AP 7
IKAAPAT NA MARKAHAN
Modyul 1: Unang Yugto ng Imperyalismo at Kolonyalismo sa Silangan at Timog Silangang Asya
MELC: *Nasusuri ang mga dahilan, paraan at epekto ng kolonyalismo at imperyalismo ng mga Kanluranin sa unang yugto (ika-16 at ika-17 siglo) pagdating nila
sa Silangan at Timog- Silangang Asya
SILANGANG ASYA
Sa loob ng mahabang panahon ay mayroon nang ugnayan ang Silangang
Asya sa mga bansang kanluranin dahil sa mga sinaunang rutang
pangkalakalan. Bunga nito, nabatid ng mga kanluranin ang karangyaan ng
mga bansa sa Silangang Asya. Bagamat maraming naghangad na ito ay
masakop, hindi gaanong naapektuhan ang Silangang Asya ng unang yugto ng
imperyalismong kanluranin dahil na rin sa matatag na pamahalaan ng mga
bansa rito.
Isa ang bansang Portugal sa mga kanluraning bansang naghangad na
magkaroon ng kolonya sa Silangang Asya partikular sa China. Nakuha ng
Portugal ang mga daungan ng Macao sa China at Formosa (Taiwan). Hindi
nagtagal ay nilisan din ng Portugal ang mga nabanggit na himpilan.
Sa ikalawang yugto ng imperyalismong kanluranin, maraming bansa ang
nag-unahang masakop ang bansang China.
TIMOG SILANGANG ASYA
Kung ang Silangang Asya ay hindi gaanong naapektuhan, iba naman ang
naging kapalaran ng mga bansa sa Timog-Silangang Asya noong unang yugto
ng imperyalismong kanluranin. Karamihan ng daungan sa rehiyong ito ay
napasakamay ng mga kanluranin. Ang mataas na paghahangad na makontrol
ang kalakalan ng mga pampalasa at pagkuha ng ginto ang siyang nagtulak sa
kanila na sakupin ang Timog-Silangang Asya. Nauna ang bansang Portugal at
Spain sa pananakop ng mga lupain. Nang lumaya ang Netherlands mula sa
pananakop ng Spain, nagtayo rin ito ng mga kolonya sa Timog-Silangang
Asya. Hindi nagtagal ay sumunod din ang mga bansang England at France.
PILIPINAS
Sumakop: Espanya
Mga Lugar na sinakop: Halos kabuuan ng Luzon at Visayas at ilang bahagi ng
Mindanao.
Dahilan: Mayaman ang Pilipinas sa ginto. May mahusay itong daungan katulad
ng Maynila.
Paraan ng pananakop: Unang dumaong sa isla ng Homonhon si Ferdinand
Magellan, isang Portuges na naglayag para sa Hari ng Espanya noong
Marso 16, 1521. Nabigo siyang masakop ang Pilipinas dahil napatay siya
ng mga tauhan ni Lapu-Lapu sa labanan sa Mactan. Nagpadala ang Hari
ng Espanya ng iba pang manlalakbay na ang layunin ay masakop ang
Pilipinas. Ang paglalakbay na pinamunuan ni Miguel Lopez de Legazpi
ang nagtagumpay na masakop ang bansa sa pamamagitan ng
pakikipagsanduguan sa mga lokal na pinuno at paggamit ng dahas. Itinayo
ang unang pamayanang Espanyol sa Cebu noong Abril 27, 1565. Mula rito
ay sinakop din ang iba pang lupain tulad ng Maynila na itinuturing na isa
sa pinakamagandang daungan at sentro ng kalakalan sa Asya.
Nakatulong din sa pananakop ng Espanya ang pagpapalaganap ng
relihiyong Kristiyanismo. Natuklasan din ng mga Espanyol ang karangyaan
ng Pilipinas sa ginto lalo na sa mga lugar ng Ilocos, Camarines, Cebu, at
Butuan sa Mindanao.
 Ferdinand Magellan: Narating niya ang Silangan gamit ang rutang
pakanluran. Napatunayan sa kanyang paglalakbay na bilog ang
mundo.
 Kristiyanismo: Ito ang relihiyong ipinalaganap ng mga Espanyol. Isa ito
sa mga paraang kanilang ginamit sa pananakop sa Pilipinas.
Nakatulong ang mga misyonero na mapalaganap ang Kristiyanismo
pagkatapos maisakatuparan ang patakarang reduccion (ito ay
naglalayong mailipat ang mga katutubong naninirahan sa malalayong
lugar upang matiyak ang kanilang kapangyarihan sa kolonya.
 Mindanao: Hindi tulad ng Luzon at Visayas, ilang bahagi lamang ng
Mindanao ang nasakop ng mga Espanyol dahil sa matagumpay na
pakikipaglaban ng mga Muslim.
 Sanduguan: Iba-iba ang mga paraan ng mga Espanyol sa pananakop.
Isa rito ay ang pakikipagkaibigan sa mga lokal na pinuno na pormal
nilang ginagawa sa pamamagitan ng sanduguan. Iniinom ng lokal na
pinuno at pinunong Espanyol ang alak na hinaluan ng kani-kanilang
dugo. Sa ibang lugar naman ay ginagamitan nila ng pwersa o dahas
upang masakop ang lupain.
Mga Patakarang Ipinatupad ng mga Espanyol sa Pilipinas:
Politika
 Sentralisadong pamamahala- Napasailalim sa pamumuno ng mga
Espanyol ang halos kabuoan ng bansa. Itinalaga ng Hari ng Espanyol
bilang kanyang kinatawan sa Pilipinas ang Gobernador Heneral.
 Ang Simbahang Katoliko- dahil sa impluwensya sa taumbayan, naging
makapangyarihan din ang mga Espanyol na pari at kura-paroko noong
panahon ng pananakop ng mga Espanyol.
 Gobernador Heneral- siya ang pinakamataas na pinunong Espanyol
sa Pilipinas. Nawala sa kamay ng mga katutubo ang karapatang
pamunuan ang kanilang sariling lupain. Pinayagan silang maglingkod
sa pamahalaan subalit sa pinakamababang posisyon.
