sahipleri için olduğu gibi) Alman mevzuatına göre
sigortalı olması veya sigortalı sayılması ile birlikte başka bir Âkit Taraf ül-
kesinde ikamet etmesi yahut başka bir Âkit Taraf ülkesinin vatandaşı olduğu
halde Âkit Taraf olmayan bir devletin ülkesinde ikamet etmesi halinde, tale-
bi üzerine, yardımların yapılması ve ödenmesi için:
i) Son prim işçilerin emeklilik sigortasına ödendiğinde:
aa)-Sigortalı Hollanda’da ikamet ediyorsa veya Hollanda vatandaşı oldu-
ğu halde Âkit Taraf olmayan bir devletin ülkesinde ikamet ediyorsa:
+ Landesversıcherungsanstalt Westfalen, Münster;
Sigortalı Belçika’da ikamet ediyorsa veya Belçika vatandaşı olduğu halde
Âkit Taraf olmayan bir devletin ülkesinde ikamet ediyorsa:
+ Landesversicherungsanstalt Rheinprovinz, Düsseldorf;
- Sigortalı İtalya’da ikamet ediyorsa veya İtalyan vatandaşı olduğu halde
+ Landesversicherungsanstalt Scwaben, Augsburg;
- Sigortalı Fransa’da veya Lüksemburg’ta ikamet ediyorsa veya Fransız
ya da Lüksemburg vatandaşı olduğu halde Âkit Taraf olmayan bir devletin
ülkesinde ikamet ediyorsa:
+ Landesversicherungsanstalt Rheinland-Rfalz, Speyer;
- Sigortalı Avusturya’da ikamet ediyorsa veya Avusturya vatandaşı oldu-
ğu halde Âkit Taraf olmayan bir devletin ülkesinde ikamet ediyorsa:
+ Vandesver sicherungsanstalt Ober bayern, München;
- Sigortalı İsviçre’de ikamet ediyorsa veya İsviçre vatandaşı olduğu halde
+ Landesversicherungsanstalt Baden, Karlsruhe;
- Sigortalı Danimarka’da ikamet ediyorsa veya Danimarka vatandaşı ol-
duğu halde Âkit Taraf olmayan bir devletin ülkesinde ikamet ediyorsa:
+ Landesversicherungsanstalt Schleswing-Holstein, Lübeck;
- Sigortalı Birleşik Krallık’ta ikamet ediyorsa veya İngiltere vatandaşı ol-
duğu halde Âkit Taraf olmayan bir devletin ülkesinde ikamet ediyorsa:
+ Landesversicherungsanstalt Freıe und Hansestadt Hamburg, Hamburg;
- Sigortalı Türkiye’de ikamet ediyorsa veya Türk vatandaşı olduğu halde
138

+ Landesversicherungsanstalt Oberfranken und Mittelfranken, Bayreuth;
- Sigortalı başka bir Âkit Taraf ülkesinde ikamet ediyorsa veya başka bir
Âkit Tarafın vatandaşı olduğu halde Âkit Taraf olmayan bir devletin ülke-
sinde ikamet ediyorsa:
+ Landesversıcherungsanstalt Rheinprovinz, Düsseldorf;
bb) Son prim Seekasse’ye (Gemi Adamları Sigorta Sandığı, Hamburg)
veya Bundesbahnversicherungsanstalt’a (Federal Demiryolları Sigorta Ku-
rumu, Frankfurt/Main) ödenmişse veya ilgili kimse Avrupa Topluluklarına
üye olan bir devlette ikamet ediyorsa ya da bu devletlerden birinin vatandaşı
olduğu halde Avrupa Topluluklarına üye olmayan bir devletin ülkesinde
ikamet ediyorsa:
+ Landesversicherungsanstalt für das Saarland, Saarbrücken (Son primin
ödendiği Kurum);
ii) Son prim müstahdemlerin Emeklilik Sigortasına ödenmişse:
+ Bundesversicherungsanstalt für Angestellte, Berlin, veya gemi adamları
söz konusu ise:
+ Seekasse, Hamburg
iii) Son prim maden işçilerinin Emeklilik Sigortasına ödenmişse veya,
maden işlerinde çalışabilmek için gerekli olan yeteneğin azalması nedeniyle,
maden aylığının bağlanması için öngörülen stajın yapılması ya da yapılmış
sayılması halinde:
+ Bundesknappschaft, Bochum.
Sözleşmenin 27-37. maddelerinin uygulanmasında yapılan yardım talep-
lerine ilişkin kararlar ve bu yardımların ödenmesi için, yetkili Kurumlar
şunlardır:
i) Alman mevzuatına göre son primin işçilerin emeklilik sigortasına ö-
denmesi halinde:
aa) İlgili kimse Federal Almanya’da Saar bölgesi dışında ikamet ediyorsa
veya,
Alman mevzuatına göre son prim Saar bölgesi dışında bir Kuruma öden-
mişse veya başka bir Âkit Taraf mevzuatının uygulanmasında son prim:
- Bir Hollanda Emeklilik Sigortası Kurumuna ödenmişse:
+ Landesversicherungsanstalt Westfalen, Münster;
- Bir Belçika Emeklilik Sigortası Kurumuna ödenmişse:
139
+ Landesversicherungsanstalt Rhein-provinz, Düsseldorf:

- Bir İtalyan Emeklilik Sigortası Kurumuna ödenmişse:
+ Landesversicherungsanstalt Schwaben, Augsburg;
- Bir Fransız veya Lüksemburg Emeklilik Sigortası Kurumuna ödenmiş-
se:
+ Landesversicherungsanstalt Rheinland-Pfalz, Speyer;
- Bir Avusturya Emeklilik Sigortası Kurumuna ödenmişse:
+ Landesversicherungsanstalt Oberbayern, München;
- Bir İsviçre Emeklilik Sigortası Kurumuna ödenmişse:
+ Landesversicherungsanstalt Baden, Karisruhe;
- Bir Danimarka Emeklilik Sigortası Kurumuna ödenmişse:
+ Landesversicherungsanstalt Schleswig-Holstein, Lübeck;
- Bir İngiliz Emeklilik Sigortası Kurumuna ödenmişse:
+ Landesversicherungsanstalt Freie und Hansestadt Hamburg, Hamburg;
- Bir Türk Emeklilik Sigortası Kurumuna ödenmişse:
+ Landesversicherungsanstalt Oberfranken und Mittelfranken, Bayreuth;
- Başka bir Âkit Tarafın Emeklilik Sigortası Kurumuna ödenmişse:
+ Landesversicherungsanstalt Rheinprovinz, Rüsseldorf;
bb) İlgili kimse Avrupa Topluluklarına üye olan bir devlet mevzuatına
göre sigortalı ise ve,
aaa) Saar bölgesinde ikâmet ediyorsa; veya
bbb) Federal Almanya ülkesi dışında ikâmet ediyorsa ve Alman mevzua-
tına göre son prim Saar Bölgesi Sigorta Kurumu İşçi Emeklilik Sigortası
Dairesine ödenmişse:
- Landesversicherungsanstalt für das Saarland, Saarbruücken.
cc) Alman mevzuatına göre son prim Seekasse’ye (Gemi Adamları Sigor-
ta Sandığı, Hamburg) veya Bundesbahnsicherungsanstalt’a (Federal Demir-
yolları Sigorta Kurumu, Frankfurt/Main) ödenmişse:
- Son primin ödendiği Kurum.
ii) Alman mevzuatına göre son prim müstahdemlerin Emeklilik Sigorta-
sına ödenmişse:
- Bundesversicherungsanstalt für Angestelle, Berlin veya
Gemi adamları söz konusu ise:
140
- Seekasse, Hamburg.
iii) Alman mevzuatına göre son prim maden işçileri Emeklilik Sigortası-
na ödenmişse, veya-Sözleşmenin 28. maddesi gereğince, yalnız Federal Al-
manya’da geçen sigortalılık süreleri esas alındığında ya da diğer devletlerde-
ki süreler hesaba katıldığında-maden işçilerinde aranan yeteneğin azalması
nedeniyle maden aylığı bağlanması için gereken stajın yapılması veya ya-
pılmış sayılması halinde:
- Bundesknappscharf, Bochum.
3. Demir Sanayi İşçileri Ek Aylık Sigortası
- Landesversicherungsanstalt für das Saarland, Saarbdücken.
B. İşsizlik Yardımları ve Aile Yardımları
- Bundesanstalt für Arbeit, Nürnberg.
İzlanda
Bütün sigortalı kolları için:
- Millî düzeyde:
+ Tryggıngastofnun Stofiun rikısins;
- Mahallî düzeyde:
+ Mahallî makamlar (Hastalık ve İşsizlik kolları hariç. Hastalık kolunda
yetkili makamlar Hastalık Sigortası Mahallî Halk Sandıkları, İşsizlik kolun-
da, yetkili makam İşsizlik Sandıkları adına Tryggingastofnun Stofiun
rikisins’dir.)
İrlanda
- An Roinn Leasa Shoisialaigh, Baile Atha Clıath, Dublin
İtalya
a) Tüberküloz vakasında:
- Institut national de la Prevoyence sociale’ın eyalet servisleri (I.N.P.S.);
b) Diğer Hastalıklar ve Analık için:
- Genel olarak:
+ Institut national pour l’assurance contre les maladies (I.N.A.M.);
- Boizano eyaleti için:
+ Caisse mutuelle de maladie de Bolzano, veya
- Trento eyaleti için:
141
+ Caisse mutuelle de maladie de Trento.

- Sigortalının bağlı olduğu sigorta Kuruluşu.
- Institus national pour l’assurance contre les accidents du travail’in eya-
let servisleri (İ.N.A.İ.L.)
3. Malûllük, Yaşlılık, Ölüm
a) Genel olarak:
- İnstitut national de la prevoyance sociale’in eyalet servisleri (İ.N.P.S.);
b) Diğer hallerde:
- Sigorta Kuruluşları.
- Duruma göre, yukarıda 1, 2, 3 numaralarda belirtilen Kurumlar.
5. İşsizlik
a) Genel olarak:
- Institut national de la prevoyance sociale’in eyalet servisleri (İ.N.P.S.);
b) Gazeteciler için:
- Institut national de prevoyance pour les journalistes italiens,
G.Amendola, Roma.
Lüksemburg
a) İlgili kimsenin icra ettiği meslekî faaliyet nedeniyle bağlı olduğu veya
son defa bağlı olduğu Hastalık Sandığı;
b) Sözleşmenin 24. maddesinin 3. paragrafı anlamında, sigortalılık süre-
lerine göre aylıkları ödemekle yükümlü Kurum ve Kurumlar.
2. Malûllük-Yaşlılık-Ölüm (aylıklar)
a) Etablissement d’assurance contre la viellesse et l’invalidite,
Lüxembourg (İşçiler için);
b) Caisse de pension des employes prves, Luxembourg;
(Bağımsız çalışan aydın işçiler ve müstahdemler için):
c) Caisse de pension des artisans, Luxembourg (Bağımsız çalışan zanaat
erbabı için);
d) Caisse de pension agricole, Luxembourg (Tarım işlerinde kendi hesa-
bına çalışanlar için);
142
e) Caisse de pension des commerçants et industriels, Luxembourg (Ticarî

ve Sınaî işlerde kendi hesabına çalışanlar için).
a) Association d’assurance contre les accidents, section agricole (Tarım
işlerinde çalışan veya tarım işlerinde kendi hesabına çalışan kimselerle bu
sonuncuların aile bireyleri için);
b) Association d’assurance contre les accidents, section industrielle (Zo-
runlu veya isteğe bağlı bütün diğer hallerde);
4. İşsizlik
Office national du travail, Luxembourg.
a) Caisse d’allocations familiales des ouvriers pres l’etablissement
d’assurance vieillesse et invalidite, Luxembourg (Yaşlılık ve malûllük sigor-
tası müessesesine bağlı kimseler için);
b) Caisse d’allocations familiales des employes pres la Caisse de pension
des employes prives, Luxembourg (Müstahdemler Emeklilik Sandığına bağlı
ücretli müstahdemler için);
c) Caisse d’allocations familiales des non-salaries, Luxembourg (bütün
diğer hallerde).
- Duruma göre, yukarıda (1/a), 2 ve 3 numaralarda belirtilen rejimlerden
birine veya diğerine göre yapılan yardımlarla ilgili Kurumlar.
Malta
- The Department of Social Services.
Hollanda
- Ziekenfonds (İlgili kimsenin bağlı olduğu Hastalık Sandığı);
- Bedrijfsvereniging (İşverenin bağlı olduğu Meslek Derneği);
2. Malûllük
a) İlgili kimsenin-Sözleşmenin uygulanması dışında-yalnız Hollanda
mevzuatına göre de yardıma hak kazanması halinde:
- Bedrijfsvereniging (İşverinin bağlı olduğu Meslek Derneği);
143
b) Bütün diğer hallerde:

- Nieuvwe Algemene Bedrijfsvereniging, Amsterdam.
- Sociale Verzekeringsbank, Amsterdam.
4. İşsizlik
a) İşsizlik sigortası yardımları için:
- Bedrijfsvereniging (İşverenin bağlı olduğu Meslek Derneği);
b) Kamu Kuruluşlarınca sağlanan yardımlar için:
- İkamet edilen yerdeki Belediye İdaresi.
a) İlgili kimse Hollanda’da ikamet ediyorsa:
- Raad van Arbeid (İlgili kimsenin ikâmet ettiği yerdeki Çalışma Konse-
yi);
b) İlgili kimse Hollanda dışında ikâmet ettiği halde işverenin ikâmeti ve-
ya işyeri Hollanda’da bulunuyorsa:
- Raad van Arbeid (İşverenin ikamet ettiği veya işyerinin bulunduğu yer-
deki Çalışma Konseyi);
c) Bütün diğer hallerde:
Norveç
- Mahallî Sigorta Ofisleri.
2. Malûllük-Yaşlılık ve Ölüm
- Rıkstrygdeverket
3. Yaşlılık-Malûllük ve Orman İşçilerinin Hak Sahipleri
4. Yaşlılık-Malûllük ve Balıkçıların Hak sahipleri (aylıklar)
- Institution nationale d’assurance.
6. Aile Yardımları (aile ödenekleri)
144
7. İşsizlik
- Direction du Travail.
İsveç
1. Hastalık-Analık-Malûllük-Yaşlılık ve Ölüm (aylıklar)
- Alman försakringskassa.
- Riksförsakringsverket.
3. İşsizlik
- Erkand arbetslöshetskassa.
- Barnavardsnamnd (Çocukları korumakla görevli mahalli Kuruluşlar)
İsviçre
- Sözleşmenin onaylanması sırasında düzenlenecek listede gösterilen
Hastalık Sandıkları
2. Malüllük-Yaşlılık-Ölüm (aylıklar)
a) Caisse de compensation d’assurance-vieillesse, survivants et invalidite
(İlgili kimsenin İsviçre’deki ikameti sırasında son defa bağlı olduğu San-
dık);
b) Caisse suiss de compensation, Geneve (İlgili kimse İsviçre dışında i-
kamet ediyorsa),
- İşkazaları İsviçre Milli Sigorta Sandığının-işverenin bağlı olduğu-bölge
Şubesi.
4. İşsizlik
- İlgili kimsenin halen veya evvelce bağlı olduğu İşsizlik Sigortası Sandı-
ğı.
- İlgili kimsenin halen veya evvelce bağlı olduğu Aile Ödenekleri Sandığı
Türkiye
a) Sosyal Sigortalar mevzuatının (Hastalık, Analık, Malüllük, Yaşlılık ve
Ölüm, İşkazaları ve Meslek Hastalıkları kollarında) işçilere uygulanmasında:
145
- Sosyal Sigortalar Kurumu (SSK);

b) Sosyal Sigortalar mevzuatının (Malüllük, Yaşlılık ve Ölüm kollarında)
bağımsız çalışanlara ve serbest meslek erbabına uygulanmasında:
- Bağımsız Çalışanlar ve Serbest Meslek Erbabı Sosyal Sigortalar Kuru-
mu (Bağ-Kur).
Birleşik Krallık
- Anlaşmanın 1 numaralı Ekinde bildirilen yetkili Kurum.
EK 3
(Sözleşmenin 1. maddesinin “k” ve “l” bentleri ve Anlaşmanın 4. mad-
desinin 3. paragrafı)
İkamet Edilen Yerdeki (Mutat İkamet Yerindeki) ve Geçici Olarak Bu-
lunan Yerdeki (Geçici İkamet Yerindeki) Kurumlar
Avusturya
1. Hastalık
- Gebietskrankenkasse für Arbeiter und Angestellte (İlgili kimsenin ika-
met ettiği veya geçici olarak bulunduğu yerde mahallen yetkili olan Sandık.)
a) Gebietskrankenkasse für Arbeiter und Angestellte (Gelirler ve ölüm
ödenekleri hariç, sağlık yardımları ve para yardımları sözkonusu olduğunda;
ilgili kimsenin ikamet ettiği veya geçici olarak bulunduğu yerde mahallen
yetkili olan Sandık).
b) Allgemeine Unfallbersicherungsanstalt, Vienna
- (Yukarıdaki “a” bendi kapsamına giren para yardımları dışında kalan
para yardımları ile Anlaşmanın 68. maddesinin uygulanması sözkonusu ol-
duğunda)
3. İşsizlik
- Anbeitsamt
(İlgili kimsenin ikamet ettiği veya geçici olarak bulunduğu yerde yetkili
olan Kuruluş)
- Finanzamt (İlgili kimsenin ikamet ettiği veya geçici olarak bulunduğu
yerde yetkili olan Kuruluş)
Belçika
146
I. İkamet Edilen Yerdeki Kurumlar

a) Anlaşmanın 17, 19, 22, 25, 27 ve 29. maddelerinin uygulanmasında:
- Sigorta Kuruluşları;
b) Anlaşmanın 29. maddesinin uygulanmasında:
i) Genel olarak:
- Sigorta Kuruluşları
- Caisse de secours et de prévoyance en favenr des marins naviguant sous
pavillon belge, Anvers; veya
2. Malüllük
a) Genel Malüllük (işçiler, müstahdemler, bağımsız çalışanlar ve özel re-
jimden yararlanamayan maden işçileri için):
- Institut national d’assurances maladie-invalidité, Bruxelles (ve Sigorta
Kuruluşları).
b) Maden işçilerinin özel malüllüğü için:
- Fonds national de retraite des ouvriers minerus, Bruxelles.
c) Gemi adamlarının malüllüğü için:
- Caisse de secours et de prévoyance en faveur des marins naviguant sous
pavillon belge, Anvers.
Office national des pensions pour travailleurs salariés, Bruxelles;
+ Bağımsız Çalışanlar Müstakil Sosyal Sigorta Sandıkları
+ Bağımsız Çalışanlar Yardımcı Millî Sosyal Sigorta Sandıkları;
- Diğer emeklilik ve ölüm yardımları ile ilgili:
+ Institut national d’assuranoes sociales pour travailleurs indépendants,
Bruxelles.
4. İşkazaları
147
Sigorta Kuruluşları.
- Fonds des maladies professionnelles, Bruxelles
6. İşsizlik
a) Genel olarak:
- Office national de l’emploi, Bruxelles;
b) Gemi adamları için:
a) Ücretliler için:
- Office national d’allocations familiales pour travailleurs salariés,
Bruxelles;
- Institut national d’assurances sociales pour travailleurs indépendants,
Bruxelles.
- Millî Hastalık-Malüllük Sigortası, Kurumu ile birlikte Sigorta Kuruluş-
ları.
II. Geçici Olarak Bulunulan yerdeki Kurumlar
- Sigorta Kuruluşları aracılığı ile Millî Hastalık-Malüllük Sigortası Ku-
rumu
2. İşkazaları
- Sigorta Kuruluşları aracılığı -ile Millî Hastalık- Malüllük Sigortası Ku-
rumu
Kıbrıs
- The Department of Social Insurance of the Ministry of Labour and
Social Insurance.
Danimarka
1. Hastalık
148

2. Analık
- Mahallî Makam veya bu makamca anılan yardımlar için kendisine yetki
verilmiş olan Mahallî Hastalık Sigortası Sandığı.
3. Malûllük; Yaşlılık ve Ölüm Yardımları
- Mahallî Makam.
4. Fazla Çalışma Aylığı
- Labour Market Supplementary pension Board, Hillerod.
- Direction de l’Assurance accidents du travail, Copenhagen.
6. Ölüm
7. İşsizlik
- Direction du travail, Copenhagen.
- Mahallî Makam.
Fransa
I. ANAVATAN
A. İşçiler
1. Genel Rejim
a) Hastalık, Analık, Ölüm (toptan ödeme), İşkazaları ve Meslek Hastalık-
ları (geçici işgöremezlik):
- Caisse primaire d’assurance/maladie;
b) Malüllük Aylıkları
- Caisse primaire d’assurance maladie;
İkamet veya geçici ikamet halinde:
i) Paris bölgesinde:
- Paris Hastalık Sigortası Bölge Sandığı;
149
ii) Strasburg bölgesinde:

- Strasburg Hastalık Sigortası Bölge Sandığı
c) Yaşlılık sigortası yardımları için:
- Ödeme Sandığı, veya
- Hastalık Sigortası Bölge Sandığı (Yaşlılık kısmı), veya
- Strasburg’taki İşçiler Yaşlılık Sigortası Bölge Sandığı veya
- Paris’teki İşçiler Hastalık Sigortası Bölge Sandığı.
d) İşkazaları veya Meslek Hastalıkları (sürekli işgöremezlik):
i) 1 Ocak 1947 ten sonra meydana gelen risklerle ilgili gelirler veya ek
gelir yardımları için:
- Caisse primaire d’assurance maladie
ii) 1 Ocak 1947 ten önce meydana gelen risklerle ilgili gelirler için:
- İşveren veya Sigortalayan vekili
iii) 1 Ocak 1947 ten önce meydana gelen risklerle ilgili ek gelir yardımla-
rı için:
- Caisse des dépöts et consignations.
e) İşsizlik
- Direction dé’partementale du travail et de la main-d’oeuvre
f) Aile yardımları
2. Tarım Rejimi
a) Hastalık, Analık, Ölüm (toptan ödeme), Malüllük,
Aile Yardımları:
- Caisse dé’partementale de mutualite sociale agricele
b) Yaşlılık Sigortası Yardımları:
- Caisse centrale de secours mutuels agricoles.
c) İşkazaları ve Meslek Hastalıkları ile ilgili gelirler:
- İşveren veya Sigortalayan vekili.
d) İşsizlik
- Direction dé’partementale du travail et de la main d’oeuvre.
3. Maden İşçileri Rejimi
150
a) Hastalık, Analık, Ölüm (ödenekler), işkazası veya Meslek Hastalığı

Sonucu Geçici İşgöremezlik):
- Société de secours miniere
b) Malüllük, Yaşlılık Yardımları:
- Caisse autonome natıonale de sécurité sociale dans les hınes, Paris
c) İşkazaları veya Meslek Hastalıkları:
i) 1 Ocak 1947 den sonraki risklerle ilgili gelirler ve ek gelir yardımları
için:
- Unıon régıonale des Sociétés de secours minieress.
ii) 1 Ocak 1947 den önceki risklerle ilgili:
- Gelirler için:
+ İşveren veya Sigortalayan vekili;
- Ek gelir yardımları için:
+ Caisse des dépörts et Consignations.
d) İşsizlik:
- Direction départmententa’e du travail et de la main-d’oeuvre.
4. Gemi Adamları Rejimi
a) Hastalık, Analık, İşkazaları, Malüllük veya İşkazası ile ilgili Ölüm Ay-
lığı, Ölüm Ödenekleri:
b) Yaşlılık, Ölüm (aylıklar)
- (Denizcilik İşleri Bölümünün aşağıdaki kısımları):
+ Caisse générale de prévoyance des marins; veya
+ İlgili kimsenin ikamet ettiği üye ülkedeki yetkili Şube.
c) İşsizlik
- Direction dé partementale du travail et de la main-d’oeuvre.
d) Aile Yardımları
- Caisse nationale d’allocations famıliales des marins du commerce,
- Caisse nationale d’allocations famıliales de la péche maritime.
a) Hastalık-Analık-İşkazaları:
151
- Millî Sandıkça yetkilendirilmiş ve Tarım Yardımlaşma Sandığınca ta-

nınmış Sigorta Şirketi.
b) Malüllük-Yaşlılık ve Hak Sahipleri-Ölüm (toptan ödeme)
- Mahallî Meslek Kuruluşları Sandığı, veya
- Caisse professionnelle locale, veya
- Caisse professionnelle de l’organisation autonome de l’assurance
vieillesse des professions artisanales;
- Caisse nationale des Barreaux Français, Paris.
c) Yaşlılık ve Ölüm
- Caisse interprofessionelle locale, veya
- Caisse professionelle de l’organisation autonome de l’assurance
vieillesse des professions industrielles, et commercıales;
- Bağımsız Çalışanlar Otonom Yaşlılık Sigortası Teşkilâtının Meslek Ke-
simi.
d) Aile Yardımları:
- Caisse d’allocations familiales
C. Tarım Mesleklerinde Ücretsiz Çalışanlar
a) Hastalık-Analık
- Mahallî Cemiyet veya Sandık veya Sigorta Kuruluşu.
- Yardımlaşma Kuruluşları Birliği;
- Tarım İşletmeleri veya Temsilci Sigorta Şirketi;
- Toplu Hastalık Sigortaları Bürosu.
b) Yaşlılık ve Hak Sahipleri Aylığı, Aile Yardımları:
- Caisse departementale dé mutualita sociale agricole.
II. Denizaşırı Ülkeler
A. Aşağıdaki rejimlere bağlı işçiler:
1- Genel rejim
2- Tarım rejimi
3- Maden işçileri rejimi
a) Bütün riskler için (İşsizlik Yardımının Çalışma ve İşgücü Departman
Müdürlüğüne bağlı işsizlik yardımları hariç):
- Caisse générale de se’curité socıale.
152
b) Aile Yardımları
- Caisse départementale d’allocations familiales.
4. Gemi adamları rejimi
a) Malüllük veya Yaşlılık Aylığı:
- Riske göre, tescil işleri bölümünün aşağıdaki kısımları:
+ Caisse générale de prévoyance des marins, veya
+ Caisse de retraite des marins.
a) Hastalık:
b) Malüllük-Ölüm (toptan ödeme)
c) Malüllük-Ölüm (toptan ödeme)-Yaşlılık ve Hak Sahipleri:
- Caisse aut noma nationale de compensation de l’assurance vieillesse
artısanales Paris.
- Caisse nationale des Barreaux Français, Paris.
d) Yaşlılık ve Ölüm
- Caisse interprofessionnelle d’assurance vieillesse des industrieis et des
- Commerça ıt d’Algerie et d’OutroMer, Paris.
- Serbest Meslek Sahipleri için her meslekle ilgili mesleki kesim.
e) Aile Yardımları
C. Tarım Mesleklerinde Üretsiz Çalışanlar
- Hastalık-Analık-Yaşlılık:
- Genel rejime bağlı Genel Sosyal Güvenlik Sandığı;
- Aile Yardımları
+ Caisse départemantale d’allocations familiales.
1. Hastalık
153
a) Bütün hallerde (Sözleşmenin 20. maddesinin 2. paragrafı ve Anlaşma-

nın 17. maddesi hariç):
i) Allegemeine Ortskrankenkasse (İlgili kimsenin ikamet ettiği veya geçi-
ci olarak bulunduğu yer için yetkili olan veya bu yerde böyle bir Kurumun
bulunmaması halinde yetkili olan Kurum:).
ii) Land’trankenkasse (İlgili kimsenin ikamet ettiği veya geçici olarak bu-
lunduğu yerde yetkili olan Kurum).
iii) Burdesknappschaft, Bochum (Maden işçileri ile bunların aile bireyleri
için yetkili olan Kurum:).
b) Sözleşmenin 20. maddesinin 2. paragrafı ve Anlaşmanın 17. maddesi-
nin uygulanmasında:
i) (İşçinin son defa sigortalı olarak kayıtlı olduğu Kurum; (Böyle bir Ku-
rum yoksa, veya ilgili kimse son defa Hastalık Sigortası Genel Mahallî San-
dığına veya Hastalık Sigortası Köy Sandığına veya Maden İşçileri Federal
Sigorta Kurumuna kayıtlı ise);
ii) Yukarıdaki (a) bendi anlamında, ilgili kimsenin ikamet ettiği veya ge-
çici olarak bulunduğu yerdeki Kurum.
2. İşkazaları
a) (Protezler ve tıbbî cihazlarla Kulak, Boğaz, Burun ve Göz Hastalıkları
konusunda ilk resmî muayeneleri yapmakla yükümlü hekimin müdahalesi
dahil, İşveren Meslek Kuruluşları Dernekleri tarafından yapılan özel
terapötök yardımlar hariç) Sağlık Yardımları ve (gelirler, beslenme ödenek-
leri ve ölüm ödenekleri hariç) Para yardımları için:
i) Allegemeine Ortskrankenkasse (ilgili kimsenin ikamet ettiği veya geçi-
ci olarak bulunduğu yerde yetkili olan Genel Mahalli Hastalık Sigortası san-
dığı);
ii) Landkrankenkasse (ilgili kimsenin ikamet ettiği veya geçici olarak bu-
lunduğu yerde yetkili olan Hastalık Sigortası Köy Sandığı),
iii) Bundesknappschaft, Bochum (Maden işçileri ile bunların aile bireyle-
ri için Maden İşçileri Federal Sigorta Kurumu).
b) (Yukarıdaki “a” bendinde belirtilen haller ve Anlaşmanın 68. madde-
sinin uygulanması hariç) Sağlık Yardımları ve para yardımları için:
- Hauptverband der gewlichen Berufsgenossensohaften, Bonn
3. Emeklilik Sigortası
a) İşçilerin Emeklilik Sigortası
154
i) Hollanda ile İlişkilerde:

- Landesversicherungsantalt Westfalen, Münster.
ii) Belçika ile İlişkilerde:
- Landesversicherungsanstalt Rheinprovinz, Düsseldorf.
iii) İtalya ile İlişkilerde:
- Landesversicherungsanstalt Schwaben, Augsburg.
iv) Fransa ve Lüksemburg ile İlişkilerde:
- Landesversicherungsanstalt Rheinland-Pfaiz, Speyer.
v) Avusturya ile İlişkilerde:
- Landesversicherungsanstalt Oberbayern, München.
vi) İsviçre ile İlişkilerde:
- Landesversicherungsanstalt Baden, Karlsruhe.
vii) Danimarka ile İlişkilerde:
- Landesversicherungsanstalt Schleswig-Holstein, Lübeck.
viii) Birleşik Krallıkla İlişkilerde:
- Landesversicherungsanstalt Freie und Hansestadt Hamburg, Hamburg,
ix) Türkiye ile İlişkilerde:
- Landesversicherungsanstalt Oberfranken und Mittelfranken, Bayreuth.
x) Diğer bir Âkit Tarafla İlişkilerde:
- Landesversicherungsanstalt Rheinprovinz, Düsseldorf.
b) Müstahdemlerin Emeklilik Sigortası:
- Bundesversicherungsanstalt für Angestellte, Berlin.
c) Maden İşçilerinin Emeklilik Sigortası:
- Bundesknappschaft, Bochum.
4. İşsizlik Yardımları ve Aile Yardımları
- Arbeitsamt (İlgili kimsenin ikamet ettiği veya geçici olarak bulunduğu
yerde yetkili olan Çalışma Ofisi)
İzlanda
- Anlaşmanın 2 numaralı Ekinde bildirilen Kurumlar.
İrlanda
155
İtalya
a) Tüberküloz vakasında:
- Millî Sosyal Refah Kurumunun Eyalet Servisleri (İ.N.P.S.);
b) Diğer Hastalık ve Analık vakalarında:
- Genel olarak:
+ Millî Hastalık Sigortası Kurumunun Eyalet Servisleri (İ.N.A.M.), veya
+ Bolzano Hastalık Yardımlaşma Sandığı (Bolzano eyaleti için), veya
+ Trento Hastalık Yardımlaşma Sandığı (Trento eyaleti için),
- Diğer hallerde:
+ Sigorta Kuruluşu.
- İşkazaları Millî Sigorta Kurumunun Eyalet Servisleri (İ.N.A.İ.L.)
3. Malûllük Yaşlılık, Ölüm
a) Genel Olarak:
- Milli Sosyal Refah Kurumunun Eyalet Servisleri (İ.N.P.S.)
b) Diğer hallerde:
- Duruma göre, 1, 2, 3 numaralarda belirtilen Kurumlar
5. İşsizlik
a) Genel olarak:
- Millî Sosyal Refah Kurumunun Eyalet Servisleri (İ.N.P.S.)
b) Gazeteciler için:
- Institut national ve prévoyance pour les journalistes İtaliens
G.Amendola, Roma.
- Yukarıda 5 numarada belirtilen Kurumlar.
Lüksemburg
a) Sözleşmenin 20, 21, 23. maddeleri ve 24. maddesinin 2, 4, 6 ve 7. pa-
156
ragrafının uygulanmasında:
- Caisse nationale d’assurance maladie des ouvriers, Luxembourg.
b) Sözleşmenin 24. maddesinin 1. paragrafının uygulanmasında:
- Lüksemburg mevzuatına göre kısmî aylık bağlamada yetkili Hastalık
Sandığı,
a) Etablissement d’assurance contre la vieillesse et l’invalidité,
Luxembourg.
b) Caisse de pensions des employé privés, Luxembourg. (Ücretli müstah-
demler ve bağımsız çalışan aydın işçiler için)
c) Caisse de pensions des artisans, Luxembourg. (Bağımsız çalışanlar i-
çin)
d) Caisse de pensions agricoles, Luxembourg. (Tarım alanında kendi he-
sabına bir meslek icra eden kimseler için)
e) Caisse de pensions des commerçants et industriels, Luxembourg (Tica-
ret ve sanayi alanında kendi hesabına bir meslek icra eden kimseler için).
a) Association d’assurance contre les accidents, section agricole,
Luxembourg (Tarım işçileri ile tarım alanında kendi hesabına bir meslek icra
eden kimseler ve bu sonuncuların aile bireyleri için);
b) Association d’assurance contre les accidents, section industrielle,
Luxembourg (Zorunlu ve isteğe bağlı bütün diğer sigorta vakaları için).
4. İşsizlik
- Office national du travail, Luxembourg.
5. Aile Yardımları.
a) Càisse d’allocations familiales des ouvriers près l’etablissement
d’assurance contre la viellesse et l’invalidié, Luxembourg. (Lüksemburg’ta
çalışan ve Yaşlılık ve Malûllük Sigorta Kuruluşuna kayıtlı olan kimseler
için)
b) Caisse d’allocations familiales des employés près la Caisse de pension
des employes privés, Luxembourg (Lüksemburg’ta çalışan ve Müstahdemler
Emeklilik Aylıkları Sandığına Kayıtlı kimseler için.
c) Caisse d’allocations familiales des non-salaries, Luxembourg. (Bütün
diğer hallerde).
157
Malta
- The Department of Social Services, (Malte.)
Hollanda
1. Hastalık-Analık-İşkazaları-Meslek Hastalıkları
a) Sağlık Yardımları
i) İkâmet edilen yerdeki Kurumlar
- İlgili kimsenin seçimliğine göre, ikâmet edilen yerde yetkili olan san-
dıklardan biri,
ii) Geçici olarak bulunulan yerdeki Kurumlar:
- Algemene Nederlands Onderling Ziskenfonde, Utrecht.
b) Para Yardımları:
Nieuwe Algemene Bedrijfsvereniging, Amsterdam.
2. Malûllük
a) İlgili kimse, Sözleşmenin uygulanması dışında yalnız Hollanda mev-
zuatına göre yardıma hak kazandığında:
- Yetkili Meslek Derneği:
b) Bütün diğer hallerde:
- Nieuwe Algemene Bedrijfsvereniging, Amsterdam.
3. Yaşlılık ve Ölüm (aylıklar)
Anlaşmanın 45. maddesinin uygulanmasında:
4. İşsizlik
a) İşsizlik Sigortası Yardımları:
b) Kamu Kuruluşlarınca Sağlanan Yardımlar:
- İkamet edilen veya geçici olarak bulunulan yerdeki Belediye İdaresi.
5. Aile Yardımları:
- Raad van Arbeid (İkâmet edilen yerde yetkili olan Çalışma Konseyi.)
Norveç:
- İşsizlik yardımları hariç bütün sigorta dalları için:
+ Mahallî sigorta ofisleri;
158
- İşsizlik Sigortası için;

+ Kontluk Çalışma Ofisi, Mahallî Çalışma Ofisleri ve Gemi Adamları O-
fisleri.
İsveç
İsviçre
- Sözleşmenin onaylanması sırasında düzenlenecek listede gösterilen yet-
kili Hastalık Sandığı;
- Caisse suisse de compensation, Geneve.
- İkamet edilen veya geçici olarak bulunulan yerde işkazası meydana gel-
diğinde yetkili olan İsviçre Millî Sigortası Sandığı yetkili şubesi.
4. İşsizlik
- İkamet edilen veya geçici olarak bulunulan yere göre yetkili Kanton İş-
sizlik Sigortası Sandığı.
- İkamet edilen veya geçici olarak bulunulan yere göre yetkili Kanton
Tazminat Sandığı.
Türkiye
- Anlaşmanın 2 numaralı Ekinde bildirilen Kurumların Şubeleri ve Bölge
Müdürlükleri.
Birleşik Krallık
- Anlaşmanın 1 numaralı Ekinde bildirilen yetkili Makamlar.
EK 4
(Anlaşmanın 3. maddesinin 1. paragrafı ve 4. maddesinin 4. paragrafı)
İrtibat Kurumları
Avusturya
1. Hastalık, İşkazaları Sigortası, Aylıklar ve Gelirler.
- Hauptverband der österreichisehen Sozialversicherungstrager, Vienna.
2. İşsizlik
159
- Bundesministerium für Soziale Verwaltung, Vienna.

- Bundesministerizum für Finanzen, Vienna.
Belçika:
a) Genel Olarak:
- Ministére de la Prévoyance sociale, Bruxelles.
b) Bağımsız çalışanların Sosyal Güvenlik rejimi ile ilgili yükümlülüklerin
yerine getirilmesi ve bu rejimde öngörülen Yaşlılık ve Ölüm (aylıklar) Yar-
dımları için:
- Ministère des Classes moyennes, Bruxelles.
Kıbrıs
- Director of Social Insurance at the Ministry of Labour and Social
Insurances, Nicosia.
Danimarka
- Direction de la Santé, Département des assurances, Copenhagen.
- Ministère des Affaires sociales, Copenhagen.
- Direction de l’assurance accidents du travail, Copenhagen.
4. Ölüm
- Direction de la Santé, Départment des assurances, Copenhagen.
5. İşsizlik
- Direction du travil, Copenhagen.
- Socialministeriet, Copenhagen.
1. Hastalık Sigortası
- Bundesverband der ortskrankenkassen, Bonn Bad Godesberg.
2. İşkazaları Sigortası
- Hauptverband der Gewerelichen Berufsgennossenschaften, Bonn.
3. İşçilerin Emeklilik Sigortası
160
a) Anlaşmanın 3. maddesinin 2. paragrafının uygulanmasında:

- Verband Deutscher Mentenversıcherungstrager, Frankfurt;
b) Diğer hallerde:
i) Hollanda ile İlişkilerde:
- Landesversicherungstanstalt Westfalen, Münster;
ii) Belçika ile İlişkilerde .
- Landesversicherungsanstalt Rheinprovinz, Düsseldorf;
iii) İtalya ile İlişkilerde:
- Landesversicherungsanstalt Schwaben, Augsburgı
iv) Fransa ve Lüksemburg ile İlişkilerde:
- Landesversicherungsanstalt Rehinland Pflaz, Speyer;
v) Avusturya ile İlişkilerde:
- Landervesicherungsanstalt Oberbayern, München;
vi) İsviçre ile İlişkilerde:
- Landesversicherungsanstalt Baden, Karlsruhe;
vii) Danimarka ile İlişkilerde:
- Landesversicherungsanstalt (Chleswig-Holstein, Lübeck,
viii) Birleşik Krallıkla İlişkilerde:
- Landesversicherungsanstalt Freie und Hansestadt Hamburg, Hamburg.
ix) Türkiye ile İlişkilerde:
- Landesversicherungsanstalt Oberfranken und Mittelfranken, Bayreuth;
x) Diğer bir Âkit Tarafla İlişkilerde:
- Landesversicherungsanstalt Rheınprovınz, Düsseldorf
4. Müstahdemlerin Emeklilik Sigortası
- Bundesversicherungsanstalt für Agnestellte, Berlin.
5. Maden İşçileri Emeklilik Sigortası
6. Demir Sanayi İşçileri Ek Aylık Sigortası
- Landesversicherungsanstalt für das Saarland-Abteilung
Hüttenknappschafliche Zuzatsversicherung, Saarbrücken.
7. Tarım İşçileri Yaşlılık Sigortası
161
- Gesamtverband der landwirtschaflichen Alterskassen, Kassel.

8. İşsizlik Yardımları ve Aile Yardımları
- Hauptstelle der Bundesanstalt für Arbeit, Nürnberg. Fransa.
- Gentre de sécurite Sociale des Travailleurs Migrants, Paris.
İzlanda
- Anlaşmanın 1 numaralı ekinde bildirilen Kurum
İrlanda
- Anlaşmanın 2 numaralı Ekinde bildirilen Kurum.
İtalya
1. Hastalık (Tüberküloz hariç)-Analık
- İnstitut national pour l’assurance contre les maladies, Roma.
- İnstitut national pour l’assurance contre les accidents du travail,
Roma
3. Malûllük, Yaşlılık, Ölüm, Tüberküloz, İşsizlik, Aile Yardımları
- Institut national de la prévoyance sociale, Roma.
Lüksemburg
- Anlaşmanın 46. maddesinin uygulanmasında, aynı nitelikteki yardımları
yapmakla yükümlü Kurumlar (Bak. Ek 2);
- Diğer hallerde:
+ Ministère du Travail et la sécurite Sociale, Lüxembourg.
Malta
- Département des services sociaux, Malta.
Hollanda
1. Hastalık-Analık-Malûllük-İşkazaları ve Meslek Hastalıkları:
a) Sağlık Yardımları:
- Ziekenfondsraad, Amsterdam.
b) Para Yardımları:
2. Yaşlılık-Ölüm (aylıklar)-Aile Yardımları:
- Sociale Verzekeringebank, Amsterdam
162
Norveç
- İşsizlik hariç, bütün sigorta kolları için
+ İnstitution nationale d’assurance
- İşsizlik
+ Direction du Travail.
İsveç
1. Hastalık-Analık-Malûllük-Yaşlılık-Ölüm (aylıklar)
İşkazaları ve Meslek Hastalıkları
- Riksförsakrings verket, Stockholm.
2. İşsizlik
- Arbetsmarknadsstyrelsen, Stockholm.
- Socialstryrelsen, Stockholm.
İsviçre
- Office fédéral des assurances sociales, Berne.
- Caisse suisse de Compensation, Geneve.
3. İşkazaları ve meslek hastalıkları
- Caisse nationale suisse d’assurance en cas d’accidents, Lucerne.
4. İşsizlik
- Office fédéral de l’industrie, des arts et métiers et du travail, Service de
l’assurance chomage, Berne.
- Office fédéral des assurances sociales, Berne.
Türkiye
Birleşik Krallık
163
EK-5
(Anlaşmanın 4. maddesinin 5. paragrafı, 6. maddesinin “b” bendi ve 46.
maddesinin 2. paragrafı)
Yürürlükte Kalan Anlaşmalar
(Köşeli parantez [ ] içinde bildirilen İdarî Anlaşmalar, Anlaşmanın imza-
ya açıldığı tarihte yürürlükte değildir.)
1. Çok Taraflı Anlaşmalar
- Ren havzası kayıkçılarının Sosyal Güvenliğine ilişkin 13 Şubat 1961 ta-
rihli Anlaşmanın uygulanmasına dair Anlaşma;
- Danimarka, Finlandiya, İzlanda, Norveç ve İsveç arasında, 16 Eylül
1955 tarihinde düzenlenen Sosyal Güvenlik Sözleşmesinin uygulanmasına
ilişkin Anlaşma;
- Uluslararası taşıt işlerinin Sosyal Güvenliğine ilişkin 9 Temmuz 1956
tarihli Avrupa Sözleşmesinin uygulanmasına dair Anlaşma.
II. İki Taraflı Anlaşmalar:
Avusturya-Federal Almanya Cumhuriyeti
- Sosyal Güvenlik Sözleşmesinin uygulanmasına ilişkin 22 Aralık 1966
tarihli İdarî Anlaşma ve 10 Nisan 1969 tarihli Ek İdarî Anlaşma;
- 19 Mayıs 1951 tarihli İşsizlik Sigortası Sözleşmesinin uygulanmasına
dair olup, 31 Ekim 1953 tarihli İdarî Anlaşma ile değiştirilen 30 Ocak 1953
tarihli İdarî Anlaşma.
Avusturya-İtalya
- Sosyal Sigorta Sözleşmesinin uygulanmasına ilişkin 6 Ekim 1955 tarihli
İdarî Anlaşma.
Avusturya-İsviçre
- 15 Kasım 1967 tarihli Sosyal Güvenlik Sözleşmesinin uygulanmasına
ilişkin 1 Ekim 1968 tarihli İdarî Anlaşma.
Avusturya-Türkiye
- 12 Ekim 1966 tarihli Sosyal Güvenlik Sözleşmesinin uygulanmasına i-
lişkin 3 Şubat 1967 tarihli İdarî Anlaşma.
Avusturya-Birleşik Krallık
- 17 Haziran 1971 tarihli Sosyal Güvenlik Sözleşmesinin uygulanmasına
ilişkin İdarî Anlaşma.
Belçika-İsviçre
164
- 17 Haziran 1952 tarihli Sosyal Sigorta Sözleşmesinin uygulanmasına i-

lişkin 24 Temmuz 1953 tarihli İdarî Anlaşma.
Belçika-Türkiye
- 4 Temmuz 1966 tarihli Genel Sosyal Güvenlik Sözleşmesinin uygulan-
masına ilişkin 6 Ocak 1969 tarihli İdarî Anlaşma.
Belçika-Birleşik Krallık
- 20 Mayıs 1957 tarihinde Brüksel’de imzalanan Sosyal Güvenlik Söz-
leşmesi ile bu Sözleşmeye ek Protokolün uygulanmasına ilişkin İdarî An-
laşma.
Kıbrıs-Birleşik Krallık
- Kıbrıs ile Birleşik Krallık arasında 6 Ekim 1969 tarihinde düzenlenen
Sosyal Güvenlik Sözleşmesinin uygulanmasına ilişkin İdarî Anlaşma.
Danimarka-Fransa
- 30 Haziran 1951 tarihli Genel Sosyal Güvenlik Sözleşmesinin uygu-
lanmasına ilişkin 30 Nisan 1954 tarihli İdarî Anlaşma;
ilişkin 21 Mayıs 1954 tarihli İdarî Anlaşma.
Danimarka-Federal Almanya Cumhuriyeti
- 14 Ağustos 1953 tarihli Sosyal Güvenlik Sözleşmesinin uygulanmasına
ilişkin 4 Haziran 1954 tarihli İdarî Anlaşma (İlk İdarî Anlaşma);
- 14 Ağustos 1953 tarihli Sosyal Güvenlik Sözleşmesine ilişkin 14 Ağus-
tos 1953 tarihli Ek Anlaşmanın uygulanmasına dair 4 Haziran 1954 tarihli
İdarî Anlaşma (İkinci İdarî Anlaşma);
(Bu İdarî Anlaşmalar, Sözleşmenin III numaralı Ekinde sıralanan hüküm-
lerin uygulanmasına ilişkin kuralları kapsadıkları ölçüde yürürlükte kalacak-
lardır).
Danimarka-İsviçre
- 21 Mayıs 1954 tarihli Sosyal Güvenlik Sözleşmesinin uygulanmasına i-
lişkin 23 Haziran 1955 tarihli İdarî Anlaşma.
Danimarka-Birleşik Krallık
- 27 Ağustos 1959 tarihli Sosyal Güvenlik Sözleşmesinin uygulanmasına
Fransa-İsviçre
- Yaşlılık ve Ölüm Sigortasına ilişkin 9 Temmuz 1949 tarihli Sözleşme-
165
nin uygulanmasına dair 30 Mayıs 1950 tarihli İdarî Anlaşma.

Fransa-Birleşik Krallık
- 10 Temmuz 1956 tarihli Genel Sosyal Güvenlik Sözleşmesinin uygu-
lanmasına ilişkin 8 Eylül 1958 tarihli İdarî Anlaşma.
Federal Almanya Cumhuriyeti-İsviçre
- 25 Şubat 1964 tarihli Sosyal Güvenlik Sözleşmesinin uygulanmasına i-
lişkin 23 Ağustos 1967 tarihli İdarî Anlaşma.
Federal Almanya Cumhuriyeti-Türkiye
- 30 Nisan 1964 tarihli Sosyal Güvenlik Sözleşmesi ile bu Sözleşmenin
değiştirilmesine ilişkin 29 Mayıs 1969 tarihli Sözleşmenin uygulanmasına
Federal Almanya Cumhuriyeti-Birleşik Krallık
- 20 Nisan 1960 tarihli Sosyal Güvenlik Sözleşmesinin uygulanmasına i-
lişkin 10 Aralık 1964 tarihli İdarî Anlaşma. (1 Mart 1967 tarihinde yürürlüğe
giren değişiklikler dahil)
İrlanda-Birleşik Krallık
- Aşağıda belirtilen Sosyal Güvenlik Sözleşme ve Anlaşmaların uygu-
lanmasına ilişkin İdarî Anlaşmalar:
+ 29 Mart 1960 tarihli Sosyal Güvenlik Anlaşması;
Sosyal Güvenlik ve Yardım Bakanlığı ile Kuzey İrlanda Çalışma ve Sos-
yal Sigortalar Bakanlığı arasında “İşçilerin Sosyal Güvenliği ve İşçilere Ö-
denecek Tazminat” hakkında 22 Temmuz 1964 tarihinde düzenlenen An-
laşma;
+ 28 Şubat 1966 tarihli Sosyal Güvenlik Anlaşması;
+ 3 Ekim 1968 tarihli Sosyal Güvenlik Anlaşması;
+ 14 Eylül 1971 tarihli Sosyal Güvenlik Sözleşmesi.
İtalya-İsviçre
- 14 Aralık 1962 tarihli Sosyal Güvenlik Sözleşmesinin uygulanmasına i-
lişkin 18 Aralık 1963 tarihli İdarî Anlaşma.
[(Yukarıda belirtilen Sosyal Güvenlik Sözleşmesine ek olarak düzenlenen
4 Temmuz 1969 tarihli Protokolün uygulanmasına ilişkin İdarî Anlaşma)]
İtalya-Birleşik Krallık
- 28 Kasım 1951 tarihli Sosyal Güvenlik Sözleşmesinin uygulanmasına
166
Lüksemburg-İsviçre
ilişkin 17 Şubat 1970 tarihli İdarî Anlaşma.
Lüksemburg-Birleşik Krallık
- 13 Ekim 1952 tarihli Sosyal Güvenlik Sözleşmesinin uygulanmasına i-
lişkin İdarî Anlaşma.
Malta-Birleşik Krallık
- 26 Ekim 1956 tarihli Sosyal Güvenlik Sözleşmesi ile 21 Mart 1958 ta-
rihli Sosyal Güvenlik Sözleşmesinin uygulanmasına ilişkin İdarî Anlaşma.
Hollanda-İsviçre
lişkin 29 Mayıs 1970 tarihli İdarî Anlaşma.
Hollanda-Türkiye
- 5 Nisan 1966 tarihli Sosyal Güvenlik Sözleşmesinin III. bölümünün uy-
gulanmasına ilişkin 14 Haziran 1967 tarihli Anlaşma hükümleri.
Hollanda-Birleşik Krallık
- Sosyal Güvenlik Sözleşmesi ile bu Sözleşmeye ek 11 Ağustos 1954 ta-
rihli Protokolün uygulanmasına ilişkin 12 Haziran 1956 tarihli İdarî Anlaş-
ma.
Norveç-Birleşik Krallık
- 25 Temmuz 1957 tarihli Sosyal Güvenlik Sözleşmesinin uygulanmasına
İsveç-Birleşik Krallık
- [(9 Haziran 1956 tarihli Sosyal Güvenlik Sözleşmesinin uygulanmasına
ilişkin İdarî Anlaşma.)]
İsviçre-Türkiye
lişkin 14 Haziran 1970 tarihli İdarî Anlaşma.
İsviçre-Birleşik Krallık
- [(21 Şubat 1968 tarihli Sosyal Güvenlik Sözleşmesinin uygulanmasına
ilişkin İdarî Anlaşma)]
Türkiye-Birleşik Krallık
- 9 Eylül 1959 tarihli Sosyal Güvenlik Sözleşmesinin uygulanmasına iliş-
kin Anlaşma.
167
EK 6
(Anlaşmanın 4. maddesinin 6. paragrafı ve 48. maddesinin 1. paragrafı)
Bankalar
Avusturya
- Österreicische Natıonalbank, Vienna.
Kıbrıs
- Banque cetrale de Chypre, Nicosla.
Danimarka
- Danemarks Nationalbank, Homens Kanal 17, 1060 Copenhagen K.
Fransa
- Banque de France, Paris.
- Deutsche Bundesbank, Francfort/Main.
İzlanda
- Landsbanki Islands, Reykjavık.
İrlanda
- Banc Ceannais na hEireann, Baile Atha Cliath, Dublin.
Lüksemburg
- Banque Internationale, Luxembourg.
Malta
- The Central Bank of Malta, La Valetta.
Norveç
- Banque de Norvege, Oslo.
İsveç
- Sveriges Riskbank, Box 2119, 103 13 Stockholm 2
İsviçre
- Banque nationale Suisse, Berne.
Türkiye
- Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası, Ankara.
Birleşik Krallık
- The Bank of England, London.
168
EK 7
(Anlaşmanın 4. maddesinin 7. paragrafı)
Âkit Tarafların Yetkili Makamlarınca Gösterilen Kurumlar
Avusturya
1. Anlaşmanın 7. maddesinin 1. paragrafının uygulanmasında:
a) Son defa yapılan işin niteliğine göre yetkili Avusturya Kurumu;
b) Son defa yapılan işin niteliğinin belirlenememesi halinde:
- Pensionversicherungsanstalt der Arbeiter, Vienna.
a) Hastalık Sigortası yetkili Kurumu;
b) Hastalık Sigortasına tabi olmayan kimseler sözkonusu ise:
- İşkazaları Sigortası yetkili Kurumu.
3. Anlaşmanın 14. maddesinin 2 ve 3. paragraflarının uygulanmasında:
- Hastalık Sigortası yetkili Kurumu
- Gebietskrankenkasse für Arbeiter und Angestellte (İkâmet edilen veya
geçici olarak bulunulan yerde mahallen yetkili olan Kurum).
5. Anlaşmanın 34. maddesinin uygulanmasında:
- Gesietskrankenkasse für Arbeiter und Angestellte (Yetkili alanı içinde
aile bireylerinin ikâmet ettiği Kurum)
- Haupverband der österreichischen Sozialversicherungstrager, Vienna.
- Gebietskrankenkasse für Arbeiter und-Angestellte (Yetki alanı içinde
aile bireylerinin ikâmet ettiği Kurum)
- Gebietskrankenkasse für Arbeiter und Angestellte (İlgili kimsenin son
defa yaptığı işte sigortalı olduğu Kurum).
- Arbeitsamt
(İşçinin Avusturya’da son defa yardımlardan yararlandığı İstihdam Ofisi)
10. Anlaşmanın 76 ve 77. maddelerinin uygulanmasında:
169
a) Arbeitsamt
(İşçinin Avusturya’da yardımlardan yararlandığı İstihdam Ofisi).
b) İşçinin Avusturya’da yardımlardan yararlanmamış olması halinde:
- Arbeitsamt
(Yetkili alanı içinde işçinin Avusturya’da son işyerinin bulunduğu İstih-
dam Ofisi.)
- Gebietskrankenkasse für Arbeiter und Angestellte (Yetkili alanı içinde
işin icra edildiği yerdeki Kurum)
- Arbeitsamt
(İşsiz işçinin yardımlardan yararlandığı İstihdam Ofisi)
- Hauptverhand der österreichischen Sozialversicherungstrager. Vienna.
(Yetkili mahalli kurum bilinmiyorsa)
- Hauptverhandder ösherreichischen sozialversicherungstrager Vienna.
(Sağlık yardımlarına ilişkin masraflar, Emeklilik Sigortası Kurumlarınca
bu Federasyona ödenen “Emeklilerin Hastalık Sigortası” primlerinden tesvi-
ye olunduğundan).
Belçika
1. Sözleşmenin 15. maddesinin (1-a/i) ve (1/a/ii) paragrafları ile Anlaş-
manın 12. maddesi ve 14. maddesinin 1. paragrafının uygulanmasında:
- Office national de sécurité sociale, Bruxelles.
2. Sözleşmenin 15. maddesinin (2/a) paragrafı ile Anlaşmanın 12. madde-
sinin uygulanmasında:
- Caisse de secours et de prévoyance en faveur des marins maniguant
3. Anlaşmanın 22. maddesinin 1. paragrafı ve 87. maddesinin 2. paragra-
fının uygulanmasında:
- Institut national d’assurance maladie-İnvalidité Bruxelles.
4. Anlaşmanın 72. maddesinin 2. paragrafı, 73. maddesinin 2. paragrafı,
76 ve 77. maddeleri, 78. maddesinin 2. paragrafı ve 83. maddesinin 1. parag-
170
rafının uygulanmasında:
a) Genel olarak:
- Office national de l’emploi, Bruexelles;
b) Gemi adamları için:
a) Maden işçilerinin özel malûllüğü için:
- Fonds national de retraite des ouvriers-mineurs, Bruxelles.
b) Yaşlılık-Ölüm (aylıklar):
- Caisse nationale des pensions de retraıte et de survie, Bruxelles.
Kıbrıs
- Département des assurances sociales aupres du Minitére du Travail et
des Assurances sociales, Nicosia.
Danimarka
- Socialministeriet, Copenhagen
- Mahallî Sosyal Güvenlik Ofisi.
- Arbejdsdirektoratet, Copenhagen.
171

- Direktoratetfor Sygekasseraesenet, Copenhagen.
Fransa
- Direction régionale de la securité sociale.
63. maddesinin 1. paragrafı, 76 ve 77. maddeleri ve 87. maddesinin 2. parag-
i) Anavatandaki işçiler için:
- Genel rejim
+ Caisse primaire d’assurance maladie;
- Tarım rejimi:
+ Caisse départementale de la mutualité sociale agricole;
- Maden işçileri rejimi:
+ Société de secours mınıère;
- Gemi adamları rejimi:
(Denizcilik işleri bölümünün aşağıdaki kısmı):
+ Caisse generale de prévoyance des marıns.
ii) Denizaşırı ülkelerdeki işçiler için:
- Genel rejim, Tarım rejimi ve Maden İşçileri rejimi:
+ Caisse générale de sécurité sociale;
- Gemi adamları rejimi
172
(Denizcilik işleri Bölümünün aşağıdaki kısmı):

+ Caisse générale de prévoyance des marıns.
(Anavatanda ve Denizaşarı ülkelerde çalışan işçilerle ilgili rejimler için):
- Genel rejim ve Maden İşçileri rejimi:
+ Dırectıon régionale de sécurité sociale;
- Tarım rejimi:
+ Tarımla ilgili sosyal kanunlarda öngörülen Denetçiler Grubu
- Gemi Adamları rejimi:
+ Secretariat général de la Marine Marchande, Direction de
L’Etablissement national des ınvalides de la marine, Sous-Direction
“Sécurite socıale des gens de mer”, Paris.
- Caısse primaire centrale d’assurance maladie de larégıon parisienne.
5. Anlaşmanın 22 ve 34. maddelerinin uygulanmasında:
a) i) Anavatandaki işçiler için:
- Genel rejim:
+ Caisse primaire d’assurance maladie;
- Tarım rejimi:
+ Caisse départementale de la mutualité sociale agricole;
+ Société de secours mınire;
- Gemi adamları rejimi
(Denizcilik işleri bölümünün aşağıdaki kısmı):
+ Caisse générale de prévoyance des marıns.
ii) Denizaşırı ülkelerdeki işçiler için:
- Genel rejim, Tarım rejimi ve Maden İşleri rejimi:
+ Caisse générale de sécurité sociale;
(Denizcilik işleri Bölümünün aşağıdaki kısmı):
+ Caisse génerale de prévoyance des marıns.
173
b) i) Anavatanda ücretsiz çalışanlar için:

- Tarım dışı mesleklerde çalışanlarla ilgili:
+ Caisse mutuelle régionale d’assurance des travailleurs non salariés des
professions non agricoles;
- Tarım mesleklerinde çalışanlarla ilgili:
+ Caisse départementale de mutualité sociale agricole.
ii) Denizaşırı ülkelerde ücretsiz çalışanlar için:
- Tarım dışı mesleklerde çalışanlarla ilgili:
+ Kuruluş halindedir.
- Tarımsal mesleklerinde çalışanlarla ilgili:
+ Caisse générale de sécurité sociale.
a) i) Anavatandaki işçiler için:
- Genel rejim:
+ Caisse d’allocations familiales;
- Tarım rejimi:
+ Caisse departementale de la mutualite sociale agricole;
+ Union régionale des sociétés de secours miniéres;
+ Caisse nationale d’allocations familiales des marins du commerce, veya
+ Caisse natonale d’allocations familiales de la pêche maritime.
ii) Denizaşırı ülkelerdeki işçilerle ilgili bütün rejimler için:
b) i) Anavatanda ücretsiz çalışanlar için:
- Tarım dışı mesleklerde ücretsiz çalışanlarla ilgili:
+ Caisse d’allocations familiales;
- Tarım mesleklerinde ücretsiz çalışanlarla ilgili:
174
+ Caisse départementale de la mutualité sociale agricole.

ii) Denizaşırı ülkelerde ücretsiz çalışanlar için:
- Tarım dışı mesleklerde veya tarım mesleklerinde ücretsiz çalışanlarla il-
gili:
+ Caisse des allocations familiales.
- Directeur régional de fa sécurité sociale.
a) Son defa yapılan işin niteliğine göre:
i) İşçilerin Emeklilik Sigortası ile ilgili mahallî yetkili Kurum, veya
ii) Bundesvensiherungsanstalt für Angestellte, Berlin.
b) Son defa yapılan işin niteliğinin belirlenememesi halinde:
- Ücretli işçilerin Emeklilik Sigortası ile ilgili mahallî yetkili Kurum.
a) Hastalık Sigortası konusunda sorumlu olan Kurum;
b) İlgili kimse Hastalık Sigortası kapsamına girmiyorsa:
- İşverenin Emeklilik Sigortası primlerini ödediği sorumlu Kurum;
- İşkazaları yetkili Kurumu.
a) Hastalık Sigortasının uygulanmasında yetkili olan Kurum;
b) Hastalık Sigortası işin niteliğine göre zorunlu değilse:
- Emeklilik Sigortası primlerinin ödendiği Kurum;
- İşkazaları yetkili Kurumu.
a) Allgemeine Ortskrankenkasse (ilgili kimsenin ikamet ettiği yerde yet-
kili olan Genel Hastalık Sigortası Mahallî Kurumu);
b) Böyle bir Kurum yoksa:
- Landkrankenkasse (ilgili kimsenin ikamet ettiği yerde yetkili olan Has-
talık Sigortası Köy Sandığı):
175
c) Maden işçileri veya bunların aile bireyleri sözkonusu ise:

5. Anlaşmanın 72. maddesinin 2. paragrafı, 76. maddesi ve 78. maddesi-
nin 2. paragrafının uygulanmasında:
a) İşçiye Almanya’da yardımları son defa ödeyen Çalışma Ofisi, veya
b) İşçi Almanya’da yardımlardan yararlanmamışsa:
- İşçinin Federal Almanya’da son defa çalıştığı yerdeki Çalışma Ofisi.
- İşsiz işçinin yeni ikamet yerindeki veya geçici ikamet yerindeki Çalışma
Ofisi.
- İşsiz işçiye yardımları ödeyen Çalışma Ofisi.
8. Anlaşmanın 84. maddesinin uygulanmasında işsizlik yardımlarının ve-
ya aile ödeneklerinin haksız yere ödenmesi halinde:
- İşsizlik yardımları veya aile ödeneklerini haksız yere alan kimsenin i-
kamet ettiği yerdeki yetkili Çalışma Ofisi.
9. Anlaşmanın 87. maddesinin 2. paragrafının uygulanmasında.
a) Anlaşmanın 20. maddesinin 2. paragrafında belirtilen belgenin ibrazı
üzerine yardımlardan yararlanma hakkı doğmayan işçilere ödenen sağlık
yardımlarının tesviyesi için:
- Bundesverband der Ortskrankenkasse, Bonn-Bad Godesberg
b) Anlaşmanın 55. maddesinin 2. paragrafında belirtilen belgenin ibrazı
üzerine yardımlardan yararlanma hakkı doğmayan işçilere ödenen sağlık
yardımlarının tesviyesi için:
i) Yardım hakkının doğması için yetkili Kurumun bir Hastalık Sigortası
Kurumu olması gereken hallerde:
- Bundesverband der Ortskrankenkassen, Bonn-Bad Godesberg;
ii) Bütün diğer hallerde:
- Hauptverband der gewerblichen Berufsgenossenshaften Bonn.
İzlanda
- Sigortalı işleri ile görevli Daire.
İrlanda
- An Roinn Leasa Shoisialaigh, Baile Atha Cliath, Dublin.
176
İtalya
- Ministre du Travail et de la Prévoyance sociale, Roma.
2. Anlaşmanın 12. maddesinin 1. paragrafı, 14. maddesinin 2 ve 3. parag-
rafları, 22. maddesinin 1. paragrafı ve 34. maddesinin 1. paragrafının uygu-
lanmasında:
- Millî Hastalık Sigortası Kurumunun Eyalet Servisleri (I.N.A.M.)
- Millî İşkazaları Sigortası Kurumunun Eyalet Servisleri.
- İnstitut national pour l’assurance contre les maladıes, Roma.
76 ve 77. maddeleri, 76. maddesinin 2. paragrafı ve 83. maddesinin 1. parag-
- Genel Olarak:
+ Millî Sosyal Refah Kurumunun Eyalet Servisleri.
- 3 numaralı Ekte bildirilen Kurumlar.
- Tüberküloz için:
+ İnstitut national de la prévoyance sociale, Roma;
- Hastalık için:
- Institut national pour L’assurance contre les maladies Roma.
+ İnstitut national pour l’assurance contre les accidents du travail, Roma.
Lüksemburg
- Caisse de pensions des employés privés, Luxembourg.
- Ministere du Travail et de la Sécurité sociale, Luxemborg.
- Ministere du Travail et de la Sécurité social, Luxembourg.
177

6. Anlaşmanın 57. maddesinin 1. paragrafının ve 63. maddesinin 1. pa-
ragrafının uygulanmasında:
- Association d’assurance contre les accidents, section industrielle,
Luxembourg.
- Caisse nationale d’assurance maladie des ouvriens, Luxembourg.
- İlgili kimsenin son defa bağlı olduğu Hastalık Sandığı.
- Anlaşmanın 3 numaralı ekinde bildirilen ikamet yeri Kurumları.
- İşin niteliğine göre yetkili Hastalık Sandığı.
Malta
- Departement des services sociaux, Malte.
Hollanda
1. Anlaşmanın 7. maddesinin 1. paragrafı, 12 maddesinin 1. paragrafı ve
14. maddesinin 2 ve 3. paragraflarının uygulanmasında:
- Sociale Verzekeringsraad, La Haye.
2. Anlaşmanın 57. maddesinin 1. paragrafı ile 87. maddesinin 2. paragra-
- Zeikenfondsraad, Amsterdam.
178
3. Anlaşmanın 72. maddesinin 2. paragrafı, 73. maddesinin 2. paragrafı

ve 76. maddesinin uygulanması hakkında.
- Nieuwe Algemene Bedrijfsverenıging Amsterdam.
Norveç
Mahallî Sigorta Ofisleri
İsveç
1. Anlaşmanın 12. maddesinin 1. paragrafı, 14. maddesinin 2 ve 3. parag-
rafları, 34. maddesi, 57. maddesinin 1. paragrafı, 63. maddesinin 1. paragrafı
ve 87. maddesinin 2. paragrafının uygulanmasında:
- Riksförsakringsverket, Stockholm.
76 ve 77. maddeleri ve 83. mddesinin 1. paragrafının uygulanmasında:
Socialstyrelsen, Stockholm.
a) Hastalık, Analık, Malûllük, Yaşlılık, Ölüm (aylıklar), İşkazaları ve
Meslek Hastalıkları için:
- Riksforsakrıngsverket, Stockholm.
b) İşsizlik için:
c) Aile Ödenekleri için:
- Socıalstyrelsen, Stockholm.
İsviçre
a) Sözleşmenin onaylanması sırasında düzenlenecek listede gösterilen
Kurum.
b) Caisse de compensation de l’assurance vieillesse, survıvants et
ınvalidites
(İlgili kimsenin bağlı olduğu Yaşlılık, Ölüm ve Malüllük Tazminat San-
dığı).
c) İsviçre Millî İşkazaları Sigorta Sandığının Bölge Şubesi
(İlgili kimsenin sigortalı olarak kayıtlı bulunduğu Sandık)
179

- Caisse fédérale de compensation pour l’assurance vıeıllesse, survivants
et ınvalidités, Berne.
3. Anlaşmanın 34, 63 ve 77. maddelerinin uygulanmasında:
- Aile bireylerinin ikamet ettikleri yere göre yetkili Belediye İdaresi.
- Caisse natıonale suısse d’assurance, Lucerne.
5. Anlaşmanın 72. maddesinin 2. paragrafı, 73. maddesinin 2. paragrafı
ve 76. maddesinin uygulanmasında:
- Kurum, Sözleşmenin onaylanması sırasında bildirilecektir.
6. Anlaşmanın 78. maddesinin 2. paragrafı ve 87. maddenin 2. paragrafı-
nın uygulanmasında:
- Kurum, Sözleşmenin onaylanması sırasında bildirilecektir.
Türkiye
Birleşik Krallık
- Anlaşmanın 1 numaralı Ekinde bildirilen yetki Makamlar.
180
AVRUPA SOSYAL ŞARTI (*)
Bu Şart’ı imzalayan Avrupa Konseyi üyesi Hükümetler;

Avrupa Konseyinin hedefinin kendilerinin ortak mirası olan ideal ve
prensiplerin gerçekleştirilmesi ve korunması gayesiyle üyeleri arasında daha
güçlü bir birliğin sağlanması ve özellikle insan hakları ve temel özgürlükle-
rin gerçekleştirilmesi ve idame ettirilmesi suretiyle sosyal ve ekonomik ge-
lişmenin sağlanması olduğunu gözönüne alarak;
Avrupa Konseyi üyesi devletlerin, 4 Kasım 1950 tarihinde Roma’da im-
zalanmış olan İnsan Hakları ve Temel Özgürlüklerin Korunması Avrupa
Sözleşmesiyle 20 Mart 1952 tarihinde Paris’te imzalanan ek protokolda
halklarına bu belgelerde belirtilen kişisel ve siyasal hak ve özgürlükleri sağ-
lamayı kabul ettiklerini gözönünde bulundurarak;
Hiçbir ırk, renk, cinsiyet, din, siyasal görüş, ulusal soy veya sosyal köken
ayırımı gözetmeksizin sosyal haklardan yararlanma hakkının sağlanması
gerektiğini gözönüne alarak;
Uygun kuruluş ve faaliyetlerle kent ve kırsal nüfusun yaşam düzeyini ge-
liştirmek ve sosyal refahını yükseltmek için her türlü ortak çabada bulunma-
ya kararlı olarak;
Aşağıdaki hükümlerde mutabık kalmışlardır.
BÖLÜM I
Âkit Taraflar, ulusal ve uluslararası tüm uygun yolları izleyerek aşağıdaki
hak ve ilkelerin etkin biçimde gerçekleşebileceği koşullara ulaşmayı politi-
kalarının amacı sayar:
1. Herkesin, özgürce edinebildiği bir işle yaşamını sağlama fırsatı olacak-
tır.
2. Tüm çalışanların âdil çalışma koşullarına sahip olma hakkı vardır.
3. Tüm çalışanların güvenli ve sağlıklı çalışma koşullarına sahip olma
hakkı vardır.
*
18.10.1961 tarihinde Torino’da imzalanan “Avrupa Sosyal Şartı”nın onaylanması,
16.06.1989 tarihli ve 3581 sayılı Avrupa Sosyal Şartının Onaylanmasının Uygun Bulun-
duğuna Dair Kanun’la (RG. 04.07.1989, S. 20215); ve uygulanması da, Dışişleri Bakanlı-
ğı’nın 21.07.1989 tarihli ve AV-KON/KGSİ/1914-3546 sayılı yazısı üzerine, 31.05.1963
tarihli ve 244 sayılı Kanunun 3 ve 5 inci maddelerine göre, 07.08.1989 tarihli ve 89/14434
sayılı Bakanlar Kurulu Kararı’yla (RG. 14.10.1989, S. 20312) kabul edilmiştir.
Avrupa Sosyal Şartı
4. Tüm çalışanların, kendileri ve ailelerine yeterli bir yaşam düzeyi sağ-

lamak için âdil bir ücret alma hakkı vardır.
5. Tüm çalışanlar ve çalıştıranlar ekonomik ve sosyal çıkarlarını korumak
amacıyla ulusal ve uluslararası kuruluşlar düzeyinde örgütlenme özgürlüğü-
ne sahiptir.
6. Tüm çalışanlar ve çalıştıranlar toplu pazarlık hakkına sahiptir.
7. Çocuklar ve gençler uğrayacakları bedensel ve manevi tehlikelere karşı
özel korunma hakkına sahiptir.
8. Çalışan kadınlar analık durumunda ve öteki çalışan kadınlar gerekti-
ğinde, çalışırken özel korunma hakkına sahiptir.
9. Herkes, kişisel ilgi ve yetenekleri uyarınca bir mesleği seçmesine yar-
dımcı olacak uygun mesleki yönlendirme imkânları hakkına sahiptir.
10. Herkes mesleki eğitim için uygun olanaklar hakkına sahiptir.
11. Herkes ulaşılabilecek en yüksek sağlık düzeyinden yararlanmasını
mümkün kılan her türlü önlemlerden faydalanma hakkına sahiptir.
12. Tüm çalışanlar ve geçimini temin ettikleri kişiler sosyal güvenlik
hakkına sahiptir.
13. Yeterli kaynaklardan yoksun herkes, sosyal ve sağlık yardımı hakkına
sahiptir.
14. Herkes sosyal refah hizmetlerinden yararlanma hakkına sahiptir.
15. Özürlü kimseler, özürlerinin nedeni ve niteliği ne olursa olsun, mes-
leki eğitim, rehabilitasyon ve topluma yeniden intibak hakkına sahiptir.
16. Toplumun temel birimi olarak aile, tam gelişmesini sağlamaya yöne-
lik uygun sosyal, yasal ve ekonomik korunma hakkına sahiptir.
17. Medeni hallerine ve aile ilişkilerine bakılmaksızın, analar ve çocuklar
uygun sosyal ve ekonomik korunma hakkına sahiptir.
18. Herhangi bir Âkit Tarafın vatandaşları, inandırıcı, ekonomik veya
sosyal nedenlere dayalı kısıtlamalar saklı kalmak kaydıyla, diğer bir Âkit
Taraf ülkesinde, o ülke vatandaşları ile eşit koşullar altında kazanç getirici
herhangi bir merkezi işte çalışma hakkına sahiptir.
19. Bir Âkit Taraf göçmen işçiler ve aileleri herhangi bir başka Âkit Ta-
rafın ülkesinde korunma ve yardım hakkına sahiptir.
BÖLÜM II
Âkit Taraflar, III. Bölümde belirtildiği gibi, müteakip madde ve fıkralar-
da konmuş olan yükümlülüklerle bağlı kalmayı taahhüt ederler.
182
Madde 1
Çalışma Hakkı
Âkit Taraflar çalışma hakkının etkin bir biçimde kullanılmasını sağlamak
üzere:
1. Tam istihdamı gerçekleştirmek üzere olabildiğince yüksek ve istikrarlı
bir istihdam düzeyine ulaşmayı ve bu düzeyi korumayı başta gelen amaç ve
sorumluluklardan biri saymayı;
2. Çalışanların özgürce edindikleri bir işle yaşamlarını sağlama haklarını
etkin biçimde korumayı;
3. Tüm çalışanlar için ücretsiz iş bulma hizmetlerini sağlamayı veya ko-
rumayı;
4. Uygun mesleğe yöneltme, eğitim ve rehabilitasyon hizmetlerini sağla-
mayı veya geliştirmeyi;
taahhüt ederler.
Madde 2
Âdil Çalışma Koşulları Hakkı
Âkit Taraflar âdil çalışma koşulları hakkının etkin biçimde kullanılmasını
sağlamak üzere;
1. Verimlilik artışı ve ilgili diğer etkenler izin verdiği ölçüde haftalık ça-
lışma süresinin tedricen azaltılmasını öngören makul günlük ve haftalık ça-
lışma saatlerini sağlamayı;
2. Ücretli resmi tatil olanağı sağlamayı;
3. En az iki haftalık ücretli yıllık izin sağlamayı;
4. Belirlenen tehlikeli ve sağlığa zararlı işlerde çalışanlara ücretli ek izin
verilmesini veya bunların çalışma saatlerinin azaltılmasını sağlamayı;
5. Elden geldiğince ilgili ülke veya yörenin geleneklerine göre dinlenme
günü olarak kabul edilen günle bağdaşmak üzere haftalık bir dinlenme süresi
sağlamayı,
taahhüt ederler.
Madde 3
Güvenli ve Sağlıklı Çalışma Koşulları Hakkı
Âkit Taraflar, güvenli ve sağlıklı çalışma koşulları hakkının etkin biçim-
de kullanılmasını sağlamak üzere:
183
1. Güvenlik ve sağlık alanında yasal düzenlemeler yapmayı;

2. Gözetim önlemleriyle bu düzenlemelerin uygulanmasını sağlamayı;
3. Gerektiğinde, iş güvenliği ve sağlığını geliştirmeyi amaçlayan önlem-
ler konusunda çalıştıranların ve çalışanların örgütlerine danışmayı;
taahhüt ederler.
Madde 4
Âdil Bir Ücret Hakkı
Âkit Taraflar, âdil bir ücret hakkına etkin bir geçerlilik kazandırmak üze-
re:
1. Çalışanların kendilerine ve ailelerine saygın bir yaşam düzeyi sağlaya-
cak ücret hakkına sahip olduklarını tanımayı;
2. Özel durumlardaki istisnalar haricinde, çalışanların fazla çalışma karşı-
lığında zamlı ücret almaya hak sahibi olduklarını tanımayı;
3. Çalışan erkeklerle kadınlara eşit işe eşit ücret hakkını tanımayı;
4. Tüm çalışanların işlerine son verilmeden önce uygun bir bildirim süre-
si hakkını kabul etmeyi;
5. Ücretlerden ancak, ulusal yasalar veya düzenlemelerle belirlenmiş ve-
ya toplu sözleşmeler veya hakem kararıyla saptanmış koşullar ve ölçüler
içinde kesinti yapılmasına izin vermeyi;
taahhüt ederler.
Bu hakların kullanılması, özgürce yapılmış toplu sözleşmeler, yasal ücret
saptama usulleri veya ulusal koşullara uygun başka yollarla sağlanır.
Madde 5
Örgütlenme Hakkı
Âkit Taraflar, çalışanların ve çalıştıranların ekonomik ve sosyal çıkarları-
nı korumak için yerel, ulusal ve uluslararası örgütler kurma veya bu örgütle-
re üye olma özgürlüğünü sağlamak veya geliştirmek amacıyla ulusal mevzu-
atın bu özgürlüğü zedelemesini veya zedeleyici biçimde uygulanmasını ön-
lemeyi taahhüt ederler. Bu maddede öngörülen güvencelerin, güvenlik güç-
leri için hangi ölçüde uygulanacağı ulusal yasalarla veya düzenlemelerle
belirlenir. Bu güvencelerin silahlı kuvvetler mensuplarına uygulanmasına
ilişkin ilke ile bu kesime hangi düzeyde uygulanacağı, yine ulusal yasalar
veya düzenlemelerle saptanır.
184
Madde 6
Toplu Pazarlık Hakkı
Âkit Taraflar, toplu pazarlık hakkının etkin biçimde kullanılmasını sağ-
lamak üzere:
1. Çalışanlar ve çalıştıranlar arasında ortak görüşmeleri geliştirmeyi;
2. Gerekli ve uygun olduğu durumlarda, toplu sözleşme yoluyla iş koşul-
larının düzenlenmesi amacıyla çalıştıranların veya çalıştıran örgütlerinin
çalışanların örgütleriyle özgürce görüşmeleri yöntemini geliştirmeyi;
3. İş uyuşmazlıklarının çözümü için uygun uzlaştırma ve isteğe bağlı ha-
kem sisteminin kurulmasını ve işletilmesini geliştirmeyi; taahhüt ederler ve,
4. Menfaat uyuşmazlığı durumunda çalışanların ve çalıştıranların, bir ön-
ceki toplu sözleşmelerden doğabilecek yükümlülükler saklı kalmak üzere
grev hakkı dahil, ortak hareket hakkını tanır.
Madde 7
Çocukların ve Gençlerin Korunma Hakkı
Âkit Taraflar, çocukların ve gençlerin korunma hakkının etkin biçimde
kullanılmasını sağlamak üzere;
1. Çocukların sağlık, ahlâk ve eğitimleri için zararlı olmayacağı belirle-
nen hafif işlerde çalıştırılmaları durumu haricinde asgari çalışma yaşının en
az 15 olmasını sağlamayı;
2. Tehlikeli ve sağlığa aykırı sayılan belirlenmiş işlerde asgari çalışma
yaşını daha da yükseltmeyi;
3. Henüz zorunlu öğrenim çağında olanların, eğitimlerinden tam anlamıy-
la yararlanmalarını engelleyecek işlerde çalışmamalarını sağlamayı;
4. 16 yaşından küçüklerin çalışma sürelerinin, gelişmeleri ve öncelikle de
mesleki eğitim gereksinmeleri uyarınca sınırlandırılmasını sağlamayı;
5. Genç çalışanların ve çırakların âdil bir ücret ve diğer uygun ödenekler-
den yararlanma hakkını tanımayı;
6. Gençlerin, çalıştıranların izniyle normal çalışma saatlerinde mesleki
eğitimde geçirdikleri sürenin, günlük çalışma süresinden sayılmasını sağla-
mayı;
7. 18 yaşın altındaki çalışan kişilere yılda en az üç haftalık ücretli izin
hakkını tanımayı;
8. 18 yaşın altındaki kişilerin, ulusal yasalar veya düzenlemelerle belirle-
185
nen işler dışında gece işinde çalıştırılmamasını sağlamayı;

9. Ulusal yasalar veya düzenlemelerle belirlenen işlerde çalışan 18 yaşın
altındaki kişilere düzenli sağlık kontrolünü sağlamayı;
10. Çocukların ve gençlerin özellikle doğrudan veya dolaylı olarak işle-
rinden doğan tehlikeler başta gelmek üzere, uğradıkları bedensel ve manevi
tehlikelere karşı özel olarak korunmalarını sağlamayı; taahhüt ederler.
Madde 8
Çalışan Kadınların Korunma Hakkı
Âkit Taraflar, çalışan kadınların korunma hakkının etkin biçimde kulla-
nılmasını sağlamak üzere;
1. Kadınlara doğumdan önce ve sonra, ücretli izin veya yeterli sosyal gü-
venlik yardımı veya kamu kaynaklarından yararlandırma yoluyla toplam en
az 12 haftalık izin sağlamayı;
2. Çalıştıranın, bir kadına doğum izni sırasında işten çıkarma bildiriminde
bulunmasını veya doğum nedeniyle izinli olduğu sırada süresi sona erecek
bir bildirimde bulunmasını yasa dışı saymayı;
3. Emzirme döneminde analara, bu amaçla yeterli bir süre işe ara verme
hakkı sağlamayı;
4. a) Endüstride çalışan kadınların gece işlerinde çalışmalarını düzenle-
meyi, ve
b) Çalışan kadınların yeraltı madenlerinde ve gereğinde tehlikeli, sağlığa
aykırı veya ağır niteliği nedeniyle uygun düşmeyen tüm öteki işlerde çalış-
malarını yasaklamayı;
taahhüt ederler.
Madde 9
Mesleğe Yöneltme Hakkı
Âkit Taraflar mesleğe yöneltme hakkının etkin biçimde kullanılmasını
sağlamak üzere, gerektiğinde özürlüler dahil herkese niteliklerine ve bu nite-
liklerin iş bulma olanaklarıyla ilişkisine göre işini seçme ve mesleğini geliş-
tirmesine ilişkin sorunlarını çözmek üzere yardımcı olacak bir hizmet ver-
meyi veya geliştirmeyi ve bu yardımın okul çocukları dahil gençler ve yetiş-
kinler için ücretsiz yapılmasını sağlamayı; taahhüt ederler.
186
Madde 10
Mesleki Eğitim Hakkı
Âkit Taraflar mesleki eğitim hakkının etkin biçimde kullanılmasını sağ-
lamak üzere;
1. Gerektiğinde, özürlüler dahil herkese, çalıştıran ve çalışan- ların örgüt-
lerine danışarak teknik ve mesleki eğitim olanağı sağlamayı veya geliştirme-
yi ve salt kişisel yeteneğe dayalı olmak üzere yüksek teknik eğitim ve üni-
versite öğrenimi görme kolaylıkları bahşetmeyi;
2. Kız ve erkek tüm gençlerin çeşitli işlerde çalışırken eğitilmeleri için bir
çıraklık sistemiyle diğer sistemli düzenlemeleri sağlamayı veya geliştirmeyi;
3. Gerektiğinde;
a) Çalışan yetişkinler için yeterli ve kolayca ulaşılabilir eğitim olanakla-
rıyla;
b) Teknolojik gelişmelerin veya yeni çalıştırma eğilimlerinin sonucu ola-
rak çalışan yetişkinlerin duyduğu yeniden eğitim gereksinmelerini karşıla-
mak için özel kolaylıklar sağlamayı veya geliştirmeyi;
4. a) Tüm harç ve masrafların azaltılması veya kaldırılması,
b) Uygun durumlarda mali yardım yapılması,
c) İşçinin, işi sırasında işverenin talebi üzerine gördüğü ek eğitimde har-
canan zamanın normal çalışma süresinden sayılması,
d) Yeterli denetim yoluyla, işçi ve işveren kuruluşlarına danışarak, çırak-
lık ve gençlerin eğitimi ile yapılan diğer düzenlemelerin etkinliğini ve genel
olarak genç işçilerin yeterli bir şekilde korunmalarının sağlanması gibi, uy-
gun önlemlerle sağlanan imkânların tam kullanılmasını teşvik etmeyi;
taahhüt ederler.
Madde 11
Sağlığın Korunması Hakkı
Âkit Taraflar, sağlığın korunması hakkının etkin biçimde kullanılmasını
sağlamak üzere, ya doğrudan veya kamusal veya özel örgütlerle işbirliği
içinde, diğer önlemlerin yanısıra,
1. Sağlığın bozulmasına yolaçan nedenleri olabildiğince ortadan kaldır-
mak;
2. Sağlığı geliştirmek ve sağlık konularında kişisel sorumluluğu artırmak
üzere eğitim ve danışma kolaylıkları sağlamak;
187
3. Salgın hastalıklarla yerleşik mevzii ve başka hastalıkları olabildiğince