Pangkabuhayan
 Tributo - Sa patakarang ito, pinagbabayad ng buwis ng mga Espanyol
ang mga katutubo. Ilan sa maaaring ipambayad ay ginto, mga
produkto, at mga ari-arian. Dahil sa pag-aabuso sa pangongolekta,
maraming katutubo ang naghirap at nawalan ng kabuhayan.
 Polo y servicio - Sa ilalim ng patakarang ito ay sapilitang
pinagtatrabaho ang mga kalalakihang edad 16 hanggang 60.
Pinapagawa sila ng tulay, kalsada, simbahan, gusaling
pampamahalaan at iba pa. Marami sa kanila ang nahiwalay at
namatay sa hirap.
 Monopolyo - Kinokontrol ng mga Espanyol ang kalakalan. Hinawakan
nila ang pagbebenta ng mga produktong nabili sa Europa tulad ng
tabako. Kumita din sila nang malaki sa kalakalang Galyon. Maraming
pamilya ang nagutom dahil hindi na sila nakapagtanim ng kanilang
makakain.
Pangkultura
 Pagpapalaganap ng Kristiyanismo - Niyakap ng mga katutubo ang
Kristiyanismo. Ipinapatay ang mga pinuno ng mga katutubong
relihiyon. Dahil dito, maraming katutubo ang naging Kristiyano at mas
madaling napasunod ng mga Espanyol.
 Wika at mga Pagdiriwang - Natuto ang mga katutubo ng wikang
Espanyol. Idinaos din ang mga taunang pagdiriwang tulad ng piyesta
ng bayan, Santacruzan, Araw ng mga patay, at Pasko. Kadalasan,
ang mga pagdiriwang ay may kaugnayan sa relihiyon.
INDONESIA
Sumakop: Portugal, Netherlands at England
Mga Lugar na sinakop:
 Ternate sa Moluccas-nasakop ng Portugal
 Amboina at Tidore-inagaw ng Netherlands mula sa Portugal
 Batavia (Jakarta) nasakop din ng Netherlands.
Dahilan: Mayaman sa mga pampalasa, sentro ng kalakalan at may maayos na
daungan.
Paraan ng pananakop: Dahil sa paghahangad sa mga pampalasa, narating ng
Portugal ang Ternate sa Moluccas noong 1511. Nagtayo sila ng himpilan
ng kalakalan dito at nagsimulang palaganapin ang relihiyong
Kristiyanismo. Pinaalis ng mga Dutch ang mga Portuges noong 1655 at
sinakop ang mga isla ng Amboina at Tidore sa Moluccas gamit ang mas
malakas na pwersang pandigma. Upang mapanatili ang kanilang
kapangyarihan, nakipag-alyansa ang mga Dutch sa mga lokal na pinuno
ng Indonesia. Gumamit din sila ng divide and rule policy (isang paraan ng
pananakop kung saan ay pinag-aaway-away ng mananakop ang mga lokal
na pinuno o mga naninirahan sa isang lugar) upang mapasunod at
masakop ang mga nabanggit na isla. Dahil dito nagkaroon ng monopolyo
sa kalakalan ng mga pampalasa ang mga Dutch. Lalo pang napatatag ng
Netherlands ang monopolyo nang itatag nito ang Dutch East India
Company. Pansamantalang nakuha ng England ang Moluccas dahil sa
epekto ng Napoleonic Wars subalit nabalik din ito sa mga Dutch matapos
ang digmaan.
MALAYSIA
Sumakop: Portugal, Netherlands at England
Mga Lugar na sinakop:
Dahilan: Pangunahing layunin din ng mga bansang ito ang pagkontrol sa mga
sentro ng kalakalan. Bukod sa kalakalan, sinubukan din ng mga Portugues
na palaganapin ang Kristiyanismo sa mga daungan na kanilang nasakop
subalit hindi sila nagtagumpay dahil sa malakas na impluwensya ng Islam
Modyul 2: Nasyonalismo sa Silangan at Timog-Silangang Asya
MELC: *Nasusuri ang mga salik, pangyayaring at kahalagahan ng nasyonalismo sa pagbuo ng mga bansa sa Silangan at Timog- Silangang Asya
*Napahahalagahan ang bahaging ginampanan ng nasyonalismo sa pagbibigay wakas sa imperyalismo sa Silangan at Timog-Silangang Asya
NASYONALISMO SA SILANGAN AT TIMOG-SILANGANG ASYA
PAG-UNLAD NG NASYONALISMO SA SILANGANG ASYA
Hindi man tuwirang nasakop ng mga kanluranin ay nakaranas pa rin ng
maigting na imperyalismo ang Silangang Asya, lalo na noong ika-18 siglo. Isa
sa mga patunay nito ay ang pagpapatupad ng tinatawag na sphere of influence
ng mga kanluranin sa bansang China, gayundin ang paggigiit ng Open Door
Policy ng United States sa bansang Japan.
Ang imperyalismong kanluranin sa Silangang Asya ay nagdulot ng epekto
sa kabuhayan, pamahalaan, lipunan, at kultura ng mga Asyano. Naghangad
ang mga Tsino at Hapones na makawala mula sa imperyalismong kanluranin
dahil sa hindi mabuting epekto nito sa kanilang pamumuhay. Ang
paghahangad na ito ang nagbigay-daan sa pag-usbong ng nasyonalismo sa
dalawang bansa.
Pag-unlad ng Nasyonalismo sa China
Nagsimula ang kawalan ng kontrol ng China sa kaniyang bansa nang
matalo ito sa Great Britain sa Unang Digmaang Opyo (1839 – 1842) at sa
Great Britain at France noong Ikalawang Digmaang Opyo (1856 – 1860).
Bunga nito, nilagdaan ang Kasunduang Nanking (1843) at Kasunduang
Tientsin (1858) na naglalaman ng mga probisyong hindi patas para sa mga
Tsino.