önlemek; üzere tasarlanmış uygun önlemler almayı taahhüt ederler.
Madde 12
Sosyal Güvenlik Hakkı
Âkit Taraflar sosyal güvenlik hakkının etkin biçimde kullanılmasını sağ-
lamak üzere;
1. Bir sosyal güvenlik sistemi kurmayı veya korumayı;
2. Sosyal güvenlik sistemini “En az Sosyal Güvenlik Standartlarına İliş-
kin Uluslararası Çalışma Sözleşmesi” (No : 102)’nin onaylanması için gere-
ken düzeyden daha düşük olmamak üzere yeterli bir düzeyde tutmayı;
3. Sosyal güvenlik sistemini giderek daha yüksek bir düzeye çıkarmaya
çalışmayı;
4. Uygun ikili ve çok taraflı sözleşmeler yaparak veya başka yollarla bu
sözleşmelerde yeralan koşullara bağlı olarak;
a) Korunan Kişilerin Âkit Ülkeler arasında ne suretle olursa olsun yer de-
ğiştirmeleri sırasında diğer Âkit Taraf vatandaşları ile sosyal güvenlik mev-
zuatından doğan yardımların muhafazası dahil sosyal güvenlik hakları itiba-
rıyla kendi vatandaşları ile eşit muamele görmelerini;
b) Âkit Taraflardan herbirinin yasalarına göre tamamlanan sigorta ve ça-
lışma sürelerinin birleştirilmesi yoluyla sosyal güvenlik haklarının verilmesi,
korunması ve yeniden tanınmasını; sağlamak için girişimlerde bulunmayı
taahhüt ederler.
Madde 13
Sağlık ve Sosyal Yardım Hakkı
Âkit Taraflar, sağlık ve sosyal yardım hakkının etkin biçimde kullanılma-
sını sağlamak için;
1. Yeterli olanağı bulunmayan ve kendi çabasıyla veya başka kaynaklar-
dan, özellikle bir sosyal güvenlik sisteminden yararlanarak böyle bir olanak
sağlayamayan herkese yeterli yardımı sağlamayı ve hastalık halinde bunun
gerektirdiği bakımı sunmayı;
2. Böyle bir yardım görenlerin, bu nedenle siyasal ve sosyal haklarının
kısıtlanmasını önlemeyi;
3. Herkesin, kişisel veya ailevi mahrumiyet halini önlemek, gidermek ve-
ya hafifletmek için gerekebilecek tavsiyelerle kişisel yardımları uygun ka-
musal veya özel hizmetler eliyle alabilmesini sağlamayı;
188
4. Bu maddenin 1, 2 ve 3. fıkralarında değinilen hükümleri, ülkelerinde

yasal olarak bulunan başka Âkit Tarafların uyruklarını kendi uyruklarıyla
eşit tutarak 11 Aralık 1953’de Paris’te imzalanmış olan Sosyal ve Tıbbi Yar-
dım Avrupa Sözleşmesiyle üstlendiği yükümlülükler uyarınca uygulamayı;
taahhüt ederler.
Madde 14
Sosyal Refah Hizmetlerinden Yararlanma Hakkı
Âkit Taraflar, sosyal refah hizmetlerinden yararlanma hakkının etkin bi-
çimde kullanılması için;
1. Sosyal hizmet yöntemlerinden yararlanarak toplumda gerek bireylerin,
gerek grupların refah ve gelişmelerine ve sosyal çevreye uymalarına katkıda
bulunacak hizmetleri geliştirmeyi veya sağlamayı;
2. Bireylerin ve gönüllü veya benzeri örgütlerin bu tür hizmetlerin ku-
rulması ve sürdürülmesine katılmalarını özendirmeyi;
taahhüt ederler.
Madde 15
Bedensel ya da Zihinsel Özürlülerin Mesleki Eğitimi, Mesleğe ve Top-
luma Yeniden İntibak Hakkı
Âkit Taraflar, bedensel veya zihinsel bakımdan özürlü kimselerin mesleki
eğitim, mesleğe ve topluma yeniden intibak hakkının etkin biçimde kulla-
nılmasını sağlamak üzere;
1. Gereğinde kamusal veya özel uzmanlık kuruluşları dahil, eğitim im-
kânlarının sağlanması için yeterli önlemleri almayı;
2. Özürlüleri işe yerleştirmek için uzmanlaşmış iş bulma hizmetleri ve
korunmalı çalışma olanakları gibi yeterli önlemleri ve çalıştıranların özürlü-
leri işe kabul etmelerini teşvik edici tedbirleri almayı;
taahhüt ederler.
Madde 16
Ailenin Sosyal, Yasal ve Ekonomik Korunma Hakkı
Âkit Taraflar, toplumun temel birimi olan ailenin tam gelişmesi için ge-
rekli koşulları sağlamak üzere; sosyal yardımlar ve aile yardımları, mali
düzenlemeler, konut sağlama, yeni evlilere yardım ve diğer yöntemlerle aile
yaşamının ekonomik, yasal ve sosyal bakımdan korunmasını geliştirmeyi;
taahhüt ederler.
189
Madde 17
Anaların ve Çocukların Sosyal ve Ekonomik Korunma Hakkı
Âkit Taraflar, anaların ve çocukların sosyal ve ekonomik korunma hakkı-
nın etkin biçimde kullanılması için; uygun kuruluş veya hizmetlerin kurul-
ması veya korunması dahil, bu amaca uygun ve gerekli tüm önlemleri ala-
caktır.
Madde 18
Diğer Âkit Tarafların Ülkelerinde Gelir Getirici Bir İş Edinme Hakkı
Âkit Taraflar, öteki Âkit Taraflardan herhangi birinin ülkesinde gelir geti-
rici bir iş edinme hakkının etkin biçimde kullanılmasını sağlamak üzere;
1. Mevcut düzenlemeleri serbestiyetçi bir anlayışla uygulamayı;
2. Yürürlükteki formaliteleri basitleştirmeyi ve çalışan yabancılar veya
onları çalıştıranlar tarafından ödenen resim ve diğer harçları azaltmayı veya
kaldırmayı;
3. Çalışan yabancıların istihdamını düzenleyen mevzuata tek tek veya
topluca esneklik getirmeyi taahhüt ederler ve
4. Kendi uyruklarının diğer Âkit Tarafların ülkelerinde gelir getirici bir iş
edinmek üzere ülkeden çıkış hakkını tanırlar.
Madde 19
Çalışan Göçmenlerin ve Ailelerinin Korunma ve Yardım Hakkı
Âkit Taraflar çalışan göçmenlerin ve ailelerinin bir başka Âkit Tarafın
ülkesindeki korunma ve yardım hakkının etkin biçimde kullanılmasını sağ-
lamak üzere;
1. Bu tür çalışanlara yardımcı olacak, özellikle doğru bilgi almalarını sağ-
layacak yeterli ve ücretsiz hizmetleri vermeyi veya verilmesini sağlamayı ve
ulusal yasalarının ve düzenlemelerinin olanak verdiği ölçüde ülkeden ve
ülkeye göçe ilişkin yanıltıcı propagandaya karşı tüm uygun önlemleri alma-
yı;
2. Kendi yetki alanları içinde bu çalışanlar ile ailelerinin ülkeden çıkışla-
rını, yolculuklarını ve karşılanmalarını kolaylaştıracak uygun önlemler al-
mayı ve yine kendi yetki alanları içinde yolculukları sırasında sağlık ve tıbbi
bakım ve yeterli hijyen koşulları sunmak için uygun hizmetler sağlamayı;
3. Uygun olduğu ölçüde göçmen gönderen ve göçmen alan ülkelerdeki
özel veya kamusal sosyal servisler arasındaki işbirliğini geliştirmeyi;
190
4. Kendi ülkesinde yasal olarak bulunan bu tür çalışanlar için, yasalar ve-
ya mevzuatla düzenlenmek veya idari makamların denetimine bağlı olmak
üzere;
a) Ücret, diğer çalıştırma ve iş koşulları;
b) Sendika üyeliği ve toplu pazarlık yararlarından faydalanma;
c) Barınma; konularında kendi uyruklarına olduğundan daha elverişsiz
davranılmamasını sağlamayı;
5. Kendi ülkelerinde, yasal olarak bu tür çalışanlara akde bağlı olarak ça-
lıştırılan kimseler ile ilgili olarak ödenmesi gereken istihdam vergileri, harç
ve primler bakımından kendi vatandaşlarına tanınandan daha elverişsiz dav-
ranılmamasını sağlamayı;
6. Ülkede yerleşmesine izin verilmiş yabancı bir çalışanın ailesi ile yeni-
den birleşmesini, imkânlar ölçüsünde kolaylaştırmayı;
7. Kendi ülkelerinde yasal olarak bulunan bu tür çalışanlara bu maddede
belirtilen konulara ilişkin yargısal işlemler bakımından kendi uyruklarına
olduğundan daha elverişsiz davranılmamasını sağlamayı;
8. Kendi ülkelerinde yasal olarak ikamet eden bu tür çalışanların, ulusal
güvenliği tehlikeye sokmadıkça, kamu menfaati veya genel ahlâka aykırı bir
fiil de bulunmadıkça sınır dışı edilmemesini sağlamayı;
9. Bu tür çalışanların kazanç veya tasarruflarının dilediği kadarını transfer
etmelerine yasal sınırlar içinde izin vermeyi;
10. İşbu madde ile getirilen koruma ve yardımları, uygulanabilirliği ölçü-
sünde, bağımsız kendi nam ve hesabına çalışan göçmenlere de genişletmeyi;
taahhüt ederler.
BÖLÜM III
Madde 20
Taahhütler
1. Akit Taraflardan herbiri,
a) Bu Şart’ın I. Bölümünü, sözkonusu Bölümün giriş paragrafında beyan
edildiği üzere, tüm uygun yollarla izleyeceği amaçların beyannamesi sayma-
yı;
b) Bu Şart’ın II. Bölümünün 1, 5, 6, 12, 13, 16 ve 19. maddelerinin en az
beşiyle kendisini bağlı saymayı;
c) Bir önceki bend uyarınca seçtiği maddelere ek olarak, kendisini bağlı
191
saydığı toplam madde sayısı 10’dan veya numaralanmış fıkra sayısı 45’den
az olmamak koşuluyla, işbu Şart’ın II. Bölümünde yer alan maddelerden
veya numaralanmış fıkralardan seçeceği kadarıyla kendisini bağlı saymayı;
taahhüt eder.
2. Bu maddenin 1. fıkrasının b ve c bentleri uyarınca seçilen madde veya
fıkralar, ilgili Âkit Tarafca onay veya kabul belgesi tevdi edilirken Avrupa
Konseyi Genel Sekreterine bildirilir.
3. Âkit Taraflardan herhangi biri, daha sonraki bir tarihte Genel Sekretere
bildirimde bulunarak, bu Şart’ın II. Bölümünde belirtilen ve bu maddenin 1.
fıkrası hükümlerine göre daha önce kabul ettiklerinin dışında kalan maddeler
veya numaralanmış fıkralarla kendisini bağlı saydığını bildirebilir. Daha
sonraki bu tür taahhütler, onay veya kabulün ayrılmaz bir parçası sayılır ve
bildirim tarihinden itibaren otuzuncu günden başlayarak aynı hükmü kazanır.
4. Genel Sekreter, tüm imzacı Hükümetlere ve Uluslararası Çalışma Bü-
rosunun Genel Direktörüne, bu Şart’ın bu Bölümü gereğince almış olduğu
herhangi bir bildirimi duyurur.
5. Her Âkit Taraf, ulusal koşullara uygun bir teftiş sistemi geliştirir.
BÖLÜM IV
Madde 21
Kabul Edilmiş Hükümlere İlişkin Raporlar
Âkit Taraflar, Avrupa Konseyi Genel Sekreterine iki yıllık aralıklarla Ba-
kanlar Komitesince belirlenecek biçime göre bu Şart’ın II. Bölümünün kabul
etmiş oldukları hükümlerinin uygulanmasına ilişkin bir rapor gönderir.
Madde 22
Kabul Edilmemiş Hükümlere İlişkin Raporlar
Âkit Taraflar, Bakanlar Komitesince istenilen ve uygun aralıklarla Genel
Sekretere, onaylamaları veya kabulleri sırasında veya sonraki bir bildirimde
bu Şart’ın II. Bölümünün kabul etmemiş oldukları hükümlerine ilişkin rapor-
lar gönderir. Bakanlar Komitesi, zaman zaman bu raporların hangi hükümler
hakkında ve hangi biçimde verileceğini belirler.
Madde 23
Örneklerin Gönderilmesi
1. Âkit Taraflardan herbiri 21 ve 22. maddelerde atıfta bulunulan raporla-
rın örneklerini Hükümetler Sosyal Komitesinin Alt Komitesi toplantılarında
192
temsil edilmek üzere 27. maddenin 2. fıkrasına göre davet edilecek uluslara-
rası işveren örgütleri ve sendika örgütlerinin üyeleri olan kendi ulusal örgüt-
lerine gönderir.
2. Âkit Taraflar, adıgeçen raporlar üzerinde bu ulusal örgütlerden alınan
görüşleri, bu örgütler tarafından istendiği takdirde, Genel Sekretere iletir.
Madde 24
Raporların İncelenmesi
21 ve 22. maddeler uyarınca Genel Sekretere gönderilen raporlar, 23.
maddenin 2. fıkrası uyarınca Genel Sekretere iletilen görüşlerin de iletilmiş
olduğu bir Uzmanlar Komitesi tarafından incelenir.
Madde 25
Uzmanlar Komitesi
1. Uzmanlar Komitesi, Âkit Taraflarca aday gösterilen ve üstün karakterli
ve uluslararası sosyal sorunlardaki ehliyeti tanınmış bağımsız uzmanlardan
oluşan bir listeden Bakanlar Komitesi tarafından atanan en çok yedi üyeden
oluşur.
2. Komite üyeleri, altı yıllık bir süre için atanır. Yeniden atanmaları
mümkündür. Bununla birlikte ilk atanmış üyelerden ikisinin görev süresi
dört yılın bitiminde sona erer.
3. İlk dört yıllık sürenin bitiminde görevleri sona erecek olan üyeler, ilk
atanma yapıldıktan hemen sonra Bakanlar Komitesi tarafından kura ile belir-
lenir.
4. Uzmanlar Komitesinin görev süresi sona ermemiş bir üyesinin yerini
almak üzere atanmış bir üye kendisinden öncekinin süresini tamamlar.
Madde 26
Uluslararası Çalışma Örgütünün Katılımı
Uluslararası Çalışma Örgütü, Uzmanlar Komitesinin çalışmalarına da-
nışman sıfatıyla katılmak üzere bir temsilci göstermeye davet edilir.
Madde 27
Hükümetler Sosyal Komitesinin Alt Komitesi
1. Âkit Tarafların raporları ve Uzmanlar Komitesinin vardığı sonuçlar,
incelenmek üzere Avrupa Konseyi Hükümetler Sosyal Komitesinin Alt Ko-
mitesine sunulur.
193
2. Alt Komite, her Âkit Tarafın bir temsilcisinden oluşur. Toplantılarında

danışman sıfatıyla gözlemci olarak temsil edilmek üzere saptayacağı en çok
iki uluslararası işveren örgütüyle en çok iki uluslararası sendika örgütünü
davet eder. Ayrıca sosyal refah ve ailenin ekonomik ve sosyal açıdan ko-
runması gibi özellikle yetkili oldukları konular üzerinde Avrupa Konseyinin
danışmanı statüsü taşıyan uluslararası Hükümetler dışı örgütlerin en çok iki
temsilcisine danışabilir.
3. Alt Komite, Bakanlar Komitesine, vardığı sonuçları içeren bir rapor
sunar ve bu rapora Uzmanlar Komitesinin raporunu da ekler.
Madde 28
Danışma Meclisi
Avrupa Konseyi Genel Sekreteri, Uzmanlar Komitesinin vardığı sonuçla-
rı Danışma Meclisine iletir. Danışma Meclisi, bu sonuçlar üzerindeki görüş-
lerini Bakanlar Komitesine ulaştırır.
Madde 29
Bakanlar Komitesi
Bakanlar Komitesi, Alt Komitenin raporunu temel alarak ve Danışma
Meclisine danıştıktan sonra Komiteye katılmaya yetkili üyelerin üçte ikilik
çoğunluğuyla her Âkit Tarafa gerekli tavsiyelerde bulunabilir.
BÖLÜM V
Madde 30
Savaş ve Olağanüstü Durumlarda Uygulamadan Kaçınmalar
1. Ulusun yaşamını tehdit eden savaş veya diğer olağanüstü hallerde Âkit
Taraflardan biri bu Şart’a göre üstlendiği yükümlülüklerinden kaçınan ön-
lemleri uluslararası hukuka göre üstlendiği öteki yükümlülüklerine aykırı
olmamak koşuluyla ve durumun kesinlikle gerektirdiği ölçüde alabilir.
2. Bu kaçınma hakkını kullanan bir Âkit Taraf, Avrupa Konseyi Genel
Sekreterini makul bir süre içinde alınan önlemler ve gerekçeleri konusunda
tam olarak haberdar eder. Aynı şekilde bu önlemler yürürlükten kalktığında
ve kabul ettiği Şart hükümleri yeniden tam anlamıyla işlerlik kazandığında
Genel Sekreteri haberdar eder.
3. Genel Sekreter buna karşılık bu maddenin 2. fıkrası uyarınca alınmış
tüm muhaberatı diğer Âkit Taraflara ve Uluslararası Çalışma Bürosunun
Genel Direktörüne bildirir.
194
Madde 31
Kısıtlamalar
1. I. Bölümde konmuş olan hak ve ilkeler, etkin biçimde gerçekleştirildi-
ğinde ve II. Bölümde öngörüldüğü gibi etkin uygulamaları sağlandığında,
demokratik bir toplumda başkalarının hak ve özgürlüklerinin korunması
veya kamu yararı, ulusal güvenlik, kamu sağlığı veya genel ahlakın korun-
ması için gerekli olan ve yasayla belirlenenler dışında, adıgeçen bölümlerde
belirtilmeyen bir kısıtlama veya sınırlamaya tabi tutulamazlar.
2. Bu Şart’da izin verilen kısıtlamalar, tanınmış hak ve yükümlülüklere
belirlenmiş oldukları amaçlar dışında uygulanamaz.
Madde 32
Şart ile İç Hukuk ve Uluslararası Anlaşmalar Arasındaki İlişkiler
Bu Şart’ın hükümleri, yürürlülükte bulunan veya yürürlüğe konabilecek
olan ve korunan kişilere daha uygun koşullar sağlayan iç hukukun veya ikili
veya çok taraflı antlaşma, sözleşme ve anlaşma hükümlerine halel getirmez.
Madde 33
Toplu Sözleşmeler Yoluyla Uygulama
1. Bu Şart’ın II. Bölümünün 2. maddesinin 1, 2, 3, 4 ve 5. fıkraları, 7.
maddesinin 4, 6, 7. fıkralarıyla 10. maddesinin 1, 2, 3 ve 4. fıkraları hüküm-
lerinin normal olarak çalıştıranlar veya çalıştıran örgütleriyle çalışanların
örgütleri arasındaki sözleşmelere bırakılan konular olduğu veya normal ola-
rak yasadan başka yollarla uygulandığı üye devletlerde şayet bu hükümler bu
tür Sözleşmeler ve diğer yollar ile ilgili çalışanların büyük çoğunluğuna
uygulanmakta ise bu fıkraların yükümlülükleri taahhüt edilebilir ve bunlara
uyum geçerli addedilir.
2. Bu hükümlerin normal olarak yasama konusu olduğu üye devletlerde
şayet sözkonusu hükümler ilgili çalışanların büyük çoğunluğuna kanunla
uygulanmakta ise, sözkonusu yükümlülükler taahhüt edilebilir ve bunlara
uyum geçerli addedilir.
Madde 34
Ülkelerde Uygulama
1. Bu Şart, her Âkit Tarafın ana ülkesinde uygulanır. Her imzacı hükü-
met, imza sırasında veya onay veya kabul belgesini verirken, Avrupa Kon-
seyi Genel Sekreterine yapacağı bir bildirimle, bu amaçla ana ülkesi sayıla-
cak olan toprakları belirtir.
195
2. Herhangi bir Âkit Taraf, bu Şart’ı onaylaması veya kabulü sırasında

veya daha sonra Avrupa Konseyi Genel Sekreterine yapacağı bir bildirimle,
uluslararası ilişkilerinden sorumlu olduğu veya uluslararası sorumluluğunu
üstlendiği ve adı geçen bildirimde belirtilen ana ülkesi dışındaki toprak veya
topraklara bu Şart’ın tümüyle veya bir bölümüyle uygulanacağını bildirebi-
lir. Bu beyanda, bu Şart’ın II. Bölümünün madde ve fıkralarından adıgeçen
topraklar bakımından bağlayıcı saydıklarını belirtir.
3. Şart, yukarda anılan beyanlarda belirtilen ülke veya ülkelerde Genel
Sekreterin bu beyan bildirimini aldığı tarihten sonraki otuzuncu günden baş-
layarak uygulanır.
4. Herhangi bir Âkit Taraf, daha sonraki bir tarihte Avrupa Konseyi Ge-
nel Sekreterine yapacağı bir bildirimle bu maddenin 2. fıkrası uyarınca Şart’ı
uyguladığı bir veya birden çok ülke bakımından, bu ülkeler için daha önce
kabul etmemiş olduğu maddeler veya numaralanmış fıkralarla kendisini
bağlı saydığını beyan edebilir. Bu türlü sonraki taahhütler, ilgili ülke bakı-
mından ilk bildirimin ayrılmaz parçası sayılır ve bildirim tarihinden sonraki
otuzuncu gün aynı geçerliliği kazanır.
5. Genel Sekreter, öteki imzacı Hükümetlere ve Uluslararası Çalışma Bü-
rosu Genel Direktörüne bu madde uyarınca kendisine verilen bildirimleri
duyurur.
Madde 35
İmzalama, Onaylama ve Yürürlüğe Girme
1. İşbu Şart Avrupa Konseyi üyelerinin imzasına açıktır. Onaylanır veya
kabul edilir. Onay veya Kabul belgeleri, Avrupa Konseyi Genel Sekreterine
verilir.
2. Bu Şart, beşinci Onay veya Kabul belgesinin veriliş tarihinden sonraki
otuzuncu günden itibaren yürürlüğe girer.
3. Daha sonra onaylayan bir imzacı Hükümet bakımından işbu Şart, onay
veya kabul belgesinin veriliş tarihinden sonraki otuzuncu günden itibaren
yürürlüğe girer.
4. Genel Sekreter, Avrupa Konseyinin tüm üyelerine ve Uluslararası Ça-
lışma Bürosunun Genel Direktörüne, bu Şart’ın yürürlüğe girişini, onaylayan
veya kabul eden Âkit Tarafların adlarını ve daha sonraki onay veya kabul
belgelerinin verilişini bildirir.
196
Madde 36
Tadiller
Avrupa Konseyinin herhangi bir üyesi, Avrupa Konseyi Genel Sekreteri-
ne yapacağı bir duyuruyla işbu Şart’da bir değişiklik önerebilir.
Genel Sekreter önerilen değişiklik tekliflerini diğer Avrupa Konseyi üye-
lerine bildirir ve bunlar daha sonra Bakanlar Komitesince incelenerek görüş
bildirmesi için Danışma Meclisine sunulur. Bakanlar Komitesince onaylanan
herhangi bir değişiklik, tüm Âkit Tarafların bu değişikliği kabul ettiklerini
Genel Sekretere bildirmesinden sonraki otuzuncu gün yürürlüğe girer. Genel
Sekreter Avrupa Konseyinin tüm üyelerine ve Uluslararası Çalışma Bürosu-
nun Genel Direktörüne bu tür değişikliklerin yürürlüğe girişini bildirir.
Madde 37
Fesih
1. Âkit Taraflardan herhangi biri, ancak, kendisi için yürürlüğe giriş tari-
hinden başlayarak beş yıllık bir sürenin sonunda veya onu izleyen iki yıllık
dönemler sonunda ve her halükârda Avrupa Konseyi Genel Sekreterine altı
ay önceden bildirmek koşuluyla bu Şart’ı fesh edebilir. Genel Sekreter du-
rumu diğer Taraflara ve Uluslararası Çalışma Bürosunun Genel direktörüne
bildirir. Âkit Taraf sayısının beşten aşağı düşmemesi koşuluyla, bu tür fesih-
ler Şart’ın diğer Âkit Taraflar bakımından geçerliliğini etkilemez.
2. Âkit Taraflardan herhangi biri, önceki fıkranın hükümleri uyarınca
Şart’ın II. Bölümünün kabul etmiş olduğu maddelerinden veya fıkralarından
herhangi birini fesh edebilir. Ancak, bu Âkit Tarafın kendisini bağlı saydığı
madde sayısı 10 dan, fıkra sayısıysa 45 den az olamaz ve bu madde ve fıkra-
lar 20. maddenin 1. fıkrasının b bendinde özel olarak değinilenler arasında
Âkit Tarafın seçtiği maddeleri kapsamaya devam edecektir.
3. Âkit Taraflardan herhangi biri, bu maddenin 1. fıkrasında belirlenen
koşullar uyarınca işbu Şart’ı veya II. Bölümünün maddelerinden veya fıkra-
larından herhangi birini, 34. maddenin 2. fıkrası uyarınca yapılmış bir bildi-
rimle Şart’ın uygulandığı herhangi bir ülke bakımından fesh edebilir.
Madde 38
Bu Şart’ın eki, onun ayrılmaz bir parçasıdır.
Gereğince yetkili kılınmış olan aşağıdaki imzası bulunanlar yukarıdaki
hükümleri kabul ederek bu Şart’ı imzalamıştır.
Bu Şart, her iki metin de eşit şekilde geçerli olmak ve tek kopya olarak
197
Avrupa Konseyi arşivine konmak üzere Fransızca ve İngilizce dillerinde

1961 Ekiminin 18 inci günü Torino’da akdedilmiştir. Genel Sekreter, İmza-
cıların her birine onaylı örnekleri gönderir.
Avusturya Cumhuriyeti Hükümeti Adına
Belçika Krallığı Hükümeti Adına L.Servais
Kıbrıs Cumhuriyeti Hükümeti Adına
Danimarka Krallığı Hükümeti Adına Erik Dreyer
Fransa Cumhuriyeti Hükümeti Adına Gaston Palewski
Almanya Federal Cumhuriyeti Hükümeti Adına Dr. Claussen
Yunanistan Krallığı Hükümeti Adına Michel Pesmazoglou
İzlanda Cumhuriyeti Hükümeti Adına
İrlanda Hükümeti Adına Thomas V. Commins
İtalya Cumhuriyeti Hükümeti Adına Fiorentino Sullo
Lüksenburg Büyük Dükalığı Hükümeti Adına E.Colling
Hollanda Krallığı Hükümeti Adına M. Z.N. Witteveen
Norveç Krallığı Hükümeti Adına A.Kringlebotten
İsveç Krallığı Hükümeti Adına K. G. Lagerfelt
Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti Adına Cahit Talas
Büyük Britanya ve Kuzey İrlanda Birleşik Krallığı Hükümeti Adına
Ashley Clarke
SOSYAL ŞART’A EK
Sosyal Şart’ın Korunan Kimseler Bakımından Kapsamı
1. 12. maddenin 4. fıkrası ve 13. maddenin 4. fıkrası hükümleri saklı
kalmak üzere 1 ilâ 17. maddelerin içerdiği kimseler; bu maddelerin 18 ve 19.
maddelerin hükümleri ışığında yorumlanarak anlaşılması koşuluyla ancak bir
Âkit Tarafın ülkesinde yasal olarak oturan veya sürekli olarak çalışan öteki
Âkit Tarafların uyrukları olmaları durumunda yabancıları da kapsar.
İşbu yorum, Âkit Taraflardan herhangi biri tarafından aynı kolaylıkların
başka kimselere de uygulanmasını engellemez.
2. Her Âkit Taraf, Mültecilerin Statüsüne dair 28 Temmuz 1951 tarihli
Cenevre Sözleşmesinde tanımı verilen ve ülkesinde yasal olarak bulunan
mültecilere, herhangi bir durumda en azından adıgeçen Sözleşmeye ve bu
198
kimselere uygulanan başka belgelere göre kabul ettiği yükümlülükler düze-

yinde olmak üzere olabildiğince uygun davranmayı taahhüt eder.
BÖLÜM I BÖLÜM II
Fıkra 18 ve Madde 18, Fıkra 1
İşbu hükümler, Âkit Tarafların ülkelerine giriş konusuyla ilgili değildir
ve 13 Aralık 1955 tarihinde Paris’de imzalanan Avrupa İskan Sözleşmesinin
hükümlerine halel getirmez.
BÖLÜM II
Madde 1, Fıkra 2
İşbu hüküm, sendika güvenliği koşulunu veya uygulamasını yasakladığı
veya izin verdiği biçimde yorumlanamaz.
Madde 4, Fıkra 4
İşbu hüküm, ağır bir suç işlemesi durumunda bir kimsenin işine hemen
son verilmesini engellediği biçimde anlaşılamaz.
Madde 4, Fıkra 5
Bir Âkit Tarafın bu fıkrada öngörülen yükümlülüğü, kapsam dışı kalan
kimseler hariç olmak üzere, yasayla veya toplu sözleşme veya hakem kararı
yoluyla çalışanların büyük çoğunluğunun ücretlerinden kesinti yolu ile mağ-
dur edilmelerine izin verilmediğinde, taahhütte bulunabileceği biçiminde
anlaşılmıştır.
Madde 6, Fıkra 4
Her Âkit Tarafın, grev hakkına uygulayacağı başka bir kısıtlamanın an-
cak 31. madde hükümlerine göre haklı gerekçelere dayanması koşuluyla,
kendisi bakımından grev hakkının kullanılmasını yasayla düzenleyebileceği
biçiminde anlaşılmıştır.
Madde 7, Fıkra 8
Bir Âkit Tarafın bu fıkrada öngörülen yükümlülüğü, 18 yaşından küçük-
lerin büyük çoğunluğunun gece işinde çalıştırılamayacağını yasayla öngöre-
rek bu yükümlülüğün anlamına uygun davrandığında yerine getirmiş olacağı
biçimde anlaşılmıştır.
Madde 12, Fıkra 4
Bu fıkranın girişindeki “ve bu tür Sözleşmelerde konulan koşullara bağlı
olarak” ibaresi, bir Âkit Tarafın, öteki Âkit Tarafların uyrukla- rına başka
199
yardımların yanısıra, herhangi bir sigorta katkısından bağımsız olarak yapı-

lan yardımları sağlamadan önce, belli bir ikamet süresinin tamamlanmasını
isteyebilmesini içerdiği biçimde anlaşılmıştır.
Madde 13, Fıkra 4
Sosyal ve Tıbbi Yardıma Avrupa Sözleşmesine taraf olmayan Hükümet-
ler, diğer Âkit Tarafların uyruklarına adıgeçen Sözleşmenin hükümlerine
uygun olan bir davranış sağlamaları koşuluyla Sosyal Şart’ı bu fıkra bakı-
mından onaylayabilir.
Madde 19, Fıkra 6
Bu hükmün amacı bakımından, “bir çalışan yabancı ailesi” teriminin en
azından karısıyla bakmakla yükümlü olduğu 21 yaşının altındaki çocuklarını
kapsadığı biçiminde anlaşılmıştır.
BÖLÜM III
İşbu Şart, uluslararası nitelikte hukuksal yükümlülükleri içerir ve uygu-
lanması ancak IV. Bölümde öngörülen gözetime bağlıdır.
Madde 20, Fıkra 1
“Numaralanmış fıkralar” salt bir fıkradan oluşan maddeleri de kapsayabi-
lir.
BÖLÜM V
Madde 30
“Savaş veya öteki olağanüstü durumlarda” deyimi, savaş tehdidini de
kapsayacak biçimde anlaşılmıştır.
200
BİR KAMU MAKAMI TARAFINDAN YAPILAN SÖZLEŞMELERE
KONULACAK ÇALIŞMA ŞARTLARI HAKKINDA 94 SAYILI
ULUSLARARASI ÇALIŞMA SÖZLEŞMESİ (*)
Milletlerarası Çalışma Bürosu Yönetim Kurulu Tarafından vâkı davet ü-

zerine 8 Haziran 1949 tarihinde Cenevre'de otuz ikinci toplantısını yapan
Toplantı gündeminin 6 ncı maddesini teşkil eden ve bir âmme makamı ta-
rafından yapılan mukavelelere konulacak çalışma şartlariyle ilgili bulunan
muhtelif tekliflerin kabulüne,
Bu tekliflerin bir milletlerarası sözleşme şeklini almasına karar verdikten
sonra,
Bin dokuz yüz kırk dokuz yılı Haziran ayının işbu yirmi dokuzuncu günü,
çalışma şartlarına (Âmme mukaveleleri) dair 1949 Sözleşmesi adını taşıya-
cak olan aşağıdaki Sözleşmeyi kabul eder:
Madde 1
1. Bu Sözleşme aşağıdaki şartları haiz mukaveleler hakkında uygulanır:
a) Mukavelede tarafları teşkil edenlerden en az birinin bir âmme makamı
olması,
b) Mukaveleyi ifanın:
i) Bir âmme makamı tarafından para sarfiyatı yapılmasını,
ii) Akitte diğer tarafı teşkil edenin işçi çalıştırmasını istilzam eylemesi.
c) Mukavelenin:
i) Bayındırlık işlerinin yapılması, tadili, tamiri veya yıkımı,
ii) Materyal, levazım ve teçhizatın imali, takılması, işlenmesi veya nakli,
iii) Hizmetlerin bizzat ifası veya temini gayesiyle yapılmış olması,
d) Mukavelenin, hakkında bu Sözleşmenin yürürlükte bulunduğu Millet-
lerarası Çalışma Teşkilâtı üyelerinden birinin merkezî bir makamı tarafından
yapılması.
*
Bu Sözleşme’nin onaylanması 14.12.1960 tarih ve 161 Sayılı Bir Âmme Makamı Tara-
fından Yapılan Mukavelelere Konulacak Çalışma Şartlarına Mütaallik 94 Sayılı Sözleş-
menin Tasdikına ve Bu Sözleşmeye Katılmamıza Dair Kanun’la (RG. 21.12.1960,
S.10686; Düstur IV. Tertip, C. 1/2, s. 770-776) kabul edilmiştir.
2. Yetkili makam, merkezî makamlardan gayrı makamlar tarafından ya-

pılmış olan mukavelelere Sözleşmenin ne ölçüde ve hangi şartlar dâhilinde
uygulanacağını tâyin edecektir.
3. Bu Sözleşme, taşaronlar veya mukaveleyi devir alan şahıslar tarafından
yapılan işler hakkında uygulanır; yetkili makam bu Sözleşmenin mezkûr
işlere uygulanmasını sağlamak üzere gereken tedbirleri alacaktır.
4. İlgili işveren ve işçi teşekküllerinin mevcut olduğu yerlerde bu teşek-
küllerle istişareden sonra yetkili makam tarafından tâyin edilen bir haddi
geçmeyecek tutarda bir âmme fonunun sarfını istilzam eden mukaveleler, bu
Sözleşmenin uygulanmasından istisna edilebilir.
5. Yetkili makam, ilgili işveren ve işçi teşekküllerinin mevcut olduğu yer-
lerde bu teşekküllerle istişareden sonra idari mevkiler işgal veya teknik veya
ilmî mahiyette vazifeler ifa edip çalışma şartları millî mevzuat veya kolektif
mukavele veya bir hakem kararı ile tanzim edilmemiş olan ve umumiyetle
bedeni bir iş göremiyen kimseleri bu Sözleşmenin tatbik sahası dışında bıra-
kabilir.
Madde 2
1. Bu Sözleşmenin şümulüne giren mukaveleler, ilgili işçilere, işin yapıl-
dığı aynı bölgedeki iş kolu veya sanayide aynı mahiyetteki iş için:
a) Kolektif mukavele yolu ile veya ilgili sanayi veya iş kolundaki işçi ve-
ya işverenlerin mühim bir kısmını temsil eden işçi ve işveren teşekkülleri
arasında tensip edilmiş diğer müzakere usulü yolu ile,
b) Hakem kararı yolu ile veya,
c) Milli mevzuatla:
Tesbit edilmiş olanlardan daha az elverişli olmıyan ücretleri (Ödenekler
dâhil), iş müddetlerini ve diğer çalışma şartlarını garanti eden hükümleri
ihtiva edecektir.
2. Bundan evvelki fıkrada zikrolunan çalışma şartları, işin yapıldığı böl-
gede, yukarıda yazılı şekillerden birine göre tanzim edilmediği takdirde mu-
kavelelere ithali gereken maddeler, ilgili işçilere:
a) Benzeri en yakın bölgedeki ilgili iş kolu veya sanayide aynı mahiyet-
teki bir iş için kolektif mukavele veya mutabık kalınan diğer bir müzakere
usulü yoliyle yahut hakem kararı veya millî mevzuat yoliyle tespit edilmiş
olanlardan;
b) Veya, kendisiyle mukavele yapılan müteahhidin iş yaptığı iş kolu veya
sanayie mensup olup benzeri şartlar içinde bulunan işverenlerin o iş kolu
202
veya sanayide riayet ettikleri genel seviyeden,

Daha az elverişli olmıyan ücretleri (Ödenekler dahil), iş müddetlerini ve
diğer çalışma şartlarını garanti edecektir.
3. Mukavelelere ithal olunacak şartların mahiyeti ve bunlar üzerinde ya-
pılacak her türlü tadiller, ilgili işveren ve işçi teşekküllerinin mevcut olduğu
yerlerde bu gibi teşekküllerle istişareden sonra, yetkili makam tarafından,
milli şartlara en uygun addedilecek bir şekilde tâyin edilecektir.
4. Müteahhitlerin, şartların mahiyetinden haberdar olabilmeleri için yetki-
li makam, şartnamelerin ilânı gibi lüzumlu tedbirleri veya sair her türlü ted-
birleri alacaktır.
Madde 3
Akitlerin ifasında, istihdam edilen işçilerin sağlığı, iş emniyeti ve sosyal
servislerine mütaallik gerekli tedbirlerin milli mevzuat, kolektif mukavele
veya hakem kararı gereğince bu gibi işçiler hakkında doğrudan doğruya
uygulanması mümkün değilse, yetkili makam, ilgili işçilere, âdil ve mâkul
sağlık, emniyet ve sosyal servis şartlarını sağlamak üzere gerekli tedbirler
alacaktır.
Madde 4
Bu Sözleşme hükümlerini tatbik mevkiine koyan kanun, tüzük veya diğer
metinler:
a) (i) Bütün ilgililere bildirilecek;
ii) Bunların uygulanmasını sağlamakla mükellef kimseleri tasrih edecek;
iii) İşçileri, tabi oldukları çalışma şartlarından haberdar etmek üzere, iş
yerlerinde veya diğer çalışma mahallerinde herkesçe görülebilecek bir şekil-
de ilânlar konulmasını mecburi kılacak; ve
b) Bahis konusu hükümlerin müessir bir şekilde uygulanmasını garanti
eden diğer tedbirlerin yürürlükte olduğu ahval hariç:
i) İlgili işçilerin çalıştıkları müddetleri ve kendilerine ödenen ücretleri
gösterir münasip defterler tutulmasını;
ii) Bunların müessir bir tarzda tatbikını sağlıyacak münasip bir teftiş re-
jimi kurulmasını derpiş edecektir.
Madde 5
1. Âmme mukavelelerine ithal edilmiş olan çalışma şartlarına riayetten ve
bunları uygulamaktan imtina edilmesi halinde, mukavele yapmayı red
yoliyle veya diğer her hangi bir başka yolla, uygun müeyyideler tatbik edile-
203
cektir.
2. İlgili işçilerin hakları olan ücretleri elde edebilmeleri için, mukavele
gereğince tahakkuk eden istihkaklardan tevkifat yapmak yoliyle yahut da
diğer her hangi bir başka yolla, uygun tedbirler alınacaktır.
Madde 6
Milletlerarası Çalışma Teşkilâtı Statüsünün 22 nci maddesi hükümleri ge-
reğince sunulması gereken yıllık raporlar, bu Sözleşme hükümlerini tatbik
mevkiine koyan tedbirler hakkında tam bilgileri ihtiva edecektir.
Madde 7
1. Ülkesi vâsi bölgeleri ihtiva eden bir üye memleketin yetkili makamı,
nüfusunun dağınıklığı veya bu bölgelerin gelişme durumu sebebiyle mezkûr
bölgelerde bu Sözleşme hükümlerini tatbik etmenin kabil olamıyacağı kana-
atine vardığı takdirde, ilgili işçi ve işveren teşekküllerinin bulunduğu yerler-
de bu teşekküllerle istişare ettikten sonra, anılan bölgelerin ya umumi olarak
veya münasip göreceği bazı müessese veya bazı işçileri istisna etmek sure-
tiyle sözleşme hükümlerinin tatbikı dışında bırakabilir.
2. Her üye, Milletlerarası Çalışma Teşkilâtı statüsünün 22 nci maddesi
gereğince bu Sözleşmenin uygulanması hakkında vereceği ilk yıllık rapo-
runda, bu madde hükümlerine başvurmak niyetinde olduğu her bölgeyi bildi-
recek ve bu madde hükümlerine başvurmak niyetinde olmasının sebeplerini
gösterecektir. Bundan sonra hiçbir üye, bu suretle bildirmiş olacağı bölgeler
hariç, bu madde hükümlerine başvuramıyacaktır.
3. Bu madde hükümlerine başvuran her üye, üç seneyi geçmiyen fasıla-
larla ve ilgili işveren ve işçi teşekküllerinin mevcut olduğu yerlerde bu gibi
teşekküllerle istişare ederek, bu Sözleşmenin uygulanmasının 1 inci fıkra
gereğince muaf tutulmuş olan bölgelere teşmili imkânını tekrar gözden geçi-
recektir.
4. Bu madde hükümlerine başvuran her üye, anılan hükümlere başvurma
hakkından vazgeçtiği bölgeleri ve bu Sözleşmenin bu gibi bölgelerde tedrici
surette uygulanması vadisinde kaydedilen terakkiyi, daha sonraki yıllık ra-
porlarında bildirecektir.
Madde 8
Yetkili makam, mücbir sebep halinde yahut millî refah veya millî güven-
lik için bir tehlike arzeden hadiseler vukuunda, ilgili işveren ve işçi teşekkül-
lerinin mevcut olduğu yerlerde bu gibi teşekküllerle istişareden sonra, bu
Sözleşme hükümlerinin uygulanmasını geçici olarak durdurabilir.
204
Madde 9
1. Bu Sözleşme, onun, ilgili üye hakkında yürürlüğe girmesinden önce
yapılmış olan akitler hakkında uygulanmaz.
2. Bu Sözleşmenin feshi, fesih yürürlüğe girmeden evvel yapılmış olan
mukavelelerin hükümlerinin uygulanmasına halel getirmez.
Madde 10
Bu Sözleşmenin kesin onama belgeleri Milletlerarası Çalışma Bürosu
Umum Müdürüne gönderilecek ve onun tarafından tescil edilecektir.
Madde 11
1. Bu Sözleşme, ancak onama belgeleri Umum Müdür tarafından tescil
edilmiş olan Milletlerarası Çalışma Teşkilâtı üyelerini bağlıyacaktır.
2. Bu Sözleşme iki üyenin onama belgeleri Umum Müdür tarafından tes-
cil edildiği tarihten itibaren on iki ay sonra yürürlüğe girecektir.
3. Daha sonra, bu Sözleşme her üye hakkında, kendisinin onama belgesi-
nin tescil edildiği tarihten itibaren on iki ay sonra yürürlüğe girecektir.
Madde 12
1. Milletlerarası Çalışma Teşkilâtı Statüsünün 35 inci maddesinin 2 nci
fıkrası gereğince Milletlerarası Çalışma Bürosu Genel Müdürüne gönderile-
cek olan beyanlar aşağıdaki hususları belirtecektir.
a) İlgili üyenin, Sözleşme hükümlerini değiştirmeksizin uygulamayı ta-
ahhüt ettiği ülkeler;
b) Sözleşme hükümlerinin değişikliklerle uygulanmasını taahhüt eden ül-
keler ve anılan değişikliklerin nelerden ibaret olduğu;
c) Sözleşmenin uygulanmadığı ülkeler ve bu gibi hallerde niçin uygu-
lanmadığının sebepleri;
d) Durumun daha derin bir şekilde incelenmesine intizaren hakkındaki
kararını sonraya bırakan ülkeler.
2. Bu maddenin birinci fıkrasının (a) ve (b) bendlerinde zikredilen taah-
hütler onamanın ayrılmaz kısımları olarak sayılacak ve aynı sonuçları doğu-
racaktır.
3. Her üye, bu maddenin birinci fıkrasının (b), (c) ve (d) bentleri gereğin-
ce, daha evvel yapmış olduğu beyan da mevcut ihtirazi kayıtların hepsinden
veya bir kısmından yeni bir beyan ile vazgeçebilecektir.
4. Her üye bu Sözleşmenin, 14 üncü madde hükümlerine uygun olarak
205
feshedilebileceği devreler zarfında Genel Müdüre, daha evvelki bir beyanın

hükümlerini diğer bakımlardan değiştiren ve belirli ülkelerdeki durumu bil-
diren yeni bir beyan gönderebilecektir.
Madde 13
1. Milletlerarası Çalışma Teşkilâtı Statüsünün 35 inci maddesinin 4 ve 5
inci fıkraları gereğince Milletlerarası Çalışma Bürosu Genel Müdürüne gön-
derilen beyanlarda, Sözleşme hükümlerinin ilgili ülkede aynen mi yoksa
değişikliklerle mi uygulanacağı hususu açıklanacaktır; beyan sözleşme hü-
kümlerinin değişikliklerle uygulanacağını açıkladığı takdirde, bu değişiklik-
lerin nelerden ibaret olduğunu da belirtecektir.
2. İlgili üye veya üyeler veya ilgili Milletlerarası makam, daha sonra ya-
pacağı bir beyanla daha evvelki bir beyanda belirtilmiş olan bir değişikliğe
başvurma hakkından tamamen veya kısmen vazgeçebilir.
3. İlgili üye veya üyeler veya ilgili Milletlerarası makam bu Sözleşmenin,
14 üncü madde hükümleri uyarınca feshedilebileceği devreler zarfında Genel
Müdüre, daha evvelki bir beyanın hükümlerini diğer bakımlardan değiştiren
ve bu Sözleşmenin tatbikatiyle ilgili hali hazır durumu açıklıyan yeni bir
beyan gönderebilir.
Madde 14
1. Bu sözleşmeyi onayan her üye, onu, ilk yürürlüğe girdiği tarihten itiba-
ren on yıllık bir devrenin sonunda, Milletlerarası Çalışma Bürosu Genel
Müdürüne göndereceği ve Genel Müdürün tescil edeceği bir ihbarname ile
feshedilir. Fesih, tescili tarihinden itibaren bir yıl sonra muteber olacaktır.
2. Bu Sözleşmeyi onamış olup da, bundan evvelki fıkrada yazılı on yıllık
devrenin hitamından itibaren bir yıl zarfında, bu maddede derpiş edilmiş
olan fesih hakkını kullanmıyan her üye, yeniden on yıllık bir müddet için
bağlanmış olacak ve bundan sonra bu Sözleşmeyi her on yıllık devrenin
sonunda bu maddede derpiş olunan şartlar içinde feshedebilecektir.
Madde 15
1. Milletlerarası Çalışma Bürosu Genel Müdürü, Teşkilât Üyeleri tarafın-
dan kendisine bildirilen bilûmum onama, beyan ve fesihlerin tescil edildiğini
Milletlerarası Çalışma Teşkilâtının bütün üyelerine tebliğ edecektir.
2. Umum Müdür, kendisine gönderilmiş olan ikinci onama belgesinin
tescil edildiğini Teşkilât Üyelerine tebliğ ederken, bu Sözleşmenin yürürlüğe
gireceği tarih hakkında Teşkilât Üyelerinin dikkatini çekecektir.
206
Madde 16
Milletlerarası Çalışma Bürosu Umum Müdürü, yukarıdaki maddeler ge-
reğince tescil etmiş olduğu bütün onama, beyan ve fesihlere dair tam bilgile-
ri, Birleşmiş Milletler Antlaşmasının 102 nci maddesi uyarınca tescil edil-
mek üzere, Birleşmiş Milletler Genel Sekreterine ulaştıracaktır.
Madde 17
Madde 18
1. Konferansın bu Sözleşmeyi tamamen veya kısmen değiştiren yeni bir
Sözleşme kabul etmesi halinde, yeni Sözleşme başka bir şekil derpiş etme-
dikçe:
a) Tadil edici yeni Sözleşmenin bir üye tarafından onanması keyfiyeti,
yukarıdaki 14 üncü madde nazara alınmaksızın, ve fakat tadil edici yeni
Sözleşme yürürlüğe girmiş olmak kayıt ve şartı ile, bu Sözleşmenin derhal
ve kendiliğinden feshini tazammun edecektir;
b) Bu Sözleşme, tadil edici yeni Sözleşmenin yürürlüğe girmesi tarihin-
den itibaren, artık üyelerin onamasına açık bulundurulmıyacaktır.
2) Bu Sözleşme, onu onayıp da tadil edici Sözleşmeyi onamamış bulunan
üyeler için her halde şimdiki şekil ve muhtevasiyle yürürlükte kalacaktır.
Madde 19
Bu Sözleşmenin Fransızca ve İngilizce metinleri aynı derecede muteber-
dir.
207
208
CEBRÎ ÇALIŞTIRMANIN İLGASI HAKKINDA 105 SAYILI
Milletlerarası Çalışma Bürosu Yönetim Kurulu tarafından vâkı davet üze-

rine 5 Haziran 1957 tarihinde Cenevre’de 40 ıncı toplantısını yapan Milletlera-
rası Çalışma Teşkilatı Genel Konferansı, toplantı gündeminin 4 üncü madde-
sini teşkil eden cebrî çalıştırma meselesini inceledikten,
Cebrî çalıştırmaya mütedair 1930 tarihli Sözleşme hükümlerini gözönünde
tuttuktan,
Esarete mütaallik 1926 tarihli Sözleşmenin, mecburi veya cebrî çalıştırma-
nın esarete müşabih şartlara yol açmaması için gerekli bütün tedbirlerin alın-
masını derpiş etmekte olduğunu; esaretin, esir ticaretinin ve esarete benzer
müesseselerle tatbikatın ilgasına dair olan 1956 tarihli ek Sözleşmenin ise,
borç yüzünden kulluk ve köleliğin tamamen ilgasını istihdaf eylediğini; ve
ücretin himayesi hakkındaki 1949 tarihli Sözleşmenin, ücretlerin muntazam
fasılalarla ödenmesini derpiş eylediğini ve ücret tediye usullerinin, işçiyi, işin-
den ayrılmasını mümkün kılacak her türlü fiili imkânlardan mahrum bırakacak
tarzda olmasını menettiğini nazarı itibara aldıktan,
Ve Birleşmiş Milletler Antlaşmasında istihdaf edilen ve İnsan Hakları Ev-
rensel Beyannamesinde beyan olunan insan haklarını ihlâl edici mahiyette
olan muayyen cebrî veya mecburi çalıştırma şekillerinin ilgasına mütedair
diğer tekliflerin kabulüne ve bu tekliflerin Milletlerarası bir Sözleşme şeklini
almasına karar verdikten sonra, 1957 yılı Haziran ayının işbu yirmi beşinci
günü, Cebrî Çalıştırmanın İlgası Hakkında 1957 Sözleşmesi adını alacak olan
aşağıdaki Sözleşmeyi kabul eder.
Madde 1
Milletlerarası Çalışma Teşkilatının bu Sözleşmeyi onayan her üyesi, cebrî
veya mecburi çalıştırmayı menetmeyi ve:
a- Siyasi bir cebir veya eğitim tedbiri olarak veya muayyen siyasi fikirlere
sahip olan veya bu fikirleri beyan eden şahıslara veya kurulu siyasi, iktisadi
veya içtimai nizama karşı ideolojik bakımdan muhalefetlerini izhar eden kim-
selere bir ceza olarak,
*
Bu Sözleşme’nin onaylanması 14.12.1960 tarihli ve 162 sayılı Cebrî Çalıştırmanın İlgası
Hakkındaki 105 Sayılı Sözleşmenin Tasdikına ve Sözleşmeye Katılmamıza Dair Kanun’la
(RG. 21.12.1960, S. 10686; Düstur, IV. Tertip, C. 1/2 s. 776-779) kabul edilmiştir.
b- İktisadi gelişme gayesiyle elemeğini seferber etme ve elemeğinden fay-

dalanma metodu olarak,
c- Çalışma disiplini olarak,
d- Grevlere iştirak etmiş olmayı tecziye tedbiri olarak,
e- Irki, içtimai, milli veya dinî bir tefrik vasıtası olarak,
Hiçbir şekilde cebrî veya mecburi çalıştırmaya başvurmamayı taahhüt eder.
Madde 2
Milletlerarası Çalışma Teşkilâtının bu Sözleşmeyi onayan her üyesi, bu
Sözleşmenin 1 inci maddesinde tasrih edilen şekildeki cebrî veya mecburi
çalıştırmanın derhal ve tamamen ilgasını temin etmek üzere müessir tedbirler
ittihazını taahhüt eder.
Madde 3
Bu Sözleşmenin kesin onama belgeleri Milletlerarası Çalışma Bürosu U-
mum Müdürüne gönderilecek ve onun tarafından tescil edilecektir.
Madde 4
1. Bu Sözleşme, ancak onama belgeleri Milletlerarası Çalışma Bürosu
Umum Müdürü tarafından tescil edilmiş olan Milletlerarası Çalışma Teşkilatı
üyelerini bağlıyacaktır.
2. Sözleşme, iki üyenin onama belgelerinin Umum Müdür tarafından tescil
edildiği tarihten itibaren 12 ay sonra yürürlüğe girecektir.
3. Daha sonra, bu Sözleşme, her üye hakkında, kendisinin onama belgesi-
nin tescil edildiği tarihten itibaren 12 ay sonra yürürlüğe girecektir.
Madde 5
1. Bu Sözleşmeyi onayan her üye, onu, ilk Sözleşmenin yürürlüğe girdiği
tarihten itibaren 10 yıllık bir devrenin hitamında, Milletlerarası Çalışma Büro-
su Umum Müdürüne göndereceği ve Umum Müdürün tescil edeceği bir ihbar-
name ile feshedebilir. Fesih, feshin tescili tarihinden itibaren bir yıl sonra mu-
teber olacaktır.
2. Bu Sözleşmeyi onamış olupta, bundan evvelki fıkrada zikrolunan 10 yıl-
lık devrenin hitamından itibaren bir yıl içinde bu maddede derpiş edilmiş olan
fesih hakkını kullanmıyan her üye, yeniden 10 yıllık bir müddet için bağlan-
mış olacak ve bundan sonra bu Sözleşmeyi,
Her on yıllık devrenin hitamında bu maddede derpiş edilen şartlar içinde
feshedebilecektir.
210
Madde 6
1. Milletlerarası Çalışma Bürosu Umum Müdürü, Teşkilât üyeleri tarafın-
dan kendisine bildirilen bilûmum onama ve fesihlerin tescil edildiklerini Mil-
letlerarası Çalışma Teşkilâtının bütün üyelerine tebliğ edecektir.
2. Milletlerarası Çalışma Bürosu Umum Müdürü, kendisine gönderilen,
Sözleşmenin ikinci onama belgesinin tescil edildiğini Teşkilât üyelerine tebliğ
ederken, bu Sözleşmenin yürürlüğe gireceği tarih hakkında Teşkilât üyelerinin
dikkatini çekecektir.
Madde 7
Milletlerarası Çalışma Bürosu Umum Müdürü, yukarıdaki maddelere tev-
fikan tescil etmiş olduğu bütün onama ve fesihlere dair tam bilgileri, Birleşmiş
Milletler Antlaşmasının 102 nci maddesi gereğince tescil edilmek üzere, Bir-
leşmiş Milletler Genel Sekreterine ulaştıracaktır.
Madde 8
Milletlerarası Çalışma Bürosu Yönetim Kurulu, lüzum göreceği zamanlar-
da, bu Sözleşmenin tatbikatı hakkında Genel Konferansa bir rapor sunacak ve
onun kısmen veya tamamen tadili keyfiyetinin Konferans gündemine konul-
ması lüzumu hakkında karar verecektir.
Madde 9
1. Konferansın, bu Sözleşmeyi kısmen veya tamamen tadil eden yeni bir
Sözleşme kabul etmesi halinde, yeni Sözleşme başka bir şekil derpiş etmedik-
çe:
a) Tadili ihtiva edici yeni Sözleşmenin bir üye tarafından onanması keyfi-
yeti, yukarıdaki beşinci madde hükümleri nazarı itibara alınmaksızın ve fakat
tadil edici yeni Sözleşme yürürlüğe girmiş olmak kayıt ve şartiyle, bu Sözleş-
menin derhal ve kendiliğinden feshini tazammun edecektir.
b) Bu Sözleşme, tadili ihtiva edici yeni Sözleşmenin yürürlüğe girdiği ta-
rihten itibaren artık üyelerin onanmasına açık bulundurulmıyacaktır.
2. Bu Sözleşme, onu onayıpta tadil edici Sözleşmeyi onamamış bulunan
üyeler için her halde şimdiki şekil ve muhtevasiyle yürürlükte kalmakta devam
edecektir.
Madde 10
Bu Sözleşmenin Fransızca ve İngilizce metinleri aynı derecede muteberdir.
211
212
CEBRİ VEYA MECBURİ ÇALIŞTIRMA HAKKINDA 29 SAYILI
Uluslararası Çalışma Örgütü Yönetim Kurulu’nun vaki daveti üzerine 10

Haziran 1930 tarihinde Cenevre’de 14. toplantısını yapan Uluslararası Ça-
lışma Örgütü Genel Konferansı,
Toplantı gündeminin 1. maddesine dahil bulunan cebri veya mecburi ça-
lıştırma konusundaki bazı tekliflerin kabulüne ve
Bu tekliflerin Uluslararası bir sözleşme şeklini almasına karar verdikten
sonra,
Uluslararası Çalışma Örgütü’nün üyeleri tarafından Uluslararası Çalışma
Örgütü’nün statüsü hükümleri gereğince onanmak üzere cebri çalıştırmaya
müteallik 1930 tarihli Sözleşme adını taşıyacak olan aşağıdaki Sözleşmeyi
bugünkü yirmisekiz Haziran bin dokuz yüz otuz tarihinde kabul eder.
Madde 1
1. Uluslararası Çalışma Örgütü’nün bu Sözleşme’yi onaylayan her üyesi
mümkün olduğu kadar kısa bir sürede her ne şekil altında olursa olsun cebri
veya mecburi çalıştırmanın kaldırılmasını taahhüt eder.
2. Cebri veya mecburi çalıştırmanın tamamen kaldırılması amacıyla, ceb-
ri veya mecburi çalıştırmaya, geçici bir müddet için, sadece kamu yararı ve
istisnai önlem olarak aşağıdaki maddelerde belirtilen şartlarda ve garantilerle
başvurulabilir.
3. Bu Sözleşme’nin yürürlüğe girmesinden itibaren beş senelik bir süre-
nin sonunda ve Uluslararası Çalışma Örgütü Yönetim Kurulu’nun aşağıdaki
31. maddede öngörülen raporunu hazırlaması sırasında Uluslararası Çalışma
Örgütü Yönetim Kurulu her ne şekil altında olursa olsun yeni bir geçiş süresi
tanınmaksızın cebri veya mecburi çalıştırmanın kaldırılması ihtimalini tetkik
edecek ve Konferans gündemine bu konunun alınıp alınmaması hususuna
karar verecektir.
*
Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO)’nün 1930 yılında Cenevre’de yapılan 14 üncü toplan-
tısında kabul edilen bu Sözleşme’nin onaylanması, 23.01.1998 tarihli ve 4333 sayılı Cebri
veya Mecburi Çalıştırma Hakkında 29 Sayılı Sözleşmenin Onaylanmasının Uygun Bu-
lunduğuna Dair Kanun’la (RG. 27.01.1998, S. 23243); ve uygulanması da Dışişleri Ba-
kanlığı’nın 18.05.1998 tarihli ve ÇEGY-II/2660 sayılı yazısı üzerine, 31.05.1963 tarihli
ve 244 sayılı Kanun’un 3. maddesine göre, 25.05.1998 tarihli ve 98/11225 sayılı Bakanlar
Kurulu Kararı’yla (RG. 23.06.1998, S. 23381) kabul edilmiştir.
Madde 2
1. Bu Sözleşme’nin amaçları için, “Cebri veya Mecburi Çalıştırma” ifa-
desi herhangi bir kişinin ceza tehdidi altında ve bu kişinin tam isteği olma-
dan mecbur edildiği tüm iş veya hizmetleri ifade eder.
Yürürlüğe giriş tarihi: 1 Mayıs 1932
2. Ancak, “Cebri veya Mecburi Çalıştırma” ifadesi bu Sözleşme bağla-
mında aşağıdakileri kapsamaz:
a) Mecburi askerlik hizmeti hakkındaki kanunlar gereğince mecbur tutu-
lan ve sadece askeri bir mahiyet taşıyan işlere hasredilen bir çalışma veya
hizmet;
b) Bizzat kendi kendini yöneten bir memleketin vatandaşlarının olağan
kamu hizmeti yükümlülüklerinin bir parçasını teşkil eden bir iş veya hizmet;
c) Çalışma veya hizmetin bir kamu makamının nezaret ve kontrolü altın-
da icra edilmesi ve sözkonusu ferdin özel kişilerin, şirketlerin veya özel-
tüzel kişilerin hizmetine bırakılmaması veya verilmemesi şartıyla, bir mah-
kemenin verdiği mahkumiyet kararının sonucu olarak yapmaya mecbur edil-
diği bir iş veya hizmet;
d) Olağanüstü hallerde, yani harp, felaketler veya yangın, su baskını, aç-
lık yer sarsıntıları, salgın hastalıklar ve şiddetli hayvan salgınları, hayvanla-
rın ve mahsule zarar veren böcek veya parazitlerin hastalık yaymaları duru-
munda ve genel olarak halkın bütününün veya bir kısmının normal yaşama
şartlarını veya hayatını tehlikeye koyan tehlikeli veya zarar verici her türlü
şartlarda yapılması mecburi bir iş veya hizmet;
e) Küçük çaplı toplumsal hizmetler, yani toplum fertleri tarafından doğ-
rudan doğruya toplum menfaatine yapılan işler, bizzat toplumun fertleri veya
doğrudan doğruya temsilcilerinin bu çalışmaların gerekli olduğunu beyan
etmeleri hakkının tanınması şartıyla, toplum üyelerine düşen olağan kamu
hizmeti mükellefiyetleri olarak mütalaa edilecektir.
Madde 3
Bu Sözleşme’nin uygulanmasına “Yetkili Makamlar” tabiri ya metropoli-
ten makamlarını, ya da ilgili ülkenin en üst merkezi makamlarını ifade ede-
cektir.
Madde 4
1. Yetkili makamlar özel kişiler, şirketler veya özel tüzel kişiler menfaa-
tine cebri veya mecburi çalıştırmayı empoze etmeyecekler veya empoze
edilmesine izin vermeyeceklerdir.
214
2. Özel kişiler, şirketler veya özel tüzel kişiler menfaatine böyle bir cebri
veya mecburi çalıştırma şekli bir üye tarafından işbu sözleşmenin onaylan-
ması Uluslararası Çalışma Örgütü tarafından tescil edildiği tarihte mevcut
olduğu takdirde, bu üye kendisi için bu Sözleşme’nin yürürlüğe girdiği tarih-
ten itibaren sözkonusu cebri veya mecburi çalıştırmayı tamamen kaldıracak-
tır.
Madde 5
1. Özel şahıslara, şirketlere ve özel-tüzel kişilere tanınan hiç bir imtiyaz,
bu özel şahıs, şirket ve özel-tüzel kişilerin kullandıkları ya da ticaretini yap-
tıkları ürünlerin üretilmesi veya toplanması için cebri veya mecburi çalıştır-
ma imkanını hiç bir şekilde vermeyecektir.
2. Cebri veya mecburi çalıştırma imkanı veren hükümler ihtiva eden im-
tiyazlar mevcut olduğu takdirde, sözkonusu hükümler işbu Sözleşme’nin 1.
maddesine uygunluk sağlanması için mümkün olan süratle feshedilecektir.
Madde 6
İdarenin memurları, sorumlu oldukları halkı görevleri gereği herhangi bir
şekilde çalıştırmaya teşvik etme durumunda kalmaları halinde dahi, bu halka
özel şahıslar, şirketler veya özel-tüzel kişiler için çalışmaları için ferden ya
da toplu olarak baskıda bulunamayacaklardır.
Madde 7
1. İdari görevler icra etmeyen şefler, cebri veya mecburi çalıştırmaya
başvurmayacaklardır.
2. İdari görevler icra eden şefler, yetkili makamların kati müsaadesiyle,
bu Sözleşme’nin 10. maddesinde öngörülen şartlarda cebri veya mecburi
çalıştırmaya başvurabilirler.
3. Kanunen tanınan ve herhangi bir şekil altında yeterli ücret alamayan
şefler, ilgili yönetmeliklere uyulması ve istismarı önleyecek tüm gerekli
tedbirlerin alınması şartıyla, kişisel hizmetlerden yararlanabilirler.
Madde 8
1. Cebri veya mecburi çalıştırmaya müracaat edilmesi hususundaki her
bir kararın sorumluluğu, ilgili ülkenin üst sivil makamlarına düşecektir.
2. Ancak, bu makamlar üst mahalli makamlara, işçilerin daim oturma
mahallinden uzaklaşmalarına mahal vermeyecek şekilde, cebri veya mecburi
çalıştırma yetkisi verebilirler. Bu makamlar işbu Sözleşme’nin 23. madde-
sinde öngörülen yönetmelikle belirtilen müddetler ve şartlara tabi olacak
215
şekilde görevlerinin icrasından idarenin memurlarının yer değiştirmesi ve

idari materyalin nakli bahis konusu olduğu takdirde işçilerin normal ikamet
mahalli haricinde icraatta bulunmaları için cebri veya mecburi çalıştırma
konulması hususunda üst mahalli makamlara da yetki verebilirler.
Madde 9
Bu Sözleşme’nin 10. maddesinde belirtilen aksi hükümler hariç, cebri
veya mecburi çalıştırma koyma hakkına haiz her hangi bir makam önce;
a) Yapılacak iş veya verilecek hizmetin onu icra etmesi talep edilen top-
lum için önemli ve doğrudan doğruya toplum menfaatine olduğuna,
b) Bu hizmet veya işin halihazır veya yakın gelecek zarurete haiz olduğu-
na;
c) İlgili ülkede benzeri iş veya hizmetler için geçerli olanlardan düşük
olmayan ücret ve çalışma şartları önerilmesine rağmen bu hizmetin yerine
getirilmesi veya işin yapılması için gönüllü iş gücü temini mümkün olmadı-
ğına; ve
d) İş veya hizmetin, mevcut iş gücü ve onun sözkonusu işi yapma kabili-
yeti gözönüne alınarak, sözkonusu halka çok ağır bir yük teşkil etmediğine
kani olduğu takdirde ancak bu çalıştırma şekline müsaade etmelidir.
Madde 10
1. Vergi olarak talep edilen cebri veya mecburi çalıştırma ve idare görev-
leri icra eden şefler tarafından, kamu menfaatine çalışmalar için konulan
cebri veya mecburi çalıştırma tedricen kaldırılacaktır.
2. Bu kaldırmayı beklerken, vergi olarak cebri veya mecburi çalıştırma
talep edildiği veya kamu menfaatine çalışmalar için idari görevleri icra eden
şefler tarafından cebri veya mecburi çalıştırma konulduğu takdirde ilgili
makamlar ilk önce;
a) Yapılacak iş veya verilecek hizmetin onu icra etmesi talep edilen top-
lum için önemli ve doğrudan doğruya toplum menfaatine olduğuna;
b) Bu hizmet veya işin halihazır veya kaçınılmaz olarak yakında doğacak
bir ihtiyacı karşıladığına;
c) İş veya hizmetin mevcut işgücü ve onun sözkonusu işi yapma kabiliye-
ti gözönüne alınarak, sözkonusu halka çok ağır bir yük teşkil etmediğine;
d) Bu iş veya hizmetin icrasının işçileri daimi ikametgahlarının olduğu
mahalden uzaklaşmaya mecbur etmeyeceğine;
e) Bir iş veya hizmetin icrasının dinin, sosyal yaşamın veya tarımın icap-
216
larıyla uyumlu yönlendirileceğine kani olmalıdırlar.

Madde 11
1. Sadece 13’den yukarı ve 45’den aşağı yaşlarda bulunan sağlam yetiş-
kin erkekler cebri veya mecburi çalıştırmaya tabi olabilirler. Bu Sözleş-
me’nin 10. maddesinde öngörülen iş türleri hariç, aşağıdaki tahditler ve şart-
lar dikkate alınmalıdır:
a) Mümkün olan her halükarda, konulan işi yapacak ilgililerin bulaşıcı bir
hastalığının olmadığının, bedeni kabiliyetlerinin yapılacak iş ve icra edilece-
ği şartlara uygunluğunun idarece tayin edilen bir doktor tarafından önceden
tespit edilmesi;
b) Öğretmenler, öğrenciler ve genel olarak idari personelin muaf tutulma-
sı;
c) Her toplumda ailevi ve sosyal yaşam için zorunlu yetişkin ve sağlam
erkek miktarının bırakılması;
d) Karı-koca ve aile bağlarına saygı gösterilmesi.
2. Yukarıdaki paragrafın (c) altparagrafının uygulanmasında, bu Sözleş-
me’nin 23. maddesinde öngörülen düzenlemeler, belirli sayıda nüfustan bir
seferde alınabilecek daimi nüfusun erkek ve sağlam fert nisbetini tesbit eder,
ancak bu nisbet, hiçbir şekilde bu nüfusun % 25’ini geçemez. Bu nisbeti
tesbit ederken yetkili makamlar nüfus yoğunluğunu, bu nüfusun sosyal ve
fiziki kalkınmışlığını, mahallinde ve kendi hesaplarına ilgililer tarafından
icra edilecek işlerin durumunu ve yılın hangi devresinde olacağını dikkate
almalıdırlar; ve genel olarak ilgili toplumun normal yaşamının iktisadi ve
sosyal ihtiyaçlarına saygı göstermelidirler.
Madde 12
1. Herhangi bir ferdin muhtelif şekiller altında cebri veya mecburi çalış-
tırmaya maruz kalabileceği azami müddet, 12 aylık bir sürede, işyerine git-
mek ve oradan gelmek için geçen gerekli yolculuk günleri de dahil olmak
üzere 60 günü geçemez.
2. Cebri veya mecburi çalıştırmaya maruz kalan her işçiye icra ettiği cebri
veya mecburi çalışma müddetlerini gösteren bir sertifika verilecektir.
Madde 13
1. Cebri veya mecburi çalıştırılmaya maruz kalan her şahsın normal ça-
lışma saatleri gönüllü çalışma için ayrılan saatlerle aynı olmalı ve cebri veya
mecburi çalıştırılma esnasında normal süre üzerinde icra edilen çalışma saat-
leri gönüllü çalışmalarını fazla çalışma saatleri için öngörülen nisbetlere eşit
217
nisbetlerde ücretlendirilmelidir.
2. Herhangi bir şekil altında cebri veya mecburi çalıştırılmaya maruz ka-
lan bütün şahıslara haftada bir dinlenme günü verilmelidir ve bu gün müm-
kün olduğu ölçüde sözkonusu memleketin veya bölgenin örf ve adetlerine
göre hasredilen güne tesadüf ettirilmelidir.
Madde 14
1. Bu sözleşme’nin 10. maddesinde öngörülen cebri veya mecburi çalış-
tırma haricinde, ne şekilde olursa olsun, cebri veya mecburi çalıştırmanın
ücreti nakit olarak ödenmeli ve bu ücret aynı tür işler için işçilerin istihdam
edildikleri bölgede yürürlükte olanlardan ve ne de işçilerin işe alındıkları
bölgede yürürlükte olanlardan daha aşağı olmamalıdır.
2. İdari vecibelerinin icrasında şefler tarafından konulan çalıştırılma ha-
linde, mümkün olan en kısa sürede, ücretlerin ödenmesinin önceki paragrafta
öngörülen şartlarda yerine getirilmesi uygulamasına geçilecektir.
3. Ücretler, kabile şefine veya başka herhangi bir makama değil, her işçi-
ye ferden ödenmelidir.
4. İşyerine gidiş ve gelişler için geçen yolculuk günleri ücretlerin öden-
mesinde iş günü olarak kabul edilmelidir.
5. Bu madde, işçiye verilen ücretten işçinin mutad olan günlük yiyeceği-
nin karşılığı kesilecektir şeklinde anlaşılmamalıdır; ama ücretlerden mükel-
lefiyetlerin yerine getirilmesi, işlerinin özel şartları dolayısıyla işlerine de-
vam etmelerini sağlamak için işçilere verilen özel yemek, elbise ve lojman
ve ne de alet temini gayesiyle hiçbir kesinti yapılamaz.
Madde 15
1. İşten hasıl olan kazaların veya hastalıkların tanzimi ile ilgili kanun ve
yönetmelikler ve ilgili ülkede yürürlükte olan ölen veya malül işçilerin bak-
makla yükümlü oldukları kimselere tazminat verilmesini öngören kanun ve
yönetmelikler serbest çalışan işçilerle aynı şartlarda cebren veya mecburi
çalıştırmaya tabi olan şahıslara da aynı şekilde uygulanacaktır.
2. Bir işçiyi cebri veya mecburi bir işte istihdam eden bir makam, her ha-
lükarda çalışmadan hasıl olan bir kaza veya hastalık işçinin kısmen veya
tamamen kendi ihtiyaçlarını karşılamasına mani olursa sözkonusu işçinin
maişetini sağlamakla mükellef olacaktır. Bu makam, işten hasıl olan
işgörmezlik veya ölüm halinde adı geçen işçinin fiilen bakmakla yükümlü
olduğu kimsenin bakımını sağlamak için tedbirler almakla da yükümlü olma-
lıdır.
218
Madde 16
1. Cebri veya mecburi çalıştırmaya tabi olan kimseler, istisnai zaruret hal-
leri hariç, yiyecek ve iklim şartları alıştıkları şartlardan sağlıklarına zarar
verecek ölçüde farklı bölgelere nakledilmemelidir.
2. Bu işçilerin şartlara alışması ve sağlıklarının korunması için gerekli
hijyen ve barınma ile ilgili tedbirlerin sıkı bir şekilde alınmamış olması ha-
linde bu işçilerin nakillerine izin verilmeyecektir.
3. Böyle bir nakil zorunlu olduğu taktirde işçilerin yeni gıda ve iklim
şartlarına tedricen intibakını sağlayan tedbirler yetkili tıbbi servisin mütalaa-
sından sonra kabul edilmelidir.
4. Bu işçilerin alışkın olmadıkları devamlı bir işi yapmalarının talep e-
dilmesi halinde, onların bu nevi bir işe intibaklarının özellikle tedrici eğitim,
çalışma saatleri sağlanması ve ara dinlenmelerinin tanzimi ve gerekli olan
istirahat veya günlük iaşenin arttırılması veya iyileştirilmesi hususunda ted-
birler alınmalıdır.
Madde 17
İşçilerin uzun bir müddet işyerinde kalmalarını mecbur eden inşaat veya
bakım işleri için cebri veya mecburi çalıştırmaya başvurulmasına müsaade
etmeden önce yetkili makamlar aşağıdaki hususlardan emin olmalıdırlar:
1. İşçilerin sağlığının korunması ve onlara gerekli her türlü tıbbi bakımın
deruhte edilmesi ve özellikle;
a) Bu işçilerin işe başlamadan evvel ve çalışma süresince belirli aralıklar-
la doktor tetkikinden geçirilmesi;
b) Bütün ihtiyaçları karşılamak için gerekli materyal, hastaneler, hastaba-
kıcılar, dispanserler ve yeterli sağlık personelinin varolması ve
c) İşyerlerindeki sıhhi şartların, işçilerin su, yiyecek, içecek maddelerinin
temin edilmesi ve işyerinin mutfak materyaliyle teçhizinin iyi bir şekilde
sağlanması ve gerektiğinde de lojman ve kıyafet yardımının tatminkar du-
rumda olması;
2. İşçinin isteği veya rızası üzerine, emin bir usulle işçinin ücretinin bir
kısmının işçi ailesinin geçiminin sağlanması için uygun tedbirler alınmalıdır;
3. İşçilerin çalışma mahalline gidiş gelişleri yol masrafları ve sorumlulu-
ğu idarece sağlanmalıdır ve idare mevcut bütün nakliyat vasıtalarından
mümkün olduğu kadar geniş ölçüde faydalanarak bu yolculukları kolaylaş-
tırmalıdır.
4. Belirli bir süre işgöremezliğe sebebiyet veren iş kazası veya hastalık
219
halinde işçinin kendi memleketine dönmesiyle ilgili masrafları idare tarafın-

dan karşılanmalıdır.
5. Cebri veya mecburi çalışma süresinin hitamında, gönüllü işçi olarak
kalmak isteyen her işçiye iki senelik bir müddet zarfında bedava memleketi-
ne dönme hakkını kaybetmeden bu isteğini yerine getirmesine izin verilir.
Madde 18
1. Hamal veya kayıkçıların işi gibi, şahısların veya malların taşınması i-
çin başvurulan cebri veya mecburi çalıştırma mümkün olduğu kadar kısa bir
sürede kaldırılmalıdır. Yetkili makamlar bu sırada, özellikle şu hususları
tesbit eden yönetmelikleri yayımlamalıdırlar:
a) Bu çalıştırmanın sadece idare memurlarının görevleri sırasındaki yer
değiştirmeleri veya hükümet kurumlarının nakli veya mutlaka acil bir
zorunluk halinde diğer şahısların ve memurların nakli için kullanılması mü-
kellefiyeti,
b) Bu işte kullanılacak işçilerin bu işe bedenen uygun olduğu, mümkün
olan yerlerde, önceden bir doktor muayenesiyle belgelendirilme mükellefi-
yeti; Böyle bir muayenenin mümkün olmadığı hallerde bu iş gücünü istih-
dam eden şahsın, istihdam edilen işçilerin istenilen bedeni kabiliyete haiz
oldukları ve bulaşıcı bir hastalıktan muzdarip olmadıklarından emin olma
mükellefiyeti;
c) İşçiler tarafından taşınacak azami yük;
d) Bu işçilerin oturdukları mahalden götürülecekleri azami mesafe;
e) Dönüş yolculuk günleri de dahil olmak üzere, bu işçilerin mecbur tu-
tuldukları aylık veya başka bir müddet için görevlendirilebilecekleri azami
gün sayısı;
f) Cebri veya mecburi çalıştırmanın bu şeklini talep etme hakkına sahip
kimseler ve onların cebri çalıştırmaya ne ölçüde müracaat etme haklarının
olduğu.
2. Önceki paragrafın (c), (d) ve (e) harfleri altında bahis konusu olan üst
sınırları tesbit ederken yetkili makamlar, dikkate alınacak muhtelif faktörleri,
özellikle işçilerin toplandığı nüfusun bedensel kabiliyetini, katedilecek yolun
mahiyetini ve iklim şartlarını dikkate almalıdırlar.
3. Yetkili makam ayrıca bu taşıyıcı işçilerin normal günlük seyahatlerinin
ortalama 8 saatlik bir iş gününe tekabül eden bir mesafeden daha fazla ol-
mamasını teminen gerekli düzenlemeleri yapacaklardır.
Bu düzenlemelerle esas olarak sadece taşınacak ağırlık ve katedilecek
220
mesafe değil, aynı zamanda yolun mahiyeti, mevsim ve diğer tüm unsurlar
ve günlük normal seyahatleri aşan seyahatlerde bunlar için normal saat ücre-
tinden yüksek ücret ödeneceği anlaşılmalıdır.
Madde 19
1. Yetkili makam cebri ekip biçmeyi sadece açlık veya yiyecek ikmalinde
yaşanan yetersizliklere karşı bir önlem olarak ve herhalükarda yiyecek ve
ürünün onu üreten insanların veya topluluğun mülkiyetinde kalması koşuluy-
la izin verebilir.
2. Bu madde, üretimin kanun veya gelenek gereği ortaklık esası üzerinde
örgütlendiği ve ürün veya bunun satılmasından elde edilen karın topluluğun
mülkiyeti olarak kaldığı yerlerde, topluluk üyelerinin topluluk tarafından
kanun veya gelenek tarafından talep edilen işlerin topluluk üyeleri tarafından
yapılması zorunluluğunu ortadan kaldırır şekilde yorumlanmayacaktır.
Madde 20
Üyelerinin herhangi biri tarafından işlenmiş suçlar için bir topluluğun
tümüne ortak bir ceza uygulanması öngören kanunlar, cebri veya mecburi
çalıştırmayı bir topluluk için bir ceza usulü olarak öngören hükümler içer-
meyecektir.
Madde 21
Madenlerde yapılmakta olan yeraltı çalışmaları için cebri veya mecburi
çalışmaya başvurulmayacaktır.
Madde 22
Bu Sözleşme’yi onaylayan ülkelerin Uluslararası Çalışma Örgütü Anaya-
sasının 22. maddesi hükümleri uyarınca bu Sözleşme hükümlerini hayata
geçirmek için aldıkları önlemler hakkında Uluslararası Çalışma Örgütü’ne
sunmayı taahhüt ettikleri raporlar, bu ülkede mecburi çalıştırmaya ne ölçüde
başvurulduğu, buna ne amaçla gerek görüldüğü, hastalık ve ölüm oranları,
ücret ödeme metodları ve ücret tarifesi ve konuyla ilgili olabilecek diğer
bilgiler konusunda mümkün olduğunca ayrıntı içerecektir.
Madde 23
1. Sözkonusu Sözleşme hükümlerini yerine getirmek için, yetkili makam-
lar cebri veya mecburi çalıştırmanın kullanımına ilişkin tam ve vazıh yönet-
melikleri yayımlayacaklardır.
2. Bu yönetmelikler, özellikle cebri veya mecburi çalışmaya tabi kılınan
her şahsa, çalışma koşullarıyla ilgili şikayetlerini yetkililere iletmesini müm-
221
kün kılacak ve bu şikayetlerinin incelenip, değerlendirilmesini güvence altı-

na alan kurallar ihtiva edecektir.
Madde 24
Cebri veya mecburi çalıştırmayı düzenleyen yönetmeliklerin sıkı bir şe-
kilde uygulanmasını teminen, ya gönüllü çalışmanın teftişi için tesis edilmiş
mevcut bir iş teftiş kurulunun görevleri cebri veya mecburi çalışmayı da
kapsayacak şekilde genişletilerek, ya da bunu başka yollarla sağlayacak uy-
gun tedbirler her halükarda alınacaktır. Cebri veya mecburi çalıştırmaya tabi
kılınan kişilerin bu yönetmelikler hakkında bilgi sahibi olmalarını sağlaya-
cak tedbirler de alınacaktır.
Madde 25
Cebri veya mecburi çalıştırmanın kanuna aykırı olarak gerçekleştirilmesi
bir suç olarak cezalandırılacak ve bu Sözleşme’yi onaylayan her üye kanun-
ca getirdiği müeyyidelerin gerçekten etkili ve tam olarak uygulanmasının
sağlanmasıyla yükümlü olacaktır.
Madde 26
1. Bu Sözleşme’yi onaylayan Uluslararası Çalışma Örgütü’nün her üyesi,
bu Sözleşmeyi egemenlik, yargı yetkisi, himaye, hükmetme, vesayet veya
otoritesi altında olan topraklarda, iç hukukuna ait konulardaki yükümlülükle-
rini de yerine getirme hakkına sahip olarak, uygulamayı taahhüt eder. Bu-
nunla beraber eğer bu üye Uluslararası Çalışma Teşkilatı Anayasası’nın 35.
maddesinin hükümlerinden yararlanmak isterse; onaylamasına aşağıdaki
bölgeleri tanıtan bir beyanı eklemek zorunda kalacaktır.
1) İşbu Sözleşme hükümlerini herhangi bir değişiklik olmadan uygula-
mayı planladığı yerler;
2) İşbu Sözleşme hükümlerini değişikliklerle uygulamayı planladığı yer-
ler, bu durumda bu değişiklikler de beyana eklenecektir;
3) Hakkında vereceği kararı saklı tuttuğu yerler.
2. Yukarıda mezkur beyan onay işlerinin ayrılmaz bir parçası olacak ve
aynı geçerliğe haiz olacaktır. Böyle bir beyanı kaleme alan her üye yapacağı
yeni bir beyan ile bu maddenin (2) ve (3)’ncü altparagrafları gereğince, ilk
beyanındaki çekinceleri tamamen veya kısmen iptal etme hakkına sahip ola-
caktır.
Madde 27
Bu Sözleşme’nin resmî onay belgeleri, Uluslararası Çalışma Örgütü Ge-
222
nel Müdürü’ne gönderilecek ve onun tarafından tescil edilecektir.

Madde 28
1. Bu Sözleşme, ancak onay belgeleri Genel Müdür tarafından tescil e-
dilmiş olan Uluslararası Çalışma Örgütü üyelerini bağlıyacaktır.
2. Bu Sözleşme, iki üyenin onay belgesi Genel Müdür tarafından tescil
edildiği tarihten on iki ay sonra yürürlüğe girecektir.
3. Daha sonra, bu Sözleşme, onu onaylayan her üye için onay belgesi tes-
cil edildiği tarihten on iki ay sonra yürürlüğe girecektir.
Madde 29
1. Uluslararası Çalışma Örgütü Genel Müdürü, Uluslararası Çalışma Ör-
gütü’nün tüm üyelerini kendisine Örgüt Üyeleri tarafından bildirilen tüm
onay ve fesihlerden haberdar kılacaktır.
2. Genel Müdür, kendisine ikinci onayın bildirilmesinden sonra Sözleş-
me’nin yürürlüğe giriş tarihini Örgüt Üyelerinin dikkatine getirecektir.
Madde 30
1. Bu Sözleşme’yi onaylamış olan her üye Sözleşme’nin ilk olarak yürür-
lüğe girdiği tarihten itibaren on yıllık bir sürenin sonunda Uluslararası Ça-
lışma Örgütü Genel Müdürü’ne göndereceği ve Genel Müdür tarafından
tescil edilecek bir bildiri ile Sözleşme’yi feshedebilir. Fesih, tescil edildiği
tarihten itibaren bir yıl sonra muteber olur.
2. Bu Sözleşme’yi onaylamış olup da onu, bundan evvelki fıkrada sözü
öngörüldüğü şekilde feshetmek hakkını kullanmayan her üye yeniden 5 yıl-
lık bir müddet için bağlanmış olacak ve bundan sonra bu Sözleşme’yi her 5
yıllık devre bitince bu maddede öngörülen şartlar içinde feshedebilecektir.
Madde 31
Sözleşme’nin uygulanması hakkında Genel Konferansa bir rapor sunacak ve
Sözleşmenin tamamen veya kısmen değiştirilmesi konusunun konferans
223
Madde 32 (*)
1. Konferansın bu Sözleşme’yi tamamen veya kısmen değiştiren yeni bir
Sözleşme kabul etmesi halinde,
a) Tadil edici yeni Sözleşme’nin bir üye tarafından onanması keyfiyeti
yukarıdaki 3. madde nazara alınmaksızın ve tadil edici yeni sözleşme yürür-
lüğe girmiş olmak kayıt ve şartıyla, bu Sözleşme’nin derhal ve kendiliğinden
feshini gerektirecektir.
b) Tadil edici yeni Sözleşme’nin yürürlüğe girmesi tarihinden itibaren bu
Sözleşme üyelerin onaylanmasına artık açık bulundurulmayacaktır.
2. Bu Sözleşme, onu onaylayıp da tadil edici Sözleşme’yi onaylamamış
bulunan üyeler için, herhalde şimdiki şekil ve içeriğiyle geçerli olmakta de-
vam edecektir.
Madde 33
Bu Sözleşme’nin İngilizce ve Fransızca metinleri aynı derecede geçerlidir.
*
Bu maddenin birinci bendinin (a) fıkrasındaki “3. madde” ifadesi, aslına uygun biçimde
“30. madde” olarak anlaşılmalıdır.
224
ÇOCUKLARIN VE GENÇLERİN SANAYİDE İŞE
ELVERİŞLİLİKLERİ YÖNÜNDEN SAĞLIK MUAYENESİNE TABİ
TUTULMALARI HAKKINDA 77 SAYILI ULUSLARARASI
ÇALIŞMA SÖZLEŞMESİ (*)
Milletlerarası Çalışma Bürosu Yönetim Kurulu tarafından Montreal’e da-

vet edilerek, orada, 19 Eylül 1946 tarihinde Yirmi Dokuzuncu toplantısını
yapan, Milletlerarası Çalışma Teşkilatı Genel Konferansı,
Toplantı gündeminin üçüncü maddesini teşkil eden çocukların ve gençle-
rin sanayide istihdama elverişlilikleri ile ilgili sağlık muayenesine tabi tu-
tulmaları hakkında bazı tekliflerin kabulüne, ve
Bu tekliflerin bazılarının uluslararası bir sözleşme haline gelmesine karar
vererek,
Bin dokuz yüz kırk altı yılı Ekim ayının işbu dokuzuncu günü, Gençlerin
Sanayide Sağlık Muayenesine tabi tutulmalarına dair 1946 Sözleşmesi şek-
linde adlandırılacak olan aşağıdaki Sözleşmeyi kabul eder.
BÖLÜM I
Genel Hükümler
Madde 1
1. Bu sözleşme, kamusal veya özel sınaî işyerlerinde veya bu işyerleriyle
ilgili işlerde çalıştırılan veya çalışan çocuklarla gençlere uygulanır.
2. Bu sözleşmenin uygulanmasında:
a) Maden ve taş ocakları ile her türlü maddenin topraktan çıkarılmasıyla
ilgili işyerleri,
b) Maddelerin imal ve tadil edildiği, temizlendiği, onarıldığı, süslendiği,
tamamlandığı, satış için hazırlandığı işyerleriyle, gemi yapımı, elektrik ve
genel olarak her türlü itici güç üretme, tahvil ve iletme işleri dahil, maddele-
rin şekillerinin değiştirildiği işyerleri,
*
Bu Sözleşme’nin onaylanması, 16.8.1983 tarihli ve 2878 sayılı Çocukların ve Gençlerin
Sanayide İşe Elverişlilikleri Yönünden Sağlık Muayenesine Tabi Tutulmaları Hakkında
77 Sayılı Milletlerarası Çalışma Sözleşmesinin Onaylanmasının Uygun Bulunduğuna Da-
ir Kanun’la (RG.18.08.1983, S. 18139); ve uygulanması da, 11.07.1984 tarihli ve 84/8284
sayılı Bakanlar Kurulu Kararı’yla (RG. 15.08.1984, S. 18490; Düstur, V. Tertip, C. 24/1,
s. 813-818) kabul edilmiştir.
c) Yapım, onarım, bakım, değişim ve yıkım işleri dahil bina yapımı ve

bayındırlık işleriyle ilgili müesseseler,
d) Dok, rıhtım, iskele, antrepo ve uçak alanlarında eşyanın elle taşınması
dahil, kara, demiryolu, nehir, kanal ve göllerde veya hava yolu ile yapılan
insan ve eşya nakliyatıyla uğraşan müesseseler,
“Sanayi işyerlerinden” sayılır.
3. Yetkili makam, bir taraftan sanayi ve diğer taraftan tarım, ticaret ve sa-
nayiden sayılmayan diğer işler arasındaki hududu tayin eder.
Madde 2
1. Çocuklar ve 18 yaşından aşağı olan gençler, ancak çalıştırılacakları, işe
elverişli oldukları esaslı bir sağlık muayenesi sonucunda kabul edildiği tak-
dirde, sınaî bir müessese tarafından işe alınabilirler.
2. İşe elverişliliği tayin ile ilgili sağlık muayenesi, yetkili makamca tensip
edilmiş kalifiye bir hekim tarafından yapılacak bir sağlık belgesi ile yahut
çalışma iznine veya karnesine kaydedilmek suretiyle tevsik olunur.
3. İşe elverişliliği tevsik eden belge:
a) Belirli iş şartları koyabilecek,
b) İşe elverişliliği tayin yönünden sağlık muayenesine ilişkin mevzuatın
uygulanmasından sorumlu bulunan makam tarafından bir grup halinde tasnif
edilen ve sağlıkla ilgili benzer tehlikeler arz eden belirli bir iş veya meslek
grupları için verilebilecektir.
4. Millî mevzuat işe elverişliliği tevsik eden belgeyi tanzimle yükümlü
yetkili makamı tayin edecek ve bu belgenin tanzim ve verilme usul ve şartla-
rını belirleyecektir.
Madde 3
1. Çocukların ve gençlerin işe elverişli bulunup bulunmadıkları, onsekiz
yaşına kadar sürdürülen bir sağlık kontrolüne tabi tutulmalarını gerektirecek-
tir.
2. 18 yaşından küçük bir çocuğun yahut gencin sürekli olarak çalıştırıl-
ması, ancak bir yılı geçmeyen aralıklarla sağlık muayenesinin yenilenmesi
şartına bağlı olabilecektir.
3. Millî mevzuatın:
a) İşin arz ettiği tehlikelerle ve çocuğun yahut gencin evvelki muayene-
lerle açıklanmış bulunan sağlık durumu ile ilgili kontrolün tesirli olmasını
sağlamak için, ya sağlık muayenesinin hangi özel şartlar dahilinde yıllık
226
muayeneye ilâveten yapılması yahut daha sık olarak yenilenmesi gerektiğini

öngörmesini, yahut,
b) Sağlık muayenesinin istisnaî durumlarda yenilenmesinde yetkili ma-
kamı görevli kılmasını gerektirecektir.
Madde 4
1. Sağlık bakımından büyük tehlikeler arz eden mesleklerde işe elverişli-
liği tespit etmek bakımından sağlık muayenesi ve bu muayenenin yenilen-
mesi en az yirmi bir yaşına kadar yapılmalıdır.
2. Millî mevzuatın, işe elverişliliği tayin bakımından sağlık muayenesinin
en az yirmi bir yaşına kadar yapılmasına matuf işleri veya iş kategorilerini
ya tayin etmesi veya tayin etme yetkisini uygun bir makama tevdii gereke-
cektir.
Madde 5
Yukardaki maddelerde öngörülen gerekli sağlık muayenelerinin çocuklar,
gençler veyahut aileleri için hiçbir masrafı gerektirmemelidir.
Madde 6
1. İşe elverişsizlikleri veya bedenî eksiklik ve aksaklıkların bulunduğu
sağlık muayenesince tespit edilen çocuklarla gençlerin yeniden yönetilmesi
ve yeniden bedenî ve meslekî intibakı için yetkili makam tarafından gerekli
hertürlü tedbir alınacaktır.
2. Bu tedbirlerin nitelik ve kapsamı yetkili makamca tespit olunacak; bu
amaçla konuyla ilgili çalışma, eğitim, sosyal ve sıhhî servisler arasında bir
işbirliği kurulması ve bu tedbirlerin uygulanması için bu servisler arasında
tesirli irtibatın idame ettirilmesi gerekecektir.
3. Millî mevzuat, işe elverişliliği açıkça kabul edilmemiş olan çocuklarla
gençlere:
a) Bitiminde genç işçinin yeni bir muayeneye tabi tutulacağı bir devre i-
çin geçerli, geçici iş permileri yahut sağlık belgeleri;
b) Özel mahiyette çalıştırma şartları koyan permiler yahut belgeler veril-
mesini zorunlu kılabilecektir.
Madde 7
1. İşverenin, mevzuat ile konulacak hükme göre, işe elverişliliğe aykırı
bir cihet bulunmadığını tevsik eden sağlık karnesini yahut çalışma permisini
veya karnesini dosyalayarak bunu iş teftişi sırasında tetkike amade tutması
gerekecektir.
227
2. Millî mevzuat, bu sözleşmenin sıkı bir şekilde uygulanmasını sağlaya-

bilecek diğer denetim metotlarını tayin eder.
BÖLÜM II
Bazı Ülkeler İçin Özel Hükümler
Madde 8
1. Bir üye ülkenin toprakları, nüfusunun dağınıklılığı yahut gelişme sevi-
yesi bakımından bu sözleşme hükümlerinin yetkili makamca uygulanmasına
imkân görülmediği geniş bölgeleri ihtiva ettiği hallerde, bu makam, söz ko-
nusu bölgeleri ya genel bir şekilde yahut bazı müesseseler veya bazı işler
hakkında gerekli gördüğü istisnalarla sözleşmeyi uygulamaktan muaf tutabi-
lir.
2. Her üye Milletlerarası Çalışma Teşkilatı statüsünün 22 nci maddesi ge-
reğince, bu Sözleşmenin uygulanması hakkında vereceği ilk yıllık raporda
bu madde hükümlerine başvurmayı tasarladığı herhangi bir bölgeyi belirtme-
lidir. Sonradan hiçbir üye bu suretle belirtmiş olduğu bölgelerden başka böl-
geler dışında bu madde hükümlerine başvuramaz.
3. Bu madde hükümlerine başvuran her üye, daha sonraki yıllık raporla-
rında hangi bölgeler için bu hükümlere başvurmak hakkından vazgeçtiğini
belirtmelidir.
Madde 9
1. Bu Sözleşmenin onaylanmasını mümkün kılan mevzuatın kabul edildi-
ği tarihten önce, çocukların ve gençlerin sanayide çalıştırılmaya elverişlilik-
lerini tayin bakımından sağlık muayenesiyle ilgili mevzuatı olmayan her
üye, onaylama belgesine ek bir beyan ile 2 nci ve 3 üncü maddelerde öngö-
rülen onsekiz yaş yerine hiçbir şekilde onaltı yaştan aşağı olmamak üzere;
onsekiz yaştan aşağı bir yaş ve 4 üncü maddede öngörülen yirmibir yaş yeri-
ne hiçbir şekilde ondokuz yaştan aşağı olmamak üzere yirmibir yaştan aşağı
bir yaş haddi koyabilir.
2. Böyle bir beyanda bulunmuş olan her üye, onu, daha sonraki bir beyan
ile her zaman iptal edebilir.
3. Hakkında bu maddenin 1 inci paragrafına uygun surette yapılmış bir
beyan yürürlükte olan her üye, her yıl, bu Sözleşmenin uygulanmasıyla ilgili
yıllık raporunda sözleşme hükümlerinin tam olarak uygulanması yolunda ne
ölçüde ilerleme gerçekleştirildiğini belirtmelidir.
228
Madde 10
1. Bu Sözleşmenin 1 inci Bölümünün hükümleri, bu maddede öngörülen
değişikliklerle Hindistan’a uygulanır.
a) Söz konusu hükümler, Hindistan mevzuatının uygulamaya yetkili kıl-
dığı bütün topraklarda uygulanır.
b) “Sınaî müessese” kavramı aşağıdakileri kapsar:
i) “Hindistan Fabrika Kanunu” kapsamına giren fabrikalar,
ii) “Hindistan Maden Ocakları Kanunu” kapsamına giren maden ocakları,
iii) Demiryolları,
iv) Çocukların çalıştırılması hakkındaki 1938 tarihli kanun kapsamına gi-
ren bütün işler.
c) 2 nci ve 3 üncü maddeler çocuklara ve onaltı yaşından aşağı olan genç-
lere uygulanır.
d) 4 üncü maddedeki “ondokuz yaş” ibaresi, “yirmibir yaş” ın yerine kul-
lanılacaktır.
e) 6 ncı maddenin 1 inci ve 2 nci paragrafları Hindistan’a uygulanmaz.
2. Bu maddenin 1 inci paragrafındaki hükümler aşağıdaki usulle tadil edi-
lebilecektir :
a) Milletlerarası Çalışma Konferansı, konunun gündeminde bulunduğu
herhangi bir toplantıda üçte iki çoğunlukla, bu maddenin 1 inci paragrafı
hakkında tadil tasarıları kabul edebilir.
b) Böyle bir tadil tasarısı, konferans toplantısının kapanmasından itibaren
bir yıllık yahut olağanüstü durumlarda, 18 aylık bir müddet içinde Hindis-
tan’da bu tadil tasarısını kanun haline getirmek yahut başka yoldan tedbirler
almak maksadıyla konu itibariyle yetkisi dahiline giren makama yahut ma-
kamlara sunulur.
c) Hindistan, yetkili makamın yahut makamların olurunu aldığı takdirde,
tadilini, kesin onaylama belgesini, tescil edilmek üzere, Milletlerarası Çalış-
ma Bürosu Genel Müdürüne gönderir.
d) Hindistan tarafından onaylanan böyle bir tadil tasarısı, bu Sözleşmenin
tadili olarak yürürlüğe girer.
229
BÖLÜM III
Son Hükümler
Madde 11
Bu Sözleşmenin hiçbir hükmü, onda derpiş olunanlardan daha elverişli
şartlar sağlayan hiçbir kanun, karar, âdet yahut işverenlerle işçiler arasındaki
mevcut anlaşma hükümlerine halel getiremez.
Madde 12
Bu Sözleşmenin kesin onama belgeleri, tescil edilmek üzere Milletlerara-
sı Çalışma Bürosu Genel Müdürüne gönderilir.
Madde 13
1. Bu Sözleşme, ancak onaylama belgesi Milletlerarası Çalışma Bürosu
Genel Müdürü tarafından tescil edilen Milletlerarası Çalışma Teşkilatı üyele-
rini bağlar.
2. Sözleşme, iki üyenin onaylama belgelerinin Genel Müdür tarafından
tescilinden itibaren 12 ay sonra yürürlüğe girer.
3. Bundan sonra, bu Sözleşme her üye hakkında kendisinin onaylama
belgesinin tescilinden itibaren 12 ay geçince yürürlüğe girer.
Madde 14
1. Bu Sözleşmeyi onaylayan her üye onun ilk yürürlüğe giriş tarihinden
itibaren 10 yıl geçtikten sonra Milletlerarası Çalışma Bürosu Genel Müdürü-
ne yollayacağı ve bu Müdürün tescil edeceği bir ihbarname ile feshedebilir.
Fesih, tescil tarihinden bir yıl sonra geçerli olur.
2. Bu Sözleşmeyi onaylayıp da onu bundan evvelki fıkrada yazılı on yıl-
lık mühletin geçmesinden itibaren bir yıl zarfında, bu madde gereğince fes-
hetmek hakkını kullanmayan her üye, yeniden on yıllık bir müddet için bağ-
lanmış olacak ve bundan sonra bu Sözleşmeyi her on yıllık devre bitince, bu
maddede öngörülen şartlar içinde feshedebilecektir.
Madde 15
1. Milletlerarası Çalışma Bürosu Genel Müdürü Teşkilat üyeleri tarafın-
dan kendisine bildirilen bütün onaylama ve fesihlerin tescil edildiklerini
Milletlerarası Çalışma Teşkilatının bütün üyelerine yazıyla bildirir.
2. Milletlerarası Çalışma Bürosu Genel Müdürü, kendisine gönderilen i-
230
kinci onaylama belgesinin tescil edildiğini, teşkilat üyelerine yazıyla bildi-

rirken bu sözleşmenin yürürlüğe gireceği tarih hakkında teşkilat üyelerinin
dikkatini çeker.
Madde 16
Milletlerarası Çalışma Teşkilatı Genel Müdürü yukarıdaki maddeler ge-
reğince tescil etmiş olduğu bütün onaylama ve fesihlerle ilgili ayrıntılı bilgi-
leri Birleşmiş Milletler Antlaşmasının 102 nci maddesi uyarınca tescil edil-
mek üzere, Birleşmiş Milletler Genel Sekreterine tevdi eder.
Madde 17
sözleşmenin uygulanması hakkında Genel Konferansa bir rapor sunacak ve
Madde 18
1. Konferansın bu sözleşmeyi tamamen veya kısmen değiştiren yeni bir
sözleşme kabul etmesi halinde ve yeni sözleşme başka hükümleri ihtiva et-
mediği takdirde,
a) Tadil edici yeni sözleşmenin her üye tarafından onaylanması keyfiyeti,
yukarıdaki 14 üncü madde nazara alınmaksızın tadil edici yeni sözleşmenin
yürürlüğe girmiş olması kayıt ve şartıyla, bu sözleşmenin derhal ve doğrudan
doğruya feshini gerektirecektir.
b) Tadil edici yeni sözleşmenin yürürlüğe girme tarihinden itibaren, bu
sözleşme üyelerin onaylanmasına artık açık bulundurulmayacaktır.
2. Bu sözleşme, onu onaylayıp da tadil edici sözleşmeyi onaylamamış bu-
lunan üyeler için, herhalde şimdiki şekil ve muhtevası ile geçerli olmakta
devam edecektir.
Madde 19
Bu sözleşmenin Fransızca ve İngilizce metinlerinin her ikisi de aynı şe-
kilde geçerlidir.
231
232
DENİZ İŞLERİNDE ÇALIŞTIRILACAK ÇOCUKLARIN ASGARİ
YAŞ HADDİNİN TESBİTİ HAKKINDA 58 SAYILI ULUSLARARASI
Milletlerarası Çalışma Bürosu Yönetim Kurulu tarafından vâki davet üze-

rine 22 ekim 136 tarihinde Cenevre’de yapılan milletlerarası Çalışma Teşki-
lâtı Genel Konferansının 22 nci toplantısında:
İşbu toplantı gündemindeki, konferansın ikinci toplantısında kabul edil-
miş olan deniz işlerinde çalıştırılacak çocukların asgari yaş haddinin
tesbitine dair Sözleşmenin kısmen tadili ile ilgili muhtelif tekliflerin kabulü-
ne,
Bu tekliflerin milletlerarası bir Sözleşme şeklinde kaleme alınmasına,
Karar verildikten sonra, deniz işlerinde çalıştırılacakların asgari yaş had-
dine dair 1936 tarihli (Muaddel) Sözleşme adını alacak olan aşağıdaki Söz-
leşme bugünkü yirmi dört ekim bin dokuz yüz otuz altı tarihinde kabul edil-
miştir:
Madde 1
İşbu Sözleşmenin tatbikatı bakımından, “Gemi” tâbiri, harb gemileri
müstesna, denizde sefer yapan büyük, küçük ne olursa olsun hususi mülkiye-
te veya âmme mülkiyetine ait bilûmum gemileri ifade eder.
Madde 2
1. Munhasıran aynı aile efradının çalıştığı gemiler hariç, diğer gemilerde-
ki işlerde 15 yaşından aşağı çocuklar çalıştırılamaz.
2. Bununla beraber, 15 yaşından aşağı bir çocuğa iş verilmesinde çocu-
ğun menfaatinin bahismevzuu olduğuna dair bir mektep idaresi yahut millî
mevzuatla tesbit edilmiş bir makam, çocuğun bedenî durumu ile sıhhatini ve
verilmesi melhuz işin hâlen olduğu kadar istikbalde de çocuğa sağlıyacağı
menfaatleri göz önünde bulundurmak suretiyle bir kanaate vardığı takdirde,
millî mevzuatla asgari 14 yaşındaki çocuklara çalışma belgeleri verilebilmesi
*
Bu Sözleşme’nin onaylanması, 25.05.1959 tarihli ve 7293 sayılı Deniz İşlerinde Çalıştırı-
lacak Çocukların Asgari Yaş Haddinin Tesbiti Hakkında 58 Sayılı Sözleşmenin Tasdik
Edilmesine ve Bu Sözleşmeye Katılmamıza Dair Kanunla (RG. 02.06.1959, S. 10220;
Düstur III. Tertip, C. 40, s. 1139-1142) kabul edilmiştir. Ancak, 138 Sayılı Sözleşmenin
kabulü ile birlikte bu sözleşme yürürlükten kalkmıştır. (Bkz. İstihdama Kabulde As-
gari Yaş Hakkında 138 Sayılı Uluslararası Çalışma Sözleşmesi m.10/b. 4, f. d).
derpiş olunabilir.
Madde 3
Âmme makamınca tasvibedilmek ve onun murakabesi altında bulunmak
şartiyle mektep gemilerinde çocuklar tarafından yapılan işler hakkında ikinci
madde hükümleri tatbik edilmez.
Madde 4
İşbu Sözleşme hükümlerinin tatbikatını kontrol sadedinde, her kaptan ve-
ya işveren gemide çalışan ve yaşları on altıdan küçük olan bütün şahısları
doğum tarihleri ile birlikte gösteren bir kayıt defteri veya mürettebat listesi
tutmakla mükelleftir.
Madde 5
İşbu Sözleşme Sanayi işlerinde çalışacak çocuklar için asgari yaş tesbiti
(1919) ve sinai mahiyet arz etmiyen işlerde çalışacak çocuklar için asgari yaş
tesbiti (1932) hakkındaki Milletlerarası Sözleşmeleri tadil edecek sözleşme-
lerin Milletlerarası Çalışma Konferansı tarafından kabulünden sonra
mer’iyet mevkiine girecektir.
Madde 6
İşbu Sözleşmenin resmen tasdik edildiğini mübeyyin belgeler Milletlera-
rası Çalışma Teşkilâtı Umum Müdürüne gönderilecek ve tasdik keyfiyeti
onun tarafından tescil olunacaktır.
Madde 7
1. İşbu Sözleşme, ancak tasdikleri Milletlerarası Çalışma Bürosu Umum
Müdürünce tescil edilmiş olan üyeleri bağlıyacaktır.
2. Yukarıdaki 5 inci madde hükümleri mahfuz kalmak şartiyle, bu Söz-
leşme, ancak, iki üyenin tasdiklerinin Umum Müdür tarafından tescilinden
itibaren 12 ay sonra mer’iyete girecektir.
3. Bundan sonra, bu Sözleşme, her üye hakkında, tasdikın tescilinden iti-
baren 12 ay sonra mer’iyete girecektir.
Madde 8
İşbu Sözleşmenin Milletlerarası Çalışma Teşkilâtı üyelerinden ikisi tara-
fından tasdik edilmesi ve tasdiklerin tescili akabinde Milletlerarası Çalışma
Bürosu Umum Müdürü durumu Milletlerarası Çalışma Teşkilâtının diğer
bütün üyelerine tebliğ edecektir. Milletlerarası Çalışma Teşkilâtının diğer
üyeleri tarafından daha sonra bildirilmiş olan tasdiklere ait tesciller için de
234
aynı şekilde tebligat yapacaktır.

Madde 9
1. Bu Sözleşmeyi tasdik eden her üye onu ilk yürürlüğe giriş tarihinden
itibaren on yıllık bir devre sonunda, Milletlerarası Çalışma Bürosu Umum
Müdürüne göndereceği ve bu müdürün tescil edeceği bir ihbarname ile fes-
hedebilir. Fesih, tescilin Milletlerarası Çalışma Bürosu tarafından ifasından
bir sene sonra muteber olacaktır.
2. Yukarıki paragrafta zikredilen 10 senelik müddetin hitamından itibaren
bir sene içinde bu maddede derpiş edilmiş olan fesih hakkını kullanmıyan
işbu Sözleşmeyi tasdik etmiş her üye, yeniden 10 senelik bir müddetle bağlı
kalır. Ve bundan sonra işbu maddede yazılı şartlar dahilinde, her 10 senelik
müddetin hitamında işbu Sözleşmeyi feshedebilir.
Madde 10
Milletlararası Çalışma Bürosu Yönetim Kurulu, lüzum gördükçe işbu
Madde 11
1. Konferansça, işbu Sözleşmenin kısmen veya tamamen tadili hakkında
yeni bir Sözleşmenin kabulü halinde, ve yeni Sözleşme başkaca bir hüküm
derpiş etmediği takdirde:
a) Tadili ihtiva eden bu yeni Sözleşmenin, bir üye tarafından tasdikı ve
mer’iyete girmesi, yukarıdaki 9 uncu maddeye rağmen, işbu Sözleşmenin
derhal kendiliğinden ortadan kalkmasını intaceder.
b) İşbu Sözleşme, tadili ihtiva eden yeni Sözleşmenin meriyete girdiği ta-
rihten itibaren artık üyelerin tasdikıne açık kalamaz.
2. İşbu Sözleşmeyi tasdik eden üyeler bunu tadil eden Sözleşmeyi tasdik
etmedikleri takdirde tasdik edilmiş Sözleşme eski hal ve şekli ile meriyette
kalacaktır.
Madde 12
İşbu Sözleşmenin Fransızca ve İngilizce metinleri aynı derecede mute-
berdir.
235
236
EŞİT DEĞERDE İŞ İÇİN ERKEK VE KADIN İŞÇİLER ARASINDA
ÜCRET EŞİTLİĞİ HAKKINDAKİ 100 SAYILI ULUSLARARASI
Milletlerarası Çalışma Bürosu Yönetim Kurulu tarafından Cenevre’de

toplantıya davet edilerek orada 6 Haziran 1951 tarihinde otuzdördüncü top-
lantısını yapan Milletlerarası Çalışma Teşkilâtı Genel Konferansı,
Toplantı gündeminin yedinci maddesini teşkil eden, eşit değerde iş için
erkek ve kadın işçiler arasında ücret eşitliği prensibi ile ilgili çeşitli teklifle-
rin kabulüne,
sonra,
Bindokuzyüzellibir Haziran ayının işbu yirmidokuzuncu günü, eşit ücrete
dair 1951 Sözleşmesi adını taşıyacak olan aşağıdaki sözleşmeyi kabul eder:
Madde 1
Bu Sözleşme bakımından:
a) “Ücret” deyimi, işçinin çalıştırılması nedeniyle işveren tarafından ken-
disine nakdî veya aynî olarak doğrudan doğruya veya bilvasıta ödenen nor-
mal, kök veya asgari ücret veya aylıkla, sağlanan bütün diğer menfaatleri
içine alır;
b) “Eşit değerde iş için erkek ve kadın işçiler arasında ücret eşitliği” de-
yimi, cinsiyet esasına dayanan bir ayırım gözetmeksizin tesbit edilmiş bulu-
nan ücret hadlerini ifade eder.
Madde 2
1. Her üye, ücret hadlerinin tesbitiyle ilgili olarak yürürlükte bulunan u-
*
Bu Sözleşme’nin onaylanması 13.12.1966 tarihli ve 810 sayılı Eşit Değerde İş İçin Erkek
ve Kadın İşçiler Arasında Ücret Eşitliği Hakkında 100 sayılı Milletlerarası Çalışma Söz-
leşmesinin Onaylanmasının Uygun Bulunduğuna Dair Kanun’la (RG. 22.12.1966, S.
12484); ve uygulanması da; Çalışma Bakanlığı’nın 04.03.1967 tarihli ve 812-5a-100/773
sayılı yazısı üzerine, 31.5.1963 tarihli ve 244 sayılı Kanunun 3 üncü maddesinin birinci
fıkrasına göre, 14.4.1967 tarihli ve 6/8036 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı’yla (RG.
13.06.1967, S. 12620; Düstur V. Tertip, C. 6/2, s. 1892-1896) kabul edilmiştir. Anılan
Sözleşmenin 19.07.1968 tarihinden itibaren yürürlüğe girmesi, 02.09.1967 tarihli ve
6/8729 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı’yla (RG. 22.09.1967, S. 12706) kararlaştırılmıştır.
Burada sözkonusu sözleşmenin 14.04.1967 tarihli Kararname ekindeki metni temel alın-
mıştır.
sullere uygun yollardan, eşit değerde iş için erkek ve kadın işçiler arasında
ücret eşitliği prensibini teşvik ve bu prensibin bütün işçilere uygulanmasını,
sözü edilen usullerle telifi kabil olduğu nispette temin edecektir.
2. Bu prensip:
a) Millî mevzuat;
b) Mevzuatla kurulmuş veya tanınmış herhangi bir ücret tesbit düzeni;
c) İşverenlerle işçiler arasında yapılan toplu sözleşmeler; veya
d) Bu çeşitli usullerin birleştirilmesi yoluyla uygulanabilir.
Madde 3
1. Bu Sözleşme hükümlerinin uygulanmasını kolaylaştıracak mahiyette
olduğu hallerde, ihtiva ettikleri ameliyeler esas alınmak suretiyle, işlerin
objektif bir şekilde değerlendirilmesini teşvik için tedbirler alınacaktır.
2. Bu değerlendirmede takip edilecek usuller, ücret hadlerinin tesbitine
yetkili makamlar tarafından veya ücret hadlerinin toplu sözleşmelere göre
tesbit edilmesi halinde, bu sözleşmelere taraf olanlarca kararlaştırılabilir.
3. Bu şekilde objektif bir değerlendirme neticesinde, yapılacak işlerde
tesbit edilen farklara, cinsiyet gözetilmeksizin tekabül eden, ücret hadleri
arasındaki farklar eşit değerde iş için erkek ve kadın işçiler arasında ücret
eşitliği prensibine aykırı sayılamaz.
Madde 4
Her üye, işbu Sözleşme hükümlerinin tatbik mevkiine konulması
amaciyle ilgili işçi ve işveren teşekkülleriyle uygun yollardan işbirliği yapa-
caktır.
Madde 5
Bu Sözleşmenin resmî onay belgeleri Milletlerarası Çalışma Bürosu Ge-
nel Müdürüne gönderilecek ve onun tarafından tescil edilecektir.
Madde 6
1. Bu Sözleşmede ancak onay belgeleri Genel Müdür tarafından tescil e-
dilmiş olan Milletlerarası Çalışma Teşkilâtı üyelerini bağlıyacaktır.
2. Bu Sözleşme, iki üyenin onay belgesi Genel Müdür tarafından tescil
edildiği tarihten oniki ay sonra yürürlüğe girecektir.
3. Daha sonra bu Sözleşme, onu onaylıyan her üye için onay belgesi tes-
cil edildiği tarihten oniki ay sonra yürürlüğe girecektir.
238
Madde 7
cek olan beyanlar şu hususları bildirecektir:
a) İlgili üyenin, sözleşme hükümlerinin hiçbir değişiklik yapılmadan uy-
gulanacağını taahhüt ettiği ülkeler;
b) Sözleşme hükümlerinin değişiklikler yapılarak uygulanacağını taahhüt
ettiği ülkeler ve bu değişikliklerin nelerden ibaret olduğu;
c) Sözleşmenin uygulanamıyacağı ülkeler ve bu gibi hallerde sözleşme-
nin uygulanamamasının sebepleri;
d) Haklarındaki kararını, vaziyetin daha etraflıca tetkikine kadar mahfuz
tuttuğu ülkeler.
2. Bu maddenin birinci fıkrasının (a) ve (b) bendlerinde sözü edilen taah-
hütler onaylamanın ayrılmaz kısımları sayılacak ve onaylama kuvvetini haiz
olacaktır.
3. Her üye, bu maddenin 1 inci fıkrasının (b), (c) ve (d) bendleri gereğin-
ce daha evvel yapmış olduğu beyanda mevcut ihtirazi kayıtların hepsinden
veya bir kısmından, yeni bir beyanla vazgeçebilecektir.
4. Her üye, 9 uncu madde hükümlerine uygun olarak bu Sözleşmenin
feshedilebileceği devreler zarfında Genel Müdüre, daha evvelki herhangi bir
beyanın hükümlerini başka bir herhangi bir bakımdan değiştiren ve belirli
ülkelerdeki halihazır vaziyeti bildiren yeni bir beyan gönderilecektir.
Madde 8
derilen beyanlar sözleşme hükümlerinin ilgili ülkede değişikliklerle mi, yok-
sa değişiklik yapılmadan mı uygulanacağını belirtecektir; sözleşme hüküm-
lerinin değişiklikler kaydiyle uygulanacağını bildirdiği zaman, bu değişiklik-
lerin nelerden ibaret olduğunu açık olarak gösterecektir.
2. İlgili üye, üyeler veya milletlerarası makam, daha evvelki bir beyanla
bildirilen, değişikliğe başvurma hakkından daha sonraki bir beyanla tama-
men veya kısmen vazgeçebilir.
3. İlgili üye, üyeler veya milletlerarası makam 9 uncu madde hükümleri-
ne uygun olarak, bu Sözleşmenin feshedilebileceği devreler zarfında Genel
Müdürü, daha evvelki herhangi bir beyanın hükümlerini başka herhangi bir
bakımdan değiştiren ve sözleşmenin uygulanması bakımından halihazır va-
239
ziyeti bildiren yeni bir beyan gönderebilir.

Madde 9
1. Bu Sözleşmeyi onaylayan her üye, onu ilk yürürlüğe girdiği tarihten i-
tibaren on yıllık bir devre sonunda Milletlerarası Çalışma Bürosu Genel
Müdürüne göndereceği ve bu Müdürün tescil edeceği bir belge ile feshedebi-
lir. Fesih, tescil tarihinden ancak bir yıl sonra muteber olacaktır.
2. Bu Sözleşmeyi onaylamış olup da, onu bundan evvelki fıkrada sözü
öngörüldüğü şekilde feshetmek ihtiyarını kullanmıyan her üye yeniden on
yıllık bir müddet için bağlanmış olacak ve bundan sonra bu Sözleşmeyi, her
on yıllık devre bitince bu maddede öngörülen şartlar içinde feshedebilecek-
tir.
Madde 10
1. Milletlerarası Çalışma Bürosu Genel Müdürü Milletlerarası Çalışma
Teşkilâtı üyeleri tarafından kendisine bildirilen bütün onaylama beyan ve
fesihlerinin tescil olunduğunu Teşkilâtın bütün üyelerine bildirecektir.
2. Genel Müdür kendisine gönderilen sözleşmenin ikinci onay belgesinin
tescil olunduğunu teşkilât üyelerine bildirirken, bu Sözleşmenin yürürlüğe
gireceği tarih hakkında teşkilât üyelerinin dikkatini çekecektir.
Madde 11
Milletlerarası Çalışma Bürosu Genel Müdürü yukarıdaki maddelere uy-
gun olarak tescil etmiş olduğu bütün onaylama, beyan ve fesihlere dair tam
bilgileri, Birleşmiş Milletler Andlaşmasının 102 nci maddesine uygun olarak
tescil edilmek üzere, Birleşmiş Milletler Genel Sekreterine ulaştıracaktır.
Madde 12
Milletlerarası Çalışma Bürosu Yönetim Kurulu gerekli gördüğü her sefe-
rinde, bu Sözleşmenin uygulanması hakkındaki bir raporu genel konferansa
sunacak ve onun tamamen veya kısmen değiştirilmesi meselesinin konferans
gündemine alınması lüzumu hakkında karar verecektir.
Madde 13
sözleşme kabul etmesi halinde ve yeni sözleşme aksini öngörmediği takdir-
de:
a) Tadil edici yeni sözleşmenin bir üye tarafından onanması keyfiyeti,
yukarıdaki 9 uncu madde nazara alınmaksızın ve tadil edici yeni sözleşme
240
yürürlüğe girmiş olmak kayıt ve şartiyle, bu Sözleşmenin derhal ve kendili-

ğinden feshini tazammun edecektir.
b) Tadil edici yeni sözleşmenin yürürlüğe girmesi tarihinden itibaren bu
Sözleşme üyelerin onaylanmasına artık açık bulundurulmıyacaktır.
2. Bu Sözleşme, onu onaylayıp da tadil edici sözleşmeyi onaylamamış
bulunan üyeler için herhalde şimdiki şekil ve muhtevasiyle muteber olmakta
devam edecektir.
Madde 14
Bu Sözleşmenin İngilizce ve Fransızca metinleri aynı derecede muteber-
dir.
241
242
GÖÇMEN İŞÇİNİN HUKUKİ STATÜSÜ HAKKINDA AVRUPA
SÖZLEŞMESİ (*)
Bu Sözleşmeyi imzalayan Avrupa Konseyi üyesi Devletler;

Avrupa Konseyi’nin amacının, ortak mirasları olan ülkü ve ilkeleri İnsan
Hakları ve Temel Özgürlüklere saygı çerçevesinde, korumak ve geliştirmek
amacıyla üyeleri arasında sıkı işbirliğini gerçekleştirmek ve ekonomik ve
sosyal gelişmelerini teşvik etmek olduğunu gözönünde tutarak;
Avrupa Konseyi üyesi ülkelerin vatandaşları olan göçmen işçilerin huku-
ki statülerinin tüm yaşama ve çalışma koşulları ile ilgili her hususta işçi alan
ülkelerin vatandaşlarının tabi tutuldukları statü düzeyinden daha düşük dü-
zeyde olmayacak şekilde düzenlenmesinin sağlanması gereğini dikkate ala-
rak;
Göçmen işçilerin ve aile bireylerinin sosyal gelişme refahlarını kolaylaş-
tırmaya kararlı olarak;
Üye ülkelerin birbirlerinin uyruklarına karşılıklı olarak tanıdıkları hak ve
özgürlüklerin Konsey Statüsü gereği olarak, üye ülkeleri birleştiren sıkı iş-
birliği ışığında verilen haklar ve öncelikleri onaylıyarak;
aşağıdaki hususlarda anlaşmaya varmışlardır.
BÖLÜM I
Madde 1
Tanım
1. Bu Sözleşme bakımından “Göçmen İşçi” terimi Âkit Taraflardan biri

tarafından ülkesinde ücretli bir iş görmek üzere oturmasına izin verilmiş olan
diğer bir Âkit ülke yurttaşını ifade eder.
*
Bu Sözleşme’nin onaylanması, 25.12.1979 tarihli ve 2257 sayılı Göçmen İşçinin Hukuki
Statüsüne İlişkin Avrupa Sözleşmesinin Onaylanmasının Uygun Bulunduğuna Dair Ka-
nun’la (RG. 06.01.1980, S. 16861); uygulanması da Dışişleri Bakanlığı’nın 28.10.1978 ta-
rihli ve UESG/UESD:705-302-UESD-2112 sayılı yazısı üzerine, 31.05.1963 tarihli ve
244 sayılı Kanunun 3 üncü maddesine göre, 25.11.1980 tarihli ve 8/2006 sayılı Bakanlar
Kurulu Kararı’yla (RG. 27.01.1981, S. 17233; Düstur, Tertip V., C. 20, s. 785-795) kabul
edilmiştir.
Göçmen İşçinin Hukuki Statüsü Hakkında Avrupa Sözleşmesi
2. Bu Sözleşme aşağıdaki kişileri kapsamaz:

a) Sınır işçileri;
b) Sanatçılar, kısa süreler için tutulmuş diğer gösteri elemanları ve spor-
cular ile serbest meslek sahipleri;
c) Gemi adamları;
d) Staj yapanlar;
e) Mevsimlik işçiler, mevsimlik göçmen işçiler, bir Âkit Taraf ülkesinde
mevsim özellikleri dolayısıyla belli bir süre veya belli iş için yapılmış söz-
leşme esaslarına göre ücretli iş verilmiş diğer bir Âkit Taraf vatandaşları;
f) Âkit Taraflardan birinin vatandaşları olup, bir diğer Âkit ülke toprakla-
rı üzerinde, merkezi bu ülke toprakları dışında kayıtlı işyeri namına belirli
bir iş yapan işçiler.
BÖLÜM II
Madde 2
İşe Alma Şekilleri
1. İşe alınmak için göçmen işçi istekleri isim vererek veya isimsiz olarak
yapılabilir. İsimsiz istekler varsa, gönderen ülkede resmî işçi bulma makam-
larınca olanak varsa alan ülkedeki resmî makamlar aracılığı ile yapılacaktır.
2. İşe alınmada işe alma ve yerleştirme resmî bir organ tarafından yürütü-
lüyorsa, idari giderler göçmen işçi adayına yüklenmeyecektir.
Madde 3
Sağlık Muayenesi ve Mesleki Kontrol
1. Göçmen işçi adayları işe alınmadan önce sağlık muayenesi ve mesleki

kontrolden geçirilebilir.
2. Sağlık muayenesi ve mesleki kontrol, göçmen işçi adayının sıhhi yön-
den işe elverişli olup olmadığını önerilen işe teknik açıdan yetenekli bulunup
bulunmadığını ve sağlık durumunun kamu sağlığına zararlı olmayacağını
saptamak amacıyla yapılır.
3. Sağlık muayenesi ve mesleki kontrolde ilişkin harcamaların geri ö-
denmesi düzenlemeleri; olanak bulunduğunda ikili anlaşmalar kapsamına
alınmakla, bu tür harcamaların göçmen işçi adayına yüklenmemesi sağlan-
244
malıdır.
4. Yanlış beyanda bulunması hali hariç kişisel bir iş önerisi almış göçmen
işçi ancak işverenin talebi üzerine mesleki kontrole tabi tutulabilecektir.
Madde 4
Çıkış Hakkı-Giriş Hakkı-İdari Formaliteler
1. Âkit Taraf, göçmen işçiye aşağıdaki hakları sağlamayı garanti eder.

a) Uyruğu olduğu Âkit Taraf ülkesinden çıkış hakkı,
b) Çalışmasına izin verildikten ve gerekli belgelerini aldıktan sonra ücret-
li bir iş yapmak için Âkit Taraf ülkesine giriş hakkı.
2. Bu haklar, mevzuat gereğince yapılmış ulusal güvenlik, kamu düzeni,
kamu sağlığı ve ahlakı açısından gerekli kısıtlamalara bağlı tutulur.
3. Göçmen işçilerden göç için istenilen belgeler en kısa zamanda bedava
olarak ya da idari giderler toplamını aşmayan bir miktar ödettirilerek kendi-
lerine verilir.
Madde 5
İş Sözleşmesine İlişkin Yöntem ve Formaliteler
İşe alınması kabul edilen her göçmen işçiye gideceği ülkeye hareketinden
önce, iş sözleşmesi veya kesin iş önerisini içeren ve gönderen ve kabul eden
ülkelerde geçerli dil veya dillerde tanzim edilen bir belge verilecektir. İşe
alınma işlemi resmî bir makam veya resmen tanınmış bir istihdam kurumun-
ca yapılıyorsa belgenin hem gönderen hem de kabul eden ülkelerin en az bir
resmî dilinde yazılmış olması zorunludur.
Madde 6
Bilgi Verme
1. Âkit Taraflar göçmen işçi adayları için aşağıdaki konulara özgü bilgile-
ri sağlar ve birbirlerine verirler:
Göçmen işçilerin ikameti ailelerin birleştirilmesinin imkân ve şartları işin
yapısı ilk iş sözleşmesinin süresinin bitiminde yeni sözleşme yapma olanak-
ları istenilen vasıflar çalışma ve yaşama koşulları (hayat pahalılığı dahil)
ücretler, sosyal güvenlik, barınma, beslenme, tasarrufların transferi, yolculuk
ve sosyal güvenlik ve sosyal himaye için ücretlerden yapılan kesintiler, Ay-
245
rıca kabul eden ülkedeki kültürel ve dini koşullar hakkında da bilgi verirler.
2. İşçi alımı, kabul eden devletin resmi bir kurumu kanalıyla yapılıyorsa
yukarıda sözü edilen bilgiler göçmen işçiler adayına ülkesinden hareketinden
önce kendisine anladığı bir dilde gerçekleri olduğu gibi görerek salim bir
karara varmasını sağlayabilecek şekilde verilmelidir. Gerektiği takdirde, bu
bilgilerin göçmen işçi adayının anlayacağı dile çevirisi, genellikle gönderen
ülke tarafından yapılır.
Madde 7
Yolculuk
1. Her Âkit Taraf, toplu resmi işçi almalarda kabul eden ülkeye yapılan
yolculuk giderlerinin kesin olarak göçmen işçiye yüklenmesini önlemeyi
üstlenir. Ödemelerin nasıl yapılacağı yukarda sıralanan tedbirlerin göçmen
işçi aileleri ve işini şahsen bulanları da kapsayacak şekilde genişletilmesini
öngörülebilecek ikili anlaşmalar çerçevesinde tespit edilir.
2. Göçmen işçiler ve aileleri, işçi alan bir ülkeye giderken veya dönüşte,
yolda Âkit Taraflardan bir başka ülkenin topraklarından transit geçmek du-
rumunda iseler geçişi hızlandırmak, idari güçlükleri ve gecikmeleri önlemek
amacıyla bütün tedbirler transit geçilen ülke yetkili makamı tarafından alınır.
3. Âkit Taraflar işçi alan ülkeye girişte gönderen ülkeye kesin dönüşte ve
transit geçişte, aşağıdaki hususlarda, ithalat vergi ve resimlerinden muafiyet
tanırlar
a) Göçmen işçilerin ve bakmakla yükümlü oldukları aile bireylerinin kişi-
sel eşyaları ve taşınabilir mallar için,
b) Makul ölçüde mesleği için gerekli el aletleri ve taşınabilir cihazlar.
Yukarıda belirtilen muafiyetler, sözkonusu devletlerin yürürlükteki yasa
ve tüzüklerinde öngörülen usullere uygun olarak tanınır.
BÖLÜM III
Madde 8
Çalışma İzni
1. Her Âkit ülke, kendi mevzuatında öngörülen koşullarla ücretli bir işte
çalışmasını kabul ettiği göçmen işçiye (bu bölgeye gerek görülmediği haller
hariç) çalışma izni verir veya eski izninin süresini uzatır.
246
2. Ancak, ilk kez verilen bir çalışma izni, genel olarak, işçiye aynı işveren
veya aynı bölgeye bir yıldan fazla süre ile bağlayamaz.
3. Göçmen işçinin çalışma izninin uzatılması o günkü istihdam durumu-
nun elverdiği ölçüde genellikle en az bir yıllık olarak yapılmalıdır.
Madde 9
Oturma İzni
1. Ulusal mevzuat hükümlerinin gerektiği ölçüde her Âkit Taraf bu Söz-

leşme’de belirtilen koşullarla ülkesinde ücretli işe girmesine izin verilen
göçmen işçilere oturma izni verir.
2. Genel bir kural olarak oturma izni, ulusal mevzuata uygun bir şekilde
çalışma izni süresine eşit olarak verilir veya yenilenir. Çalışma izni süreyle
bağlı değilse, oturma izni genel bir kural olarak, en az bir yıl süreyle verilir
ve gerektiğinde yenilenir. Bu iznin verilmesi ücretsiz olur veya sadece idari
giderlere eşit bir miktar ödeme karşılığında verilir ve yenilenir.
3. Bu madde hükümleri Sözleşme’nin 12. maddesi uyarınca göçmen işçi-
nin yanında olması kabul edilen aile bireyleri için uygulanır.
4. Bir göçmen işçi, gerek bir hastalık veya kaza sonucu geçici işgöremez
duruma düşmüş gerek yetkili makamlarını usulüne uygun olarak kabul ettik-
leri iradesi dışında işsizlik nedeniyle işini kaybetmişse kendisine bu Sözleş-
me’nin 20. maddesi hükümlerinin uygulanması gayesiyle 5 aydan az olma-
yacak bir süre için kabul eden ülke topraklarında kalmasına izin verilir.
Bununla beraber, hiç bir Âkit Taraf yukardaki fıkrada sözkonusu izni bir
göçmen işçiye, işsizlik parası aldığı süreyi aşan bir süre için kalma izni ver-
mek zorunda değildir.
5. Bu maddenin 1 ve 3. paragrafları uyarınca verilmiş olan oturma izni,
aşağıdaki hallerde geri alınabilir.
a) Ulusal güvenlik, kamu düzeni veya ahlakı nedeni,
b) İzin sahibi kamu sağlığının korunması için resmi sağlık yetkililerince
alması gerektiği söylenen önlemleri, sonucun ne olacağı kendisine tam ola-
rak bildirildiği halde, almamakta direnirse,
c) İznin geçerli olması veya verilmesi için yerine getirilmesi gerekli bir
temel koşul yerine getirilmezse,
Bununla beraber, her Âkit Taraf, oturma izninin geri alınması halinde,
247
göçmen işçinin, o ülkenin usulüne ve yasalarına uygun olarak yargı organla-

rına veya idari makamlarına başvurma hakkı sağlamayı üstlenir.
Madde 10
Kabul
1. Kabul eden ülkeye varıştan sonra yerleşmeleri ve alışmaları için göç-

men işçilere ve ailelerine her türlü bilgi ve öğüt verilerek gerekli yardım
yapılacaktır.
2. Bu amaçla göçmen işçiler ve aile bireyleri kabul eden ülkenin sosyal
hizmet kurumlarından, kamu yararına çalışan örgütlerinden yardım ve destek
görecekler ve kendi ülkelerinin konsolosluklarının yardımından yararlana-
caklardır. Ayrıca göçmen işçiler o ülke işçileri ile aynı koşullarda İş ve İşçi
Bulma Kurumu yardım ve desteğinden yararlanacaklardır.
Ayrıca her Âkit ülke, gerektiğinde göçmen işçiler ve ailelerinin kabulü-
nün kolaylaştırılması ve koordinasyonu için özel sosyal hizmetler sağlamaya
çaba harcayacaktır.
3. Her Âkit Taraf, göçmen işçiler ve ailelerinin inançları uyarınca ibadet
özgürlüklerini sağlamakla yükümlüdürler. Âkit Taraf, mümkün olduğu kadar
ibadeti kolaylaştıracaktır.
Madde 11
Bakılmakla Yükümlü Kimselerden Kesilen Paranın Tahsili
1. Göçmen işçinin içinde bulunduğu şartlar, kendi ülkesinde kalan aile,

akrabalık, evlilik ilişkileri veya evlilik dışı doğan çocuğa karşı iaşe mecburi-
yeti dahil vecibelerinden kaynaklanan kesintilerin tahsiline mani olamaz.
2. Her Âkit Taraf, Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesince kabul edilen
yöntemden bu gaye ile en geniş ölçüde yararlanarak bakım masraflarının
tahsilini sağlayacak gerekli önlemler alır.
3. Yukarıdaki 1. paragrafın şartlarına uygun olarak yapılan bakım masrafı
taleplerini kabul ve reddetmekle görevli ülke çapında veya bölgesel tek bir
makam tayini için mümkün olan en geniş ölçüde tedbir alır.
4. Bu madde hükümleri, aktedilmiş veya aktedilecek ikili veya çok taraflı
anlaşma hükümlerini etkilemez.
248
Madde 12
Ailelerin Birleştirilmesi
1. Bir Âkit Taraf ülkesinde usulüne uygun olarak iş bulmuş ve çalışan

göçmen işçinin eşi ve kabul eden devlet mevzuatı uyarınca reşit olmayan
bakmakla yükümlü olduğu evlenmemiş çocukları göçmen işçinin bakmakla
yükümlü olduğu aile bireyleri olarak bu Sözleşme’nin uygulanmasıyla göç-
men işçinin kendisine tanındığı şekilde, kabul eden devlet ülkesinde ilgili
yasalar ve uluslararası anlaşmalarda öngörüldüğü üzere göçmen işçinin ya-
nına gelme hakkına sahiptirler. Ancak bu göçmen işçinin ailesi için çalıştığı
bölgedeki yerli işçilerin oturdukları gibi normal bir konutu bulunmasına
bağlıdır. Her Âkit Taraf, yukardaki iznin uygulanmasını 12 ayı geçmeyen bir
bekleme süresi şartına bağlayabilir.
2. Her Âkit Taraf, her zaman Avrupa Konseyi Genel Sekreterine yapaca-
ğı beyan ile bu tarihten 1 ay sonra geçerli olmak üzere yukarda 1. fıkrada
belirtilen ailelerin birleştirilmesini göçmen işçinin ailesinin gereksinmelerini
karşılayabilecek yeterli ve belirli kaynakları alması koşuluna bağlayabilir.
3. Her Âkit Devlet, her zaman Avrupa Konseyi Genel Sekreterine yapa-
cağı beyanla bu tarihten 1 ay sonra geçerli olmak üzere ve uluslararası diğer
belgelerden kaynaklanan yükümlülüklerle, çelişkili olmamak şartıyla kabul
eden ülkenin bu beyanda belirteceği bir veya birkaç bölgesinde yukardaki 1.
paragrafta öngörülen yetkiyi verme zorunluluğu geçici olarak kaldırabilir.
Bu beyanı kabul yetkisi açısından ilgayı haklı kılan özel nedenleri içere-
cektir.
İlga yetkisini kullanan her devlet Avrupa Konseyi Sekreterine alınan ön-
lemler hakkında tüm bilgileri verir ve bu önlemlerin en kısa zamanda yayın-
lanmasının sağlanmasına özen gösterir. Ayrıca bu önlemlerin yürürlükten
kalkacağı ve sözleşme hükümlerinin tam olarak uygulanacağı tarih hakkında
Genel Sekretere bilgi verir.
Bu beyan genel olarak beyanın Genel Sekretere verilmesinden önce
sözkonusu bölgede yerleşmiş göçmen işçiler tarafından yetkili makamlara
yapılmış ailelerin birleştirilmesi isteklerini etkilemiyecektir.
Madde 13
Konut
1. Her Âkit Taraf konut ve kiralama konularında göçmen işçilere yasa ve
249
tüzüklerde öngörülmüş hakları, kendi yurttaşlarından daha az elverişli ol-

mamak üzere tanıyacaktır.
2. Her Âkit Taraf, konutların uygunluğunun kendi vatandaşları gibi göç-
men işçiler için de ilgili konsolosluk makamları ile işbirliği yaparak yetkili
ulusal kuruluşlarca teftişini gözetir.
3. Her Âkit Taraf, göçmen işçileri kiralar konusunda bu alandaki yasa ve
tüzükler çerçevesinde korumayı taahhüt eder.
4. Her Âkit Taraf, yetkili ulusal makamlarının olanakları çerçevesinde
göçmen işçilerin konutlarının elverişli olmasını sağlayacaktır.
Madde 14
Okul Öncesi Eğitim,
Okul Eğitimi-Dil Eğitimi Mesleki Eğitim ve Yeniden Eğitim
1. Bir Âkit Tarafın topraklarına resmen kabul edilmiş olan göçmen işçiler
ve aile bireyleri o ülkenin işçileri ile aynı ilkeler ve koşullarla genel eğitim,
mesleki eğitim ve yeniden eğitim konusunda hak sahibi olacaklar ve ilgili
kurumların genel yönetim ve giriş kurallarına bağlı olarak yüksek eğitim
yapmalarına olanak tanınacaktır.
2. Meslek okullarına ve mesleki eğitim merkezlerine girme olanaklarını
geliştirmek için, kabul eden devlet dilini ya da birden çoksa dillerinden biri-
nin göçmen işçilere ve aile bireylerine öğretilmesine yardımcı olacaktır.
3. Yukarıdaki 1. ve 2. fıkraların uygulanmasında bursların verilmesi- bu
Sözleşmenin 12. maddesindeki hükümler uyarınca kabul eden devlet ülke-
sinde, aileleriyle birlikte oturan göçmen işçi çocuklarına, bu bakımdan kabul
eden ülke yurttaşlarıyla aynı imkanları vermek için her türlü çabayı göstere-
cek olan Âkit Tarafın takdirine bırakılacaktır.
4. Kendi ülkesinde diploma mesleki tecrübe gibi göçmen işçinin daha ön-
ce edindiği vasıfları ikili ve çok taraflı anlaşmalardaki düzenlemeler uyarın-
ca, her Âkit ülke tarafından tanınacaktır.
5. Âkit Taraflar, yakın işbirliği içinde, mesleki eğitim ve staj programla-
rını bu madde anlamı içinde, işçilerin kendi kaynak ülkelerine dönüşteki
gereksinmeleri karşılayabilecek biçimde düzenlemeye çaba harcayacaklar-
dır.
250
Madde 15
Göçmen İşçinin Anadilinin Öğretilmesi
Âkit Taraflar, kendi ülkelerine dönüşü kolaylaştırmak için, yapılacak or-

tak bir anlaşma ile göçmen işçi çocuklarına başka şeylerin yanında anadili
öğretilmesi için mümkün olan ölçüde, özel kurslar düzenlenmesi konusunda
harekete geçeceklerdir.
Madde 16
Çalışma Koşulları
1. Çalışma koşulları konusunda, işe girmesine izin verilmiş göçmen işçi-

ler yerel işçilere uygulanan yasa ve yönetim kuralları toplu iş sözleşmeleri ve
görenekler bakımından en az onlar kadar yararlanacaklardır.
2. Önceki paragrafta belirtilen muamele eşitliği ilkesi bireysel anlaşma-
larla ortadan kaldırılamaz.
Madde 17
Tasarrufların Transferi
1. Âkit Taraflar, mevzuatta belirtilen düzenlemelere göçmen işçilerin ka-

zandıklarının ve biriktirdiklerinin tamamını veya istediği kadarını transfer
izni vereceklerdir.
Bu hüküm göçmen işçilerce gönderilmesi gereken bakım paralarını da
kapsar. Bakım paralarının transferine hiçbir şekilde engel olunmayacak veya
zorluk çıkarılmayacaktır.
2. Her Âkit Taraf ikili anlaşmalar veya başka yollarla, göçmen işçilere
kabul eden ülkeden ayrıldıklarında kendilerine ödenmesi gereken paraların
transferi için izin verecektir.
Madde 18
Sosyal Güvenlik
1. Her Âkit Taraf, topraklarındaki göçmen işçilere ve aile bireylerine sos-

yal güvenlik alanında ulusal yasalar ve Âkit Taraflar arasında yapılmış veya
yapılacak ikili ya da çok taraflı anlaşmalar uyarınca kendi yurttaşları ile eşit
muamele yapmayı üstlenir.
251
2. Ayrıca, Âkit Taraflar ikili ya da çok taraflı anlaşmalarla göçmen işçile-

rin ve aile bireylerinin daha önce başka ülkelerde edinilmiş haklarının ve
kazanılmış istihkaklarının korunmasını güvence altına almaya çaba harcaya-
caklardır.
Madde 19
Sosyal ve Tıbbi Yardım
Her Âkit Taraf topraklarında hukuki olarak bulunan göçmen işçilere ve

aile bireylerine, uluslararası anlaşmalar özellikle 1953 yılında yapılmış Sos-
yal ve Tıbbi Yardım Avrupa Sözleşmesi yükümlülükleri uyarınca kendi yurt-
taşlarına yapmakta olduğu esaslar üzerinden sosyal ve tıbbi yardım yapmayı
üstlenir.
Madde 20
İş Kazaları ve Meslek Hastalıkları İşçi Sağlığı
1. İş kazaları ve hastalıklarının önlenmesi ve işçi sağlığı konusunda,

göçmen işçiler bir Âkit Tarafın kanunları ve toplu sözleşmelerin uygulanma-
sında kendi özel durumları dikkate alınarak yerli işçilerle aynı hak ve ko-
runmaya sahip olacaklardır.
2. Kabul eden ülkede bir iş kazasında sakatlanan veya meslek hastalığına
yakalanan göçmen işçi o ülke yurttaşlarının yararlandığı ilkelerle eşit olarak
mesleki rehabilitasyondan yararlanacaktır.
Madde 21
Çalışma Koşullarının Denetimi
Her Âkit Taraf, göçmen işçilerin çalışma koşullarını kendi yurttaşı işçile-
riyle aynı şartlarda denetler veya denetlenmesini sağlar. Bu denetimler kabul
eden ülkenin yetkili organ veya kurumlarınca veya yetkili kılınmış makam-
larca yapılacaktır.
Madde 22
Ölüm
Her Âkit Taraf öz yasaları veya gerektiğinde ikili anlaşmalar çerçevesin-

de iş kazası sonunda ölen göçmen işçinin cenazesinin kendi ülkesine taşın-
ması için gerekli her türlü yardımın sağlanmasına özen gösterecektir.
252
Madde 23
Kazançların Vergilendirilmesi
1. Âkit Taraflar arasında, daha önceden yapılmış veya ilerde yapılacak

çifte vergilendirmeyi önleme anlaşmalarını etkilemeksizin göçmen işçilerin
gelirleri vergi harç, rüsum katkı gibi ne isim ve ne biçimde olursa olsun o
ülkenin benzer işlerdeki yurttaşlarının gelirlerinden daha fazla miktarda ke-
sintiye konu olmamalıdır. Özellikle diğerlerine uygulanan vergi ve harçlar-
dan indirimler ve muafiyetler varsa göçmen işçiler de bunlardan yararlana-
caklar; çocuk paraları dahil olmak üzere bütün ödeneklere de hak kazanacak-
lardır.
2. Âkit Taraflar, ikili veya çok taraflı anlaşmalarla göçmen işçilerin gelir-
lerinden çifte vergi alınmasını önlemek için alınabilecek önlemleri de kendi
aralarında kararlaştıracaklardır.
Madde 24
İş Aktinin Sona Ermesi ve İşten Çıkarma
1. Belli bir süre için yapılmış iş sözleşmesinde bu sürenin bitiminde ve

böyle bir aktin süresinden önce feshinde veya belli süre için yapılmış söz-
leşmelerin feshinde göçmen işçiler yasalar ve toplu iş sözleşmeleri hükümle-
rinden o ülkenin yurttaşı işçilerden daha az olmayacak şekilde yararlanacak-
lardır.
2. Bireysel veya toplu işten çıkarma halinde göçmen işçilere o ülkenin
yurttaşı işçilere ulusal mevzuat ve toplu sözleşmeler hükümlerince yapılan
özellikle, ihbar süre ve biçimleri iş aktinin haksız feshi halinde ödenmesi
gereken tazminat konusunda aynı muamele uygulanır.
Madde 25
Yeniden İşe Alma
1. Bir göçmen işçi işsizlik veya uzun süren hastalık gibi kendi elinde ol-
mayan sebeplerle işini kaybederse, kabul eden Devlet Yasa ve Tüzükleri
hükümlerine bağlı olarak onun yeniden işe girmesini kolaylaştıracaktır.
2. Bu durumlarda kabul eden devlet, sözkonusu göçmen işçinin yeniden
mesleki eğitim ve mesleki rehabilitasyonu için mümkün olan önlemlerin
alınmasını işçi kabul eden ülkede çalışmak istemesi şartıyla sağlanacaktır.
253
Madde 26
Kabul Eden Devlette Mahkemeye ve İdari Makamlara Başvurma Hakkı
1. Âkit Taraflar kanuni takibat bakımından, göçmen işçilere kendi yurt-

taşlarına tanıdıklarından daha az olmayan haklar tanıyacaklardır. Göçmen
işçilerin o ülkenin yurttaşlarıyla eşit olarak kişileri, malları hakları ve çıkar-
ları hukuki ve kazai bakımlardan korunacaktır.
Özellikle, kabul eden devletin yurttaşları gibi, hukuk usullerine uygun o-
larak yetkili mahkemelere ve idari makamlara başvurma hakkına sahip ola-
caklar, işverenlerle aile bireyleriyle veya üçüncü kişilerle düştükleri uyuş-
mazlıklarda, kanunla yetkili kılınmış kimselerin yardımlarından da yararla-
nabileceklerdir. Kabul eden devletin uluslararası özel hukuk kuralları bu
madde hükmünden etkilenmez.
2. Âkit Taraf göçmen işçilere, kendi yurttaşlarına uygulanan usule eşit o-
larak adli yardım ve hukuk ve ceza davalarında, mahkemede kullanılan dili
konuşamama veya anlamama halinde bir tercümanın yardım etme olanağını
sağlar.
Madde 27
İş Bulma Kurumundan Faydalanma
Her Âkit Taraf, ülkesine resmen kabul ettiği göçmen işçiler ve aile birey-
lerinin kendi yurttaşlarının yararlandığı İş Bulma Kurumlarından, ülkede
yürürlükte bulunan yasalar ve tüzük hükümleri başvurma koşulları dahil
olmak üzere idari uygulamalara da uygun olarak, ayni koşullarla yararlanma-
ları hakkını tanır.
Madde 28
Örgütlenme Hakkının Kullanılması
Her Âkit Taraf, kendi yurttaşlarına yasalarla verdiği ekonomik ve sosyal

çıkarlarını korumaya ilişkin örgütlenme hakkını, göçmen işçilere de tanır.
Madde 29
Yönetime Katılma
Her Âkit Taraf, kendi yurttaşı işçilerin bağlı olduğu koşullarla, göçmen
işçilerin de yönetime katılmasını mümkün olduğu kadar kolaylaştıracaktır.
254
BÖLÜM IV
Madde 30
Yurda Dönüş
1. Her Âkit Taraf, göçmen işçiler ve ailelerinin anayurtlarına kesin dö-

nüşlerinde yardımcı olmak özellikle 7. maddenin 2 ve 3. fıkralarında belirti-
lenler gözönünde tutularak, mümkün olan önlemleri alacaktır. Mali yardım
hususu, Âkit Tarafların takdirine bırakılacaktır.
2. Göçmen işçilerin anayurtlarına dönüş yolculukları başlamadan önce
hangi şartlarla anayurda yerleşebileceklerini bilmelerini mümkün kılmak
için, gönderen devlet kabul eden devlete isteyenlere verilmek üzere özellikle
aşağıdaki bilgileri aktaracaktır:
- Anayurtlarındaki çalışma koşulları ve olanakları,
- Ekonomik bakımdan intibaklar için verilen mali yardım,
- Yurtdışında kazanılmış sosyal güvenlik haklarının devam ettirilmesi,
- Konut teminini kolaylaştırmak için alınacak önlemler,
- Yurtdışında edinilmiş mesleki unvanların denkliği ve gerektiğinde res-
men belgelendirilmesi için geçilmesi gerekli sınavlar
- Göçmen işçi çocuklarının yıl kaybetmeksizin okula devam edebilmeleri
için eğitim derecelerinin denkliği.
Madde 31
Kazanılmış Hakların Korunması
Bu Sözleşme’nin hiçbir hükmü göçmen işçilerin kabul eden devletin ulu-

sal mevzuatına göre veya bu devletin taraf olduğu ikili veya çok taraflı an-
laşmalara göre sahip olduğundan daha az elverişli bir muameleyi mazur gös-
terecek tarzda yorumlanamaz.
Madde 32
Bu Sözleşme ile Âkit Tarafların Yasaları ve Uluslararası Anlaşmaları

Arasındaki İlişkiler
Bu Sözleşme’nin hükümleri yürürlükte bulunan veya yürürlüğe girecek

ve Sözleşme’nin koruduğu kişiler daha elverişli bir olanak tanıyan veya ta-
255
nıyacak olan Âkit Tarafların yasa, ikili veya çok taraflı antlaşmalar, sözleş-
meler, anlaşmalar hükümleriyle bunların yürürlüğe konması için alınmış
olan tedbirleri aleyhte etkilemez.
Madde 33
Sözleşmenin Uygulanması
1. Bu Sözleşme’nin yürürlüğe girişinden itibaren bir yıl içinde bir “Da-

nışman Komitesi” kurulacaktır.
2. Her Âkit Taraf, Danışma Komitesine bir temsilci atayacaktır. Avrupa
Konseyi’nin diğer üyeleri Komite’de konuşma hakkı olan gözlemciler bu-
lundurabilir.
3. Danışma Komitesi, Sözleşme’nin uygulanmasını geliştirmek ve kolay-
laştırmak, ayrıca Sözleşme’yi değiştirmek için Âkit Taraflarca yapılacak
önerileri inceleyecektir.
4. Danışma Komitesinin düşünce ve tavsiye kararları Komite üyelerinin
çoğunluğunca alınır. Ancak Sözleşme’yi değiştirme kararları oybirliğiyle
kabul edilir.
5. Yukarda sözü geçen Danışma Komitesi’nin düşünce, tavsiye ve deği-
şiklik kararları Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesine sunulacak, Bakanlar,
yapılması gereken üzerinde karara varacaklardır.
6. Danışma Komitesi Konsey Genel Sekreterince toplantıya çağırılır ve
genel olarak en az yılda bir ve özel olarak, Âkit Taraflardan en az ikisinin
veya Bakanlar Komitesi’nin talebi üzerine toplanır. Komite 12. maddenin 3.
paragrafı hükümlerinin uygulandığı zaman taraflardan birinin talebi üzerine
toplanır.
7. Danışma Komitesi belli aralıklarla, bu Sözleşme’nin kapsadığı konu-
larda, Âkit Tarafların ülkelerinde geçerli yasalar ve tüzüklere ilişkin bilgileri
içeren raporlar hazırlayacak ve Bakanlar Komitesine sunacaktır.
Madde 34
İmza, Onay, Yürürlüğe Giriş
1. Bu Sözleşme, Avrupa Konseyi üyesi devletlerin imzasına açıktır. Onay

kabul veya uygun bulmaya tabi olacaktır. Onay, kabul veya uygun bulma
belgeleri Avrupa Konseyi Genel Sekreterine tevdi edilir.
256
2. Bu Sözleşme beşinci onay, kabul veya uygun bulma belgesinin tevdii

tarihini izleyen üçüncü ayın ilk günü yürürlüğe girecektir.
3. Daha sonra onaylayan, kabul veya uygun bulan devlet açısından, Söz-
leşme, kendi belgesinin tevdii tarihini izleyen üçüncü ayın ilk günü yürürlü-
ğe girecektir.
Madde 35
Ülkeler İçin Uygulama Alanı
1. Başka ülkelerin uluslararası ilişkilerini yürütmekle sorumlu ve onların

adına yükümlülüğe girme yetkisiyle donatılmış her devlet, imza sırasında
veya onay kabul ya da uygun bulma belgelerini tevdiinde veya sonraki bir
tarihte Avrupa Konseyi Genel Sekreterine yapacağı bildiriyle, bu Sözleş-
me’nin o toprakların hepsi veya bir bölümüne de şamil edebilir.
2. Yukardaki paragraf uyarınca yapılan beyan, beyanda sözü edilen her
ülke bakımından, sonradan geri alınabilir. Geri alınma, Avrupa Konseyi
Genel Sekreterine bildiri ile başvuruluşu tarihinden 6 ay sonra geçerli olur.
Madde 36
Çekinceler
1. Herhangi bir Âkit Taraf, imza sırasında veya onay, kabul ya da uygun
bulma belgesini tevdi ettiğinde II ve IV. bölümlerdeki en çok dokuz mad-
deyle ilgili, 4, 8, 9, 12, 16, 17, 20, 25. maddeler dışında bir veya daha çok,
çekince koyabilir.
2. Herhangi bir Âkit Taraf, herhangi bir zaman yukardaki fıkrada sözü
geçen çekinceyi Avrupa Konseyi Genel Sekreterine hitaben yaptığı bir bildi-
riyle kaldırabilir. Bu kaldırma, bildirinin alındığı tarihten itibaren yürürlüğe
girer.
Madde 37
Sözleşmeden Çekilme
1. Her Âkit Taraf, Avrupa Konseyi Genel Sekreterine yapacağı bir bildi-
riyle Sözleşme’den çekilebilir ve bu bildirinin alınış tarihinden altı ay sonra
yürürlüğe girer.
2. Âkit Taraflar Sözleşme’nin kendisi için yürürlüğe girişinden itibaren
ilk beş yıl içinde Sözleşme’den çekilemez.
257
3. Avrupa Konseyi üyeliği kalkan bir ülke Sözleşme içinde Âkit Taraf
olmaktan çıkar. Bu Konsey üyeliğini kaybediş tarihinden altı ay sonra geçer-
li olur.
Madde 38
Bildiriler
Avrupa Konseyi Genel Sekreteri Konsey Üyesi ülkelere:

a) İmza,
b) Onay, kabul veya teyid belgesi tevdii,
c) 12. maddenin 2 ve 3. fıkralarında sözü geçen bildiri verilmesi,
d) 34. maddeye uygun olarak Sözleşme’nin yürürlüğe giriş tarihi,
e) 35. madde hükümlerince yapılan bildiri,
f) 36. maddenin 1. fıkrası hükmüne uygun yapılmış olan çekince,
g) 36. maddenin 2. fıkrası hükmünce çekince hakkının kaldırılması,
h) 37. madde hükmüne uygun yapılmış olan bildiri ve geçersizlik duru-
munun ortaya çıktığı tarihi bildirir.
Aşağıda imzası bulunanlar imzaya tam yetkili olarak, şahadeten, bu Söz-
leşme’yi imzalamışlardır.
24 Kasım 1977’de Strazburg’da iki metin de aynı derecede geçerli olmak
üzere İngilizce ve Fransızca olarak düzenlenmiştir. İmzalı tek metin Avrupa
Konseyi arşivine konacaktır. Avrupa Konseyi Genel Sekreteri onaylı örnek-
leri, imzacı devletlere verecektir.
258
HİZMET İLİŞKİSİNE İŞVEREN TARAFINDAN SON VERİLMESİ
HAKKINDA 158 SAYILI ULUSLARARASI ÇALIŞMA SÖZLEŞMESİ (*)
Uluslararası Çalışma Teşkilatı Genel Konferansı Uluslararası Çalışma

Bürosu Yönetim Kurulunca 2 Haziran 1982 tarihinde Cenevre’de toplanma-
ya çağrılmış ve düzenlediği 68. oturumunda,
Hizmet İlişkisinin Sona Ermesi Hakkında Tavsiye’de (1963) mevcut u-
luslararası normları not ederek,
Hizmet İlişkisinin Sona Ermesi Hakkında Tavsiye’nin (1963) kabulünden
sonra birçok üye devletin mevzuatında ve uygulamasında anılan Tavsiye’de
sözü edilen sorunlarla ilgili olarak meydana gelen önemli gelişmeleri not
ederek,
Bu konuda özellikle şu son yıllarda birçok ülkede meydana gelen ekono-
mik güçlükler ve teknolojik değişiklikler sonucunda bu alanda karşılaşılan
sorunlar çerçevesinde yeni uluslararası normları kabul etmenin uygun olaca-
ğını dikkate alarak,
Oturumun gündeminde beşinci maddeyi teşkil eden “İşverenin girişimiy-
le hizmet ilişkisinin sona ermesine” ilişkin çeşitli önerilerin kabulüne karar
verdikten sonra,
Bu önerilerin uluslararası bir Sözleşme şeklini almasına karar vererek,
Aşağıda HİZMET İLİŞKİSİNE SON VERİLMESİ HAKKINDA
SÖZLEŞME (1982) olarak adlandırılacak olan bu Sözleşmeyi 1982 yılı Ha-
ziran ayının bu 22. gününde kabul etmiştir.
KISIM I
Uygulama Metodları Uygulama Alanı ve Tanımlar
Madde 1
Bu Sözleşme hükümlerinin, toplu iş sözleşmeleri, hakem kararları veya
mahkeme kararları ile veya ulusal uygulamaya uygun başka bir yöntemle
geçerlik kazanmadığı hallerde, yürürlüğe girmesi ulusal mevzuatla sağlanır.
*
Bu Sözleşme’nin onaylanması 09.06.1994 tarihli ve 3999 sayılı Hizmet İlişkisine İşveren
Tarafından Son Verilmesi Hakkında 158 Sayılı Sözleşmenin Onaylanmasının Uygun Bu-
lunduğuna İlişkin Kanun’la (RG.18.06.1994, S. 21964); ve uygulanması da Dışişleri Ba-
kanlığı’nın 05.08.1994 tarihli ve EİUE-II/1883-7481 sayılı yazısı üzerine, 31.5.1963 ta-
rihli ve 244 sayılı Kanunun 3 üncü maddesine göre, 10.08.1994 tarihli ve 94/5971 sayılı
Bakanlar Kurulu Kararı’yla (RG. 12.10.1994, S. 22079) kabul edilmiştir.
Madde 2
1. Bu Sözleşme tüm ekonomik faaliyet alanlarına ve hizmet sözleşmesi
ile istihdam olunanlara uygulanır.
2. Bir üye devlet hizmet ilişkisi içinde çalışanlardan aşağıdaki kategori-
lerde bulunanları işbu Sözleşme hükümlerinin tamamının veya bir kısmının
uygulama alanı dışında bırakabilir:
a. Belirli süreli veya belirli bir işin tamamlanması ile ilgili hizmet söz-
leşmesiyle çalıştırılan işçiler,
b. Süresi önceden ve makul olarak belirlenmiş deneme süreli hizmet söz-
leşmesi ile çalışan işçilerden deneme süresi içinde bulunanlar,
c. Süreksiz hizmet ilişkisiyle çalışan işçiler.
3. Bu Sözleşmenin koruyucu hükümlerinden kaçınmak amacıyla belirli
süreli hizmet sözleşmeleri yapılmasına karşı yeterli güvenceler alınmalıdır.
4. Kendilerine en az bu Sözleşmedekilere eşit güvenceler sağlayan özel
bir istihdam rejiminin kurallarına tabi olarak çalışanların, gerektiğinde bu
Sözleşmenin tamamının veya bazı hükümlerinin kapsamı dışında bırakılması
bir ülkedeki yetkili makamca veya uygun bir mekanizma aracılığıyla, varsa
işçi ve işveren kuruluşlarına danışıldıktan sonra kararlaştırılabilir.
5. İşçilerin özel istihdam şartları bakımından veya istihdam eden işletme-
nin büyüklüğü veya niteliği açısından esaslı sorunlar bulunan durumlarda,
hizmet sözleşmesiyle istihdam olunanlardan sınırlı bir kategori, gerektiği
takdirde, bir ülkedeki yetkili makam veya uygun bir kuruluşca, varsa, işçi ve
işveren kuruluşlarına danışıldıktan sonra bu Sözleşme hükümlerinin tamamı
veya bazı hükümlerinin kapsamı dışında bırakılabilir.
6. Bu Sözleşmeyi onaylayan her üye devlet, Uluslararası Çalışma Teşki-
latı Anayasasının 22. maddesi uyarınca, Sözleşmenin uygulanması üzerinde
vereceği ilk raporunda, bu maddenin 4 ve 5. bentleri çerçevesinde kapsam
dışı bırakılan işçi kategorilerini gerekçe göstererek belirtir ve sonraki rapor-
larında bunları kapsam dışı bırakan mevzuat hükümleri ve uygulama hak-
kında, bu Sözleşmenin bu işçi kategorilerini de kapsaması için ne ölçüde
etkili olduğunu veya etkili olmada ne gibi önerilerde bulunulduğunu belirte-
rek, bilgi verir.
Madde 3
Bu Sözleşmenin uygulanmasında, “son verme” ve “hizmet ilişkisine son
verme” deyimleri hizmet ilişkisine işveren tarafından son verilmesi anlamına
gelir.
264
KISIM II
Genel Uygulama Standartları
KESİM A
Son Vermenin Haklı Nedene Dayandırılması
Madde 4
İşçinin kapasitesine veya işin yürütümüne veya işyeri gereklerine dayalı
geçerli bir son verme nedeni olmadıkça hizmet ilişkisine son verilemez.
Madde 5
Özellikle aşağıdaki hususlar son verme için geçerli bir neden teşkil et-
mezler:
a. Sendika üyeliği veya çalışma saatleri dışında veya işverenin rızasıyla
çalışma saatlerinde sendikal faaliyetlere katılma,
b. İşçi temsilciliği yapmış olmak, yapmak veya işçi temsilciliğine talip
olmak,
c. İşvereni şikayet etmek veya işveren aleyhine mevzuata aykırılık iddia-
sıyla başlatılmış sürece katılım veya işveren aleyhine idari makamlar
nezdinde müracaatta bulunmak,
d. Irk, renk, cinsiyet, medeni hal, aile sorumlulukları; hamilelik, din, si-
yasi görüş, etnik veya sosyal köken,
e. Doğum izni esnasında işe gelmeme.
Madde 6
1. Hastalık veya kaza nedeniyle geçici devamsızlık işten çıkarma için ge-
çerli neden değildir.
2. Hangi hallerin geçici olarak işe gelmeme sayılacağı, hangi hallerde
tıbbi raporun gerekli olacağı ve bu maddenin 1. bendinin uygulanmasına
getirilebilecek sınırlamalar, Sözleşmenin 1. maddesinde belirtilen uygulama
yöntemlerine göre belirlenir.
KESİM B
Son Vermeden Önce veya Son Verme Sırasında İzlenecek Usuller
Madde 7
İşverenden makul ölçülere göre beklenemeyecek haller hariç, hakkındaki
iddialara karşı savunma fırsatı verilmeden bir işçinin hizmet ilişkisi, o işçinin
265
tutumu ve verimi ile ilgili nedenlerle sona erdirilemez.

KESİM C
Son Vermeye Karşı İtiraz Usulü
Madde 8
1. Hizmet ilişkisine haksız olarak son verildiği kanısında olan bir işçinin
mahkeme, iş mahkemesi, hakemlik kurulu veya hakem gibi tarafsız bir merci
nezdinde itirazda bulunma hakkı vardır.
2. Son verme işlemine yetkili merci tarafından izin verilmesi halinde, bu
maddenin 1. bendi, ulusal mevzuat veya uygulamaya göre değişik şekillerde
uygulanabilir.
3. Bir işçi hizmet ilişkisine son verme işlemine karşı makul bir süre için-
de itirazda bulunmamışsa, bu hakkını kullanmaktan vazgeçmiş sayılır.
Madde 9
1. 8. maddede belirtilen merciler, son verme nedenlerini ve davayla ilgili
diğer vakıaları incelemeye ve son vermenin haklı olup olmadığına dair bir
karar vermeye yetkili kılınacaklardır.
2. İşçinin, son verme işlemine ilişkin ispat yükünü tek başına üstlenme-
mesi için, bu Sözleşmenin 1. maddesinde belirtilen uygulama yöntemleri
aşağıdaki olanaklardan birini veya her ikisini sağlamalıdır.
a. Bu Sözleşmenin 4. maddesinde tanımlandığı üzere, geçerli bir nedeni-
nin bulunduğunu ispat yükü işverene ait olmalıdır.
b. Bu Sözleşmenin 8. maddesinde belirtilen merciler, taraflarca getirilen
kanıtlar ve ulusal mevzuat ve uygulamaların öngördüğü usuller çerçevesinde
son verme nedeni üzerinde bir sonuca varmaya yetkili kılınmalıdırlar.
3. Son verme işleminin, işletmenin, işyerinin veya hizmetin yürütümü ge-
reklerine dayandığının ileri sürülmesi halinde, bu Sözleşmenin 8. maddesin-
de belirtilen merciler, son vermenin, gerçekten bu nedenlere bağlı olup ol-
madığını belirlemeye yetkilidirler; bununla beraber, bu sebeplerin sözkonusu
sona erdirmeyi haklı kılıp kılmadığına karar vermeye ne ölçüde yetkili kılı-
nacakları işbu Sözleşmenin 1. maddesindeki uygulama yöntemlerine göre
belirlenecektir.
Madde 10
Bu Sözleşmenin 8. maddesinde belirtilen merciler son verme işlemini
haksız bulurlarsa ve son verme işlemini iptale ve/veya işçinin işe iadesini
öngörmeye ya da önermeye ulusal mevzuat ve uygulamalara göre yetkili
266
değillerse veya bunları uygulanabilir bulmazlarsa yeterli bir tazminat veya

uygun addolunan bir diğer telafi biçimini kararlaştırmaya yetkili kılınacak-
lardır.
KESİM D
Bildirim Süresi
Madde 11
Hizmet ilişkisine son verilecek bir işçi, ciddi bir hizmet kusuru yani işve-
renin kendisini bildirim süresi zarfında çalıştırmaya devam etmesini isteme-
nin makul sayılamayacağı türden bir hizmet kusuru atfedilmedikçe, makul
bir bildirim süresine veya onun yerine bir tazminata hak kazanacaktır.
KESİM E
Kıdem Tazminatı Ve Gelirin Korunmasına
İlişkin Diğer Şekiller
Madde 12
1. Hizmet ilişkisine son verilen bir işçi, ulusal mevzuat ve uygulamaya
uygun olarak aşağıdaki haklardan yararlanır:
a. Miktarı, diğer unsurların yanısıra, hizmet süresine ve ücret seviyesine
göre belirlenecek ve doğrudan işveren tarafından veya işverenlerin katkısıyla
oluşturulmuş bir fondan ödenecek bir kıdem tazminatı veya işten ayrılma
nedeniyle doğan başka haklar, veya
b. Tabi oldukları koşullar çerçevesinde, işsizlik sigortası veya yardımın-
dan doğan haklar veya yaşlılık yahut malüllük gibi diğer sosyal güvenlik
türleri, yahut
c. Bu tazminat ve ödeneklerin birleşimi.
2. Genel kapsamlı bir rejimde, bir işçi işsizlik sigortasından veya yardım-
larından yararlanmak için aranan koşulları taşımıyor ise, salt 1. bendin (b) alt
bendinde işsizlik haklarından yararlanamaması nedeniyle, aynı bendin (a) alt
bendindeki tazminat ve hakların ödenmesi gerekmez.
3. Ciddi hizmet kusuru nedeniyle hizmet ilişkisine son verilme durumun-
da bu maddenin 1. bendinin (a) alt bendinde bahsedilen tazminat veya hak-
lardan yoksun kalınması bu Sözleşmenin 1. maddesindeki uygulama yön-
temleriyle öngörülebilir.
267
KISIM III
Ekonomik, Teknolojik, Yapısal veya Benzer Nedenlerle Hizmet İlişkilerine
Son Verme Hakkında Ek Hükümler
KESİM A
İşçi Temsilcilerine Danışma
Madde 13
1. Ekonomik, teknolojik, yapısal veya benzer nedenlerle hizmet ilişkileri-
ne son vermeyi düşünen işveren:
a. İlgili işçi temsilcilerine, düşünülen son verme işlemlerinin nedenleri,
bu işlemden etkilenecek işçi sayısı ve grupları ve son verme işlemlerinin ne
kadarlık bir zaman diliminde gerçekleştirileceği de dahil olmak üzere gerekli
tüm bilgileri zamanında sağlar.
b. İlgili işçi temsilcilerine, ulusal mevzuat ve uygulamaya uygun olarak,
mümkün olduğunca önceden, ilgili işçiler için her nevi son verme işlemini
önlemek veya asgariye indirmek amacıyla alınacak önlemleri ve bu işlemle-
rin işçiler üzerindeki olumsuz etkilerini, başka iş bulmak gibi önlemlerle
hafifletmek amacıyla alınacak önlemleri danışma fırsatı tanır.
2. Bu maddenin 1. bendinin uygulanması, bu Sözleşmenin 1. maddesinde
belirtilen uygulama yöntemleriyle, hizmet ilişkisine son verilmesi düşünülen
işçi sayısının, en azından belirli bir sayıya veya personel sayısının belirli bir
yüzdesine ulaştığı hallerde sınırlandırılabilir.
3. Bu maddenin uygulanmasında “İLGİLİ İŞÇİ TEMSİLCİLERİ” deyi-
mi, İşçi Temsilcileri Hakkında 1971 Tarihli Sözleşmeye uygun olarak ulusal
mevzuat ve uygulamada benimsendiği şekliyle işçi temsilcileri anlamına
gelir.
KESİM B
Yetkili Makama Bildirim
Madde 14
1. İşveren; ekonomik, teknolojik, yapısal ve benzer nedenlerle hizmet i-
lişkilerine son vermeyi düşündüğünde, ulusal mevzuat ve uygulamaya uygun
olarak, son verme işlemlerini mümkün olduğu kadar önceden yetkili maka-
ma bildirir ve bildirimde söz konusu son verme işlemlerinin yazılı gerekçele-
ri dahil bu işlemlerden etkilenecek işçi sayısı ve kategorileri ve son vermenin
uygulanacağı süre hakkında bilgiler verir.
268
2. Ulusal mevzuat, bu maddenin 1. bendinin uygulanmasını, hizmet iliş-

kisine son verilmesi düşünülen işçi sayısının en azından belirli bir sayıya
veya personel sayısının belirli bir yüzdesine ulaştığı hallerle sınırlandırabilir.
3. İşveren, yetkili makamı, bu maddenin 1. bendinde belirtilen son ver-
melerden, son verme işlemlerine başlamadan ve ulusal mevzuatla belirlene-
cek asgari bir süre öncesinden haberdar eder.
KISIM IV
Son Hükümler
Madde 15
Bu Sözleşmenin kesin onama belgeleri Uluslararası Çalışma Bürosu Ge-
nel Müdürüne gönderilir ve onun tarafından kaydedilir.
Madde 16
1. Bu Sözleşme, ancak onama belgeleri Genel Müdür tarafından kayde-
dilmiş olan Uluslararası Çalışma Örgütü üyelerini bağlar.
2. Bu Sözleşme, iki üyenin onama belgesi Genel Müdür tarafından kay-
dedildiği tarihten on iki ay sonra yürürlüğe girer.
3. Daha sonra bu Sözleşme, onu onayan her üye için, onama belgesi kay-
Madde 17
1. Bu Sözleşmeyi onayan her üye, onu, ilk yürürlüğe girdiği tarihten iti-
baren on yıllık bir süre sonunda, Uluslararası Çalışma Bürosu Genel Müdü-
rüne göndereceği ve bu Müdürün kaydedeceği bir belge ile feshedebilir.
Fesih, kayıt tarihinden ancak bir yıl sonra geçerli olur.
2. Bu Sözleşmeyi onamış olup da onu, bundan önceki fıkrada sözü edilen
on yıllık sürenin bitiminden itibaren bir yıl süresince bu madde gereğince
feshetmek seçeneğini kullanmayan her üye yeniden on yıllık bir süre için
bağlanmış olur ve bundan sonra bu Sözleşmeyi, her on yıllık süre bitince, bu
maddenin içerdiği koşullar içinde feshedebilir.
Madde 18
1. Uluslararası Çalışma Bürosu Müdürü, Örgüt üyeleri tarafından kendi-
sine bildirilen bütün onama ve fesihlerin kaydedildiğini Uluslararası Çalışma
Örgütünün bütün üyelerine duyurur.
2. Genel Müdür kendisine gönderilen Sözleşmenin ikinci onama belgesi-
nin kaydedildiğini Örgüt üyelerine duyururken bu Sözleşmenin yürürlüğe
269
gireceği tarih hakkında Örgüt üyelerinin dikkatini çeker.

Madde 19
Uluslararası Çalışma Bürosu Genel Müdürü, yukarıdaki maddeler gere-
ğince kaydetmiş olduğu bütün onama ve fesihlere ilişkin tam bilgileri, Bir-
leşmiş Milletler Antlaşmasının 102 nci maddesi uyarınca kaydedilmek üzere
Birleşmiş Milletler Genel Sekreterine ulaştırır.
Madde 20
Uluslararası Çalışma Bürosu Yönetim Kurulu, gerekli gördüğü zaman bu
Sözleşmenin uygulanması hakkındaki bir raporu Genel Konferansa sunar ve
onun tamamen veya kısmen değiştirilmesi konusunun konferans gündemine
alınması gereği hakkında karar verir.
Madde 21
Sözleşme kabul etmesi halinde ve yeni Sözleşme aksini öngörmediği takdir-
de:
a. Değiştirici yeni Sözleşmenin bir üye tarafından onanması durumu yu-
karıdaki 16 ncı madde dikkate alınmaksızın ve değiştirici yeni Sözleşme
yürürlüğe girmiş olmak kayıt ve şartı ile, bu Sözleşmenin derhal ve kendili-
ğinden feshini gerektirir.
b. Değiştirici yeni Sözleşmenin yürürlüğe girmesi tarihinden itibaren bu
Sözleşme üyelerin onamasına artık açık bulundurulamaz.
2. Bu Sözleşme, onu onayıp da Değiştirici Sözleşmeyi onamamış bulunan
üyeler için, her halde şimdiki şekil ve içeriğiyle geçerli olmakta devam eder.
Madde 22
Bu Sözleşmenin Fransızca ve İngilizce metinleri aynı şekilde geçerlidir.
270
HER NEVİ MADEN OCAKLARINDA YERALTI İŞLERİNDE
KADINLARIN ÇALIŞTIRILMAMASI HAKKINDA 45 SAYILI
Milletlerarası İş Bürosu İdare Meclisi tarafından vaki davet üzerine Ce-

nevre’de 4/VI/1935 tarihinde 19 uncu inikad halinde toplanan Milletlerarası
İş Teşkilâtı Umumî Konferansı,
İnikad ruznamesinin 2 nci maddesini teşkil eden her nevi maden ocakla-
rında yeraltında kadınların çalıştırılmasına ait bulunan mesele hakkında
muhtelif tekliflerin kabulünü,
Bu tekliflerin milletlerarası bir mukavele projesi şeklini almasını karar-
laştırdıktan sonra,
Bin dokuz yüz otuz beş senesi haziran ayının yirmi bir tarihinde, (Yeraltı
İşleri Mukavelesi “kadınlar” 1935) adını taşıyacak olan aşağıdaki mukavele
projesini kabul eder:
Madde 1
Bu mukavelenin tasdiki için “Maden ocağı” tâbiri, gerek âmme, gerekse
hususî vasfını haiz ve yeraltında mevcud maddelerin istihracını istihdaf eden
her nevi teşebbüslere şamildir.
Madde 2
Kadın cinsinden hiç bir şahıs, yaşı ne olursa olsun, maden ocaklarında
yeraltı işlerinde çalıştırılamaz.
Madde 3
Millî kanunlarla yukarıda yazılı memnuiyetten şu kimseler istisna edilebi-
lirler:
a) Sevku idare vazifesile mükellef olup bedenen çalışmıyan şahıslar,
b) Sıhhî ve sosyal hizmetlerde çalışan şahıslar,
c) Meslekî bilgilerini tamamlamak maksadile bir maden ocağında yeraltı
işlerinde staj görmelerine müsaade edilen tahsildeki şahıslar,
d) Bedenen çalışma mahiyetinde olmıyan bir sanatın icrası için bir maden
*
Bu Sözleşme’nin onaylanması, 09.06.1937 tarihli ve 3229 sayılı Maden Ocaklarında Yer
altı İşlerinde Kadınların Çalıştırılmaması Hakkındaki Milletlerarası Mukaveleye İltihaka
Dair Kanun’la (RG. 23.06.1937, S. 3638) kabul edilmiştir.
ocağının yeraltı kısımlarına tesadüfî olarak inmesine lüzum görülen diğer

bütün şahıslar.
Madde 4
Bu mukavelenin resmî tasdiknameleri Milletlerarası Çalışma Bürosu Ge-
nel Müdürüne tevdi olunacak ve mumaileyh tarafından tescil edilecektir.
Madde 5
1. Bu mukavele, ancak, Genel müdür tarafından tasdiknamesi tescil edil-
miş olan Milletlerarası İş Teşkilâtı Âzasını bağlıyacaktır.
2. Mukavele, Genel Müdür tarafından iki âzanın tasdiknamelerinin tesci-
linden itibaren 12 ay sonra mer’iyete girecektir.
3. Bundan sonra da mukavele, her âza için kendi tasdiknamesinin tesci-
linden itibaren 12 ay sonra mer’iyete girecektir.
Madde 6
1. Milletlerarası İş Teşkilâtı âzasından ikisinin tasdiknamesi tescil edilir
edilmez, Milletlerarası Çalışma Bürosu Genel Müdürü Milletlerarası İş Teş-
kilâtının bütün âzasına keyfiyeti iş’ar edecektir.
2. Keza, teşkilât âzası tarafından kendisine daha sonra tevdi olunacak tas-
diknamelerin tescilini de bütün âzaya tebliğ eyliyecektir.
Madde 7
1. Bu mukaveleyi tasdik etmiş olan her âza mukavelenin mer’iyeti mebde
tarihinden itibaren 10 sene zarfında, onu, Milletlerarası Çalışma Bürosu Ge-
nel Müdürüne göndereceği ve mumaileyhin tescil edeceği bir mektupla fes-
hedilebilir. Feshin hükmü tescilden itibaren bir sene sonra cari olacaktır.
2. Bu mukaveleyi tasdik etmiş olan her âza, birinci fıkrada adı geçen 10
senelik müddetin hitamını takib eden bir senelik mühlet zarfında, bu madde-
de derpiş edilen feshe aid ihtiyarını kullanmadığı takdirde, yeniden 10 sene-
lik bir devre için bağlı kalacak ve bundan sonra mukaveleyi, bu maddede
yazılı şartlar içinde, her 10 senelik devrenin hitamında feshedilebilecektir.
Madde 8
260
Madde 9
1. Konferans, bu mukaveleyi tamamen veya kısmen tadil eden yeni bir
mukavele kabul ettiği takdirde, yeni mukavelede hilâfına bir hüküm olma-
dıkça,
a) Tadili muhtevi yeni mukavelenin bir âza tarafından tasdiki, onun
mer’iyete girmiş olması kayid ve şartı altında, yukarıdaki 7 nci madde nazarı
itibara alınmaksızın, hali hazırdaki mukavelenin tabiî bir şekilde derhal fes-
hini tazammun edecektir.
b) Tadili havi yeni mukavelenin mer’iyete girmesi tarihinden itibaren, ha-
li hazır mukavelesi artık âzanın tasdikına açık bulundurulmıyacaktır.
2. Bu mukavele, onu tasdik edip de tadili havi mukaveleyi tasdik
etmiyecek âza için şimdiki şekil ve metni ile mer’i olmakta devam edecektir.
Madde 10
Bu mukavelenin Fransızca ve İngilizce metinlerinin her ikisi de muteber-
dir.
261
262
HİZMET İLİŞKİSİNE İŞVEREN TARAFINDAN SON VERİLMESİ
Uluslararası Çalışma Teşkilatı Genel Konferansı Uluslararası Çalışma

Bürosu Yönetim Kurulunca 2 Haziran 1982 tarihinde Cenevre’de toplanma-
ya çağrılmış ve düzenlediği 68. oturumunda,
Hizmet İlişkisinin Sona Ermesi Hakkında Tavsiye’de (1963) mevcut u-
luslararası normları not ederek,
Hizmet İlişkisinin Sona Ermesi Hakkında Tavsiye’nin (1963) kabulünden
sonra birçok üye devletin mevzuatında ve uygulamasında anılan Tavsiye’de
sözü edilen sorunlarla ilgili olarak meydana gelen önemli gelişmeleri not
ederek,
Bu konuda özellikle şu son yıllarda birçok ülkede meydana gelen ekono-
mik güçlükler ve teknolojik değişiklikler sonucunda bu alanda karşılaşılan
sorunlar çerçevesinde yeni uluslararası normları kabul etmenin uygun olaca-
ğını dikkate alarak,
Oturumun gündeminde beşinci maddeyi teşkil eden “İşverenin girişimiy-
le hizmet ilişkisinin sona ermesine” ilişkin çeşitli önerilerin kabulüne karar
verdikten sonra,
Bu önerilerin uluslararası bir Sözleşme şeklini almasına karar vererek,
Aşağıda HİZMET İLİŞKİSİNE SON VERİLMESİ HAKKINDA
SÖZLEŞME (1982) olarak adlandırılacak olan bu Sözleşmeyi 1982 yılı Ha-
ziran ayının bu 22. gününde kabul etmiştir.
KISIM I
Uygulama Metodları Uygulama Alanı ve Tanımlar
Madde 1
Bu Sözleşme hükümlerinin, toplu iş sözleşmeleri, hakem kararları veya
mahkeme kararları ile veya ulusal uygulamaya uygun başka bir yöntemle
geçerlik kazanmadığı hallerde, yürürlüğe girmesi ulusal mevzuatla sağlanır.
*
Bu Sözleşme’nin onaylanması 09.06.1994 tarihli ve 3999 sayılı Hizmet İlişkisine İşveren
Tarafından Son Verilmesi Hakkında 158 Sayılı Sözleşmenin Onaylanmasının Uygun Bu-
lunduğuna İlişkin Kanun’la (RG.18.06.1994, S. 21964); ve uygulanması da Dışişleri Ba-
kanlığı’nın 05.08.1994 tarihli ve EİUE-II/1883-7481 sayılı yazısı üzerine, 31.5.1963 ta-
rihli ve 244 sayılı Kanunun 3 üncü maddesine göre, 10.08.1994 tarihli ve 94/5971 sayılı
Bakanlar Kurulu Kararı’yla (RG. 12.10.1994, S. 22079) kabul edilmiştir.
Madde 2
1. Bu Sözleşme tüm ekonomik faaliyet alanlarına ve hizmet sözleşmesi
ile istihdam olunanlara uygulanır.
2. Bir üye devlet hizmet ilişkisi içinde çalışanlardan aşağıdaki kategori-
lerde bulunanları işbu Sözleşme hükümlerinin tamamının veya bir kısmının
uygulama alanı dışında bırakabilir:
a. Belirli süreli veya belirli bir işin tamamlanması ile ilgili hizmet söz-
leşmesiyle çalıştırılan işçiler,
b. Süresi önceden ve makul olarak belirlenmiş deneme süreli hizmet söz-
leşmesi ile çalışan işçilerden deneme süresi içinde bulunanlar,
c. Süreksiz hizmet ilişkisiyle çalışan işçiler.
3. Bu Sözleşmenin koruyucu hükümlerinden kaçınmak amacıyla belirli
süreli hizmet sözleşmeleri yapılmasına karşı yeterli güvenceler alınmalıdır.
4. Kendilerine en az bu Sözleşmedekilere eşit güvenceler sağlayan özel
bir istihdam rejiminin kurallarına tabi olarak çalışanların, gerektiğinde bu
Sözleşmenin tamamının veya bazı hükümlerinin kapsamı dışında bırakılması
bir ülkedeki yetkili makamca veya uygun bir mekanizma aracılığıyla, varsa
işçi ve işveren kuruluşlarına danışıldıktan sonra kararlaştırılabilir.
5. İşçilerin özel istihdam şartları bakımından veya istihdam eden işletme-
nin büyüklüğü veya niteliği açısından esaslı sorunlar bulunan durumlarda,
hizmet sözleşmesiyle istihdam olunanlardan sınırlı bir kategori, gerektiği
takdirde, bir ülkedeki yetkili makam veya uygun bir kuruluşca, varsa, işçi ve
işveren kuruluşlarına danışıldıktan sonra bu Sözleşme hükümlerinin tamamı
veya bazı hükümlerinin kapsamı dışında bırakılabilir.
6. Bu Sözleşmeyi onaylayan her üye devlet, Uluslararası Çalışma Teşki-
latı Anayasasının 22. maddesi uyarınca, Sözleşmenin uygulanması üzerinde
vereceği ilk raporunda, bu maddenin 4 ve 5. bentleri çerçevesinde kapsam
dışı bırakılan işçi kategorilerini gerekçe göstererek belirtir ve sonraki rapor-
larında bunları kapsam dışı bırakan mevzuat hükümleri ve uygulama hak-
kında, bu Sözleşmenin bu işçi kategorilerini de kapsaması için ne ölçüde
etkili olduğunu veya etkili olmada ne gibi önerilerde bulunulduğunu belirte-
rek, bilgi verir.
Madde 3
Bu Sözleşmenin uygulanmasında, “son verme” ve “hizmet ilişkisine son
verme” deyimleri hizmet ilişkisine işveren tarafından son verilmesi anlamına
gelir.
264
KISIM II
Genel Uygulama Standartları
KESİM A
Son Vermenin Haklı Nedene Dayandırılması
Madde 4
İşçinin kapasitesine veya işin yürütümüne veya işyeri gereklerine dayalı
geçerli bir son verme nedeni olmadıkça hizmet ilişkisine son verilemez.
Madde 5
Özellikle aşağıdaki hususlar son verme için geçerli bir neden teşkil et-
mezler:
a. Sendika üyeliği veya çalışma saatleri dışında veya işverenin rızasıyla
çalışma saatlerinde sendikal faaliyetlere katılma,
b. İşçi temsilciliği yapmış olmak, yapmak veya işçi temsilciliğine talip
olmak,
c. İşvereni şikayet etmek veya işveren aleyhine mevzuata aykırılık iddia-
sıyla başlatılmış sürece katılım veya işveren aleyhine idari makamlar
nezdinde müracaatta bulunmak,
d. Irk, renk, cinsiyet, medeni hal, aile sorumlulukları; hamilelik, din, si-
yasi görüş, etnik veya sosyal köken,
e. Doğum izni esnasında işe gelmeme.
Madde 6
1. Hastalık veya kaza nedeniyle geçici devamsızlık işten çıkarma için ge-
çerli neden değildir.
2. Hangi hallerin geçici olarak işe gelmeme sayılacağı, hangi hallerde
tıbbi raporun gerekli olacağı ve bu maddenin 1. bendinin uygulanmasına
getirilebilecek sınırlamalar, Sözleşmenin 1. maddesinde belirtilen uygulama
yöntemlerine göre belirlenir.
KESİM B
Son Vermeden Önce veya Son Verme Sırasında İzlenecek Usuller
Madde 7
İşverenden makul ölçülere göre beklenemeyecek haller hariç, hakkındaki
iddialara karşı savunma fırsatı verilmeden bir işçinin hizmet ilişkisi, o işçinin
265
tutumu ve verimi ile ilgili nedenlerle sona erdirilemez.