Upang ipahayag ang kanilang pagtutol mula sa panghihimasok ng mga
dayuhan, nagsagawa ng dalawang rebelyon ang mga Tsino. Ito ay ang
Rebelyong Taiping (Taiping Rebellion) noong 1850 at Rebelyong Boxer (Boxer
Rebellion) noong 1900.
Rebelyong Taiping
Pinamunuan ito ni Huang Hsiu Ch’uan (Hongkong Xiuquan) noong
Disyembre 1850 hanggang Agosto 1864 sa Timog China, sa paglalayong
mapabagsak ang dinastiyang Qing na pinamunuan ng mga dayuhang Manchu.
Bukod dito, hangad din ng rebelyon ang pagbabago sa lipunan, gayundin ang
pagkakapantay-pantay ng karapatan para sa kababaihan at pagpapalit ng mga
relihiyong Confucianism at Buddhism sa relihiyong Kristiyanismo. Itinuturing
itong isa sa mga madugong rebelyon sa kasaysayan ng China, dulot ng
pagkamatay ng mahigit sa 20 milyong katao.
Rebelyong Boxer
Sumiklab ito noong 1899 sa pangunguna ng samahang I-ho Chu’an o
Righteous and Harmonius Fists na taglay ang kasanayan sa gymnastic
exercise. Bukod sa pagtuligsa sa korupsiyon sa pamahalaan, ang pangunahing
layunin ng rebelyong ito ay patalsikin ang lahat ng mga dayuhang nasa bansa,
kabilang na ang mga kanluranin.
Nagsagawa ng maramihang pagpatay ang mga boxer kung saan
pinaslang nila ang mga misyonerong Kristiyano at mga Tsinong naging deboto
ng relihiyong Kristiyanismo. Mula sa probinsya, kumalat ang rebelyon
hanggang sa Peking (Beijing), kung kaya’t nagpadala ng puwersang militar na
mayroong 2,100 na mga sundalo ang United States, Great Britain, Russia,
France, Italy, at Japan. Dahil sa kanilang pagtutulungan, noong Agosto 14,
1900 ay nagapi at nabawi ng mga imperyalista mula sa mga boxer ang Peking.
Dahil sa pagkabigo ng Rebelyong Taiping at Rebelyong Boxer, nagpatuloy
ang pamamayani ng mga dayuhan sa China. Sinikap ng mga Tsinong
magsagawa ng reporma subalit hindi ito naisakatuparan dahil sa impluwensiya
ng mga kanluranin sa pamahalaang Manchu. Nang mamatay si Empress
Dowager Tzu Hsi noong 1908, lalong lumala ang sitwasyon sa kahirapan ng
China. Siya ay pinalitan ni Puyi na naging emperador sa edad na dalawang
taon. Si Puyi o Henry Puyi para sa mga kanluranin ang huling emperador ng
dinastiyang Qing (Manchu) at itinuring ding huling emperador ng China ng
reporma.
Ang China sa Gitna ng Dalawang Magkatunggaling Ideolohiya
Ang pagsisimula ng ika-20 siglo ay nangangahulugang pagpasok ng
dalawang magkatunggaling ideolohiya sa China. Lumaganap sa bansa ang
ideolohiya ng demokrasya at komunismo. Ito ay nagdulot ng pagkakahati ng
bansa at naghudyat ng tunggalian ng mga pinunong Tsinong nagsusulong ng
demokrasya at komunismo.
Ideolohiyang Demokrasya sa China
Ang pagbagsak ng dinastiyang Manchu ay
senyales ng pagwawakas ng mahigit sa 2,000
taong pamumuno ng mga dinastiya sa China.
Hinarap ng mga Tsino ang isang malaking
hamon sa kanilang bansa – ito ay ang pagtukoy
sa ipapalit na pamumuno ng mga emperador.
Sa panahong ito ng kaguluhang
pampolitikal at kawalan ng pagkakaisa nakilala
si Sun Yat-Sen na siyang nagsulong sa
sa rehiyon. Samantala, hindi gaanong naimpluwensyahan ng mga
bansang Netherlands at England ang kultura ng Malaysia. Maraming
katutubo ang naghirap dahil sa pagkontrol ng mga nabanggit na bansa sa
mga sentro ng kalakalan sa Malaysia.
pagkakaisa ng mga Tsino gamit ang tatlong prinsipyo (three principles ): ang
san min chu-i o nasyonalismo, min-tsu-chu-i o demokrasya, at min-sheng-chu-i
o kabuhayang pantao. Binigyang-diin ni Sun na ang pagkakaisa ng mga Tsino
ang susi sa tagumpay laban sa mga imperyalistang bansa. Naging ganap ang
kanyang pamumuno nang pangunahan niya ang pagpapatalsik sa mga
Manchu sa tanyag na Double Ten Revolution na naganap noong Oktubre 10,
1911. Tinawag itong Double Ten dahil naganap ito sa ikasampung buwan ng
taon (Oktubre) at ikasampung araw ng buwan . Sa araw ding ito, itinatag ang
Republika ng China. Dahil sa kanyang tagumpay, pansamantalang itinalaga si
Sun bilang pangulo ng bansa noong Oktubre 29, 1911 at tinagurian siya bilang
“Ama ng Republikang Tsino.”
Itinatag ni Sun Yat-Sen ang Partido Kuomintang o Nationalist Party noong
1912. Naging batayan ng kanyang pamumuno ang paggamit ng konsiliasyon
(conciliation) at pagkakasundo (compromise) upang maiwasan ang alitan at
maisulong ang kaunlaran ng bansa. Naniniwala rin siyang dapat pagtuunan ng
pansin ang regulasyon ng puhunan (regulation of capital) at pantay-pantay na
pag-aari ng lupa (equalization of land ownership). Higit sa lahat, hindi
naniniwala si Sun Yat-Sen na kailangan ang tunggalian ng mga uri o class
struggle upang makamit ang pagkakaisa,
kaayusang panlipunan, at kaunlarang pang-
ekonomiya.
Humalili si Heneral Chiang Kai-Shek bilang
pinuno ng Partido Kuomintang nang mamatay si
Sun Yat-Sen noong Marso 12, 1925. Sa ilalim ng
kanyang pamumuno ay ipinagpatuloy ng
Kuomintang ang pakikipaglaban sa mga
warlords (nagmamay-ari ng lupang may sariling
sandatahang lakas).
Matapos magapi ang mga warlords, hinarap
ng Kuomintang ang isa pang kalaban – ang
pagpasok ng katunggaling ideolohiya sa China – ang komunismong
ipinalaganap ni Mao Zedong sa China.
Ideolohiyang Komunismo sa China
Ang pagpasok nito ay nagsimula noong
1918 at naging tanyag ang komunismo sa
China sa pamumuno ni Mao Zedong na
nanggaling sa pamilya ng magbubukid sa
probinsiya ng Hunan. Sinuportahan at isinulong
ni Mao ang mga prinsipyo ng komunismo tulad
ng tunggalian ng uring manggagawa o
proletariat laban sa uri ng kapitalista o
bourgeois. Sa tunggaliang ito, naniniwala ang
mga komunistang mananaig ang mga
manggagawa at maitatatag ang isang lipunang
sosyalista, kung saan ang estado ang siyang hahawak sa lahat ng pag-aari ng
bansa.
Upang ganap na maisulong ang kanilang ideolohiya, itinatag ni Mao
Zedong kasama ang iba pang komunistang Tsino ang Partido Kunchantang
noong 1921. Lalo pang lumakas ang komunismo sa China sa pagdating ng
Russian advisers sa Canton. Lumaganap ang ideolohiya, hindi lamang sa mga
pangkaraniwang magsasaka at manggagawa, kundi pati na rin sa mga opisyal
ng pamahalaan at sa grupo ng mga edukadong Tsino.
Maraming Tsino ang yumakap sa komunismo. Sa mga panahong
pumasok ang ideolohiyang ito ay unti-unti nang nawawala ang tiwala nila sa
pamumuno ni Chiang Kai-Shek dahil sa laganap na katiwalian sa pamahalaan
at malawakang kahirapan na dinaranas sa bansa. Nabahala si Chiang Kai-
Shek sa lumalakas na impluwensiya ng komunismo sa China kung kaya’t
iniutos niya ang paglulunsad ng kampanyang militar laban sa mga komunista.
Bagama’t marami sa mga komunista ang hinuli, pinahirapan, at napatay,
mayroon pa ring iilan sa kanila ang nakaligtas.
Pinamunuan ni Mao Zedong ang mga nakaligtas na Red Army, tawag sa
mga komunistang sundalong Tsino, at sila ay tumakas patungo sa Jiangxi.
Tinawag itong long march dahil sa kanilang nilakbay na may layong 6,000
milya. Umabot ito ng isang taon kung saan marami ang namatay dahil sa hirap,
gutom, at patuloy na pagtugis ng mga sundalo ni Chiang Kai-Shek.
Kalaunan ay pansamantalang natigil ang pagtutunggali ng dalawang
puwersa dahil sa banta ng pananakop ng mga Hapones.
Pag-unlad ng Nasyonalismo sa Japan
Magkatulad at magkaiba ang naging pakikitungo ng mga Tsino at Hapones
sa mga kanluranin. Magkatulad dahil noong una ay parehas nilang isinara ang
kanilang bansa at daungan mula sa mga ito, subalit nagkaiba ang kanilang
naging tugon sa banta ng imperyalismo.
 Patuloy na naging sarado ang China na nagresulta sa sapilitang pagpasok
ng mga kanluranin sa pamamagitan ng digmaan. Sa kabilang banda,
tinanggap ng Japan ang mga kanluranin nang hilingin nitong ipatupad ang
Open Door Policy noong 1853. Sa panahong ito, umusbong ang damdaming
nasyonalismo ng mga Hapones na kanilang ipinakita sa kabila ng pananatili ng
mga kanluranin sa kanilang teirtoryo. Ito ay pinasimulan ni Emperador
Mutsuhito na siyang namuno sa panahong kilala bilang Meiji restoration.
Ang Modernisasyon ng Japan: Panahon ng Meiji Restoration
Nakita ni Emperador Mutsuhito ang maaaring maging epekto sa Japan
kung patuloy silang magpupumilit na isara ang bansa mula sa mga kanluranin.
Natuto siya mula sa karanasan ng China sa pakikidigma nito, kung kaya’t kahit
na handang lumaban ang mga Hapones para sa kanilang bansa, napagtanto
nilang magiging magastos ang digmaan at maraming mga inosenteng
mamamayan ang madadamay. Bukod pa rito, batid nilang mahihirapan silang
manalo dahil sa lakas ng puwersang pandigma ng mga kanluranin.
Nang tanggapin ng mga Hapones ang mga kanluranin sa bisa ng
Kasunduang Kanagawa ay naging pinuno ng Japan si Emperador Mutsuhito na
tumagal mula 1867 hanggang 1912.
Si Mutsuhito rin ang naglipat ng kabisera ng Japan sa Edo (Tokyo sa
kasalukuyan), at bukod pa rito ay nakilala rin siya nang dahil sa kanyang
pagyakap sa impluwensiya ng mga kanluraning kanyang ginamit upang
mapaunlad ang Japan. Ilan sa mga ito ay ang sumusunod:
EDUKASYON
 Nagpatupad ng sapilitang edukasyon (compulsory) sa elementarya.
 Nag-imbita ng mga mahuhusay na guro mula sa ibang bansa.
 Ipinadala ang mga iskolar na Hapones sa ibang bansa.
EKONOMIYA
 Nagtungo sa United States at Europe upang matutuhan ang paraan ng
pagnenegosyo at pagpapaunlad ng iba’t ibang industriya.
 Nagpagawa ng mga kalsada, tulay, at linya ng kuryenteng nagpaunlad
sa sistema ng komunikasyon at transportasyon.