KESİM C
Son Vermeye Karşı İtiraz Usulü
Madde 8
1. Hizmet ilişkisine haksız olarak son verildiği kanısında olan bir işçinin
mahkeme, iş mahkemesi, hakemlik kurulu veya hakem gibi tarafsız bir merci
nezdinde itirazda bulunma hakkı vardır.
2. Son verme işlemine yetkili merci tarafından izin verilmesi halinde, bu
maddenin 1. bendi, ulusal mevzuat veya uygulamaya göre değişik şekillerde
uygulanabilir.
3. Bir işçi hizmet ilişkisine son verme işlemine karşı makul bir süre için-
de itirazda bulunmamışsa, bu hakkını kullanmaktan vazgeçmiş sayılır.
Madde 9
1. 8. maddede belirtilen merciler, son verme nedenlerini ve davayla ilgili
diğer vakıaları incelemeye ve son vermenin haklı olup olmadığına dair bir
karar vermeye yetkili kılınacaklardır.
2. İşçinin, son verme işlemine ilişkin ispat yükünü tek başına üstlenme-
mesi için, bu Sözleşmenin 1. maddesinde belirtilen uygulama yöntemleri
aşağıdaki olanaklardan birini veya her ikisini sağlamalıdır.
a. Bu Sözleşmenin 4. maddesinde tanımlandığı üzere, geçerli bir nedeni-
nin bulunduğunu ispat yükü işverene ait olmalıdır.
b. Bu Sözleşmenin 8. maddesinde belirtilen merciler, taraflarca getirilen
kanıtlar ve ulusal mevzuat ve uygulamaların öngördüğü usuller çerçevesinde
son verme nedeni üzerinde bir sonuca varmaya yetkili kılınmalıdırlar.
3. Son verme işleminin, işletmenin, işyerinin veya hizmetin yürütümü ge-
reklerine dayandığının ileri sürülmesi halinde, bu Sözleşmenin 8. maddesin-
de belirtilen merciler, son vermenin, gerçekten bu nedenlere bağlı olup ol-
madığını belirlemeye yetkilidirler; bununla beraber, bu sebeplerin sözkonusu
sona erdirmeyi haklı kılıp kılmadığına karar vermeye ne ölçüde yetkili kılı-
nacakları işbu Sözleşmenin 1. maddesindeki uygulama yöntemlerine göre
belirlenecektir.
Madde 10
Bu Sözleşmenin 8. maddesinde belirtilen merciler son verme işlemini
haksız bulurlarsa ve son verme işlemini iptale ve/veya işçinin işe iadesini
öngörmeye ya da önermeye ulusal mevzuat ve uygulamalara göre yetkili
266
değillerse veya bunları uygulanabilir bulmazlarsa yeterli bir tazminat veya

uygun addolunan bir diğer telafi biçimini kararlaştırmaya yetkili kılınacak-
lardır.
KESİM D
Bildirim Süresi
Madde 11
Hizmet ilişkisine son verilecek bir işçi, ciddi bir hizmet kusuru yani işve-
renin kendisini bildirim süresi zarfında çalıştırmaya devam etmesini isteme-
nin makul sayılamayacağı türden bir hizmet kusuru atfedilmedikçe, makul
bir bildirim süresine veya onun yerine bir tazminata hak kazanacaktır.
KESİM E
Kıdem Tazminatı Ve Gelirin Korunmasına
İlişkin Diğer Şekiller
Madde 12
1. Hizmet ilişkisine son verilen bir işçi, ulusal mevzuat ve uygulamaya
uygun olarak aşağıdaki haklardan yararlanır:
a. Miktarı, diğer unsurların yanısıra, hizmet süresine ve ücret seviyesine
göre belirlenecek ve doğrudan işveren tarafından veya işverenlerin katkısıyla
oluşturulmuş bir fondan ödenecek bir kıdem tazminatı veya işten ayrılma
nedeniyle doğan başka haklar, veya
b. Tabi oldukları koşullar çerçevesinde, işsizlik sigortası veya yardımın-
dan doğan haklar veya yaşlılık yahut malüllük gibi diğer sosyal güvenlik
türleri, yahut
c. Bu tazminat ve ödeneklerin birleşimi.
2. Genel kapsamlı bir rejimde, bir işçi işsizlik sigortasından veya yardım-
larından yararlanmak için aranan koşulları taşımıyor ise, salt 1. bendin (b) alt
bendinde işsizlik haklarından yararlanamaması nedeniyle, aynı bendin (a) alt
bendindeki tazminat ve hakların ödenmesi gerekmez.
3. Ciddi hizmet kusuru nedeniyle hizmet ilişkisine son verilme durumun-
da bu maddenin 1. bendinin (a) alt bendinde bahsedilen tazminat veya hak-
lardan yoksun kalınması bu Sözleşmenin 1. maddesindeki uygulama yön-
temleriyle öngörülebilir.
267
KISIM III
Ekonomik, Teknolojik, Yapısal veya Benzer Nedenlerle Hizmet İlişkilerine
Son Verme Hakkında Ek Hükümler
KESİM A
İşçi Temsilcilerine Danışma
Madde 13
1. Ekonomik, teknolojik, yapısal veya benzer nedenlerle hizmet ilişkileri-
ne son vermeyi düşünen işveren:
a. İlgili işçi temsilcilerine, düşünülen son verme işlemlerinin nedenleri,
bu işlemden etkilenecek işçi sayısı ve grupları ve son verme işlemlerinin ne
kadarlık bir zaman diliminde gerçekleştirileceği de dahil olmak üzere gerekli
tüm bilgileri zamanında sağlar.
b. İlgili işçi temsilcilerine, ulusal mevzuat ve uygulamaya uygun olarak,
mümkün olduğunca önceden, ilgili işçiler için her nevi son verme işlemini
önlemek veya asgariye indirmek amacıyla alınacak önlemleri ve bu işlemle-
rin işçiler üzerindeki olumsuz etkilerini, başka iş bulmak gibi önlemlerle
hafifletmek amacıyla alınacak önlemleri danışma fırsatı tanır.
2. Bu maddenin 1. bendinin uygulanması, bu Sözleşmenin 1. maddesinde
belirtilen uygulama yöntemleriyle, hizmet ilişkisine son verilmesi düşünülen
işçi sayısının, en azından belirli bir sayıya veya personel sayısının belirli bir
yüzdesine ulaştığı hallerde sınırlandırılabilir.
3. Bu maddenin uygulanmasında “İLGİLİ İŞÇİ TEMSİLCİLERİ” deyi-
mi, İşçi Temsilcileri Hakkında 1971 Tarihli Sözleşmeye uygun olarak ulusal
mevzuat ve uygulamada benimsendiği şekliyle işçi temsilcileri anlamına
gelir.
KESİM B
Yetkili Makama Bildirim
Madde 14
1. İşveren; ekonomik, teknolojik, yapısal ve benzer nedenlerle hizmet i-
lişkilerine son vermeyi düşündüğünde, ulusal mevzuat ve uygulamaya uygun
olarak, son verme işlemlerini mümkün olduğu kadar önceden yetkili maka-
ma bildirir ve bildirimde söz konusu son verme işlemlerinin yazılı gerekçele-
ri dahil bu işlemlerden etkilenecek işçi sayısı ve kategorileri ve son vermenin
uygulanacağı süre hakkında bilgiler verir.
268
2. Ulusal mevzuat, bu maddenin 1. bendinin uygulanmasını, hizmet iliş-

kisine son verilmesi düşünülen işçi sayısının en azından belirli bir sayıya
veya personel sayısının belirli bir yüzdesine ulaştığı hallerle sınırlandırabilir.
3. İşveren, yetkili makamı, bu maddenin 1. bendinde belirtilen son ver-
melerden, son verme işlemlerine başlamadan ve ulusal mevzuatla belirlene-
cek asgari bir süre öncesinden haberdar eder.
KISIM IV
Son Hükümler
Madde 15
Madde 16
3. Daha sonra bu Sözleşme, onu onayan her üye için, onama belgesi kay-
Madde 17
baren on yıllık bir süre sonunda, Uluslararası Çalışma Bürosu Genel Müdü-
rüne göndereceği ve bu Müdürün kaydedeceği bir belge ile feshedebilir.
Fesih, kayıt tarihinden ancak bir yıl sonra geçerli olur.
2. Bu Sözleşmeyi onamış olup da onu, bundan önceki fıkrada sözü edilen
Madde 18
1. Uluslararası Çalışma Bürosu Müdürü, Örgüt üyeleri tarafından kendi-
sine bildirilen bütün onama ve fesihlerin kaydedildiğini Uluslararası Çalışma
Örgütünün bütün üyelerine duyurur.
nin kaydedildiğini Örgüt üyelerine duyururken bu Sözleşmenin yürürlüğe
269

Madde 19
Madde 20
Madde 21
de:
a. Değiştirici yeni Sözleşmenin bir üye tarafından onanması durumu yu-
b. Değiştirici yeni Sözleşmenin yürürlüğe girmesi tarihinden itibaren bu
Sözleşme üyelerin onamasına artık açık bulundurulamaz.
üyeler için, her halde şimdiki şekil ve içeriğiyle geçerli olmakta devam eder.
Madde 22
270
İNSAN KAYNAKLARININ DEĞERLENDİRİLMESİNDE MESLEKİ
EĞİTİM VE YÖNLENDİRMENİN YERİ HAKKINDA 142 SAYILI
Uluslararası Çalışma Bürosu tarafından Cenevre’de düzenlenen ve 4 Ha-

ziran 1975 tarihinde Altmışıncı Toplantısını yapan,
Toplantı gündeminin 6 ncı maddesini teşkil eden, insan kaynaklarının ge-
liştirilmesi; mesleki rehberlik ve mesleki eğitime ilişkin bazı önerilerin kabu-
lüne karar veren,
Bu önerilerin bir Uluslararası Sözleşme şeklini alacağını kararlaştıran
Uluslararası Çalışma Teşkilatı Genel Konferansı
Bindokuzyüzyetmişbeş senesinin yirmiüçüncü günü, İnsan Kaynaklarının
Geliştirilmesi Sözleşmesi, 1975 adıyla anılabilecek olan aşağıdaki Sözleş-
meyi kabul etmiştir.
Madde 1
1. Her üye, özellikle kamu istihdam hizmetleri aracılığı ile, istihdam ile
yakından ilişkili olarak kapsamlı ve koordineli mesleki rehberlik ve mesleki
eğitim politika ve programları kabul edip, geliştirecektir.
2. Bu politika ve programlar aşağıdaki hususları dikkate alacaktır:
a) Bölgesel ve ulusal düzeyde istihdam ihtiyacı, fırsatları ve sorunları,
b) Ekonomik, sosyal ve kültürel gelişmenin safha ve düzeyi ve
c) İnsan kaynaklarının geliştirilmesi ile, diğer ekonomik, sosyal ve kültü-
rel hedefler arasındaki karşılıklı ilişkiler.
3. Politika ve programlar, ulusal şartlara uygun metodlarla takip edilecek-
tir.
4. Politika ve programlar, kişinin çalışma ortamını ve sosyal çevreyi an-
lama ve bunları bireysel veya toplu olarak etkileme kabiliyetini geliştirecek
şekilde hazırlanacaktır.
*
Bu Sözleşme’nin onaylanması, 26.11.1992 tarihli ve 3850 sayılı İnsan Kaynaklarının
Değerlendirilmesinde Mesleki Eğitim ve Yönlendirmenin Yeri Hakkında 142 Sayılı Ulus-
lararası Çalışma Sözleşmesinin Onaylanmasının Uygun Bulunduğuna Dair Kanun’la (RG.
12.12.1992, S. 21433); ve uygulanması da, Dışişleri Bakanlığı’nın 17.12.1992 tarihli ve
EİUE-II/3567-7888 sayılı yazısı üzerine, 31.05.1963 tarihli ve 244 sayılı Kanunun 3 üncü
maddesine göre, 08.01.1993 tarihli ve 93/3967 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı’yla (RG.
25.02.1993, S. 21507) kabul edilmiştir.
5. Politika ve programlar, toplumun ihtiyaçları da dikkate alınmak sure-

tiyle, kişilerin kendi çıkarlarına ve beklentilerine uygun olarak çalışma kabi-
liyetlerini geliştirip kullanmalarını, eşitlik esasına dayalı ve herhangi bir
ayırım gözetmeksizin teşvik edecek ve mümkün kılacaktır.
Madde 2
Her üye, yukarıda belirtilen hedefleri dikkate alarak, resmi eğitim sistemi
içinde veya bunun dışında yeralacak şekilde, genel, teknik ve mesleki eğiti-
me, eğitim ve mesleki rehberliğe ve mesleki eğitime ilişkin açık, esnek ve
tamamlayıcı sistemleri oluşturup geliştirecektir.
Madde 3
1. Her üye, tüm sakat ve özürlüler için hazırlanacak özel programlar da
dahil olmak üzere, tüm çocuklara, gençlere ve yetişkinlere kapsamlı enfor-
masyon sağlamak ve mümkün olan en geniş rehberlik amacıyla, istihdama
ilişkin sürekli bilgi temini dahil, mesleki rehberlik sistemlerini tedricen yay-
gınlaştıracaktır.
2. Bu bilgi ve rehberlik; meslek seçimi, mesleki eğitim ve buna ilişkin
öğrenim fırsatları istihdam durumu ve istihdam beklentileri, meslekte yük-
selme imkanları, çalışma şartları, işte güvenlik ve hijyen ve ekonomik, sos-
yal ve kültürel faaliyetlerin çeşitli sektörlerin çalışma hayatının diğer yönle-
rini ve tüm sorumluluk düzeylerini kapsayacaktır.
3. Bu bilgi ve rehberlik, toplu sözleşmelerin genel hususlarına ve İş Ka-
nunu kapsamındaki herkesin hak ve sorumluluklarına ilişkin bilgilerle ta-
mamlanacaktır; bu bilgiler, ilgili işçi ve işveren kuruluşlarının fonksiyon ve
görevleri dikkate alınarak, ulusal mevzuat ve uygulama uyarınca sağlanacak-
tır.
Madde 4
Her üye, mesleki eğitim sistemlerini, ekonominin tüm sektörlerinde ve
tüm ekonomik faaliyet kollarındaki genç ve yetişkinlerin ömür boyu mesleki
eğitim ihtiyaçlarını, tüm beceri ve sorumluluk düzeylerinde karşılayacak
şekilde tedricen genişletecek ve gerekli uyumu ve ahengi sağlayacaktır.
Madde 5
Mesleki rehberlik ve mesleki eğitim politika ve programları, işveren ve
işçi kuruluşları ve ulusal mevzuat ve uygulama ile uyumlu ve uygun olduğu
takdirde ilgili diğer kuruluşlarla işbirliği içinde formüle edilip, uygulanacak-
tır.
272
Madde 6
Bu Sözleşmenin onay belgeleri tescil için Milletlerarası Çalışma Bürosu
Genel Müdürüne gönderilecektir.
Madde 7
1. Bu Sözleşme, sadece onay belgeleri Genel Müdür tarafından tescil e-
dilmiş olan Milletlerarası Çalışma Teşkilatı üyelerini bağlayacaktır.
2. Bu Sözleşme, iki üyenin onay belgelerinin Genel Müdür tarafından
tescil edildiği tarihten oniki ay sonra yürürlüğe girecektir.
3. Bundan sonra işbu Sözleşme, onaylayan her üye için, onay belgesinin
Madde 8
1. Bu Sözleşmeyi onaylamış olan bir üye, Sözleşmenin ilk yürürlüğe giriş
tarihinden itibaren on yıl geçtikten sonra Milletlerarası Çalışma Bürosu Ge-
nel Müdürüne göndereceği ve onun tarafından tescil edilecek bir bildirim ile
Sözleşmeyi feshedebilir. Fesih, tescil tarihinin üzerinden bir yıl geçmeden
muteber olamaz.
2. Bu Sözleşmeyi onaylamış bulunan ve önceki fıkrada belirtilen on yıllık
devrenin sonundan itibaren bir yıl içinde bu madde gereğince feshetmek
hakkını kullanmayan her üye, yeniden on yıllık bir müddet için bağlanmış
olacak ve bundan sonra bu Sözleşmeyi her on yılık devrenin sona ermesin-
den sonra bu maddede derpiş edilen hükümlere göre feshedebilecektir.
Madde 9
1. Milletlerarası Çalışma Bürosu Genel Müdürü, Teşkilat üyeleri tarafın-
dan kendisine bildirilen bütün onay ve fesihlerin tescil işlemini Milletlerarası
Çalışma Teşkilatının bütün üyelerine bildirecektir.
2. Genel Müdür kendisine gönderilen Sözleşmenin ikinci onay belgesinin
tescil edildiğini Teşkilat üyelerine bildirirken, bu Sözleşmenin yürürlüğe
gireceği tarihe Teşkilat üyelerinin dikkatini çekecektir.
Madde 10
Milletlerarası Çalışma Bürosu Genel Müdürü, önceki maddeler gereğince
tescil etmiş olduğu bütün onay ve fesih işlemlerine dair bilgilerin tamamını
Birleşmiş Milletler Antlaşmasının 102 nci maddesi uyarınca tescil edilmek
üzere Birleşmiş Milletler Genel Sekreterine ulaştıracaktır.
273
Madde 11
Milletlerarası Çalışma Bürosu Yönetim Kurulu gerekli gördüğü hallerde
bu Sözleşmenin uygulanması hakkında Genel Konferansa bir rapor sunacak
ve Sözleşmenin tamamen veya kısmen değiştirilmesi konusunun konferans
gündemine alınıp alınmaması hususunu inceleyecektir.
Madde 12
1. Genel Konferansın, bu Sözleşmenin tamamını veya bir kısmını değişti-
ren yeni bir Sözleşme kabul etmesi halinde ve bu yeni Sözleşmede aksine bir
hüküm bulunmadığı takdirde:
a) Değişiklik getiren yeni Sözleşmenin bir üye tarafından onaylanması,
bu yeni Sözleşmenin yürürlüğe girmiş olması kaydıyla, yukarıdaki 8 inci
madde hükümleri gözönünde tutulmaksızın, işbu Sözleşmenin derhal feshi
neticesini doğuracaktır.
b) Değişiklik getiren yeni Sözleşmenin yürürlüğe giriş tarihinden itiba-
ren, işbu Sözleşme üye ülkelerin onayına artık açık tutulmayacaktır.
2. İşbu Sözleşmeyi onaylamış bulunan ve değişiklik getiren Sözleşmeyi
onaylamayacak olan üye ülkeler açısından bu Sözleşme aynı muhteva ve
biçimde yürürlükte kalacaktır.
Madde 13
dir.
274
İSTİHDAM POLİTİKASİYLE İLGİLİ 122 SAYILI ULUSLARARASI
Milletlerarası Çalışma Bürosu Yönetim Kurulu tarafından Cenevre’ye

davet edilerek, orada 17 Haziran 1964’de kırk sekizinci toplantısını yapan
Flâdelfiya Beyannamesinin, Milletlerarası Çalışma Teşkilâtına, dünyanın
çeşitli ülkelerinde tam istihdamı ve hayat seviyesini yükseltmeyi gerçekleşti-
recek kendine özgü programları uygulama alanına konulmasına yardımcı
olmak yükümlülüğünü alenen tanıdığını ve Milletlerarası Çalışma Teşkilâtı
Statüsü girişinin işsizlikle savaş yapılmasını ve uygun geçim koşulları sağla-
yan bir ücret teminatını öngördüğünü,
Bu beyannamenin “ırk, inanç ve cinsiyetleri ne olursa olsun, bütün insan-
lar, maddi ilerlemelerin ve manevî gelişmelerin, serbestlik, şeref ve haysiyet,
iktisadî güvenlik içinde ve eşit şanslarla takip etmek hakkına maliktirler”
şeklinde ifade edilen ana hedefin ışığında, iktisadî ve malî politikaların istih-
dam politikası üzerindeki yankılarını inceleme ve gözönünde bulundurma
görevinin Milletlerarası Çalışma Teşkilâtına ait olduğunu,
İnsan Hakları Beyannamesinin “Her şahsın, çalışma ve işini serbestçe
seçme, eşit ve elverişli çalışma koşulları ve işsizliğe karşı korunma hakkına
maliktir” ilkesini;
Nazara alarak,
İstihdam Politikasiyle doğrudan doğruya ilgili mevcut Milletlerarası Söz-
leşme ve Tavsiyenamelerin, özellikle İş ve İşçi Bulma Servisi kurulmasına
dair 1948 Sözleşme ve Tavsiyenamesi, Mesleğe Yöneltmeyle ilgili 1949
Tavsiyenamesiyle, Meslekî Eğitim hakkında 1962 Tavsiyenamesi ve İş ve
Meslek Bakımından ayırım hakkında 1958 Sözleşme ve Tavsiyenamesi hü-
kümlerine işaret ederek,
Bu belgelerin, tam ve verimli istihdama ve serbestçe seçilmiş işe dayalı
bir iktisadi gelişmeyi hedef tutan Milletlerarası daha geniş bir program metni
içinde yer vermesi gerekeceğini gözönünde bulundurarak,
Toplantı gündeminin sekizinci maddesine dahil istihdam politikasiyle il-
*
Bu sözleşmenin onaylanması, 09.11.1976 tarihli ve 2027 sayılı İstihdam Politikasıyla
İlgili 122 Sayılı Sözleşmenin Onaylanmasının Uygun Bulunduğuna Dair Kanun’la (RG.
20.11.1976, S. 15769); ve uygulanması da, 29.08.1977 tarihli ve 7/13875 sayılı Bakanlar
Kurulu Kararı’yla (RG. 23.10.1977, S. 16093) kabul edilmiştir.
gili çeşitli teklifleri kabul etmeye ve bu tekliflerin Milletlerarası bir Sözleş-

me şeklini alması gerekeceğine karar verdikten sonra,
Bindokuzyüz altmışdört yılının dokuz Temmuz günü İstihdam Politikası
1964 Sözleşmesi şeklinde adlandırılacak olan aşağıdaki Sözleşmeyi kabul
etmiştir.
Madde 1
1- İktisadî gelişme ve kalkınmayı teşvik etmek, hayat seviyesini yükselt-
mek, işgücü ihtiyaçlarını karşılamak ve işsizlik ve eksik istihdam sorununu
çözümlemek amaciyle, her üye tam ve verimli istihdama ve işin serbestçe
seçilmesine matuf aktif bir politikayı esas bir gaye olarak ele alacak ve uy-
gulayacaktır.
2- Bu politika:
a) Açıkta ve iş arayan herkese iş sağlanmasını,
b) Bu işin, imkân nispetinde verimli olmasını,
c) İşin serbestçe seçilmesini ve her işçinin kendisine elverişli bir işte ça-
lışması için gerekli nitelikleri kazanmasını, bu işte ırk, renk, cinsiyet, din,
politik düşünce, millî veya sosyal menşe ne olursa olsun niteliklerini ve isti-
datlarını kullanmasını,
Sağlamak amacına yönelmiş olacaktır.
3- Bu politika, iktisadî gelişme düzey ve aşamasını, istihdam hedefleri ve
diğer iktisadî sosyal hedefler arasında mevcut ilişkileri gözönünde bulundu-
racak ve millî koşullara ve uygulamalara göre kabul edilen metodlarla yürü-
tülecektir.
Madde 2
Her üye, ülkenin koşullarına göre kabul edilen yöntemlerle ve bu yön-
temlerin elverişliliği ölçüsünde:
a) Koordone iktisadî ve sosyal bir politika çerçevesinde, 1 inci maddede
sözü geçen hedeflere ulaşmak amaciyle kabul olunan tedbirleri muntazaman
tayin edecek ve gözden geçirecek,
b) İcabında, programlar hazırlanması da dahil, bu tedbirlerin uygulanması
için lüzum gösterebilecek yöntem ve kurallar koyacaktır.
Madde 3
Bu Sözleşmenin uygulanmasında, istihdam konusundaki tecrübe ve gö-
rüşlerinin noksansız olarak gözönünde tutulabilmesi, bu politikaların tayi-
ninde tam bir işbirliği yapılabilmesi ve bu politikalara dayanaklar bulunma-
276
sına yardımcı olunabilmesi için alınacak tedbirlerle ilgili çevrelerin temsilci-

lerine ve özellikle işveren ve işçi temsilcilerine danışılacaktır.
Madde 4
Bu Sözleşmenin resmî onaylama belgeleri Milletlerarası Çalışma Bürosu
Genel Müdürüne gönderilecek ve onun tarafından tescil edilecektir.
Madde 5
1. Bu Sözleşme ancak onaylama belgeleri Genel Müdür tarafından tescil
edilmiş olan Milletlerarası Çalışma Teşkilâtı üyelerini bağlıyacaktır.
3. Bundan sonra, bu Sözleşme onu onaylayan her üye için onaylama bel-
gesi tescil edildiği tarihten on iki ay sonra yürürlüğe girecektir.
Madde 6
1. Bu Sözleşmeyi onaylayan üye onu, ilk yürürlüğe girdiği tarihten itiba-
ren on yıllık bir devre sonunda Milletlerarası Çalışma Bürosu Genel Müdü-
rüne göndereceği ve bu Müdürün tescil edeceği bir belge ile feshedebilir.
Fesih tescili tarihinden ancak bir yıl sonra geçerli olacaktır.
2. Bu Sözleşmeyi onaylamış olup da, onu, bundan evvelki fıkrada sözü
öngörüldüğü şekilde feshetme hakkını kullanmayan her üye, yeniden on
yıllık bir müddet için bağlanmış olacak ve bundan sonra bu Sözleşmeyi, her
on yıllık devre bitince bu maddede öngörülen koşullar içinde feshedebilecek-
tir.
Madde 7
Teşkilâtı üyeleri tarafından kendisine bildirilen bütün onaylama ve fesih
belgelerinin tescil edildiğini Teşkilâtın bütün üyelerine bildirecektir.
2. Genel Müdür kendisine gönderilen ikinci onaylama belgesinin tescil
edildiğini Teşkilât üyelerine bildirirken Sözleşmenin yürürlüğe gireceği tarih
hakkında Teşkilât üyelerinin dikkatini çekecektir.
Madde 8
gun olarak tescil etmiş bulunduğu bütün onaylama ve fesihler hakkındaki
tam bilgileri Birleşmiş Milletler Andlaşmasının 102 nci maddesi uyarınca
277
tescil edilmek üzere Birleşmiş Milletler Genel Sekreterine ulaştıracaktır.

Madde 9
rinde bu Sözleşmenin uygulanması hakkında Genel Konferansa bir rapor
sunacak ve onun tamamen veya kısmen değiştirilmesi konusunun Konferans
gündemine alınması gerekip gerekmiyeceğini inceleyecektir.
Madde 10
Sözleşme kabul etmesi halinde ve yeni Sözleşme aksini öngörmedikçe,
a) Tadil edici yeni sözleşmenin bir üye tarafından onaylanması keyfiyeti,
yukarıdaki 6 ncı madde nazara alınmaksızın ve tadil edici yeni sözleşme
yürürlüğe girmiş olmak kayıt ve şartiyle bu Sözleşmenin derhal ve kendili-
ğinden feshini gerektirecektir.
b) Tadil edici yeni sözleşmenin yürürlüğe girmesi tarihinden itibaren
Sözleşme üyelerin onaylamasına artık açık bulundurulmıyacaktır.
2. Bu Sözleşme, onu onaylayıp da tadil edici sözleşmeyi onaylamamış
bulunan üyeler için her halde şimdiki şekil ve muhtevasiyle geçerli olmakta
devam edecektir.
Madde 11
Bu Sözleşmenin İngilizce ve Fransızca metinleri aynı derecede geçerlidir.
278
İSTİHDAMA KABULDE ASGARİ YAŞ HAKKINDA 138 SAYILI
Uluslararası Çalışma Örgütü Genel Konferansı,

Uluslararası Çalışma Bürosu Yönetim Kurulu tarafından Cenevre’de top-
lantıya çağrılmış ve 6 Haziran 1973 tarihinde düzenlediği 58. oturumunda,
Oturum gündeminin dördüncü maddesini oluşturan istihdama kabulde
asgari yaş konusunda yapılan bazı önerileri kabule karar vererek,
1919 tarihli Asgari Yaş (Sanayi) Sözleşmesi, 1920 tarihli Asgari Yaş
(Denizcilik) Sözleşmesi, 1921 tarihli Asgari Yaş (Tarım) Sözleşmesi, 1921
tarihli Asgari Yaş (Trimci ve Ateşciler) Sözleşmesi, 1932 tarihli Asgari Yaş
(Sanayi Dışı İşler) Sözleşmesi, 1936 tarihli Asgari Yaş (Denizcilik) Sözleş-
mesi (Düzeltilmiş), 1937 tarihli Asgari Yaş (Sanayi) Sözleşmesi (Düzeltil-
miş), 1937 tarihli Asgari Yaş (Sanayi Dışı İşler) Sözleşmesi (Düzeltilmiş),
1959 tarihli Asgari Yaş (Balıkçılık) Sözleşmesi ve 1965 tarihli Asgari Yaş
(Yeraltı Maden İşleri) Sözleşmesi hükümlerini dikkate alarak,
Çocukların çalıştırılmasına tamamen son vermek amacıyla, sınırlı sayıda
ekonomik sektöre uygulanabilen mevcut sözleşmelerin zaman içerisinde
yerini alacak genel bir belge oluşturulmasının zamanının geldiğini
gözönünde tutarak ve
Bu önerilerin bir uluslararası sözleşme haline getirilmesini kararlaştıra-
rak,
Bin dokuzyüz yetmiş üç yılı Haziran ayının işbu yirmi altıncı günü Asga-
ri Yaş Sözleşmesi, 1973 olarak adlandırılabilecek aşağıdaki sözleşmeyi ka-
bul etmiştir.
Madde 1
Bu Sözleşmenin kendisi için yürürlükte olduğu her üye, çocuk işçiliğini
etkin bir şekilde ortadan kaldırmayı ve istihdama veya çalışmaya kabul için
asgari yaşın giderek gençlerin fiziksel ve zihinsel yönden tam olarak geliş-
*
Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO)’nün 1973 yılında Cenevre’de yapılan 58 inci oturu-
munda kabul edilen bu Sözleşme’nin onaylanması, 23.01.1998 tarihli ve 4334 sayılı İstih-
dama Kabulde Asgari Yaşa İlişkin 138 Sayılı Sözleşmenin Onaylanmasının Uygun Bu-
lunduğu Hakkında Kanun’la (RG. 27.01.1998, S. 23243); ve uygulanması da Dışişleri
Bakanlığı’nın 15.05.1998 tarihli ve ÇEGY-II/2642 sayılı yazısı üzerine, 31.05.1963 tarihli
ve 244 sayılı Kanunun 3 üncü maddesine göre, 25.05.1998 tarihli ve 98/11184 sayılı Ba-
kanlar Kurulu Kararı’yla (RG. 21.06.1998, S. 23379) kabul edilmiştir.
melerine olanak tanıyacak bir düzeye yükseltilmesini sağlayan ulusal bir

politika takip etmeyi kabul eder.
Madde 2
1. Bu Sözleşmeyi onaylayan her üye, onay belgesine ekleyeceği bir be-
yanla, kendi ülkesinde ve kendi ülkesinde kayıtlı bulunan ulaşım araçlarında
istihdama veya çalışmaya kabul için asgari yaş sınırını belirleyecektir; bu
sözleşmenin 4. ve 8. maddeleri saklı kalmak üzere, hiçbir kimse bu yaşın
altında herhangi bir meslekte istihdama veya çalışmaya kabul edilmeyecek-
tir.
2. Bu sözleşmeyi onaylayan her üye, daha önce belirlemiş olduğu asgari
yaştan daha yüksek bir asgari yaş belirlediğini sonradan yapacağı yeni açık-
lamalarla Uluslararası Çalışma Bürosu Genel Müdürü’ne bildirebilir.
3. Bu maddenin 1. fıkrasına göre belirlenen asgari yaş sınırı, zorunlu öğ-
renim yaşının bittiği yaşın altında ve her halükarda 15 yaşın altında olmaya-
caktır.
4. Ekonomisi ve eğitim olanakları yeterince gelişmemiş olan her üye, bu
maddenin 3. fıkrası hükümlerini dikkate almaksızın varsa ilgili işveren ve
işçi örgütlerinin görüşünü aldıktan sonra, asgari yaşı başlangıçta 14 olarak
belirleyebilir.
5. Bir önceki fıkra gereğince asgari yaşı 14 olarak belirleyen her üye, bu
sözleşmenin uygulanmasına ilişkin olarak Uluslararası Çalışma Örgütü Ana-
yasası’nın 22. maddesine göre sunacağı raporlarda;
a) bu belirlemenin gerekçelerinin devam ettiğine veya
b) belirli bir tarihten sonra sözkonusu hükümlerden yararlanma hakkın-
dan vazgeçtiğine,
ilişkin bir açıklamaya yer verecektir.
Madde 3
1. Doğası veya yapıldığı koşullar bakımından genç kişilerin sağlığını, gü-
venliğini veya ahlakını tehlikeye düşürebilecek her türlü istihdam veya ça-
lışmaya kabul için asgari yaş 18’in altında olmayacaktır.
2. Bu maddenin 1. fıkrasının uygulandığı istihdam veya çalışma türleri,
varsa işveren ve işçi örgütlerine danışıldıktan sonra ulusal mevzuat yahut
yetkili makamca belirlenecektir.
3. Ulusal mevzuat yahut yetkili makam bu maddenin 1. fıkrası hükümle-
rine bakılmaksızın, varsa işveren ve işçi örgütlerine danışarak, sözkonusu
genç kişilerin sağlığı, güvenliği ve ahlakının tam olarak güvenceye alınması
280
ve genç kişilerin ilgili faaliyet dalında yeterli özel öğrenim veya mesleki
eğitim görmeleri koşuluyla 16 yaşından itibaren istihdamlarına veya çalış-
malarına izin verebilir.
Madde 4
1. Yetkili makam gerektiğinde, varsa ilgili işveren ve işçi örgütlerine da-
nıştıktan sonra özel ve önemli uygulama sorunlarının çıktığı sınırlı istihdam
ve çalışma kategorilerini bu sözleşmenin uygulama alanı dışında tutabilir.
2. Bu sözleşmeyi onaylayan her üye, Uluslararası Çalışma Örgütü Ana-
yasası’nın 22. maddesi gereğince Sözleşmenin uygulanmasıyla ilgili olarak
vereceği ilk raporda, bu maddenin 1. fıkrasına göre uygulama alanı dışında
bırakılan kategorilerin listesini kapsam dışı bırakma nedenlerini de belirterek
açıklayacak ve müteakip raporlarında kapsam dışı tutulan bu kategorilerle
ilgili mevzuatın durumu ile Sözleşmeye bu kategorileri kapsama alması ba-
kımından ne ölçüde işlerlik kazandırıldığının veya işlerlik kazandırılmasının
öngörüldüğü hususlarında bilgi verecektir.
3. Bu sözleşmenin 3. maddesinin kapsadığı istihdam veya çalışma, bu
maddeye dayanılarak Sözleşme kapsamı dışında bırakılmayacaktır.
Madde 5
1. Ekonomisi ve idari yapısı yeterince gelişmemiş bir üye bu sözleşmenin
uygulama alanını, varsa ilgili işçi ve işveren örgütlerine danışarak başlangıç
aşamasında sınırlayabilir.
2. Bu maddenin 1. fıkrası hükmünden yararlanan her üye, onay belgesine
ekleyeceği beyanda Sözleşme hükümlerinin uygulanacağı, işyerlerini ya da
ekonomik faaliyet dallarını belirtecektir.
3. Bu sözleşme hükümleri her halükarda aşağıda kayıtlı işler bakımından
uygulanacaktır: madencilik ve maden çıkarımı; imalat; inşaat; elektrik, gaz
ve su; temizlik hizmetleri; ulaştırma, depolama ve haberleşme; düzenli ola-
rak ücretli işçi istihdam etmeyen ve yerel tüketim amacıyla üretim yapan
küçük ölçekli aile işletmeleri dışında kalan ticari amaçlı üretimde bulunan
diğer tarım işletmeleri ve plantasyonlar.
4. Sözleşmenin uygulama kapsamını bu madde uyarınca sınırlamış olan
üyeler,
a) Uluslararası çalışma Örgütü Anayasası’nın 22. maddesi uyarınca dü-
zenleyecekleri raporlarda, Sözleşmenin uygulanma kapsamı dışında bırakı-
lan faaliyet dallarında çocukların ve gençlerin çalışmaları ya da istihdamları-
na ilişkin genel durumu ve sözleşme hükümlerinin uygulama alanının geniş-
letilmesi doğrultusunda kaydedilen gelişmeleri bildirecekler;
281
b) Uluslararası Çalışma Bürosu Genel Müdürü’ne gönderecekleri resmi

bir beyan ile uygulama kapsamını her zaman genişletebileceklerdir.
Madde 6
Bu sözleşme, çocuklar ve gençler tarafından genel, mesleki ve teknik eği-
tim için okullarda veya diğer eğitim kuruluşlarında yapılan işlere veya yetki-
li makamın varsa ilgili işçi ve işveren örgütlerine danışarak belirlediği koşul-
lara göre işyerlerinde en az 14 yaşındaki kişilerin yaptıkları ve
a) esas olarak bir okul ya da bir eğitim kuruluşunun sorumlu bulunduğu
bir eğitim veya öğretim kursunun,
b) yetkili makam tarafından onaylanmış olup büyük ölçüde veya tama-
men bir işyerinde yürütülen bir eğitim programının veya
c) eğitim veya meslek seçimini kolaylaştırmak amacıyla hazırlanmış bir
yönlendirme ya da rehberlik programının
ayrılmaz parçası olan işlere uygulanmaz.
Madde 7
1. Ulusal mevzuat 13-15 arası yaşlardaki kişilerin,
a) sağlıklarına veya gelişmelerine zarar vermesi ihtimali bulunmayan ve
b) okula devamlarını, yetkili makamın onayladığı mesleğe yöneltme veya
mesleki eğitim programlarına katılmalarını veya derslerden yararlanmalarını
engellememek koşuluyla hafif işlerde çalışmalarına veya istihdamlarına
izin verebilir.
2. Ulusal mevzuat en az 15 yaşında olmakla birlikte henüz zorunlu öğre-
nimlerini tamamlamamış olan kişilerin bu maddenin 1. fıkrasının (a) ve (b)
paragraflarında belirtilen koşullara uygun işlerde çalışmalarına veya istih-
damlarına da izin verebilir.
3. Yetkili makam bu maddenin 1. ve 2. fıkralarına uygun olarak istihda-
ma veya çalışmaya izin verilebilecek faaliyetlerin neler olduğuna karar vere-
cek ve bu çalışma veya istihdamın koşulları ile çalışma sürelerini belirleye-
cektir.
4. Bu maddenin 1. ve 2. fıkraları dikkate alınmaksızın, 2. maddenin 4.
fıkrası hükümlerinden yararlanmakta olan bir üye, bu durum devam ettiği
sürece bu maddenin 1. fıkrasındaki 13 ve 15 yaşları 12 ve 14 ile, 2. fıkradaki
15 yaşı 14 ile değiştirebilir.
282
Madde 8
1. Yetkili makam, varsa ilgili işçi ve işveren örgütlerine danıştıktan son-
ra, Sözleşmenin 2. maddesinin öngördüğü çalışma ya da istihdam yasakla-
malarına sanatsal faaliyetlere katılma gibi amaçlar için münferit çalışma
izinleri vermek suretiyle istisnalar getirebilir.
2. Bu şekilde verilecek izinler, çalışma ya da istihdamın koşullarını belir-
leyecek, süresini sınırlayacaktır.
Madde 9
1. Yetkili makam, bu sözleşme hükümlerinin etkin bir biçimde uygulan-
masını sağlamak için uygun cezai hükümleri de dahil gerekli tüm önlemleri
alacaktır.
2. Ulusal mevzuat veya yetkili makam, Sözleşmenin uygulanmasına iliş-
kin hükümlere uyulmasından sorumlu kişileri tanımlayacaktır.
3. Ulusal mevzuat veya yetkili makam, işverenin muhafaza edeceği ve
hazır bulunduracağı kayıt defteri veya diğer belgeleri tanımlayacaktır; bu
kayıt defteri veya belgelerin işverenin istihdam ettiği ya da kendisi için çalı-
şan ve yaşları 18’den küçük olan kişilerin adları ile, mümkün olduğu haller-
de usulünce onaylanmış doğum tarihlerini veya yaşlarını içermesi gerekir.
Madde 10
1. Bu sözleşme, 1919 tarihli Asgari Yaş (Sanayi) Sözleşmesini, 1920 ta-
rihli Asgari Yaş (Denizcilik) Sözleşmesini, 1921 tarihli Asgari Yaş (Tarım)
Sözleşmesini, 1921 tarihli Asgari Yaş (Trimci ve Ateşçiler) Sözleşmesini,
1932 tarihli Asgari Yaş (Sanayi Dışı İşler) Sözleşmesini, 1936 tarihli Asgari
Yaş (Denizcilik) Sözleşmesini (Düzeltilmiş), 1937 tarihli Asgari Yaş (Sana-
yi) Sözleşmesini (Düzeltilmiş), 1937 tarihli Asgari Yaş (Sanayi Dışı İşler)
Sözleşmesini (Düzeltilmiş), 1959 tarihli Asgari Yaş (Balıkçılık) Sözleşmesi-
ni ve 1965 tarihli Asgari Yaş (Yeraltı Maden İşleri) Sözleşmesini bu mad-
de’de öngörülen koşullar dahilinde tadil eder.
2. Bu sözleşmenin yürürlüğe girmesi 1936 tarihli Asgari Yaş (Denizcilik)
Sözleşmesini (Düzeltilmiş), 1937 tarihli Asgari Yaş (Sanayi) Sözleşmesini
(Düzeltilmiş), 1937 tarihli Asgari Yaş (Sanayi Dışı İşler) Sözleşmesini (Dü-
zeltilmiş), 1959 tarihli Asgari Yaş (Balıkçılık) Sözleşmesini ya da 1965 ta-
rihli Asgari Yaş (Yeraltı Maden İşleri) Sözleşmesini başka onaylara
kapatmaz.
3. 1919 tarihli Asgari Yaş (Sanayi) Sözleşmesine; 1920 tarihli Asgari Yaş
(Denizcilik) Sözleşmesine; 1921 tarihli Asgari Yaş (Tarım) Sözleşmesine ve
283
1921 tarihli Asgari Yaş (Trimci ve Ateşçiler) Sözleşmesine taraf bütün ülke-
ler, bu sözleşmelerin onaya kapatılmasına, bu sözleşmeyi onaylamak suretiy-
le veya Uluslararası Çalışma Bürosu Genel Müdürü’ne iletecekleri bir beyan
ile muvafakat ettiklerinde bu sözleşmeler başka onaylara kapanırlar.
4. İşbu sözleşme yükümlülüklerinin
a) 1937 tarihli Asgari Yaş (Sanayi) Sözleşmesine (Düzeltilmiş) taraf olan
bir üye ülke tarafından kabul edilmesi ve bu sözleşmenin 2. maddesi uyarın-
ca 15 yaş’tan az olmayan bir asgari yaş belirlenmesi halinde anılan sözleşme
kendiliğinden derhal yürürlükten kalkar,
b) 1932 tarihli Asgari Yaş (Sanayi Dışı İşler) Sözleşmesinde tanımlandığı
şekilde sanayi dışı istihdama ilişkin olarak anılan sözleşmeye taraf bir üye
ülke tarafından kabul edilmesi halinde o sözleşme kendiliğinden derhal yü-
rürlükten kalkar.
c) 1937 tarihli Asgari Yaş (Sanayi Dışı İşler) Sözleşmesinde (Düzeltil-
miş) tanımlandığı şekilde sanayi dışı istihdama ilişkin olarak anılan sözleş-
meye taraf bir üye ülke tarafından kabul edilmesi ve işbu sözleşmenin 2.
maddesi uyarınca 15 yaş’tan az olmayan bir asgari yaş belirlenmesi halinde
o sözleşme kendiliğinden derhal yürürlükten kalkar.
d) deniz işlerinde istihdam bakımından 1936 tarihli Asgari Yaş (Denizci-
lik) Sözleşmesine (Düzeltilmiş) taraf bir üye ülke tarafından kabul edilmesi
ve işbu sözleşmenin 2. maddesi uyarınca 15 yaş’tan az olmayan bir asgari
yaş belirlenmesi ya da üye ülkenin bu sözleşmenin 3. maddesinin deniz işle-
rindeki istihdama uygulandığını belirtmesi halinde o sözleşme kendiliğinden
derhal yürürlükten kalkar,
e) deniz balıkçılığında istihdama ilişkin olarak 1959 tarihli Asgari Yaş
(Balıkçılık) Sözleşmesine taraf bir üye ülke tarafından kabul edilmesi ve
Sözleşmenin 2. maddesi uyarınca 15 yaş’tan az olmayan bir asgari yaş belir-
lenmesi ya da üye ülkenin işbu sözleşmenin 3. maddesinin deniz balıkçılı-
ğında istihdama uygulandığını belirtmesi halinde o sözleşme kendiliğinden
derhal yürürlükten kalkar,
f) 1965 tarihli Asgari Yaş (Yeraltı Maden İşleri) Sözleşmesine taraf bir
üye ülke tarafından kabul edilmesi ve o sözleşme uyarınca belirlenen yaştan
daha az olmayan bir asgari yaşın bu sözleşmenin 2. maddesi uyarınca belir-
lenmesi ya da üye ülkenin işbu sözleşmenin 3. maddesi gereğince bu yaş
sınırının yeraltı maden ocaklarında istihdama da uygulandığını belirtmesi
halinde anılan sözleşme bu sözleşmenin yürürlüğe girmesiyle kendiliğinden
ve derhal yürürlükten kalkar.
5. Bu sözleşme yükümlülüklerinin kabulü, Sözleşmenin yürürlüğe girme-
284
si halinde ve yürürlüğe girdiği tarihte

a) 12. maddesi uyarınca 1919 tarihli Asgari Yaş (Sanayi) Sözleşmesinin
yürürlükten kalkmasını,
b) 9. maddesi uyarınca tarıma ilişkin olarak 1921 tarihli Asgari Yaş (Ta-
rım) Sözleşmesinin yürürlükten kalkmasını,
c) deniz işlerinde istihdama ilişkin olarak 10. maddesi uyarınca 1920 ta-
rihli Asgari Yaş (Denizcilik) Sözleşmesinin ve 12. maddesi uyarınca 1921
tarihli Asgari Yaş (Trimci ve Ateşçiler) Sözleşmesinin yürürlükten kalkma-
sını gerektirir.
Madde 11
Bu sözleşmenin kesin onay belgeleri uluslararası Çalışma Bürosu Genel
Müdürüne gönderilir ve onun tarafından kaydedilir.
Madde 12
1. Bu sözleşme, ancak onay belgeleri Genel Müdür tarafından kaydedil-
miş olan Uluslararası Çalışma Örgütü Üyelerini bağlar.
2. Bu sözleşme, iki üyenin onay belgesi Genel Müdür tarafından kayde-
dildiği tarihten on iki ay sonra yürürlüğe girer.
3. Bu sözleşme, onu onaylayan her üye için, onay belgesi kaydedildiği ta-
rihten on iki ay sonra yürürlüğe girer.
Madde 13
1. Bu sözleşmeyi onaylayan her üye, ilk yürürlüğe girdiği tarihten itiba-
ren on yıllık bir süre sonunda, Uluslararası Çalışma Bürosu Genel Müdürüne
göndereceği ve bu Müdürün kaydedeceği bir belge ile feshedebilir. Fesih,
kayıt tarihinden ancak bir yıl sonra geçerli olur.
2. Bu sözleşmeyi onaylamış olup da onu, bundan önceki fıkrada sözü edi-
len on yıllık sürenin bitiminden itibaren bir yıl süresince bu madde gereğince
bağlanmış olur ve bundan sonra bu sözleşmeyi her on yıllık süre bitince, bu
Madde 14
1. Uluslararası Çalışma Bürosu Genel Müdürü, örgüt üyeleri tarafından
kendisine bildirilen, bütün onaylama ve fesihlerin kaydedildiğini Uluslarara-
sı Çalışma Örgütü’nün bütün üyelerine duyurur.
2. Genel Müdür kendisine gönderilen Sözleşmenin ikinci onay belgesinin
285
kaydedildiğini örgüt üyelerine duyururken bu sözleşmenin yürürlüğe girece-

ği tarih hakkında örgüt üyelerinin dikkatini çeker.
Madde 15
ğince kaydetmiş olduğu bütün onaylama ve fesihlere ilişkin tam bilgileri,
Birleşmiş Milletler Andlaşması’nın 102. maddesi uyarınca kaydedilmek
üzere Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri’ne ulaştırır.
Madde 16
sözleşmenin uygulanması hakkındaki bir raporu Genel Konferansa sunar ve
Madde 17
sözleşme kabul etmesi halinde ve yeni sözleşme aksini öngörmediği takdir-
de:
a) Değiştirici yeni sözleşmenin bir üye tarafından onaylanması durumu
yukarıdaki 16. madde dikkate alınmaksızın ve değiştirici yeni sözleşme yü-
rürlüğe girmiş olmak kayıt ve şartı ile, bu sözleşmenin derhal ve kendiliğin-
den feshini gerektirir.
b) Değiştirici yeni sözleşmenin yürürlüğe girmesi tarihinden itibaren bu
sözleşme üyelerin onaylamasına artık açık bulundurulamaz.
2. Bu sözleşme, onu onaylayıp da değiştirici sözleşmeyi onaylamamış bu-
lunan üyeler için, herhalde şimdiki şekil ve içeriğiyle geçerli olmakta devam
eder.
Madde 18
Bu sözleşmenin Fransızca ve İngilizce metinleri aynı şekilde geçerlidir.
286
İŞ VE İŞÇİ BULMA SERVİSİ KURULMASI HAKKINDA 88 SAYILI
Milletlerarası Çalışma Bürosu Yönetim Kurulu tarafından

Sanfransisko’ya davet edilerek orada 17 Haziran 1948 de otuz birinci toplan-
tısını yapan Milletlerarası Çalışma Teşkilâtı Genel Konferansı,
Toplantı gündeminin dördüncü maddesine dâhil bulunan İş ve İşçi Bulma
Servisi kurulması meselesine dair muhtelif tekliflerin kabulüne,
sonra,
1948 yılı Temmuz ayının dokuzuncu günü, İş ve İşçi Bulma Servisi hak-
kında 1948 Sözleşmesi adını taşıyacak olan aşağıdaki sözleşmeyi kabul eder:
Madde 1
1. Hakkında bu Sözleşmenin yürürlükte olduğu Milletlerarası Çalışma
Teşkilâtının her üyesi, bir âmme ve parasız İş ve İşçi bulma servisi bulun-
durmalı veya bulundurulmasını sağlamalıdır.
2. İş ve İşçi Bulma Servisinin esas görevi, icap ettiği takdirde ilgili diğer
amme teşekkülleri ve hususi teşekküllerle işbirliği yaparak, tam çalışmanın
sağlanmasına ve idamesine, müstahsil kaynakların geliştirilmesine ve bun-
lardan istifade edilmesine mâtuf millî programın ayrılmaz bir parçası olarak,
iş piyasasını mümkün mertebe en iyi şekilde teşkilâtlandırmayı gerçekleş-
tirmek olmalıdır.
Madde 2
İş ve İşçi Bulma Servisi, millî bir makamın denetimi altında millî bir iş ve
işçi bulma büroları teşkilâtından terekküp etmelidir.
Madde 3 (**)
1. Bu teşkilât, memleketin her coğrafi bölgesinde hizmet etmeye yetecek
sayıda ve işveren ve işçiler için elverişli yerlerde mahallî bürolardan ve lü-
zumu halinde bölge bürolarından mürekkep bir şebekeyi ihtiva etmelidir.
*
Bu sözleşmenin onaylanması, 30.11.1949 tarihli ve 5448 sayılı İş ve İşçi Bulma Servisi
Kurulması Hakkındaki 88 Sayılı Sözleşmenin Onanmasına Dair Kanun’la (RG.
07.12.1949, S. 7373; Düstur III. Tertip, C. 31, s. 106-113) kabul edilmiştir.
**
Bu madde aslına uygun olarak numaralandırılmıştır.
2. Şebeke teşkilâtı:
a) Aşağıdaki hallerde genel bir incelemeye tabi tutulmalıdır:
(1) İktisadi faaliyetin ve faal nüfusun dağılış tarzında mühim değişikler
vuku bulduğunda:
(2) Yetkili makam, bir deneme devresi zarfında elde edilen tecrübe hak-
kında bir takdirde bulunabilmek için, şebeke teşkilâtını yeniden gözden ge-
çirmeği münasip gördüğünde;
b) Böyle bir incelemenin lüzumlu kıldığı hallerde tadil edilmelidir.
Madde 4
1. İş ve İşçi Bulma servisinin kurulma ve işlemesinde İş ve İşçi Bulma
Servisi politikasının gelişmesinde işverenler ve işçiler temsilcilerinin iş bir-
liğinin sağlanması için, danışma komisyonları vasıtasiyle münasip tedbirler
alınmalıdır.
2. Bu tedbirler, bir veya daha fazla millî danışma komisyonlariyle, lü-
zumlu hallerde, bölge komisyonlarının ve mahallî komisyonların kurulması-
nı derpiş etmelidir.
3. Bu komisyonlardaki işveren ve işçi temsilcileri, şayet mevcut iseler,
işverenleri ve işçileri temsil eden teşekküllere danışıldıktan sonra, eşit sayıda
tâyin olunmalıdır.
Madde 5
İş ve İşçi Bulma Servisinin, işçilerin mevcut işlere sevki hususundaki ge-
nel politikası, 4 üncü maddede derpiş olunan danışma komisyonları
vasıtasiyle işverenlerin ve işçilerin temsilcilerine danışıldıktan sonra tesbit
edilmelidir.
Madde 6
İş ve İşçi Bulma Servisi, işçilerin müessir bir şekilde tedarikini ve işe yer-
leştirilmesini sağlıyacak tarzda teşkilâtlandırmalıdır. Servis, bu maksatla, şu
hususları yerine getirmelidir:
a) Elverişli iş bulabilmek için işçilere ve müesseselerine, uygun işçi bula-
bilmek için de işverenlere yardım etmek ve bilhassa millî ölçüde tesbit olu-
nan hükümler uyarınca:
(i) İş talebinde bulunanları tescil ve bunların meslekî vasıflarını, tecrübe
ve arzularını not etmek, işe konulmaları için onlara sualler sormak,
icabederse, bedenî ve meslekî kabiliyetlerini yoklamak, mahal varsa, meslekî
yöneltme, meslekî yetişme veya yeniden mesleki intibak hususlarında onlara
288
yardımda bulunmak;
(ii) İşverenlerden, servise haber verdikleri münhallere ve bu münhallere
almak üzere aradıkları işçilerin haiz bulunmaları icabeden şartlara dair sarih
malûmat elde etmek;
(iii) İstenilen bedenî ve meslekî kabiliyeti haiz talipleri münhal işlere
sevketmek;
(iv) Kendisine ilk defa danışılan büro, tâlipleri uygun şekilde işe yerleşti-
recek, yahut boş yerleri uygun şekilde doldurabilecek durumda bulunmadığı
veya daha başka olayların lüzumlu kıldığı hallerde, iş arz ve taleplerini bir
bürodan başka bir büroya havale etmek suretiyle işleri düzenlemek;
b) Aşağıdaki hususların sağlanması için münasip tedbirler almak:
(i) İş arzını muhtelif mesleklerdeki iş imkânlarına göre ayarlamak
maksadiyle, meslekler arasında seyyaliyeti kolaylaştırmak;
(ii) İşçilerin uygun iş imkânları bulunan bölgelere nakillerine yardım
maksadiyle, coğrafi seyyaliyeti kolaylaştırmak;
(iii) İşçi arz ve talebindeki mahallî ve geçici denksizliği giderme çaresi
olarak, işçilerin bir bölgeden diğerine geçici şekilde nakillerini kolaylaştır-
mak;
(iv) İşçilerin, bir memleketten diğerine, ilgili Hükümetlerce tasvip oluna-
cak hareketlerini kolaylaştırmak;
c) İcabederse, diğer makamlara işverenler ve işçi sendikalariyle iş birliği
yaparak, gerek bütün memleketteki, gerek muhtelif sanayi, meslek ve bölge-
lerdeki iş piyasası durumu hakkında mevcut bütün malûmatı toplayıp tahlil
etmek ve bu malûmatı, sistemli olarak ve süratle ilgili âmme makamlariyle
işveren ve işçi teşekküllerinin ve umumun emrine hazır bulundurmak;
d) İşsizlik sigortası ve yardımı dairesinde ve işsizlere yardımı istihdaf e-
den diğer tedbirlerin uygulanmasında iş birliği yapmak;
e) Lüzumu halinde, müsait bir çalıştırma durumunun sağlanmasına mâtuf
sosyal ve ekonomik plânların hazırlanmasında diğer âmme teşekküllerine ve
hususi teşekküllere yardım etmek.
Madde 7
Aşağıdaki hususlar için tedbirler alınmalıdır:
a) Tarım ve ihtısasın faydalı olabileceği her hangi bir diğer faaliyet kolu
için, muhtelif iş ve işçi bulma büroları dâhilinde meslek ve sanayi itibariyle
ihtısas bölümlerinin bulunmasını kolaylaştırmak;
289
b) Sakat şahıslar gibi, iş için müracaat eden muayyen işçi kategorilerinin

ihtiyaçlarına memnuniyet verici bir şekilde cevap vermek.
Madde 8
İş ve İşçi Bulma ve Meslekî Yöneltme servislerinin çerçevesi içinde
gençler için özel tedbirler alınmalı ve geliştirilmelidir.
Madde 9
1. İş ve İşçi Bulma Servisi personeli, kendilerinin her türlü Hükümet de-
ğişikliklerine ve yolsuz haricî tesirlere tabi olmamalarını ve servisin ihtiyaç-
larının icapları hariç, memuriyette istikrarlarını sağlıyacak bir statü ve hiz-
met şartlarından faydalanan âmme memurlarından teşekkül etmelidir.
2. Millî mevzuatın, âmme hizmetine alınacak memurlar hakkında derpiş
ettiği şartlar mahfuz kalmak kaydiyle, İş ve İşçi Bulma Servisinin personeli,
yalnız bir adaydan göreceği görevi yerine getirmek için aranılan ehliyet
gözönünde tutularak tâyin edilmelidir.
3. Bu ehliyetlerin tahkikı yolları yetkili makam tarafından tâyin olunma-
lıdır.
4. İş ve İşçi Bulma Servisi Personeli, görevlerini ifa edebilmeleri için
münasip şekilde yetiştirilmelidir.
Madde 10
İş ve İşçi Bulma Servisi ve icap ederse, diğer âmme makamları, işveren-
lerin ve işçilerin teşekkülleri ve diğer ilgili teşekküllerle iş birliği halinde,
işverenlerle işçilerin ihtiyari esas üzerinden İş ve İşçi Bulma Servisinin im-
kânlarından istifade etmelerini teşvik etmek için mümkün olan bütün tedbir-
leri almalıdırlar.
Madde 11
Yetkili makamlar, âmme İş ve İşçi Bulma Servisiyle, kazanç gayesi takip
etmiyen hususi iş ve işçi bulma büroları arasında müessir bir iş birliği sağ-
lamak için lüzumlu her türlü tedbirleri almalıdırlar.
Madde 12
1. Bir üyenin ülkesi geniş bölgeleri ihtiva edip de bu bölgelerdeki nüfu-
sun dağınıklığı veya gelişme safhası dolayısiyle yetkili makam, bu Sözleşme
hükümlerinin buralarda uygulanmasının kabil olmıyacağını mülâhaza ettiği
takdirde, adı geçen makam, bu bölgeleri bu Sözleşmenin uygulanmasından
ya tamamiyle veyahut muayyen işletmeler veya işler hakkında münasip gö-
receği istisnalar kabul etmek suretiyle kısmen muaf tutabilir.
290
2. Her üye, milletlerarası Çalışma Teşkilâtı Statüsünün 22 nci maddesi

gereğince bu Sözleşmenin uygulanmasına dair vereceği ilk yıllık raporunda,
hakkında bu madde hükümlerine müracaat niyetinde olduğu bölgeleri ve bu
hükümlere müracaat niyetinde olmasının sebeplerini göstermelidir; hiçbir
üye, daha sonra, bu suretle göstermiş bulunduğu bölgelerden maadası için bu
madde hükümlerine müracaat edemez.
3. Bu madde hükümlerine müracaat eden her üye, müteakip yıllık rapor-
larında, hangi bölgeler için bu madde hükümlerine müracaat hakkından vaz-
geçtiğini göstermelidir.
Madde 13
1. Milletlerarası Çalışma Teşkilâtı Statüsünün 1946 yılında tadil edilen
metninin 35 inci maddesinde zikrolunan ülkeler hususunda, bu suretle tadil
edilmiş olan adı geçen maddenin 4 ve 5 inci fıkralarında yazılı ülkeler hariç,
bu Sözleşmeyi onayan her teşkilât üyesi, aşağıdaki hususları bildiren bir
beyanı Milletlerarası Çalışma Bürosu Genel Müdürüne, onamasından sonra
mümkün olan en kısa müddet içinde göndermelidir:
a) Haklarında Sözleşme hükümlerinin hiçbir değişiklik yapılmadan uygu-
lanmasını taahhüt ettiği ülkeler;
b) Haklarında Sözleşme hükümlerinin değişikliklerle uygulanmasını ta-
ahhüt ettiği ülkeler ve bu değişikliklerin nelerden ibaret olduğu;
c) Haklarında Sözleşmenin uygulanamayacağı ülkeler ve bu gibi hallerde
sözleşmenin uygulanamamasının sebepleri;
d) Haklarında kararını sonraya bıraktığı ülkeler.
2. Bu maddenin birinci paragrafının (a) ve (b) bentlerinde zikrolunan ta-
ahhütler, onamanın ayrılmaz kısımları olarak sayılacak ve aynı sonuçları
doğuracaktır.
3. Her üye, bu maddenin 1. paragrafının (b), (c) ve (d) bentleri gereğince,
daha evvel yapmış olduğu beyanda mevcut ihtirazi kayıtların hepsinden ya-
hut bir kısmından, yeni bir beyan ile vazgeçebilecektir.
4. Her üye, 17. madde hükümlerine uygun olarak, bu Sözleşmenin feshe-
dilebileceği devreler zarfında Genel Müdüre, daha evvelki herhangi bir be-
yanın hükümlerini herhangi başka bir bakımdan değiştiren ve belirli ülkeler-
deki durumu bildiren yeni bir beyan gönderilebilecektir.
Madde 14
1. Bu Sözleşme konusuna dâhil bulunan meseleler, anavatan dışı bir ül-
kenin makamlarının bizzat kendi yetkisi çerçevesi içine girdiği zaman, o
291
ülkenin milletlerarası münasebetlerinden sorumlu olan üye, adı geçen ülke-

nin hükümetiyle mutabık olarak, Milletlerarası Çalışma Bürosu Genel Mü-
dürüne, o ülke adına, bu Sözleşmedeki vecibeleri kabul ettiğine dair bir be-
yan gönderebilecektir.
2. Bu Sözleşmedeki vecibelerin kabulü hakkındaki bir beyan, Milletlera-
rası Çalışma Bürosu Genel Müdürüne:
a) Müşterek otoriteleri altında bulunan bir ülke için iki veya daha fazla
Teşkilât üyesi;
b) Birleşmiş Milletler Antlaşması hükümleri yahut o ülke hakkında yü-
rürlükte olan her hangi diğer bir hüküm gereğince, o ülkenin idaresinden
sorumlu bulunan milletlerarası her makam; tarafından gönderilebilir.
3. Bu maddenin yukarki paragrafları hükümleri uyarınca, Milletlerarası
Çalışma Bürosu Genel Müdürüne gönderilen beyanlar, sözleşme hükümleri-
nin ilgili ülkede değişikliklerle mi yoksa değişiklik yapılmadan mı uygula-
nacağını bildirmelidir; beyan, sözleşme hükümlerinin değişiklikler kaydiyle
uygulandığını bildirdiği zaman, adı geçen değişikliklerin nelerden ibaret
olduğunu belirtmelidir.
4. İlgili üye yahut üyeler veya milletlerarası makam, daha evvelki bir be-
yanla bildirilen değişikliği ileri sürmek hakkından, daha sonraki bir beyanla
tamamen veya kısmen vazgeçebilecektir.
5. İlgili üye yahut üyeler veya milletlerarası makam, 17 nci madde hü-
kümlerine uygun olarak, sözleşmenin feshedilebileceği devreler zarfında,
Genel Müdüre, daha evvelki bir beyanın hükümlerini her hangi başka bir
bakımdan değiştiren ve bu Sözleşmenin uygulanması hususundaki durumu
belirten yeni bir beyan gönderebilecektir.
Madde 15
Bu Sözleşmenin kesin onama belgeleri, Milletlerarası Çalışma Bürosu
Madde 16
1. Bu Sözleşme, ancak onama belgeleri Genel Müdür tarafından tescil e-
2. Bu Sözleşme, iki üyenin onama belgelerinin Genel Müdür tarafından
tescil edilmesi tarihinden on iki ay sonra yürürlüğe girecektir.
3. Daha sonra, bu Sözleşme, her üye hakkında, kendisinin onama belge-
sini tescilinden itibaren on iki ay sonra yürürlüğe girecektir.
292
Madde 17
1. Bu Sözleşmeyi onayan her üye, onu, ilk yürürlüğe giriş tarihinden iti-
baren on yıllık bir devre sonunda, Milletlerarası Çalışma Bürosu Genel Mü-
dürüne göndereceği ve bu Müdürün tescil edeceği bir ihbarname ile feshedi-
2. Bu Sözleşmeyi onamış olup da, onu bundan evvelki fıkrada yazılı on
yıllık devrenin bitiminden itibaren bir yıl zarfında bu madde gereğince fes-
hetmek ihtiyarını kullanmıyan her üye, yeniden on yıllık bir müddet için
bağlanmış olacak ve bundan sonra bu Sözleşmeyi, her on yıllık devre bitin-
ce, bu maddede derpiş edilen şartlar içinde feshedebilecektir.
Madde 18
1. Milletlerarası Çalışma Bürosu Genel Müdürü, Teşkilât üyeleri tarafın-
dan kendisine bildirilen bütün onama, beyan ve fesihlerin tescil edildiklerini,
2. Milletlerarası Çalışma Bürosu Genel Müdürü, kendisine gönderilen
sözleşmenin ikinci onama belgesinin tescil edildiğini teşkilât üyelerine tebliğ
ederken, bu Sözleşmenin yürürlüğe gireceği tarih hakkında Teşkilat üyeleri-
nin dikkatini çekecektir.
Madde 19
Milletlerarası Çalışma Bürosu Genel Müdürü, yukarki maddeler gereğin-
ce, tescil etmiş olduğu bütün onama, beyan ve fesihlere dair tam bilgileri,
üzere, Birleşmiş Milletler Genel Sekreterine ulaştıracaktır.
Madde 20
Madde 21
sözleşme kabul etmesi halinde ve yeni sözleşme, başkaca hükümleri ihtiva
eylemediği takdirde:
yukardaki 17 nci madde nazara alınmaksızın ve fakat tadil edici yeni söz-
leşmeye yürürlüğe girmiş olmak kayıt ve şartı ile, bu Sözleşmenin derhal ve
293
doğrudan doğruya feshini tazammun edecektir.

b) Tadil edici yeni sözleşmenin yürürlüğe girmesi tarihinden itibaren, bu
Sözleşme; üyelerin onamasına artık açık bulundurulmıyacaktır.
2. Bu Sözleşme, onu onayıp da tadil edici sözleşmeyi onamamış bulunan
üyeler için, her halde şimdiki şekil ve muhtevasiyle muteber olmakta devam
edecektir.
Madde 22
294
İŞ VE MESLEK BAKIMINDAN AYIRIM HAKKINDA 111 SAYILI
Milletlerarası Çalışma Bürosu Yönetim Kurulu tarafından toplantıya ça-

ğırılarak 4 Haziran 1958 de Cenevre’de kırkikinci toplantısını yapan
Toplantı gündeminin dördüncü maddesini teşkil eden, iş ve meslek ala-
nında ayırım ile ilgili çeşitli tekliflerin kabulünü ve
Bu tekliflerin bir milletlerarası sözleşme şeklini almasına, karar verecek,
ve
Filadelfiya beyannamesinin; ırk, inanç ve cinsiyetleri ne olursa olsun, bü-
tün insanların, hürriyet, şeref, ekonomik, güvenlik ve eşit imkân şartları i-
çinde kendi maddî refah ve mânevi gelişmelerini gözetme haklarını teyit
ettiğini, ve
Ayırımın, insan hakları evrensel beyannamesinde belirtilen hakları ihlâl
ettiğini,
göz önünde tutarak,
Bindokuzyüz ellisekiz yılı Haziran ayının yirmibeşinci günü ayırım (İş ve
meslek) sözleşmesi, 1958 adını taşıyacak olan, aşağıdaki sözleşmeyi kabul
eder.
Madde 1
1. Bu sözleşme bakımından “Ayırım” deyimi
a) Irk, renk, cinsiyet, din, siyasal inanç, ulusal veya sosyal menşe bakı-
mından yapılan ve iş veya meslek edinmede veya edinilen iş veya meslekte
tabi olunacak muamelede eşitliği yok edici veya bozucu etkisi olan her türlü
ayrılık gözetme, ayrı tutma veya üstün tutmayı,
*
Bu Sözleşme’nin onaylanması, 13.12.1966 tarihli ve 811 sayılı “İş ve Meslek Bakımından
Ayırım Hakkındaki 111 Sayılı Milletlerarası Çalışma Sözleşmenin Onaylanmasının Uy-
gun Bulunduğuna Dair Kanun”la (RG. 22.12.1966, S. 12484); ve uygulanması da, Çalış-
ma Bakanlığı’nın 04.03.1967 tarihli ve 812-5a-111/773 sayılı yazısı üzerine, 31.05.1963
tarihli ve 244 sayılı Kanunun 3 üncü maddesinin 1 inci fıkrasına göre, 31.03.1967 tarihli
ve 6/7977 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı’yla (RG. 22.05.1967, S. 12602; Düstur, V. Ter-
tip, C. 6/2, s. 1882-1886) kabul edilmiştir. Anılan Sözleşmenin 19.07.1968 Tarihinden İ-
tibaren Yürürlüğe Girmesi 02.09.1967 tarihli ve 6/8730 Sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile
(RG. 21.09.1967, S. 12705) kararlaştırılmıştır. Aşağıda sözkonusu sözleşmenin
31.03.1967 tarihli Kararname Ek’indeki metni temel alınmıştır.
b) İlgili üye memleketin, varsa, temsilci, işçi ve işveren teşekkülleri ve

diğer ilgili makamlarla istişare etmek suretiyle tesbit edeceği, meslek veya iş
edinmede veya edinilen iş veya meslekte tabi olunacak muamelede eşitliği
yok edici veya bozucu etkisi olan bütün diğer ayrılık gözetme, ayrı tutma
veya üstün tutmayı,
ifade eder.
2. Belirli bir iş için, o işin mahiyeti icabı yapılan, herhangi bir ayrılık gö-
zetme, ayrı tutma veya üstün tutma ayırım sayılmaz.
3. Bu sözleşme bakımından “İş” ve “Meslek” terimleri, meslekî eğitime,
bir işe ve çeşitli mesleklere girmeyi ve çalışma şartlarını kapsar.
Madde 2
Bu sözleşmenin yürürlükte bulunduğu üye memleketler, ulusal şartlara ve
tatbikata uygun metodlarla; bu sözleşmede ele alınan anlamda her türlü ayı-
rımı ortadan kaldırmak maksadiyle, iş veya meslek edinmede ve edinilen iş
veya meslekte tabi olunacak muamelede eşitliği geliştirmeyi hedef tutan
millî bir politika tesbit ve takip etmeyi taahhüt eder.
Madde 3
Bu sözleşmenin yürürlükte bulunduğu üye memleketler, ulusal şartlara ve
tatbikata uygun metodlarla,
a) Sözü edilen politikanın kabulünü ve uygulanmasını teşvik için işçi ve
işveren teşekkülleri ve diğer ilgili teşekküllerin işbirliğini temine gayret et-
meyi,
b) Bu politikanın kabulünü ve uygulanmasını sağlayacak kanunları kabul
ve eğitim programlarını teşvik etmeyi,
c) Bu politika ile bağdaşmayan her türlü kanuni hükümleri kaldırmayı ve
idarî talimat ve tatbikatı değiştirmeyi,
d) Bu politikayı istihdam konusunda millî bir makamın doğrudan doğru-
ya kontrolü altında takip etmeyi,
e) Bu politikanın mesleğe yöneltme, meslekî eğitim ve iş ve işçi bulma
hizmetlerinde, millî bir makamın sevki idaresinde uygulanmasını temin et-
meyi;
f) Sözleşmenin uygulanması ile ilgili yıllık raporlarında, bu politikanın
uygulanması konusunda alınan tedbirleri ve bu tedbirler yoluyla elde edilen
sonuçlar belirtmeyi;
taahhüt eder.
296
Madde 4
Devletin güvenliğine halel getiren faaliyetlerden ötürü muhik sebeplerle
zanlı bulunan veya bu faaliyetlere girişen bir şahıs hakkında alınan tedbirler,
ilgili kişinin millî tatbikata uygun olarak kurulmuş olan yetkili bir makama
başvurma hakkı saklı kalmak şartiyle, ayırım sayılmaz.
Madde 5
1. Milletlerarası çalışma konferansınca kabul edilmiş olan diğer sözleşme
veya tavsiyelerle öngörülmüş bulunan özel koruma ve yardım tedbirleri ayı-
rım sayılmaz.
2. Her hangi bir üye, varsa temsilci, işveren ve işçi teşekkülleriyle yapıla-
cak görüşmeden sonra, cinsiyet, yaş, sakatlık, aile sorumlulukları veya sos-
yal veya kültürel durumları dolayısiyle, özel şekilde korunma veya yardım
ihtiyacında oldukları genel olarak kabul edilmiş bulunan kişilerin özel ihti-
yaçlarını karşılamak amacını güden özel tedbirlerin ayırım sayılmayacağına
karar verebilir.
Madde 6
Bu sözleşmeyi onayan üye memleketler, sözleşme hükümlerini, Milletle-
rarası Çalışma Teşkilâtı Anayasası hükümleri uyarınca, anavatan dışı ülkele-
rine uygulanacağını taahhüt eder.
Madde 7
Bu sözleşmenin kesin onama belgeleri, tescil edilmek üzere, Milletlerara-
sı Çalışma Bürosu Genel Müdürüne gönderilir.
Madde 8
1. Bu sözleşme, ancak onama belgesi Milletlerarası Çalışma Bürosu Ge-
nel Müdürü tarafından tescil edilmiş olan Milletlerarası Çalışma Teşkilâtı
üyelerini bağlar.
2. Sözleşme, iki üyenin onama belgelerinin Genel Müdür tarafından tes-
cilinden itibaren on iki ay sonra yürürlüğe girer.
3. Bundan sonra, bu sözleşme, her üye hakkında, kendisinin onama bel-
gesinin tescilinden itibaren on iki ay geçince yürürlüğe girer.
Madde 9
1. Bu sözleşmeyi onayan üye memleketler, sözleşmenin ilk yürürlüğe gi-
riş tarihinden itibaren on yıl geçtikten sonra, Milletlerarası Çalışma Bürosu
Genel Müdürüne yollayarak tescil ettirecekleri bir ihbarname ile onanmayı
297
feshedebilirler. Fesih, tescil tarihinden itibaren bir yıl sonra yürürlüğe girer.
2. Bu sözleşmeyi onayan ve yukardaki fıkrada sözü edilen on yıllık dev-
renin bitiminden itibaren bir yıl içinde, bu madde gereğince kendisine tanı-
nan fesih hakkını kullanmayan üye memleketler yeniden on yıllık bir devre
için bağlanırlar ve bundan sonra bu sözleşmeyi her on yıllık devre sonunda,
bu maddede öngörülen şartlarla feshedebilirler.
Madde 10
dan kendisine bildirilen bütün onamaların ve fesih ihbarlarının tescilini, Mil-
letlerarası Çalışma Teşkilâtının bütün üyelerine tebliğ eder.
2. Milletlerarası Çalışma Bürosu Genel Müdürü kendisine gönderilen i-
kinci onama belgesinin tescilini, teşkilât üyelerine tebliğ ederken, bu söz-
leşmenin yürürlüğe gireceği tarih hakkında teşkilât üyelerinin dikkatini çe-
ker.
Madde 11
Milletlerarası Çalışma Bürosu Genel Müdürü, yukardaki maddelerin hü-
kümleri gereğince tescil ettiği bütün onama ve fesih ihbarlarına ait her türlü
bilgiyi Birleşmiş Milletler Andlaşmasının 102 nci maddesi uyarınca tescil
edilmek üzere, Birleşmiş Milletler Genel Sekreterine gönderir.
Madde 12
Milletlerarası Çalışma Bürosu Yönetim Kurulu lüzum göreceği zaman-
larda Genel Konferansa bu sözleşmenin uygulanması hakkında bir rapor
sunar ve sözleşmenin tamamen veya kısmen değiştirilmesi konusunun kon-
ferans gündemine konulup konulmaması lüzumunu inceler.
Madde 13
sözleşme kabul etmesi, ve yeni sözleşmede aksine hüküm olmaması halinde:
a) Değişik yeni sözleşmenin bir üye tarafından onanması, yukardaki 9
uncu madde hükümleri nazara alınmaksızın, değişik yeni sözleşmenin yürür-
lüğe girmiş olması kayıt ve şartiyle, bu sözleşmenin derhal ve doğrudan
doğruya feshini tazammun eder.
b) Değişik yeni sözleşmenin yürürlüğe girmesi tarihinden itibaren, bu
sözleşme üyelerin onamasına açık bir sözleşme olmaktan çıkar.
2. Bu sözleşme, onu onayıp da değişik sözleşmeyi onamamış bulunan ü-
yeler için şimdiki şekil ve muhtevası ile muteber olmakta devam eder.
298
Madde 14
Bu sözleşmenin İngilizce ve Fransızca metinlerinin her ikisi de aynı şe-
kilde muteberdir.
299
300
İŞÇİLERİN İYONİZAN RADYASYONLARA KARŞI KORUNMASI

taplantıya davet edilerek orada, 1 Haziran 1960 tarihinde kırkdördüncü top-
lantısını yapan Milletlerarası Çalışma Teşkilâtı Genel Konferansı,
Toplantı gündeminin dördüncü maddesini teşkil eden, işçilerin iyonizan
radyasyonlara karşı korunmasıyla ilgili çeşitli tekliflerin kabulüne,
Bu tekliflerin bir Milletlerarası Sözleşme şeklini almasına karar verdikten
sonra,
Bindokuzyüz altmış Haziran ayının işbu yirmi ikinci günü, radyasyonlara
karşı korunmaya dair 1960 Sözleşmesi şeklinde adlandırılacak olan aşağıda-
ki Sözleşmeyi kabul eder:
KISIM I
Genel hükümler
Madde 1
İşbu Sözleşmeyi onaylayan Milletlerarası Çalışma Teşkilâtının her üyesi,
onu mevzuat yoluyla, tatbikata ait usul ve kaideler veya diğer münasip ted-
birlerle uygulamayı taahhüt eder. Bu Sözleşme hükümlerinin uygulama ala-
nına konulmasında yetkili makam işçi ve işveren temsilcileriyle istişarede
bulunacaktır.
Madde 2
1. Bu Sözleşme, işçilerin çalışmaları sırasında iyonizan radyasyonlara
maruz kalmalarına sebep olan bütün faaliyetler hakkında uygulanır.
2. Maruz kalınabilecek iyonizan radyasyon dozlarının zayıf olması sebe-
biyle, Sözleşmenin uygulama alanına konulmasını sağlamak amacıyla 1.
maddede öngörülmüş olan usullerden biri yoluyla Sözleşme hükümlerinden
istisna edilecek olan mühürlü veya mühürsüz radyoaktif maddeler ve
*
Bu Sözleşme’nin onaylanması, 07.03.1968 tarih ve 1033 sayılı İşçilerin İyonizan Radyas-
yonlara Karşı Korunması Hakkında 115 sayılı Milletlerarası Çalışma Sözleşmesinin O-
naylanmasının Uygun Bulunduğuna Dair Kanun’la (RG. 23.03.1968, S. 12856); ve uygu-
lanması da, Çalışma Bakanlığı’nın 23.05.1968 tarih ve 812-5a-115/1384 sayılı yazısı üze-
rine, 31.05.1963 tarih ve 244 sayılı Kanunun 3 üncü maddesinin 1 inci fıkrasına göre,
12959) kabul edilmiştir.
iyonizan radyasyon neşreden cihazlar hakkında bu Sözleşme uygulanmaz.

Madde 3
1. Bilgi alanında kaydedilen gelişmelerin ışığa altında, işçilerin sağlık ve
emniyetleri bakımından iyonizan radyasyonlara karşı etkili bir şekilde ko-
runmasını sağlamak maksadiyle münasip her türlü tedbir alınacaktır.
2. Bu maksada uygun, gerekli usul ve kaidelerle tedbirler kabul edilecek
ve etkili bir korunma sağlanabilmesi için zaruri olan bilgiler istifadeye açık
bulundurulacaktır.
3. Bu şekilde etkili bir korunma için:
a) Sözleşmenin bir üye tarafından onaylanmasından sonra işçilerin
iyonizan radyasyonlara karşı korunması için alınan tedbirler, Sözleşme hü-
kümlerine uygun olacaktır;
b) Söz konusu üye, Sözleşmenin onaylanmasından önce almış bulundu-
ğu tedbirleri, Sözleşme hükümleriyle uygunluk temin etmek maksadiyle,
mümkün olan en kısa bir zamanda değiştirecek ve onaylamadan önce mev-
cut olan diğer tedbirlerin de aynı istikamette değiştirilmesini teşvik edecek-
tir;
c) Söz konusu üye, Sözleşmenin onaylanması sırasında, Milletlerarası
Çalışma Bürosu Genel Müdürüne, Sözleşme hükümlerinin ne şekilde ve
hangi kategorideki işçilere uygulandığını gösteren bir bildirge gönderecek ve
Sözleşmenin uygulanması hakkındaki raporlarında bu konuda elde edilen
gelişmeyi belirtecektir;
d) Milletlerarası Çalışma Bürosu Yönetim Kurulu, bu Sözleşmenin ilk
yürürlüğe girmesinden itibaren üç senelik bir müddet sonunda, Konferansa,
bu paragrafın (b) fıkrasının uygulanmasıyla ilgili ve bu hususta alınacak
tedbirler bakımından uygun gördüğü teklifleri ihtiva eden özel bir rapor su-
nacaktır.
KISIM II
Korunma tedbirleri
Madde 4
2 nci maddede sözü edilen faaliyetler, Sözleşmenin işbu kısmında öngö-
rülen korunmayı sağlayacak tarzda tanzim ve icra edilmelidir.
Madde 5
İşçilerin iyonizan radyasyonlara maruz kalışlarının mümkün olan en as-
gari hadde indirilmesi için her türlü gayret sarfedilmeli ve fuzuli olan her
302
türlü maruz kalışlar bütün ilgili taraflarca önlenmelidir.

Madde 6
1. Çeşitli kategorilerdeki işçiler için, organizma dışı veya içi kaynaklar-
dan gelebilecek iyonizan radyasyonların tecviz edilebilir azamî dozları ve
organizmaya girmesine cevaz verilebilecek radioaktif maddelerin azamî
miktarları, işbu Sözleşmenin 1 inci kısmına uygun olarak tespit edilecektir.
2. Tecviz edilen bu azamî doz ve miktarlar, yeni bilgilerin ışığında, de-
vamlı şekilde yeniden incelemeye tabi tutulacaktır.
Madde 7
1. Doğrudan doğruya radyasyon işlerinde çalışan ve:
a) 18 ve daha yukarı yaşta,
b) 18 yaşından küçük olan işçiler için uygun seviyeler, 6 ncı madde hü-
kümlerine uygun olarak tespit edilmelidir.
2. 16 yaşından küçük olan hiçbir işçi iyonizan radyasyonlara sebep olan
işlerde çalıştırılmamalıdır.
Madde 8
Doğrudan doğruya radyasyon işlerinde çalışmayan fakat iyonizan rad-
yasyonlara veya radyoaktif maddelere maruz kalmaları ihtimali bulunan
mahallerde kalan veya bu mahallerden geçen işçiler için uygun seviyeler, 6.
madde hükümleri gereğince tespit edilmelidir.
Madde 9
1. İyonizan radyasyonlardan ileri gelen tehlikelerin mevcudiyetini gös-
termek üzere, uygun bir tehlike işaretinden faydalanılmalıdır. Bu konuda
gerekli görülen her türlü bilgi işçilere verilmelidir.
2. Doğrudan doğruya radyasyon işlerinde çalışan bütün işçilere, bu işler-
de çalıştırılmadan önce veya çalıştırıldıkları sırada, güvenlikleri ve sıhhatle-
rinin korunması için alınacak ihtiyat tedbirleri ve bu tedbirlerin alınmasını
gerektiren sebepler hakkında lâzım geldiği şekilde bilgi verilmelidir.
Madde 10
Mevzuat, işçilerin çalışmaları sırasında iyonizan radyasyonlara maruz
kalmalarını intaç eden işleri, işbu mevzuat tarafından tespit olunacak usuller
dairesinde belirtmelidir.
303
Madde 11
Tespit edilen seviyelere riayet edilip edilmediğinin doğrulanması amacıy-
la, işçilerin iyonizan radyasyonlara ve radyoaktif maddelere ne dereceye
kadar maruz kaldıklarını tayin etmek üzere işçiler ve işyerleri lâzım geldiği
şekilde kontrole tabi tutulmalıdır.
Madde 12
Doğrudan doğruya radyasyon işlerinde çalışan bütün işçiler, bu işlerde
çalışmadan önce veya çalışmaya başladıktan kısa bir zaman sonra sağlık
muayenesine tabi tutulmalı ve bundan sonra münasip aralıklarla bu sağlık
muayenelerinden geçirilmelidir.
Madde 13
İyonizan radyasyona maruz kalmanın nitelik veya derecesi veya her ikisi
sebebiyle, hangi hallerde aşağıdaki tedbirlerin süratle alınması icap edeceği,
1. maddede öngörülen, Sözleşmenin yürütümünü sağlayıcı uygulama
metodlarından biri yoluyla belirtilecektir:
a) İşçi münasip bir sağlık muayenesine tabi tutulmalıdır;
b) İşveren yetkili makam tarafından verilen talimata uygun olarak bu ma-
kama keyfiyetten haber vermelidir;
c) Radyasyonlara karşı korunma konusunda yetkili şahıslar, işçinin işini
hangi şartlar altında yaptığını incelemelidir;
d) İşveren, teknik müşahadelere ve tıbbî görüşlere dayanan düzeltici lü-
zumlu bütün tedbirleri almalıdır.
Madde 14
Hiçbir işçi, yetkili tıbbî görüşe aykırı olarak iyonizan radyasyonlara ma-
ruz kalmasını gerektirebilecek işlerde çalıştırılmamalı veya çalıştırılmaya
devam edilmemelidir.
Madde 15
Bu Sözleşmeyi onaylayan her üye, Sözleşme hükümlerinin uygulanması-
nı denetleme amacıyla münasip teftiş hizmetleri sağlamayı veya yeteri kadar
bu teftişin sağlanmış olup olmadığını araştırmayı taahhüt eder.
304
KISIM III
Son hükümler
Madde 16
Bu sözleşmenin kesin onaylama belgeleri Milletlerarası Çalışma Bürosu
Genel Müdürlüğüne gönderilecek ve onun tarafından tescil edilecektir.
Madde 17
1. Bu sözleşme ancak onaylama belgeleri Genel Müdür tarafından tescil
edilmiş olan Milletlerarası Çalışma Teşkilâtı Üyelerini bağlayacaktır.
3. Daha sonra bu sözleşme, onu onaylayan her üye için onaylama belgesi
Madde 18
1. Bu Sözleşmeyi onaylayan her üye onu, ilk yürürlüğe girdiği tarihten i-
tibaren beş yılık bir devre sonunda Milletlerarası Çalışma Bürosu Genel
Müdürüne göndereceği ve bu Müdürün tescil edeceği bir belge ile feshedebi-
2. Bu Sözleşmeyi onaylamış olan ve bundan evvelki fıkrada sözü edilen
beş yıllık devrenin bitiminden itibaren bir yıl zarfında bu madde de öngörü-
len fesih hakkını kullanmayan üye yeniden beş yıllık bir müddet için bağ-
lanmış olacaktır ve daha sonra bu Sözleşmeyi, her beş yıllık devrenin biti-
minde bu maddede öngörülen şartlar altında feshedilebilecektir.
Madde 19
Teşkilâtı Üyeleri tarafından kendisine bildirilen bütün onaylama ve fesihle-
rin tescil olunduğunu Teşkilâtın bütün Üyelerine bildirecektir.
2. Genel Müdür kendisine gönderilen Sözleşmenin ikinci onaylama bel-
gesinin tescil olunduğunu Teşkilât Üyelerine bildirirken, bu Sözleşmenin
yürürlüğe gireceği tarih hakkında Teşkilât Üyelerinin dikkatini çekecektir.
Madde 20
gun olarak tescil etmiş olduğu bütün onaylamalara ve fesihlere dair tam bil-
gileri, Birleşmiş Milletler Andlaşmasının 102 nci maddesine uygun olarak
305
Madde 21
rinde, bu Sözleşmenin uygulanması hakkındaki bir raporu Genel Konferansa
gündemine alınması lüzumu hakkında karar verecektir.
Madde 22
Sözleşmeyi kabul halinde ve yeni Sözleşme aksini öngörmediği takdirde:
a) Tadil edici yeni Sözleşmenin bir Üye tarafından onaylanması keyfiyeti,
yukardaki 18 inci madde nazara alınmaksızın ve tadil edici yeni Sözleşme
ğinden feshini gerektirecektir.
b) Tadil edici yeni Sözleşmenin yürürlüğe girmesi tarihinden itibaren bu
2. Bu sözleşme, onu onaylayıp da tadil edici Sözleşmeyi onaylamamış
bulunan Üyeler için herhalde şimdiki şekil ve muhtevasiyle yürürlükte ol-
makta devam edecektir.
Madde 23
Bu sözleşmenin İngilizce ve Fransızca metinleri aynı derecede muteber-
dir.
306
İŞLETMELERDE İŞÇİ TEMSİLCİLERİNİN KORUNMASI VE
ONLARA SAĞLANACAK KOLAYLIKLAR HAKKINDA 135 SAYILI
Uluslararası Çalışma Örgütü Genel Konferansı;

Uluslararası Çalışma Bürosu Yönetim Kurulu’nca 2 Haziran 1975 tari-
hinde Cenevre’de toplanmaya çağrılmış ve düzenlendiği 56 ncı oturumunda,
İstihdam konusunda sendika özgürlüğüne zarar vermeye yönelik her türlü
ayrımcılık eylemlerine karşı işleri koruyan Örgütlenme ve Toplu Pazarlık
Hakkına İlişkin Sözleşme (1949) hükümlerini not ederek,
İşçi temsilcileri ile ilgili olarak ek hükümler kabul etmenin gerekliliğini
dikkate alarak
Oturumun gündeminde 5 inci maddeyi teşkil eden işletmelerde işçi tem-
silcilerinin korunması ve onlara sağlanacak kolaylıklara ilişkin çeşitli öneri-
lerin kabulüne karar verdikten sonra,
Bu önerilerin Uluslararası bir Sözleşme şeklini almasına karar vererek,
Aşağıda İŞÇİ TEMSİLCİLERİ HAKKINDA SÖZLEŞME olarak adlan-
dırılacak olan bu sözleşmeyi, 1971 yılı Haziran ayının bu 23 üncü gününde
kabul etmiştir:
Madde 1
İşletmelerdeki işçi temsilcileri kanunlara, toplu sözleşmelere veya yürür-
lükteki sözleşmelere dayalı diğer düzenlemelere uygun hareket etmeleri
koşulu ile, işten çıkarma dahil kendilerine zarar verebilecek ve işçi temsilcisi
sıfatının taşımalarında veya bu sıfatla faaliyetlerden bulunmalarından, sendi-
ka üyesi olmalarından veya sendika faaliyetlerine katılmalarından ileri gele-
cek her nevi işleme karşı etkili bir korumadan yararlanırlar
Madde 2
1. İşletmelerde işçi temsilcilere, görevlerini hızlı ve etkili biçimde yap-
*
Bu Sözleşme’nin onaylanması, 25.11.1992 tarihli ve 3845 sayılı İşletmelerde İşçi Temsil-
cilerinin Korunması ve Onlara Sağlanacak Kolaylıklar Hakkında 135 Sayılı Sözleşmenin
Onaylanmasının Uygun Bulunduğuna İlişkin Kanun’la (RG. 11.12.1992, S. 21432 Mü-
kerrer); ve uygulanması da, Dışişleri Bakanlığı’nın 17.12.1992 tarihli ve EİUE-II/3563-
7884 sayılı yazısı üzerine, 31.05.1963 tarihli ve 244 sayılı Kanunun 3 üncü maddesine gö-
re, 08.01.1993 tarihli ve 93/3967 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı’yla (RG. 25.02.1993, S.
malarına imkan verecek uygun kolaylıklar sağlanır.