SANDATAHANG LAKAS
 Pinalakas ang sandatahang lakas sa pamamagitan ng pagpapagawang
makabagong barko at kagamitang pandigma.
 Isinaayos ang pagsasanay ng mga sundalong Hapones.
Modernisasyon ng Japan
Tinularan ng mga Hapones ang paraan ng pamumuhay ng mga
kanluraning makatutulong sa kanilang pag-unlad at ang ilan sa mga ito ay ang
sumusunod:
 Germany - Sentralisadong pamahalaan; ginawang modelo ang
konstitusyon nito
 England - Kahusayan at pagsasanay ng mga sundalong British
 United States - Sistema ng edukasyon
Hindi nagtagal ay naging isang maunlad at makapangyarihang bansa ang
Japan. Nagsimula na rin siyang manakop ng ibang lupain upang matugunan
ang kanyang mga pangangailangan. Ilan sa kanyang mga nasakop ay ang
Korea, bahagi ng Russia, China, at Pilipinas.
PAG-UNLAD NG NASYONALISMO SA TIMOG-SILANGANG ASYA
Lubos na naramdaman ang kalupitan ng kolonyalismo at imperyalismong
kanluranin sa Timog-Silangang Asya. Ito ay dahil sa mga hindi makatarungang
patakarang ipinatupad ng mga kanluranin sa mga lupain na kanilang sinakop.
Nagdulot ang mga patakarang ito ng paghihirap, kawalan ng dignidad at
kalayaan, pagbabago ng kultura, at pagkakawatak-watak ng mga Asyano, na
siyang nagbigay- daan sa pag-usbong ng damdaming nasyonalismo rito.
Nasyonalismo sa Indonesia
Ang mga patakarang pang-ekonomiyang ipinatupad ng mga Dutch tulad
ng culture system at pagkontrol sa mga sentro ng kalakalan ay nagkaroon ng
negatibong epekto sa kabuhayan ng mga Indones. Lahat ng kapakinabangan
sa mga nabanggit na patakaran ay napunta sa mga mananakop na kanluranin.
Bagama’t hindi gaanong pinanghimasukan ng mga Dutch ang kultura ng
Indonesia, naapektuhan naman ang kultura at antas ng karunungan ng mga
Indones dahil sa kapabayaan ng mga Dutch sa sistema ng edukasyon sa
bansa.
Nagsimula ang pakikibaka ng mga Indones noong 1825 at sa taong ito ay
pinamunuan ni Diponegoro ng Java ang isang malawakang pag- aalsa, subalit
noong 1930 ay nalupig din sila ng mas malakas na puwersa ng mga Dutch.
Nagpatuloy ang pakikibaka ng mga Indones para sa kalayaan noong ika-20
siglong isinagawa nila sa pamamagitan ng pagtatatag ng mga makabayang
samahan.
Mga Makabayang Samahan sa Indonesia
Budi Utomo
 Itinatag noong 1908 sa pamumuno ni Mas Wahidin Sudirohusodo.
 Ito ay isang samahang pangkultura na naglalayong maipakilala sa
daigdig ang mayamang kultura ng Java at mabigyan ng karapatan sa
edukasyong kanluranin ang mga Indones.
Sarekat Islam
 Itinatag noong 1911 sa pangunguna ni Omar Said Tjokroaminoto.
 Ito ay itinatag upang isulong ang kabuhayan ng mga Indones at
mabigyang- diin ang politikal na kalagayan ng Indonesia.
Indonesian Communist Party
 Itinatag noong 1920 sa paghahangad ng kalayaan mula sa mga Dutch.
 Namuno sa pag-aalsa noong 1926 at 1927 subalit parehong nabigong
makamit ang kalayaang kanilang minimithi.
Indonesian Nationalist Party
 Itinatag noong 1919 sa pamumuno ni Sukarno.
 Naglayong malabanan ang mapaniil na patakaran ng mga Dutch at
naniniwalang matitigil ang mga pagpapahirap na ito sa kanilang mga
kababayan kung makakamit nila ang kalayaan.
Ang mga nabanggit na samahan ang nanguna sa pagpapamalas ng
nasyonalismong Indonesian. Kinailangan nilang makipaglaban sa
pamamagitan ng paghihimagsik upang makamit ang kalayaan. Maraming
Indones ang namatay dahil na rin sa malakas na puwersa ng mga Dutch.
Ganap na nakamit ng mga Indonesian ang kalayaan dahil sa isang
matagumpay na rebolusyong kanilang inilunsad matapos ang Ikalawang
Digmaang Pandaigdig. Nagpalabas si Sukarno ng dekreto noong Agosto 17,
1945 na nagdedeklara ng kasarinlan ng Indonesia.
Nasyonalismo sa Burma
Tulad ng China, nagsimulang mawala ang kalayaan ng Burma bunga ng
pagkatalo nito sa digmaan sa mga British. Nilagdaan ang Kasunduang
Yandabo na naging dahilan ng tuluyang pagkontrol ng Great Britain sa teritoryo
ng Burma. Isa sa mga hindi matanggap ng mga Burmese ay nang gawing
lalawigan lamang ng India ang Burma. Hinangad ng maraming Burmese na
maihiwalay ang kanilang bansa mula sa India. Magaganap lamang ito kung sila
ay lalaya mula sa pananakop ng mga British. Ang paghahangad na lumaya
ang nagtulak sa mga Burmese na ipahayag ang kanilang damdaming
nasyonalismo.
Ang pagpapahayag ng damdaming nasyonalismo sa Burma ay nagsimula
noong 1900s sa pamumuno ng mga edukadong Burmese na nakapag-aral sa
loob at labas ng bansa. Bagama’t binigyan ng pagkakataon ng mga British na
maging bahagi ng lehislatura ang mga Burmese, hindi ito naging sapat upang
maisulong ang kapakanan ng Burma. Nagpatuloy ang pakikibaka ng mga
Burmese sa pamamagitan ng rebelyon at pagtatatag ng mga makabayang
samahan.
Nasyonalismo sa Indo-China
Bunga ng pagkakaiba ng kanilang lahi at kultura, hindi nakamit ng mga
taga-Indo-China ang pagkakaisa upang labanan ang mga mananakop na
kanluranin. Ang mga Vietnamese ay nagpakita ng damdaming nasyonalismo
sa pamamagitan ng pakikidigma sa mga kanluranin. Nagkaroon ng malaking
epekto sa kalayaan ng Indo-China ang Ikalawang Digmaang Pandaigdig dahil
sa pagkakasangkot ng France na siyang nakasakop sa bansa.
Si Saya-San ay isang monghe at physician na
naghangad ng mas maayos na pamumuhay para sa
kanyang mga kababayan. Pinamunuan niya ang serye
ng rebelyon laban sa mga British mula noong 1930
hanggang 1932. Nagapi ng malakas na puwersa ng
mga British ang Rebelyong Saya-San.
Isa rin ang All-Burma Students’ Union sa mga
naghangad na makamit ang kalayaan ng nasabing
bansa. Tinatawag na thankin ang mga miyembro ng
samahang ito na ang ibig sabihin ay master. Isinulong
nila ang kanilang mga hangarin sa pamamagitan ng demonstrasyon at rally.
Nang sumiklab ang Ikalawang Digmaang
Pandaigdig, nasakop ng Japan ang Burma. Ang
kaganapang ito ay sinamantala ng mga
Burmese at idineklara nila ang kanilang
kalayaan mula sa Great Britain. Subalit sa
kabila ng paglaya mula sa mga British ay
nananatili pa rin ang katotohanang sila ay
sakop ng isang dayuhang bansa.
Muling nakipaglaban para sa kalayaan ang
mga Burmese ngunit sa pagkakataong ito ay
upang mapalayas ang mga Hapones. Itinatag ni
Aung San ang Anti-Facist People’s Freedom League. Nakipagtulungan ang
samahang ito sa hukbo ng Allied Powers. Nagtagumpay ang samahang
mapatalsik ang mga Hapones at dahil sa kanyang pamumuno’y itinalaga siya
bilang punong ministro ng Burma noong 1947.
Hindi nasilayan ni Aung San ang bunga ng kanyang
pakikipaglaban para sa kalayaan dahil siya ay binawian
ng buhay noong Hulyo 19, 1947, bago idineklara ang
kasarinlan ng Burma. Ang kanyang kasamahang si U Nu
ang siyang pumalit bilang pinunong ministro, at kalaunan
ay nahalal bilang pangulo ng bansa sa taong 1951, na
naulit pa noong 1956.
Nasyonalismo sa Pilipinas
Nasakop ng mga Espanyol ang Pilipinas sa loob ng
333 taon at sila ay nagpatupad ng mga patakarang
pangkabuhayan, pampolitika, at pangkulturang nakaapekto sa pamumuhay ng
mga Pilipino. Marami ang naghirap dahil sa hindi makatarungang pagpapataw
ng buwis, pagkamkam sa mga ari-arian at mga produktong Pilipino. Nabago rin
ang kultura ng mga Pilipino dahil sa pagpapalaganap ng relihiyong
Kristiyanismo.
Bukod pa rito ay naging laganap din ang racial discrimination sa pagitan
ng mga Espanyol at mga Pilipinong tinatawag na Indio ng mga mananakop.
Higit sa lahat ay nawala ang karapatan at kalayaan ng mga Pilipinong
pamunuan ang kanilang sariling bansa, buhat ng kanilang pagiging sunud-
sunuran sa ilalim ng mapagmalupit na mga mananakop.
Bagama’t may mga pag-aalsang naganap sa Pilipinas sa pagitan ng ika-16
siglo hanggang sa unang bahagi ng ika-19 siglo, lahat ng ito ay nabigo. Ilan sa
mga kadahilanan ay ang mas malakas na armas ng mga Espanyol, kawalan ng
damdaming makabansang mag-uugnay at mag-iisa laban sa mga mananakop,
gayundin ang pagtataksil ng ilang Pilipino.
Sa pagpasok ng ika-19 siglo, nagkaroon ng malaking pagbabago sa
ekonomiya at lipunang Pilipino. Nabuksan ang Pilipinas sa pandaigdigang
Modyul 3: Digmaang Pandaigdig (Epekto sa Silangan at Timog-Silangang Asya)
MELC: *Natatalakay ang karanasan at implikasyon ng ang digmaang pandaidig sa kasaysayan ng mga bansang Asyano
PAGLAYA NG MGA BANSA SA SILANGANG ASYA
Paglaya ng China
 Dahil sa kasikatan ng produktong China sa Europe, hinangad ng mga
Europeo na makipagkalakalan sa China na sa kalaunan ay naging dahilan
ng paghahangad na makontrol ang lupain nito. Ang pagkatalo ng China sa
Digmaang Opyo ay naging daan ng ‘di- makatuwirang kasunduan at
pagkakaroon ng Sphere of influence ng mga bansang Europeo sa teritoryo
ng China.
 Tatlong uri ng nasyonalismo ang umusbong. Una ay ang Nasyonalismong
Tradisyonal na ang layunin ay paalisin ang mga kanluranin at ang
impluwensiya nito na pinangunahan ng samahang boxers: Ang pangalawa
ay ang nasyonalismong may impluwensiya ng kanluran na ang layunin ay
maging republika ang China yakap ang Ideyolohiyang demokratiko na
pinangungunahan ni Dr. Sun- Yat Sen at Chiang Kai-shek: at ang pangatlo
ay ang Nasyonalismong may impluwensiya ng komunismo na
pinangunahan ni Mao Zedong.
 Sa paglakas ng Nasyonalismong Tsino, nabahala ang Japan na baka
maapektuhan ang interes nito sa China kung kaya’t naging sunod-sunod
ang ginawang pakikidigma at pananakop nito. Una na rito ang naganap na
Manchurian incident na sinundan ng
rape of Nanking na nasundan pa ng
Ikalawang Digmaang Pandaigdig.