2. Bu hususta, ülkenin endüstriyel ilişkiler sisteminin özellikleri ile ilgili
işletmenin ihtiyaçları, büyüklüğü ve olanakları gözönünde bulundurulur.
3. Bu tür kolaylıkların sağlanması, ilgili işletmenin etkin faaliyetine en-
gellemeyecektir.
Madde 3
Bu sözleşmenin uygulanmasında, “İşçi Temsilcileri” deyimi, ulusal mev-
zuat ve uygulama ışığında;
a) Ya sendika temsilcileri, şöyle ki; sendikalarca veya bu tür kuruluşların
üyelerince seçilen veya atanan temsilciler;
b) Ya da seçimle gelen temsilciler, şöyle ki; Ulusal mevzuat veya toplu
sözleşme hükümlerine göre işletmenin işçileri tarafından serbestçe seçilen ve
ilgili ülkede sendikalara tanınan özel ayrıcalıklı faaliyetleri içermeyen görev-
lere sahip temsilciler, anlamına gelir.
Madde 4
Ulusal mevzuat, toplu sözleşme, hakem kararları veya mahkeme kararla-
rı, bu sözleşmede sözü edilen kolaylıkların ve korunmaya hak kazanacak işçi
temsilcileri tipini veya tiplerini belirleyebilir.
Madde 5
Aynı işletmede hem sendika temsilcilerinin hem de seçilmiş temsilcilerin
bulunduğu hallerde, eğer gerekiyorsa, seçilmiş temsilcilerin bulunmasının
ilgili sendikaların veya temsilcilerinin durumunu zayıflatacak şekilde kulla-
nılmaması ve ilgili bütün konularda seçilmiş temsilcilerle, ilgili sendikalar
ve onların temsilcileri arasında işbirliğinin teşvik için önlemler alınacaktır.
Madde 6
Bu sözleşmenin uygulanması, ulusal mevzuat veya toplu sözleşmelerle
veya ulusal uygulamaya uygun diğer herhangi bir yöntemle sağlanabilecek-
tir.
Madde 7
Bu sözleşmenin kesin onama belgeleri Uluslararası Çalışma Bürosu Ge-
Madde 8
1. Bu sözleşme ancak onama belgeleri Genel Müdür tarafından kayde-
dilmiş olan Uluslararası Çalışma Örgütü üyelerine bağlar.
308
2. Bu sözleşme, iki üyenin onama belgesi Genel Müdürü tarafından kay-

dedildiği tarih ten oniki ay sonra yürürlüğe girer.
3. Daha sonra bu sözleşme, onu onayan her üye için onama belgesi kay-
dedildiği tarihten oniki sonra yürürlüğe girer.
Madde 9
1.Bu sözleşmeyi onayan her üye, onu, ilk yürürlüğe girdiği tarihten itiba-
ren on yıllık bir süre sonunda, Uluslararası Çalışma Bürosu Genel Müdürüne
göndereceği ve bu Müdürün kaydedeceği bir belge ile feshedebilir. Fesih,
2. Bu sözleşmeyi onamış olup da onu, bundan önceki fıkrada sözüedilen
bağlanmış olur ve bundan sonra bu sözleşmeyi, her on yıllık süre bitiminde,
bu maddenin içerdiği koşullar içinde feshedebilir.
Madde 10
1. Uluslararası Çalışma Bürosu Genel Müdürü, örgüt üyeleri tarafından
kendisine bildirilen bütün onama ve fesihlerin kaydedildiğini Uluslararası
Çalışma Örgütü’nün bütün üyelerine duyurulur.
2. Genel Müdür Kendisine gönderilen sözleşmenin ikinci onama belgesi-
nin kaydedildiğini örgüt üyelerine duyururken bu sözleşmenin yürürlüğe
gireceği tarih hakkında örgüt üyelerinin dikkatini çeker.
Madde 11
Madde 12
Uluslararası Çalışma Bürosu Yönetim Kururlu, gerekli gördüğü zaman
bu sözleşmenin uygulanması hakkındaki bir raporu Genel Konferansa sunar
ve onun tamamen veya kısmen değiştirilmesi konusunun konferans günde-
mine alınması gereği hakkında karar verir.
Madde 13
1. Konferans bu sözleşmeyi tamamen veya kısmen değiştiren yeni bir
sözleşme kabul etmesi halinde ve yeni Sözleşme aksine öngörmediği takdir-
de:
309
a) Değiştirici yeni sözleşmenin bir üye tarafından onanması durumu yu-

karıdaki 9 uncu madde dikkate alınmaksızın ve değiştirici yeni sözleşme
yürürlüğe girmiş olmak kayıt ve şartı ile, bu sözleşmenin derhal ve kendili-
b) Değiştirici yeni sözleşmenin yürürlüğe girmesi tarihinden itibaren bu
sözleşme üyelerinin onanmasına artık açık bulundurulamaz.
2. Bu sözleşme, onu onayıp da Değiştirici Sözleşmeyi onamamış bulu-
nan üyeler için herhalde şimdilik şekil ve içeriğiyle geçerli olmakta devam
eder.
Madde 14
310
İŞSİZLİK HAKKINDA 2 SAYILI ULUSLARARASI ÇALIŞMA
SÖZLEŞMESİ (*)
Amerika Birleşik Devletleri Hükümeti tarafından 29 Ekim 1919 da

Vaşington’a davet olunan, Milletler Cemiyetinin Milletlerarası Çalışma Teş-
kilâtı Genel Konferansı,
Vaşington Toplantısı gündeminin ikinci maddesini teşkil eden “İşsizliği
önleme ve onun sonuçlarına bir çare bulma araçlarına mütaallik” bazı teklif-
lerin kabulünü ve,
Bu tekliflerin Milletlerarası bir sözleşme şeklinde kaleme alınmasını ka-
rarlaştırdıktan sonra,
Milletlerarası Çalışma Teşkilâtı üyeleri tarafından, Milletlerarası Çalışma
Teşkilatı Statüsü Hükümleri gereğince onanmak üzere, İşsizliğe Dair 1919
tarihli Sözleşme adı verilecek olan aşağıdaki Sözleşmeyi kabul eder:
Madde 1
Bu Sözleşmeyi onayan her üye, üç ayı geçmemesi gereken, mümkün
mertebe kısa fâsılalarla, işsizliğe karşı savaşma hususunda alınmış ve alına-
cak tedbirlere dair her türlü bilgiler dâhil, işsizliğe mütaallik olarak elde
mevcut bütün malûmat, istatistik ve saireyi, Milletlerarası Çalışma Bürosuna
gönderecektir. Buna imkân bulunduğu her defa, bu malûmat, onların taallûk
ettiği devreyi takibeden üç ay zarfında gönderilmeleri kabil olacak şekilde
toplanılmalıdır.
Madde 2
1. Bu Sözleşmeyi onayan her üye, merkezî bir makamın kontrolüne tabi
bir resmî parasız işbulma büro sistemi kurulmalıdır. Patron ve işçilerin tem-
silcilerini de ihtiva eylemesi gereken komiteler tâyin edilecek ve bu bürola-
rın işlemesine mütaallik her hususta mütalâaları alınacaktır.
2. Parasız resmî ve özel işbulma büroları aynı zamanda mevcut olduğu
takdirde, bu büroların işlerinin millî bir plân dahilinde koordone edilmesi
için tedbirler alınmalıdır.
3. Türlü millî sistemlerin işleme tarzları, ilgili memleketlerle mutabık ka-
*
Bu Sözleşme’nin onaylanması 16.02.1950 tarihli ve 5543 Sayılı İşsizlik Hakkındaki 2
Numaralı Milletlerarası Sözleşmenin Onanmasına Dair Kanunla (RG. 18.02.1950, S.
lınmak suretiyle, Milletlerarası Çalışma Bürosu tarafından koordone edile-

cektir.
Madde 3
Bu Sözleşmeyi onamış olup da, işsizliğe karşı bir sigorta sistemi kurmuş
bulunan Milletlerarası Çalışma Teşkilâtı üyeleri, ilgili üyelerle anlaşmak
suretiyle, tesbit edilecek şartlar içinde, bu üyelerden birinin uyruğu olan
işçilerden kendi toprağı içinde çalışanlara, kendi uyruğu işçilerin aldıkları
miktara eşit sigorta ödeneği almak imkânını verecek tedbirler sağlamalıdır-
lar.
Madde 4
Bu Sözleşmenin Milletlerarası Çalışma Teşkilatı Statüsünde tespit edilen
şartlar içinde kesin şekilde onanmalarına mütaallik belgeler, Milletlerarası
Çalışma Bürosuna gönderilecek ve onun tarafından tescil edilecektir.
Madde 5
1. Bu Sözleşmeyi onayan Milletlerarası Çalışma Teşkilâtının her üyesi,
onu, kendi kendisini idare etmiyen sömürgelerine veya hâkimiyetlerine tabi,
yahut himayeleri altındaki memleketlere, aşağıdaki ihtirazi kayıtlarla uygu-
lamayı taahhüt eder:
a) Sözleşme hükümleri, mahalli şartlar yüzünden uygulanamaz halde bu-
lunmamalıdır.
b) Sözleşmeyi mahalli şartlara uydurmak için lüzumlu olan değişiklikler
bu Sözleşmede yapılabilmelidir.
2. Her üye, kendi kendini tamamen idare etmiyen sömürgeleri veya hâ-
kimiyetlerine tabi, yahut himayeleri altındaki memleketler hakkındaki kara-
rını Milletlerarası Çalışma Bürosuna bildirmelidir.
Madde 6
Milletlerarası Çalışma Teşkilâtının üç üyesinin onama belgeleri Milletle-
rarası Çalışma Bürosunda tescil edilmesi akabinde, Milletlerarası Çalışma
Bürosu Genel Müdürü, keyfiyeti, Milletlerarası Çalışma Teşkilâtının bütün
üyelerine tebliğ edecektir.
Madde 7
Bu Sözleşme, Milletlerarası Çalışma Bürosu Genel Müdürü tarafından bu
tebliğin yapıldığı tarihte yürürlüğe girecektir. Sözleşme, ancak onama belge-
lerini Milletlerarası Çalışma Bürosunda tescil ettiren üyeleri bağlıyacaktır.
Daha sonra; bu Sözleşme, diğer her hangi bir üye hakkında bu üyenin onama
312
belgesi Milletlerarası Çalışma Bürosunda tescil edildiği tarihte yürürlüğe

girecektir.
Madde 8
Bu Sözleşmeyi onayan her üye, onun hükümlerini en geç, 1 Temmuz
1921 de uygulamayı ve bu hükümlerin fiil alanına geçmesi için gerekli ted-
birleri almayı taahhüt eder.
Madde 9
Bu Sözleşmeyi onayan her üye, onu ilk yürürlüğe giriş tarihinden itibaren
on yıl geçtikten sonra, Milletlerarası Çalışma Bürosuna göndereceği ve bu
Milletlerarası Çalışma Bürosunun tescil edeceği bir ihbarname ile feshedebi-
lir. Fesih, Milletlerarası Çalışma Bürosunda tescilinden ancak bir yıl sonra
muteber olur.
Madde 10
sözleşmenin uygulanması hakkında Genel Konferansa bir rapor sunacak ve
Madde 11
Bu Sözleşmenin Fransızca ve İngilizce metinlerinin her ikisi muteber o-
lacaktır.
313
314
KAMU HİZMETİNDE ÖRGÜTLENME HAKKININ
KORUNMASI VE İSTİHDAM KOŞULLARININ BELİRLENMESİ
YÖNTEMLERİ HAKKINDA 151 SAYILI ULUSLARARASI
Uluslararası Çalışma Örgütü Yönetim Kurulu tarafından Cenevre’de top-

lantıya çağrılan ve 7 Haziran 1978 tarihinde toplanan Uluslararası Çalışma
Örgütü Genel Konferansı 64’üncü oturumunda,
1948 tarihli Sendika Özgürlüğü ve Sendika Hakkının Korunması Hak-
kında Sözleşmenin, 1949 tarihli Örgütlenme ve Toplu Pazarlık Hakkına
İlişkin Sözleşmenin ve 1971 tarihli İşçi Temsilcileri Hakkında Tavsiyenin
hükümlerini not ederek,
1949 tarihli Örgütlenme ve Toplu Pazarlık Hakkına İlişkin Sözleşmenin
bazı kamu kategorilerini kapsamadığını ve 1971 tarihli İşçi Temsilcileri
Hakkında Sözleşmenin ve tavsiye kararının işletmedeki işçi temsilcilerine
uygulandığını gözönüne alarak,
Birçok ülkede kamu hizmeti faaliyetlerinin kapsamının önemli ölçüde
genişlediğini ve kamu mercileriyle kamu görevlilerinin örgütleri arasında
sağlam çalışma ilişkilerinin gerekliliğini not ederek,
Üye devletlerin siyasi, sosyal ve ekonomik sistemlerinin büyük ölçüde
çeşitliliğini ve uygulamadaki farklılıkları (örneğin, merkezi ve yerel makam-
larından her birinin karşılıklı görevleri, federal, eyalet ve taşra makamlarının
görevleri, devlet işletmelerinin ve özerk veya yarı özerk çeşitli tipte kamu
kuruluşlarının görevleri ve çalışma ilişkilerinin mahiyeti ile ilgili olarak)
gözönünde tutarak,
Uluslararası bir belgenin uygulama alanının belirlenmesinde ve bu belge
ile ilgili tanımların kabulüne, bir çok ülkede kamu sektöründeki çalışmayla
özel sektördeki çalışma arasında mevcut farklılıklar nedeniyle ortaya çıkan
özel sorunları, 1949 tarihli Örgütlenme Hakkı ve Toplu Pazarlık Hakkına
İlişkin Sözleşme’nin ilgili hükümlerinin kamu görevlilerine uygulanması
*
Bu Sözleşme’nin onaylanması, 25.11.1992 tarihli ve 3848 sayılı Kamu Hizmetinde Örgüt-
lenme Hakkının Korunmasına ve İstihdam Koşullarının Belirlenmesi Yöntemlerine İlişkin
151 Sayılı Sözleşmenin Onaylanmasının Uygun Bulunduğuna Dair Kanun’la (RG.
11.12.1992, S. 21432 Mükerrer); ve uygulanması da, Dışişleri Bakanlığı’nın 17.12.1992
tarihli ve EİUE-II/3565-7886 sayılı yazısı üzerine, 31.05.1963 tarihli ve 244 sayılı Kanu-
nun 3 üncü maddesine göre, 08.01.1993 tarihli ve 93/3967 sayılı Bakanlar Kurulu Kara-
rı’yla (RG. 25.02.1993, S. 21507) kabul edilmiştir.
konusunda ortaya çıkan yorum güçlüklerini ve Uluslararası Çalışma Örgü-

tü’nün kontrol organlarının bazı hükümlerin bu hükümleri kamu görevlileri-
nin büyük bir kısmını bu sözleşmenin uygulama alanının dışında bırakacak
biçimde uyguladıklarını birçok defa müşahade etmiş olduklarını gözönüne
alarak,
Oturumun gündeminin 5’inci maddesini oluşturan “Kamu Hizmetinde
Örgütlenme Özgürlüğüne ve Kamu Kesiminde İstihdam Koşullarını Belir-
leme Usulüne İlişkin” çeşitli bazı önerilerin kabulüne karar verdikten sonra,
Bu önerilerin uluslararası bir sözleşme biçimini almasına karar vererek,
1978 tarihli “Kamu Kesiminde Çalışma İlişkileri Sözleşmesi” adını alan
aşağıdaki Sözleşmeyi bugün, 27 Haziran 1978 tarihinde kabul etmiştir:
BÖLÜM I
Uygulama Alanı ve Tanımlar
Madde 1
1. Bu Sözleşme, diğer uluslararası çalışma sözleşmelerinde bu kesime
uygulanabilecek daha elverişli hükümler bulunmadığı durumlarda kamu
makamlarınca çalıştırılan herkese uygulanır.
2. Bu Sözleşmede öngörülen güvencelerin, görevleri izlenecek politikala-
rı belirleme ve yönetim işlevleri kabul edilen üst düzey görevlilere veya çok
gizli nitelikte görevler ifa edenlere hangi ölçüde uygulanacağı ulusal yasalar-
la belirlenecektir.
3. Bu Sözleşmede öngörülen güvencelerin silahlı kuvvetlere ve polise ne
ölçüde uygulanacağı ulusal yasalarla belirlenecektir.
Madde 2
Bu Sözleşmenin uygulanması bakımından “Kamu Görevlisi” deyimi işbu
Sözleşmenin 1 inci maddesi uyarınca Sözleşmenin kapsamına giren herhangi
bir kimse anlamına gelir.
Madde 3
Bu Sözleşmenin uygulanması bakımından “Kamu Görevlileri Örgütü”
deyimi oluşumu ne olursa olsun amacı kamu görevlilerinin çıkarlarını sa-
vunmak ve geliştirmek olan herhangi bir örgüt anlamına gelir.
316
BÖLÜM II
Örgütlenme Hakkının Korunması
Madde 4
1. Kamu görevlileri, çalıştırılmaları konusunda sendikalaşma özgürlüğü-
ne halel getirecek her türlü ayrımcılığa karşı yeterli korumadan yararlana-
caklardır.
2. Böyle bir koruma, özellikle aşağıdaki amaçlara yönelik tasarruflara
karşı uygulanacaktır:
a) Kamu görevlilerinin çalıştırılmalarını, bir kamu görevlileri örgütüne
katılmama veya üyelikten ayrılma koşuluna bağlamak,
b) Bir kamu görevlisini, bir kamu görevlileri örgütüne üyeliği veya böyle
bir örgütün normal faaliyetlerine katılması nedenleri ile işten çıkarmak veya
ona zarar vermek.
Madde 5
1. Kamu görevlileri örgütleri, kamu makamlarından tamamen bağımsız
olacaklardır.
2. Kamu görevlileri örgütleri kuruluş, işleyiş veya yönetimlerinde kamu
makamlarının her türlü müdahalesine karşı yeterli korumadan yararlanacak-
lardır.
3. Bir kamu makamının tahakkümü altında kamu görevlileri örgütlerinin
kuruluşunu geliştirmeye veya kamu görevlileri örgütlerini bir kamu maka-
mının kontrolü altında tutmak amacıyla mali veya diğer biçimlerde destek-
lemeye yönelik önlemler bu madde bakımından müdahaleci faaliyetler ola-
rak kabul edilecektir.
BÖLÜM III
Kamu Görevlileri Örgütlerine Sağlanacak Kolaylıklar
Madde 6
1. Kamu görevlilerinin tanınan örgütlerinin temsilcilerine, çalışma saatle-
ri içinde veya dışında görevlerini çabuk ve etkin bir biçimde yerine getirme-
lerine olanak verecek şekilde kolaylıklar sağlanacaktır.
2. Bu tür kolaylıkların sağlanması idarenin veya hizmetin etkin işleyişini
engellemeyecektir.
3. Bu kolaylıkların niteliği ve kapsamı, bu Sözleşmenin 7.’inci maddesinde
belirtilen yöntemlere göre veya diğer uygun yöntemlerle belirlenecektir.
317
BÖLÜM IV
Çalışma Koşullarının Belirlenmesi Yöntemleri
Madde 7
Kamu görevlileri ve kamu makamları arasında çalışma koşullarının görü-
şülmesine olanak veren yöntemlerin ve kamu görevlileri temsilcilerinin anı-
lan koşulların belirlenmesine katılmalarını sağlayan başka her türlü yönte-
min en geniş biçimde geliştirilmesi ve kullanılmasını teşviki için gerektiğin-
de ulusal koşullara uygun önlemler alınacaktır.
BÖLÜM V
Uyuşmazlıkların Çözümü
Madde 8
Çalışma koşullarının belirlenmesi ile ilgili olarak ortaya çıkan uyuşmaz-
lıkların çözümü ulusal koşullara uygun olarak taraflar arasında görüşme
yoluyla veya ilgili tarafların güvenini sağlayacak şekilde kurulan arabulucu-
luk, uzlaştırma veya tahkim gibi bağımsız ve tarafsız mekanizmalardan ya-
rarlanılarak araştırılacaktır.
BÖLÜM VI
Kişisel ve Siyasi Haklar
Madde 9
Kamu görevlileri, diğer çalışanlar gibi yalnızca görevlerinin niteliğinden
ve statülerinden kaynaklanan yükümlülüklerine bağlı olarak örgütlenme
özgürlüğünün normal olarak uygulanması için gerekli kişisel ve siyasi hak-
lardan yararlanacaklardır.
BÖLÜM 7
Son Hükümler
Madde 10
nel Müdürü’ne gönderilir ve onun tarafından kaydedilir.
Madde 11
318
dedildiği tarihten oniki ay sonra yürürlüğe girer.

3. Daha sonra bu Sözleşme, onayan her üye için onama belgesinin kay-
Madde 12
1. Bu Sözleşmeyi onayan her üye, onu ilk yürürlüğe girdiği tarihten itiba-
ren on yıllık bir süre sonunda Uluslararası Çalışma Bürosu Genel Müdürüne
göndereceği ve Genel Müdürün kaydedeceği bir belge ile feshedilebilir.
Fesih, kayıt tarihinden bir yıl sonra geçerli olur.
2. Bu Sözleşmeyi onamış olup da bundan önceki fıkrada sözü edilen on
yıllık sürenin bitiminden itibaren bir yıl süresince ve bu madde gereğince
bağlanmış olur ve bundan sonra bu Sözleşmeyi her on yıllık sürenini biti-
minde bu maddenin içerdiği koşullarda feshedebilir.
Madde 13
1. Uluslararası Çalışma Bürosu Genel Müdürü örgüt üyeleri tarafından
kendisine bildirilen bütün onama ve fesihlerin kaydedilmesinden Uluslarara-
sı Çalışma Örgütü’nün bütün üyelerini haberdar eder.
2. Genel Müdür kendisine gönderilen Sözleşmesinin 2 nci onama belge-
sinin kaydedildiğini örgüt üyelerine duyururken bu Sözleşmenin yürürlüğe
Madde 14
Uluslararası Çalışma Bürosu Genel Müdürü yukarıdaki maddeler gere-
ğince kaydetmiş olduğu bütün onama ve fesihlere ilişkin tam bilgileri Bir-
leşmiş Milletler Antlaşması’nın 102 nci maddesi uyarınca kaydedilmek üze-
re Birleşmiş Milletler Genel Sekreterine ulaştırır.
Madde 15
Uluslararası Çalışma Bürosu Yönetim Kurulu gerekli gördüğü zaman bu
onun tamamen veya kısmen değiştirilmesi konusunun Konferans gündemine
Madde 16
de:
319
a) Değiştirici yeni Sözleşmenin bir üye tarafından onanması durumu, yu-

karıdaki 12 nci madde dikkate alınmaksızın ve değiştirici yeni sözleşme
yürürlüğe girmiş olmak kayıt ve şartı ile bu Sözleşmenin derhal ve kendili-
b) Değiştirici yeni sözleşmenin yürürlüğe girdiği tarihten itibaren bu söz-
leşme artık üyelerin onamasına açık bulunmaz.
üyeler için herhalde şimdiki şekil ve içeriği ile geçerli olmakta devam eder.
Madde 17
320
KÖTÜ ŞARTLARDAKİ ÇOCUK İŞÇİLİĞİNİN YASAKLANMASI
VE ORTADAN KALDIRILMASINA İLİŞKİN 182 SAYILI ACİL
ÖNLEMLER SÖZLEŞMESİ (*)

lantıya çağrılan Uluslararası Çalışma Örgütü Genel Konferansı, 1 Haziran
1999 tarihinde yaptığı 87 nci Oturumunda;
Çocuk İşçiliğine ilişkin mevcut temel belgeler olmaya devam eden 1973
tarihli İstihdama Kabulde Asgarî Yaş Haddine İlişkin Sözleşme ve Tavsiye
Kararını tamamlamak üzere uluslararası işbirliği ve yardımlaşma da dahil
ulusal ve uluslararası eylemler için temel öncelik olmak üzere kötü şartlar-
daki çocuk işçiliğinin yasaklanması ve ortadan kaldırılması ile ilgili yeni
belgeler kabul edilmesi gerektiğini göz önünde bulundurularak ve
Kötü şekillerdeki çocuk işçiliğinin aynı zamanda ailelerin ihtiyaçlarına
cevap vererek ücretsiz temel eğitimin önemine ve buna maruz çocukların
bütün bu işlerden uzaklaştırılmaları gereğini ve onların rehabilitasyonlarını
ve sosyal uyumlarının sağlanmasını dikkate almak suretiyle derhal ve kap-
samlı bir eylem yapılmasını gerekli kıldığını göz önünde bulundurarak,
Uluslararası Çalışma Konferansının 1996 yılında yapılan 83 üncü Oturu-
munda kabul edilen çocuk işçiliğinin ortadan kaldırılmasına ilişkin kararını
hatırlatarak ve
Çocuk işçiliğinin büyük ölçüde yoksulluktan kaynaklandığını ve uzun
vadeli çözümünün sosyal gelişmeye ve özellikle yoksulluğun azaltılmasına
ve evrensel eğitime imkân tanıyan sürekli ekonomik büyümede yattığını
kabul ederek ve
20 Kasım 1989 tarihinde yapılan Birleşmiş Milletler Genel Kurulunda
kabul edilen Çocuk Hakları Sözleşmesini hatırlatarak ve
Uluslararası Çalışma Konferansının 1998 yılında yapılan 86 ncı Oturu-
munda kabul edilen Çalışmaya İlişkin Temel Haklar ve İlkeler ILO Bildirge-
si ve İzlemesini hatırlatarak ve
*
Bu Sözleşme’nin onaylanması, 25.01.2001 tarihli ve 4623 sayılı Kötü Şartlardaki Çocuk
İşçiliğinin Yasaklanmasına İlişkin Acil Önlemler Sözleşmesinin Onaylanmasının Uygun
Bulunduğuna Dair Kanun’la (RG. 03.02.2001, S. 24307); uygulanması da; Dışişleri Ba-
kanlığı’nın 14.05.2001 tarihli ve ÇEGY-II 1343 sayılı yazısı üzerine 31.05.1963 tarihli ve
244 sayılı Kanun’un 3 üncü maddesine göre, 18.05.2001 tarihli ve 2001/2528 sayılı Ba-
kanlar Kurulu Kararı’yla (RG. 27.06.2001, S. 24445) kabul edilmiştir.
182 Sayılı Acil Önlemler Sözleşmesi
Kötü şekillerdeki çocuk işçiliğine diğer uluslararası belgelerde ve özellik-

le 1930 tarihli Zorla Çalışma Sözleşmesi, 1956 tarihli Birleşmiş Milletler
Kölelik ve Köle Ticareti ile Kölelik Benzeri Kurumların ve Uygulamaların
Ortadan Kaldırılması Ek Sözleşmesinde yer verildiğini hatırlatarak,
Oturum gündeminin dördüncü maddesini oluşturan çocuk işçiliği konu-
sunda yapılan bazı önerileri kabule karar vererek,
Bu önerilerin bir uluslararası Sözleşme biçimini almasını kararlaştırarak,
Bindokuzyüzdoksandokuz yılı işbu Haziran ayının onyedinci günü Kötü
Şartlardaki Çocuk İşçiliğinin Yasaklanması ve Ortadan Kaldırılmasına İliş-
kin Acil Önlemler Sözleşmesi, 1999 olarak adlandırılabilecek aşağıdaki Söz-
leşmeyi kabul etmiştir.
Madde 1
Bu Sözleşmeyi onaylayan her üye ülke acil bir sorun olarak kötü şartlar-
daki çocuk işçiliğinin yasaklanmasını ve ortadan kaldırılmasını temin edecek
ivedi ve etkin önlemleri alır.
Madde 2
Bu Sözleşmenin amaçları bakımından “çocuk” terimi 18 yaşın altındaki
herkese uygulanır.
Madde 3
Bu Sözleşmenin amaçları bakımından “kötü şartlardaki çocuk işçiliği” i-
fadesi
a) çocukların alım-satımı ve ticareti, borç karşılığı veya bağımlı olarak
çalıştırılması ve askerî çatışmalarda çocukların zorla ya da zorunlu tutularak
kullanılmasını da içerecek şekilde zorla ya da mecburî çalıştırılmaları gibi
kölelik ve kölelik benzeri uygulamaların tüm biçimlerini;
b) çocuğun fahişelikte, pornografik yayınların üretiminde veya pornogra-
fik gösterilerde kullanılmasını, bunlar için tedarikini ya da sunumunu;
c) çocuğun özellikle ilgili uluslararası anlaşmalarda belirtilen uyuşturucu
maddelerin üretimi ve ticareti gibi yasal olmayan faaliyetlerde kullanılması-
nı, bunlar için tedarikini ya da sunumunu;
d) doğası veya gerçekleştirildiği koşullar itibariyle çocukların sağlık, gü-
venlik veya ahlakî gelişimleri açısından zararlı olan işi kapsar.
Madde 4
1. Madde 3 (d)’de belirtilen isim türleri ulusal mevzuat veya düzenleme-
322
ler ya da yetkili makam tarafından ilgili işçi ve işveren kuruluşlarına danış-

tıktan sonra, ilgili uluslararası standartlar ve özellikle 1999 tarihli Kötü Şe-
killerdeki Çocuk İşçiliği Tavsiye Kararının 3. ve 4. paragrafları dikkate alı-
narak belirlenir.
2. Yetkili makam ilgili işçi ve işveren kuruluşlarına danıştıktan sonra bu
şekilde belirlenen iş türlerinin nerelerde bulunduğunu tayin eder.
3. Bu maddenin birinci paragrafı gereğince belirlenen iş türlerinin listesi,
gerekli görüldüğü takdirde, ilgili işçi ve işveren kuruluşlarına danışılarak
periyodik şekilde gözden geçirilir ve yenilenir.
Madde 5
Her Üye, işçi ve işveren kuruluşlarına danıştıktan sonra bu Sözleşme hü-
kümlerinin uygulanmasını izleyecek uygun mekanizmalar kurar ya da belir-
ler.
Madde 6
1. Her Üye, kötü şartlardaki çocuk işçiliğinin öncelikli olarak ortadan
kaldırılması için eylem programlarını belirler ve uygular.
2. Bu eylem programları, uygun olduğu takdirde diğer ilgili grupların gö-
rüşleri de göz önüne alınarak ilgili hükümet kurumları ve işçi ve işveren
kuruluşlarına danışılarak belirlenir ve yürütülür.
Madde 7
1. Her Üye, cezaî yaptırımların ya da uygun olduğu takdirde diğer yaptı-
rımların kararlaştırılması ve uygulaması da dahil olmak üzere, bu Sözleşme
hükümlerinin etkin şekilde uygulanmasını ve yürütülmesini sağlayacak ge-
rekli tüm önlemleri alır.
2. Her üye, çocuk işçiliğinin ortadan kaldırılmasında eğitimin önemini
dikkate alarak etkin ve belli bir zamanla sınırlı şu önlemleri alır:
a) çocukların kötü şartlardaki çocuk işçiliğine dahil olmalarının önlenme-
si;
b) çocukların kötü şartlardaki çocuk işçiliğinden uzaklaştırılmaları, sosyal
uyumları ve rehabilitasyonları için gerekli ve uygun doğrudan yardım sağ-
lanması;
c) çocukların kötü şartlardaki çocuk işçiliğinden uzaklaştırılmaları için
ücretsiz temel eğitim ve mümkün ve uygun olduğu takdirde meslekî eğitim
sağlanması;
d) özel olarak riskli durumda bulunan çocukların belirlenmesi ve onlara
323
ulaşılması, ve
e) kız çocuklarının özel durumunun dikkate alınması.
3. Her Üye, yürürlüğe konan bu Sözleşme hükümlerini uygulamak için
sorumlu olan yetkili makamı belirler.
Madde 8
Üyeler, ekonomik ve sosyal kalkınmanın, yoksulluğun ortadan kaldırıl-
ması programlarının ve evrensel eğitimin desteklenmesini de içerecek şekil-
de uluslararası işbirliği ve/veya yardımlaşmanın artırılması suretiyle bu Söz-
leşme hükümlerini yürürlüğe koymak üzere birbirlerine yardımcı olmak için
uygun önlemleri alırlar.
Madde 9
Bu Sözleşmenin kesin onama belgeleri tescil için Uluslararası Çalışma
Bürosu Genel Müdürü’ne gönderilir.
Madde 10
1. Bu Sözleşme, sadece onay belgeleri Uluslararası Çalışma Bürosu Ge-
nel Müdürü tarafından tescil edilmiş olan Uluslararası Çalışma Örgütü üye-
leri bakımından bağlayıcıdır.
2. Bu Sözleşme iki üyenin onama belgesi Genel Müdür tarafından tescil
edildiği tarihten 12 ay sonra yürürlüğe girer.
3. Bu Sözleşme, onaylayan her üye için onama belgesinin tescil edildiği
tarihten 12 ay sonra yürürlüğe girer.
Madde 11
1. Bu Sözleşmeyi onaylamış bulunan her üye, Sözleşmenin ilk yürürlüğe
girdiği tarihten itibaren on yıllık bir süre sonunda, Uluslararası Çalışma Bü-
rosu Genel Müdürüne göndererek tescil ettireceği bir belge ile feshedebilir.
Bu fesih kayıt tarihinden bir yıl sonra geçerli olacaktır.
2. Bu Sözleşmeyi onaylamış olup, da, bundan önceki fıkrada sözü edilen
fesih hakkını kullanmayan her üye, yeniden on yıllık süre için bağlanmış
olur ve bundan sonra bu Sözleşmeyi, her on yıllık devre bitince, bu maddede
öngörülen koşullar çerçevesinde feshedebilir.
Madde 12
1. Uluslararası Çalışma Bürosu Genel Müdürü, Uluslararası Çalışma Ör-
gütü üyeleri tarafından kendisine bildirilen, bütün onama ve fesihlerin tescil
324
edildiğini uluslararası Çalışma Örgütünün bütün üyelerine duyurur.

2. Genel Müdür, kendisine gönderilen Sözleşmenin ikinci onama belgesi-
nin tescil edildiğini Örgüt üyelerine bildirirken bu Sözleşmenin yürürlüğe
Madde 13
ğince tescil etmiş olduğu bütün onama beyanları ve fesih işlemlerine ilişkin
tüm bilgileri, Birleşmiş Milletler Antlaşmasının 102 nci maddesi uyarınca
tescil edilmek üzere, Birleşmiş Milletler Genel Sekreterine iletecektir.
Madde 14
Uluslararası Çalışma Bürosu Yönetim Kurulu gerekli gördüğü zamanlar-
da bu Sözleşmenin, uygulanması hakkında bir raporu Genel Konferansa
sunar ve Sözleşmenin tamamen veya kısmen değiştirilmesi konusunun Kon-
ferans gündemine alınması isteğini inceler.
Madde 15
de-
a) tadil edici yeni Sözleşmenin bir üye tarafından onanması durumu, yu-
karıdaki 11 inci madde hükümleri dikkate alınmaksızın ve tadil edici yeni
Sözleşme yürürlüğe girmiş olmak kayıt ve şartı ile, bu Sözleşmenin hemen
feshini gerektirir.
b) tadil edici yeni Sözleşmenin yürürlüğe giriş tarihinden itibaren bu Söz-
leşme, üyelerin onayına açık bulundurulamaz.
2. Bu Sözleşme, onu onaylayan ancak tadil edici Sözleşmeyi onaylama-
mış bulunan üyeler için her halûkârda şimdiki şekil ve içeriği ile yürürlükte
kalmaya devam eder.
Madde 16
Bu Sözleşmenin İngilizce ve Fransızca metinleri aynı şekilde geçerlidir.
325
326
MAKİNALARIN GEREKLİ KORUNMA TERTİBATI İLE TEÇHİZİ

toplantıya davet edilerek, 5 Haziran 1963 te 47 nci toplantısını yapan Millet-
lerarası Çalışma Teşkilâtı Genel Konferansı, toplantı gündeminin dördüncü
maddesini teşkil eden, münasip bir şekilde muhafaza tertibatı bulunmayan
makinaların satışı, kiralanması ve kullanılmasının yasaklanması ile ilgili
çeşitli tekliflerin kabulüne ve bu tekliflerin Milletlerarası bir Sözleşme şekli-
ni almasına karar verdikten sonra, bindokuzyüz altmış üç yılı Haziran ayının
işbu yirmi beşinci günü, Makinaların gerekli korunma tertibatı ile teçhizine
dair 1963 Sözleşmesi adını taşıyacak olan aşağıdaki Sözleşmeyi kabul eder:
BÖLÜM I
Genel hükümler
Madde 1
1. İnsangücü dışında mihaniki güçle işleyen yeni veya müstamel bütün
makinalar bu Sözleşmenin uygulanması bakımından makina addedilecektir;
2. Her memleketin yetkili makamı, insangücü ile işletilen yeni veya müs-
tamel makinaların işçilere bedenî bir tehlike arzedip etmediğini ve bunun
derecesini tayin ederek söz konusu makinaların, bu sözleşmenin uygulanma-
sı bakımından makina sayılıp sayılmayacağına karar verecektir. Bu husustaki
kararlar, ilgili işveren ve işçiler en fazla temsil kabiliyetini haiz teşekkülle-
riyle yapılacak istişareyi müteakip alınacaktır. Bu teşekküllerden herhangi
birisi tarafından böyle bir istişare teşebbüsüne geçilebilir.
3. Bu Sözleşme hükümleri:
a) Hareket halinde iken sevk ve idare ile vazifeli personelin emniyeti ba-
his konusu olduğu nispette karayollarında veya raylarda işleyen vasıtalara;
b) Çalışmakta olanların emniyeti söz konusu edildiği nispette müteharrik
ziraî makinalara;
*
Bu Sözleşme’nin onaylanması, 23 Mayıs 1967 tarihli ve 872 sayılı Makinalardan Korun-
mayla İlgili 119 sayılı Milletlerarası Çalışma Sözleşmesinin Onaylanmasının Uygun Bu-
lunduğuna Dair Kanun’la (RG. 02.06.1967, S. 12611); ve uygulanması da Çalışma Ba-
kanlığı’nın 10.06.1967 tarihli ve 812-5a-119/2349 sayılı yazısı üzerine, 31.05.1963 tarihli
ve 244 sayılı Kanunun 3 üncü maddesinin 1 inci fıkrasına göre, 19.6.1967 tarihli ve
6/8456 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı’yla (RG. 22.08.1967, S. 12680) kabul edilmiştir.
uygulanır.
BÖLÜM II
Satış, kiralama, diğer herhangi bir surette elden çıkarma ve teşhir
Madde 2
1. Bu maddenin 3 ve 4 üncü fıkralarında tehlike durumları belirtilen
makinaların, münasip muhafaza tedbirleri alınmaksızın satışı ve kiralanması
millî mevzuatla yasaklanır veya aynı derecede etkili diğer tedbirlerle mani
olunur.
2. Bu maddenin 3 ve 4 üncü fıkralarında tehlike durumları belirtilen ve
münasip muhafaza tertibatı bulunmayan makinaların, herhangi bir surette
elden çıkarılmasına ve teşhirine, yetkili makamlarca millî mevzuatla tespit
edilen muayyen tedbirlerle veya aynı derecede etkili diğer yollarla mani
olunur. Bununla beraber, bir makinanın teşhiri sırasında gösteri yapmak
maksadı ile, geçici olarak muhafaza tertibatının kaldırılması, ilgililerin her
türlü tehlikeden korunması için özel tedbirlere başvurulması kaydiyle, işbu
hüküm ihlâl edilmiş sayılmaz.
3. Makinaların muharrik kısımları üzerinde çıkıntı yapan ve hareket ha-
linde iken bunlarla temas haline geçen şahıslar için de tehlikeli olduğu yetki-
li makam tarafından tayin edilen bütün vidalar, civatalar ve anahtarlar, mü-
masil diğer parçalar bu tehlikeleri önleyecek şekilde imal edilecek, içeri
alınacak veya kapatılacaktır.
4. Hareket halindeyken temasa geçen şahıslar için de tehlike tevlit edebi-
leceği yetkili makam tarafından tayin olunan, bütün volanlar, dişliler, koni-
ler, sürtme ile dönen silindirler, mil, çiviler, makaralar, kayışlar, zincirler,
pinyonlar, sonsuz vidalar, biyeller, ve sürgü blokları ile miller (Her iki uç
dahil) ve hareket eden diğer nakil aksamı, bu tehlikeleri önleyecek şekilde
imal edilecek veya muhafaza olunacaktır. Makinaların kumanda mahalleri
keza her türlü tehlikeyi önleyecek surette imal edilecek veya muhafaza olu-
nacaktır.
Madde 3
1. 2 nci madde hükümleri:
a) İmal olunuş tarzları bakımından, münasip bir muhafaza tertibatı olan-
larla aynı emniyeti sağlayan;
b) Tesis tarzları veya konuldukları yer bakımından aynı emniyeti sağla-
yan makinalara veya bunların adı geçen 2 nci maddede belirtilen tehlikeli
kısımlarına uygulanmaz.
328
2. Makinaların imal ediliş tarzları, normal emniyet normlarına uyulmak

kaydiyle, bakım, yağlama, çalışan aksamın değiştirilmesi ve ayarlama ame-
liyeleri esnasında, 2 nci maddenin 3 ve 4 üncü fıkralarındaki şartların yerine
getirilmemiş olmasını icap ettiriyorsa sırf bu yüzden mezkûr makinalar 2 nci
maddenin 1 inci fıkrasında derpiş olunan satış, kiralama, diğer her türlü el-
den çıkarma yasağına tabi tutulmaz.
3. Makinaların depolanması veya kullanılmaz bir halde bir tarafa bırakıl-
ması veyahut kullanılır bir hale getirilmesi için bunların satışına ve diğer
herhangi bir şekilde elden çıkarılmasına 2 nci madde hükümleri mani değil-
dir. Bununla beraber bu makinalar, 2 nci maddede öngörülen şartlar yerine
getirilmedikçe, depolanmalardan veya kullanılır bir hale getirilmesinden
sonra satılamaz, kiralanamaz veya herhangi bir şekilde elden çıkarılamaz
veyahut teşhir edilemezler.
Madde 4
2 nci madde hükümlerinin tatbik mecburiyeti satıcı, kiracı, makineyi her-
hangi bir surette elden çıkaran şahsa, veya teşhir edene ve bazı hususî haller-
de millî mevzuata uygun olarak, bunların temsilcilerine aittir. Makinaların
satışını, kiralanmasını, herhangi bir surette elden çıkarılmasını veya teşhirini
yapan imalâtçıya da aynı vecibeler tahmil edilir.
Madde 5
1. Herhangi bir üye, 2 nci madde hükümlerine geçici olarak istisna tanı-
yabilir.
2. Bu şekilde geçici olarak tanınan istisnanın süresi, hiç bir halde Söz-
leşmenin ilgili üye hakkında yürürlüğe girmesinden itibaren üç yılı geçemez.
Söz konusu istisnaların şartları ile müddeti millî mevzuatla tayin edilecek
veya aynı derecede etkili diğer yollarla kararlaştırılacaktır.
3. Yetkili makam, bu maddenin uygulanmasında, ilgili işveren ve işçile-
rin en fazla temsil kabiliyetini haiz teşekkülleriyle icabında, imalâtçılara ait
teşekküllerle istişare edecektir.
BÖLÜM III
Kullanma
Madde 6
1. Çalışan aksamı dahil, makinaların tehlikeli kısımlarından herhangi bir
lüzumlu muhafaza tertibatı olmadığı takdirde, bunların kullanılması millî
mevzuata veya aynı derecede etkili diğer yollarla menedilebilir. Bununla
beraber, bu şekil menetme, keyfiyeti makinaların kullanılmasını önlemeksi-
329
zin tam manasiyle yerine getirilemiyorsa, o zaman bu kullanmanın müsaade-

si nispetinde uygulanır.
2. Makinalar, millî kaideler ve iş güvenliği ve hıfzıssıhha normlarına ha-
lel gelmeyecek bir şekilde muhafaza edilecektir.
Madde 7
6 ncı madde hükümlerini uygulamak mecburiyeti işverene aittir.
Madde 8
1. 6 ncı madde hükümleri, imal ve tesis ediliş tarzları veya bulundukları
yer bakımından, özel bir muhafaza tertibatını icap ettirmeyen makinalarına
veya bunların aksamına uygulanmaz.
2. 6 ve 11 inci madde hükümleri, makinaların veya bunların aksamının
normal güvenlik normlarına uygun olarak yapılan bakım, yağlama, çalışan
kısımlarını değiştirme veya ayarlama ameliyelerine mani teşkil etmez.
Madde 9
1. Herhangi bir üye, 6 ncı madde hükümlerine geçici olarak istisna tanı-
yabilir.
2. Bu şekilde geçici olarak tanınan istisnanın süresi, hiç bir halde Söz-
leşme ile ilgili üye hakkında yürürlüğe girmesinden itibaren üç yılı geçemez.
Söz konusu istisnaların şartları ile müddeti millî mevzuatla tayin edilecek
veya aynı derecede etkili diğer yollarla kararlaştırılacaktır.
3. Yetkili makam, bu maddenin uygulanmasında, ilgili işveren ve işçile-
rin en fazla temsil kabiliyetini haiz teşekkülleriyle istişare edecektir.
Madde 10
1. İşveren, makinalarını muhafazasiyle ilgili millî mevzuat hakkında işçi-
leri haberdar edecek tedbirleri alacaktır. İşveren aynı zamanda, bu
makinaların kullanılmasından mütevellit tehlikelerden, bu hususta önceden
alınacak tedbirlerden de münasip bir şekilde, işçileri haberdar edecektir.
2. İşveren, bu Sözleşmenin istihdaf ettiği makinalarda çalışan işçileri teh-
likeye sokmayacak muhit şartlarını tayin ve idamesini sağlıyacaktır.
Madde 11
1. Bir muhafaza tertibatı ile mücehhez olmayan bir makinayı hiç bir işçi
kullanamaz. Hiç bir işçiden bahis konusu muhafaza tertibatı bulunmayan bir
makinayı kullanması istenemez.
2. Hiçbir işçi kullandığı bir makinanın mücehhez olduğu muhafaza terti-
330
batını tesirsiz hale getiremez. Keza, işçiler tarafından kullanılacak olan her-
hangi bir makinanın muhafaza tertibatı tesirsiz hale getirilemez.
Madde 12
Bu Sözleşmenin onanması işçilerin millî sosyal güvenlik veya sosyal si-
gorta mevzuatiyle tanınan haklarını ihlal edemez.
Madde 13
Bu Sözleşmenin, işveren ve işçilerin yükümlülükleriyle ilgili işbu bölüm
hükümleri, yetkili makam tarafından karar verildiği takdirde ve bu makamın
tayin edeceği nispette serbest iş sahibi olan işçilere de uygulanır.
Madde 14
Bu Sözleşmenin bu bölümünün uygulanması bakımından “işveren” de-
yimi, icabında, millî mevzuatın kasdettiği manadaki işverenin mümessilini
de içine alır.
BÖLÜM IV
Uygulama tedbirleri
Madde 15
1. Bu Sözleşme hükümlerinin etkili bir tarzda uygulanmasını sağlayacak,
münasip müeyyidelerle ilgili hükümler de dahil, bütün lüzumlu tedbirler
alınacaktır.
2. Bu Sözleşmeyi onayan her üye, münasip denetleme servislerini, Söz-
leşme hükümlerinin uygulanmasını kontrolle veya uygun bir denetlemenin
sağlanmış olduğunu araştırmakla vazifelendirir.
Madde 16
Bu Sözleşme hükümlerini uygulama alanına koyacak olan her millî mev-
zuat, yetkili makamca, ilgili işveren ve işçilerin en fazla temsil kabiliyetini
haiz teşekkülleriyle ve icabında, imalâtçıların teşekkülleriyle istişare edildik-
ten sonra kaleme alınacaktır.
BÖLÜM V
Kapsam
Madde 17
1. Bu Sözleşme hükümleri, Sözleşmeyi onayan üye tarafından ek bir be-
yanla uygulama alanı kısıtlanmadığı takdirde, bütün ekonomik faaliyet kolla-
rını kapsar.
331
2. Bu şekilde Sözleşme hükümlerinin uygulama alanının kısıtlandığına

dair bir beyanda bulunulması halinde:
a) Sözleşme hükümleri, en azından, yetkili makamca iş teftiş servisleri ve
ilgili işveren ve işçilerin en fazla temsil kabiliyetini haiz teşekkülleriyle isti-
şare edilmesini müteakip mühim miktarda makina kullandığı anlaşılan işyer-
lerine veya ekonomik faaliyet kollarına uygulanır.
b) Üye, Milletlerarası Çalışma Teşkilâtı Statüsünün 22 nci maddesi uya-
rınca vereceği raporlarda, bu Sözleşme hükümlerinin daha geniş alanda uy-
gulanmasında ne gibi gelişmeler kaydedildiğini belirtir.
3. Bu maddenin 1 inci fıkrası uyarınca beyanda bulunan her üye, daha
sonra ki bir beyanla, söz konusu beyanı tamamen veya kısmen her zaman
iptal edilebilir.
BÖLÜM VI
Son hükümler
Madde 18
Bu Sözleşmenin kesin onama belgeleri Milletlerarası Çalışma Bürosu
Madde 19
dilmiş olan Milletlerarası Çalışma Teşkilâtı Üyelerini bağlayacaktır.
2. Bu Sözleşme, iki üyenin onama belgesi Genel Müdür tarafından tescil
3. Daha sonra bu Sözleşme, onu onayan her üye için, onama belgesi tescil
Madde 20
dürüne göndereceği ve bu Müdürün tescil edeceği bir belge ile feshedebilir.
Fesih, tescil tarihinden ancak bir yıl sonra muteber olacaktır.
2. Bu Sözleşmeyi onamış olup da onu, bundan evvelki fıkrada sözü edi-
len on yıllık devrenin bitiminden itibaren bir yıl zarfında bu madde gereğin-
ce feshetmek ihtiyarını kullanmayan her üye yeniden on yıllık bir müddet
için bağlanmış olacak ve bundan sonra bu Sözleşmeyi, her on yıllık devre
bitince, bu maddede derpiş edilen şartlar içinde feshedebilecektir.
332
Madde 21
dan kendisine bildirilen bütün onama, beyan ve fesihlerin tescil edildiğini
nin tescil edildiğini Teşkilât Üyelerine tebliğ ederken, bu Sözleşmenin yü-
rürlüğe gireceği tarih hakkında Teşkilât Üyelerinin dikkatini çekecektir.
Madde 22
Milletlerarası Çalışma Bürosu Genel Müdürü, yukardaki maddeler gere-
ğince tescil etmiş olduğu bütün onama, beyan ve fesihlere dair tam bilgileri,
üzere Birleşmiş Milletler Sekreterine ulaştıracaktır.
Madde 23
Bu Sözleşmenin yürürlüğe girmesinden itibaren her on yıllık bir devre
zarfında, Milletlerarası Çalışma Bürosu Yönetim Kurulu, bu sözleşmenin
uygulanması hakkındaki raporu Genel Konferansa sunacak ve onun tama-
men veya kısmen değiştirilmesi meselesinin Konferans gündemine alınıp
alınmaması hususunu inceleyecektir.
Madde 24
Sözleşmeyi kabul etmesi halinde ve yeni Sözleşme aksini öngörmediği tak-
dirde:
yukardaki 20 nci madde nazara alınmaksızın ve tadil edici yeni Sözleşme
Sözleşme Üyelerin onamasına artık açık bulundurulmayacaktır.
2. Bu Sözleşme, onu onayıp da tadil edici Sözleşmeyi onamamış bulunan
Üyeler için her halde şimdiki şekil ve muhtevasiyle muteber olmakta devam
edecektir.
Madde 25
dir.
333
334
MESLEKÎ HASTALIKLARIN TAZMİNİ HAKKINDA 42 SAYILI
Milletlerarası İş Bürosu İdare Meclisi tarafından vakı davet üzerine, Ce-

nevre’de 4 Haziran 1934 de on sekizinci toplantısını yapan Milletlerarası İş
Teşkilatı Genel Konferansı,
Konferansın yedinci toplantısında mesleki hastalıklar hakkında kabul e-
dilmiş olan Sözleşmenin kısmen tadiline taalluk edip, bu toplantının yedinci
maddesini teşkil eyleyen meseleye dair bazı tekliflerin kabulünü kararlaştır-
dıktan ve;
Bu tekliflerin Milletlerarası bir Sözleşme şeklini alması gerektiğini naza-
ra aldıktan sonra,
Bin dokuz yüz otuz dört yılı Haziran ayının yirmi birinci günü, Mesleki
Hastalıklar Sözleşmesi (muaddel) 1934, unvanını alacak olan aşağıdaki Söz-
leşmeyi kabul eder:
Madde 1
1. Milletlerarası İş Teşkilatının bu Sözleşmeyi onayan her üyesi, mesleki
hastalıklara uğrayanlar ile bunların hak sahibi varislerine, iş kazalarının taz-
mini hakkındaki özel mevzuatındaki genel esaslar dahilinde tazminat sağla-
mayı taahhüt eder.
2. Bu tazminatın miktarı, milli mevzuatta iş kazaları neticesinde ödene-
cek olandan az olmamalıdır. Bu cihet mahfuz tutulmak şartiyle, her üye
mevzuatında bahse konu olan hastalıklar tazminatının edene şartlarını müte-
allik hükümlerin tesbitinde ve bu hastalıklara, iş kazaları hakkındaki mevzu-
atını tatbikında zaruri gördüğü tadil ve intibakları yapmakta serbesttir.
Madde 2
Milletlerarası İş Teşkilatının her üyesi, aşağıdaki tabloda mevcut olup,
hizalarında yazılı sanayi ve mesleklerde olmak üzere kanuna tabi işyerlerin-
de çalışan işçilerin duçar oldukları hastalıkları meslek hastalığı saymayı
taahhüt eder.
*
Bu Sözleşme’nin onaylanması, 11.02.1946 tarihli ve 4864 Sayılı Mesleki Hastalıkların
Tazmini Hakkındaki 42 Numaralı Milletlerarası Sözleşmeye Katılmaya Dair Kanun’la
(RG. 16.02.1946, S. 6234) kabul edilmiştir.
TABLO
Hastalıkların ve zehirli maddele- İlgili meslek, sanat veya usullerin

rin listesi: listesi:
Kurşun veya halitaları ve Kurşunu ihtiva eden cevherlerin ve
mürekkebatı ile zehirlenmeler ve çinko imalathanelerinde kurşunlu
bundan mütevellit arızalar. küllerin manipülasyonu.
Eski çinkoların, kurşunla beraber
eritilerek karıştırılması.
Kurşundan veya halitalarından eşya
imali.
Matbaa hurufatı dökmeciliği ve
mürettiplik.
Kurşun nürekkabatının fabrikasyonu
akümülatör imal ve tamiri.
Kurşun ihtiva eden sırların hazır-
lanması.
Kurşun talaşı veya tozu ile cilacılık.
Kurşunu ihtiva eden, cila, macun ve
boyaların hazırlanması ve
manipülasyonu icabettiren boyacılık
işleri.
Cıva, cıva amalgamı veya Cıva cevherlerinin manipülasyonu.
mürekkebatiyle zehirlenmeler ve
Cıva mürekkebatı imalatı.
bundan mütevellit arızalar
Cıvalı ölçü ve sair laboratuvar alet-
lerinin imali.
Şapka imalinde kullanılan maddele-
rin ihzarı.
Cıva ile yaldızcılık.
Cıvalı tahliye pompaları vasıtasiyle
enkandesan lambalar imali.
Fülminat dö merkür ile kapsül imali.
Şarbon hastalığı Şarbonlu hayvanlar ile temas eden
işçiler.
Yün, tiftik, deri, kıl, kemik ve boy-
336
nuz gibi hayvani maddelerin

manipülasyonu.
Emtianın tahmil ve tahliyesi ve nakli
işleri.
Silikoz tehlikesine maruz bıraktığı
Silis tozlarından mütevellit ve ciğer milli mevzuatta tayin edilen bütün
veremiyle müterafik olan veya işler.
silikoz hastalığı (Silikozun ölümün
veya iş görmezliğinin asıl sebebi
olması şartiyle)
Fosfor veya mürekkebatı ile zehir- Fosfor veya mürekkebatının istihsal,
lenme ve bundan mütevellit arızalar intişar veya istimalini icap ettiren
her türlü işler.
Arsenik veya mürekkebatının istih-
Arsenik veya mürekkebatı ile zehir-
sal, intişar veya istimalini icap etti-
lenme ve bundan mütevellit arızalar
ren her türlü işler.
Benzin veya müşabihleri ve bunların
Benzin veya müşabihleri ve bunların
nitratlı veya aminli müştekkatı ile
nitratlı veya aminli müştekkatının
zehirlenmeler ve bundan mütevellit
istihsal, intişar veya istimalini icap
arızalar
ettiren her türlü işler.
Mevaddı şahmiye sınıfına dahil olan
Mevaddı şahmiye sınıfına dahil olan
idrokarbürlerin halojenli müştekkatı
idrokarbürlerin halojenli müştekka-
ile zehirlenme
tının istihsal, intişar veya istimalinin
gerektiği ve milli mevzuatta
yeralmış bulunan her türlü işler.
Radyum ve radyoaktif maddelerden Radyum ve radyoaktif maddelerden

veya röntgen şuaından mütevellit veya röntgen şuaına maruz bırakan
patalogigue arızalar bilumum işler.
İptidai deri epitelyoması Katran ve huy ile bunların taktirin-
den hasıl olan katran ruhu, zift, ma-
deni yağ, parafin ve bu mevaddın
mürekkebatı, mahsulleri ve artıkla-
rının kullanılmasını gerektiren her
türlü işler.
337
Madde 3
Bu sözleşmenin kati şekilde onandığı keyfiyeti Milletlerarası Çalışma
Bürosuna bildirilecek ve onun tarafından tescil edilecektir.
Madde 4
1. Bu Sözleşme ancak onamaları Genel Müdürce tescil edilmiş olan Mil-
letlerarası İş Teşkilatı üyelerini bağlıyacaktır.
2. Bu Sözleşme, iki üyenin onamalarının Milletlerarası Çalışma Bürosun-
ca tescil edilmelerinden on iki ay sonra yürürlüğe girecektir.
3. Daha sonra, bu Sözleşme, her üye için, onanmasının tescil edilmesin-
den on iki ay sonra yürürlüğe girecektir.
Madde 5
Milletlerarası İş Teşkilatı üyelerinin ikisinin onamaları Milletlerarası Ça-
lışma Bürosunda tescil edilmesi akabinde, Milletlerarası Çalışma Bürosu
Genel Müdürü keyfiyeti Milletlerarası İş Teşkilatının bütün üyelerine bildiri-
lecektir. Genel Müdür Teşkilatın başka üyeleri tarafından kendisine sonradan
tebliğ edilecek onamaları da keza bütün üyelere bildirecektir.
Madde 6
1. Bu Sözleşmeyi onayan her üye, onu yürürlüğe girmeğe başladığı tarih-
ten itibaren beş sene geçtikten sonra, Milletlerarası Çalışma Bürosuna yapa-
cağı ve Milletlerarası Çalışma Bürosunun tescil edeceği bir ihbarname ile
feshedebilir. Fesih, Milletlerarası Çalışma Bürosunda tescili tarihinden bir
sene sonra muteber olur.
2. Bu Sözleşmeyi onamış olup da, onu bundan evvelki fıkrada yazılı beş
yıllık mühletin geçmesinden bir yıl sonra, bu madde gereğince feshetmek
ihtiyarını kullanmıyan her üye, yeniden beş yıllık bir müddet için bağlanmış
olacak ve bundan sonra bu Sözleşmeyi, bu maddede derpiş edilen şartlar
içinde her beş yıllık devre bitince feshedebilecektir.
Madde 7
Milletlerarası Çalışma Bürosu Yönetim kurulu, lüzum gördükçe işbu
338
Madde 8 (*)
1. Konferans bu Sözleşmeyi tamamen veya kısmen tadil eden yeni bir
Sözleşme kabul ettiği takdirde, bu yeni Sözleşmede başka türlü hükümler
bulunması hali müstesna;
yukarıdaki 6 ncı maddeye bakılmaksızın, tadil edici yeni Sözleşmenin yürür-
lüğe girmesi kayıt ve şartı ile, şimdiki bu Sözleşmenin kendiliğinden ve der-
hal feshini intaç edecektir.
b) Tadil edici yeni Sözleşmenin yürürlüğe girmesi tarihinden itibaren,
şimdiki bu Sözleşme üyelerin onamasına açık bulundurulmıyacaktır.
2. Şimdiki bu Sözleşme, onu onamış ve tadil edici sözleşmeyi ise ona-
mamış olan üyeler için eski hal ve şekli ile yürürlükte kalmaya devam ede-
cektir.
Madde 9
Bu Sözleşmenin Fransızca ve İngilizce metinlerinin her ikisi muteber o-
lacaktır.
*
Bu madde, aslına uygun olarak numaralandırılmıştır.
339
340
MİLLETLERARASI NAKLİYAT İŞLERİNDE ÇALIŞAN İŞÇİLERİN
SOSYAL GÜVENLİĞİNE MÜTEDAİR AVRUPA SÖZLEŞMESİ (*)
İşbu Sözleşmeyi imzalayan Devletlerin Hükümetleri,

Milletlerarası Çalışma Teşkilatının yardımı ile 27 Temmuz 1950 tarihin-
de Paris’te imzalanmış ve 1 Haziran 1953’de yürürlüğe girmiş bulunan Ren
gemicilerinin sosyal güvenliğine mütedair Anlaşmayı:
17 Mart 1954’de Cenevre’de imza edilmiş bulunan Milletlerarası Kara-
yolları Nakliyatının iktisaden tanzimine mütedair Umumi Anlaşmayı ve
bunun ekli Şartname ile Ek protokol ve imza Protokolüne;
Memleketleri arasında kara, hava iç su yolu ile yapılan milletlerarası nak-
liyatın bugünkü inkişafının, bu gibi nakliyat işlerinde çalışan işçilerin mev-
zuatına tabi oldukları memleketten gayri bir Âkid Taraf ülkesinde, hastalık
analık, iş kazası meslek hastalığı ve ölüm halleri dolayısıyla Sosyal güvenlik
yardımlarına muhtaç bulundukları takdirde daha müessir bir şekilde himaye-
lerini temin etmek maksadıyla çok taraflı bir vesikaya zaruret hissettirdiğini;
Nazari itibara alarak:
Yukarıda mevzuu bahis milletlerarası nakliyat işlerinde çalışan işçiler ve
yardımlar bakımından, sosyal güvenlikle ilgili milli mevzuat muvacehesinde
Akit Taraflardan her birinin vatandaşlarına eşit muamele yapılması prensibi-
ni milletlerarası Çalışma Sözleşmelerinde esasen kabul edilmiştir teyid ede-
rek;
Yukarıda derpiş edilen hallerde yapılan sosyal güvenlik yardımlarının,
prensip itibariyle, alakalı işçilerin mevzuatına tabi bulundukları Âkid Tarafın
teşekkülüne tahmil edilmesinin icabettiğini göz önünde bulundurarak;
Aşağıdaki hususlarda mutabık kalmışlardır:
*
Bu Sözleşme 15.12.1960 tarih ve 165 Sayılı “Milletlerarası Nakliyat İşlerinde Çalışan
İşçilerin Sosyal Güvenliğine Mütedair Avrupa Sözleşmesinin Tasdikı Hakkında Kanun”la
(RG. 22.12.1960, S. 10687; Düstur IV. Tertip, C. 1/2, s. 797-808) kabul edilmiştir.
Sözkonusu Kanunun 2. maddesi şöyledir: Bu kanunla tasdik edilmiş bulunan sözleşmede
yazılı milletlerarası nakliyat işlerinde çalışan işçilerden 4772, 5502 ve 6900 sayılı kanun-
lara,tabi bulunmayanlara ait sosyal güvenlik masrafları, bilahare ilgililerin mensup olduk-
ları teşekkül, müessese veya işyerlerinin işverenlerinden, Çalışma Bakanlığınca tesbit edi-
lecek esaslar dahilinde tahsil edilmek üzere işçi Sigortaları Kurumunca karşılanır.
Mütedair Avrupa Sözleşmesi
FASIL I
Umumi hükümler
Madde 1
İşbu Sözleşmenin tatbikatı bakımından,

a) “Âkid Taraf” tabiri işbu Sözleşmenin 19 uncu maddesinin 2 inci fıkra-
sına uygun olarak tasdik vesikasını tevdi etmiş bulunan mümzi Devletleri ve
20 inci c maddesinin 2 inci fıkrasına uygun olarak iltihak vesikasını tevdi
etmiş bulunan diğer Avrupa Devletlerini;
b) “Bir Âkid Taraf ülkesi” ve “Âkid Taraf vatandaşı” tabirleri alakalı
Âkid Tarafça, diğer Âkid Taraflara gönderilmek üzere Milletlerarası Çalışma
Bürosu Umum Müdürüne gönderilen vesikada bu tabirlere verilen manayı;
c) “Bir Âkid Taraf mevzuatı” tabiri her bir Âkid Taraf Ülkesinin tama-
mında veya bir kısmında, hastalık, analık, iş kazası ve meslek hastalığı ve
ölüm (Ölüm yardımı) hallerinde tatbik edilen, umumi ve hususi, primli ve
primsiz sosyal güvenlik rejimleri ile ilgili olarak mer’i bulunan mevcut veya
müstakbel kanun ve nizamnameleri (Teşekküllerin nizamnameleri dahil);
d) “Bir Âkid Tarafın salahiyetli makamı” tabiri, bir Âkid Taraf ülkesinin
tamamında veya bir kısmında nakliyat işlerine tatbik edilen sosyal güvenlik
rejimleri ile vazifeli vekili veya vekilleri veyahut benzeri bir makamı;
e) “Teşekkül” tabiri, herhangi bir Âkid Taraf mevzuatı ile tayin edilmiş
olan ve işbu maddenin (c) fıkrasında bahsi geçen mevzuatın tamamını veya
birini veya birkaçını tatbikle vazifeli bulunan bir sosyal güvenlik organını
veya makamını;
f) “Salahiyetli teşekkül” tabiri:
i) Sosyal sigortanın mevzubahis olduğu hallerde işçinin yardım talebi sı-
rasında bağlı bulunduğu veya yardım talep etmek hakkına malik olduğu te-
şekkülü; veya
ii) Bir iş kazası veya meslek hastalığı dolayısıyla iş verene mesuliyet tev-
cih eden, sosyal sigortadan gayrı bir rejimin mevzubahis olduğu hallerde,
ilgili Âkid Tarafın salahiyetli makamınca tayin edilecek iş vereni veya onun
yerine kaim olan sigortacıyı veya teşekkülü; veya
iii) Primsiz sigorta rejiminin mevzubahis olduğu hallerde yardım yap-
makla mükellef teşekkülü veya makamı;
342
g) “İkamet mahallindeki teşekkül” tabiri

i) İşçinin bulunduğu yerde, ilgili Âkid Taraf mevzuatına göre selahiyettar
kılınmış teşekkülü veya.
ii) Mevzuatla böyle bir teşekkül derpiş edilmemiş ise, işbu Sözleşmenin
tatbikatı bakımından, ilgili Âkid Tarafın selahiyetli makamınca tayin edile-
cek teşekkül
h) “İşçi” tabiri Ren havzası gemicilerinin sosyal güvenliğine mütedair 27
Temmuz 1950 tarihli Anlaşmanın 1 inci maddesinde tesbit olunduğu veçhile
münhasıran İrlanda adasında çalışan şahıslarla Ren havzasında çalışan gemi-
ciler müstesna, tabi bulunduğu Akit Taraf mevzuatına göre ücretli işçi olarak
tarif edilmiş veya bu şekilde muamele görmekte olup,
i) Başkası veya kendisi nam ve hesabına demiryolu, karayolu ve havayolu
ile veya iç sularda yolcu veya eşya nakleden ve merkezi Âkid Taraflardan
birinin ülkesinde bulunan bir teşebbüsün hizmetinde çalışan kimseleri ve
ii) Bir veya müteaddit Âkid Taraf ülkesinde çalışan seyyar personeli;
i) “Aile efradı” tabiri, salahiyetli teşekkül tarafından tatbik edilen mevzu-
atla tarif edilen aile efradını;
ifade eder.
Madde 2
1. İşçiler, Âkid Taraflardan yalnız birinin mevzuatına tabidir.

2. Tatbik edilmesi gereken mevzuat, işçileri çalıştıran teşebbüsün merke-
zinin bulunduğu Âkid Taraf ülkesinde mer’i olan mevzuattır.
3. Ancak teşebbüsün, merkezinin bulunduğu ülkeden gayrı bir veya bir-
kaç Âkid Taraf ülkesinde şubesi veya daimi temsilci tarafından çalıştırılan
işçiler şubenin veya daimi temsilcinin bulunduğu Âkid Taraf mevzuatına
tabidir.
4. Münhasıran veya mesaisinin kısmi Azami itibariyle bir Âkid Taraf ül-
kesinde istihdam edilen ve ikametgahı bu Âkid Taraf ülkesinde bulunan işçi,
bu işçiyi istihdam eden teşebbüsün o Âkid Taraf ülkesinde merkezi veya
şubesi veya temsilcisi olmasa dahi, işbu maddenin yukarıdaki fıkrasının hü-
kümleri nazarı itibara alınmaksızın, mevzuu bahis Âkid Taraf mevzuatına
tabi olur.
5. İki veya daha fazla Akit Tarafın salahiyetli makamları, münferit işçile-
re veya işçi gruplarına tatbik edilecek mevzuat bakımından, işçilerin menfaa-
343
tine uygun düştüğü takdirde, yukarıdaki hükümlere istisnalar koymak husu-

sunda anlaşabilirler.Bu takdirde normal olarak tatbik edilmesi lazım gelen
mevzuat yerine hangi mevzuatın tatbik edileceği tasrih edilir.
FASIL II
Sosyal Güvenlik Yardımlarına mütedair hükümler
Madde 3
1. İşbu Sözleşmenin 1 inci maddesinin (h) fıkrasında tarif edilen bir iş i-

cabı, mevzuatına tabi olduğu ülkeden gayrı bir Âkid Taraf ülkesinde bulu-
nan ve durumu hastalık veya analık yardımlarını icabettiren bir işçi, mevzua-
tın tabi olduğu Âkid Taraf ülkesinde imiş gibi yardıma müstahaktır.
2. Bununla beraber, müstacelen lüzumlu bulunan aynı yardımlar, işçinin
ikamet ettiği yerdeki teşekkül tarafından yapılır. Bu yardımlar, yardımın
şümulü, devamı ve ifa tarzı bakımından mevzuu bahis teşekkülün bulunduğu
memleket mevzuatına tabidir.Şayet mevzuu bahis mevzuata göre hastalık ve
analık yardımı sağlayan, çeşitli hükümlere tabi, birden ziyade rejim mevcut
ise, alakalı işçiyi çalıştıran teşebbüse müşabih nakliyat teşebbüslerinde çalı-
şan işçiler hakkında mer’i olan hükümler tatbik edilir. Aynı yardımların şü-
mulü ve devamı, salahiyetli teşekkül tarafından tatbik edilen mevzuata göre,
ikamet edilen yerdeki teşekkül tarafından tatbik edilen mevzuatın bahşetti-
ğinden daha fazla olduğu takdirde, bu yardımlar, salahiyetli teşekkülün talebi
üzerine, imkan nispetinde, ikamet edilen yerdeki teşekkül tarafından yapılır.
3. İşçinin tabi olduğu mevzuat kendisine 2 inci fıkra hükümleri gereğince
yapılan yardımlardan fazla bir hak tanıyorsa, bu fazlalık nispetindeki aynı
yardım hakkı bakidir.Şayet mevzuu bahis mevzuat yardım için azami bir
müddet tayin etmekte ve salahiyetli teşekkülün merkezinin bulunduğu ülke-
ye avdetinde işçinin durumu aynı hastalık veya analık hali için yardım
icabettirmekte ise salahiyetli teşekkül bu azami müddetin hitama erip erme-
diğini tayin ederken 2 inci fıkra gereğince sağlanan yardım müddetini nazarı
itibara alır.
4. Âkid Tarafların salahiyetli makamları arasındaki bir anlaşma ile tayin
edilecek olan protez ve belli başlı cerrahi araçların ve diğer ehemmiyetli
miktarlarda ki aynı yardımların temini, salahiyetli teşekkülü mutabakatine
bağlıdır.
344
5. Nakdi yardımlar salahiyetli teşekkülün tabi bulunduğu mevzuata uygun

olarak tediye edilir. Sözü geçen teşekkülün talebi üzerine tediye, salahiyetli
teşekkül adına, ikamet edilen mahaldeki teşekkül tarafından yapılabilir.
6. Yukarıdaki fıkralarda derpiş edilen hükümler, iç sularda işleyen bir
gemide çalışan bir işçinin kendisi ile birlikte bu gemide yaşayan ailesi efra-
dına da kıyas yoluyla tatbik edilir.
Madde 4
1. Âkid Taraf ülkelerinden birinde bir iş kazasına veya meslek hastalığına

duçar olan ve işbu Sözleşmenin 1 inci maddesinin (h) fıkrasında tarif edilen
bir iş icabı, mevzuatına tabi olduğu ülkeden gayri bir Âkid Taraf ülkesinde
bulunan bir işçi iş kazası ve meslek hastalığı geliri hariç, mevzuatına tabi
olduğu Âkid Taraf ülkesindeymiş gibi aynı ve periyodik nakdi yardımlara
müstahaktır.
2. Aynı yardımlar mevzuunda işbu Sözleşmenin 3 üncü maddesinin 2, 3,
ve 4 üncü fıkraları kıyas yoluyla tatbik olunur.
3. İşçinin bulunduğu Âkid Taraf ülkesi üzerinde iş kazası veya meslek
hastalıkları sigortası mevcut olmadığı ve böyle bir sigorta mevcut olup da
ayni yardımlar yapılması için bir teşekkül deriş edilmemiş olduğu takdirde
bu yardımlar, ikamet edilen mahallin hastalık hallerinde aynı yardımlar
yapmakla vazifeli teşekkülü tarafından sağlanır.
4. Aynı yardımların, ancak alakalı işçinin işveren tarafından organize e-
dilmiş olan bir sağlık servisinden faydalandığı takdirde bedelsiz olarak yapı-
lacağını derpiş eden bir hükmün mevcudiyeti halinde işbu maddenin 1, 2 ve
3 üncü fıkraları gereğince yapılan yardımlar mevzuu bahis sağlık servisi
tarafından yapılmış telakki edilir.
5. Gelirden gayrı olan periyodik nakdi yardımlar hakkında işbu Sözleş-
menin 3 üncü maddesinin 5 inci fıkrası kıyas yoluyla tatbik edilir.
Madde 5
Yukarda 3 ve 4 üncü maddelerde derpiş edilen hallerde, salahiyetli teşek-

kül aynı yardımların tutarını, bu yardımları yapan teşekküle ödemekle mü-
kelleftir. Bununla beraber ilgili salahiyetli makamlar maktu bir ödeme husu-
sunda anlaşabilecekleri gibi işleri basitleştirmek maksadıyla hiçbir ödeme
yapmamak üzere de anlaşabilirler.
345
Madde 6
Şayet Âkid Taraflardan birinin mevzuatı, kendi ülkesinde bulunan bütün

işçilere, milliyetine ve sosyal sigortaya tabi olup olmadıklarına bakılmaksı-
zın ve ister umumi mahiyette, ister karşılıklı anlaşmalara müstenit olsun
ikamet şartı aranmaksızın aynı yardımlar derpiş ediyorsa bu takdirde;
a) Bu Âkid Taraf ülkesinde bulunan bütün işçiler mevzuu bahis tarafın
mevzuatına uygun olarak aynı yardımlara müstahaktır.
b) Aynı yardımlara mütedair 3 ve 4 üncü maddelerin hükümleri, mevzua-
tına uygun olarak sigortalı olan veya bu ülkede bulunan işçilere tatbik
edilmez.
c) Yukarıdaki fıkralarda mevzubahis olan taraf, diğer herhangi bir tarafın,
bu taraflardan herhangi birinin mevzuatına göre sigortalı olan ve diğer taraf
ülkesin- de bulunan işçilere aynı yardım derpiş eden bir anlaşma akdetmek
üzere vakı müzakere talebini kabule mecburdur.
Madde 7
1. Bir Âkid Taraf mevzuatına tabi olup, işbu Sözleşmenin 1 inci madde-
sinin (h) fıkrasında tarif edilen bir iş icabı, bu bulunduğu başka bir Âkid
Taraf ülkesinde ölen bir işçiye, tabi olduğu Âkid Taraf mevzuatına göre ya-
pılacak ölüm yardımını tesbit bakımından, ölüm birinci Âkid Taraf ülkesinde
vaki olmuş kabul edilir.,
Hak sahibinin mevzuu bahis ülkesi yerine başka bir Âkid Taraf ülkesinde
bulunması esbabı mucibesi ile ölüm yardımının reddi caiz değildir.
2. Yukarıdaki fıkra hükmü, işbu Sözleşmenin 3 üncü maddesinin 6ncı fık-
rasında tasrih edilen aile efradından birinin, salahiyetli teşekkülün bulunduğu
ülkeden gayri bir Âkid Taraf ülkesinde ölümü halinde kıyas yoluyla tatbik
edilir.
Madde 8
1. İşbu Sözleşmenin 3, 4 ve 7nci maddelerinin tatbikatı bakımından işçi-

ler, vatandaşları olmadıkları bir Âkid Taraf mevzu-atının derpiş ettiği veci-
belere bağlılıkta ve haklardan istifade de mevzuu bahis taraf vatandaşı gibi
muamele görürler.
2. İşbu Sözleşmede derpiş edilen nakdi yardımlar işçinin 1 inci maddenin
(h), 1 fıkrasında tarif edilen bir iş icabı salahiyetli teşekkülün bulunduğu
ülkeden gayri bir Âkid Taraf ülkesinde bulunmasından dolayı hiçbir kesinti-
346
ye tabi tutulamayacağı gibi, tadil; talik veya haciz edilemez.

FASIL III
Müteferrik hükümler
Madde 9
İşbu Sözleşmenin 2 nci maddesinin 4 üncü fıkrasında derpiş edilen hal-

lerde, işveren, salahiyetli teşekkül tarafından tatbik edilen mevzuattan neşet
eden vecibeleri yerine getirmekle mükelleftir.
Madde 10
1. Âkid Tarafların salahiyetli makamları:

a) İşbu Sözleşmenin tatbiki için icap eden her türlü idari tedbirleri alma-
ya;
b) Münferit işçi veya işçi gruplarıyla ilgili hususi vakaların hallini kolay-
laştırmak için, bu işçiler ve bunların aile efradını lehine, Iüzumlu diğer her
türlü tedbiri almaya;
c) İşbu Sözleşmenin tatbikatı ile ilgili olarak aldıkları tedbirlerden ve
kendi mevzuatlarında, İşbu Sözleşmenin tatbikatına müessir olabilecek şe-
kilde yapılan değişikliklerden birbirlerini haberdar etmeye;
Mecburdurlar.
2. Yukarıdaki fıkranın (a) ve (b) bentlerinin tatbikatı ile ilgili olarak, Mil-
letlerarası Çalışma Bürosu Umum Müdürü Âkid Tarafların salahiyetli ma-
kamlarının temsilcilerini toplantıya davet edebilir, Bu davet, sözü geçen
salahiyetli makamlardan birinin talebi üzerine yapılabileceği gibi, bunların
mütalaası alındıktan 1 sonra Umum Müdür tarafından re’sen de yapılabilir.
Madde 11
1. Âkid Tarafların alakalı makamları ve teşekkülleri işbu Sözleşmenin

tatbikatı ile ilgili herhangi bir hususta, kendi mevzuatlarının tatbikatı ile ilgili
bir hususta, kendi mevzuatlarının tatbikatı ile ilgili bir husus imiş gibi, bir-
birlerine müzahir olurlar.Sözü geçen makam ve teşekküllerin karşılıklı idari
yardımlaşmaları prensip itibariyle ücretsiz yapılır, bununla beraber Âkid
Tarafların salahiyetli makamları, ilgili teşekküllerin mütalaalarını aldıktan
sonra bazı muayyen masrafları ödemek hususunda mutabakata varabilirler.
2. Âkid Tarafların alakalı makamları ve teşekkülleri işbu Sözleşmenin
347
tatbikatı ile ilgili olarak yekdiğerleriyle veya ilgili şahıslarla veya bunların
vekilleriyle doğrudan doğruya muhabere edebilirler.
Madde 12
1. Bir Âkid Taraf mevzuatının, bir işçi veya ailesi efradından biri tarafın-
dan veya bunlar adına verilecek evrak veya vesaiki: resim, pul masrafı, mah-
keme harcı veya kaydiye ücretinden muaf tutmak veya bunlardan tenzilat
yapmak suretiyle sağladığı menfaat, diğer bir Âkid Taraf mevzuatı veya işbu
Sözleşme hükümleri gereğince verilecek mümasil vesaike teşmil edilir.
2. Bir işçi veya ailesi efradından biri tarafından veya bunlar adına işbu
Sözleşmenin hükümleri gereğince tanzim edilecek her türlü vesaik ve evrak
hariciye makamlarının ve konsoloshanelerin tasdikinden muaftır.
Madde 13
Bir Âkid Tarafın mevzuatına g.öre, bu Âkid Tarafın herhangi bir maka-
mına, teşekkülüne veya başka bir organına muayyen bir müddet içinde ya-
pılması icab eden herhangi bir talep ihbar veya itirazın mevzuu bahis müdde-
te riayet edilmesi şartıyla-başka bir Âkid Tarafın mümasil makamına, teşek-
külüne veya başka bir organına yapılması caizdir. Bu takdirde muhatap ma-
kam, teşekkül veya organ bu talep, ihbar veya itirazı vakit geçirmeksizin ya
doğrudan doğruya veya Âkid Tarafların makamları vasıtasıyla alakalı tarafın
makamına, teşekkülüne veya organına gönderir.
Madde 14
1. Bir Âkid Tarafın teşekkülleri, başka bir Âkid Taraf ülkesinde bulunan
teşekküllere veya şahıslara, işbu sözleşme gereğince yapacakları tediyeleri
kendi memleketlerinin parasıyla yapabilirler.
2. İşbu Sözleşme dolayısıyla bir Âkid Taraftan diğerine yapılacak bir te-
diye, bu tediyenin yapılması icab eden tarihte iki veya daha fazla taraflar
arasında böyle bir tediye ile ilgili olarak yürürlükte bulunan anlaşmaların
hükümlerine uygun olarak yapılır.Şayet iki taraf arasında böyle bir Anlaşma
mevcut değilse, alakalı tarafların salahiyetli makamları veya milletlerarası
tediyelerle vazifeli makamlar, bu gibi tediyeler için lüzumlu tedbirleri müş-
terek bir anlaşma ile tesbit ederler.
Madde 15
1. İki veya daha fazla Âkid Taraf arasında işbu Sözleşmenin tefsiri veya
tatbikatı ile ilgili olarak çıkan herhangi bir ihtilaf, alakadar tarafların salahi-
348
yetli makamları arasında doğrudan doğruya yapılacak müzakerelerle halledi-

lir.Âkid Tarafların heyeti umumiyesini ilgilendiren bir mesele mevzubahis
olduğu takdirde, ihtilaf 10 uncu maddenin 2nci fıkrasına uygun olarak davet
edilen, bütün Âkid Tarafların salahiyetli makamlarının temsilcilerinin bu-
lunduğu bir toplantıya arz edilir.Böyle bir toplantıda anlaşmazlık ancak oy
birliği ile ve İşbu Sözleşmenin esas prensiplerine ve ruhuna uygun bir şekil-
de halledilir.
2. Müzakeratın başlangıç tarihinden itibaren altı aylık bir müddet içinde
bu şekilde halledilemeyen ihtilaf, teşekkül tarzı ve çalışma usulü ilgili Âkid
Taraflar arasında yapılacak bir anlaşma ile tesbit edilecek olan, bir tahkim
komisyonuna havale edilir.
3. Tahkim komisyonunun kararları işbu Sözleşmenin esas prensiplerine
ve ruhuna uygun olarak alınır. Bu kararların tatbiki mecburidir.
FASIL IV
Geçici ve son hükümler
Madde 16
1. İşbu sözleşme, yürürlüğe giriş tarihine takaddüm eden bir devre için
hiçbir yardım hakkı doğurmaz.
2. İşbu Sözleşmeden çekinme halinde, bu hükümlerin tatbikatı dolayısiyle
iktisap edilen bütün haklar mahfuzdur.
Madde 17
1. İkinci madde müstesna işbu Sözleşme hükümleri, Milletlerarası nakli-

yat işlerinde çalışan işçilerin sosyal güvenliği ile ilgili olarak akdedilmiş
veya edilecek olan,ve işçiler için daha müsait hükümler ihtiva eden iki veya
çok taraflı Sözleşmelerin hükümlerini ihlal etmez.
2. Bir Âkid Taraf veya bu Âkid Tarafın alakalı makamı, Âkid olmayan
bir Devlet veya bir Metbu ülke veya bunların alakalı makamları ile bir an-
laşma akdeder ve bu anlaşma işçilerin o Devlet veya Metbu Ülke sosyal
güvenlik mevzuatına tabi olacağını derpiş ederse 2nci madde hükümleri
mezkur anlaşma hükümlerini ihlal etmez.
Madde 18
İşbu Sözleşmenin yardımlara müteallik hükümleri, bir işçi veya, bu işçi-
nin 3 üncü maddenin 6ncı fıkrasında ve 7 nci maddenin 2 nci fıkrasında,
349
zikredilen aile efradından biri bu yardımları tabi oldukları Âkid Taraf mev-
zuatı gereğince doğrudan doğruya almakta iseler, tatbik edilmeyebilir.
Madde 19
1. İşbu Sözleşme, Milletlerarası Çalışma Teşkilatının Avrupalı bütün a-

zalarının imzasına açıktır.
2. İşbu Sözleşme tasdike arz olunur. Bütün tasdik vesikaları Milletlerarası
Çalışma Bürosu Umum Müdürlüğüne tevdi edilir.
Madde 20
1. 21 inci maddenin 1 inci fıkrasında derpiş edildiği üzere, Sözleşmenin

yürürlük tarihinden itibaren iki senelik müddetin hitamında, Milletler arası
Çalışma Teşkilatının azası olmayan bir Avrupa Devleti, bütün Akit Tarafla-
rın müttefikan tasvibi şartıyla, Sözleşmeye iltihak edebilir. Sözleşmeye ilti-
hak, tasdik gibi aynı hakları bahş ve aynı vecibeleri tahmil eder.
2. Bütün iltihak vesikaları Milletlerarası Çalışma Bürosu Umum Müdür-
lüğüne tevdi edilir.
Madde 21
1. İşbu Sözleşme, ikinci tasdik vesikasının tevdiini takip eden ikinci ayın
birinci günü yürürlüğe girer.
2. İşbu Sözleşme, sonradan tasdik muamelesini yapmış olan mümzi Dev-
letler için tasdik vesikasının, Sözleşmeye iltihak eden Devletler için iltihak
vesikasının tevdiini takip eden ikinci ve birinci günü yürürlüğe girer.
Madde 22
1. İşbu Sözleşme müddetsiz olarak yürürlükte kalır, şu kadar ki, her Âkid
Taraf, Milletlerarası Çalışma Bürosuna göndereceği bir ihbarname ile işbu
Sözleşmeden çekilme hakkına maliktir. Böyle bir çekilme, ihbarın vusulün-
den altı ay sonra muteberdir.
2. İşbu Sözleşmenin yürürlüğe girdiği tarihten itibaren iki senelik bir
müddetin hitamından sonra herhangi bir Âkid Tarafın talebi üzerine Milletle-
rarası Çalışma Bürosu Umum Müdürü Âkid Taraflar mümessillerini, muh-
temel tadilleri tetkik etmek üzere içtima davet eder.
350
Madde 23
Milletlerarası Çalışma Bürosu Umum Müdürü, mümzi Devletlerle, eğer

varsa Sözleşmeye iltihak etmek etmiş Devletlere:
a) Bütün tasdik veya iltihak vesikalarının tevdiini
b) 21 inci maddenin 1 inci fıkrasına uygun olarak işbu Sözleşmenin, yü-
rürlüğe giriş tarihini; ve
c) 22 nci maddenin 1 inci fıkrasına uygun olarak Büroya gelen çekilmeye
müteallik ihbarları;
bildirir.
Madde 24
1. İşbu Sözleşme yürürlüğe girer girmez, tasdikli bir nüshası, Birleşmiş

Milletler Andlaşmasının 102 inci maddesi gereğince tescil edilmek üzere,
Milletlerarası Çalışma Bürosu Umum Müdürü tarafından Birleşmiş Milletler
Genel Sekreterine gönderilir.
2. Milletlerarası Çalışma Bürosu Umum Müdürü, büroya gelen bütün tas-
dik ve iltihak vesikaları ile çekilme ihbarlarını, Birleşmiş Milletler Antlaş-
masının 102 inci maddesi gereğince tescil edilmek üzere Birleşmiş Milletler
Genel Sekreterine bildirir.
Madde 25
İşbu Sözleşmenin İngilizce ve Fransızca metinleri aynı derecede mute-

berdir.
Salahiyetnameleri mahfuz, aşağıda imzaları mevcut mümessiller yukarı-
daki hususları tasdik zımnında işbu Sözleşmeyi imzalamışlardır.
İngilizce ve Fransızca 2 nüsha olarak 9 temmuz 1956 tarihinde Cenev-
re’de tanzim kılınmıştır, Milletlerarası Çalışma Bürosu Umum müdürü
vazıülimza Devletlerin Hükümetlerinden her birine işbu Sözleşmenin tasdik-
li bir suretini gönderecektir.
351
352
ÖRGÜTLENME VE TOPLU GÖRÜŞME HAKKI PRENSİPLERİNİN
UYGULANMASI HAKKINDA 98 SAYILI ULUSLARARASI
Milletlerarası Çalışma Bürosu Yönetim Kurulu tarafından

Sanfransisko’ya davet edilerek orada 18 Haziran 1949 da 32 inci toplantısını
yapan Milletlerarası Çalışma Teşkilâtı Genel Konferansı, toplantı gündemi-
nin dördüncü maddesini teşkil eden, teşkilâtlanma ve kolektif müzakere
hakkı prensiplerinin uygulanmasına mütaallik muhtelif teklifleri kabul etme-
ye, bu tekliflerin milletlerarası bir Sözleşme şeklini almasına karar verdikten
sonra, bin dokuz yüz kırk dokuz yılı Temmuzunun birinci günü, Teşkilât-
lanma ve Kolektif Müzakere Hakkına dair 1949 Sözleşmesi adını taşıyacak
olan aşağıdaki Sözleşmeyi kabul eder:
Madde 1
1. İşçiler çalışma hususunda sendika hürriyetine halel getirmeye mâtuf
her türlü fark gözetici harekete karşı tam bir himayeden faydalanacaktır.
2. Böyle bir himaye bilhassa,
a) Bir işçinin çalıştırılmasını, bir sendikaya girmemesi veya bir sendika-
dan çıkması şartına tabi kılmak;
b) Bir sendikada üye olması yahut çalışma saatleri dışında veya işverenin
muvafakati ile çalışma saatlerinde sendika faaliyetlerine iştirak etmesinden
dolayı bir işçiyi işinden çıkarmak veya başka suretle onu ızrar etmek; mak-
satları güden hareketlere mütaallik hususlarda uygulanacaktır.
Madde 2
1. İşçi ve işveren teşekkülleri, gerek doğrudan doğruya, gerek mümessil-
leri veya üyeleri vasıtasiyle, birbirlerinin kuruluşları, işleyişleri ve idareleri-
ne müdahalede bulunmalarına karşı gerekli surette himaye edileceklerdir.
2. Bilhassa işçi teşekküllerini bir işverenin veya bir işveren teşekkülünün
kontrolüne tabi kılmaya, bir işverenin veya bir işveren teşekkülünün kendi
nüfuzu altına alınmış işçi teşekkülleri ihdasını tahrik etmeye, veya işçi te-
şekküllerini malî yollarla veya başka bir şekilde desteklemeye mâtuf tedbir-
*
Bu Sözleşme’nin onaylanması, 08.08.1951 tarihli ve 5834 sayılı Teşkilâtlanma Ve
Kollektif Müzakere Hakkı Prensiplerinin Uygulanmasına Mütaallik 98 Numaralı Milletle-
rarası Çalışma Sözleşmesinin Onanması Hakkında Kanun’la (RG. 14.08.1951, S. 7884)
kabul edilmiştir.
ler, bu maddedeki mânasiyle müdahale hareketlerinden sayılır.

Madde 3
Bundan önceki maddelerde tarif olunan “Teşkilâtlanma hakkı” na riayet
edilmesini sağlamak üzere icabettiği takdirde millî şartlara uygun teşkilât
kurulacaktır.
Madde 4
Çalışma şartlarını kolektif mukavelelerle tanzim etmek üzere işverenler
veya işveren teşekkülleriyle işçi teşekkülleri arasında ihtiyari müzakere usu-
lünden faydalanılmasını ve bu usulün tam bir surette geliştirilmesini teşvik
etmek ve gerçekleştirmek için lüzumu halinde millî şartlara uygun tedbirler
alınacaktır.
Madde 5
1. Bu Sözleşmede derpiş olunan teminatın ne gibi hallerde silâhlı kuvvet-
ler ve zabıta kuvvetlerine hangi ölçüde uygulanacağı milli mevzuatla tâyin
edilecektir.
2. Bu Sözleşmenin bir üye tarafından onanması bu Sözleşmede derpiş e-
dilen teminatı silâhlı kuvvetlere ve zabıta kuvvetleri mensuplarına veren
mevcut bir kanuna, karara ve teamüle veya anlaşmaya, Milletlerarası Çalış-
ma Teşkilâtı Anayasasının 19 uncu maddesinin 8 inci paragrafında yazılı
prensipler gereğince, halel getirmez.
Madde 6
Bu Sözleşme, Devlet memurlarının durumları ile alâkalı değildir ve hiç
bir surette, onların haklarına veya statülerine halel getirmez.
Madde 7
Bu Sözleşmenin resmî onama belgeleri Milletlerarası Çalışma Bürosu
Madde 8
1. Bu Sözleşme onama belgeleri Genel Müdür tarafından tescil edilmiş
olan Milletlerarası Çalışma Teşkilâtı üyelerini ilzam eder.
2. Bu Sözleşme, iki üyenin onama belgeleri Genel Müdür tarafından tes-
cil edildikten ancak on iki ay sonra yürürlüğe girer.
3. Bu Sözleşme, onu sonradan onayan üyeler için onama belgesinin tescil
edilmesinden on iki ay sonra yürürlüğe girer.
354
Madde 9
1. Milletlerarası Çalışma Teşkilâtı Anayasasının 35. maddesinin 2. fıkra-
sına uygun olarak, Milletlerarası Çalışma Bürosu Genel Müdürüne gönderi-
lecek olan beyanların şu hususları bildirmesi lazım gelir:
a) İlgili üyenin Sözleşme hükümlerinde hiç bir değişiklik yapılmadan uy-
b) Sözleşme hükümlerinde değişiklikler yapılarak uygulanacağını taahhüt
c) Sözleşmenin uygulanamayacağı ülkeler ve bu gibi hallerde Sözleşme-
d) Sözleşme hakkındaki kararını vaziyetin daha ziyade tetkikına kadar ta-
lik ettiği ülkeler.
2. Bu maddenin birinci fıkrasının a) ve b) bentlerinde zikrolunan taahhüt-
ler, onamanın ayrılmaz kısımları olarak sayılacak ve aynı sonuçları doğura-
caktır.
3. Her üye bu maddenin 1. fıkrasının b), c) ve d) bentleri gereğince, daha
evvel yapmış olduğu beyanda mevcut ihtirazî kayıtların hepsinden veya bir
kısmından, yeni bir beyan ile vazgeçebilecektir.
4. Her üye, 11 inci madde hükümlerine uygun olarak, bu sözleşmenin
feshedebileceği devreler zarfında, Genel Müdüre, daha evvelki her hangi bir
beyanın hükümlerini her hangi bir bakımdan değiştiren ve belirli ülkelerdeki
durumu bildiren yeni bir beyan gönderebilecektir.
Madde 10
1. Milletlerarası Çalışma Teşkilâtı Anayasasının 35. maddesinin 4. ve 5.
fıkrası uyarınca, Genel Müdüre gönderilen beyanlar, Sözleşme hükümlerinin
ülkede değişiklerle mi yoksa değişiklik yapılmadan mı uygulanacağını bil-
dirmelidir; beyan, Sözleşme hükümlerinin değişiklikler kaydiyle uygulana-
cağını bildirdiği zaman, bu değişikliklerin nelerden ibaret olduğunu belirt-
melidir.
yanla bildirilen değişikliği ileri sürmek hakkından daha sonraki bir beyanla
3. İlgili üye yahut üyeler veya milletlerarası makam, 11. madde hükümle-
rine uygun olarak, Sözleşmenin feshedilebileceği devreler zarfında, Milletle-
rarası Çalışma Bürosu Genel Müdürüne, daha evvelki bir beyanın hükümle-
rini her hangi başka bir bakımdan değiştiren ve bu Sözleşmenin uygulanması
355
hususundaki durumu belirten yeni bir beyan gönderebilecektir.

Madde 11
dürüne göndereceği ve bu müdürün tescil edeceği bir ihbarname ile feshede-
bilir. Fesih, tescil tarihinden ancak bir yıl sonra muteber olacaktır.
yıllık devrenin bitiminden itibaren bir yıl zarfında, bu madde gereğince fes-
ce, bu maddede derpiş olunan şartlar içinde feshedebilecektir.
Madde 12
dan kendisine bildirilen bütün onama, beyan ve fesihlerin tescil olunduğunu
Sözleşmenin ikinci onama belgesinin tescil olunduğunu teşkilât üyelerine
tebliğ ederken, bu Sözleşmenin yürürlüğe gireceği tarih hakkında teşkilât
üyelerinin dikkatini çekecektir.
Madde 13
Milletlerarası Çalışma Bürosu Genel Müdürü, yukarki maddeler gereğin-
Birleşmiş Milletler Andlaşmasının 102. maddesi uyarınca tescil edilmek
Madde 14
Madde 15
Sözleşme kabul etmesi halinde ve yeni Sözleşme başkaca hükümler ihtiva
yukardaki 14. madde nazara alınmaksızın ve fakat tadil edici yeni Sözleşme
356

Sözleşme, üyelerin onamasına artık açık bulundurulmıyacaktır.
edecektir.
Madde 16
357
358
SAKATLARIN MESLEKİ REHABİLİTASYONU VE İSTİHDAMI

lantıya davet edilerek orada 1 Haziran 1983 tarihinde 69’uncu toplantısını
yapan Uluslararası Çalışma Teşkilatı Genel Konferansı,
1955 tarihli Mesleki Rehabilitasyon (sakatlar) Tavsiye Kararı ve 1975 ta-
rihli İnsan Kaynaklarını Geliştirme Tavsiye Kararında yer alan Uluslararası
Standartları gözönünde tutarak,
1955 tarihli Mesleki Rehabilitasyon (sakatlar) Tavsiye Kararı’nın kabu-
lünden sonra rehabilitasyon gerekleri anlayışında, rehabilitasyon hizmetleri-
nin kapsamı ve örgütlenmesinde ve sözü edilen Tavsiye Kararı’nda ele alı-
nan meseleler üzerine pekçok üye ülkenin yasa ve uygulamalarında ortaya
çıkan kayda değer gelişmeleri dikkate alarak,
Birleşmiş Milletler Genel Kurulunun 1981 yılını “Tam Katılım ve Eşit-
lik” temasıyla Uluslararası Sakatlar Yılı ilan etmiş olması ve geniş kapsamlı,
sakatlar için Dünya Eylem Programı’nın sakatların sosyal yaşama ve kal-
kınmaya “tam katılımı” ve “eşitlik” lerinin sağlanması amacının ulusal ve
uluslararası düzeyde gerçekleşmesi yolunda etkin önlemler alınmasına ortam
oluşturacağı görüşünden hareketle,
Bu gelişmelerin, özellikle kırsal kesimde ve kentlerde yaşayan her kate-
goriden sakatların istihdam edilmeleri ve topluma entegrasyonlarında fırsat
ve muamele eşitliği sağlanması gereğini dikkate alan, konuyla ilgili yeni
uluslararası standartlar kabul edilmesine uygun ortam hazırladığı değerlen-
dirmelerinden hareketle,
Oturum gündeminin dördüncü maddesini oluşturan Mesleki Rehabilitas-
yon konusunda yapılan bazı önerilerin kabulüne karar vererek,
Bu önerilerin bir uluslararası sözleşme haline getirilmesini kararlaştıra-
rak,
*
Bu Sözleşme’nin onaylanması 08.07.1999 tarihli ve 4407 sayılı Sakatların Meslekî Reha-
bilitasyonu ve İstihdamı Hakkında 159 Sayılı Uluslararası Çalışma Teşkilatı (ILO) Söz-
leşmesinin Onaylanmasının Uygun Bulunduğuna Dair Kanun’la (RG. 10.07.1999, S.
23751); ve uygulanması da, Dışişleri Bakanlığı’nın 18.08.1999 tarihli ve ÇEGY-II-3749
sayılı yazısı üzerine, 31.05.1963 tarihli ve 244 sayılı Kanunun 3 üncü maddesine göre,
Bindokuzyüzseksenüç yılı Haziran ayının işbu yirminci günü Mesleki

Rehabilitasyon ve İstihdam (Sakatlar) Sözleşmesi, 1983 olarak adlandırılabi-
lecek aşağıdaki sözleşmeyi kabul etmiştir.
BÖLÜM I
Tanım ve Kapsam
Madde 1
1. Bu Sözleşmenin amaçları açısından, “sakat” terimi, uygun bir iş temi-
ni, muhafazası ve işinde ilerlemesi hususundaki beklentileri, kabul edilmiş
fiziksel veya zihinsel bir özür sonucu önemli ölçüde azalmış olan bir bireyi
ifade eder.
2. Bu Sözleşmenin amaçları açısından, her üye ülke, mesleki rehabilitas-
yonun gayesini, bir sakatın, uygun bir iş edinmesi, sürdürmesi ve işinde iler-
lemesini muktedir kılmak ve bu şekilde sakatın topluma entegrasyonunu
veya reentegrasyonunu kolaylaştırmak, geliştirmek şeklinde dikkate alır.
3. Bu Sözleşme hükümleri her üye tarafından ulusal şartlara uygun ve u-
lusal tatbikatla bağdaşan önlemler vasıtasıyla uygulanır.
4. Bu Sözleşme hükümleri, her kategorideki sakatlara uygulanır.
BÖLÜM II
Sakatlar İçin Mesleki Rehabilitasyon ve İstihdam Politikası Prensipleri
Madde 2
Her üye, ulusal şart, tatbikat ve imkanlarına göre, sakatlar için bir mesleki
rehabilitasyon ve istihdam ulusal politikası formüle eder, uygular ve periyo-
dik olarak gözden geçirir.
Madde 3
Sözkonusu politika, her kategorideki sakatlar için uygun mesleki rehabili-
tasyon tedbirleri sağlamayı ve açık işgücü piyasasında sakatlar için istihdam
imkanlarını arttırmayı amaçlar.
Madde 4
Sözkonusu politika, genel olarak sakat işçilerle sakat olmayan işçiler ara-
sında fırsat eşitliği ilkesi üzerine kurulur. Sakat kadın ve erkek işçiler için
fırsat ve muamele eşitliği gözönünde tutulur.
Sakat ve diğer işçiler arasında etkin bir fırsat ve muamele eşitliğinin tesi-
sine yönelik özel olumlu himaye tedbirleri sakat olmayan işçiler aleyhine bir
ayırımcılık olarak kabul edilmeyecektir.
360
Madde 5
Mesleki rehabilitasyon faaliyetleriyle iştigal eden kamu ve özel kuruluş-
lar arasında koordinasyon ve işbirliğini teşvik için alınmış tedbirler de dahil
olmak üzere, sözkonusu politikaların uygulanmasında işçi ve işvereni temsil
niteliğine haiz örgütlere danışılır. Sakatların kendi örgütleri ile onların yara-
rına faaliyette bulunmak amacı ile kurulmuş örgütlere de danışılır.
BÖLÜM III
Sakatlar İçin Mesleki Rehabilitasyon ve İstihdam Hizmetlerinin Geliştirilme-
si İçin Ulusal Düzeyde Gerçekleştirilecek Faaliyetler
Madde 6
Her üye, bu Sözleşmenin 2, 3, 4 ve 5 inci maddelerini tatbik mevkiine
koymak için Kanunlar ve Tüzükler vasıtasıyla veya ulusal şartlar ve tatbikat-
la bağdaşır başka yöntemlerle gerekli olan tedbirleri uygulamaya koyar.
Madde 7
Yetkili Makamlar, sakatların iş bulmaları, buldukları işi muhafaza etme-
leri ve işlerinde yükselmelerini temin etmek üzere mesleki rehberlik, mesleki
eğitim, işe yerleştirme, istihdam ve diğer ilgili hizmetlerin sağlanması ve
değerlendirilmesine yönelik tedbirleri alır; genel işçi kitlesi için mevcut olan
hizmetler mümkün ve müsait olan hallerde gerekli değişiklikleri yapılarak
sakatlar için de kullanılır.
Madde 8
Kırsal alanlardaki ve uzak yerleşim merkezlerindeki sakatlar için mesleki
rehabilitasyon ve istihdam servislerinin tesisi ve gelişimini teşvik için gerekli
tedbirler alınacaktır.
Madde 9
Her üye, sakatların mesleki rehberlik, mesleki eğitim, işe yerleştirme ve
istihdamından sorumlu rehabilitasyon danışmanlarının ve diğer uygun nite-
likli görevlilerin eğitimini ve teminini sağlayacak tedbirleri alır.
BÖLÜM IV
Son Hükümler
Madde 10
Bu Sözleşmenin resmi onay belgeleri, tescil için Uluslararası Çalışma
Bürosu Genel Müdürüne gönderilir.
361
Madde 11
1. Bu Sözleşme yalnızca Uluslararası Çalışma Teşkilatı üyelerinden bu
Sözleşmeyi onaylayıp da onayları Genel Müdürce tescil edilenler için bağla-
yıcıdır.
2. Sözleşme iki üyenin onaylarının Genel Müdürce tescil edildiği tarihten
oniki ay sonra yürürlüğe girer.
3. Bu tarihten sonra onayı tescil edilen herhangi bir üye içinse, Sözleşme,
tescil tarihinden itibaren oniki ay geçtikten sonra yürürlüğe girer.
Madde 12
1. Bu Sözleşmenin ilk yürürlüğe girdiği tarihten on yıl geçtikten sonra, bu
sözleşmeyi onaylamış bir ülke resmi kayıt için Uluslararası Çalışma Bürosu
Genel Müdürüne gönderilecek resmi bir yazı ile bu onayın feshini isteyebilir.
Bu fesih işlemi resmi kayıt tarihinden itibaren bir yıllık süre geçmedikçe
yürürlüğe girmez.
2. Bu Sözleşmeyi onaylamış olan ve fakat bir önceki paragrafta zikredi-
len on yıllık sürenin sona ermesinden sonraki bir yıl içinde, bu maddenin
öngördüğü fesih hakkını kullanmayan bir üye, bir on yıllık süre ile daha
bağlı kalır ve bundan böyle ancak her on yıllık süre sonunda, bu Maddenin
öngördüğü hükümler çerçevesinde, Sözleşmeyi feshedilebilir.
Madde 13
1. Uluslararası Çalışma Bürosu Genel Müdürü, Teşkilat Üyeleri tarafın-
dan kendisine iletilen tüm onay ve fesih kayıtlarından bütün Uluslararası
Çalışma Teşkilatı üyelerini haberdar edecektir.
2. Genel Müdür, kendisine iletilen ikinci onaylamanın tescilinden Teşki-
latın Üyelerini haberdar ederken, Sözleşmenin yürürlüğe gireceği tarih hak-
kında da onların dikkatini çeker.
Madde 14
Uluslararası Çalışma Bürosu Genel Müdürü yukarıdaki hükümler uyarın-
ca kendisince tescil edilen onay ve fesih bildirimlerini bütün detaylarıyla
birlikte, Birleşmiş Milletler Ana Sözleşmesinin 102 nci maddesi uyarınca,
tescil edilmek üzere, Birleşmiş Milletler Genel Sekreterine gönderir.
Madde 15
Gerekli gördüğü zamanlarda, Uluslararası Çalışma Bürosu Yönetim Ku-
rulu, Sözleşmenin işleyişi hakkında Genel Konferansa bir rapor sunar ve
Sözleşmenin tamamen veya kısmen bir tadilata tabi tutulması meselesinin
362
gündemde yer almasının istenilip istenilmediğini soruşturur.

Madde 16
1. Konferansın, bu Sözleşmeyi tamamen veya kısmen tadil eden yeni bir
sözleşme kabul etmesi halinde, değiştirilmiş yeni sözleşmede aksine hüküm
yok ise;
a) Değişiklik getiren yeni sözleşmenin bir üye tarafından onaylanması,
yeni Sözleşmenin yürürlüğe girmiş olması kaydıyla, yukarıda zikredilen 12
nci madde hükmüne bakılmaksızın, işbu Sözleşmenin o üye ülke bakımından
derhal feshini hukuken sağlar.
b) Değişiklik getiren yeni sözleşmenin yürürlüğe girdiği tarihten itibaren
işbu Sözleşmenin üye ülkelerin onayına açık olma durumu ortadan kalkar.
2. İşbu Sözleşmeyi onaylayan fakat değişiklik getiren yeni Sözleşmeyi
onaylamayan üyeler için bu Sözleşme mevcut şekli ve muhtevası ile her
halükarda yürürlükte kalır.
Madde 17
Bu Sözleşmenin İngilizce ve Fransızca metinleri eşit olarak geçerlidir.
363
364
SANAYİ İŞYERLERİNE ALINACAK ÇOCUKLARIN ASGARİ YAŞ
SINIRININ BELİRLENMESİ HAKKINDA 59 SAYILI
Uluslararası Çalışma Örgütü Genel Konferansı, Uluslararası Çalışma Bü-

rosu Yönetim Kurulunun daveti üzerine 3 Haziran 1937 tarihinde Cenev-
re’de yaptığı Yirmiüçüncü Oturumunda,
Oturum gündeminin altıncı maddesini teşkil eden, Konferansın Birinci
Oturumunda kabul edilmiş olan sanayi işyerlerine alınacak çocuklar için
asgari yaşı tesbit eden Sözleşmenin kısmen düzeltilmesi hakkında bazı tek-
liflerin kabulünü kararlaştırarak,
Bu tekliflerin Uluslararası bir Sözleşme şeklini alması gerektiğini düşü-
nerek,
Bin dokuz yüz otuz yedi senesinin yirmiiki Haziran günü 1937 tarihli
Asgari Yaş (Sanayi) Sözleşmesi (düzeltilmiş) adı verilecek olan aşağıdaki
Sözleşmeyi kabul etmiştir.
BÖLÜM I
Genel Hükümler
Madde 1
1. İşbu Sözleşmede “sanayi işletmeleri” terimi özellikle şunları içermek-
tedir:
a) Madenler, taş ocakları ve topraktan her türlü maden çıkarma faaliyetle-
ri,
b) Malların imal edildiği, tadil edildiği, temizlendiği, onarıldığı, donatıl-
dığı, tamamlanıp satışa hazır hale getirildiği, parçalandığı veya imha edildiği
sanayiler veya gemi inşaası ve elektrik ile diğer her türlü muharrik gücün
üretimi, transformasyonu ve dağıtımı dahil olmak üzere maddelerin bir deği-
*
Bu Sözleşmenin onaylanması 26.11.1992 tarihli ve 3849 sayılı Sanayi İşyerlerine Alına-
cak Çocukların Asgari Yaş Sınırını Belirleyen 59 Sayılı Uluslararası Çalışma Sözleşmesi-
nin Onaylanmasının Uygun Bulunduğuna Dair Kanun’la (RG. 12.12.1992, S. 21433); ve
uygulanması da, Dışişleri Bakanlığı’nın 17.12.1992 tarihli ve EİUE-II/3566-7887 sayılı
yazısı üzerine, 31.05.1963 tarihli ve 244 sayılı Kanunun 3 üncü maddesine göre,
08.01.1993 tarihli ve 93/3967 Sayılı Bakanlar Kurulu Kararı’yla (RG. 25.02.1993, S.
21507) kabul edilmiştir. Ancak, İstihdama Kabulde Asgari Yaş Hakkında 138 Sayılı
Uluslararası Çalışma Sözleşmesinin kabulü ile birlikte bu Sözleşme yürürlükten
kalkmıştır. (Bkz. 138 Sayılı Sözleşme m. 10/b.4, f. a).
59 Sayılı Uluslararası çalışma Sözleşmesi
şime uğradıkları sanayiler,

c) Tüm bina, demiryolu, tramvay, liman, depo, dalgakıran, kanal, iç su
yolu, karayolu, tünel, köprü, viadük, kanalizasyon, kuyu, telefon veya telgraf
tesisatı, elektrik şebekesi, gaz şebekesi, su şebekesi veya diğer inşaat yapımı,
yenilenmesi, bakımı, onarımı, tadili veya yıkımı, ya da bu inşaat faaliyetleri
öncesinde yapılan hazırlık ve temel çalışmaları,
d) Elle taşımacılık hariç olmak üzere, depo, iskele, rıhtım ve antrepolarda
yükleme, boşaltma işlerini de içerecek şekilde karayolu, demiryolu ve iç su
yoluyla yolcu ve mal taşımacılığı.
2. Her ülkenin yetkili makamı, sanayi ile ticaret ve tarımı ayıran sınırı
tesbit edecektir.
Madde 2
1. Onbeş yaşın altındaki çocuklar kamu ve özel sektör sanayi işletmele-
rinde ya da bunların alt birimlerinde istihdam edilemez veya çalıştırılamaz-
lar.
2. Ancak, tabiatı icabı veya çalışma şartlarından dolayı orada istihdam e-
dilen kişilerin hayatı, sağlığı veya ahlakı bakımından tehlike arzeden işler
hariç olmak üzere, milli mevzuat bu çocukların sadece işverenin aile üyele-
rinin çalıştığı işletmelerde çalışmasına izin verebilir.
Madde 3
İşbu Sözleşmenin hükümleri, çalışmaları kamu makamlarınca onaylanıp
denetlenmek şartıyla, teknik okullarda çocuklar tarafından yapılan işlere
uygulanmaz.
Madde 4
İşbu Sözleşme hükümlerinin uygulanmasını kolaylaştırmak amacıyla her
sanayi işletmesi işvereni, istihdam ettiği onsekiz yaşın altındaki kişiler için
doğum tarihlerini de gösterir bir kayıt tutar.
Madde 5
1. Tabiatı icabı veya çalışma şartlarından dolayı orada istihdam edilenle-
rin hayatı, sağlığı veya ahlakı bakımından tehlike arzeden işler için, milli
mevzuat:
a) Genç kişilerin veya yetişkinlerin bu işlere kabul edilebilmesi için
onbeş yaşın üstünde bir yaş veya yaşları tesbit eder veya,
b) Genç kişilerin veya yetişkinlerin bu işlere kabul edilebilmesi için
onbeş yaşın üstünde bir yaşı veya yaşları tesbit etmek üzere uygun bir ma-
366
kamı görevlendirir.
2. Uluslararası Çalışma Örgütü Anayasasının 22. maddesi gereğince su-
nulacak yıllık raporlar, duruma göre, önceki fıkranın (a) bendine uygun ola-
rak milli mevzuatça belirlenen yaş ve yaşlar hakkındaki, ya da önceki fıkra-
nın (b) bendine uygun olarak kendisine yetki verilen makam tarafından bu
yetkiye istinaden alınan tedbirler hakkındaki bütün bilgileri ihtiva etmelidir.
BÖLÜM II
Bazı Ülkeler İçin Özel Hükümler
Madde 6
1. Japonya için, bu madde hükümleri işbu Sözleşmenin 2 nci ve 5 inci
maddelerinin hükümleri yerine geçer.
2. Ondört yaşın altındaki çocuklar, herhangi bir kamu ve özel sanayi iş-
letmesinde veya bunlara bağlı herhangi bir işyerinde istihdam edilemez veya
çalıştırılamazlar: Milli mevzuatın bu yaştaki çocukların sadece işverenin aile
fertlerinin istihdam edildiği işletmelerde çalıştırılmasına izin verdiği durum-
lar bu hükmün kapsamı dışındadır.
3. Onaltı yaşın altındaki çocuklar, maden ocakları veya fabrikalarda, milli
mevzuatta tehlikeli veya sağlığa zararlı olarak belirtilen işlerde istihdam
edilemez veya çalıştırılamazlar.
Madde 7
1. 2 nci, 4 üncü ve 5 inci maddelerinin hükümleri Hindistan için geçerli
değildir. Ancak, Hindistan yasama meclisi aşağıdaki maddelerin uygulanma-
sına dair kanun çıkardığı takdirde bu maddeler bütün bölgelerde uygulanır.
2. Oniki yaşın altındaki çocuklar, elektrik enerjisiyle çalışan ve 10’dan
fazla işçi çalıştıran fabrikalarda istihdam edilemez veya çalıştırılamazlar.
3. Onüç yaşın altındaki çocuklar demiryoluyla yolcu veya mal, veya pos-
ta nakli işlerinde ya da, dok, iskele veya rıhtımlarda mal yükleme-boşaltma
işlerinde (el ile taşıma hariç) istihdam edilemez veya çalıştırılamazlar.
4. Onbeş yaşın altındaki çocuklar, aşağıda belirtilen işlerde istihdam
edilemez veya çalıştırılamazlar:
a) Maden ocakları, taş ocakları ve topraktan maden çıkarmayla ilgili diğer
işler;
b) Yetkili makam tarafından tehlikeli ve sağlığa zararlı olarak nitelenen
ve bu maddenin kapsamına giren meslekler.
5. Tıbben çalışabilirliği belgelenmedikçe aşağıda belirtilen kişilerin yine
367
aşağıda belirtilen işlerde çalışmalarına izin verilemez:

a) Oniki yaşına girmiş fakat onyedi yaşın altında olanların elektrik enerji-
si ile çalışan ve 10’dan fazla işçi istihdam eden fabrikalarda çalıştırılmasına
izin verilemez;
b) Onbeş yaşına girmiş fakat onyedi yaşın altında olanların maden ocak-
larında çalıştırılmalarına izin verilemez.
Madde 8
1. Çin için, bu madde hükümleri işbu Sözleşmenin 2 nci ve 5 inci madde-
lerinin hükümleri yerine geçer.
2. Oniki yaşın altındaki çocuklar, motor gücüyle çalışan makinaların kul-
lanıldığı ve düzenli olarak 30 veya daha fazla işçi çalıştıran fabrikalarda
istihdam edilemez veya çalıştırılamazlar.
3. Onbeş yaşın altındaki çocuklar aşağıda belirtilen işlerde istihdam
edilemez veya çalıştırılamazlar:
a) Düzenli olarak 50 veya daha fazla işçi istihdam eden maden ocakların-
da; veya
b) Motor gücüyle çalışan makinaların kullanıldığı ve düzenli olarak 30
veya daha fazla işçi istihdam eden fabrikalarda milli mevzuat tarafından
tehlikeli veya sağlığa zararlı olarak belirlenen işlerde.
4. Bu madde kapsamına giren işletmelerdeki işverenler istihdam ettikleri
onaltı yaşın altındaki tüm kişilerin kayıtlarını tutacaklardır. Bu kayıtların
yanında, yetkili makam tarafından talep edilen ve kişilerin yaşlarını gösteren
birer belge bulundurulur.
Madde 9
1. Uluslararası Çalışma Konferansı, bu konunun gündeme alındığı her-
hangi bir oturumunda, işbu Sözleşmenin yukarıda yer alan II. Bölümünün
maddelerinden herhangi biri veya birden fazlasıyla ilgili olarak üçte iki ço-
ğunlukla değişiklik tasarıları kabul edebilir.
2. Bu tür bir değişiklik tasarısında, değişiklik kapsamına giren üye ülke
veya ülkeler belirtilir ve Konferans oturumunun kapanışını takip eden bir yıl
içinde veya istisnai hallerde onsekiz ay içinde bu değişiklik tasarıları deği-
şiklik kapsamına giren üye ülke veya ülkeler tarafından, bu konuda kanun
çıkarılması veya diğer ilgili işlemlerin yapılması için kendi yetkili makam
veya makamlarına iletilir.
3. Bu kapsama giren her üye ülke, bu konuda yetkili makam veya ma-
kamlarının muvafakatını alması halinde, değişiklik ile ilgili resmi onay bel-
368
gesini tescil edilmek üzere Uluslararası Çalışma Bürosu Genel Müdürüne

gönderir.
4. Bu tür bir değişiklik tasarısı, değişiklik tasarısı kapsamına giren üye
ülke veya ülkeler tarafından işbu Sözleşmenin onaylanmasında “kabul edil-
miş bir değişiklik” olarak yürürlüğe girer.
BÖLÜM III
Son Hükümler
Madde 10
İşbu Sözleşmeye ait resmi onay belgeleri Uluslararası Çalışma Bürosu
Genel Direktörüne iletilecek ve onun tarafından tescil edilecektir.
Madde 11
1) İşbu Sözleşme, sadece onay belgeleri, Genel Direktör tarafından tescil
edilmiş olan Uluslararası Çalışma Teşkilatı üyelerini bağlayacaktır.
2) İşbu Sözleşme, iki üyenin onay belgeleri Genel Direktör tarafından
3) Daha sonra, işbu Sözleşme, onaylayan her ülke için, onay belgesinin
Genel Direktör tarafından tescil tarihinden oniki ay sonra yürürlüğe girecek-
tir.
Madde 12
Uluslararası Çalışma Teşkilatı üyesi iki ülkenin onay belgeleri tescil edi-
lir edilmez, Uluslararası Çalışma Bürosu Genel Direktörü bu durumu bütün
üye ülkelere bildirecektir. Genel Direktör, aynı şekilde, Teşkilatın diğer üye-
leri tarafından kendisine daha sonra ulaştırılacak onay belgelerinin tescil
işlemini de bütün üye ülkelere bildirecektir.
Madde 13
1. İşbu Sözleşmeyi onaylayan her üye ülke, Sözleşmenin ilk yürürlüğe
girdiği tarihten itibaren on yıllık bir devre sonunda Uluslararası Çalışma
Bürosu Genel Direktörüne göndereceği ve onun tarafından tescil edilecek bir
bildirim ile Sözleşmeyi feshedebilir. Fesih, tescil tarihinden ancak bir yıl
sonra yürürlüğe girer.
2. İşbu Sözleşmeyi onaylamış olup da, bundan evvelki fıkrada sözü edi-
len on yıllık devrenin bitiminden itibaren bir yıl zarfında bu madde gereğin-
ce fesih hakkını kullanmayan her üye ülke yeniden on yıllık bir müddet için
bağlanmış olur ve bundan sonra işbu Sözleşmeyi, her on yıllık devre biti-
369
minde bu maddede belirtilen şartlar içerisinde feshedebilir.

Madde 14
Sözleşmenin tamamen veya kısmen düzeltilmesi konusunun Konferans gün-
demine alınması gerekip gerekmediğini inceleyecektir.
Madde 15
ren yeni bir Sözleşme kabul etmesi halinde ve bu yeni Sözleşmede aksine bir
hüküm bulunmadığı takdirde:
a) Değişiklik getiren yeni Sözleşmenin bir üye tarafından onaylanması,
bu yeni Sözleşmenin yürürlüğe girmiş olması kaydıyla, yukarıdaki 13. mad-
de hükümleri gözönünde tutulmaksızın, işbu Sözleşmenin derhal feshi neti-
cesini doğuracaktır.
b) Değişiklik getiren yeni Sözleşmenin yürürlüğe giriş tarihinden itiba-
2. İşbu Sözleşmeyi onaylamış bulunan ve değişiklik getiren Sözleşmeyi
onaylamayacak olan üye ülkeler açısından işbu Sözleşme aynı muhteva ve
Madde 16
Bu Sözleşmenin Fransızca ve İngilizce metinlerinden biri veya diğeri eş-
değerde geçerlidir.
370
SANAYİ VE TİCARETTE İŞ TEFTİŞİ HAKKINDA 81 SAYILI
Milletlerarası Çalışma Teşkilâtı Yönetim Kurulu tarafından Cenevre’ye

davet edilerek orada 19 Haziran 1947 tarihinde otuzuncu toplantısını yapan
Toplantı gündeminin dördüncü maddesini teşkil eden sanayi ve ticarette
iş teftişi meselesine dair muhtelif tekliflerin kabulüne,
Bu tekliflerin bir milletlerarası sözleşme şeklini almasına,
karar verdikten sonra,
Bin dokuz yüz kırk yedi yılı Temmuz ayının on birinci günü,
İş teftişi hakkında 1947 Sözleşmesi adını taşıyacak olan aşağıdaki Söz-
leşmeyi kabul eder:
KISIM I
Sanayide iş teftişi
Madde 1
Hakkında bu Sözleşmenin yürürlükte bulunduğu Milletlerarası Çalışma
Teşkilâtının her üyesinin sınai işyerlerinde bir teftiş sistemi bulundurması
lâzımdır.
Madde 2
1. Sınai işyerlerinde iş teftiş sistemi çalışma şartlarına ve işçilerin işleriy-
le meşgul bulundukları sırada korunmalarına dair olan kanuni hükümlerin
uygulanmasını sağlamakla iş müfettişlerinin vazifeli bulundukları bütün
işyerleri hakkında uygulanır.
2. Millî mevzuat, maden ve ulaştırma işletmelerini veya bu gibi işletmele-
rin bazı kısımlarını bu Sözleşmenin uygulanmasından istisna edebilir.
Madde 3
1. İş teftiş sisteminin vazifeleri şunlar olacaktır:
a) Çalışma müddetleri, ücretler, iş emniyeti, işçilerin sağlığı ve refahı,
*
Bu Sözleşme’nin onaylanması, 13.12.1950 tarihli ve 5690 Sayılı Sanayi ve Ticarette İş
Teftişi Hakkındaki 81 Numaralı Milletlerarası Çalışma Sözleşmesinin Onanmasına Dair
Kanunla (RG. 22.12.1950, S. 7689) kabul edilmiştir.
çocuk ve gençlerin çalıştırılması ve bunlarla ilgili diğer hususlar gibi, çalış-

ma şartlarına ve işçilerin işleriyle meşgul bulundukları sırada korunmalarına
dair olan kanuni hükümlerin mezkûr hükümlerin tatbikını temin etmekle iş
müfettişlerinin vazifeli bulundukları nispette uygulanmasını sağlamak;
b) İşverenlere ve işçilere, kanuni hükümlere riayet etmeyi sağlıyacak en
müessir yollar hakkında teknik malûmat vermek ve tavsiyelerde bulunmak.
c) Mevcut kanuni hükümlerin sarih şekilde derpiş etmemiş olduğu kusur
veya suistimalleri yetkili makamın dikkatine arzetmek;
2. İş müfettişlerine tevdi edebilecek diğer vazifelerin, esas vazifelerini i-
faya mâni olmaması veya işverenler ve işçilerle olan münasebetlerinde mü-
fettişler için zaruri bulunan nüfuz ve tarafsızlığa halel vermemeleri lâzımdır.
Madde 4
1. İş teftişi, üye memleketin idari usulleriyle kabilitelif olduğu nispette,
merkezî bir makamın nezaret ve murakabesine tabi bulunacaktır.
2. Federal bir devlet bahis mevzuu olduğu takdirde, “merkezî makam”
tâbiri, ya federal bir makamı veya federasyonu teşkil eden bir hükümetin
merkezî makamını ifade edebilir.
Madde 5
Yetkili makam, aşağıda yazılı hususları kolaylaştırmak için uygun tedbir-
ler alacaktır:
a) Bir taraftan teftiş servisleri, diğer taraftan benzeri faaliyetlerde bulunan
hükümetin diğer servisleri ve resmî ve hususi kurumlar arasında müessir bir
işbirliği yapılması.
b) İş teftişi servisinin memurlariyle işveren ve işçiler veya bunların te-
şekkülleri arasında iş beraberliği yapılması.
Madde 6
Teftiş personeli, memuriyette istikrarlarını ve hükümet değişikliklerine ve
yerinde olmıyan haricî tesirlere tabi bulunmamalarını sağlıyacak şekilde bir
statü ve hizmet şartlarından faydalanan âmme memurlarından terekküp ede-
cektir.
Madde 7
1. Âmme hizmetine alınmak için millî mevzuatın tesbit edeceği şartlar
mahfuz kalmak kaydiyle, iş müfettişleri, yalnız görecekleri vazifeleri ifa
edebilmek için gereken ehliyet gözününde tutularak tâyin edileceklerdir.
372
2. Bu ehliyetlerin tahkikı yolları yetkili makam tarafından tâyin edilecek-

tir.
3. İş müfettişlerinin vazifelerini ifa edebilmeleri için münasip şekilde ye-
tiştirilmeleri lâzımdır.
Madde 8
Gerek erkekler, gerek kadınlar iş müfettişi tâyin edilebileceklerdir; icap
ettiği takdirde erkek ve kadın müfettişlere özel vazifeler verilebilecektir.
Madde 9
Her üye, işçilerin işleriyle meşgul bulundukları esnada sağlık ve emniyet-
lerinin korunmasına dair olan kanuni hükümlerin uygulanmasını sağlamak
ve kullanılan usullerin, malzemenin ve çalışma şekillerinin işçilerin sağlık ve
emniyeti üzerindeki etkilerini araştırmak maksadiyle, tababet, makine, elekt-
rik ve kimya alanlarındaki mütahassıslar da dâhil olmak üzere, hakkiyle
ehliyetli eksper ve teknisyenlerin millî şartlara göre en münasip sayılabilecek
tarzda teftiş faaliyetlerine iştiraklerini temin etmek için lüzumlu olan tedbir-
leri alacaktır.
Madde 10
İş müfettişleri iş teftişi vazifesinin müessir bir şekilde ifasına yetecek sa-
yıda olacak ve bu sayı, aşağıdaki hususlar hakkiyle gözönünde tutularak
tesbit edilecektir.
a) Müfettişlerin ifa etmek mecburiyetinde oldukları vazifelerin önemi,
hususiyle:
i) Teftişe tabi işyerlerinin sayı, mahiyet, büyüklük ve mevkii,
ii) Bu gibi iş yerlerinde istihdam edilen işçilerin sayı ve nevileri,
iii) Uygulanmasının sağlanması gereken kanuni hükümlerin sayısı ve te-
nevvüü,
b) Müfettişlerin emrine verilmiş olan maddi vasıtalar;
c) Teftişlerin müessir bir şekilde icrası için bunların tabi olacağı amelî
şartlar.
Madde 11
1. Yetkili makam, iş müfettişlerine aşağıdaki hususların temin edilmesi
için lüzumlu olan tedbirleri alacaktır:
a) Teftiş servisinin ihtiyaçlarına göre münasip şekilde teçhiz edilmiş ve
ilgili bütün şahıslara açık bulundurulan mahallî bürolar;
373
b) Münasip âmme taşıt kolaylıklarının mevcut olmadığı hallerde, müfet-

tişlerin vazifelerini ifa edebilmeleri için lüzumlu olan taşıt kolaylıkları.
2. Yetkili makam, iş müfettişlerinin vazifelerini ifa edebilmeleri için lü-
zumlu olabilecek seyahat ve sair masraflarının kendilerine tediyesi için ge-
rekli tedbirleri alacaktır.
Madde 12
1. Hüviyetlerini bildiren belgeleri hâmil iş müfettişleri aşağıdaki yetkileri
haizdir:
a) Teftişe tabi her hangi bir işyerine günün veya gecenin her hangi bir sa-
atinde serbestçe ve önceden haber vermeksizin girmek.
b) Teftişe tâbi olduklarına hükmetmek için mâkul bir sebep görebilecek-
leri bütün mahallere gündüzün girmek;
c) Kanuni hükümlere hakikaten riayet edilip edilmediğine kanaat getir-
mek maksadiyle, lüzumlu görebilecekleri her türlü tetkik, kontrol ve tahki-
katta bulunmak ve bilhassa:
i) Kanuni hükümlerin uygulanmasiyle ilgili her hususta işverene veya iş-
letme personeline yalnız veya şahitler huzurunda sorular tevcih etmek;
ii) Çalışma şartlarına dair olan millî mevzuatın tutulmasını emrettiği her
türlü defterlerin, kayıtların veya diğer vesikaların kanuni hükümlere uygun
olup olmadıklarını tetkik etmek ve suretlerini çıkarmak veya bunlardan hula-
salar almak maksadiyle, adı geçen vesikaların ibraz edilmesini talep etmek;
iii) Asılması kanunen mecburi olan ilânların asılmasını istemek;
iv) Tahlil etmek maksadiyle, kullanılan veya işlenen malzeme ve madde-
lerden nümuneler almak ve bunları götürmek; şu şartla ki, bu maksatla her
hangi bir nümune veya maddenin alınıp götürüldüğü işveren veya vekiline
haber verilecektir.
2. Müfettişler, teftişe geldiklerini, işveren veya vekiline haber verirler;
meğer ki bu tarzda bir haber vermenin, vazifelerinin ifasına halel getirebile-
ceğini mülâhaza etmiş olsunlar.
Madde 13
1. Tesislerde, tertiplerde veya çalışma usullerinde tesbit ettikleri ve işçile-
rin sağlık ve emniyeti bakımından bir tehlike teşkil edeceğine kani olmak
için mâkul bir sebep gördükleri eksikliklerin tamamlanması maksadiyle ted-
birler aldırmak hususunda iş müfettişlerine yetki verilecektir.
2. Müfettişlerin bu gibi tedbirleri aldırmalarını mümkün kılmak üzere,
374
adlî veya idari makama her türlü itiraz için millî mevzuatın tanıdığı hak
mahfuz kalmak şartiyle, kendileri aşağıda yazılı hususlarda emir vermek
veya verdirmek yetkisine malik bulunacaklardır.
a) İşçilerin sağlık ve emniyetine dair olan kanuni hükümlerin tamamiyle
uygulanmasını sağlamak için, tesislerde lüzumlu görülebilecek olan değişik-
liklerin tesbit edilecek bir zaman zarfında yapılması;
b) İşçilerin sağlık ve emniyeti bakımından yakın bir tehlike mevcut oldu-
ğu takdirde, derhal tatbik olunmak üzere tedbirler alınması.
3. Fıkra 2 de derpiş olunan usul, üyenin adlî veya idari usulleriyle kabili
telif olmadığı hallerde, müfettişler, emirlerin verilmesi veya derhal tatbik
edilmek üzere tedbirlerin alınması için yetkili makama müracaat yetkisine
malik bulunacaklardır.
Madde 14
İş teftiş servisinin millî mevzuatın emredeceği hallerde ve tarzlarda iş ka-
zaları ve meslek hastalığı vakalarından haberdar edilmesi lâzımdır.
Madde 15
Millî mevzuatın koyabileceği istisnalar mahfuz kalmak kaydiyle, iş mü-
fettişleri:
a) Murakabeleri altındaki işletmelerle doğrudan doğruya veya dolayısiyle
her hangi bir alâkaları olmak hakkını haiz bulunmıyacaklardır.
b) Vazifelerinin ifası sırasında, imalât, ticaret sırları veya işletme usulleri
hakkında öğrendiklerini, hizmetten ayrıldıktan sonra dahi ifşa etmemek
mecburiyetinde olacaklar ve bu mecburiyet münasip cezalar veya disiplin
tedbirlerinin müeyyidesi altında bulundurulacaktır.
c) Tesislerde bir eksiklik bulunduğunu veya kanuni hükümlerin ilhâl e-
dildiğini kendilerine haber veren her hangi bir şikâyet membaını mutlak
surette gizli tutacaklar ve teftişin bir şikâyet üzerine yapıldığını işveren veya
vekiline bildirmekten çekineceklerdir.
Madde 16
İşyerlerinin, ilgili kanuni hükümlerin müessir bir şekilde uygulanmasını
temin etmenin lüzumlu kılacağı kadar sık ve itinalı bir şekilde teftiş edilmesi
lâzımdır.
Madde 17
1. Uygulanması iş müfettişleri tarafından sağlanan kanuni, hükümleri ih-
lâl veya ihmal edecek şahıslar hakkında önceden ihtar edilmeksizin derhal
375
kanuni takibata geçilecektir, şu kadar ki, noksanların ikmali veya önleyici

tedbirlerin uygulanması için önceden ihtarda bulunması gereken hallere dair
millî mevzuat tarafından istisnalar kabul edilebilecektir.
2. Takibata geçmek veya geçilmesini tavsiye etmek yerine, ihtar veya
tavsiyede bulunma keyfiyeti iş müfettişlerinin takdirine bırakılır.
Madde 18
Uygulanması iş müfettişlerinin kontrolüne tabi olan kanuni hükümleri ih-
lâl ve vazifelerini ifada iş müfettişlerine engel çıkarma hallerine karşı müna-
sip cezai müeyyideler millî mevzuat tarafından derpiş edilecek ve müessir
bir şekilde tatbik olunacaktır.
Madde 19
1. İcabına göre, ya iş müfettişleri veya mahallî teftiş büroları, teftiş faali-
yetlerinin neticeleri hakkında merkezî teftiş makamına genel mahiyette mun-
tazam devre raporları vermekle mükellef tutulacaklardır.
2. Bu raporlar, zaman zaman, merkezî makam tarafından tesbit olunan
tarzda hazırlanacak ve bu makam tarafından tesbit edilen konuları ihtiva
edecektir; raporlar en az bu makamın tesbit edeceği kadar sık olarak ve her
halde senede en az bir defa verilecektir.
Madde 20
1. Merkezî teftiş makamı, kontrolü altında bulunan teftiş servislerinin ça-
lışmalarına dair umumi mahiyette bir senelik rapor yayınlayacaktır.
2. Bu senelik raporlar, ait oldukları senenin hitamından sonra mâkul bir
zaman zarfında ve her halde on iki ay içinde yayınlanacaktır.
3. Senelik raporların suretleri, raporlar yayınlandıktan sonra mâkul bir
devre zarfında ve her halde üç ay içinde Milletlerarası Çalışma Bürosu Genel
Müdürüne gönderilecektir.
Madde 21
Merkezî teftiş makamı tarafından yayınlanan senelik rapor aşağıdaki ko-
nuları ve adı geçen makamın kontrolüne tabi olan diğer ilgili hususları ihtiva
edecektir.
a) Teftiş servisinin faaliyetiyle ilgili kanunlar ve tüzükler;
b) İş teftiş servisinin personeli;
c) Teftişe tabi işyerlerinin istatistikleri ve buralarda çalıştırılan işçilerin
sayısı;
376
d) Teftiş ziyaretlerinin istatistikleri;

e) İşlenen suçlara ve verilen cezalara dair istatistikler;
f) İş kazaları istatistikleri;
g) Meslek hastalıkları istatistikleri.
KISIM II
Ticarette iş teftişi
Madde 22
Hakkında bu sözleşmenin bu kısmının yürürlükte bulunduğu Milletlera-
rası Çalışma Teşkilâtının her üyesinin ticari işyerlerinde bir iş teftiş sistemi
bulundurması lâzımdır.
Madde 23
Ticari işyerlerinde iş teftiş sistemi, çalışma şartlarına ve işçilerin işleriyle
meşgul bulundukları sırada korunmalarına dair olan kanuni hükümlerin uy-
gulanmasını sağlamakla iş müfettişlerinin vazifeli bulundukları işyerleri
hakkında uygulanır.
Madde 24
Ticari işyerlerinde iş teftiş sistemi, bu Sözleşmenin 3-21. maddeleri hü-
kümlerinin, uygulanabildikleri nispette yerine getirilmesini sağlamalıdır.
KISIM III
Muhtelif tedbirler
Madde 25
1. Milletlerarası Çalışma Teşkilâtının bu Sözleşmeyi onayan her üyesi,
onama belgesine ekliyeceği bir beyanla, Sözleşmeyi kabulünde II nci kısmı
müstesna tutabilir.
2. Bu şekilde bir beyanda bulunmuş olan her üye, mütaakıp bir beyanla,
evvelki beyanını herhangi bir zamanda iptal edebilir.
3. Bu maddenin birinci paragrafına göre yapılmış olan beyanın kendisi
hakkında yürürlükte bulunduğu her üye Sözleşmenin tatbikına dair yıllık
raporunda Sözleşmenin II. kısmının hükümleri hakkında kendi kanunun ve
tatbikatının durumunu bildirecek ve adı geçen hükümlerin ne dereceye kadar
tatbik mevkiine konduğunu veya konulmasının tasavvur edildiğini açıklaya-
caktır.
377
Madde 26
Herhangi bir işyerinin veya işyeri kısmının yahut servisinin, bu Sözleş-
menin şümulüne girdiği muhakkak surette belli olmadığı takdirde, meselenin
halli yetkili makama ait olacaktır.
Madde 27
Bu Sözleşmede “Kanuni hükümler” tâbiri kanun ve tüzüklerden başka,
kanun kuvvetini haiz bulunan ve uygulanmasını sağlamak iş müfettişlerinin
vazifesi olan hakem kararlarını ve genel sözleşmeleri de içine alır.
Madde 28
Milletlerarası Çalışma Teşkilâtı Statüsünün 22 nci maddesi gereğince ve-
rilecek olan senelik raporlara bu sözleşme hükümlerini tatbik mevkiine ko-
yan bütün kanunlar ve tüzükler hakkında mufassal malûmat dercedilecektir.
Madde 29
1. Bir üyenin ülkesi geniş bölgeleri ihtiva edip te bu bölgelerdeki nüfusun
dağınıklığı veya gelişme safhası dolayısiyle yetkili makam, bu sözleşme
takdirde, adı geçen makam, bu bölgeleri bu sözleşmenin uygulanmasından
receği istisnalar kabul etmek suretiyle kısmen muaf tutabilir.
2. Her üye, Milletlerarası Çalışma Teşkilâtı Statüsünün 22 nci maddesi
gereğince bu sözleşmenin uygulanmasına dair vereceği ilk yıllık raporunda,
3. Bu madde hükümlerine müracaat eden her üye, mütaakıp yıllık rapor-
Madde 30
1. Milletlerarası Çalışma Teşkilâtı Statüsünün 1946 yılında tadil edilen
metninin 35 inci maddesinde zikrolunan ülkeler hususunda, bu suretle tadil
edilmiş olan adı geçen maddenin 4 ve 5 inci fıkralarında yazılı ülkeler hariç,
bu sözleşmeyi onayan her teşkilât üyesi, aşağıdaki hususları bildiren bir be-
yanı Milletlerarası Çalışma Bürosu Genel Müdürüne, onanmasından sonra,
mümkün olan en kısa müddet içinde göndermelidir:
378
a) Haklarında sözleşme hükümlerinin hiçbir değişiklik yapılmadan uygu-

lanmasını taahhüt ettiği ülkeler;
b) Haklarında sözleşme hükümlerinin değişikliklerle uygulanmasını taah-
hüt ettiği ülkeler ve bu değişikliklerin nelerden ibaret olduğu;
c) Haklarında sözleşmenin uygulanamıyacağı ülkeler ve bu gibi hallerde
sözleşmenin uygulanmamasının sebepleri;
d) Haklarında kararını sonraya bıraktığı ülkeler.
2. Bu maddenin birinci paragrafının a) ve b) bentlerinde zikrolunan taah-
hütler, onanmanın ayrılmaz kısımları olarak sayılacak ve aynı sonuçları do-
ğuracaktır.
3. Her üye, bu maddenin 1. paragrafının b), c) ve d) bentleri gereğince,
daha evvel yapmış olduğu beyanda mevcut ihtirazi kayıtların hepsinden ya-
hut bir kısmından, yeni bir beyan ile vazgeçebilecektir.
4. Her üye, 34. madde hükümlerine uygun olarak, bu sözleşmenin feshe-
dilebileceği devreler zarfında genel müdüre daha evvelkî herhangi bir beya-
nın hükümlerini herhangi başka bir bakımdan değiştiren ve belirli ülkelerde-
ki durumu bildiren yeni bir beyan gönderebilecektir.
Madde 31
1. Bu sözleşme konusuna dâhil bulunan meseleler, anavatan dışı bir ülke-
nin makamlarının bizzat kendi yetkisi çerçevesi içine girdiği zaman, o ülke-
nin milletlerarası münasebetlerinden sorumlu olan üye, adı geçen ülkenin
hükümetiyle mutabık olarak, Milletlerarası Çalışma Bürosu Genel Müdürü-
ne, o ülke adına, bu Sözleşmedeki vecibeleri kabul ettiğine dair bir beyan
gönderebilecektir.
2. Bu Sözleşmedeki vecibelerin kabulü hakkındaki bir beyan Milletlera-
rası Çalışma Bürosu Genel Müdürüne;
a) Müşterek otoriteleri altında bulunan bir ülke için iki veya daha fazla
Teşkilât üyesi;
rürlükte olan herhangi diğer bir hüküm gereğince, o ülkenin idaresinden
sorumlu bulunan milletlerarası her makam; tarafından gönderilebilir.
3. Bu maddenin yukarıki paragrafları hükümleri uyarınca, Milletlerarası
Çalışma Bürosu Genel Müdürüne gönderilen beyanlar, Sözleşme hükümleri-
nin ilgili ülkede değişikliklerle mi yoksa değişiklik yapılmadan mı uygula-
nacağını bildirmelidir; beyan, Sözleşme hükümlerinin değişiklikler kaydiyle
uygulandığını bildirdiği zaman, adı geçen değişikliklerin nelerden ibaret
379
yanla bildirilen değişikliği ileri sürmek hakkından, daha sonraki bir beyanla
5. İlgili üye yahut üyeler veya Milletlerarası makam, 17 nci madde hü-
kümlerine uygun olarak, Sözleşmenin feshedilebileceği devreler zarfında,
Genel Müdüre, daha evvelki bir beyanın hükümlerini her hangi başka bir
bakımdan değiştiren ve bu Sözleşmenin uygulanması hususundaki durumu
belirten yeni bir beyan gönderebilecektir.
KISIM IV
Son hükümler
Madde 32
Bu sözleşmenin kesin onama belgeleri, Milletlerarası Çalışma Bürosu
Madde 33
tescil edilmesi tarihinden on iki ay sonra yürürlüğe girecektir.
3. Daha sonra, bu Sözleşme, her üye hakkında, kendisinin onama belge-
sinin tescilinden itibaren on iki ay sonra yürürlüğe girecektir.
Madde 34
yıllık devrenin bitiminden itibaren bir yıl zarfında bu madde gereğince fes-
bağlanmış olacak ve bundan sonra bu sözleşmeyi her on yıllık devre bitince,
bu maddede derpiş edilen şartlar içinde feshedebilecektir.
Madde 35
1. Milletlerarası Çalışma Bürosu Genel Müdürü, teşkilât üyeleri tarafın-
dan kendisine bildirilen bütün onama, beyan ve fesihlerin tescil edildiklerini,
380

Sözleşmenin ikinci onama belgesinin tescil edildiğini Teşkilât üyelerine
tebliğ ederken, bu Sözleşmenin yürürlüğe gireceği tarih hakkında Teşkilât
Madde 36
Milletlerarası Çalışma Bürosu Genel Müdürü yukarıki maddeler gereğin-
Madde 37
Sözleşmenin onun tamamen veya kısmen değiştirilmesi konusunun Konfe-
rans gündemine alınması gerekip gerekmediğini inceleyecektir.
Madde 38
Sözleşme kabul etmesi halinde ve yeni Sözleşme, başkaca hükümleri ihtiva
yukardaki 34 üncü madde nazara alınmaksızın ve fakat tadil edici yeni Söz-
leşme yürürlüğe girmiş olmak kayıt ve şartı ile, bu Sözleşmenin derhal ve
kendiliğinden feshini tazammun edecektir.
b) Tadil edici yeni Sözleşmenin yürürlüğe girmesi tarihinden itibaren, bu
üyeler için, herhalde şimdiki şekil ve muhtevasiyle muteber olmakta devam
edecektir.
Madde 39
381
382
SENDİKA ÖZGÜRLÜĞÜ VE ÖRGÜTLENME HAKKININ
KORUNMASI HAKKINDA 87 SAYILI ULUSLARARASI ÇALIŞMA
SÖZLEŞMESİ (*)
Uluslararası Çalışma Bürosu Yönetim Kurulu tarafından Sanfransisko’da

toplantıya çağrılarak orada 17 Haziran 1948’de otuzbirinci toplantısını yapan
Uluslararası Çalışma Örgütü Genel Konferansı,
Toplantı gündeminin yedinci maddesini oluşturan sendika özgürlüğü ve
örgütlenme hakkının korunması konusu ile ilgili çeşitli önerilerin bir sözleş-
me şeklinde kabulüne karar verdikten sonra,
Uluslararası Çalışma Örgütü Anayasası’nın Dibace kısmının, çalışanların
durumunun iyileştirilmesini ve barışın sağlanmasını mümkün kılacak yollar
arasında “Örgütlenme Özgürlüğü İlkesinin” vurgulanmasını da açıklamış
olduğunu,
Filadelfiya Beyannamesi’nin ifade ve dernek kurma özgürlüğünün de-
vamlı bir ilerlemenin gerekli bir koşulu olduğunu yeniden vurgulamış ve
duyurmuş bulunduğunu,
Uluslararası Çalışma Konferansının otuzuncu toplantısında, Uluslararası
düzenin esaslarını oluşturması gereken ilkeleri oybirliği ile kabul ettiğini,
Birleşmiş Milletler Genel Kurulu’nun ikinci toplantısında, bu ilkeleri
kendisine mal ettiğini ve Uluslararası Çalışma Örgütünün bir veya birkaç
Uluslararası Sözleşmenin kabulüne olanak sağlayacak şekilde çabalarını
sürdürmeye davet ettiğini,
Gözönünde tutarak bindokuzyüzkırksekiz yılı Temmuz ayının işbu doku-
zuncu günü sendika özgürlüğüne ve örgütlenme hakkının korunmasına iliş-
kin 1948 Sözleşmesi adını taşıyacak olan aşağıdaki Sözleşmeyi kabul eder.
*
Bu Sözleşme’nin onaylanması 25.11.1992 tarihli ve 3847 sayılı Sendika Özgürlüğüne ve
Örgütlenme Hakkının Korunmasına İlişkin 87 Sayılı Sözleşmenin Onaylanmasının Uygun
Bulunduğuna Dair Kanun’la (RG. 11.12.1992, S. 21432 Mükerrer) ve uygulanması da Dı-
şişleri Bakanlığı’nın 17.12.1992 tarihli ve EİUE-II/3564-7885 sayılı yazısı üzerine,
31.05.1963 tarihli ve 244 sayılı Kanunun 3 üncü maddesine göre, 08.01.1993 tarihli ve
93/3967 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı’yla (RG. 25.02.1993, S. 21507) kabul edilmiştir.
BÖLÜM 1
Örgütlenme Özgürlüğü
Madde 1
Hakkında bu Sözleşmenin yürürlükte bulunduğu Uluslararası Çalışma
Örgütünün her üyesi aşağıdaki hükümleri yerine getirmeyi üstlenir.
Madde 2
Çalışanlar ve işverenler, herhangi bir ayırım yapılmaksızın önceden izin
almadan istedikleri kuruluşları kurmak ve yalnız bu kuruluşların tüzüklerine
uymak koşuluyla bunlara üye olmak hakkına sahiptirler.
Madde 3
1. Çalışanların ve işverenlerin örgütleri, tüzük ve iç yönetmeliklerini dü-
zenlemek, temsilcilerini serbestçe seçmek yönetim ve etkinliklerini düzen-
lemek ve iş programlarını belirlemek hakkına sahiptirler.
2. Kamu makamları, bu hakkı sınırlayacak veya bu hakkın yasaya uygun
şekilde kullanılmasına engel olacak nitelikte her türlü müdahaleden sakın-
malıdırlar.
Madde 4
Çalışanların ve işverenlerin örgütleri yönetsel yoldan feshedilme veya fa-
aliyetten menedilmeye tabi tutulamazlar.
Madde 5
Çalışanların ve işverenlerin örgütleri, federasyon ve konfederasyon kur-
ma ve bunlara üye olma ve her örgüt, federasyon veya konfederasyon, ulus-
lararası çalışanlar ve işverenler örgütlerine katılma hakkına sahiptirler.
Madde 6
Yukarıda yazılı 2, 3 ve 4’üncü maddeler hükümleri çalışanların ve işve-
renlerin örgütlerinin federasyon ve konfederasyonları hakkında uygulanır.
Madde 7
Çalışanların ve işverenlerin örgütleriyle bunların federasyon ve konfede-
rasyonlarının tüzel kişilik kazanmaları yukarıda yazılı 2, 3 ve 4’üncü madde-
ler hükümlerinin uygulamasını sınırlayacak nitelikte koşullara bağlanamaz.
Madde 8
1. Çalışanlar ve işverenler bunlara ait örgütler, bu Sözleşme ile kendileri-
384
ne tanınmış olan hakları kullanmada, diğer kişiler veya örgütlenmiş toplu-

luklar gibi yasalara uymak zorundadırlar.
2. Yasalar, bu sözleşme ile öngörülen güvencelere zarar verecek nitelikte
olamaz veya zarar verecek şekilde uygulanamaz.
Madde 9
1. Bu Sözleşmede öngörülen güvencelerin silahlı kuvvetlere ve polis
mensuplarına ne ölçüde uygulanacağı ulusal mevzuatla belirlenir.
2. Uluslararası Çalışma Örgütü Anayasasının 19 uncu maddesinin 8 inci
paragrafı ile konulan ilkelere uygun olarak; bu sözleşmenin bir üye tarafın-
dan onanması durumuna silahlı kuvvetler ve polis mensuplarına bu Sözleş-
mede öngörülen güvenceleri sağlayan yürürlülükteki herhangi bir yasa, ka-
rar, adet veya anlaşmayı etkilemeyecektir.
Madde 10
Bu Sözleşmede “örgüt” terimi, çalışanların veya işverenlerin çıkarlarına
hizmet ve bu çıkarları savunma amacını güden çalışanların ve işverenlerin
her türlü kuruluşunu ifade eder.
BÖLÜM II
Örgütlenme Hakkının Korunması
Madde 11
Hakkında bu Sözleşmenin yürürlükte bulunduğu Uluslararası Çalışma
Örgütünün her üyesi, çalışanların ve işverenlerin örgütlenme hakkını ser-
bestçe kullanmasını sağlamak amacıyla gerekli ve uygun bütün önlemleri
almakla yükümlüdür.
BÖLÜM III
Madde 12
1. Uluslararası Çalışma Örgütü Anayasası 1946 Değişiklik Belgesi ile
değiştirilmiş bulunan Uluslararası Çalışma Örgütü Anayasasının 35 inci
maddesinde sözü edilen, fakat bu suretle değiştirilmiş olan adı geçen madde-
nin 4 üncü ve 5 inci fıkralarında yazılı ülkeler dışında kalan ülkelerle ilgili
olarak, bu Sözleşmeyi onayan örgütün her üyesi, aşağıdaki hususları bildiren
bir açıklamayı onama belgesi ile birlikte veya onanmasından sonra mümkün
olan en kısa bir süre içinde Uluslararası Çalışma Bürosu Genel Müdürüne
gönderecektir.
385
a) Hakkında sözleşme hükümlerinin hiçbir değişiklik yapılmadan uygu-

lanacağını taahhüt ettiği ülkeler;
b) Sözleşme hükümlerinin değişikliklerle uygulanacağını taahhüt ettiği
ülkeler ve bu değişikliklerin nelerden ibaret olduğu;
c) Sözleşmelerin uygulanamayacağı ülkeler ve bu gibi hallerde Sözleş-
menin uygulanamamasının nedenleri;
d) Haklarındaki kararını saklı tuttuğu ülkeler.
2. Bu maddenin birinci paragrafının (a) ve (b) bentlerinde sözü edilen ta-
ahhütler, onamanın ayrılmaz kısımları sayılacak ve onama kuvvetine sahip
olacaktır.
3. Her üye, bu maddenin 1 inci paragrafının (b), (c) ve (d) bentleri gere-
ğince daha önce yapmış olduğu açıklamada mevcut çekincelerin hepsinden
veya bir kısmından, yeni bir açıklama ile vazgeçebilecektir.
4. Her üye, 16 ıncı madde hükümlerine uygun olarak bu Sözleşmenin
feshedilebileceği süreler zarfında Genel Müdüre, daha önceki herhangi bir
açıklamanın hükümlerini başka herhangi bir bakımdan değiştiren ve belirli
ülkelerdeki mevcut durumu bildiren yeni bir açıklama gönderebilecektir.
Madde 13
1. Bu Sözleşmede ele alınan konular, anavatan dışı bir ülkenin makamla-
rının bizzat kendi yetkisi çerçevesi içine girdiği zaman, o ülkenin uluslarara-
sı ilişkilerden sorumlu olan üye, adı geçen ülkenin hükümetleriyle uyuşarak
Uluslararası Çalışma Bürosu Genel Müdürüne, o ülke adına bu Sözleşmede-
ki yükümlülükleri kabul ettiğine ilişkin bir açıklama gönderebilecektir.
2. Bu Sözleşmedeki yükümlülüklerin kabulünü bildiren bir açıklama U-
luslararası Çalışma Bürosu Genel Müdürüne:
a) Ortak otoriteleri altında bulunan bir ülke için örgütün iki veya daha
fazla üyesi;
rürlükte olan herhangi bir değer hüküm gereğince o ülkenin yönetiminde
sorumlu bulunan uluslararası bir makam tarafından gönderilebilir.
3. Bu maddenin yukarıdaki paragraflarındaki hükümler uyarınca Ulusla-
rarası Çalışma Bürosu Genel Müdürüne gönderilen açıklamalar Sözleşme
hükümlerinin ilgili ülkede değişiklik yapılmadan mı yoksa, değişikliklerle
mi uygulanacağı bildirilecektir; açıklama Sözleşme hükümlerinin değişiklik-
ler kaydıyla uygulanacağını bildirdiği zaman, bu değişikliklerin nelerden
ibaret olduğunu açık olarak gösterecektir.
386
4. İlgili üye, üyeler veya uluslararası makam, daha sonraki bir açıklamay-
la tamamen veya kısmen vazgeçebilecektir.
5. İlgili üye, üyeler veya uluslararası makam, 16 ncı madde hükümlerine
uygun olarak bu Sözleşmenin feshedilebileceği devreler süresince Uluslara-
rası Çalışma Bürosu Genel Müdürüne, daha önceki herhangi bir açıklamanın
hükümlerini başka herhangi bir bakımdan değiştiren ve Sözleşmenin uygu-
lanması bakımından mevcut durumu belirten yeni bir açıklama gönderilebi-
lecektir.
BÖLÜM 4
Son Hükümler
Madde 14
Madde 15
3. Daha sonra bu Sözleşme, onu onayan her üye için,onama belgesi kay-
Madde 16
1. Bu Sözleşmeyi onayan her üye, ilk yürürlüğe girdiği tarihten itibaren
on yıllık bir süre sonunda Uluslararası Çalışma Bürosu Genel Müdürüne
göndereceği ve bu Müdürün kaydedeceği bir belge ile feshedilebilir. Fesih,
2. Bu sözleşmeyi onamış olup da onu, bundan önceki fıkrada sözü edilen
Madde 17
1. Uluslararası Çalışma Bürosu Genel Müdürü, Örgüt üyeleri tarafından
kendisine bildirilen, bütün onama ve fesihlerin kaydedildiğini Uluslararası
Çalışma Örgütünün bütün üyelerine duyurur.
387

nin kaydedildiğini örgüt üyelerine duyururken bu Sözleşmenin yürürlüğe
Madde 18
Madde 19
Madde 20
de:
a) Değiştirici yeni sözleşmenin bir üye tarafından onanması durumu yu-
b) Değiştirici yeni Sözleşmenin yürürlüğe girmesi tarihinden itibaren bu
sözleşme üyelerinin onamasına artık açık bulundurulamaz.
üyeler için, herhalde şimdiki şekil ve içeriğiyle geçerli olmakta devam eder.
Madde 21
388
SINAİ MÜESSESELERDE HAFTA TATİLİ YAPILMASI HAKKINDA
14 SAYILI ULUSLARARASI ÇALIŞMA SÖZLEŞMESİ (*)
Milletlerarası İş Bürosu İdare Meclisi tarafından vâkı davet üzerine, Ce-

nevre’de 25/10/1921 de Üçüncü toplantısını yapan Milletler Cemiyeti Mil-
letlerarası İş Teşkilâtı Genel Konferansı,
Gündeminin 7 nci maddesini teşkil eden, sanayide hafta tatili meselesi
hakkında bazı tekliflerin kabulünü ve;
Bu tekliflerin bir Milletlerarası İş Sözleşmesi şeklini almasını kararlaştır-
dıktan sonra,
Milletlerarası Çalışma Teşkilatı Statüsü hükümleri gereğince, Milletlera-
rası İş Teşkilâtı üyelerinde onanmak üzere, Sınaî Müesseselerde Hafta Tatili
Yapılmasına Dair 1921 Tarihli Sözleşme adı verilecek olan aşağıdaki söz-
leşmeyi kabul etmiştir:
Madde 1
1. Bu Sözleşmenin uygulanması bakımından;
a) Maden ve taşocakları ile herhangi bir maddeyi topraktan çıkarmak;
b) Maddelerin imali, tadili, temizlenmesi, tamiri, süslenmesi, ikmali, satış
için hazırlanması ve yıkma işleri, gemi inşası, elektrik ve genel olarak her
türlü muharrik kuvvet istihsal, tahvil ve nakli işleri dâhil, maddelerin şekille-
rinin kısmen veya tamamen değiştirilmesi;
c) Her nevi bina, demiryolu, tramvay, liman, dok, dalgakıran, kanal, ne-
hirlerde sefer tesisatı, yol, tünel, köprü, su bendi, ana ve âdi lağım, kuyu,
telefon, telgraf, elektrik tesisatı, havagazı, su tesisatı, ve tevzii ve diğer yapı
işleri ile bunlara ait tamir, bakım, tadil, yıkma, hazırlama ve temel işleri;
d) Dok, rıhtım, iskele ve antrepolarda eşyanın boşaltılıp yüklenmesi, ta-
şınması ve işlenmesi dâhil el ile taşıma işleri hariç, insan ve eşyanın kara,
demiryolu ile nehirlerde nakli işleri;
Sanayi işlerinden sayılır.
2. Yukardaki sayım, sınai müesseselerde çalışma müddetinin günde sekiz
ve haftada kırk sekiz saat olarak tahdidini istihdaf eden Vaşington Sözleşme-
*
Bu Sözleşme’nin onaylanması 11.02.1946 tarihli ve 4865 Sayılı Sınai Müesseselerde
Hafta Tatili Yapılması Hakkındaki 14 Numaralı Milletlerarası Sözleşmeye Katılmaya Da-
ir Kanunla (RG. 16.02.1946, S. 6234) kabul edilmiştir.
sinde, her Hükümet tarafından kabulü derpiş edilen istisnalar bu Sözleşmeye

uygulanmaları kabil olduğu derecede nazara alınmak kayıt ve şartı altında
yapılmıştır.
3. Yukardaki sayımdan başka, her üye, lüzum gördüğü takdirde, bir taraf-
tan sanayi ve diğer taraftan tarım ve ticaret arasındaki hududu tâyin edebilir.
Madde 2
1. Resmi veya hususi herhangi bir sınai müessesede veya onun müştemi-
lâtında çalışan bütün şahıslar, bundan sonraki maddelerde derpiş olunan
istisnalar nazara alınmak, şartiyle, her 7 günlük bir devre içinde fasılasız en
az 24 saat zarfında istirahatten istifade edeceklerdir.
2. Bu istirahat, imkân dairesinde bir müessesenin bütün mensuplarına ay-
nı zamanda verilecektir.
3. İstirahat mümkün mertebe, memleket veya bölge gelenek ve âdetlerin-
de yeralan günlere rastlayacaktır.
Madde 3
Her üye, münhasıran aynı bir aile efradının çalıştığı, sınai müesseselere
mensup şahısları 2 nci madde hükmünden istisna edebilir.
Madde 4
1. Her üye hal icaplarına uygun türlü iktisadi ve insani mülahazaları bil-
hassa gözönünde tutmak suretiyle işverenlerle işçilerin yetkili cemiyetleri
mevcut olan yerlerde bu cemiyetlerle istişareden sonra, 2 nci madde hüküm-
leri hakkında tam veya kısmi istisnalar (istirahatin kaldırılması veya azaltıl-
ması dâhil) kabul edebilir.
2. Bu istişare, yürürlükte olan mevzuatın uygulanması suretiyle kabul e-
dilmiş bulunan istisnalar halinde mecburi olmayacaktır.
Madde 5
Her üye 4 üncü madde gereğince tamamen kaldırılan veya azaltılan din-
lenmeleri telâfi edici istirahatlerin esasen mahalli anlaşmalar yahut örfü âdet-
lerle derpiş edilmiş bulunması müstesna, diğer hallerde bu şekilde telâfi edici
dinlenme zamanları tesbit eden hükümler koymayı mümkün mertebe
sağlıyacaktır.
Madde 6
1. Her üye, bu Sözleşmenin 3 ve 4 üncü maddeleri gereğince kabul edilen
istisnaların bir listesini yaparak bunu Milletlerarası İş Bürosuna gönderecek-
390
tir. Her üye bundan sonra her iki senede bir defa bu listede yapacağı değişik-
likleri bildirecektir.
2. Milletlerarası İş Bürosu bu husus için Milletlerarası Genel İş Konfe-
ransına bir rapor verecektir.
Madde 7
Bu Sözleşme hükümlerinin uygulanmasını kolaylaştırmak için, her pat-
ron, müdür veya vekili aşağıdaki mükellefiyetlere tâbi olacaktır.
a) Haftalık dinlenme bütün şahıslara toplu bir halde veriliyorsa, toplu isti-
rahat gün ve saatlerini, müessese içinde veya başka münasip bir yerde göze
çarpacak afişler asmak suretiyle veyahut Hükümetçe münasip görülecek
diğer herhangi bir şekilde bildirmek.
b) Haftalık dinlenme, bütün şahıslara toplu bir halde verilmiyorsa, mem-
leket kanunlarının veyahut yetkili makamlarca yapılan tüzüğün tarifi dâhi-
linde hazırlanmış bir deftere hususi bir dinlenme rejimine tâbi tutulan işçi
veya hizmetlileri ve bu rejimi bildirmek.
Madde 8
Bu Sözleşmenin, Milletlerarası Çalışma Teşkilatı Statüsünde tesbit edilen
şartlar içinde kati şekilde onandığına ait belge Milletlerarası Çalışma Büro-
suna gönderilecek ve bu onanma Milletlerarası Çalışma Bürosunca tescil
edilecektir.
Madde 9
1. Milletlerarası İş Teşkilâtının iki üyesinin onamaları Milletlerarası Ça-
lışma Bürosunca tescil edildiği tarihten itibaren bu Sözleşme yürürlüğe gire-
cektir.
2. Bu Sözleşme, ancak onanmaları Milletlerarası Çalışma Bürosunca tes-
cil edilen üyeleri bağlıyacaktır.
3. Daha sonra, bu Sözleşme, her üye hakkında onaması Milletlerarası Ça-
lışma Bürosunca tescil edildiği tarihten itibaren yürürlüğe girecektir.
Madde 10
Milletlerarası İş Teşkilâtı üyelerinden ikisinin onamaları Milletlerarası
Çalışma Bürosunca tescil edilmesi akabinde, Milletlerarası Çalışma Bürosu
Genel Müdürü keyfiyeti Milletlerarası İş Teşkilâtının bütün üyelerine bildi-
recektir. Genel Müdür, teşkilâtın başka üyeleri tarafından kendisine sonradan
391
Madde 11
Bu Sözleşmeyi onayan her üye, onun 1, 2, 3, 4, 5, 6 ve 7 nci maddeleri
hükümlerini en geç 1.1.1924 e kadar uygulamaları ve bu hükümlerin fiil
alanına geçmesi için gerekli tedbirleri almağı taahhüt eder.
Madde 12
Bu Sözleşmeyi onayan her üye, onu Milletlerarası Çalışma Teşkilatı Sta-
tüsünün 35 inci maddesi hükümleri gereğince, bütün müstemleke,
müstamere ve himayesi altındaki memleketlerde uygulamayı taahhüt eder.
Madde 13
Bu Sözleşmeyi onayan her üye, onu, yürürlüğe girmeğe başladığı tarihten
10 sene geçtikten sonra Milletlerarası Çalışma Bürosuna Yapacağı ve Millet-
lerarası Çalışma Bürosunun tescil edeceği bir ihbarname ile feshedilebilir.
Fesih, Milletlerarası Çalışma Bürosunda tescili tarihinden bir sene sonra
muteber olur.
Madde 14
Madde 15
Bu Sözleşmenin Fransızca ve İngilizce metinlerinin her ikisi de muteber
olacaktır.
392
SON MADDELERİN DEĞİŞTİRİLMESİ HAKKINDA 80 SAYILI
Milletlerarası Çalışma Bürosu Yönetim Kurulunca Montréal’e davet edi-

lip orada 19 Eylül 1946 da yirmi dokuzuncu toplantısını akdeden, Milletlera-
rası Çalışma Teşkilâtının Genel Konferansı.
İlk yirmi sekiz toplantısında kabul edilen sözleşmelerle, Milletler Cemi-
yeti Genel Sekreterine verilen bazı kayıt ve tescil görevlerinin bundan sonra
yerine getirilmesini sağlamak ve Milletler Cemiyetinin feshi ve Milletlerara-
sı Çalışma Teşkilâtı Statüsünün tadili dolayısiyle, bu hususta bazı tamamla-
yıcı değişiklikler yapmak maksadiyle, anılan sözleşmelerde kısmi şekilde
tadiller icrası hakkında olup, toplantı gündeminin ikinci maddesini teşkil
eden meseleye müteallik bulunan birtakım tekliflerin kabulünün kararlaştır-
dıktan sonra;
Bu tekliflerin, bir milletlerarası sözleşme şeklini alması lâzımgeldiği mü-
talâasında bulunarak;
Bin dokuz yüz kırk altı yılı Ekim ayının dokuzuncu günü, son maddelerin
değiştirilmesine ait 1946 Sözleşmesi adını taşıyacak olan aşağıdaki sözleş-
meyi kabul eder:
Madde 1
1. Milletlerarası Çalışma Konferansınca, ilk yirmi beş toplantısında kabul
edilen sözleşmelerin metinlerinin herhangi bir yerinde bulunan, “Milletler
Cemiyeti Genel Sekreteri” kelimeleri yerine, “Milletlerarası Çalışma Bürosu
Genel Müdürü” kelimeleri, “Genel Sekreter” kelimeleri yerine, “Genel Mü-
dür” kelimeleri ve “Sekreterlik” kelimesi yerine, “Milletlerarası Çalışma
Bürosu” kelimeleri konulmuştur.
2. Konferansça, ilk yirmi beş toplantısında kabul edilen sözleşmelerde
derpiş edilen, sözleşmelerin değişikliklerin onanmalarının, bozma belgeleri-
nin ve beyanatın, Milletlerarası Çalışma Bürosu Genel Müdürü tarafından
tescil edilmesi keyfiyeti ile, zikredilen onamaların, bozma belgelerinin ve
beyanatın, anılan sözleşmelerin asıl metinleri hükümleri gereğince, Milletler
*
Bu Sözleşme’nin onaylanması 24.05.1949 tarihli ve 5393 sayılı Milletlerarası Çalışma
Teşkilâtının, 1946 Yılında Montrèal'de Akdettiği 29 uncu Toplantısında Kabul Edilen
“Son Maddelerin Değiştirilmesi Hakkındaki 80 Sayılı Sözleşme”nin Onanmasına Dair
Kanunla (RG. 28.05.1949, S. 7218) kabul edilmiştir. Söz konusu sözleşmenin öngördü-
ğü değişiklikler, ilgili metinlere işlenmiştir.
Cemiyeti Genel Sekreteri tarafından tescil edilmiş olmaları keyfiyeti, her

hususta, aynı hükmü ifade edecektir.
3. Milletlerarası Çalışma Bürosu Genel Müdürü, bu onamaların, bozma
belgelerinin ve beyanatın Konferansça, ilk yirmi beş toplantısında kabul
edilen sözleşmelerin, bu maddenin bundan evvelki hükümleri ile değiştiril-
miş bulunan hükümleri gereğince, kendi tarafından tescil edilmelerine dair
bütün malûmatı, Birleşmiş Milletler Antlaşmasının 102 nci maddesine göre
tescil edilmek üzere Birleşmiş Milletler Genel Sekreterine gönderecektir.
Madde 2
1. Konferansça, ilk on sekiz toplantısında kabul edilmiş bulunan sözleş-
melerin her birinin mukaddemesinin ilk fıkrasındaki “Milletler Cemiyeti”
kelimeleri kaldırılmıştır.
2. Konferansça, ilk on yedi toplantısında kabul edilmiş bulunan sözleş-
melerin mukaddemelerinde yazılı “Versay Antlaşmasının XIII üncü kısmı ile
diğer barış antlaşmalarının mütenazır kısımları hükümleri gereğince” keli-
meleri ile bu formülün değişmiş şekilleri yerine, “Milletlerarası Çalışma
Teşkilâtı Statüsü hükümleri gereğince” kelimeleri konulmuştur.
3. Konferansça, ilk yirmi beş toplantısında kabul edilmiş bulunan söz-
leşmelerin bütün maddelerindeki “Versay Antlaşmasının XIII üncü kısmı ile
diğer barış antlaşmalarının mütenazır kısımlarında derpiş edilen şartlar için-
de” kelimeleriyle bu formülün değişmiş bütün şekilleri yerine, “Milletlerara-
sı Çalışma Teşkilâtı Statüsünde tesbit edilen şartlar içinde” kelimeleri ko-
nulmuştur.
leşmelerin bütün maddelerindeki “Versay Antlaşmasının 408 inci maddesi
ve diğer barış antlaşmalarının mütenazır maddeleri” kelimeleri ve bu formü-
lün bütün değişmiş şekilleri yerine, “Milletlerarası Çalışma Teşkilâtı Statü-
sünün 22 nci maddesi” kelimeleri konulmuştur.
leşmelerin bütün maddelerindeki “Versay Antlaşmasının 421 inci maddesi
ve diğer barış antlaşmalarının mütenazır maddeleri” kelimeleri yerine, “Mil-
letlerarası Çalışma Teşkilâtı Statüsünün 35 inci maddesi” kelimeleri konul-
muştur.
leşmelerin mukaddemelerinde ve bütün maddelerinde yazılı “Sözleşme Ta-
sarısı” tâbiri yerine, “Sözleşme” kelimesi konulmuştur.
7. Konferansça, ilk yirmi sekiz toplantısında kabul edilmiş bulunan söz-
394
leşmelerin, Milletlerarası Çalışma Bürosu Müdüründen bahseden bütün

maddelerindeki “Müdür” unvanı yerine “Genel Müdür” unvanı konulmuştur.
8. Konferansça, ilk on yedi toplantısında kabul edilmiş bulunan herhangi
bir sözleşmede “adı verilecek olan” kelimeleri mukaddemeye dercolunacak
ve bunu bahis mevzuu sözleşmeyi ifade etmek üzere, Milletlerarası Çalışma
Bürosunca kullanılacak olan muhtasar unvan takip edecektir.
9. Konferansça, ilk on dört toplantısında kabul edilmiş bulunan herhangi
bir sözleşmede, birden fazla fıkra ihtiva eden maddelerin numaralanmamış
fıkraları, numaralanacaktır.
Madde 3
Konferansça, ilk yirmi sekiz toplantısında kabul edilmiş bulunan bir söz-
leşmenin kesin şekilde onanmasına ait bir belgeyi şimdiki bu Sözleşmenin
yürürlüğe girdiği tarihten sonra, Milletlerarası Çalışma Bürosu Genel Müdü-
rüne gönderecek olan Teşkilâtın her üyesi, anılan sözleşmeyi, şimdiki bu
Sözleşme ile değiştirilmiş şekli ile onanmış sayılacaktır.
Madde 4
Bu Sözleşmenin iki nüshası, Konferans Başkanı ile Milletlerarası Çalış-
ma Bürosu Genel Müdürü tarafından imzalanacaktır. Bu nüshalardan birisi,
Milletlerarası Çalışma Bürosu arşivine konulacak, diğeri Birleşmiş Milletler
Antlaşmasının 102 nci maddesi gereğince tescil edilmek üzere, Birleşmiş
Milletler Genel Sekreterine verilecektir. Genel Müdür, bu Sözleşmenin tas-
dikli bir nüshasını, Milletlerarası Çalışma Teşkilâtı üyelerinden her birine
yollıyacaktır.
Madde 5
1. Bu Sözleşmenin kesin şekilde onanmalarına ait belgeler, Milletlerarası
Çalışma Bürosu Genel Müdürüne gönderilecektir.
2. Bu Sözleşme, onun Milletlerarası Çalışma Teşkilâtı üyelerinden ikisi
tarafından onanmasına ait belge, Genel Müdür tarafından alındığı tarihte
yürürlüğe girecektir.
3. Bu Sözleşmenin yürürlüğe girmesi ve bunu mütaakıben onun yeni o-
nanmalarına ait belgelerin alınması akabinde, Milletlerarası Çalışma Bürosu
Genel Müdürü, keyfiyeti, Milletlerarası Çalışma Teşkilâtının bütün üyelerine
ve Birleşmiş Milletler Genel Sekreterine bildirecektir.
4. Bu Sözleşmeyi onayan Teşkilâtın her üyesi, bununla, Sözleşmenin ilk
yürürlüğe girmesi ile, bizzat kendi tarafından onanması tarihi arasındaki
fâsıla zarfında, bu Sözleşme gereğince yapılan herhangi bir hareketin mute-
395
ber bulunduğunu tanımış olur.

Madde 6
Bu Sözleşme, yürürlüğe girer girmez, Milletlerarası Çalışma Bürosu Ge-
nel Müdürü, Konferansça, ilk yirmi sekiz toplantısında kabul edilmiş bulu-
nan sözleşmelerin, bu Sözleşme hükümleri gereğince değiştirilmiş şekildeki
resmî metinlerini, kendi tarafından usulü dairesinde imzalı ve iki asli nüsha
olmak üzere, hazırlıyarak bunlardan bir tanesi, Milletlerarası Çalışma Büro-
sunun arşivine konulacak ve diğeri, Birleşmiş Milletler Antlaşmasının 102
nci maddesine göre tescil olunmak için, Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri-
ne verilecektir; Genel Müdür, bu metinlerin tasdikli nüshalarını, Teşkilât
üyelerinin her birine gönderecektir.
Madde 7
Konferansça, ilk yirmi sekiz toplantısında kabul edilmiş bulunan sözleş-
melerde mevcut herhangi bir hükme bakılmaksızın, şimdiki bu sözleşmenin
bir üye tarafından onanması, anılan sözleşmelerden herhangi birinin
tabiatiyle feshini tazammun etmiyecek ve bu Sözleşmenin yürürlüğe girme-
sinin, adı geçen sözleşmeleri yeni onamalara kapalı tutmak gibi bir sonucu
olmıyacaktır.
Madde 8
1. Bu Sözleşmeyi tamamen veya kısmen değiştiren yeni bir sözleşmenin
Konferansça kabulü halinde, yeni sözleşmenin aksine hükümleri ihtiva et-
memesi şartiyle,
a) Yeni sözleşmenin bir üye tarafından onanması, bu yeni sözleşme yü-
rürlüğe girmiş olmak kayıt ve şartiyle, şimdiki bu Sözleşmenin tabiatiyle
bozulmasına tazammun edecektir;
b) Bu Sözleşmeyi değiştiren yeni sözleşmenin yürürlüğe girmesi tarihin-
den itibaren, şimdiki bu Sözleşme, artık üyelerin onamalarına açık
bulundurulmıyacaktır.
2. Bu Sözleşme, onu onamış ve onu değiştiren sözleşmeyi onamamış olan
bütün üyeler hakkında aynen yürürlükte kalmaya devam edecektir.
Madde 9
Bu Sözleşmenin Fransızca ve İngilizce metinlerinin her biri aynı şekilde
muteberdir.
396
SON MADDELERİN DEĞİŞTİRİLMESİ HAKKINDA 116 SAYILI

toplantıya çağrılarak orada 7 Haziran 1961 de 45. Toplantısını yapan Millet-
lerarası Teşkilatı Genel Konferansı,
Sözleşmelerin uygulanmasıyle ilgili olarak Milletlerarası Çalışma Bürosu
Yönetim Kurulu tarafından hazırlanacak raporlara dair hükümetlerin yekne-
sak hale getirilmesi amacıyle Milletlerarası Çalışma Teşkilatı Genel Konfe-
ransının ilk otuz iki toplantı döneminde kabul edilen sözleşmelerin kısmen
değiştirilmesi hakkındaki tekliflerin kabulünü kararlaştırdıktan sonra,
Bu tekliflerin bir Milletlerarası sözleşme şeklini alması gerektiği hususu-
nu nazarı itibare alarak,
Bin dokuz yüz altmış bir yılının Haziran ayının yirmi altıncı günü, son
maddelerin değiştirilmesine dair 1961 Sözleşmesi şeklinde adlandırılacak
olan aşağıdaki sözleşmeyi kabul eder.
Madde 1
Milletlerarası Çalışma Konferansı tarafından ilk otuz iki toplantı döne-
minde kabul edilmiş olan Sözleşmelerin metinlerindeki, Sözleşmelerin uygu-
lanması hakkında Milletlerarası Çalışma Bürosu Yönetim Kurulu tarafından
Genel konferansa bir rapor sunulmasını öngören son madde kaldırılarak
yerine aşağıdaki madde ikame olunacaktır:
Madde 2
Konferans tarafından ilk otuz iki toplantı dönemi sırasında kabul edilmiş
*
Bu Sözleşme’nin onaylanması, 04.05.1967 tarihli ve 862 Sayılı Milletlerarası Çalışma
Teşkilatı Genel Konferansının 45 inci Toplantı Dönemi Sırasında Kabul Edilen 116 Sayılı
Sözleşmenin Onaylanmasının Uygun Bulunduğuna Dair Kanunla (RG. 13.05.1967, S.
12597) ve uygulanması da, 28.06.1968 tarihli ve 6/10267 Sayılı Bakanlar Kurulu Kararıy-
la (RG. 28.08.1968, S. 12988) kabul edilmiştir. Anılan Sözleşmenin 17.06.1962 tarihin-
den itibaren yürürlüğe girmesi, 04.12.1968 tarihli ve 6/11045 sayılı Bakanlar Kurulu Ka-
rarıyla (RG. 26.12.1968, S. 130859) kararlaştırılmıştır. Sözkonusu Sözleşmenin öngör-
düğü değişiklikler ilgili metinlere işlenmiştir.
olan bir Sözleşmeye ait kesin onama belgesini, iş bu Sözleşmenin yürürlüğe

giriş tarihinden sonra Milletlerarası Çalışma Bürosu Genel müdürüne bildi-
ren Teşkilatın her Üyesi, o Sözleşmeyi, işbu Sözleşmeyle değiştirmiş şekliy-
le onaylamış sayılacaktır.
Madde 3
İşbu Sözleşmenin iki nüshası Konferans Başkanı ve Milletlerarası Çalış-
ma Bürosu Genel Müdürü tarafından imza edilecektir. Bu nüshalardan biri
Milletlerarası Çalışma Bürosu arşivine tevdi edilecek, diğeri ise Birleşmiş
Milletler Andlaşmasının 102. Maddesi uyarınca tescil edilmek üzere, birleş-
miş Milletler Genel Sekreterine gönderilecektir. Genel Müdür, işbu Sözleş-
menin onaylı birer örneğini Milletlerarası Çalışma Teşkilatı Üyelerine gön-
derecektir.
Madde 4
1. İşbu Sözleşmeye ait kesin onaylama belgeleri, Milletlerarası Çalışma
bürosu Genel Müdürüne gönderilecektir.
2. İşbu Sözleşme, Milletlerarası Çalışma Teşkilatının iki üyesinin onay-
lama belgelerinin Genel Müdür tarafından alındığı tarihte yürürlüğe girecek-
tir.
3. Milletlerarası Çalışma Bürosu Genel Müdürü, işbu sözleşme yürürlüğe
girer girmez ve yeni onaylama belgelerini alır almaz durumdan Milletlerarası
Çalışma Teşkilatının bütün üyelerini ve Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri-
ni haberdar edecektir.
4. Bu sözleşmeyi onaylayan Teşkilatın her Üyesi, Konferansın ilk otuz
iki toplantı döneminde kabul olunan Sözleşmeler gereğince, bu Sözleşmeler-
de tespit edilmiş aralıklarla, sözkonusu Sözleşmelerden her birinin uygulan-
ması hakkında Konferansa bir rapor sunması ve bu Sözleşmeleri tamamen
veya kısmen değiştirilmesi konusunun Konferans gündemine alınması gere-
kip gerekmeyeceğini incelemesi yönünden Yönetim Kuruluna tahmil edilen
mükellefiyetin yerine, bu Sözleşmenin ilk yürürlüğe girip tarihinden itibaren,
yukarıda 1.maddede zikredilen değişik hükmün kaim olduğunu kabul eder.
Madde 5
İşbu Sözleşmenin bir Üye tarafından onaylanması, konferansın ilk otuz
iki toplantı dönemi sırasında kabul etmiş olduğu Sözleşmelerden herhangi
birinde mevcut herhangi bir hüküm nazara alınmaksızın, o Sözleşmenin
kendiliğinden münfesih olması gerektirmeyecek ve işbu Sözleşmenin yürür-
lüğe girmesi, o Sözleşmenin yeni onaylara kapanması sonucunu doğurmaya-
caktır.
398
Madde 6
1. Konferans işbu Sözleşmeyi tamamen veya kısmen değiştiren yeni bir
Sözleşme kabul ederse, yeni Sözleşmede aksine bir hüküm bulunmadıkça:
a. Değişik yeni Sözleşmenin Teşkilatın bir Üyesi tarafından onaylanması,
yeni Sözleşmenin yürürlüğe girmiş olması kayıt ve şartiyle, işbu Sözleşme-
nin kendiliğinden münfesih sayılmasını gerektirecektir.
b. Değişik yeni Sözleşmenin yürürlüğe girdiği tarihten itibaren işbu Söz-
leşme Üyelerin onayına artık açık bulundurulmıyacaktır.
2. İş bu Sözleşme, onu onaylamış fakat değişik Sözleşmeyi onaylamamış
Üyeler için herhalde şimdiki şekil ve muhtevasiyle yürürlükte kalmakta de-
vam edecektir.
Madde 7
İşbu Sözleşmenin İngilizce ve Fransızca nüshaları aynı derecede mute-
berdir.
399
400
SOSYAL GÜVENLİĞİN ASGARÎ NORMLARI HAKKINDA 102
Milletlerarası Çalışma Teşkilâtı Genel Konferansı, Milletlerarası Çalışma

Bürosu Yönetim Kurulu tarafından Cenevre’de toplantıya davet olunarak, 4
Haziran 1952 tarihinde yaptığı 35 inci toplantısında,
Toplantı gündeminin 5 inci maddesini teşkil eden sosyal güvenliğin asga-
rî normları konusundaki muhtelif teklifleri kabule karar vererek,
Bu tekliflerin bir Milletlerarası Sözleşme şeklini alması gerektiğini tespit
ederek,
Yirmi sekiz Haziran bin dokuz yüz elli iki tarihinde, “1952 Sosyal Gü-
venlik (Asgarî Normlar) Sözleşmesi” olarak isimlendirilecek olan aşağıdaki
sözleşmeyi kabul etmiştir.
BÖLÜM I
Genel Hükümler
Madde 1
1. Bu Sözleşmede,
a) “Mevzuatla tayin olunan” tabiri, millî mevzuatla veya millî mevzuat
gereğince tayin olunan demektir.
*
Bu Sözleşme’nin onaylanması, 29.07.1971 tarih ve 1451 sayılı Sosyal Güvenliğin Asgari
Normları Hakkındaki Sözleşmenin Onaylanmasının Uygun Bulunduğuna Dair Kanun’la
(RG. 10.08.1971, S. 13922) ve “Sosyal Güvenliğin Asgarî Normları hakkındaki Sözleş-
me”nin, 2 nci maddenin (b) fıkrasında öngörülen yetkiye dayanılarak “sadece, hastalık
ödeneklerine ilişkin III üncü, ihtiyarlık yardımlarına ilişkin V inci, iş kazalarıyla meslek
hastalıkları halinde yapılacak yardımlara ilişkin VI ncı, maluliyet yardımlarına ilişkin IX
uncu ve ölüm yardımlarına ilişkin X uncu bölümlerine ait mükellefiyetlerin kabulü, sağlık
yardımlarına ilişkin II nci ve analık yardımlarına ilişkin VIII inci bölümlere ait mükellefi-
yetlerin ise sözleşmesinin 3 üncü maddesinde öngörülen yetkiye dayanılarak 9 uncu mad-
desinin (d) fıkrası ile 48 inci maddesinin (c) fıkrasındaki geçici istisna hükümlerinden ya-
rarlanmak suretiyle kabulü kaydıyla”, uygulanması da Çalışma Bakanlığı’nın uygun mü-
talâasına dayanan Dışişleri Bakanlığı’nın 13.02.1974 tarihli ve 725.012-ESSD/203 sayılı
yazısı üzerine, 31.05.1963 tarih ve 244 sayılı Kanunun 2 ve 3 üncü, 29.07.1971 tarih ve
1451 sayılı Kanunun 2 nci maddelerine göre, 01.04.1974 tarihli ve 7/7964 sayılı Bakanlar
Kurulu Kararı’yla (RG. 15.10.1974, S. 15037; Düstur V. Tertip, C. 13/3, s. 2276-2302)
kabul edilmiştir.
102 Sayılı Uluslararası Çalışma Sözleşme
b) “İkamet” tabiri, mutad olarak Üye Devletin ülkesi üzerinde ikameti,

“Mukim” tabiri de, mutad olarak Üye Devletin ülkesi üzerinde ikamet eden
kimseyi ifade eder.
c) “Karı” tabiri, geçimi koca tarafından sağlanan karı demektir.
d) “Dul Kadın” tabiri, kocasının ölümü tarihinde geçimi kocası tarafından
sağlanan kadın demektir.
e) “Çocuk” tabiri, mevzuatla tayin edilen şekle göre, tahsil mecburiyeti-
nin sona erdiği yaşın altındaki bir çocuk veya 15 yaşını doldurmamış bir
çocuk demektir.
f) “Staj Devresi” tabiri, mevzuatla tayin edilen şekle göre, bir prim öde-
me devresi, bir çalışma devresi, bir ikamet devresi veya bunların herhangi
bir şekildeki terkibi demektir.
2. 10, 34 ve 49 uncu maddelerin tatbikatında, “yardım” tabiri, ya ilgiliye
doğrudan doğruya sağlanan sağlık yardımları veya ilgilinin yaptığı masrafla-
rın kendisine ödenmesi şeklindeki bilvasıta yardımlar manasına gelir.
Madde 2
İşbu Sözleşmeyi tatbik eden her üye,

a)
i) I. bölümü,
ii) IV, V, VI, IX ve X. bölümlerden en az birisi dahil olmak şartiyle, II,
III, IV, V, VI, VII, VIII, IX ve X. bölümlerden en az üçünü;
iii) XI, XII, XIII. bölümlerin bunlarla ilgili hükümlerini;
iv) XIV. bölümü;
tatbik etmeye,
b) Sözleşmenin II-X. bölümlerinde yazılı mükellefiyetlerden hangilerini
kabul ettiğini, tasdik vesikasında belirtmeye,
mecburdur.
Madde 3
1. Ekonomisi ve tedavi imkânları yeter derecede gelişmemiş olan bir Ü-

ye, yetkili makam dilerse ve bu makamın lüzum gördüğü müddetçe, tasdik
vesikasına ekliyeceği bir beyanla aşağıda yazılı maddelerde derpiş olunan
muvakkat istisnalardan faydalanma hakkını mahfuz tutabilir: 9 d); 12 (2); 15
402
d); 18 (2); 21 c); 27 d); 33 b); 34 (3); 41 d); 48 c); 55 d) ve 61 d).