 Natalo ang Japan noong Ikalawang
Digmaang Pandaigdig ngunit nagpatuloy
ang kaguluhan sa China sa pagitan ng
pwersa ng komunista ni Mao Zedong at
nasyonalista ni Chiang Kai- Shek. Natalo
ang nasyonalista at napasailalim sa
komunistang pangkat ang Mainland
China samantalang ang nasyonalista ay
tumakas noong Oktubre 1, 1949 at
pumunta sa isla ng Formosa (Taiwan
ngnayon).
Paglaya at pagkakahati ng Korea
 Unti-unting nasakop ng Japan ang Korea na ginawang
base- militar at pilit na itinaguyod ang kanilang
kabihasnan. Bunsod nito, maraming pagtatangkang
ginawa ang Korea upang mapatalsik ang mga Hapones.
Napabilis ito pagkatapos ng Ikalawang Digmaang
Pandaigdig kung saan natalo ang mga Hapones.
PAGLAYA NG MGA BANSA SA TIMOG-SILANGANG ASYA
Paglaya ng Indonesia
kalakalan, at pumasok ang mga produkto mula sa mga kanluranin. Naging
tanyag at mabili sa kanluran ang mga produkto ng mga Pilipino tulad ng
asukal, kopra, tabako, at iba pang siyang nagbigay-daan sa pag-unlad ng
kalakalan sa bansa.
Umusbong din ang mga tinatawag na gitnang uri o middle class na
binubuo ng mga mayayamang Pilipino, mestisong Tsino, at Espanyol. Ang
kanilang mga anak ay nakapag-aral sa mga kilalang unibersidad sa Pilipinas at
maging sa Espanya. Ang grupong ito ay kinilala bilang mga ilustrado, mula sa
salitang Latin na ilustre na ang ibig-sabihin ay “naliwanagan.”
Ang pagpapamalas ng nasyonalismong Pilipino ay pinasimulan ng mga
ilustradong gaya ni Jose Rizal na nagtatag ng Kilusang Propaganda, at siyang
ipinagpatuloy ng mga katipunerong nagpasimula ng Katipunan sa pangunguna
ni Andres Bonifacio.
 Nakamit ng Indonesia ang kalayaan noong Agosto 17, 1945 sa pamumuno
ni Achmed Sukarno sa pamamagitan ng rebolusyon laban sa mga
Olandes.
 Umigting ang pagnanasang lumaya ang Indonesia nang pagkalooban ng
simbolikong kalayaan si Sukarno noong sakupin sila ng Japan noong
Ikalawang Digmaang Pandaigdig. Nang matalo ang Japan, dumating ang
mga Olandes upang ibalik ang kanilang pamamahala sa Indonesia na
nakaranas ng kalayaan. Pinamunuan ni Sukarno ang Indonesia sa loob ng
23 taon. Pinasimulan niya ang pamamahalang guided democracy (limited
democracy) base sa Pancasila - limang (5) patnubay na prinsipyo:
paniniwala sa diyos, nasyonalismo, pagkakawanggawa, katarungang
panlipunan, at demokrasyang gagabayan ng karunungan. Tinanggap at
ipinagbunyi ito ng mga tao at ginawa siyang pangulong panghabambuhay
noong 1963. Ang lubos niyang kapangyarihan ang naging dahilan ng
pang-aabuso niya sa kapangyarihan.
Paglaya ng Burma
 Nakamit ng Burma ang kalayaan noong Enero 4,
1948 sa pamumuno ni U NU bilang punong
Ministro ng Republika ng Burma na kalaunan ay
inilipat kay Heneral Ne Win na isang diktador
militar. Bilang pinuno ng mga hukbong armado,
pinairal niya ang ideolohiyang Myanmar way to
socialism kung saan kinukumpiska ng pamahalaan
ang anomang negosyo at pangkalakalan, bangko,
at mga pribadong ari-arian.
 Noong hindi pa nakakamit ng Burma ang
kalayaan, ang kumokontrol dito ay ang India sa
tulong ng England at China. Bilang pagtugon sa
pananakop na ito, nagtatag ng iba’t ibang kilusang
naghahangad ng kalayaan. Nang maramdaman
ng mga Ingles ang pagpupunyagi sa kalayaan ng
mga Burmese, nagkaroon ng pagbabago sa bansa
na humantong sa paghihiwalay ng Burma sa India
noong 1935. Ilan pang pagbabago ang tinangka
ng pamahalaang Ingles ngunit hindi ito nangyari dahil sa pagsiklab ng
Ikalawang Digmaang Pandaigdig at ang Burma ay sinakop ng Japan.
 Nakaranas ng kahirapan ang mga Burmese sa pamamalakad ng mga
Hapones kaya nagtatag sila ng kilusan laban sa Japan. Ito ay ang Anti
Fascists People’s Freedom League o AFPFL sa pamumuno ni Aung San
na binubuo ng mga makademokratiko at komunistang pangkat. Nagapi nila
ang mga Hapones at bumalik ang mga Ingles subalit hindi na pumayag
ang mga Burmese kaya’t sunod-sunod na usaping pangkalayaan ang
naganap. Bunga nito, pinagtibay ang Kasunduang Anglo- Burmese na
nagpapahayag ng kalayaan sa Burma noong Enero 4, 1948. Sa
kasawiang palad pinatay si Aung San at ang kaniyang gabinete ng
upahang armado ng kaniyang talunang kalaban na si U Saw. Nang
maaresto si U saw ay ipinagpatuloy ni U Nu ang naiwan ni Aung San.
 Upang makuha ng mga Hapones ang loob ng mga Burmese maagang
ipinahayag ng Japan ang pagtataguyod tungo sa kasarinlan. Ang pangkat
ni Aung San ng Dohama Asiayona (Burma for Burmese) ay
nakipagkasundo sa Japan tungkol sa pagtustos ng sandata at sa
pamumuno sa militar. Sila ay nagsanib-puwersa upang makuha ang
Rangoon laban sa mga Ingles. Kahit ipinahayag ng Japan ang kalayaan
ng Burma, sa katotohanan ay sakop pa rin nito ang bansa. Sa kalaunan ay
 nadama ng mga Burmese ang tunay na layunin ng pagtulong na ito ng
Japan. Ito ay hindi upang sila ay palayain kundi para sakupin.