2. Bu maddenin I. paragrafına göre bir beyanda bulunan her Üye, Millet-
lerarası Çalışma Teşkilâtı Ana Statüsünün 22 nci maddesine göre vermeye
mecbur olduğu, bu Sözleşmenin tatbikatı hakkındaki yıllık raporunda, fayda-
lanma hakkını mahfuz tuttuğu istisnalardan her birisi için,
a) Bu istisnanın dayandığı sebeplerin devam ettiğini;
b) Veya, bahis konusu istisnadan faydalanma hakkından belirli bir tarih-
ten itibaren vazgeçtiğini,
bildirir.
Madde 4
1. İşbu Sözleşmeyi tasdik etmiş olan her üye, II- X. bölümlerden tasdik
vesikasında evvelce belirtilmemiş olanların bir veya bir kaçının tahmil ettiği
mükellefiyetleri kabul ettiğini Milletlerarası Çalışma Bürosu Genel Müdürü-
ne sonradan bildirebilir.
2. Bu maddenin I. paragrafında derpiş edilen taahhütler tasdik vesikasının
ayrılmaz cüzü olarak kabul edilir ve bildirme tarihinden itibaren aynı kuvveti
haiz olur.
Madde 5
Bir Üyenin, tasdik vesikasında yer alan II- X. bölümlerden herhangi biri-
nin tatbikatı bakımından, işçi ve hizmetlilerin veya mukimlerin muayyen bir
yüzde nispetinden yukarı sayıda işçi ve hizmetli veya mukimlerin muayyen
bir yüzde nispetinden yukarı sayıda işçi ve hizmetli veya mukim kategorile-
rini korumakla mükellef olması halinde, Üye mezkûr bölümün tatbikini ta-
ahhüt etmeden önce, istenilen nispete ulaşılmış olduğundan emin bulunması
lâzımdır.
Madde 6
Bu Sözleşmenin II, III, IV, V, VIII (Sağlık yardımlarına taallûk eden hu-
suslarda), IX ve X. bölümlerinin tatbikatı bakımından, bir Üye millî mevzua-
ta göre mecburî olmayan sigortalarla sağlanan himayeyi de hesaba katabilir.
a) Amme mercileri tarafından murakabe edilmesi veya mevzuatla tayin
edilen esaslara uygun olarak, işverenlerle çalışanlar tarafından müştereken
idare olunması;
b) Kazançları, kalifiye bir erkek işçinin kazancını aşmayan kimselerin
403
mühim bir kısmını şümulüne alması;

c) İcabında, diğer himaye şekilleriyle birlikte, Sözleşmenin ilgili hüküm-
lerine uygun bulunması;
lâzımdır.
BÖLÜM II
Sağlık Yardımları
Madde 7
Sözleşmenin bu bölümünü tatbik eden her Üye, korunan kimselere sağlık

durumları gerektirdiği zaman, bu bölümün aşağıdaki maddelerine uygun
olarak, koruyucu mahiyette veya tedavi şeklinde sağlık yardımları yapılma-
sını teminat altına alır.
Madde 8
Yardım yapılacak hal, sebebi ne olursa olsun hastalık hali ile gebelik, do-
ğum ve bunların doğurduğu neticelerdir.
Madde 9
Korunan kimseleri,
a) Bütün işçi ve hizmetlilerin yüzde ellisinden az olmamak üzere, mevzu-
atla tayin edilen işçi ve hizmetli kategorileriyle bunların karı ve çocukları;
b) Veya, bütün mukimlerin yüzde yirmisinden az olmamak üzere, mev-
zuatla tayin edilen faal nüfus kategorileriyle bunların karı ve çocukları;
c) Veya, bütün mukimlerin yüzde ellisinden az olmamak üzere, mevzuat-
la tayin olunan mukim kategorileri;
d) Veya, 3 üncü maddeye göre bir beyanın yapılmış olması halinde, en az
20 kişi çalıştıran sınaî işyerlerindeki işçi ve hizmetlilerin yüzde ellisinden az
olmamak üzere, mevzuatla tayin olunan işçi ve hizmetli kategorileriyle bun-
ların karı ve çocukları;
teşkil eder.
Madde 10
1. Yardımlar en az şunlardır:
404
a) Hastalık halinde:
i) Evde yapılacak muayeneler dahil, pratisyen hekimler tarafından yapıla-
cak muayene ve tedaviler;
ii) Mütehassıs hekimler tarafından, hastanelerde yatarak veya ayakta ya-
pılacak muayene ve tedavilerle hastane dışında sağlanabilecek tedaviler;
iii) Hekim reçetesiyle lüzum gösterilen ilâçların temini;
iv) Lüzumu halinde, hastaneye yatırma;
b) Gebelik, doğum ve bunlardan ileri gelen hastalık ve arızalarda:
i) Doğumdan evvel, doğum esnasında ve doğumdan sonra, bir hekim ve-
ya diplomalı ebe tarafından yapılacak muayene ve tedaviler;
ii) Lüzumu halinde, hastaneye yatırma.
2. Yardımdan faydalananlar veya bunların aile reisleri, hastalık halinde
yapılacak sağlık yardımı masraflarına iştirak ettirilebilir. Bu iştirake taallûk
eden esaslar ilgiliye ağır bir yük teşkil etmeyecek şekilde tespit edilmelidir.
3. Bu madde gereğince yapılacak yardımlar, korunan kimsenin sağlığını
korumaya, çalışma gücünü iadeye ve şahsî ihtiyaçlarını karşılayabilme kabi-
liyetini artırmaya matuftur.
4. Sağlık yardımlarının ifasiyle görevli Devlet daireleri veya müesseseler,
korunan kimseleri, amme idareleri tarafından veya bu idarelerce yetkili ka-
bul edilmiş diğer teşekküller tarafından, kendi hizmetlerine arzedilen umumî
sağlık müesseselerine müracaat etmeye, uygun görülebilecek her türlü vası-
talarla, teşvik ederler.
Madde 11
10 uncu maddede belirtilen yardımlar, sui-istimali önlemek için, lüzumlu

sayılabilecek asgarî bir staj süresini tamamlamış olan sigortalılara ve bunla-
rın hak sahibi kimselerine temin olunur.
Madde 12
1. 10 uncu maddede belirtilen yardımlar vak’anın devamı süresince sağ-

lanır; ancak, hastalık halinde her vaka için yardım süresi 26 hafta olarak
tahdit edilebilir; Şu kadar ki, hastalık ödeneği verilmesine devam olunduğu
sürece, sağlık yardımları durdurulamaz ve uzun tedaviyi gerektirdiği millî
mevzuatla kabul edilen hastalıklarda yukarıda yazılı sürenin uzatılması için
hükümler vaz olunur.
405
2. 3 üncü maddeye göre bir beyanın yapılmış olması halinde, yardım sü-
resi vak’a başına 13 hafta olarak tahdit edilebilir.
BÖLÜM III
Hastalık Ödenekleri
Madde 13
Sözleşmenin bu bölümünü tatbik eden her üye, korunan kimselere, bu bö-

lümün aşağıdaki maddelerine uygun olarak hastalık ödeneği verilmesini
teminat altına alır.
Madde 14
Yardım yapılacak hal, hastalıktan ileri gelen ve millî mevzuatta belirtildi-

ği şekilde, kazancın muvakkaten durmasını mucip olan işgöremezlik halidir.
Madde 15
Korunan kimseleri,
atla tayin olunan işçi ve hizmetli kategorileri;
b) Veya, bütün mukimlerin yüzde yirmisinden az olmamak üzere, mev-
zuatla tayin olunan faal nüfus kategorileri;
c) Veya, olay esnasındaki geçim kaynakları 67 nci madde hükümlerine
uygun bir şekilde mevzuatla tayin olunan hadleri aşmıyan bütün mukimler;
20 kişi çalıştıran sınai işyerlerindeki işçi ve hizmetlilerin yüzde ellisinden az
olmamak üzere, mevzuatla tayin olunan işçi ve hizmetli kategorileri;
teşkil eder.
Madde 16
1. Korunan kimselerin işçi ve hizmetli veya faal nüfus kategorilerinden

müteşekkil olması halinde, yardım, 65 veya 66 ncı maddeler hükümlerine
uygun olarak hesaplanan bir periyodik ödeme şeklinde olur.
2. Olay esnasındaki geçim kaynakları, muayyen hadleri aşmayan bütün
mukimlerin korunmuş olması halinde, yardım 67 nci madde hükümlerine
406
Madde 17
16 ncı maddede belirtilen yardım, en az sui-istimali önlemek için lüzumlu

sayılabilecek bir staj süresini tamamlamış olan kimselere temin edilir.
Madde 18
1. 16 ncı maddede belirtilen yardım, vakanın devamı süresince sağlanır.

Ancak, bu yardım her hastalık vak’ası için 26 hafta olarak tahdit edilebilir ve
ilk üç gün içinde ödenek verilmeyebilir.
2. 3 üncü madde gereğince bir beyanın yapılmış olması halinde, yardım
süresi,
a) Bir yıl içinde hastalık ödeneği verilen günler toplamı aynı yıl içinde
korunan şahıslar sayısı ortalamasının on katından daha az olmamak üzere
tespit edilecek bir süre;
b) Veya, her vak’a için 13 hafta (İlk üç gün için ödenek verilmiyebilir);
olarak tahdit edilebilir.
BÖLÜM IV
İşsizlik Yardımları
Madde 19
Sözleşmenin bu bölümünü tatbik eden her Üye korunan kimselere bu bö-

lümün aşağıdaki maddelerine uygun olarak işsizlik yardımları yapılmasını
Madde 20
Yardım yapılacak hal, çalışmaya muktedir ve iş almaya hazır bulunan bir

kimsenin, uygun bir iş bulma imkânsızlığı sebebiyle ve millî mevzuatta tarif
olunduğu şekilde, kazancının muvakkaten durması halidir.
Madde 21
Korunan kimseleri,
a) Bütün işçi ve hizmetlilerin yüzde ellisinden az olmamak üzere, millî
mevzuatla tayin olunan işçi ve hizmetli kategorileri,
b) Veya, olay esnasındaki geçim kaynakları 67 nci madde hükümlerine
407
uygun olarak mevzuatla tayin edilen hadleri aşmıyan bütün mukimler;

c) Veya, 3 üncü madde gereğince bir beyan yapılmış olması halinde, en
az 20 kişi çalıştıran sınaî işyerlerindeki işçi ve hizmetlilerin yüzde ellisinden
az olmamak üzere, mevzuatla tayin edilen işçi ve hizmetli kategorileri;
teşkil eder.
Madde 22
1. Korunan kimselerin işçi ve hizmetli kategorilerinden müteşekkil olma-

sı halinde, yardım, 65 veya 66 ncı maddeler hükümlerine uygun olarak he-
saplanan bir periyodik ödeme şeklinde olur.
2. Olay esnasındaki geçim kaynakları muayyen hadleri aşmayan bütün
mukimlerin korunmuş olması halinde, yardım 67 nci madde hükümlerine
Madde 23
22 nci maddede belirtilen yardım, en az sui-istimali önlemek için lüzumlu

sayılabilecek bir staj süresini tamamlamış olan korunan kimselere temin
edilir.
Madde 24
1. 22 nci maddede belirtilen yardım, olayın devamı süresince sağlanır.

Ancak, yardım süresi,
a) İşçi ve hizmetli kategorilerinin korunmuş olması halinde, 12 aylık bir
devre içinde 13 hafta;
b) Olay esnasındaki geçim kaynakları kanunla tayin edilmiş hadleri
aşmıyan bütün mukimlerin korunmuş olması halinde, 12 aylık bir devre i-
çinde 26 hafta;
olarak tahdit edilebilir.
2. Millî mevzuat gereğince, yardım süresinin, prim ödeme süresine veya
muayyen bir süre içinde daha önce alınmış olan yardımlara göre,
kademelendirilmiş olması halinde, 12 aylık devre içinde ortalama yardım
süresi 13 haftayı bulduğu takdirde, birinci paragrafın a) bendi hükmü yerine
getirilmiş sayılır.
3. Her işsizlik vak’asında ilk 7 gün için yardım yapılmayabilir, şu kadar
ki, mevzuatla tayin olunan bir süreyi aşmıyan muvakkat çalışma günlerinden
408
önceki ve sonraki işsizlik günleri aynı vak’anın devamı sayılır.

4. Mevsimlik işlerde çalışanlar için yardım süresi ve yardım yapılmaya-
cak olan ilk günler sayısı iş şartlarına uydurulabilir.
BÖLÜM V
İhtiyarlık Yardımları
Madde 25
Sözleşmenin bu bölümünü tatbik eden her Üye, korunan kimselere, bu

bölümün aşağıdaki maddelerine uygun olarak ihtiyarlık yardımları yapılma-
sını teminat altına alır.
Madde 26
1. Yardım yapılacak hal, mevzuatla tayin olunan bir yaşın üstündeki ihti-
yarlık halidir.
2. Mevzuatla tayin olunan yaş haddi 65 den yukarı olmamalıdır. Bununla
beraber, memleketteki yaşlı kimselerin çalışma güçleri gözönünde bulundu-
rulmak suretiyle, selâhiyetli merciler tarafından daha yüksek bir yaş haddi de
tespit olunabilir.
3. Millî mevzuat, yardıma hak kazanan kimsenin mevzuatla belirtilen üc-
retli işlerde çalışması halinde yardımın durdurulacağına dair hükümleri ihti-
va edebilir; veya primli sosyal güvenlik sistemlerinde, hak sahibinin kazan-
cının mevzuatla tayin edilen bir haddi aşması halinde, primsiz sosyal güven-
lik sistemlerinde ise, hak sahibinin kazancının veya diğer geçim kaynakları-
nın veya bunların toplamının mevzuatla belirtilen bir haddi aşması halinde,
yardımlardan indirim yapılabilir.
Madde 27
Korunan kimseleri,
atla tayin olunan işçi ve hizmetli kategorileri;
b) Veya bütün mukimlerin yüzde yirmisinden az olmamak üzere, mevzu-
atla tayin olunan faal nüfus kategorileri;
c) Veya, ihtiyarlık devresindeki geçim kaynakları 67 nci madde hükümle-
rine uygun olarak mevzuatla tayin edilen hadleri aşmıyan bütün mukimler;
409
d) Veya, 3 üncü maddeye göre bir beyanın yapılmış olması halinde en az

20 kişi çalıştıran sınaî işyerlerindeki bütün işçi ve hizmetlilerin yüzde elli-
sinden az olmamak üzere, mevzuatla tayin olunan işçi ve hizmetli kategorile-
ri;
teşkil eder.
Madde 28
Yardım,
a) Korunan kimselerin işçi ve hizmetli veya faal nüfus kategorilerinden
müteşekkil olması halinde, 65 veya 66 ncı maddeler hükümlerine uygun
olarak;
b) İhtiyarlık devresindeki geçim kaynakları mevzuatla tayin edilen hadle-
ri aşmıyan bütün mukimlerin korunmuş olması halinde, 67 nci madde hü-
kümlerine uygun olarak;
hesaplanan bir periyodik ödeme şeklinde olur.
Madde 29
1. 28 inci maddede belirtilen yardım, en az aşağıda yazılı korunan kimse-

ler için teminat altına alınır;
a) 30 senelik bir prim ödeme veya çalışma süresi veya 20 senelik ikamet
süresi şeklinde tespit edilebilecek bir staj süresini tamamlayan kimseler;
b) Prensip olarak bütün çalışanların korunması halinde, mevzuat ile tayin
olunan bir prim ödeme süresini tamamlıyan ve çalışma devresi zarfında ken-
di adına, yıllık ortalama olarak mevzuatla tayin olunan gün sayısı kadar prim
ödenmiş olan kimseler.
2. Birinci paragrafta yazılı yardımın yapılması asgarî bir prim ödeme ve-
ya çalışma süresinin tamamlanmış olması şartına bağlı olduğu takdirde, en
az, aşağıda yazılı şartları haiz olan korunan kimselere de indirimli bir yardım
yapılması teminat altına alınır:
a) Mevzuatla tayin olunan esaslara uygun olarak 15 yıllık bir prim ödeme
veya çalışma süresini tamamlamış olan kimseler;
b) Prensip olarak bütün çalışanların korunması halinde, mevzuatla tayin
olunan bir prim ödeme süresini tamamlayan ve çalışma devresi zarfında
kendi adına her yıl için ortalama olarak bu maddenin birinci paragrafının b)
fıkrasında derpiş olunan ortalamanın yarısı kadar gün prim ödenmiş olan
410
kimseler.
3. Mevzuatla tayin olunan esaslara uygun olarak 10 senelik bir prim ö-
deme veya 5 senelik bir ikamet süresini tamamlamış olan korunan kimselere,
XI. bölüm hükümlerine uygun ve fakat mezkûr bölüme ekli cetvelde gösteri-
len örnek-sigortalı veya hak sahibi kimseler için bu cetvelde yazılı nispetten
yüzde on daha eksik bir yardım teminat altına alınmış ise, bu maddenin bi-
rinci paragrafı hükmü yerine getirilmiş sayılır.
4. Staj süresinin 10 senelik prim ödeme veya çalışma süresinden fazla fa-
kat 30 senelik prim ödeme veya çalışma süresinden az olması halinde, XI.
bölüme ekli cetvelde gösterilen nispetlerden orantılı bir indirme yapılabilir.
Mezkûr staj süresi 15 seneden fazla olduğu takdirde, işbu maddenin ikinci
paragrafı hükümlerine uygun indirimli yardım yapılır.
5. Bu maddenin 1, 3 veya 4 üncü paragraflarında yazılı yardımların ya-
pılması asgarî bir prim ödeme veya çalışma süresi şartına bağlı olduğu tak-
dirde, münhasıran, Sözleşmenin işbu bölümünün tatbiki ile ilgili hükümlerin
yürürlüğe girdiği tarihte ileri yaşlara ulaşmış bulunmaları sebebiyle, bu
maddenin ikinci paragrafına uygun olarak mevzuatla tayin olunmuş şartları
yerine getiremiyen korunan kimselere, bu gibi kimseler için normal yaşın
daha üstündeki bir yaşta bu maddenin 1, 3 veya 4 üncü paragrafları hüküm-
lerine uygun yardımlar sağlanmamış olmak kaydiyle, indirimli bir yardımın
temin olunması şarttır.
Madde 30
28 ve 29 uncu maddelerde belirtilen yardımlar ihtiyarlık halinin devamı

süresince sağlanır.
BÖLÜM VI
İş Kazalarıyla Meslek Hastalıkları Halinde Yapılacak Yardımlar
Madde 31
Sözleşmenin bu bölümünü tatbik eden her Üye, korunan kimselere,

işkazaları ve meslek hastalıkları halinde, bu bölümün aşağıdaki maddelerine
uygun olarak, yardımlar yapılmasını teminat altına alır.
Madde 32
Yardım yapılacak haller, işkazalarından veya mevzuatla kabul edilen

meslek hastalıklarından ileri gelen aşağıda yazılı hallerdir:
411
a) Hastalık hali;
b) Hastalıktan ileri gelen ve millî mevzuatta tarif edildiği şekilde, kazan-
cın muvakkaten durmasını mucip olan işgöremezlik hali;
c) Kazanma gücünün tamamının veya mevzuatla tayin olunan bir derece-
nin üstünde olmak üzere bir kısmının muhtemelen devamlı olarak kaybı
veya bu kayba tekabül eden bir beden noksanlığı meydana gelmesi;
d) Aile reisinin ölümü sebebiyle dul kadının ve çocukların geçim imkân-
larının kayıp olması; dul kadının yardıma hak kazanması, kendi geçimini
temine muktedir olamıyacağının millî mevzuat hükümlerine göre kabul e-
dilmesi şartına bağlanabilir.
Madde 33
Korunan kimseleri,
atla tayin olunan işçi ve hizmetli kategorileri ve aile reisinin ölümü ile hak
kazanılan yardımlar için, bu kategorilere dahil işçi ve hizmetlilerin karı ve
çocukları;
b) Veya, 3 üncü madde gereğince bir beyanın yapılmış olması halinde, en
az 20 kişi çalıştıran sınaî işyerlerindeki işçi ve hizmetlilerin % 50 sinden az
olmamak üzere, mevzuatla tayin olunan işçi ve hizmetli kategorileri ve aile
reisinin ölümü ile hak kazanılan yardımlar için, bu kategorilere dahil işçi ve
hizmetlilerin karı ve çocukları;
teşkil eder.
Madde 34
1. Hastalık halinde yapılacak yardımlar bu maddenin 2 ve 3 üncü parag-

raflarında belirtilen sağlık yardımlarıdır.
2. Sağlık yardımları şunlardır:
a) Evde yapılan muayeneler dahil, pratisyen hekim muayeneleri ile müte-
hassıs hekimler tarafından bir hastanede ayakta veya yatarak yapılan tedavi-
ler;
b) Diş tedavileri;
c) Evde, bir hastanede veya diğer sağlık müesseselerinde hemşireler tara-
fından yapılan bakım ve tedaviler;
412
d) Hastane, nekahat evi, sanatoryum veya diğer sağlık müesseselerindeki

bakım masrafları;
e) Diş tedavi malzemesi, ilâç ve diğer tıbbî ve cerrahî malzemenin temin
edilmesi, protez temini ve bakımı, gözlük verilmesi;
f) Bir hekim veya dişçinin nezareti altında olmak üzere, kanunla hekimlik
mesleğine bağlı kabul edilen diğer meslekler mensupları tarafından yapıla-
cak bakım ve tedaviler.
3. Üçüncü maddeye göre bir beyanın yapılmış olması halinde, sağlık yar-
dımları en az şunları ihtiva eder:
a) Evde yapılacak muayeneler dahil, pratisyen hekim tarafından yapılan
muayene ve tedaviler;
b) Mütehassıs hekimler tarafından, bir hastanede yatarak veya ayakta ya-
pılan muayene ve tedavilerle hastane dışında yapılacak muayene ve tedavi-
ler;
c) Bir hekim veya salâhiyetli diğer bir kimsenin reçetesiyle lüzum göste-
rilen ilâçlar;
d) Gereken hallerde, bir hastaneye yatırma,
4. Yukarıdaki paragraflara göre yapılacak sağlık yardımları, korunan
kimsenin sağlığını korumaya, çalışma gücünü iadeye ve şahsî ihtiyaçlarını
görebilme kabiliyetini artırmağa matuftur.
Madde 35
1. Sağlık yardımlarını ifa ile görevli Devlet daireleri veya müesseseler,

uygun görülen hallerde, çalışma güçleri azalmış kimselerin yeniden uygun
bir işe alıştırılmaları maksadiyle, meslekî rehabilitasyon müesseseleriyle
işbirliği yaparlar.
2. Mezkûr daire ve müesseseler, çalışma güçleri azalmış kimselerin mes-
lekî rehabilitasyona tabi tutulmaları hususunda tedbirler almağa millî mev-
zuatla yetkili kılınabilir.
Madde 36
1. Geçici iş göremezlik, kazanma gücünün tamamının daimi olarak kay-

dedilmesi veya bu kayba tekabül eden bir beden noksanlığı meydana gelmesi
veyahut aile reisinin ölümü hallerinde yapılacak yardımlar 65 veya 66 ncı
madde hükümlerine uygun olarak hesaplanacak periyodik ödemeler şeklin-
413
dedir.
2. Kazanma gücünün bir kısmının daimî olarak kaydedilmesi veya bu
kayba tekabül eden bir beden noksanlığı meydana gelmesi halinde yapılacak
yardım, yardım yapılması gerekiyorsa, çalışma gücünün tamamının kaybı
veya buna tekabül eden beden noksanlığı hali için derpiş olunan miktarın
uygun bir nispeti üzerinden tespit edilecek periyodik ödemeler şeklindedir.
3. Periyodik ödemeler,
a) İşgöremezlik derecesinin cüz’i olması;
b) Veya yetkili mercilerin, sermayenin iyi kullanılacağından emin bu-
lunmaları;
halinde sermayeye çevrilerek toptan ödenebilir.
Madde 37
34 veya 36 ncı maddelerde belirtilen yardımlar, en az kaza anında veya

hastalığın meydana geldiği sırada üyenin ülkesinde işçi veya hizmetli olarak
çalıştırılmakta olan korunan kimseler için, aile reisinin ölümü sebebiyle ya-
pılacak periyodik ödemelerde de bu gibi kimselerin dul karıları ve çocukları
için, teminat altına alınır.
Madde 38
34 ve 36 ncı maddelerde belirtilen yardımlar, yardımı gerektiren halin

devamı süresince sağlanır. Şu kadar ki, geçici iş göremezlik ödeneği, her
işgöremezlik vak’asında ilk 3 gün için verilmeyebilir.
BÖLÜM VII
Aile Yardımları
Madde 39
Sözleşmenin bu bölümünü tatbik eden her Üye, korunan kimselere, bu

bölümün aşağıdaki maddelerine uygun olarak, aile yardımları yapılmasını
Madde 40
Yardım yapılacak hal, mevzuatla tayin olunacağı şekilde, çocukların ge-

çimini sağlama mükellefiyetidir.
414
Madde 41
Korunan kimseleri,
a) Bütün işçi ve hizmetlilerin % 50 sinden az olmamak üzere mevzuatla
tayin olunan işçi ve hizmetli kategorileri;
b) Veya, bütün mukimlerin % 20 sinden az olmamak üzere, mevzuatla
tayin olunan faal nüfus kategorileri;
c) Veya, çocuk geçindirmekle mükellef olduğu süre içinde geçim kaynak-
ları mevzuatla tayin olunan hadleri aşmayan bütün mukimler.
d) Veya, 3 üncü maddeye göre bir beyanın yapılmış olması halinde en az
20 kişi çalıştıran sınaî işyerlerindeki bütün işçi ve hizmetlileri % 50 sinden
az olmamak üzere, mevzuatla tayin olunan işçi ve hizmetli kategorileri;
teşkil eder.
Madde 42
Yapılacak yardımlar:
a) Mevzuatla tayin edilmiş bir staj süresini tamamlayan her korunan kim-
seye periyodik ödemeler yapılması;
b) Veya, çocuklara yiyecek, giyecek, mesken, tatil geçirme yerleri veya
ev idaresinde yardım sağlanması;
c) Yahut, a) ve b) fıkralarında yazılı yardımların mezcedilerek temini;
şeklindedir.
Madde 43
42 nci maddede belirtilen yardımlar en az mevzuatla tayin edilen şekle

göre, muayyen bir süre içinde 3 aylık prim ödeme veya çalışma yahut bir
senelik ikamet şartlarından birini yerine getiren korunan kimseler için temi-
nat altına alınır.
Madde 44
42 nci maddeye göre yapılacak yardımların tutarı,

a) 66 ncı maddede belirtilen esaslara uygun olarak tespit edilecek bir er-
kek işçinin ücretinin % 3 ü ile korunan kimselerin çocukları sayısının çarpı-
mına;
415
b) Veya bu ücretin % 1,5 u ile bütün mukimlerin çocukları sayısının çar-

pımına;
eşit olmalıdır.
Madde 45
Periyodik ödemeler şeklinde yapılacak yardımlar, yardımı gerektiren ha-

lin devamı süresince sağlanır.
BÖLÜM VIII
Analık Yardımları
Madde 46

lümün aşağıdaki maddelerine uygun olarak, analık yardımları yapılmasını
Madde 47
Yardım yapılacak hal, gebelik, doğum ve bunların doğurduğu neticelerle,

mevzuatta belirtildiği şekilde, bu sebeplerden dolayı kazancın muvakkaten
durması halleridir.
Madde 48
Korunan kimseleri,
a) Bütün işçi ve hizmetlilerin % 50 sinden az olmamak üzere, mevzuatla
tayin olunan işçi ve hizmetli kategorileri içindeki kadınlarla, analık sağlık
yardımlarına taallûk eden hususlarda, bu kategorilere dahil erkeklerin karıla-
rı;
b) Veya bütün mukimlerin % 20 sinden az olmamak üzere mevzuatla ta-
yin olunan faal nüfus kategorileri içindeki kadınlarla, analık sağlık yardımla-
rına taallûk eden hususlarda bu kategorilere dahil erkeklerin karıları;
c) Veya, 3 üncü maddeye göre bir beyanın yapılmış olması halinde, en az
20 kişi çalıştıran sınaî işyerlerindeki işçi ve hizmetlilerin % 50 sinden az
olmamak üzere, mevzuatla tayin olunan işçi ve hizmetli kategorilerine dahil
kadınlar ile, analık sağlık yardımlarına taallûk eden hususlarda, bu kategori-
lere dahil erkeklerin karıları;
teşkil eder.
416
Madde 49
1. Gebelik, doğum ve bunlardan ileri gelen hastalık ve arızalarda yapıla-

cak sağlık yardımları bu maddenin 2 ve 3 üncü paragraflarında yazılı yar-
dımlardır.
2. Sağlık yardımları en az şunlardır:
a) Doğumdan önce ve doğum esnasında ve doğumdan sonra hekim veya
diplomalı ebe tarafından yapılan muayene ve tedaviler;
b) Gereken hallerde bir hastaneye yatırma,
3. Bu maddenin 2 nci paragrafında belirtilen sağlık yardımları, korunan
kadının sağlığını, çalışma gücünü ve şahsi ihtiyaçlarını görebilme kabiliyeti-
ni korumaya, iadeye veya artırmaya matuftur.
4. Analık sağlık yardımlarını ifa ile görevli Devlet daireleri veya müesse-
seler, korunan kadınları, amme iradeleri tarafından veya yetkileri bu idare-
lerce kabul edilmiş diğer teşekküller tarafından kendi hizmetlerine arz olu-
nan umumî sağlık servislerine müracaat etmeye, uygun görülebilecek her
türlü vasıtalarla teşvik ederler.
Madde 50
Gebelik, doğum ve bunlardan ileri gelen hastalık ve arızalar sonucu

işgöremezlik hallerinde yapılacak yardım, 65 veya 66 ncı maddeler hüküm-
lerine uygun olarak hesaplanacak periyodik ödemeler şeklindedir. Periyodik
ödemelerin miktarı vak’anın devam ettiği süre içinde değişebilir; şu kadarki,
ortalama yardım miktarının yukarıda yazılı hükümlere göre hesaplanan mik-
tara uygun olması şarttır.
Madde 51
49 ve 50 nci maddelerde belirtilen yardımlar, en az, korunan kimseler ka-

tegorisine dahil olup, sui-istimali önlemek maksadiyle lüzumlu sayılabilecek
bir staj süresini tamamlamış bulunan kadınlar için, 49 uncu maddede belirti-
len yardımlar bu kategorilere dahil ve muayyen staj süresini tamamlamış
erkeklerin karıları içinde teminat altına alınmalıdır.
Madde 52
49 ve 50 nci maddelerde belirtilen yardımlar, yardımı gerektiren vak’anın

devamı süresince sağlanır; ancak, periyodik ödemeler 12 hafta olarak tahdit
olunabilir. Şu kadarki, millî mevzuatta, işten kalma halinin, daha uzun müd-
417
det devam etmesi lâzım geleceği veya devam edebileceğine dair bir hüküm
bulunduğu takdirde periyodik ödemeler süresi bu müddetten daha kısa ola-
maz.
BÖLÜM IX
Malûliyet Yardımları
Madde 53

lümün aşağıdaki maddelerine uygun olarak malûliyet yardımları yapılmasını
Madde 54
Yardım yapılacak hal, meslekî bir faaliyet icra edebilme gücünün, mev-
zuatla tayin olunan bir derecede ve muhtemelen daimî olarak kaybedilmesi
veya hastalık ödeneğinin kesildiği tarihte iş göremezliğin devam etmesi hal-
leridir.
Madde 55
Korunan kimseleri,
tayin olunan işçi ve hizmetli kategorileri;
tayin edilen faal nüfus kategorileri;
c) Veya, malûliyet devresindeki geçim kaynakları 67 nci madde hüküm-
lerine uygun olarak mevzuatla tayin edilen hadleri aşmıyan bütün mukimler;
20 kişi çalıştıran sınaî iş yerlerindeki bütün işçi ve hizmetlilerin % 50 sinden
az olmamak üzere, mevzuatla tayin edilen işçi ve hizmetliler;
teşkil eder.
Madde 56
Yapılacak yardım,
a) İşçi ve hizmetli kategorilerinin yahut faal nüfus kategorilerinin korun-
muş olması halinde, 65 veya 66 ncı maddeler hükümlerine göre;
418
b) Malûliyet devresindeki geçim kaynakları muayyen hadleri aşmıyan,

bütün mukimlerin korunmuş olması halinde, 67 nci madde hükümlerine
göre;
hesaplanacak periyodik ödemeler şeklindedir.
Madde 57
1. 56 ncı maddede belirtilen yardım, en az aşağıda yazılı kimseler için

teminat altına alınmalıdır:
a) 15 yıllık prim ödeme veya çalışma süresi veyahut 10 yıllık ikamet sü-
resi şeklinde tespit edilebilecek bir staj süresini tamamlayan kimseleri,
b) Prensip olarak bütün çalışanların korunması halinde, üç yıllık prim ö-
deme süresini tamamlayan ve çalışma devresi zarfında, kendi adına yıllık
olarak, mevzuatla tayin olunan gün sayısı kadar prim ödenmiş olan kimseler;
2. Birinci paragrafta yazılı yardımın yapılması asgarî bir prim ödeme ve-
ya çalışma süresinin tamamlanmış olması şartına bağlı olduğu takdirde, en
az, aşağıda yazılı korunan kimselere indirimli yardım yapılması teminat
altına alınır:
a) Mevzuatla tayin olunan esaslara uygun olarak 5 yıllık bir prim ödeme
veya çalışma süresini tamamlamış olan kimseler;
b) Prensip olarak bütün çalışanların korunması halinde, üç yıllık bir prim
ödeme süresini tamamlayan ve çalışma devresi zarfında kendi adına her yıl
için ortalama olarak, bu maddenin birinci paragrafının (b) fıkrasında derpiş
olunan ortalamanın yarısı kadar gün prim ödenmiş olan kimseler.
3. Mevzuatla tayin olunan esaslara uygun olarak, 5 yıllık prim ödeme ve-
ya çalışma veyahut ikamet süresini tamamlamış olan korunan kimselere XI.
Bölüm hükümlerine uygun fakat mezkûr bölüme ekli cetvelde gösterilen
örnek-sigortalı veya haksahibi kimseler için bu cetvelde yazılı nisbetten %
10 daha eksik bir yardım yapılması teminat altına alınmış ise, bu maddenin
birinci paragrafı hükmü yerine gelmiş sayılır.
4. Staj süresinin 5 yıllık prim ödeme veya çalışma süresinden fazla fakat
15 yıllık prim ödeme veya çalışma süresinden az olması halinde, XI. bölüme
ekli cetvelde gösterilen nisbetlerden orantılı bir indirme yapılabilir. İşbu
maddenin 2 nci paragrafına uygun olarak indirimli yardım yapılır.
Madde 58
56 ve 57 nci maddelerde belirtilen yardımlar malûliyet halinin devamı sü-
419
resince veya bu yardımın yerine ihtiyarlık yardımı kaim oluncaya kadar öde-
nir.
BÖLÜM X
Ölüm Yardımları
Madde 59

lümün aşağıdaki maddelerine uygun olarak ölüm yardımı yapılmasını temi-
nat altına alır.
Madde 60
1. Yardım yapılacak hal, aile reisinin ölümü ile dul kadının veya çocukla-
rın geçinme imkânlarının kaybolması halidir. Dul kadının yardıma hak ka-
zanması, millî mevzuat hükümlerine göre kendi geçimini temine muktedir
olamıyacağının kabul edilmesi şartına bağlanabilir.
2. Millî mevzuat, yardıma hak kazanan kimsenin mevzuatla belirtilen üc-
retli işlerde çalışması halinde yardımın durdurulacağına dair hükümleri ihti-
va edebilir veya, primli sosyal güvenlik sistemlerinde, hak sahibinin kazan-
cının mevzuatla tayin edilen bir haddi aşması halinde, primsiz sosyal güven-
lik sistemlerinde ise, hak sahibinin kazancının veya diğer geçim kaynakları-
nın veya bunların toplamının mevzuatla tayin edilen bir haddi aşması halin-
de, yardımlardan indirim yapılabilir.
Madde 61
Korunan kimseleri,
tayin olunan işçi ve hizmetli kategorilerine dahil aile reislerinin karıları ve
çocukları;
tayin olunan faal nüfus kategorilerine dahil aile reislerinin karıları ve çocuk-
ları;
c) Veya, aile reislerini kaybeden ve yardım yapılacak devredeki geçim
kaynakları 67 nci madde hükümlerine uygun olarak mevzuatla tayin edilmiş
hadleri aşmıyan ve mukim vasfını haiz bulunan bütün dul kadınlar ile çocuk-
lar;
420

20 kişi çalıştıran sınaî işyerlerindeki bütün işçi ve hizmetlilerin % 50 sinden
az olmamak üzere mevzuatla tayin olunan işçi ve hizmetli kategorilerine
mensup aile reislerinin karıları ve çocukları;
teşkil eder.
Madde 62
Yapılacak yardım,
a) İşçi ve hizmetli kategorilerinin yahut faal nüfus kategorilerinin korun-
ması halinde, 65 veya 66 ncı maddeler hükümlerine uygun olarak;
b) Yardım yapılacak devredeki gelirleri muayyen hadleri aşmıyan bütün
mukimlerin korunması halinde, 67 nci madde hükümlerine uygun olarak;
hesaplanacak periyodik ödemeler şeklindedir.
Madde 63
1. 62 nci maddede belirtilen yardım, en az, aşağıda yazılı kimseler için

teminat altına alınmalıdır:
a) Aile reisleri tarafından, kanunla tespit edilmiş esaslar dahilinde, 15 yıl-
lık prim ödeme veya çalışma süresi veyahut 10 yıllık ikamet süresi tamam-
lanmış olan korunan kimseler;
b) Prensip olarak bütün çalışanların karılariyle çocuklarının korunması
halinde, aile reisleri tarafından, üç yıllık prim ödeme süresi tamamlanan ve
çalıştığı devre zarfında aile reisi adına mevzuatla tayin olunan yıllık ortala-
ma gün sayısı kadar prim ödenmiş olan korunan kimseler.
2. 1 inci paragrafta yazılı yardımların yapılması asgarî bir prim ödeme
veya çalışma süresi şartının yerine getirilmesine bağlı olduğu takdirde, en az
aşağıda yazılı kimseler için indirimli bir yardım yapılması teminat altına
alınır:
a) Aile reisleri tarafından mevzuatla tayin olunan esaslar dahilinde 5 yıl-
lık bir prim ödeme veya çalışma süresi tamamlanmış olan korunan kimseler;
b) Bütün çalışanların karı ve çocuklarının korunması halinde, aile reisleri
tarafından üç yıllık bir prim ödeme süresi tamamlanmış olan ve çalıştığı
devre zarfında bu aile reisi adına her yıl için ortalama olarak, bu maddenin 1
inci paragrafının (b) fıkrasında derpiş olunan ortalamanın yarısı kadar gün
için prim ödenmiş olan korunan kimseler.
421
3. Aile reisi tarafından, mevzuatla tayin olunan esaslara uygun olarak, 5

yıllık bir prim ödeme veya çalışma veyahut ikamet süresi tamamlanmış olan
korunan kimselere, XI. Bölüm hükümlerine uygun ve fakat mezkûr bölüme
ekli cetvelde gösterilen örnek-sigortalı veya hak sahibi kimseler için bu cet-
velde yazılı nisbetten % 10 eksik bir yardım yapılması teminat altına alınmış
ise, bu maddenin 1 inci paragrafı hükmü yerine getirilmiş sayılır.
4. Staj süresinin 5 yıllık prim ödeme veya çalışma süresinden fazla, fakat
15 yıllık prim ödeme veya çalışma süresinden az olması halinde, XI. Bölüme
ekli cetvelde gösterilen nisbetlerden orantılı bir indirme yapılabilir. İşbu
maddenin 2 nci paragrafına uygun olarak indirimli yardım yapılır.
5. Çocuksuz ve kendi geçimini sağlamağa muktedir olmadığı kabul edi-
len bir dul kadının ölüm yardımına hak kazanabilmesi için asgarî bir evlilik
süresinin geçmiş olmasına lüzum görülebilir.
Madde 64
62 ve 63 üncü maddelerde belirtilen yardımlar, yardımı gerektiren halin

devamı süresince sağlanır.
BÖLÜM XI
Periyodik Ödemelerde Uygulanacak Normlar
Madde 65
1. Bu madde gereğince yapılacak periyodik ödemenin miktarı ile bu ö-

demenin yapılmasını gerektiren halin devamı süresince verilecek aile yar-
dımlarının toplamı, kendisine veya hak sahibi kimselerine periyodik ödeme
yapılan sigortalının eski kazancı ile örnek-sigortalı veya hak sahibi kimseler
gibi aynı aile mesuliyetini haiz korunan bir kimseye ödenen aile yardımı
toplamının bu bölüme bağlı cetvelde gösterilen yüzdesinden az olamaz.
2. Sigortalının eski kazancı mevzuatla tayin olunan usullere göre hesap-
lanır; korunan kimselerin veya aile reislerinin kazançlarına göre sınıflara
ayrılmış olması halinde, eski kazançları, bu kimselerin evvelce dahil bulun-
dukları sınıfların esas kazançlarına göre hesaplanabilir.
3. Yardım tutarları veya yardımın hesabına esas tutulan kazançlar için
mevzuatla azamî bir had tayin olunabilir. Ancak, azamî had öyle tespit o-
lunmalıdır ki, sigortalının eski kazancının kalifiye bir erkek işçinin kazancı-
na eşit veya bundan az olması halinde, bu maddenin 1 inci paragrafı hüküm-
leri yerine gelmiş olsun.
422
4. Sigortalının eski kazancı, kalifiye erkek işçinin ücreti, yardım tutarı ve

aile yardımları aynı zamanda esasına göre hesaplanır.
5. Diğer sigortalı veya hak sahiplerine yapılacak yardımlar, örnek-
sigortalı veya hak sahibi kimselere ait yardıma nazaran makul bir nispet
dahilinde tesbit edilir.
6. Bu maddenin tatbikinde, kalifiye erkek işçi;
a) Elektrik makinelerinden gayri makine sanayiinde çalışan bir tesviyeci
veya tornacı;
b) Veya, aşağıdaki paragraf hükümlerine göre, tayin olunan bir örnek ka-
lifiye işçi;
c) Veya, mevzuatla tayin olunacak şekle göre, yıllık veya daha kısa bir
devre esasına göre tespit edilen kazancı, bütün korunan kimselerin yüzde
yetmiş beşinin kazancından yüksek veya buna eşit olan bir kimse;
d) Veya, kazancı, bütün korunan kimselerin ortalama kazancının yüzde
125 ine eşit olan bir kimse;
dir.
7. Yukarıdaki paragrafın b) fıkrasının tatbikinde, örnek kalifiye işçi, bahis
konusu yardım koluna tabi olarak en çok sayıda erkek işçinin veya aile reisi-
nin çalıştırıldığı ekonomik faaliyet bölümü için de yine en çok sayıda koru-
nan kimsenin veya aile reisinin çalıştırıldığı iş kolları grubundan seçilir; bu
maksatla, Birleşmiş Milletler Ekonomik ve Sosyal Konseyinin 27 Ağustos
1948 tarihindeki yedinci toplantısında kabul edilen ve işbu sözleşmeye ekle-
nen “Bütün Ekonomik Faaliyetlerin Milletlerarası Standart Tasnifi” kullanı-
lır; bu tasnifte ileride yapılacak bütün tadiller de nazara alınır.
8. Yardım miktarlarının bölgeden bölgeye değişmesi halinde, kalifiye er-
kek işçi, bu maddenin 6 ve 7 nci paragrafları hükümlerine uygun olarak her
bölge için ayrı ayrı tespit edilebilir.
9. Kalifiye erkek işçinin ücreti, kollektif mukavelelerle veya, uygulanma-
sı mümkün olan yerlerde, Millî mevzuatla veya örf ve adetlere göre tespit
olunan ve normal çalışma saati karşılığı olarak ödenen ücret esası üzerinden,
varsa, hayat pahalılığı zamları da nazara alınarak tespit olunur. Bu şekilde
tespit olunan ücretlerin bölgeden bölgeye değişmesi ve 8 inci paragrafın
tatbik olunmaması halinde medyan ücret esas alınır.
10. İhtiyarlık, işkazaları ve meslek hastalıkları (Geçici işgöremezlik öde-
nekleri hariç), malûliyet veya aile reisinin ölümü sebebiyle yapılmakta olan
423
periyodik ödemeler hayat pahalılığındaki esaslı değişiklikler yüzünden ücret-

lerin umumî seviyesinde vukua gelen önemli değişmelere göre ayarlanır.
Madde 66
1. Bu madde gereğince yapılacak periyodik ödemenin miktarı ile bu ö-

demenin yapılmasını gerektiren halin devamı süresince verilecek aile yar-
dımlarının toplamı, alelâde kâhil bir erkek işçinin kazancı ile örnek sigortalı
veya hak sahibi kimseler gibi aynı aile mesuliyetini haiz korunan bir kimse-
ye ödenen aile yardımı toplamının bu bölüme bağlı cetvelde gösterilen yüz-
desinden az olamaz.
2. Kâhil erkek işçinin ücreti, yardım ve aile yardımları, aynı zaman esası-
na göre hesaplanır.
3. Diğer sigortalı veya hak sahibi kimselere yapılacak yardımlar, örnek-
sigortalı veya hak sahibi kimselere ait yardıma nazaran makul bir nispet
dahilinde tespit edilir.
4. Bu maddenin tatbikinde kâhil erkek işçi;
a) Elektrik makinelerinden gayri makine sanayiinde çalışan bir örnek işçi;
b) Veya, aşağıdaki paragraf hükümlerine göre tayin edilecek bir örnek iş-
çidir.
5. Yukarıdaki paragrafın b) fıkrasının tatbikinde örnek işçi, bahis konusu
yardım koluna tabi olarak en çok sayıda erkek işçinin veya aile reisinin çalış-
tırıldığı ekonomik faaliyet bölümü içinde yine en çok sayıda korunan kimse-
nin veya aile reisinin çalıştırıldığı işkolları grubundan seçilir; Bu maksatla,
Birleşmiş Milletler Ekonomik ve Sosyal Konseyinin 27 Ağustos 1948 tari-
hindeki yedinci toplantısında kabul edilen ve işbu sözleşmeye eklenen “Bü-
tün Ekonomik Faaliyetlerin Milletlerarası Standart Tasnifi” kullanılır; bu
tasnifte ileride yapılacak bütün tadiller de nazara alınır.
6. Yardım miktarlarının bölgeden bölgeye değişmesi halinde, kâhil erkek
işçi, bu maddenin 4 ve 5 inci paragrafları hükümlerine uygun olarak, her
bölge için ayrı ayrı tespit edilebilir.
7. Kâhil erkek işçinin ücreti, kollektif mukavelelerle veya, uygulanması
mümkün olan yerlerde, millî mevzuatla veya örf ve adetlere göre tesbit olu-
nan ve normal çalışma saati karşılığı olarak ödenen ücret esası üzerinden ve
varsa, hayat pahalılığı zamları da nazara alınarak tesbit olunur. Bu şekilde
tesbit olunan ücretlerin bölgeden bölgeye değişmesi ve 6 ıncı paragrafın
tatbik olunması halinde medyan ücret esas alınır.
424
8. İhtiyarlık, İşkazası ve meslek hastalıkları (Geçici işgöremezlik ödenek-

leri hariç), malûliyet veya aile reisinin ölümü sebebiyle yapılmakta olan
periyodik ödemeler, hayat pahalılığındaki esaslı değişiklikler yüzünden üc-
retlerin umumi seviyesinde vukua gelen önemli değişmelere göre ayarlanır.
Madde 67
Bu madde gereğince yapılacak periyodik ödemelerde:

a) Yardım tutarı, mevzuatla tayin edilen bir bareme göre veya, mevzuatla
tayin olunmuş esaslar dahilinde, selâhiyetli âmme mercileri tarafından hazır-
lanan bir bareme göre tesbit olunur;
b) Bu yardım miktarında, ancak, sigortalı veya hak sahibinin ailesinin di-
ğer geçim kaynakları mevzuatla tayin olunan, veya, mevzuatla tayin olun-
muş esaslar dahilinde, selâhiyetli âmme mercileri tarafından tesbit olunan
miktarları aştığı ölçüde indirim yapılabilir;
c) Yardım ve diğer geçim kaynaklarının toplamından yukarıdaki b) fıkra-
sında derpiş olunan indirimler yapıldıktan sonra kalan miktar, sigortalının
veya hak sahibinin ailesinin sağlık ve diğer bakımlardan uygun şartlar içinde
yaşamasına yetecek kadar olmalı ve 66 ıncı madde hükümlerine göre hesap-
lanacak miktardan daha az olmamalıdır;
d) Bahis konusu bölüm mucibince ödenen yardımlar toplamının tutarı, 66
ıncı madde hükümlerini ve:
i) III. Bölüm için 15 inci maddenin b) fıkrası;
ii) V. Bölüm için 27 nci maddenin b) fıkrası;
iii) IX. Bölüm için 55 inci maddenin b) fıkrası;
iv) X. Bölüm için 61 inci maddenin b) fıkrası;
hükümlerini tatbik etmekle elde olunacak yardımlar toplamını en az yüz-
de otuz nisbetinde aştığı takdirde, yukarıdaki c) fıkrası hükümleri yerine
gelmiş sayılır.
(XI. BÖLÜME EKLİ) CETVEL
ÖRNEK - SİGORTALI VEYA HAK SAHİBİ KİMSELERE AİT PERİYODİK
YARDIMLAR
Yardım Gerektiren Örnek- Sigortalı veya
Bölüm Hal Haksahibi kimseler % Nisbeti
------ ------------------- ------------------------- -----------
III Hastalık Evli ve iki çocuklu erkek 45
IV İşsizlik Evli ve iki çocuklu erkek 45
V İhtiyarlık İhtiyarlık aylığı bağlanacak
425
yaşta bir karısı olan erkek -
VI İşkazaları ve
meslek hastalıkları:
Geçici iş göremezlik Evli ve iki çocuklu erkek 50
Malûliyet Evli ve iki çocuklu erkek 50
Ölüm İki çocuklu dul kadın 40
VIII Analık Kadın 45
IX Malûliyet Evli ve iki çocuklu erkek 40
X Ölüm İki çocuklu dul kadın 40
BÖLÜM XII
Yabancılara Eşit Muamele
Madde 68
1. Yabancı uyruklu mukimler vatandaşlarla aynı haklara sahip olurlar. Şu

kadar ki, mevzuat, tamamı veya mühim bir kısmı amme fonlarından karşıla-
nan yardımlar ve yahut yardım kısımlarına taallûk eden hususlarla geçici
devre yardımlarına taallûk eden hususlarda, yabancılarla memleket uyruğun-
da olmakla beraber üyenin ülkesi dışında doğmuş olanlar hakkında, hususî
hükümleri ihtiva edebilir.
2. İşçi ve hizmetlilere tatbik olunan primli sosyal güvenlik sistemlerinde,
sözleşmenin ilgili bölümündeki mükellefiyetleri kabul etmiş bulunan diğer
bir üye Devletin uyruğunda olan korunan kimseler, mezkûr bölüm tatbika-
tında vatandaşlarla aynı haklara sahip olurlar. Şukadar ki, bu paragrafın tat-
bikatı, mütekabiliyet esasını derpiş eden iki veya çok taraflı anlaşmaların
yapılmış olması şartına bağlanabilir.
BÖLÜM XIII
Müşterek Hükümler
Madde 69
İşbu sözleşmenin II-X uncu bölümlerinden her hangi birine göre korunan
bir kimsenin hak kazandığı bir yardım, aşağıdaki hallerde ve mevzuatla tayin
olunabilecek bir ölçüde durdurulabilir.
a) İlgilinin Üye Devletin Ülkesi üzerinde bulunmadığı sürece;
b) İlgili şahsın geçim masraflarının âmme fonlarından veya bir sosyal gü-
venlik servisi veya kurumu tarafından karşılandığı sürece, şukadar ki, yardım
426
miktarı karşılanan masraflardan daha fazla ise aradaki fark sigortalının veya
hak sahibinin geçindirmekle mükellef olduğu kimselerine verilir;
c) İlgilinin, aile yardımları hariç, diğer bir sosyal güvenlik kolundan nak-
dî yardım aldığı sürece ve aynı olay dolayısiyle üçüncü bir tarafın kendisine
ödenek vermeye devam ettiği devre zarfında; şukadar ki, yardımın durduru-
lan kısmı, üçüncü taraflarca ödenen yardım miktarından daha fazla olamaz;
d) İlgilinin hile yoliyle bir yardım elde etmeye teşebbüs etmesi halinde;
e) Yardımı gerektiren halin ilgili tarafından işlenen bir suç neticesi ola-
rak, meydana gelmesi halinde;
f) Yardımı gerektiren halin, ilgilinin kasıtlı bir kusuru neticesi olarak
meydana gelmesi halinde;
g) İcabında ilgilinin, faydalanmasına arzolunan sağlık veya readaptasyon
servislerinden faydalanmayı ihmal etmesi veya yardımı gerektiren halin
mevcut olup olmadığının tevsiki yahut sigortalının veya hak sahiplerinin
durumlarının tesbiti için mevzuatla tayin edilmiş olan usullere riayet etmesi
hallerinde;
h) İşsizlik yardımı bahis konusu olduğundan ilgilinin, hizmetine
arzolunan iş bulma servislerinden faydalanmakta kusur etmesi halinde;
i) İşsizlik yardımı bahis konusu olduğunda, ilgilinin, bir mesleki ihtilâf
neticesi olarak işin durması yüzünden işini kaybetmesi veya meşru bir maze-
ret olmaksızın ihtiyari olarak işi terketmesi hallerinde;
j) Ölüm yardımları bahis konusu olduğunda, dul kadının başka bir erkek-
le karı-koca gibi yaşadığı sürece.
Madde 70
1. Yardımın talebinin reddolunması veya yapılan yardımın miktar ve ma-

hiyeti üzerinde ihtilâfa düşülmesi halinde, hak iddia eden kimse, mahkemeye
müracaat hakkına sahiptir.
2. İşbu Sözleşmenin tatbikatında, sağlık yardımlarının ifası işinin parla-
mentoya karşı mes’ul bir devlet dairesine tevdi edilmiş olması halinde, 1 inci
paragrafta derpiş olunan mahkemeye müracaat hakkı yerine, yardımın ya-
pılmadığı veya yapılan yardımın miktar ve mahiyeti hakkındaki şikâyetlerin
yetkili merci tarafından tetkik ettirilmesi hakkı tanınabilir.
3. Hak iddialarının, sosyal güvenlik meseleleriyle meşgul olmak üzere
kurulmuş ve korunan kimselerin de temsil edildiği hususî mahkemelerce
427
karara bağlanması halinde, itiraz hakkı tanınmıyabilir.

Madde 71
1. İşbu Sözleşme gereğince sağlanan yardımlarla bu yardımların ifası için

gerekli idare giderleri, dar gelirli kimseleri ağır bir yük altında bırakmıyacak
şekilde ve Üye Devletin ve korunan kimseler kategorilerinin ekonomik du-
rumları da nazara alınmak suretiyle, prim veya vergi ile veyahut bu yolların
her ikisini mezceden bir usulle kollektif olarak finanse edilir.
2. Korunan işçi hizmetlilerden alınacak sigorta primleri işçi ve hizmetli-
lerle bunların karı ve çocuklarına yapılacak yardımlara tahsis olunan kaynak-
ların % 50 sini aşamaz. Bu şartın yerine getirilmiş olup olmadığının tayinin-
de, aile yardımlariyle, şayet ayrı bir branş olarak tatbik edilmekte ise,
işkazaları ve meslek hastalıkları yardımları hariç olmak üzere, sözleşme
gereğince sağlanacak bilcümle yardımlar bir bütün olarak nazara alınır.
3. Üye, İşbu Sözleşme gereğince sağlanacak yardımların ifasından genel
olarak sorumludur. Ve bu maksada ulaşmak için gerekli bütün tedbirleri alır.
Üye, gerekirse, malî muvazene ile ilgili aktüaryel tetkik ve hesapların peri-
yodik olarak yapılmasını ve yardımlarla sigorta prim nispetlerinde veya bu
yardımları karşılamağa tahsis olunan vergilerde herhangi bir değişiklik ya-
pılmadan önce bu hesap ve tetkiklerin behemehal yapılmış olmasını temin
eder.
Madde 72
1. Yardımların idaresi, parlamentoya karşı mes’ul bir Devlet dairesine

veya usul ve nizamları amme mercileri tarafından tespit olunmuş bir mües-
seseye tevdi edilmediği takdirde, korunan kimselerin temsilcileri, doğrudan
doğruya idareye iştirak edebilecekleri gibi mevzuatla tayin olunan şartlar
dahilinde istişarî bir selâhiyetle de idareye katılabilirler. İşverenlerle amme
mercileri temsilcilerinin idareye katılmaları da millî mevzuatta derpiş edile-
bilir.
2. Üye, bu Sözleşmenin tatbikatı ile ilgili hizmetlerle kurumların hüsnü
idaresinden genel olarak sorumludur.
428
BÖLÜM XIV
Müteferrik Hükümler
Madde 73
Bu Sözleşme,
a) Bahis konusu bölümün ilgili üye için yürürlüğe girmesinden önce vu-
kua gelen olaylara,
b) Bahis konusu bölümün ilgili Üye için yürürlüğe girmesinden sonra vu-
kua gelen olaylarda da yürürlük tarihinden önceki süreler dolayısiyle hak
kazanılan yardımlara;
uygulanmaz.
Madde 74
İşbu Sözleşme, mevcut Sözleşmelerden herhangi birinin tadili mahiyetin-

de telakki olunamaz.
Madde 75
İşbu Sözleşmede yer alan hususlardan bir veya bir kaçı hakkında Çalışma
Genel Konferansınca sonradan kabul edilecek bir Sözleşmede eski Sözleşme
hükümlerinin tatbik edilmiyeceğine dair bir hüküm bulunduğu takdirde, işbu
Sözleşmenin yeni Sözleşmede belirtilecek olan hükümleri, yeni Sözleşmeyi
tasdik eden her üye için, mezkûr Sözleşmenin yürürlüğe girdiği tarihten iti-
baren uygulanmaz.
Madde 76
1. İşbu Sözleşmeyi tasdik eden her üye, Milletlerarası Çalışma Teşkilâtı

Ana Statüsünün 22 nci maddesi gereğince vermekle mükellef olduğu, Söz-
leşmenin tatbikatı hakkındaki yıllık rapora aşağıdaki hususları derceder:
a) Sözleşme hükümlerinin tatbikini sağlayan mevzuat hakkında tam bilgi;
b) Aşağıda yazılı maddelerde derpiş edilen ihsal şartların yerine getiril-
miş olduğunu gösteren deliller:
i) Korunan kimseler sayısı hakkındaki aşağıda yazılı maddeler:
9 a), b), c) veya d); 15 a), b) veya d); 21 a) veya c); 27 a), b), veya d); 33
a) veya b); 41 a), b) veya d); 48 a), b) veya c); 55 a), b) veya d); 61 a), b)
429
veya d).
ii) Yardım miktarları hakkındaki 44, 65, 66 veya 67 nci maddeler;
iii) Hastalık ödenekleri süresi hakkındaki 18 inci maddenin 2 nci paragra-
fının a) fıkrası;
iv) İşsizlik yardımları süresi hakkındaki 24 üncü maddenin 2 nci paragra-
fı;
v) Korunan işçi ve hizmetlilerce ödenen sigorta primlerinin bütün malî
kaynaklar toplamına nispeti hakkındaki 71 inci maddenin 2 nci paragrafı.
Yeknesaklık temini maksadiyle, bu bilgi ve deliller, şekil bakımından,
mümkün mertebe Milletlerarası Çalışma Bürosu İdare Heyetinin tavsiye ve
telkinlerine uygun olarak hazırlanır.
2. İşbu Sözleşmeyi imzalayan her Üye, Milletlerarası Çalışma Bürosu
Genel Müdürüne, idare heyetince kararlaştırılan fasılalarla vereceği rapor-
larda Sözleşmenin II-X uncu bölümlerinden tasdik vesikasında veya 4 üncü
madde gereğince sonradan gönderilen bildirilerde belirtilmemiş olan bölüm-
lerle ilgili mevzuat ve tatbikatı hakkında bilgi verir.
Madde 77
1. İşbu Sözleşme denizcilerle deniz balıkçıları hakkında tatbik edilmez.

Denizciler ve deniz balıkçılarının korunması hakkındaki hükümler Çalışma
Teşkilâtı Genel Konferansınca kabul edilen “Denizcilerin Sosyal Güvenliği
hakkında 1946 Sözleşmesi” ile “Denizcilerin İhtiyarlık aylıkları hakkında
1946 Sözleşmesi” nde yer almıştır.
2. Üye, Sözleşmesinin II-X uncu bölümlerinden tasdik edilmiş olanların
tatbikatında, korunan işçi ve hizmetlilerin veya mukimlerin nispetini hesap-
larken, denizcilerle deniz balıkçılarının sayılarını işçi ve hizmetliler veya
faal nüfus veya mukimler sayısından hariç tutabilir.
BÖLÜM XV
Son Hükümler
Madde 78
İşbu Sözleşmenin resmî tasdik vesikaları Milletlerarası Çalışma Bürosu

Genel Müdürüne tevdi ve Genel Müdür tarafından tescil olunur.
430
Madde 79
1. İşbu Sözleşme yalnız, tasdik vesikası Umum Müdürlükçe tescil edilmiş

olan Milletlerarası Çalışma Teşkilâtı Üyeleri için bir mükellefiyet teşkil e-
der.
2. Sözleşme, iki Üyenin tasdik vesikasının Genel Müdür tarafından tescil
edildiği tarihten on iki ay sonra yürürlüğe girer.
3. Bunu takiben sözleşme, her üye için, kendi tasdik vesikasının tercihi
tarihinden on iki ay sonra yürürlüğe girer.
Madde 80
1. Milletlerarası Çalışma Teşkilâtı Ana Statüsünün 35 inci maddesinin 2

nci paragrafı gereğince Milletlerarası Çalışma Bürosu Genel Müdürüne gön-
derilecek bildirilerde,
a) İlgili üyenin Sözleşmeyi veya Sözleşmenin bazı bölümlerini aynen uy-
gulamayı taahhüt ettiği ülkeler;
b) Üyenin Sözleşmeyi veya bazı bölümlerini tadilen uygulamayı taahhüt
ettiği ülkeler ve bu tadillerin nelerden ibaret bulunduğu;
c) Sözleşmenin tatbikinin mümkün olmadığı ülkeler ve bu takdirde tatbik
edilememesi sebepleri;
d) Durumu daha etraflı olarak tetkik ettikten sonra karara varma hakkını
mahfuz tuttuğu ülkeler;
belirtilir.
2. Bu maddenin 1 inci paragrafının a) ve b) fıkralarında derpiş olunan ta-
ahhütler tasdikin ayrılmaz cüz’ü sayılır ve aynı kuvveti haiz olur.
3. Her üye, bu maddenin 1 inci paragrafının b), c) ve d) fıkraları gereğin-
ce göndermiş olduğu bildirilerde yazılı kayıtların tamamından veya bir kıs-
mından, bilâhare yapacağı yeni bir bildiri ile vazgeçebilir.
4. Her Üye 82 nci madde gereğince bu Sözleşmenin tatbikten kaldırılabi-
leceği süreler zarfında, Genel Müdüre, daha evvelki bildirilerde yazılı şartla-
rı herhangi bakımlardan değiştiren ve muayyen ülkelerdeki durumu belirten
yeni bir bildiri gönderebilir.
Madde 81
1. Milletlerarası Çalışma Teşkilâtı Ana Statüsünün 35 inci maddesinin 4
431
ve 5 inci paragrafları gereğince Milletlerarası Çalışma Bürosu Genel Müdü-

rüne gönderilen bildirilerde Sözleşmenin tamamının veya bildirinin taalluk
ettiği bölümler hükümlerinin, ülkede, aynen veya tadilen uygulanacağı belir-
tilir. Sözleşmenin veya bazı bölümlerinin tadilen uygulanacağı bildirildiği
takdirde bu değişikliklerin nelerden ibaret olduğu tasrih edilir.
2. İlgili Üye veya Üyeler veyahut milletlerarası merci, muahhar bir bildiri
ile evvelce yapılmış bir bildiride yazılı değişikliklerden faydalanma hakkın-
dan tamamen veya kısmen vazgeçebilirler.
3. İlgili Üye veya Üyeler veyahut milletlerarası merci, 82 nci madde hü-
kümlerine göre bu Sözleşmenin tatbikten kaldırılabileceği süreler zarfında,
Genel Müdüre, evvelce gönderilmiş bir bildiride yazılı şartları herhangi bir
bakımdan değiştiren ve Sözleşmenin uygulanması bakımından durumu belir-
ten yeni bir bildiri gönderebilirler.
Madde 82
1. Bu Sözleşmeyi tasdik eden her Üye, Sözleşmenin ilk olarak yürürlüğe

girdiği tarihten itibaren 10 yıllık bir sürenin sonunda Milletlerarası Çalışma
Bürosu Genel Müdürüne gönderilecek ve Genel Müdür tarafından tescil
edilecek bir tebliğ ile, Sözleşmenin tamamının veya II-X uncu bölümlerden
bir veya bir kaçının tatbikten kaldırılacağını bildirebilir. Tatbikten kaldırma
keyfiyeti tescil tarihinden bir yıl sonra muteber olur.
2. Bu Sözleşmeyi tasdik etmiş olup da yukarıdaki paragrafta yazılı 10 yıl-
lık devrenin sonundan itibaren bir yıl zarfında bu maddede derpiş edilen
tatbikten kaldırma hakkını kullanmayan her üye, yeniden 10 yıllık bir süre
için bağlanmış olur. Ve bundan sonra Sözleşmeyi veya II-X uncu bölümler-
de bir veya bir kaçını her on yıllık devrenin sonunda bu maddede derpiş
edilen şartlarla tatbikten kaldırabilir.
Madde 83
1. Milletlerarası Çalışma Teşkilâtı Üyeleri tarafından kendisine gönderi-

lerek tescil olunan bütün tasdik vesikalarını, bildirileri ve yürürlükten kal-
dırma tebliğlerini Milletlerarası Çalışma Teşkilâtının bütün üyelerine bildi-
rir.
2. Milletlerarası Çalışma Teşkilâtı Genel Müdürü, Sözleşmesinin ikinci
tasdik vesikasının tescil olunduğunu teşkilât üyelerine bildirirken, Sözleş-
menin yürürlüğe gireceği tarih üzerine üyelerin dikkatini çeker.
432
Madde 84
Milletlerarası Çalışma Bürosu Genel Müdürü, yukarıdaki maddeler hü-

kümlerine göre tescil edeceği bütün tasdik vesikaları, bildiriler ve yürürlük-
ten kaldırma tebliğleri hakkında, Birleşmiş Milletler Şartının 102 nci madde-
si gereğince, tescil olunmak üzere, Birleşmiş Milletler Genel Sekreterine tam
bilgi verir.
Madde 85
Milletlerarası Çalışma Bürosu Yönetim Kurulu, lüzum göreceği zaman-

larda Çalışma Genel Konferansına bu Sözleşmenin tatbikatı hakkında bir
rapor verir ve Sözleşmenin tamamen veya kısmen değiştirilmesi konusunun
konferans gündemine alınmasına lüzum olup olmadığını tetkik eder.
Madde 86
1. Konferansın, bu Sözleşmeyi tamamen veya kısmen değiştiren yeni bir

Sözleşme kabul etmesi halinde, yeni Sözleşmede hilafına sarahat olmadıkça:
a) Yeni Sözleşmenin bir üye tarafından tasdiki üzerine, mezkûr Sözleşme
yürürlüğe girmiş olmak şartiyle, yukarıdaki 82 nci madde nazara alınmaksı-
zın işbu Sözleşme bütün hukukiyle ve derhal yürürlükten kalkar.
b) Yeni Sözleşmenin yürürlüğe girişi tarihinden itibaren işbu Sözleşme
üyelerin tasdikine açık bulundurulmaz.
2. İşbu Sözleşmeyi tasdik eden ve fakat muaddel yeni Sözleşmeyi tasdik
etmeyen üyeler için, her halükârda, bu Sözleşme şekil ve muhteva bakımın-
dan yürürlükte kalır.
Madde 87

berdir.
(EK)
Bütün ekonomik faaliyetlerin, sanayi kolları itibariyle, Milletlerarası

Standart tasnifi
(BÖLÜM VE BÜYÜK GRUPLARIN LİSTESİ)

Bölüm 0. Ziraat, Ormancılık, Avcılık ve Balıkçılık
01.- Ziraat ve hayvan yetiştirme
433
02.- Ormancılık ve tomrukçuluk

03.- Avcılık, tuzakla avlanma, av hayvanlarının üretilmesi
04.- Balıkçılık
Bölüm 1. Madencilik ve taşocakları
11. Kömür madenciliği
12. Metal madenciliği
13. Ham petrol ve tabiî gaz
14. Taş, kil ve kum ocaklarının işletilmesi
19. Başka tarafta tasnif olunmayan ve metalden gayri maddelerin istihracı
Bölüm 2.3. İmalât sanayii
20. Gıda maddeleri sanayii (İçki sanayii hariç)
21. İçki sanayii
22. Tütün sanayii
23. Dokuma sanayii
24. Kundura, giyecek eşyası ve hazır dokuma eşya imalâtı
25. Ağaç ve mantar sanayii (Mobilya sanayii hariç)
26. Mobilya ve mefruşat sanayii
27. Kâğıt sanayii ve kağıttan eşya imalâtı
28. Matbaacılık, neşriyatçılık ve bunlarla ilgili sanayii
29. Deri sanayii ve deriden eşya imalâtı (Kundura hariç)
30. Kauçuk sanayii
31. Kimya ve kimyevi mamuller sanayii
32. Petrol ve kömür müştakları sanayii
33. Başka tarafta tasnif edilmiyen, metalden gayri madenî mamuller
sanayii (Petrol ve kömür müştakları hariç)
34. Metallere müteallik esas endüstriler
35. Madenî eşya imalâtı (Makine ve taşıt malzemesi hariç)
36. Makine imalât, (Elektrik makinaları hariç)
434
37. Elektrik makine, cihaz ve malzemeleri imalâtı

38. Taşıt malzemeleri imalâtı
39. Çeşitli imalât sanayii
Bölüm 4. İnşaat
40. İnşaat
Bölüm 5. Elektrik, gaz, su ve sıhhî hizmetler
51. Elektrik, gaz ve buhar
52. Su ve sıhhî hizmetler
Bölüm 6. Ticaret, banka, sigorta ve gayrimenkul işleri
61. Toptan ve perakende ticaret
62. Bankalar ve diğer malî müesseseler
63. Sigortalar
64. Gayrimenkul işleri
Bölüm 7. Nakliyat, ardiyecilik ve ulaştırma
71. Nakliyat
72. Ardiye ve antrepoculuk
73. Ulaştırma
Bölüm 8. Hizmetler
81. Devlet hizmetleri
82. Belediye ve ticaret hizmetleri
83. Eğlence hizmetleri
84. Şahsî hizmetler
Bölüm 9. İyi tarif edilmemiş faaliyetler
90. İyi tarif edilmemiş faaliyetler
435
436
TARIM İŞÇİLERİNİN DERNEK KURMA VE BİRLEŞME HAKLARI
Milletlerarası Çalışma Bürosu Yönetim Kurulu tarafından vâki davet üze-

rine 25 Ekim 1921 tarihinde Cenevre’de 3 üncü toplantısını yapan Milletle-
rarası Çalışma Teşkilâtı Genel Konferansı, toplantı gündeminin 4 üncü mad-
desine dâhil bulunan Tarım İşçilerinin Dernek Kurma ve Birleşme haklarına
mütaallik tekliflerin kabulüne ve
Bu tekliflerin Milletlerarası bir Sözleşme şeklini almasına karar verdikten
sonra,
Milletlerarası Çalışma Teşkilâtının üyeleri tarafından Milletlerarası Ça-
lışma Teşkilâtının statüsü hükümleri gereğince onanmak üzere, (Tarımda)
dernek kurma hakkına mütaallik 1921 Sözleşmesi adını taşıyacak olan aşa-
ğıdaki Sözleşmeyi kabul eder.
Madde 1
Milletlerarası Çalışma Teşkilâtının bu Sözleşmeyi onayan her üyesi, ta-
rımda çalışan bilûmum şahıslara, sanayi işçilerinde olduğu gibi, dernek kur-
ma ve birleşme haklarını aynen sağlamayı ve tarım işçileri bakımından bu
hakları tahdidedici kanuni veya sair hükümleri ilga etmeyi taahhüt eder.
Madde 2
Bu Sözleşmenin, milletlerarası Çalışma Teşkilâtının statüsünde belirtilen
şartlar dahilindeki kesin onama belgeleri Milletlerarası Çalışma Bürosu Ge-
nel Müdürüne gönderilecek ve onun tarafından tescil edilecektir.
Madde 3
1. Bu Sözleşme, Milletlerarası Çalışma Teşkilâtı üyelerinden ikisinin o-
nama belgelerinin Genel Müdür tarafından tescil edildiği tarihte mer’iyete
girecektir.
2. Sözleşme, ancak onama belgeleri Milletlerarası Çalışma Bürosunca
tescil edilmiş olan üyeleri bağlayacaktır.
3. Bundan sonra bu Sözleşme, her bir üye hakkında, kendisinin onama
belgesinin Milletlerarası Çalışma Bürosunca tescil edildiği tarihte mer’iyete
*
Bu Sözleşme’nin onaylanması, 24.10.1960 tarihli ve 110 Sayılı Tarım İşçilerinin Dernek
Kurma ve Birleşme Haklarına Müteallik 11 Sayılı Sözleşmenin Tasdikına ve Bu
Sözleşmeye Katılmamıza Dair Kanun’la (RG. 28.10.1960, S. 10641) kabul edilmiştir.
girecektir.
Madde 4
Milletlerarsı Çalışma Teşkilâtı üyelerinden ikisinin onama belgelerinin
Milletlerarası Çalışma Bürosunca tescili akabinde, Milletlerarası Çalışma
Bürosu Genel Müdürü keyfiyeti Milletlerarası Çalışma Teşkilâtının bütün
üyelerine tebliğ edecektir. Teşkilâtın diğer üyeleri tarafından daha sonra
gönderilecek onama belgelerinin tescil edildiğini de onlara tebliğ edecektir.
Madde 5
Bu Sözleşmeyi onayan her üye 3 üncü madde hükümleri mahfuz kalmak
şartiyle, 1 inci madde hükümlerini en geç 1 Ocak 1924 tarihinden itibaren
tatbik etmeyi ve bu hükümleri müessir kılmak için gerekli olan tedbirleri
almayı taahhüt eder.
Madde 6
Bu Sözleşmeyi onayan Milletlerarası Çalışma Teşkilâtının her üyesi söz-
leşmeyi müstemlekelerinde, idaresi ve himayesi altındaki ülkelerde Milletle-
rarası Çalışma Teşkilâtının Statüsünün 35 inci maddesine uygun olarak tat-
bik etmeyi taahhüt eder.
Madde 7
Bu Sözleşmeyi onayan her üye, onu ilk yürürlüğe giriş tarihinden itibaren
on yıllık bir devre sonunda, Milletlerarası Çalışma Bürosu Genel Müdürüne
göndereceği ve bu Genel Müdürce tescil edilecek bir ihbarname ile feshede-
bilir. Fesih, keyfiyetin Milletlerarası Çalışma Bürosu tarafından tescili tari-
hinden itibaren bir sene sonra muteber olacaktır.
Madde 8
Milletlerarası Çalışma Bürosu Yönetim Kurulu lüzum gördükçe işbu Söz-
leşmenin uygulanması hakkında genel konferansa bir rapor sunacak ve Söz-
leşmenin tamamen veya kısmen değiştirilmesi konusunun Konferans gün-
demine alınması gerekip gerekmediğini inceleyecektir.
Madde 9
dir.
438
TARIMDA ASGARÎ ÜCRET TESPİTİ USULLERİ HAKKINDA 99

toplantıya davet edilerek orada 6 Haziran 1951 de 34 üncü toplantısını yapan
Milletlerarası Çalışma Teşkilâtı Genel Konferansı toplantı gündeminin seki-
zinci maddesini teşkil eden tarımda asgarî ücret tespit usulleri meselesine
dair tekliflerin kabulüne ve bu tekliflerin bir milletlerarası sözleşme şeklini
almasına karar verdikten sonra, bindokuzyüz ellibir yılı Haziran ayının işbu
yirmisekizinci günü, Tarımda Asgarî Ücret Tespit Usulleri Hakkında 1951
Sözleşmesi adını taşıyacak olan aşağıdaki Sözleşmeyi kabul eder:
Madde 1
1. Milletlerarası Çalışma Teşkilâtının bu Sözleşmeyi onaylıyan her üyesi
tarımsal işyerleriyle tarımla ilgili işlerde çalıştırılan işçilerin asgarî ücret
hadlerinin tespiti mümkün kılacak münasip usuller koymayı veya bu gibi
usulleri muhafaza eylemeyi taahhüt eder.
2. Bu Sözleşmeyi onaylıyan her üye eğer varsa, ilgili işveren ve işçilerin
en fazla temsil kabiliyetini haiz teşekküllerine danıştıktan sonra, bundan
evvelki fıkrada derpiş olunan asgarî ücret tespit usullerinin hangi işyerleri,
işler ve şahıs zümreleri hakkında uygulanacağını tayinde serbesttir.
3. Yetkili makam, tâbi oldukları çalışma şartları dolayısiyle haklarında bu
Sözleşme hükümlerine hepsinin veya bir kısmının uygulanması mümkün
olmıyan çiftçinin çalıştırdığı kendi aile fertleri gibi şahıs zümrelerini bu gibi
hükümlerin uygulanmasından hariç tutabilir.
Madde 2
1. Asgarî ücretlerin kısmen aynî olarak ödenmesi arzuya şayan ve tea-
mülden olduğu hallerde, millî mevzuat, toplu sözleşmeler veya hakem karar-
ları bu şekilde tediyeye müsaade edebilir.
*
1951 yılında Cenevre’de toplanan 34 üncü Milletlerarası Çalışma Konferansınca kabul
edilmiş olan bu Sözleşme’nin onaylanması 30.04.1969 tarih ve 1168 sayılı Tarımda Asga-
rî Ücret Tespiti Usulleri Hakkında 99 sayılı Milletlerarası Çalışma Sözleşmesinin Onay-
lanmasının Uygun Bulunduğuna Dair Kanun’la (RG. 09.05.1969, S. 13194); ve uygulan-
ması da, Dışişleri Bakanlığı’nın 20.12.1969 tarih ve BEKY: 725.100-1/69-1022 sayılı ya-
zısı üzerine, 31.05.1963 tarih ve 244 sayılı Kanunun 3 üncü maddesine göre, 16.01.1970
tarihli ve 7/91 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı’yla (RG. 26.03.1970, S. 13455) kabul edil-
miştir.
99 sayılı Uluslararası Çalışma Sözleşmesi
2. Asgarî ücretlerin kısmen aynî olarak ödenmesine müsaade olunduğu

hallerde:
(a) Bu gibi aynî yardımların işçinin ve ailesi fertlerinin şahsen kullanma
ve faydalanmalarına elverişli bulunmasını; ve,
(b) Bu gibi aynî yardımlara takdir edilen değerin âdil ve mâkul olmasını
sağlamak üzere münasip tedbirler alınmalıdır.
Madde 3
1. Bu Sözleşmeyi onaylıyan her üye, aşağıdaki fıkralarda öngörülen şart-
lar mahfuz kalmak kaydiyle, asgarî ücret tespit usulleriyle bu usullerin uygu-
lanmasında takip olunacak yolları tayinde serbesttir.
2. Bu hususta bir karar vermeden önce, eğer varsa, ilgili işveren ve işçile-
rin en fazla temsil kabiliyetini haiz teşekkülleriyle ve meslek veya vazifeleri
dolayısiyle bu hususta bilhassa ehliyet sahibi olup kendilerine danışılması
yetkili makamca faydalı görülen sair şahıslarla etraflıca ihzari bir danışmada
bulunulacaktır.
3. İlgili işveren ve işçiler millî mevzuatın tespit edebileceği tarz ve ölçüde
fakat her halde tam eşitlik esası üzerinden asgarî ücret tespit usullerinin uy-
gulanmasına iştirak edecekler veya bu hususta kendilerine danışılacak veya
fikirlerini ifade etme hakkını haiz olacaklardır.
4. Tespit edilen asgarî ücret hadlerine ilgili işveren ve işçilerin riayeti
mecburî olacak ve bu hadler indirilmiyecektir.
5. Yetkili makam bedenî veya fikrî kabiliyetleri mahdut olan işçilerin ça-
lıştırılması imkânlarının azalmasını önlemek maksadiyle, icabettiği takdirde,
münferit hallerde, asgarî ücret hadlerinde istisnalara müsaade edebilir.
Madde 4
1. Bu Sözleşmeyi onaylıyan her üye, ilgili işveren ve işçilerin yürürlükte
olan asgarî ücret hadlerinden haberdar edilmesini ve bu hadlerin uygulandığı
hallerde bu hadlerden daha az ücret ödenmemesini sağlamak için gereken
tedbirleri alacaktır, bu tedbirler ilgili memleketin tarımında cari şartlar ba-
kımından gerekli ve bu şartlara en uygun olan bütün kontrol, teftiş ve cezaî
müeyyide tedbirlerini ihtiva edecektir.
2. Hakkında asgarî hadler uygulanan ve kendisine bu hadlerden az ücret
ödenmiş bulunan bir işçi, millî mevzuatın tespit edeceği mühlet zarfında,
mahkeme yoluyla veya sair münasip bir yoldan kendisine eksik ödenen meb-
lâğın tutarını geri almak hakkını haiz olacaktır.
440
Madde 5
Bu Sözleşmeyi onaylıyan her üye, her yıl Milletlerarası Çalışma Bürosu-
na, asgarî ücret tespit usullerinin tatbik şekillerini ve tatbikattan alınan neti-
celeri belirten genel bir ekspoze gönderecek ve bu ekspozede, şümul içine
giren işleri ve işçilerin takribî sayısını, tespit edilen asgarî ücret hadlerini ve
eğer varsa, asgarî hadlerle ilgili olarak kabul edilmiş olan önemli diğer ted-
birleri özet halinde belirtecektir.
Madde 6
Bu Sözleşmenin resmî onaylama belgeleri Milletlerarası Çalışma Bürosu
Madde 7
1. Bu Sözleşme ancak Onaylama Belgeleri Genel Müdürü tarafından tes-
cil edilmiş olan Milletlerarası Çalışma Teşkilâtı üyelerini bağlıyacaktır.
3. Daha sonra bu Sözleşme, onu onaylıyan her üye için onaylama belgesi
Madde 8
cek olan beyanlar şu hususları belirtecektir:
a) İlgili üyenin, Sözleşme hükümlerinin hiçbir değişiklik yapılmadan uy-
gulanacağını taahhüt ettiği ülkeleler;
b) Sözleşme hükümlerinin değişiklikler yapılarak uygulanacağını taahhüt
c) Sözleşmenin uygulanamıyacağı ülkeler ve bu gibi hallerde Sözleşme-
d) Haklarındaki kararın vaziyetin daha etraflıca tetkikine kadar mahfuz
tuttuğu ülkeler.
2. Bu maddenin birinci fıkrasının (a) ve (b) bendlerinde sözü edilen taah-
hütler onaylamanın ayrılmaz kısımları sayılacak ve onaylama kuvvetini haiz
olacaktır.
3. Her üye bu maddenin 1 inci fıkrasının (b), (c) ve (d) bentleri gereğince
daha evvel yapmış olduğu beyanda mevcut ihtiyarî kayıtların hepsinden veya
bir kısmından, yeni bir beyanla vazgeçebilecektir.
441
4. Her üye, 10 uncu madde hükümlerine uygun olarak bu Sözleşmenin

feshedilebileceği devreler zarfında Genel Müdüre, daha evvelki her hangi bir
beyanın hükümlerini başka her hangi bir bakımdan değiştiren ve belirli ülke-
lerdeki halihazır vaziyeti bildiren yeni bir beyan gönderebilecektir.
Madde 9
derilen beyanlar Sözleşme hükümlerinin ilgili ülkede değişikliklerle mi yok-
sa değişiklik yapılmadan mı uygulanacağını belirtecektir; beyan, Sözleşme
hükümlerinin değişiklikler kaydiyle uygulanacağını bildirdiği zaman bu
değişikliklerin nelerden ibaret olduğunu açık olarak gösterecektir.
2. İlgili üye, üyeler veya milletlerarası makam, daha evvelki bir beyanla
bildirilen, değişikliğe başvurma hakkında daha sonraki bir beyanla tamamen
veya kısmen vazgeçebilir.
3. İlgili üye, üyeler veya milletlerarası makam, 10 uncu madde hükümle-
rine uygun olarak bu Sözleşmenin feshedilebileceği devreler zarfında Genel
Müdüre daha evvelki bir beyanın hükümlerini başka bir bakımdan değiştiren
ve Sözleşmenin uygulanması bakımından halihazır vaziyeti bildiren yeni bir
beyan gönderebilir.
Madde 10
1. Sözleşmeyi onaylıyan her üye onu ilk yürürlüğe girdiği tarihten itiba-
ren on yıllık bir devre sonunda, Milletlerarası Çalışma Genel Müdürün tescil
edeceği bir belge ile feshedebilir. Fesih, tescil tarihinden ancak bir yıl sonra
muteber olacaktır.
2. Bu Sözleşmeyi onaylamış olup da onu, bundan evvelki fıkrada sözü
edilen on yıllık devrenin bitiminden itibaren bir yıl zarfında, bu maddede
öngörüldüğü şekilde feshetme ihtiyarını kullanmıyan her üye yeniden on
yıllık bir müddet için bağlanmış olacak ve bundan sonra bu Sözleşmeyi her
on yıllık devre bitince bu maddede öngörülen şartlar içinde feshedebilecek-
tir.
Madde 11
Teşkilâtı üyeleri tarafından kendisine bildirilen bütün onaylama, beyan ve
fesihlerin tescil olunduğu Teşkilâtın bütün üyelerine tebliğ edilecektir.
2. Genel Müdür kendisine gönderilen Sözleşmenin ikinci onaylama bel-
gesinin tescil olunduğunu Teşkilât üyelerine bildirirken, bu Sözleşmenin
442
yürürlüğe gireceği tarih hakkında Teşkilât üyelerinin dikkatini çekecektir.

Madde 12
gun olarak tescil etmiş olduğu bütün onaylama, beyan ve fesihlere dair tam
tescil edilmek üzere Birleşmiş Milletler Genel Sekreterine ulaştırılacaktır.
Madde 13
rinde, bu Sözleşmenin uygulanması hakkındaki bir raporu genel konferansa
gündemine alınıp alınmaması hususunu inceliyecektir.
Madde 14
de:
a) Tadil edici yeni Sözleşmenin bir üye tarafından onaylanması keyfiyeti,
yukarıdaki 10 uncu madde nazara alınmaksızın ve tadil edici yeni Sözleşme
yürürlüğe girmiş olarak kayıt ve şartiyle, bu Sözleşmenin derhal ve kendili-
2. Bu Sözleşme onu onaylayıp da tadil edici Sözleşmeyi onaylamamış
bulunan üyeler için her halde şimdiki şekil ve muhtevasiyle muteber olmakta
devam edecektir.
ARTICLE 15 (*)
Les versions française et anglaise du texte de la présente convention font
également foi.
Le texte qui précede est le texte authentique de la convention dûment
adoptée par la Conférence générale de l’Organisation internationale du
Travail dans sa trente-quatrieme session qui s’est tenue a Geneve et qui a été
déclarée close le 29 juin 1951.
EN FOI DE QUOI ont apposé leurs signatures, ce deuxieme jour d’août
*
Orijinal metindeki “Bu Sözleşmenin Fransızca ve İngilizce metinleri aynı şekilde geçerli-
dir” hükmü Resmî Gazete’deki Türkçe metinde unutulmuştur.
443
1951.
The President of the Conference, Le Président de la Conférence,
RAPPARD
The Director-General of the International Labour Office, Le Directeur
général du Bureau international du Travail,
DAVID A. MORSE.
444
TEK İŞÇİNİN TAŞIYABİLECEĞİ YÜKÜN AZAMÎ AĞIRLIĞI

davet edilerek orada 28 Haziran 1967 de 51. toplantısını yapan Milletlerarası
Çalışma Teşkilâtı Genel Konferansı, toplantı gündeminin 6 ncı maddesini
teşkil eden, tek işçinin taşıyabileceği yükün azamî ağırlığına dair bazı teklif-
lerin kabulüne,
sonra,
1967 yılı Haziran ayının işbu 28 inci günü, azamî ağırlık hakkında 1967
Sözleşmesi şeklinde adlandırılacak olan aşağıdaki sözleşmeyi kabul eder.
Madde 1
Bu Sözleşmede:
a) “Yüklerin bedenen taşınması” deyimi yükün yerden kaldırılması ve ye-
re konulmasını da kapsamak üzere, yük ağırlığının tamamen tek işçi tarafın-
dan çekildiği her türlü taşımayı,
b) “Yüklerin devamlı olarak bedenen taşınması” deyimi, yüklerin aralık-
sız olarak veya esas itibarı ile bedenen taşınmasına hasr ve tahsis edilen veya
aralıklı olsa bile, yüklerin normal olarak bedenen taşınmasını içine alan her
türlü faaliyeti;
c) “Genç işçi” deyimi, 18 yaşından küçük bir işçiyi ifade eder.
Madde 2
1. Bu sözleşme yüklerin devamlı olarak bedenen taşınmasına uygulanır.
2. Bu sözleşme, ilgili üyenin, bir iş teftişi sistemi bulundurduğu bütün ik-
tisadî faaliyet sektörlerine uygulanır.
*
Bu Sözleşme’nin onaylanması, 30.11.1972 tarihli ve 1635 sayılı Tek İşçinin Taşıyabile-
ceği Yükün En Çok Ağırlığı Hakkında 127 Sayılı Milletlerarası Çalışma Sözleşmesinin
Uygun Bulunduğuna Dair Kanun’la (RG. 07.12.1972, S. 14384); ve uygulanması da, Dı-
şişleri Bakanlığı’nın 26.06.1974 tarihli ve ESGM (ESSD) 152.540/1099 sayılı yazısı üze-
rine, 31.05.1963 tarihli ve 244 sayılı Kanunun 2 ve 3 üncü maddelerine göre, 15.07.1974
tarihli ve 7/8662 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı’yla (RG. 14.11.1974, S. 15062) kabul e-
dilmiştir.
Madde 3
Ağırlığı, sağlık veya güvenliğini tehlikeye koyabilecek yüklerin işçi tara-
fından bedenen taşınması talep veya kabul edilemez.
Madde 4
Üçüncü maddede belirtilen prensibin uygulanmasında, Üyeler, işin icra
edileceği bütün şartları hesaba katarlar.
Madde 5
Her Üye, hafif olmayan yükleri bedenen taşıma işine ayrılan bir işçinin
bu işe verilmeden önce, sağlığını korumak ve kazaları önlemek amacıyla,
yararlanılacak çalışma metodları hakkında yeterli bir eğitim görmesi için
gerekli tedbirleri alır.
Madde 6
Yüklerin bedenen taşınmasını sınırlamak veya kolaylaştırmak için, uygun
teknik araçlardan mümkün olduğu kadar yararlanılacaktır.
Madde 7
1. Kadınların ve genç işçilerin hafif olmayan ağır yüklerin bedenen ta-
şınması işine verilmesi sınırlandırılacaktır.
2. Kadınlar ve genç işçiler yüklerin bedenen taşınmasında kullanıldıkları
zaman, bu yüklerin azami ağırlığı, erkek işçiler için kabul edilen ağırlıktan
bariz bir ölçüde az olacaktır.
Madde 8
Her üye, mevzuat yoluyla veya millî tatbikat ve şartlara uygun başka bir
metodla ve ilgili işçi ve işverenlerin en fazla temsil kabiliyetini haiz teşek-
külleriyle istişarede bulunmak suretiyle bu sözleşme hükümlerini uygulama
alanına koymak için gereken tedbirleri alacaktır.
Madde 9
Bu sözleşmenin resmî onaylama belgeleri Milletlerarası Çalışma Bürosu
Madde 10
1. Bu sözleşme ancak onaylama belgeleri Genel Müdür tarafından tescil
edilmiş olan Milletlerarası Çalışma Teşkilâtı Üyelerini bağlıyacaktır.
2. Bu sözleşme, iki üyenin onaylama belgesi Genel Müdür tarafından tes-
cil edildiği tarihten 12 ay sonra yürürlüğe girecektir.
446
3. Bundan sonra, bu sözleşme, onu onaylayan her üye için onaylama bel-
gesi tescil edildiği tarihten 12 ay sonra yürürlüğe girecektir.
Madde 11
1. Bu sözleşmeyi onaylayan Üye onu, ilk yürürlüğe girdiği tarihten itiba-
ren on yıllık bir devre sonunda Milletlerarası Çalışma Bürosu Genel Müdü-
rüne göndereceği ve Müdürün tescil edeceği bir belge ile feshedebilir. Fesih
tescili tarihinden ancak bir yıl sonra muteber olacaktır.
2. Bu sözleşmeyi onaylamış olup da, onu, bundan evvelki fıkrada sözü
öngörüldüğü şekilde feshetme hakkını kullanmıyan her üye yeniden on yıllık
bir müddet için bağlanmış olacak ve bundan sonra bu sözleşmeyi, her on
yıllık devre bitince bu maddede öngörülen şartlar içinde feshedebilecektir.
Madde 12
Teşkilâtı Üyeleri tarafından kendisine bildirilen bütün onaylama ve fesih
belgelerinin tescil edildiğini Teşkilâtın bütün üyelerine bildirecektir.
2. Genel Müdür kendisine gönderilen ikinci onaylama belgesinin tescil
edildiğini Teşkilât Üyelerine bildirirken, sözleşmenin yürürlüğe gireceği
tarih hakkında Teşkilât Üyelerinin dikkatini çekecektir.
Madde 13
gun olarak tescil etmiş olduğu bütün onaylama ve fesihler hakkındaki tam
Madde 14
rinde, bu Sözleşmenin uygulanması hakkında Genel Kurul Konferansına bir
rapor sunacak ve onun tamamen veya kısmen değiştirilmesi konusunun Kon-
ferans gündemine alınması gerekip gerekmiyeceğini inceleyecektir.
Madde 15
sözleşme kabul etmesi halinde ve yeni sözleşme aksini öngörmedikçe,
a) Tadil edici yeni sözleşmenin bir Üye tarafından onaylanması keyfiyeti,
yukarıdaki 11 inci madde nazara alınmaksızın ve tadil edici yeni sözleşme
yürürlüğe girmiş olmak kayıt ve şartıyla, bu sözleşmenin derhal ve kendili-
447
ğinden feshini tazammun edecektir;

Sözleşme Üyelerin onaylanmasına artık açık bulundurulmıyacaktır.
2. Bu sözleşme, onu onaylayıp da tadil edici sözleşmeyi onaylamamış bu-
lunan Üyeler için herhalde şimdiki şekil ve muhtevasıyla muteber olmakta
devam edecektir.
Madde 16
Bu sözleşmenin İngilizce ve Fransızca metinleri aynı derecede muteber-
dir.
448
TRİMCİ VE ATEŞÇİ SIFATİYLE GEMİLERDE İŞE
ALINACAKLARIN ASGARÎ YAŞININ TESPİTİ HAKKINDA 15
SAYILI ULUSLARARASI ÇALIŞMA SÖZLEŞMESİ(*)
Milletlerarası Çalışma Bürosu Yönetim Kurulu tarafından vâkı davet üze-

rine, 25 Ekim 1921 tarihinde Cenevre’de yapılan, Milletlerarası Çalışma
Teşkilâtı Genel Konferansının üçüncü toplantısında:
Toplantı gündeminin sekizinci maddesini teşkil eden 18 yaşından aşağı
bilûmum şahısların trimci ve ateşçi sıfatiyle gemilerde işe alınmalarının
men’ine dair muhtelif tekliflerin kabulüne,
Bu tekliflerin milletlerarası bir sözleşme şeklinde kaleme alınmasına,
Karar verildikten sonra, Milletlerarası Çalışma Teşkilâtı statüsü hükümle-
rine uygun olarak, Milletlerarası Çalışma Teşkilatı üyelerince tasdik edilmek
üzere, trimci ve ateşçilerin asgari yaş haddine dair 1921 tarihli Sözleşme
adını alacak olan aşağıdaki Sözleşme kabul edilmiştir:
Madde 1
İşbu Sözleşmenin tatbikatı bakımından “Gemi” tâbiri, harb gemileri müs-
tesna, denizde sefer yapan büyük, küçük, ne olursa olsun, hususi mülkiyete
veya âmme mülkiyetine ait bilûmum gemileri ifade eder.
Madde 2
18 yaşından aşağı kimseler, trimci veya ateşçi sıfatiyle, gemilerde
çalıştırılamaz.
Madde 3
İkinci madde hükümleri:
a) Âmme makamlarınca tasvip edilmek ve onların murakabesi altında bu-
lunmak şartiyle, mektep gemilerinde genç yaştaki kimseler tarafından görü-
len işlerde;
b) Esas kuvvei muharrekesi buhar kuvveti olmıyan gemilerdeki işlerde;
c) Japonya veya Hindistan’da en ziyade temsil kabiliyetini haiz işçi ve iş-
*
Bu Sözleşme’nin onaylanması 25.05.1959 tarihli ve 7292 Sayılı Trimci ve Ateşçi Sıfatiyle
Gemilerde İşe Alınacakların Asgari Yaş Haddinin Tesbitine Dair 15 Sayılı Sözleşmenin
Tasdik Edilmesi ve Bu Sözleşmeye Katılmamız Hakkında Kanun’la (RG. 02.06.1959, S.
10220) kabul edilmiştir. Ancak 138 Sayılı Sözleşmenin Kabulü ile birlikte, bu Sözleş-
me yürürlükten kalkmıştır. (Bkz. 138 Sayılı Sözleşme m.10/b.5, f.c).
veren teşekkülleri ile istişare edilerek hazırlanacak nizamnamelerdeki kayıt-

lar mahfuz kalmak şartiyle, münhasıran bu memleketlerin sahillerinde sefer
yapan gemilerde çalıştırılacak olan ve bedeni kabiliyetlerinin müsait olduğu
tıbbi bir muayene neticesinde kabul edilmiş bulunan en az 16 yaşındaki kim-
selerin yaptığı işlerde,
tatbik edilmiyecektir.
Madde 4
Bir limanda bir trimci veya ateşçi almak mecburiyeti hâsıl olduğu takdir-
de, eğer oradaki bu sınıf işçiler arasında en az onsekiz yaşında işçi bulunma-
sı mümkün olamazsa onsekiz yaşından küçük fakat onaltı yaşından büyük
genç işçiler bu işlere alınabilirler. Böyle bir hal vukuunda, hizmetine ihtiyaç
duyulan bir trimci veya ateşçinin yerine bu gençlerden iki kişinin işe alınma-
sı zaruridir.
Madde 5
Bu Sözleşme hükümlerinin tatbikatının kontrolü imkânını temin sadedin-
de, her kaptan veya işveren, gemide çalışan ve yaşları on sekizden küçük
olan bu nevi şahısları doğum tarihleri ile birlikte gösteren bir kayıt defteri
veya mürettebat listesi tutmakla mükelleftir.
Madde 6
Gemi mürettebatını iş mukaveleleri işbu Sözleşme hükümlerinin bir hülâ-
sasını ihtiva edecektir.
Madde 7 (*)
İşbu Sözleşmenin Milletlerarası Çalışma Teşkilâtı Statüsüyle vaz edilmiş
şartlar dâhilinde, resmen tasdik edildiğini mübeyyin belgeler, milletlerarası
Çalışma Bürosu Umum Müdürüne gönderilecek ve tasdik keyfiyeti Umum
Müdür tarafından tescil olunacaktır.
Madde 8
1. Bu Sözleşme, Milletlerarası Çalışma Teşkilâtı üyelerinden ikisinin
tasdikı ve tasdikın Umum Müdür tarafından tescili ile mer’iyete girecektir.
2. Bu Sözleşme ancak Milletlerarası Çalışma Bürosunca tasdikleri tescil
edilmiş olan üyeleri bağlar.
*
Resmi Gazete’deki metinde, 7 nci madde yer almamaktadır. 6 ncı maddenin ikinci fıkrası
olarak yayınlanan yukarıdaki metnin, aslına uygun biçimde, 7 nci madde olarak kabulü
gerekmektedir.
450
3. Bundan sonra Sözleşme, tasdik keyfiyetini Milletlerarası Çalışma Bü-

rosuna tescil ettiren her üye hakkında, tescilin yapıldığı tarihte mer’iyete
girecektir.
Madde 9
İşbu Sözleşmenin Milletlerarası Çalışma Teşkilâtı üyelerinden ikisi tara-
fından tasdik edilmesi ve tasdikın Milletlerarası Çalışma Bürosunca tescili
akabinde Milletlerarası Çalışma Bürosu Umum Müdürü durumu Milletlera-
rası Çalışma Teşkilâtının bütün üyelerine tebliğ edecektir. Milletlerarası
Çalışma Teşkilâtının diğer üyeleri tarafından daha sonra bildirilmiş olan
tasdiklere ait tesciller için de aynı şekilde tebliğat yapacaktır.
Madde 10
Sözleşmeyi tasdik eden her üye 8 inci madde hükmü mahfuz kalmak
şartiyle 1, 2, 3, 4, 5 ve 6 ncı maddelerde yazılı hükümleri, en geç 1 Ocak
1924 tarihinden itibaren tatbik etmeyi ve bu hükümlerin tatbiki hususunda
gerekli tedbirleri almayı taahhüt eder.
Madde 11
İşbu Sözleşmeyi tasdik eden her üye, Sözleşme hükümlerini, müstemle-
kelerde, idaresi veya himayesi altındaki ülkelerde Milletlerarası Çalışma
Teşkilâtı Statüsünün 35 inci maddesi gereğince tatbik etmeyi taahhüt eder.
Madde 12
Bu Sözleşmeyi tasdik eden her üye, onu ilk yürürlüğe giriş tarihinden iti-
baren on yıllık bir devre sonunda, Milletlerarası Çalışma Bürosu Umum
Müdürüne göndereceği ve bu müdürün tescil edeceği bir ihbarname ile fes-
hedebilir. Fesih, tescilin Milletlerarası Çalışma Bürosu tarafından ifasından
bir sene sonra muteber olacaktır.
Madde 13
Madde 14
berdir.
451
452
ULUSLARARASI ÇALIŞMA NORMLARI UYGULAMASININ
GELİŞTİRİLMESİNDE ÜÇLÜ DANIŞMA HAKKINDA 144 SAYILI
Uluslararası Çalışma Bürosu Yönetim Kurulu’nca Cenevre’de toplanan

ve 2 Haziran 1976 tarihinde altmışbirinci toplantısını yapan Milletlerarası
Çalışma Teşkilatı Genel Konferansı, işveren ve işçilerin serbest ve bağımsız
teşkilatlar kurma haklarını teyid eden ve ulusal düzeyde resmi makamları ile
işveren ve işçi kuruluşları arasında etkili danışmaların teşviki için önlemler
alınmasını öngören, özellikle Dernek Kurma Hürriyeti ve Teşkilatlanma
Hakkının Korunması hakkındaki 1948 tarihli Sözleşme, Teşkilatlanma ve
Toplu Pazarlık Hakkına dair 1949 tarihli Sözleşme, 1960 tarihli (Sınai ve
Ulusal Düzeyde) istişare Tavsiye Kararı olmak üzere, mevcut Uluslararası
Çalışma Sözleşmeleri ve Tavsiyelerin hükümleri yanında, bunlara etkinlik
kazandırmak üzere işveren ve işçi teşkilatlarının danışmalarda bulunmalarını
(öngören) çok sayıda Uluslararası Çalışma Sözleşmesi ve Tavsiyelerinin
hükümlerini hatırda tutarak, ve
Toplantı gündeminin, “Uluslararası Çalışma Standartlarının uygulanma-
sını geliştirmek üzere üçlü mekanizma oluşturulması” başlığını taşıyan dör-
düncü maddesini gözönüne alarak ve Milletlerarası çalışma stardartlarının
uygulanmasını geliştirmek üzere üçlü danışmalar hakkında bazı önerilerin
kabulüne karar vererek,
Bu önerilerin Milletlerarası bir sözleşme oluşturacağını kararlaştırarak,
Bindokuzyüzyetmişaltı yılının Haziran ayının yirmibirinci günü Üçlü
Danışma (Uluslararası Çalışma Standartları) Sözleşmesi 1976 olarak adlan-
dırılabilecek aşağıdaki Sözleşmeyi kabul eder.
Madde 1
Bu Sözleşme’de “temsilci kuruluşlar” tabiri, teşkilatlanma özgürlüğü
haklarından yararlanan en fazla temsil niteliğine haiz işçi ve işveren kuruluş-
larını ifade eder.
*
Bu Sözleşme’nin onaylanması 26.11.1992 tarihli ve 3851 sayılı Uluslararası Çalışma
Normları Uygulamasının Geliştirilmesinde Üçlü Danışma Hakkında 144 Sayılı Uluslara-
rası Çalışma Sözleşmesinin Onaylanmasının Uygun Bulunduğuna Dair Kanun’la (RG.
12.12.1992, S. 21433); ve uygulanması da, Dışişleri Bakanlığı’nın 17.12.1992 tarihli ve
EİUE-II/3568-7889 sayılı yazısı üzerine, 31.05.1963 tarihli ve 244 sayılı Kanunun 3 üncü
maddesine göre, 08.01.1993 tarihli ve 93/3967 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı’yla (RG.
Madde 2
1. İşbu Sözleşmeyi onaylayan Uluslararası Çalışma Teşkilatının her üyesi
5 inci Madde 1 inci fıkrada belirtilen Uluslararası Çalışma Teşkilatının faali-
yetlerine ilişkin hükümet, işveren ve işçi temsilcileri arasında etkin danışma-
yı gerçekleştirmeyi sağlayacak usulleri işletmeyi taahhüt eder.
2. Bu maddenin 1 inci paragrafında öngörülen usullerin şekli ve muhte-
vası, temsile yetkili kuruluşların mevcut olması ve bu usullerin oluşturul-
mamış bulunması halinde, her ülkede bu kuruluşlara danışılarak, ulusal uy-
gulamaya uygun şekilde tesbit edilir.
Madde 3
1. Bu Sözleşmede getirilen usullerin amaçları açısından işçi ve işveren
temsilcileri, temsile yetkili kuruluşların mevcut olmaları halinde, bunlar
tarafından serbestçe seçilecektir.
2. İşçi ve işverenler, danışmaların yapılacağı herhangi bir organda eşit
sayıda temsil edilecektir.
Madde 4
1. Yetkili makam bu Sözleşmede getirilen usullerin idari yönden destek-
lenmesi sorumluluğunu üstlenir.
2. Yetkili makam ile, şayet mevcut ise, temsile yetkili kuruluşlar arasın-
da, bu usuller konusunda gerekebilecek eğitimin finansmanı için düzenleme-
ler yapılacaktır.
Madde 5
1. Bu Sözleşmenin amacına göre üzerinde danışma yapılacak hususlar
şunlardır:
a) Uluslararası Çalışma Konferansı gündeminde yer alan konulara ilişkin
sualnamelere verilen hükümet cevapları ile Konferansta tartışılacak öneri
metinleri üzerindeki hükümet görüşleri,
b) Uluslararası Çalışma Teşkilatı Anayasasının 19 uncu maddesine göre
Sözleşme ve Tavsiyeler sunulmasına ilişkin olarak yetkili makam veya ma-
kamlara yapılacak teklifler,
c) Onaylanmamış Sözleşmelerle uygulanmaya geçirilmemiş tavsiyelerin,
yerine göre uygulanmalarını, onaylanmalarını hızlandırabilecek tedbirleri
değerlendirmek üzere, uygun aralıklarla gözden geçirmeleri,
d) Uluslararası Çalışma Teşkilatı Anayasasının 22 nci maddesine göre
Uluslararası Çalışma Bürosuna verilen raporlardan çıkan sorunlar,
454
e) Onaylanmış Sözleşmelerin feshine ilişkin öneriler.

2. Bu maddenin 1 inci fıkrasında atıf yapılan konuların yeterli ölçüde de-
ğerlendirilebilmelerini sağlamak açısından, danışmalar, anlaşma ile tespit
edilmiş uygun aralıklarla, ancak yılda bir kereden az olmamak üzere yapıla-
caktır.
Madde 6
Mevcut olmaları halinde, temsile yetkili kuruluşlarla istişare sonucunda
uygun görüldüğü takdirde, yetkili makam, bu Sözleşme ile getirilen hususla-
rın işleyişi konusunda yıllık bir rapor hazırlayacaktır.
Madde 7
Bu Sözleşmenin kesin onay belgeleri tescil edilmek üzere Uluslararası
Çalışma Bürosu Genel Müdürüne gönderilecektir.
Madde 8
1. Bu Sözleşme, Uluslararası Çalışma Teşkilatı üyelerinden sadece onay
belgeleri Genel Müdür tarafından tescil edilmiş olanları bağlayacaktır.
tescil tarihinden oniki ay sonra yürürlüğe girecektir.
3. Daha sonra, işbu Sözleşme, onaylayan her üye için, onay belgelerinin
Madde 9
1. Bu Sözleşme’yi onaylamış olan bir üye, Sözleşme’nin ilk yürürlüğe gi-
riş tarihinden itibaren on yıl geçtikten sonra, Uluslararası Çalışma Bürosu
Genel Müdürüne göndereceği ve onun tarafından tescil edilecek bir bildirim
ile feshedebilecektir. Fesih, tescil tarihinin üzerinden bir yıl geçmeden mute-
ber olmaz.
2. Bu Sözleşmeyi onaylamış bulunan ve önceki fıkrada belirtilen on yıllık
devrenin sonundan itibaren bir yıl içinde bu madde gereğince feshetmek
hakkını kullanmamış her üye, yeniden on yıllık bir müddet için bağlanmış
olacak ve bundan sonra bu Sözleşme’yi, her on yıllık devrenin sona erme-
sinden sonra bu maddede derpiş edilen hükümlere göre feshedebilecektir.
Madde 10
1. Uluslararası Çalışma Bürosu Genel Müdürü, Teşkilat üyeleri tarafın-
dan kendisine bildirilen bütün onay ve fesihlerin tescil işlerini Milletlerarası
Çalışma Teşkilatı’nın bütün üyelerine bildirecektir.
455

nin kaydedildiğini örgüt üyelerine duyururken bu Sözleşmenin yürürlüğe
Madde 11
Uluslararası Çalışma Bürosu Genel Müdürü, önceki maddeler gereğince
tescil etmiş olduğu onay ve fesih işlemlerine dair bilgilerin tamamını Bir-
leşmiş Milletler Antlaşmasının 102 nci maddesi uyarınca tescil edilmek üze-
re Birleşmiş Milletler Genel Sekreterine ulaştıracaktır.
Madde 12
Uluslararası Çalışma Bürosu Yönetim Kurulu, gerekli gördüğü hallerde,
bu Sözleşme’nin uygulanması hakkında Genel Konferansa bir rapor sunacak
ve Sözleşme’nin tamamen veya kısmen değiştirilmesi konusunun Konferans
Madde 13
1. Genel Konferansın, bu Sözleşme’nin tamamını veya bir kısmını değiş-
tiren yeni bir Sözleşme kabul etmesi halinde ve bu yeni Sözleşme’de aksine
bir hüküm bulunmadığı takdirde,
a) Değişiklik getiren yeni Sözleşme’nin bir üye tarafından onaylanması,
bu yeni Sözleşme’nin yürürlüğe girmiş olması kaydıyla,
yukarıdaki 9 uncu madde hükümleri gözönünde tutulmaksızın, işbu Söz-
leşme’nin derhal feshi neticesini doğuracaktır.
b) Değişiklik getiren yeni Sözleşme’nin yürürlüğe giriş tarihinden itiba-
2. İşbu Sözleşme’yi, onaylamış bulunan ve değişiklik getiren Sözleşme’yi
onaylamayacak olan üye ülkeler açısından işbu Sözleşme aynı muhteva ve
Madde 14
Bu Sözleşme’nin Fransızca ve İngilizce metinleri aynı derecede muteber-
dir.
456
ULUSLARARASI ÇALIŞMA TEŞKİLATI ANASÖZLEŞMESİNDE
YAPILAN DEĞİŞİKLİK HAKKINDA BELGE (*)
Uluslararası Çalışma Teşkilatı Genel Konferansı,

Uluslararası Çalışma Bürosu Yönetim Kurulu’nca Cenevre’de toplanma-
ya çağrılmış ve toplandığı 3 Haziran 1997 tarihli Seksenbeşinci oturumunda,
Oturum gündeminin yedinci maddesini teşkil eden Uluslararası Çalışma
Teşkilatı Anasözleşmesi değişikliğinin kabulüne karar vererek,
Uluslararası Çalışma Teşkilatı Anasözleşmesi Değişiklik Belgesi, 1997
olarak adlandırılabilecek olan, Uluslararası Teşkilatı Anayasası’nda değişik-
lik yapan aşağıdaki belgeyi bindokuzyüzdoksanyedi yılı haziran ayının bu
19. gününde kabul eder.
Madde 1
Bu Değişiklik Belgesi’nin yürürlüğe girdiği tarihten itibaren, Uluslararası
Çalışma Teşkilatı Anasözleşmesi’nin 19’uncu maddesi, aşağıdaki yeni pa-
ragrafın 8’inci paragraftan sonra eklenmesi suretiyle değiştirilmiştir;
“9.Yönetim Kurulu’nun teklifi üzerine, konferans, mevcut bulunan dele-
gelerin oylarının üçte iki çoğunluğuyla, bu madde hükümleri uyarınca kabul
edilmiş bulunan bir Sözleşmeyi, bu Sözleşmenin amacını kaybettiğinin veya
Teşkilatın hedeflerine ulaşılmasında yararlı katkılarının artık mevcut bulun-
madığının görülmesi halinde ilga edebilir.”
Madde 2
Bu Değişiklik Belgesi’nin iki sureti, Konferans Başkanı ve Uluslararası
Çalışma Bürosu Genel Müdürü’nün imzasıyla tasdik edilir.Bu suretlerden
biri Uluslararası Çalışma Bürosu arşivinde muhafaza edilir, diğeri ise, Bir-
leşmiş Milletler Şartı’nın 102 nci maddesi uyarınca tescil edilmek üzere
Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri’ne iletilir.Genel Müdür, Uluslararası
Çalışma Teşkilatı’nın bütün üyelerine bu Belge’nin tasdikli bir suretini gön-
derir.
Madde 3
1. Bu Değişiklik Belgesi’nin resmi onama veya kabul belgeleri Uluslara-
rası Çalışma Bürosu Genel Müdürü’ne gönderilir.Genel Müdür, bu belgele-
*
RG. 06.11.1999, S. 23868.
Uluslararası Çalışma Teşkilatı Anasözleşmesinde Yapılan Değişiklik
Hakkında Belge
rin alındığını Teşkilatın üyelerine bildirir.

2. Bu Değişiklik Belgesi, Uluslararası Çalışma Teşkilatı’nın 36 ncı mad-
desi hükümleri uyarınca yürürlüğe girer.
3. Uluslararası Çalışma Bürosu Genel Müdürü, bu Belge’nin yürürlüğe
girdiğini Uluslararası Çalışma Teşkilatı’nın bütün üyelerine ve Birleşmiş
Milletler Genel Sekreteri’ne bildirir.
458
ÜCRETİN KORUNMASI HAKKINDA 95 SAYILI ULUSLARARASI
Milletlerarası Çalışma Teşkilâtı Yönetim Kurulu tarafından vâkı dâvet

üzerine 8 Haziran 1949 tarihinde Cenevre'de otuz ikinci toplantısını yapan
Milletlerarası Çalışma Teşkilâtı Genel Konferansı:
Toplantı gündeminin yedinci maddesini teşkil eden, ücretin korunması
meselesine dair muhtelif tekliflerin kabulüne,
Bu tekliflerin Milletlerarası bir Sözleşme şeklini almasına karar verdikten
sonra,
Bin dokuz yüz kırk dokuz yılı Temmuz ayının işbu birinci günü, Ücretin
Korunması hakkında 1949 Sözleşmesi adını taşıyacak olan aşağıdaki Söz-
leşmeyi kabul eder.
Madde 1
Bu Sözleşme bakımından “ücret” tabiri, yapılan veya yapılacak olan bir
iş veyahut görülen veya görülecek olan bir hizmet için yazılı veya sözlü bir
iş akdi gereğince bir iş veren tarafından bir işçiye, her ne nam altında ve
hangi hesaplama şekli ile olursa olsun ödenmesi gereken ve nakden değer-
lendirilmesi kabil olup karşılıklı anlaşma veya millî mevzuatla tesbit edilen
bedel veya kazançları ifade eder.
Madde 2
1. Bu Sözleşme, kendisine bir ücret ödenen veya ödenmesi gereken her
şahıs hakkında uygulanır.
2. Yetkili makam, keyfiyetle doğrudan doğruya ilgili iş veren ve işçi te-
şekküllerinin bulunduğu yerlerde bu gibi teşekküllerle istişareden sonra,
haklarında bu Sözleşme hükümlerinin hepsi veya bir kısmını uygulamanın
uygun olmıyacağı ahval ve şerait içinde çalışan ve istihdam edilen şahıs
zümreleriyle, bedenen yapılan işlerde istihdam edilmiyen veyahut ev hizmet-
lerinde ve benzeri işlerde çalışan şahıs zümrelerini bu Sözleşme hükümleri-
nin hepsinin veya bir kısmının uygulanmasından istisna edebilir.
*
Bu Sözleşme’nin onaylanması, 24.10.1960 tarihli ve 109 Sayılı Ücretin Korunması Hak-
kında 95 Sayılı Milletlerarası Çalışma Sözleşmesinin Tasdikına ve Bu Sözleşmeye Katıl-
mamıza Dair Kanun’la (RG. 28.10.1960, S. 10641) kabul edilmiştir.
gereğince bu Sözleşmenin uygulanması hakkında göndereceği ilk yıllık ra-

porda, bundan evvelki fıkra hükümlerine uygun olarak, Sözleşme hükümle-
rinin hepsi veya bir kısmının uygulanmasından istisna etmek tasavvurunda
olduğu şahıs zümrelerini belirtecektir. Bundan sonra hiçbir üye, bu suretle
belirtilen şahıs zümreleri dışında istisnalar koyamıyacaktır.
4. İlk yıllık raporunda bu Sözleşme hükümlerinin hepsi veya her hangi bi-
rinin uygulanmasından istisna etmek tasavvurunda olduğu şahıs zümrelerini
belirtmiş olan her üye, bundan sonraki raporlarında, haklarında bu maddenin
2 nci fıkrası hükümlerine başvurma hakkından vazgeçtiği şahıs zümrelerini
ve bu Sözleşmenin bu şahıs zümrelerine uygulanması bakımından kaydedil-
miş olan ilerlemeleri belirtecektir.
Madde 3
1. Nakit olarak ödenmesi gereken ücretler, münhasıran tedavülü mecburi
olan para ile ödenecek ve emre muharrer senetle, bono ile, kuponla veya
tedavülü mecburi parayı temsil ettiği iddia olunan diğer her hangi bir şekilde
ödeme yasak edilecektir.
2. Ücretlerin bir banka üzerine çekilen çekle yahut posta çeki veya hava-
lesiyle tediyesi teamülden olduğu veya özel vaziyetler dolayısiyle zaruri
bulunduğu veya bir kolektif mukavele veya hakem karariyle bu şekillerde
ödemenin derpiş edildiği yahut bunların hiçbiri mevcut bulunmadığı takdirde
ilgili işçi rıza gösterdiği hallerde, yetkili makam, ücretin, sözü edilen şekil-
lerde ödenmesine müsaade veya hükmedebilir.
Madde 4
1. İlgili sanayi veya işin mahiyeti dolayısiyle ücretin kısmen ayın olarak
ödenmesinin âdet veya arzuya şayan olduğu sanayi veya işlerde, millî mev-
zuat, kolektif mukaveleler veya hakem kararları, bu ödeme şekline müsaade
edebilir. Ücretin ispirtolu içki veya zararlı kimyasal maddelerle ödenmesine
hiçbir suretle müsaade edilmiyecektir.
2. Ücretin kısmen ayın olarak ödenmesine müsaade edildiği hallerde:
a) Aynî olarak verilen şeylerin gerek işçinin ve gerekse ailesinin şahsan
kullanabilmesi ve onların menfaatine uygun bulunması, ve
b) Aynî ödemelere takdir edilen kıymetin âdil ve mâkul olması için ge-
rekli tedbirler alınmış olacaktır.
Madde 5
Ücret doğrudan doğruya ilgili işçiye ödenecektir, meğer ki millî mevzuat
veya bir kolektif mukavele veyahut bir hakem kararı bu hususta başka bir
460
hüküm koymuş veya ilgili işçi başka bir şekli kabul etmiş olsun.
Madde 6
İşçinin, ücretini dilediği gibi kullanma hürriyetini işverenin her ne suretle
olursa olsun tahdidetmesi yasaktır.
Madde 7
1. Bir iş yeri çerçevesi içinde işçilere mal satmak üzere ekonomalar açıl-
dığı, yahut onlara hizmet için servisler kurulduğu takdirde, bu
ekonomalardan veya servislerden faydalanmaları için ilgili işçiler üzerinde
hiçbir cebir icra edilmeyecektir.
2. Diğer mağazalara veya servislere gitmek mümkün olmadığı hallerde,
yetkili makam malların âdil ve mâkul fiyatlarla satılması ve hizmetlerin yine
âdil ve mâkul fiyatlarla yapılması veya işveren tarafından açılan
ekonomaların veyahut yapılan hizmetlerin işletilmesinde kazanç gayesi gü-
dülmemesi ve sadece işçilerin menfaatlerinin gözetilmesi için uygun tedbir-
ler alacaktır.
Madde 8
1. Ücretlerden kesintiler yapılmasına, ancak millî mevzuatın tâyin veya
bir kolektif mukavelenin yahut bir hakem kararının tesbit ettiği şartlar ve
hadler dahilinde müsaade edilecektir.
2. İşçiler, bu gibi kesintilerin hangi şartlar ve hadler içinde yapılabilece-
ğinden, yetkili makamın en uygun addedeceği şekilde haberdar edilecekler-
dir.
Madde 9
Bir işçi tarafından, bir işe yerleşmek veya işi muhafaza etmek maksadiyle
bir işverene veya onun vekiline veyahut her hangi bir aracıya (Meselâ işçi
toplamakla görevli bir kimseye) doğrudan doğruya veya dolayısiyle bir ö-
demede bulunulmasını sağlamak için ücretlerden her hangi bir kesinti yap-
mak yasaktır.
Madde 10
1. Ücret, ancak millî mevzuatın belirttiği usuller ve hadler dahilinde haciz
veya temlik edilebilir.
2. Ücret, haciz ve temlike karşı, işçinin ve ailesinin geçimini sağlayabil-
mesi için lüzumlu sayılan ölçüde himaye edilecektir.
461
Madde 11
1. Bir müessesenin iflâsı veya mahkeme karariyle tasfiyesi halinde, bu
müessesede çalışan işçiler, gerek iflâsa veya mahkeme karariyle tasfiyeye
takaddüm edip millî mevzuatla tâyin edilen bir müddet zarfında geçen bazı
hizmetleri dolayısiyle kendilerine borçlanılan ve gerekse millî mevzuatla
tâyin edilen miktarı geçmiyen ücretler için, imtiyazlı alacaklı mevkiini işgal
edeceklerdir.
2. İmtiyazlı bir alacak teşkil eden ücret, alelâde alacaklıların hisselerini
almalarından evvel, tam olarak ödenecektir.
3. İmtiyazlı bir alacak teşkil eden ücretin, diğer imtiyazlı alacaklara naza-
ran rüçhan sırası, millî mevzuatla tâyin edilecektir.
Madde 12
1. Ücret muntazam fasılalarla ödenecektir. Ücretin muntazam fasıllarla
ödenmesini sağlıyan tatmin edici başkaca usuller mevcut olması hali hariç,
ücretin hangi fasılalarla ödenmesi lâzımgeldiği, millî mevzuatla tâyin veya
bir kolektif mukavele veyahut bir hakem kararı ile tespit edilecektir.
2. İş akdi sona erdiği zaman, borçlanılmış olan ücretin tamamı, millî
mevzuata veya bir kolektif mukaveleye veyahut bir hakem kararına uygun
olarak ödenecektir. Bu yolda bir mevzuat, veya kolektif mukavele veyahut
hakem kararı mevcut değil ise, ödeme, mukavele hükümleri göz önünde
tutularak makul bir mühlet içinde yapılacaktır.
Madde 13
1. Ücret nakdi olarak ödendiği hallerde, yalnız iş günlerinde ve işyerinde
yahut işyerine yakın bir yerde ödenecektir; meğer ki, millî mevzuat veya bir
kolektif mukavele veyahut bir hakem kararı, başka türlü bir şekil derpiş etsin
veya ilgili işçilerin malûmu bulunan başka şekiller daha uygun telâkki edil-
sin.
2. Ücretin perakende içki satılan yerlerde yahut benzeri müesseselerde ve,
kötüye kullanılmasının önlenmesi gerekiyorsa, perakende, eşya satış mağa-
zalarında ve eğlence yerlerinde ödenmesi yasaktır. Bu hüküm bu gibi mües-
seselerde çalışmakta olan işçilere tatbik edilmez.
Madde 14
İcabettiği takdirde, işçileri kolayca anlıyacakları bir şekilde aşağıdaki hu-
suslardan haberdar etmek gayesiyle müessir tedbirler alınacaktır:
a) İşe alınmalarından önce işçilere, tabi olacakları ücret şartları hakkında
malûmat verilmesi veya ücret şartlarında bir değişiklik yapılması halinde
462
değişikliklerin bildirilmesi,
b) Ödemenin taallûk ettiği devreye ait ücretlerini teşkil eden unsurlar de-
ğişebilecek durumda ise, bu unsurların her ücret tediyesi sırasında işçilere
bildirilmesi.
Madde 15
Bu Sözleşme hükümlerini tatbik mevkiine koyan mevzuat:
a) İlgili şahısların bilgisine arz edilecek;
b) Bu mevzuata riayetle görevli kimseleri tasrih edecek;
c) Bu mevzuata aykırı hareketlere karşı uygun ceza müeyyideleri tesbit
edecek; ve
d) Gerekli her türlü ahvalde, uygun bir şekil ve usul dahilinde kayıt ve
defterler tutulmasını derpiş edecektir.
Madde 16
Milletlerarası Çalışma Teşkilâtı Statüsünün 22 nci maddesi gereğince ve-
rilmesi gereken yıllık raporlar, bu Sözleşme hükümlerini tatbik mevkiine
koyan tedbirler hakkında tam bilgileri ihtiva edecektir.
Madde 17
1. Ülkesi vâsi bölgeleri ihtiva eden bir üye memleketin yetkili makamı,
nüfusunun dağınıklığı veya bu bölgelerin gelişme durumu sebebiyle, mezkûr
bölgelerde bu sözleşme hükümlerini tatbik etmenin kabil olamıyacağı kanaa-
tine vardığı takdirde, ilgili işçi ve işveren teşekküllerinin bulunduğu yerlerde
bu teşekküllerle istişare ettikten sonra, anılan bölgeleri, ya umumi olarak
veya münasip göreceği bazı müessese veya bazı işleri istisna etmek suretiyle
Sözleşme hükümlerinin tatbiki dışında bırakabilir.
gereğince bu Sözleşmenin uygulanmasına dair vereceği ilk yıllık raporunda
bu madde hükümlerine başvurma niyetinde olduğu her bölgeyi bildirecek ve
bu madde hükümlerine müracaat niyetinde olmasının sebeplerini gösterecek-
tir. Bundan sonra hiçbir üye, bu suretle bildirmiş olacağı bölgeler hariç, bu
madde hükümlerine başvuramıyacaktır.
3. Bu madde hükümlerine başvuran her üye, üç yılı geçmiyen fasılalarla
ve ilgili işveren ve işçi teşekküllerinin mevcudolduğu yerlerde bu gibi teşek-
küllerle istişare ederek, bu sözleşmenin uygulanmasının, 1 inci paragraf uya-
rınca muaf tutulan bölgelere teşmili imkânını tekrar gözden geçirecektir.
4. Bu madde hükümlerine başvuran her üye, anılan hükümlere başvurma
463
hakkından vazgeçtiği bölgeleri ve bu Sözleşmenin bu gibi bölgelerde tedrici

surette uygulanması süresince kaydedilen terakkiyi daha sonraki yıllık rapor-
larında bildirecektir.
Madde 18
Madde 19
2. Bu Sözleşme, iki üyenin onama belgeleri Genel Müdür tarafından tes-
cil edildiği tarihten itibaren on iki ay sonra yürürlüğe girecektir.
3. Daha sonra, bu Sözleşme hür üye hakkında, kendisinin onama belgesi-
nin tescil edildiği tarihten itibaren on iki ay sonra yürürlüğe girecektir.
Madde 20
cek olan beyanlar aşağıdaki hususları belirtecektir:
a) İlgili üyenin, Sözleşme hükümlerini değiştirmeksizin uygulamayı
taahhütettiği ülkeler;
b) Sözleşme hükümlerinin değişikliklerle uygulanmasını taahhüdeden ül-
keler ve bu değişikliklerin nelerden ibaret olduğu;
c) Sözleşmenin uygulanamadığı ülkeler ve bu gibi hallerde niçin uygu-
lanmadığının sebepleri;
d) Durumun daha derin bir şekilde incelenmesine intizaren, haklarındaki
kararını sonraya bırakan ülkeler;
2. Bu maddenin birinci fıkrasının (a) ve (b) bentlerinde zikrolunan taah-
hütler, onamanın, ayrılmaz kısımları olarak sayılacak ve aynı sonuçları do-
ğuracaktır.
3) Her üye, bu maddenin 1 inci paragrafının (b), (c) ve (d) bentleri gere-
ğince, daha evvel yapmış olduğu beyanda mevcut ihtirazi kayıtların hepsin-
den veya bir kısmından, yeni bir beyan ile vazgeçebilecektir.
4) Her üye, bu Sözleşmenin, 22 nci madde hükümlerine uygun olarak
feshedilebileceği devreler zarfında Genel Müdüre, daha evvelki bir beyanın
hükümlerini diğer bakımlardan değiştiren ve belirli ülkelerdeki durumu bil-
diren yeni bir beyan gönderebilecektir.
464
Madde 21
derilen beyanlarda, Sözleşme hükümlerinin ilgili ülkede aynen mi yoksa
değişikliklerle mi uygulanacağı hususu açıklanacaktır; beyan Sözleşme hü-
kümlerinin değişikliklerle uygulanacağını açıkladığı takdirde, bu değişiklik-
lerin nelerden ibaret olduğunu da belirtecektir.
2. İlgili üye veya üyeler veya ilgili milletlerarası makam, daha sonra ya-
pacağı bir beyanla, daha evvelki bir beyanda belirtilmiş olan bir değişikliğe
başvurmak hakkından tamamen veya kısmen vazgeçebilir.
3. İlgili üye veya üyeler veyahut ilgili milletlerarası makam, bu Sözleş-
menin, 22 nci madde hükümleri gereğince feshedilebileceği devreler zarfın-
da, Genel Müdüre, daha evvelki bir beyanın hükümlerini diğer bakımlardan
değiştiren ve bu Sözleşmenin tatbikatiyle ilgili halihazır durumunu açıklıyan
yeni bir beyan gönderebilir.
Madde 22
baren on yıllık bir devrenin sonunda, Milletlerarası Çalışma Bürosu Genel
Müdürüne göndereceği ve Genel Müdürün tescil edeceği bir ihbarname ile
feshedilebilir. Fesih, feshin tescili tarihinden itibaren bir yıl sonra muteber
olacaktır.
2. Bu Sözleşmeyi onamış olup da, bundan evvelki fıkrada yazılı o on yıl-
lık devrenin bitiminden itibaren bir yıl zarfında bu maddede derpiş edilmiş
olan fesih hakkını kullanmıyan her üye, yeniden on yıllık bir müddet için
bağlanmış olacak ve bundan sonra bu Sözleşmeyi, her on yıllık devrenin
sonunda, bu maddede derpiş olunan şartlar içinde feshedebilecektir.
Madde 23
dan kendisine bildirilen bilûmum onama beyan ve fesihlerin tescil edildiğini
2. Genel Müdür, kendisine gönderilmiş olan ikinci onama belgesinin tes-
cil edildiğini Teşkilât üyelerine tebliğ ederken, bu Sözleşmenin yürürlüğe
gireceği tarih hakkında Teşkilât üyelerinin dikkatini çekecektir.
Madde 24
Milletlerarası Çalışma Bürosu Genel Müdürü, yukarıdaki maddeler gere-
ğince, tescil etmiş olduğu bütün onama, beyan ve fesihlere dair tam bilgileri,
465
Birleşmiş Milletler Andlaşmasının 102 nci maddesi uyarınca tescil edilmek

Madde 25
Sözleşmenin tamamen veya kısmen değiştirilmesi konusunun konferans
Madde 26
1. Genel Konferansın bu Sözleşmeyi tamamen veya kısmen değiştiren
yeni bir Sözleşme kabul etmesi halinde, yeni Sözleşme başka bir şekil derpiş
etmedikçe,
yukardaki 22 nci madde nazara alınmaksızın, ve fakat tadil edici yeni Söz-
leşme yürürlüğe girmiş olmak kayıt ve şartiyle, bu Sözleşmenin derhal ve
b) Bu Sözleşme, tadil edici yeni Sözleşmenin yürürlüğe girmesi tarihin-
den itibaren, artık üyelerin onamasına açık bulundurulmıyacaktır.
üyeler için her halde şimdiki şekil ve muhtevasiyle yürürlükte kalacaktır.
Madde 27
dir.
466
ÜCRETLİ İŞBULMA BÜROLARI HAKKINDA 34 SAYILI
Milletlerarası İş Bürosu İdare Meclisi tarafından vâki davet üzerine, Ce-

nevre’de 8 Haziran 1933’de on yedinci toplantısını yapan Milletler Cemiyeti
Milletlerarası İş Teşkilâtı Genel Konferansı;
Gündemin birinci maddesini teşkil eden ücretli işbulma meselesi hakkın-
da, bazı tekliflerin kabulünü ve,
Bu tekliflerin bir Milletlerarası Sözleşme şeklini almasını kararlaştırdık-
tan sonra;
Milletlerarası Çalışma Teşkilatı Statüsü hükümleri gereğince Milletlera-
rası İş Teşkilâtı üyelerince onanmak üzere, ücretli işbumla bürolarına dair
1933 tarihli Sözleşme adı verilecek aşağıdaki Sözleşmeyi kabul eder.
Madde 1
1. Bu Sözleşme bakımından “Ücretli İşbulma Büroları” tabiri şu mânayı
ifade eder:
a) Kazanç gayesi takip eden İşbulma Büroları, yani doğrudan doğruya
veya dolayısiyle taraflardan herhangi birinden maddi bir menfaat temini
hedefiyle, bir işçiye iş veyahut bir işverene işçi bulmak hususunda tavassut
eyleyen her şahıs, şirket, müessese, acente veyahut diğer bir teşekkül; bu
tarif, münhasıran veya esas itibariyle iştigal mevzuu işverenlerle işçiler ara-
sında tavassuttan ibaret olanlar hariç, gazetelere ve diğer yayın vasıtalarına
şâmil değildir;
b) Kazanç gayesi takip etmiyen İşbulma Büroları, yani maddi bir menfaat
gütmemekle beraber, işverenden veya işçiden, servisleri için duhuliye, aidat
veya başka harhangi bir nam altında para alan şirket, müessese, acente veya
diğer teşekküllerin İşbulma Servisleri.
2. Bu Sözleşme gemi adamları hakkında uygulanmaz.
Madde 2
1. (Birinci maddenin 1. a) fıkrasında yazılı kazanç gayesiyle çalışan Üc-
retli İşbulma Büroları, bu Sözleşmenin her üye için yürürlüğe girmesi tari-
*
Bu Sözleşme’nin onaylanması 11.02.1946 tarihli ve 4866 Sayılı Ücretli İşbumla Büroları-
nın Kapatılması Hakkındaki 34 Numaralı Milletlerarası Sözleşmeye Katılmaya Dair Ka-
nun’la (RG. 16.02.1946, S. 6234) kabul edilmiştir.
hinden itibaren 3 sene zarfında kapatılacaklardır.

2. Bu kapatmadan evvelki mühlet zarfında:
a) Yeniden kazanç gayesiyle çalışan Ücretli İşbulma Bürosu
açılmıyacaktır.
b) Kazanç gayesiyle çalışan Ücretli İşbulma Büroları, yetkili makamın
kontrolü altına konulacak ve bu makamca onanmış bir tarifede yazılı ücret
ve masraflardan başka para almıyacaklardır.
Madde 3
1. Bu Sözleşmenin 2 nci maddesinin 1 inci fıkrasından inhirafa, ancak il-
gili patron ve işçi temsilcilerinin fikri alındıktan sonra ve istisnai şekillerde
olmak üzere yetkili makamca müsaade edilebilir.
2. Bu madde gereğince müsaade edilen inhiraflar, ancak milli kanunlarla
sarih şekilde tesbit edilip işbulma keyfiyetinin hususi şartlar içinde ve inhira-
fı haklı gösterecek surette cereyan ettiği sanat ve mesleklere mensup işçi
zümrelerine iş bulmakla iştigal eden bürolar hakkında uygulanacaktır.
3. 2 nci maddede yazılı 3 aylık mühlet bittikten sonra, bu maddeye istina-
den, yeni Ücretli İşbulma Büroları açılmasına müsaade edilemez.
4. Bu madde gereğince, kendilerine inhiraf müsaadesi verilen her Ücretli
İşbulma Bürosu:
a) Yetkili makamın kontrolü altına konulacaktır.
b) Yetkili makamın tensibi ile âzami on yıl zarfında, her sene yenilenecek
bir yıllık ruhsatname almağa mecbur olacaktır.
c) Ancak, yetkili makamca onanmış bir tarifede yazılı ücret ve masrafları
alabilecektir.
d) Ancak ruhsatnamesinde müsaade edilmiş olmak ve ilgili memleketler
arasında mevcut bir anlaşmayı uygulamak şartıyle yabancı memleketlere
veya memleketlerden işçi tedarik edebilecektir.
Madde 4
(1 inci maddenin 1, b) fıkrasında yazılı kazanç gayesi takip etmiyen
İşbulma Büroları:
a) Yetkili makamdan izin almak mecburiyetinde olacaklar ve onun kont-
rolü altında bulunacaklardır.
b) Yapılan masraflar iyice nazara alınmak suretiyle yetkili makamca
tesbit edilecek bir tarifeden daha yüksek para alamıyacaktır.
468
c) Ancak yetkili makamca müsaade edilmek ve ilgili memleketler arasın-

da mevcut bir anlaşmayı uygulamak şartıyle yabancı memleketlere veya
memleketlerden işçi tedarik edebilecektir.
Madde 5
Gerek bu Sözleşmenin 1 inci maddesinde yazılı Ücretli İşbulma Büroları,
gerek parasız da olsa, işbulmayı mutad meşgale ittihaz etmiş olan her şahıs,
şirket, müessese, acente veyahut teşekkül, yetkili makama bir beyanname
vermeğe ve bunda ücretli mi, ücretsiz mi çalıştıklarını bildirmeğe mecbur-
durlar.
Madde 6
Gerek bundan evvelki maddeler, gerek onların yerine getirilmesine ait di-
ğer hükümlere muhalif hareketlere karşı, millî kanunlar, bu Sözleşmede der-
piş edilen ruhsatname veya müsaadelerin geri alınmasını da ihtiva eden ceza-
ları tâyin edeceklerdir.
Madde 7
Milletlerarası Çalışma Teşkilatı Statüsünün 22 nci maddesinde derpiş edi-
len yıllık raporlar, 3 üncü madde gereğince müsaade edilen inhiraflar hak-
kında gereken malûmatı havi olacaklardır.
Madde 8
Bu Sözleşmenin, Milletlerarası Çalışma Teşkilatı Statüsünde tesbit edilen
şartlar içinde kati şekilde onandığına ait belge Milletlerarası Çalışma Büro-
suna gönderilecek ve bu onanma Milletlerarası Çalışma Bürosunca tescil
edilecektir.
Madde 9
1. Bu Sözleşme, ancak onamaları Milletlerarası Çalışma Bürosunda tescil
edilmiş olan üyeleri bağlıyacaktır.
2. Sözleşme, iki üyenin onamaları Milletlerarası Çalışma Bürosunda tes-
cil edildikleri tarihten on iki ay sonra yürürlüğe girecektir.
3. Bundan sonra bu Sözleşme her üye için, onaması tescil edilmesinden
on iki ay sonra yürürlüğe girecektir.
Madde 10
Milletlerarası İş Teşkilâtı üyelerinden ikisinin onamaları Milletlerarası
Çalışma Bürosunda tescil edilmesi akabinde, Milletlerarası Çalışma Bürosu
Genel Müdürü keyfiyeti Milletlerarası İş Teşkilâtının bütün üyelerine bildi-
469
recektir. Genel Müdür, teşkilâtın başka üyeleri tarafından kendisine sonradan

Madde 11
1. Bu Sözleşmeyi onayan her üye, onu, yürürlüğe girmeğe başladığı tarih-
ten on sene geçtikten sonra, Milletlerarası Çalışma Bürosuna yapacağı ve
Milletlerarası Çalışma Bürosunun tescil edeceği bir ihbarname ile feshedebi-
lir. Fesih, Milletlerarası Çalışma Bürosunda tescili tarihinden bir sene sonra
muteber olur.
2. Bu Sözleşmeyi onamış olup ta, onu bundan evvelki fıkrada yazılı on
yıllık devrenin geçmesinden bir yıl sonra, bu madde gereğince feshetmek
ihtiyarını kullanmayan her üye, yeniden on yıllık bir müddet için bağlanmış
olacak ve bundan sonra bu Sözleşmeyi, bu maddede derpiş edilen şartlar
içinde her on yıllık devre bittikçe feshedilebilecektir.
Madde 12
Madde 13 (*)
1. Konferans, bu Sözleşmeyi tamamen veya kısmen tadil eden yeni bir
Sözleşme kabul ettiği takdirde, bu yeni Sözleşmede başka türlü hükümler
bulunması hali müstesna;
a) Tadil edici yeni Sözleşmenin bir üye tarafından onanması keyfiyeti
yukardaki 11 inci maddeye bakılmaksızın tadil edici yeni Sözleşmenin yü-
rürlüğe girmesi kayıt ve şartı ile, şimdiki bu Sözleşmenin kendiliğinden ve
derhal feshini intaç edecektir.
b) Tadil edici yeni Sözleşmenin yürürlüğe girmesi tarihinden itibaren,
şimdiki bu Sözleşme üyelerin onamasına açık bulundurulmayacaktır.
2. Şimdiki bu Sözleşme, onu onamış ve tadil edici Sözleşmeyi ise ona-
mamış olan üyeler için eski metin ve şekli ile yürürlükte kalmıya devam
edecektir.
Madde 14
Bu Sözleşmenin Fransızca ve İngilizce metinlerinin her ikisi muteber olacaktır.
*
Bu madde aslına uygun olarak numaralandırılmıştır.
470
ÜCRETLİ İŞ BULMA BÜROLARI HAKKINDA 96 SAYILI
(1949 tadili)

davet edilerek orada 8 Haziran 1949 da otuz ikinci toplantısını yapan
Toplantı gündeminin ikinci maddesine dâhil bulunan ücretli iş bulma bü-
roları hakkındaki 1933 tarihli Sözleşmenin tadiline dair bazı tekliflerin kabu-
lünü,
Bu tekliflerin, hakkında sözleşmenin yürürlükte bulunduğu her üyenin
parasız bir âmme iş ve işçi bulma bürosu bulundurması veya bulundurulma-
sını sağlaması lâzımgeldiğini derpiş eden 1948 tarihli İş ve İşçi Bulma Servi-
si hakkındaki Sözleşmeyi tamamlıyacak bir Milletlerarası Sözleşme şeklini
almasını, kararlaştırdıktan sonra;
Böyle bir servisin bütün işçi kategorilerinin faydalanabilecekleri bir te-
şekkül olması lâzımgeldiğini gözönünde tutarak;
Bin dokuz yüz kırk dokuz yılı Temmuz ayının birinci günü ücretli iş
bulma büroları hakkında bin dokuz yüz kırk dokuz muaddel Sözleşmesi
adını taşıyacak olan aşağıdaki sözleşmeyi kabul eder.
BÖLÜM I
Genel hükümler
Madde 1
1. Bu Sözleşme bakımından “ücretli iş bulma büroları” tâbiri şunları ifade
eder:
a) Kazanç gayesi takip eden iş bulma büroları, yani doğrudan doğruya
veya dolayısiyle tarafların her hangi birinden maddi bir menfaat temini
maksadiyle, bir işçiye iş, veya bir işverene işçi bulmak hususunda tavassut
eden her şahıs, şirket, müessese, acenta veya diğer her hangi bir teşekkül; ve
münhasıran veya esas itibariyle iştigal mevzuu işverenlerle işçiler arasında
tavassuttan ibaret olan gazeteler ile,
*
Bu Sözleşme’nin onaylanması, 08.08.1951 tarihli ve 5835 sayılı Ücretli İşbulma Büroları
Hakkındaki 96 Numaralı Milletlerarası Çalışma Sözleşmesi (1949 Tadili) nin Onanması
Hakkında Kanun’la (RG. 14.08.1951, S. 7884) kabul edilmiştir.
96 Numaralı Milletlerarası Çalışma Sözleşmesi
b) Kazanç gayesi takip etmiyen iş bulma büroları, yani maddi bir menfaat
gütmemekle beraber, işverenlerden veya işçiden, yapılan hizmet mukabilin-
de duhuliye, aidat veya başka her hangi bir nam altında ücret alan şirket,
müessese, acenta veya diğer teşekküllerin iş bulma servisleridir.
2. Bu Sözleşme gemi adamlarının işe yerleştirilmeleri hakkında
uygulanmaz.
Madde 2
1. Bu Sözleşmeyi onayan her üye, kazanç gayesi takip eden ücretli iş
bulma bürolarının tedricen kaldırılmasını ve diğer iş bulma bürolarının bir
nizama bağlanmasını derpiş eyliyen II. bölüm hükümlerini mi, yoksa, kazanç
gayesi takip eden iş bulma büroları da dâhil olmak üzere ücretli iş bulma
bürolarının bir nizama bağlanmasını derpiş eyliyen III. bölüm hükümlerini
mi kabul ettiğini onama vesikasında belirtecektir.
2. Sözleşmenin III. bölümündeki hükümleri kabul eden her üye, II. bö-
lümdeki hükümleri kabul ettiğini sonradan Genel Müdüre bildirebilir; böyle
bir beyanın Genel Müdür tarafından tescil edildiği tarihten itibaren, Sözleş-
menin III. bölümünün hükümleri, anılan üye hakkında yürürlükten kalkarak
II. bölüm hükümleri kendisine tatbik edilir.
BÖLÜM II
Kazanç gayesi takip eden ücretli iş bulma bürolarının tedricen kaldırıl-
ması ve diğer iş bulma bürolarının bir nizama bağlanması
Madde 3
1. I. maddenin I a) fıkrasında yazılı kazanç gayesi takip eden ücretli iş
bulma büroları, süresi yetkili makam tarafından tâyin edilecek mahdut bir
devre zarfında kapatılacaktır.
2. Âmme hizmeti mahiyetinde bir iş bulma servisi ihdas edilmedikçe bu
kapatma işi tatbik edilemiyecektir.
3. Yetkili makam, muhtelif kategorilerdeki şahıslara iş bulmakla iştigal
eden büroların kapatılması hususunda farklı mühletler koyabilir.
Madde 4 (*)
1. Kazanç gayesi takibeden ücretli iş bulma büroları, kapanmalarına ta-
kaddüm eden mühlet zarfında:
*
Bu maddenin bentleri aslına uygun olarak numaralandırılmıştır.
472
a) Yetkili makamın kontrolüne tabi olacaklardır.

b) Ancak, tarifesi ya bu makama tevdi ve onun tarafından tasvip edilecek
yahut da anılan makam tarafından tâyin edilmiş harçları ve masrafları alabi-
leceklerdir.
2. Bu kontrol, bilhassa, kazanç gayesi takip eden ücretli iş bulma bürola-
rının muamelâtiyle ilgili suiistimalleri önlemeye mâtuf olacaktır.
3. Bu maksatla yetkili makamın ilgili işveren ve işçi teşekkülleriyle mü-
nasip tarzda istişaresi lâzımdır.
Madde 5
1. Millî mevzuatla sarih bir surette tesbit olunan ve âmme iş bulma büro-
larınca matlup şekilde işe yerleştirilmeleri mümkün bulunmıyan şahıs kate-
gorileri hakkında istisnai surette ve ancak ilgili işveren ve işçi teşekküllerine
münasip usullerle danışıldıktan sonra bu Sözleşmenin 3 üncü maddesinin 1
inci fıkrası hükümlerinden inhiraf etmek hususunda müsaade olunacaktır.
2. Bu madde gereğince kendisine müsaade olunan her ücretli iş bulma bü-
rosu;
a) Yetkili makamın kontrolüne tabi olacaktır.
b) Yetkili makam tarafından tespit edilecek devrelerde yenilenecek yıllık
bir ruhsatiyeyi haiz bulunacaktır.
c) Yetkili makama tevdi ve onun tarafından tasvip edilmiş yahut da anı-
lan makam tarafından tesbit olunmuş tarifedekinden fazla harç ve masraf
alamıyacaktır;
d) Ancak yetkili makam tarafından mezun kılındığı takdirde ve yürürlük-
te bulunan mevzuatla tesbit edilmiş şartlar içinde, yabancı memleketler için
veya yabancı memleketlerden işçi tedarik edebilecektir.
Madde 6
Birinci maddenin 1 b) fıkrasında yazılı ve kazanç gayesi takip etmiyen
ücretli iş bulma büroları:
a) Yetkili makamın müsaadesini haiz olacak ve anılan makamın
kontroluna tabi bulunacaklardır.
b) Yetkili makama tevdi edilip onun tarafından tasvip olunan, yahut da
yapılan masraflar gözönünde bulundurularak anılan makam tarafından tespit
olunacak tarifeden daha yüksek ücret alamıyacaklardır.
c) Ancak yetkili makam tarafından mezun kılındıkları takdirde ve yürür-
lükte bulunan mevzuatla tesbit edilmiş şartlar içinde yabancı memleketlere
473
veya yabancı memleketlerden işçi tedarik edebileceklerdir.

Madde 7
Yetkili makam, ücretsiz iş bulma bürolarının muamelelerini parasız yap-
tıklarına kanaat hâsıl etmek için gerekli tedbirleri alacaktır.
Madde 8
Gerek, Sözleşmenin bu bölümündeki hükümlere gerek bunları yürürlüğe
koyan mevzuat hükümlerine aykırı hareket hakkında, icabında bu Sözleşme-
de derpiş olunan ruhsatiyenin veya müsaadenin geri alınmasını da ihtiva
etmek üzere uygun cezai müeyyideler konulacaktır.
Madde 9
Milletlerarası Çalışma Teşkilâtı Anayasasının 22. maddesinde derpiş olu-
nan yıllık raporlar, 5. madde gereğince müsaade edilmiş olan inhiraflara ve
bilhassa inhiraflardan faydalanan büroların sayısına ve faaliyetlerinin şümul
sahasına, inhirafları gerektiren sebeplere ve anılan büroların faaliyetini kont-
rol etmekle yetkili makam tarafından ittihaz edilmiş olan tedbirlere dair her
türlü gerekli bilgileri verecektir.
BÖLÜM III
Ücretli iş bulma bürolarının nizama bağlanması
Madde 10
Birinci maddenin 1 a) fıkrasında yazılı kazanç gayesi takip eden ücretli iş
bulma büroları:
a) Yetkili makamın kontrolüne tabi olacaklardır;
b) Yetkili makam tarafından tensip edilecek devrelerde yenilenecek yıllık
bir ruhsatnameyi haiz bulunacaklardır.
c) Yetkili makama tevdi ve onun tarafından tasvip edilmiş yahut da anı-
lan makam tarafından tesbit olunmuş tarifedekinden fazla harç ve masraf
alamıyacaklardır.
d) Ancak yetkili makam tarafından mezun kılındıkları takdirde ve yürür-
veya memleketlerden işçi tedarik edebileceklerdir.
Madde 11
Birinci maddenin 1 b) fıkrasında yazılı bulunan ve kazanç gayesi takip
etmiyen ücretli iş bulma büroları:
474
a) Yetkili makamın müsaadesini alacaklar ve anılan makamın kontrolüne

tabi bulunacaklardır.
b) Ya yetkili makama tevdi ve onun tarafından tasvip edilecek yahut da
anılan makam tarafından, yapılan masraflar gözönünde bulundurularak, tâyin
olunacak tarifeden yüksek bir ücret alamıyacaklardır.
c) Ancak yetkili makam tarafından mezun kılındıkları takdirde ve yürür-
veya yabancı memleketlerden işçi tedarik edebileceklerdir.
Madde 12
Yetkili makam, ücretsiz iş bulma bürolarının muamelelerini parasız yap-
tıklarına kanaat hâsıl etmek için gerekli tedbirleri alacaktır.
Madde 13
Gerek Sözleşmenin bu bölümünün hükümlerine gerek bunları yürürlüğe
koyan mevzuat hükümlerine aykırı her hareket hakkında, icabında, bu Söz-
leşmede derpiş olunan ruhsatnamenin yahut müsaadenin geri alınmasını da
ihtiva eden uygun cezai müeyyideler konulacaktır.
Madde 14
Milletlerarası Çalışma Teşkilâtı Anayasasının 22. maddesinde derpiş olu-
nan yıllık raporlar, bilhassa kazanç gayesi takibeden bürolar dâhil olmak
üzere ücretli iş bulma bürolarının muamelelerini kontrol etmek için yetkili
makam tarafından alınmış olan tedbirler hakkında gerekli her türlü bilgileri
verecektir.
BÖLÜM IV
Çeşitli hükümler
Madde 15
1. Bir üyenin ülkesi geniş bölgeleri ihtiva edip de bu bölgelerdeki nüfu-
sun dağınıklığı veya gelişme safhası dolayısiyle yetkili makam, bu Sözleşme
takdirde, adı geçen makam, bu bölgeleri bu Sözleşmenin uygulanmasından
receği istisnaları kabul etmek suretiyle kısmen muaf tutabilir.
2. Her üye, Milletlerarası Çalışma Teşkilâtı Anayasasının 22 nci maddesi
gereğince bu Sözleşmenin uygulanmasına dair vereceği ilk yıllık raporunda,
475

3. Bu madde hükümlerine müracaat eden her üye, mütaakıp yıllık rapor-
Madde 16
Madde 17
1. Bu Sözleşme, onama belgeleri Genel Müdür tarafından tescil edilmiş
olan Milletlerarası Çalışma Teşkilâtı üyelerini ilzam eder.
tescil edilmesi tarihinden ancak on iki ay sonra yürürlüğe girer.
3. Bu Sözleşme, onu sonradan onayan üyeler için onama belgesinin tescil
edilmesinden on iki ay sonra yürürlüğe girer.
Madde 18
Milletlerarası Çalışma Statüsünün 35 inci maddesinin 2 nci fıkrası gere-
ğince Milletlerarası Çalışma Bürosu Genel Müdürüne gönderilecek beyanlar
aşağıdaki hususları açıklamalıdırlar.
a) İlgili üyenin, Sözleşme hükümlerinde hiçbir değişiklik yapılmadan uy-
b) Sözleşme hükümlerinde değişiklikler yapılarak uygulanacağını taahhüt
c) Sözleşmenin uygulanamıyacağı ülkeler ve bu gibi hallerde Sözleşme-
d) Sözleşme hakkındaki kararın vaziyetin daha ziyade tetkikına kadar ta-
lik ettiği ülkeler.
2. Bu maddenin birinci fıkrasının (a) ve (b) bentlerinde zikrolunan taah-
hütler, onamanın ayrılmaz kısımları olarak sayılacak ve aynı sonuçları doğu-
racaktır.
3. Her üye bu maddenin 1. fıkrasının b), c) ve d) bendleri gereğince daha
evvel yapmış olduğu beyanda mevcut ihtirazi kayıtların hepsinden veya bir
kısmından, yeni bir beyan ile vazgeçebilecektir.
4. Her üye, 11. madde hükümlerine uygun olarak, bu Sözleşmeyi feshe-
476
debileceği devreler zarfında, Genel Müdüre, daha evvelki herhangi bir beya-
nın hükümlerini herhangi bir bakımdan değiştiren ve belirli ülkelerdeki du-
rumu bildiren yeni bir beyan gönderebilecektir.
Madde 19
1. Milletlerarası Çalışma Teşkilâtı Anayasasının 35 inci maddesinin 4 ve
5 inci fıkraları uyarınca, Genel Müdüre gönderilen beyanlar, Sözleşme hü-
kümlerinin ülkede değişikliklerle mi yoksa değişiklik yapılmadan mı uygu-
lanacağını bildirmelidir; beyan, Sözleşme hükümlerinin değişiklikler
kaydiyle uygulanacağını bildirdiği zaman, bu değişikliklerin nelerden ibaret
2. İlgili üye veyahut üyeler veya milletlerarası makam, daha evvelki bir
beyanla bildirilen değişikliği ileri sürmek hakkından daha sonraki bir beyan-
la tamamen veya kısmen vazgeçebilecektir.
3. İlgili üye yahut üyeler veya milletlerarası makam, 11 inci madde hü-
kümlerine uygun olarak Sözleşmenin feshedilebileceği devreler zarfında,
Milletlerarası Çalışma Bürosu Genel Müdürüne, daha evvelki bir beyanın
hükümlerini herhangi başka bir bakımdan değiştiren ve bu Sözleşmenin uy-
gulanması hususundaki durumu belirten yeni bir beyan gönderebilecektir.
Madde 20
2. Bu Sözleşmeyi onamış olup da onu bundan evvelki fıkrada yazılı 10
yıllık devrenin bitiminden itibaren bir yıl zarfında, bu madde gereğince fes-
ce, bu maddede derpiş olunan şartlar içinde feshedebilecektir.
Madde 21
dan kendisine bildirilen bütün onama, beyan ve fesihlerin tescil olunduğunu
Sözleşmenin ikinci onama belgesinin tescil olunduğunu Teşkilât üyelerine
tebliğ ederken, bu Sözleşmenin yürürlüğe gireceği tarih hakkında Teşkilât
477
Madde 22
Milletlerarası Çalışma Bürosu Genel Müdürü, yukarıdaki maddeler gere-
ğince, tescil etmiş olduğu bütün onama, beyan ve fesihlere dair tam bilgileri,
Madde 23
Madde 24
sözleşme kabul etmesi halinde ve yeni sözleşme başkaca hükümler ihtiva
yukardaki 23 üncü madde nazara alınmaksızın ve fakat tadil edici yeni söz-
leşme yürürlüğe girmiş olmak kayıt ve şartı ile, bu Sözleşmenin derhal ve
2. Bu Sözleşme, onu onayıp da tadil edici sözleşmeyi onamamış bulunan
edecektir.
Madde 25
478
VATANDAŞLARLA VATANDAŞ OLMAYAN KİMSELERE SOSYAL
GÜVENLİK KONUSUNDA EŞİT MUAMELE YAPILMASI HAKKINDA
118 SAYILI ULUSLARARASI ÇALIŞMA SÖZLEŞMESİ (*)

Milletlerarası Çalışma Bürosu Yönetim Kurulunun daveti üzerine 6 Hazi-
ran 1962 tarihinde Cenevrede yaptığı 46 ncı toplantısında,
Toplantı gündeminin beşinci maddesini teşkil eden, vatandaşlarla vatan-
daş olmayan kimselere sosyal güvenlik konusunda eşit muamele yapılması
hakkındaki çeşitli teklifleri kabul ederek,
Bu tekliflerin bir milletlerarası sözleşme şekline gelmesini kararlaştırarak
Yirmisekiz Haziran bindokuzyüz altmış iki tarihinde, “1962 Sosyal Gü-
venlik eşit muamele sözleşmesi” olarak adlandırılacak olan aşağıdaki söz-
leşmeyi kabul etmiştir:
Madde 1
Bu Sözleşmede :
a) “Mevzuat” terimi, sosyal güvenlikle ilgili kanun ve tüzüklerle diğer
mevzuat hükümlerini ifade eder;
b) “Yardımlar” terimi, bütün gelirler, emeklilik dul-yetim aylıkları, öde-
nekler ve diğer yardımlarla bunlara yapılan bütün zamları ve artırmaları
içine alır;
c) “Geçici rejimler gereğince sağlanan yardımlar” ibaresi, uygulanan
mevzuatın yürürlüğe girdiği tarihte belli bir yaşı aşmış olan kimselere sağla-
nan yardımlarla bir üyenin ülkesinin bugünkü sınırları dışında geçmiş olan
süreler veyahut vukua gelmiş olaylar nazara alınmak suretiyle, geçici olarak
sağlanan yardımları ifade eder,
d) “Cenaze yardımı” terimi, ölüm halinde bir defaya mahsus olarak öde-
nen paraları ifade eder;
*
Bu Sözleşme’nin onaylanması, 29.07.1971 tarihli ve 1453 sayılı Vatandaşlarla Vatandaş
Olmayan Kimselere Sosyal Güvenlik Konusunda Eşit Muamele Yapılması Hakkındaki
Sözleşmenin Onaylanmasının Uygun Bulunduğuna Dair Kanun’la (RG. 10.08.1971, S.
13922); ve uygulanması da Dışişleri Bakanlığı’nın 26.03.1973 tarihli ve ESGM (ESSD)
725.012-348 sayılı yazısı üzerine, 31.05.1963 tarihli ve 244 sayılı Kanunun 2 ve 3 üncü
maddelerine göre, 05.04.1973 tarihli ve 7/6217 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı’yla (RG.
e) “İkamet” terimi mutad ikameti ifade eder;

f) “Mevzuatla tespit olunan” terimleri, yukarıdaki (a) bendinde belirtilen
millî mevzuatla veya bu mevzuat gereğince tespit olunan anlamındadır;
g) “Mülteci” terimi, mültecilerin statüsü hakkındaki 28 Haziran 1961 ta-
rihli sözleşmenin birinci maddesinde bu terime verilen anlamdadır;
h) “Vatansız” terimi, vatansızların statüsü hakkındaki 28 Eylül 1954 ta-
rihli sözleşmenin birinci maddesinde bu terime verilen anlamdadır.
Madde 2
1. Her Üye, bu sözleşmede yazılı mükellefiyetleri, ülkesinde kendi vatan-
daşları hakkında fiilen uygulanmakta olan aşağıda yazılı sosyal güvenlik
dallarından biri veya birkaçı bakımından kabul edebilir :
(a) Sağlık yardımları,
(b) Hastalık ödenekleri,
(c) Analık yardımları,
(d) Malûllük yardımları,
(e) Yaşlılık yardımları,
(f) Ölüm yardımları,
(g) İşkazaları ve Meslek Hastalıkları yardımları,
(h) İşsizlik yardımları,
(i) Aile yardımları,
2. Bu sözleşmeyi uygulayan her Üye, sözleşmenin hükümlerini, sözleşme
mükellefiyetlerini kabul ettiği sosyal güvenlik dalları bakımından uygular.
3. Her Üye, hangi sosyal güvenlik dalı veya dalları için bu sözleşme mü-
kellefiyetlerini kabul ettiğini tasdik belgesinde belirtir.
4. Bu sözleşmeyi tastik eden her Üye, tastik belgesinde belirtilmemiş olan
sosyal güvenlik dallarından bir veya birkaçı için sözleşme mükellefiyetlerini
kabul ettiğini, sonradan Milletlerarası Çalışma Bürosu Genel Müdürüne
bildirebilir.
5. Yukarıdaki fıkrada öngörülen şekildeki taahhütler tasdikin ayrılmaz
parçası sayılır ve bildirildiği tarihten itibaren hüküm ifade eder.
6. Bu sözleşmenin uygulanmasında herhangi bir sosyal güvenlik dalı için
sözleşme mükellefiyetlerini kabul eden her Üye, kendi mevzuatına göre,
aşağıda yazılı yardımlar mahiyetinde kabul ettiği yardımlar varsa, bunları
Milletlerarası Çalışma Bürosu Genel Müdürüne bildirir.
480
a) Ya korunan kimselerle bunların işverenlerinin finansmana doğrudan

doğruya katılmaları veya bir meslekte belli bir süre kadar çalışmış olma şart-
larına bağlı olarak sağlanan yardımlar dışındaki yardımlar;
b) Geçici rejimler gereğince sağlanan yardımlar.
7. Yukarıdaki fıkra gereğince yapılacak bildirme ya sözleşmenin onan-
ması sırasında veya bu maddenin 4 üncü fıkrası gereğince yapılacak bildiri
sırasında, sonradan yürürlüğe giren bir mevzuat bahis konusu olduğu takdir-
de de bu mevzuatın kabul edildiği tarihten itibaren üç ay içinde yapılır.
Madde 3
1. Bu Sözleşmeyi uygulayan her Üye, sözleşme mükellefiyetlerini kabul
ettiği sosyal güvenlik dallarında, ülkesinde, bu sözleşmeyi uygulayan diğer
üye Devletler vatandaşlarına, sosyal güvenliğe tabi olma ve yardımlardan
yararlanmağa hak kazanma bakımlarından, kendi vatandaşlarıyla eşit işlem
yapar.
2. Ölüm yardımları bahis konusu olduğunda, eşit işlem, sözleşmeyi tastik
eden diğer bir Üye Devlet vatandaşının hak sahibi kimselerine bu kimselerin
vatandaşlık durumuna bakılmaksızın, sağlanır.
3. Şu kadar ki Üye, herhangi bir sosyal güvenlik dalında bir mevzuata sa-
hip olmakla beraber bu mevzuatın uygulanmasında o Üyenin vatandaşlarına
kendi vatandaşlariyle eşit işlem yapmayan diğer bir üye Devletin vatandaşla-
rı hakkında, söz konusu sosyal güvenlik dalı bakımından, bu maddenin yu-
karıdaki fıkraları hükümlerini uygulamıyabilir.
Madde 4
1. Yardımlardan yararlanma bakımından eşit muamele, ikamet şartına
bağlı olmaksızın sağlanır. Şu kadar ki, diğer bir üye Devletin mevzuatına
göre, belli bir sosyal güvenlik dalında yardımlardan yararlanmak için o Üye-
nin ülkesinde ikamet şartı bulunduğu takdirde, o üye Devlet vatandaşlarının
söz konusu sosyal güvenlik dalı yardımlarından yararlandırılmaları ikamet
şartına bağlanabilir.
2. Yukarıdaki fıkra hükmünün istisnası olarak, 2 nci maddenin 6 (a) fık-
rasında sözü edilen yardımlardan (sağlık yardımları, hastalık ödenekleri, iş
kazalariyle meslek hastalıkları yardımları ve aile yardımları hariç) yararla-
nabilmek için, ilgilinin, ölüm yardımları bahis konusu olduğunda da ölen
kimsenin mevzuatına göre yardım talep edilen üye Devletin ülkesinde aşağı-
da yazılı sürelerden daha uzun olmamak üzere tespit edilecek bir süre kadar
ikamet etmiş olması şartı konulabilir;
a) Analık ve İşsizlik yardımları için, yardım talep tarihinden hemen önce
481
6 ay,
b) Malûllük yardımları için, yardım talep tarihinden, ölüm yardımları için
de ölüm tarihinden hemen önce aralıksız olarak 5 yıl,
c) Yaşlılık yardımları için, 18 yaşından sonra on yıl -bu on yılın aralıksız
olarak beş yılının yardım talep tarihinden hemen önce olması istenebilir-
3. Geçici rejimler gereğince sağlanan yardımlar için özel hükümler öngö-
rülebilir.
4. Yardımlarda tekerrürü önlemek için gerekli hükümler, ihtiyaca göre,
ilgili Üyeler arasında yapılacak özel anlaşmalarla düzenlenir.
Madde 5
1. Bu fıkrada yazılı sosyal güvenlik dallarından biri veya birkaçı için bu
sözleşme mükellefiyetlerini kabul eden her Üye, 4 üncü madde hükümlerine
ilâveten gerek kendi vatandaşları gerekse aynı sosyal güvenlik dalı için söz-
leşme mükellefiyetlerini kabul etmiş olan diğer üye Devletler vatandaşları-
nın yabancı bir memlekette ikamet etmeleri halinde de, malûllük, yaşlılık,
ölüm ve cenaze yardımları ile iş kazası ve meslek hastalığı sebebiyle bağla-
nan gelirlerin ödenmesini, 8 inci madde uyarınca ihtiyaca göre alınacak ted-
birler mahfuz olmak kaydiyle temin eder.
2. Şu kadar ki, yabancı bir memlekette ikamet halinde, 2 nci maddenin 6
(a) fıkrasında belirtilen mahiyetteki malûllük, yaşlılık ve ölüm yardımlarının
ödenmesi, ilgili Üyelerin 7 nci maddede öngörülen, hakların mahfuz tutul-
ması sistemine katılmaları şartına bağlanabilir.
3. Bu madde hükümleri geçici rejimler gereğince sağlanan yardımlar
Madde 6
Aile yardımları için bu sözleşme mükellefiyetlerini kabul eden her Üye, 4
üncü madde hükümlerine ilâveten gerek kendi vatandaşları gerekse aynı
sosyal güvenlik dalı için sözleşme mükellefiyetlerini kabul etmiş olan diğer
üye Devletler vatandaşlarının bu üye Devletlerden birinin ülkesinde ikamet
eden çocukları dolayısiyle çocuk zamlarının ödenmesini, ilgili Üyeler ara-
sında anlaşma suretiyle tespit edilecek şartlar ve limitler dahilinde temin
eder.
Madde 7
1. Bu sözleşmeyi uygulayan Üyeler, sözleşme mükellefiyetlerini kabul et-
tikleri sosyal güvenlik dallarında, kendi mevzuatları gereğince bu sözleşmeyi
uygulayan üye Devletler vatandaşlarının hak kazandıkları yardımlarla ileride
482
hak kazanacakları yardımların mahfuz tutulmasını sağlıyan bir sisteme ka-

tılmağa, ilgili Üyeler arasında 8 inci madde hükümleri uyarınca tespit oluna-
cak şartlar mahfuz olmak kaydiyle, gayret ederler.
2. Bu sistem, başlıca, yardım hakkının doğması, idamesi ve alınması ile
yardım tutarının hesaplanmasında sigortalılık, çalışma veya ikamet süreleriy-
le muadil sürelerin toplanmasını öngörecektir.
3. Bu suretle bağlanan malûllük, yaşlılık ve ölüm yardımlarının mali yü-
kü ilgili Üyeler arasında anlaşma suretiyle tespit edilecek usullere göre, ya
Üyeler arasında paylaştırılacak veya yardım gören kimse hangi Üyenin ülke-
sinde ikamet ediyorsa o Üye tarafından karşılanacaktır.
Madde 8
Bu sözleşmeyi uygulayan Üyeler, 5. ve 7 nci maddeler hükümlerinden
doğan mükellefiyetlerini, ya muhacirlerin aylık haklarının mahfuz tutulması
hakkındaki 1935 tarihli sözleşmeyi tastik ederek, veya karşılıklı bir anlaşma
akdetmek suretiyle o sözleşme hükümlerini kendi aralarında uygulayarak
veyahut söz konusu mükellefiyetlerin yerine getirilmesini sağlamak üzere
hazırlanacak iki veya çok taraflı diğer herhangi bir vesika vasıtasiyle ifa
edebilirler.
Madde 9
Üyeler, aralarında yapacakları özel anlaşmalarla, başka Üyelerin hak ve
mükellefiyetlerine halel gelmemek şartiyle ve kazanılmış haklarla ileride
kazanılacak hakların, genel olarak, en az bu sözleşmede öngörülen şartlar
kadar müsait şartlarla muhafazası temin edilmek kaydiyle, bu sözleşme hü-
kümlerinden ayrılabilirler.
Madde 10
1. Bu sözleşme hükümleri mültecilerle vatansızlar hakkında, mütekabili-
yet şartı aranmaksızın uygulanır.
2. Bu sözleşme Devlet memurlarını kapsayan özel rejimlerle harpten za-
rar gören kimseleri kapsayan özel rejimlere ve sosyal yardım sistemlerine
uygulanmaz.
3. Bu sözleşme, hiçbir Üyeyi, milletlerarası anlaşmalar gereğince kendi
millî sosyal güvenlik mevzuatından hariç tutulmuş olan kimseler hakkında
sözleşme hükümlerini uygulamaya mecbur tutmaz.
Madde 11
Bu sözleşmeyi uygulayan Üyeler, gerek sözleşme hükümlerinin gerekse
483
millî sosyal güvenlik mevzuatlarının uygulanmasını kolaylaştırmak için ge-

rekli idari yardımları karşılıklı ve ücretsiz olarak yaparlar.
Madde 12
1. Bu sözleşme, ilgili Üye için, herhangi bir sosyal güvenlik dalı bakı-
mından yürürlüğe girdiği tarihten önce o sosyal güvenlik dalından yapılması
gereken yardımlar hakkında, uygulanmaz.
2. Bu sözleşmenin ilgili Üye için herhangi bir sosyal güvenlik dalı bakı-
mından yürürlüğe girdiği tarihten önce vukubulmuş olaylar sebebiyle, yürür-
lük tarihinden sonraki sürelere ait olmak üzere o sosyal güvenlik dalından
yapılması gereken yardımlar hakkında ne şekilde uygulanacağı çok taraflı
veya ikili anlaşmalarla, bu anlaşmaların yapılmaması halinde de ilgili üyenin
mevzuatı ile tespit edilir.
Madde 13
Bu sözleşme, mevcut sözleşmelerden herhangi birinin tadili olarak kabul
edilemez.
Madde 14
Bu sözleşmenin tastik olunduğu Milletlerarası Çalışma Bürosu Genel
Müdürüne bildirilir, o da bunu tescil eder.
Madde 15
1. Bu sözleşme, yalnız, sözleşmeyi tastik ettikleri Genel Müdür tarafın-
dan tescil edilmiş olan Milletlerarası Çalışma Teşkilâtına üye Devletleri
bağlar.
2. Sözleşme, iki Üyenin sözleşmeyi tastik etmiş olduklarının Genel Mü-
dür tarafından tescil edildiği tarihten itibaren 12 ay sonra yürürlüğe girer.
3. Bunu takiben sözleşme, her Üye için, sözleşmeyi tastik ettiğinin tescil
edildiği tarihten itibaren 12 ay sonra yürürlüğe girer.
Madde 16
1. Bu sözleşmeyi tastik etmiş olan her Üye sözleşmenin ilk olarak yürür-
lüğe girdiği tarihten itibaren on yıllık bir sürenin sonunda Milletlerarası Ça-
lışma Bürosu Genel Müdürüne göndereceği ve Genel Müdür tarafından tes-
cil edilecek bir bildiri ile sözleşmeyi feshedebilir. Fesih, tescil edildiği tarih-
ten itibaren bir yıl sonra muteber olur.
2. Bu sözleşmeyi tastik etmiş olan ve bu maddede öngörülen fesih hakkı-
nı yukarıdaki fıkrada belirtilen on yıllık sürenin sonundan itibaren bir yıl
484
içinde kullanmıyan her Üye yeniden on yıllık bir devre için bağlanmış olur
ve bundan sonra, sözleşmeyi her on yıllık devrenin sonunda bu maddede
yazılı şartlarla, feshedebilir.
Madde 17
1. Milletlerarası Çalışma Bürosu Genel Müdürü, Teşkilâtın Üyeleri tara-
fından kendisine gönderilecek tescil edilen bütün tastik ve fesih bildirilerini
Milletlerarası Çalışma Teşkilâtının bütün Üyelerine haber verir.
2. Genel Müdür, ikinci tastik bildirisinin tescil edildiğini Teşkilâtın Üye-
lerine duyururken, sözleşmenin yürürlüğe gireceği tarih üzerine Üyelerin
dikkatini çeker.
Madde 18
Milletlerarası Çalışma Bürosu Genel Müdürü, yukarıdaki maddelere göre
tescil edeceği bütün tastik ve fesih bildirileri hakkında, Birleşmiş Milletler
Anayasasının 102 nci maddesi gereğince tescil olunmak, üzere, Birleşmiş
Milletler Genel Sekreterine tam bilgi verir.
Madde 19
Milletlerarası Çalışma Bürosunun Yönetim Kurulu, lüzum göreceği za-
manlarda, Çalışma Genel Konferansına bu sözleşmenin uygulanması hak-
kında bir rapor verir ve sözleşmenin tamamının veya bir kısmının değiştiril-
mesinin konferans gündemine alınmasına lüzum olup olmadığını tetkik eder.
Madde 20
1. Konferansca bu sözleşmenin tamamını veya bir kısmını değiştiren yeni
bir sözleşme kabul edildiği ve yeni sözleşmede aksine bir hüküm bulunma-
dığı takdirde :
a) Yeni sözleşme bir Üye tarafından tasdik edilince, mezkûr sözleşme yü-
rürlüğe girmiş olmak şartiyle, yukarıdaki 16. madde hükümlerine bakılmak-
sızın, bu sözleşme derhal ve bütün hukukiyle feshedilmiş olur.
b) Bu sözleşme, yeni sözleşmenin yürürlüğe girdiği tarihten sonra, Üyele-
rin tastikine açık olmaz.
2. Bu sözleşmeyi tastik eden fakat onu değiştiren yeni sözleşmeyi tastik
etmiyen üyeler için bu sözleşme, şekil ve muhteva bakımından, yürürlükte
kalır.
Madde 21
Bu sözleşmenin Fransızca ve İngilizce metinleri aynı derecede muteberdir.
485
486
YERALTI MADENLERİNDE İŞE ALINMADA ASGARÎ YAŞ
Uluslararası Çalışma Bürosu Yönetim Kurulunun daveti üzerine 2 Hazi-

ran 1965 tarihinde Cenevre’de toplanan Uluslararası Çalışma Teşkilatı Genel
Konferansı, Kırkdokuzuncu toplantısında;
Oturum gündeminin dördüncü maddesinde yer alan yeraltı madenlerinde
işe alınmada asgari yaşa ilişkin bazı tekliflerin kabul edilmesine karar vere-
rek;
1935 tarihli Yeraltı Çalışmaları (kadınlar için) Sözleşmesinin, ilke olarak,
yaşları ne olursa olsun kadınların her türlü madenlerde, yeraltında çalışması-
nı yasakladığını not ederek;
Madenler için de uygulanan, 1937 tarihli Asgari Yaş (Sanayi) Sözleşme-
sinin 15 yaşından küçük çocukların kamu ya da özel işletmelerde veya bun-
ların bağlı birimlerinde istihdam edilmemesi veya çalışmaması hükmünü
getirdiğini not ederek;
Aynı Sözleşmede, ayrıca, mahiyeti icabı veya çalışma şartlarından dolayı,
orada istihdam edilen kişilerin hayatı, sağlığı veya ahlakı bakımından tehlike
arzeden işler için milli mevzuatta, ya bu işlere gençlerin kabulü için 15 yaş
üstünde bir yaşın veya yaşların tesbit edilmesini, ya da bu yaşları tesbit ede-
cek uygun bir makamın görevlendirilmesi gerektiğinin beyan edildiğini kay-
dederek;
Madenlerde Yeraltında istihdamın tabiyatı icabı, bu işlere kabulde 15 yaş
üstünde bir yaş tesbit eden uluslararası standartların arzulanır olduğunu dü-
şünerek;
Bu standartların uluslararası bir Sözleşme şekli olması gerektiğini düşü-
nerek;
*
Uluslararası Çalışma Teşkilatı’nın 49 uncu Genel Konferansı tarafından 22 Haziran 1965
tarihinde kabul edilen bu Sözleşmenin onaylanması 08.05.1991 tarihli ve 3729 sayılı Ye-
raltı Madenlerinde İşe Alınmada Asgarî Yaş Hakkında 123 Sayılı Uluslararası Çalışma
Sözleşmesinin Onaylanmasının Uygun Bulunduğuna Dair Kanun’la (RG. 21.05.1991, S.
20877); ve uygulanması da Dışişleri Bakanlığı’nın 08.08.1991 tarihli ve EİUE/II-619-
5031 sayılı yazısı üzerine, 31.05.1963 tarihli ve 244 sayılı Kanunun 3 üncü maddesine gö-
re, 19.08.1991 tarihli ve 91/2163 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı’yla (RG. 02.10.1991, S.
21009) kabul edilmiştir. Ancak 138 Sayılı Sözleşmenin kabulüyle birlikte, bu Sözleş-
me yürürlükten kalkmıştır. (Bkz. “İstihdama Kabulde Asgari Yaş Hakkında 138 Sayılı
Uluslararası Çalışma Sözleşmesi”, m. 10, b. 4, f. f).
Bindokuzyüzaltmışbeş senesinin Haziran ayının yirmiikinci günü, 1965

tarihli Asgari Yaş (Yeraltı Çalışması) adı verilecek olan aşağıdaki Sözleş-
meyi kabul etmiştir.
Madde 1
1. Bu Sözleşmenin amacı bakımından “Maden” terimi, yeraltında insanla-
rı istihdam etmek suretiyle, yeraltından cevher çıkaran kamu ya da özel sek-
tör olmak üzere herhangi bir işletmeyi ifade eder.
2. Madenlerde, yeraltında istihdama ya da çalışmaya ilişkin bu Sözleşme
hükümleri, taş ocaklarında yeraltında istihdamı ya da çalışmayı da kapsar.
Madde 2
1. Tesbit edilmiş belirli bir asgari yaş altındaki kişiler yeraltında maden-
lerde istihdam edilemez veya çalıştırılamazlar.
2. İşbu Sözleşmeyi onaylayan her üye ülke onay belgesine ekleyeceği bir
açıklamada tesbit ettiği asgari yaşı belirtecektir.
3. Asgari yaş hiçbir şekilde 16 yaşdan aşağı olamaz.
Madde 3
İşbu Sözleşmeyi onaylamış olan her üye ülke, daha sonra onay esnasında
tesbit etmiş olduğundan daha yüksek bir asgari yaş tesbit eder ise bu durumu
ek bir açıklama ile Uluslararası Çalışma Bürosu Genel Müdürüne bildirebi-
lir.
Madde 4
1. Yetkili Makam, işbu Sözleşme hükümlerinin etkin olarak uygulanma-
sını sağlamak amacıyla, uygun cezalar da dahil olmak üzere gerekli tüm
tedbirleri alır.
2. İşbu Sözleşmeyi onaylamış olan her üye ülke, Sözleşme hükümlerinin
uygulanmasını denetlemek amacıyla, uygun bir teftiş hizmeti idame ettirme-
yi veya uygun bir teftişin yapıldığına kani olmayı taahhüt eder.
3. Milli mevzuat işbu Sözleşmenin hükümlerine uymaktan sorumlu kişi-
leri belirler.
4. İşveren, yeraltında istihdam edilen veya çalışan ve tesbit edilen asgari
yaşın en fazla iki yaş üstündekiler için aşağıdaki hususlarda kayıt tutar ve
müfettişlerin denetimine hazır bulundurur.
a) Mümkün olan hallerde belgelenmiş doğum tarihlerini, ve
b) Kişinin işletmede yeraltında ilk defa istihdam edildiği veya çalıştığı ta-
488
rihi.
5. İşveren, işçi temsilcilerinin talepleri üzerine, yeraltında istihdam edilen
ya da çalışan ve tesbit edilen asgari yaşın en fazla 2 yaş üstündeki kişilerin
listelerini verir. Bu listeler, bu kişilerin doğum tarihlerini ve işletmede yeral-
tında ilk defa istihdam edildikleri ya da çalıştıkları tarihi gösterir.
Madde 5
İşbu Sözleşmenin 2 nci ve 3 üncü maddeleri mucibince belirlenecek asga-
ri yaş, en fazla temsil yetkisini haiz ilgili işveren ve işçi kuruluşlarıyla istişa-
re sonunda tesbit edilir.
Madde 6
Bu Sözleşmenin onay belgeleri tescil edilmek üzere Milletlerarası Çalış-
ma Bürosu Genel Müdürüne gönderilecektir.
Madde 7
1. Bu Sözleşme, Milletlerarası Çalışma Teşkilatı üyelerinden sadece onay
belgeleri Genel Müdür tarafından tescil edilmiş olanları bağlayacaktır.
3. Bunu takiben, Sözleşme herhangi bir üye için, onaylamanın tescil edil-
diği tarihten oniki ay sonra yürürlüğe girecektir.
Madde 8
1. Bu Sözleşme’yi onaylamış olan bir üye, Sözleşme’nin ilk yürürlüğe gi-
riş tarihinden itibaren on yıl geçtikten sonra, Milletlerarası Çalışma Bürosu
Genel Müdürüne göndereceği ve onun tarafından tescil edilecek bir bildirim
ile Sözleşmeyi feshedebilir. Fesih, tescil tarihinin üzerinden bir yıl geçmeden
muteber olmaz.
2. Bu Sözleşme’yi onaylamış bulunan ve önceki fıkrada belirtilen on yıl-
lık devrenin sonundan itibaren bir yıl içinde bu madde gereğince feshetmek
hakkını kullanmamış her üye, yeniden on yıllık bir müddet için bağlanmış
olacak ve bundan sonra bu Sözleşme’yi, her on yıllık devrenin sona erme-
sinden sonra bu maddede derpiş edilen hükümlere göre feshedebilecektir.
Madde 9
1. Milletlerarası Çalışma Bürosu Genel Müdürü, Teşkilat üyeleri tarafın-
dan kendisine bildirilen bütün onay ve fesihlerin tescil işlemini Milletlerarası
Çalışma Teşkilatının bütün üyelerine bildirecektir.
489
2. Genel Müdür, kendisine gönderilen Sözleşmenin ikinci onay belgesi-

nin tescil edildiğini Teşkilat üyelerine bildirirken bu Sözleşme’nin yürürlüğe
giriş tarihine Teşkilat üyelerinin dikkatini çekecektir.
Madde 10
Milletlerarası Çalışma Bürosu Genel Müdürü, önceki maddeler gereğince
tescil etmiş olduğu onay ve fesih işlemlerine dair bilgilerin tamamını Bir-
leşmiş Milletler Antlaşmasının 102 nci maddesi uyarınca tescil edilmek üze-
re Birleşmiş Milletler Sekreterine ulaştıracaktır.
Madde 11
Milletlerarası Çalışma Bürosu Yönetim Kurulu, gerekli gördüğü hallerde,
bu Sözleşme’nin uygulanması hakkında Genel Konferansa bir rapor sunacak
ve Sözleşme'nin tamamen veya kısmen değiştirilmesi konusunun Konferans
Madde 12
ren yeni bir Sözleşme kabul etmesi halinde ve bu yeni Sözleşme’de aksine
bir hüküm bulunmadığı takdirde:
a. Değişiklik getiren yeni Sözleşme'nin bir üye tarafından onaylanması,
bu yeni Sözleşme’nin yürürlüğe girmesi kaydıyla, yukarıdaki sekizinci mad-
de hükümleri gözönünde tutulmaksızın, işbu Sözleşme'nin derhal feshi neti-
cesini doğuracaktır.
b. Değişiklik getiren yeni Sözleşme’nin yürürlüğe giriş tarihinden itiba-
2. Bu Sözleşme’yi onaylamış bulunan ve değişiklik getiren Sözleşme'yi
onaylamayacak olan ülkeler açısından işbu Sözleşme aynı muhteva ve bi-
çimde yürürlükte kalacaktır.
Madde 13
Bu Sözleşme’nin Fransızca ve İngilizce metinleri aynı derecede muteber-
dir.
490

Murat Sen

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Murat Sen

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

TÜRK AĞIR SANAYİİ VE HİZMET SEKTÖRÜ

KAMU İŞVERENLERİ SENDİKASI YAYINIDIR. PARASIZDIR. TÜRKİYE CUMHURİYETİNİN ONAYLADIĞI

İŞ ve SOSYAL GÜVENLİK HUKUKU ALANINDAKİ ÇOK TARAFLI

TÜRKİYE CUMHURİYETİNİN ONAYLADIĞI

TÜRKİYE CUMHURİYETİ’NİN ONAYLADIĞI

Ali Suavi Sokak 1/8-11 06570 Tandoğan /ANKARA

Çağdaş iş hukukunun gelişiminde çok taraflı uluslararası sözleşmeler

Ocak 2003 Mehmet Ali ŞAHİN

Modern iş hukukunun oluşum ve gelişiminde devletin işçi-işveren iliş-

Ocak 2003 Yrd. Doç.Dr. Murat ŞEN

Asgari Ücret Tespit Usulleri İhdası Hakkında 26 Sayılı Uluslararası

İşsizlik Hakkında 2 Sayılı Uluslararası Çalışma Sözleşmesi...................... 311

Milletlerarası Çalışma Teşkilâtı Yönetim Kurulu tarafından Cenevre’ye

Bu Sözleşmeyi imza eden Avrupa Konseyi üyesi Devletler:

herhangi bir Devlet anlamına gelir.

x) “Ölüm ödeneği” terimi, ölüm halinde yapılan ve bu maddenin (v) ben-

sahiplerinin yükümlülüklerine ilişkin hiç bir Âkit Taraf mevzuatını

çalışanlar dışında kalan kimseler bu Sözleşme hükümlerinden yararlanmaz-

Ek’te uygun gördükleri değişiklikleri yapabilirler.

(ii) Bununla beraber, işçiler, müessesenin iş merkezinin bulunduğu Âkit

lanmasında, işveren olarak kabul edilir.

cevaz veren hükümlerini etkilemez.

korunması veya yeniden kazanılması sigortalılık sürelerinin tamamlanması

4. Bu maddede belirtilen, ancak hudut işçisi veya bunun aile fertlerinden

paragraflarında belirtilen hallerde, sağlık yardımları genel rejim hükümleri-

kişi tarafından ilgili bütün Âkit Tarafların mevzuatına göre tamamlanan ve

3. Bununla beraber, bu maddenin 1. paragrafının uygulanması ilgili bütün

tarihte, ilgili bütün Âkit Tarafların mevzuatının gerektirdiği şartları yerine

lundukları bu ülkeye gelmeden önce yardımlardan yararlanmaya başlamış

gorta rejiminin yürürlükte bulunduğuna dair bir hüküm bulunması halinde,

dımlarının masraflarını kendi uyguladığı mevzuata göre öder.

gibi, gereken ölçüde, nazara alır.

4. 53. maddenin 1. paragrafının (a) (ii) ve (b) (ii) bentlerinde belirtilen

uygulanması, bu Taraflar arasında, uygun özel uygulama usullerini de kap-

leri, transfer tarihinde ilgili Âkit Taraflar arasında yürürlükte bulunan bu

2. Katılma, katılma belgesinin Avrupa Konseyi Genel Sekreterine tevdi-

ragrafında, 9. maddenin 3. ve 4. paragraflarında, 11. maddenin 4. paragrafın-

Vatandaşlar : Hollanda vatandaşlığını haiz kimseler.

(f) Tarım ve orman işlerinde kendi hesabına çalışan kimselerin emeklilik

Milli Hastalık Sigortasına ilişkin 10 Haziran 1960 tarihli ve 239 sayılı

gortasına ilişkin 28 Nisan 1962 tarihli ve 78 sayılı Kanun.

ve 629 sayılı Kararname.

değiştirilen hükümleriyle bu Sözleşmeye ekli Protokol ve bu Sözleşmeye ek

28 Mayıs 1969 tarihli ek sözleşme.

5 Nisan 1966 tarihli sosyal güvenlik sözleşmesinin III. Bölümü.

yardımlar ve eğitim yardımları.

11. maddenin 3. paragrafının (d) bendi:

- Milli Sigorta Kanununun uygulanmasına ilişkin 25 Mayıs 1962 tarihli

sağlanan yardımlardan yararlanma hakkının doğması veya bu yardımların

(12) Avusturya emeklilik sigortasından sağlanan özel aylıklar bu Sözleş-

yalnız Alman mevzuatı uygulanır.

tarihte muntazır hakların muhafaza edildiği veya yalnız bu mevzuata veyahut

tamamlamış bulunması halinde, yukarıdaki iki paragraf hükümleri kıyas yolu

VII. Norveç Mevzuatının Uygulanması

duğu ikamet süresi, gerekli ikamet süresinin hesabında nazara alınmaz.

Avrupa Sosyal Güvenlik Sözleşmesini ve bu Ek Anlaşmayı imzalayan

6. 6 numaralı Ek’te, Anlaşmanın 48. maddesinin 1. paragrafında sözü edi-

idiyse o rejimde- sürekli isteğe bağlı sigortaya girmek için yararlanabilir.

d) Sözleşmenin 13. maddesinin 2. paragrafı hükümlerinin uygulanmasın-

anılan Taraf mevzuatına tabi olduğunu bildirir bir belge verir.

ii) 5 gün 1 haftaya ve 1 hafta 5 güne,

ları hükümleri kıyas yoluyla uygulanır.

lanan mevzuatın gerektirmesi halinde, bu Kuruma bildirir.

cevabını alıncaya kadar ve 30 günü geçmemek üzere sözkonusu yardımları