Paglaya ng Pilipinas
 Nakamit ng Pilipinas ang paglaya noong Hunyo 12, 1898 sa pamumuno ni
Heneral Emilio Aguinaldo. Nakipagsabwatan ang mga Amerikano sa
Pilipino upang matalo ang mga Espanyol sa Digmaang Espanyol-
Amerikano kung saan natalo ang mga Espanyol. Inakala ng pamunuan ni
Aguinaldo na aalis na ang mga Amerikano sa Pilipinas at ipauubaya na
ang pamumuno sa Pilipino kaya idineklara ang kalayaan at nagtatag ng
isang demokratikong pamahalaan.
 Samantala, iba naman ang ikinilos ng mga Amerikano. Nagpalabas ito ng
patakarang Benevolent Assimilation at lumagda sa Treaty of Paris na
nagpapahayag ng paglilipat ng pamamahala ng Pilipinas sa Amerikano
mula sa mga Espanyol. Naging hayagan ang pagtutol ng mga Pilipino sa
pananakop ng mga Amerikano kaya’t sumiklab ang Digmaang Pilipino-
Amerikano.
 May ibang Pilipino na hindi nakiisa, walang pakialam, at nakiisa sa mga
Amerikano. Dahil sa kawalan ng pagkakaisa, nakapagtatag ang
Amerikano ng pamahalaang kolonyal na nagsilbi sa interes ng mga
Modyul 4: Ugnayan ng Iba’t Ibang Ideolohiya sa Pag-usbong ng Nasyonalismo at Kilusang Nasyonalista
MELC: *Nasusuri ang kaugnayan ng iba’t ibang ideolohiya sa pag-usbong ng nasyonalismo at kilusang nasyonalista
Kahulugan ng Ideolohiya
 salitang-ugat na ideya o kaisipan na tuwirang sinusunod ng tao.
 Ito ay tumutukoy sa sistema o lipunan ng mga ideya o kaisipan na
naglalayong magpaliwanag tungkol sa daigdig at pagbabago nito.
 Si Antoine Destutt de Tracy, isang Pranses na nag- imbento ng salitang
ideolohiya na nagsimula sa bansang France noong ika-18 siglo.
IBA’T IBANG IDEOLOHIYA
Ideolohiyang Demokrasya
 ideolohiyang nagpapatamasa sa lahat ng pantay na karapatan
 pinamumunuan ng isang kinatawan sa pamamagitan ng halalan
 ang isang mamamayan ay maaaring bumoto, tumakbo bilang kandidato,
at maluklok sa posisyon
 may karapatan ding bumuo ng samahan, makapagpahayag ng saloobin,
magmay-ari ng ari-arian, at maipagtanggol ang sarili
 pagkilala sa Minorya
 pang masang Organisasyon
Ideolohiyang Komunismo
 Nagmula sa salitang Latin “communis” na ibig sabihin ay “pandaigdigan”.
A 
 Ayon sa ideolohiyang Komunismo, lahat ng tao, mayaman man o
mahirap ay pantay-pantay.
 Kontrolado ng pamahalaan ang produksyon.Isang ideolohiya na
sumusuporta sa pagtatag ng organisasyon pangsosyal na walang
estado at kaanta- antas batay sa pantay na laki sa gamit ngproduksyon.
 Isang lipunan na pantay-pantay ang lahat ng tao, walang mayaman o
mahirap, makapangyarihan o taga-sunod.
 Naghahangad na bumuo ng isang lipunang walang antas o pag-uuri-uri
(classless society) kung saan ang mga salik ng produksyon ay pag-aari
ng lipunan.
Ideolohiyang Sosyalismo
 Umusbong noong panahon ng Rebolusyong Industriyal
 Tugon sa problemang hatid ng kapitalismo
 Ito ay nakabatay sa pantay, sama-sama at makataong pamamalakad
 Tinutuligsa ang pananaw ng mga kapitalista
 Ideolohiyang tutol sa kapitalismo
MGA IDEOLOHIYA SA PAG-USBONG NG NASYONALISMO
SA SILANGANG ASYA
CHINA
Demokrasya at Komunismo
 Ang pagsisimula ng ika-20 siglo ay nangangahulugan ng pagpasok ng
dalawang magkatunggaling ideolohiya sa China. Lumaganap sa bansa
ang ideolohiya ng demokrasya at komunismo. Ito ay nagdulot ng
pagkakahati ng bansa at naghudyat ng tunggalian ng mga pinunong
Tsino na nagsusulong ng demokrasya at komunismo.
 Upang ipahayag ng China ang kanyang pagtutol sa mga patakarang
ipinatupad sa kanyang bansa, nagsagawa ng 2 rebelyon ang mga Tsino.
 Rebelyong Taiping
– Namuno - Hung Hsiu Chu’an (Hong Xiuquan)- petsa- Dec. 1850-
Aug. 1864.
– Lokasyon - Timog Tsina.
– Layunin - Mapabagsak ang dinastiyang Qing (Dinastiyang Manchu)
na pinamunuan ng mga dayuhang Manchu, upang matigil na ang
pamumuno ng mga dayuhan sa kanilang bansa.
– Bunga - Nagapi ng Dinastiyang Qing (Manchu) ang rebelyong
Taiping sa tulong ng mga British at French.
 Rebelyong Boxer-(1899)
Amerikano at pinalaganap ang edukasyong makabanyaga. Tinugis din nila
ang mga Pilipinong lumaban para sa kalayaan at ipinatapon ang ibang
lider-Pilipino sa ibang bansa.
 Ang ibang Pilipino naman na nakiisa sa mga Amerikano ay isinulong ang
paghingi ng kalayaan sa mga Amerikano. Dahil ang kalayaan ay hinihingi,
matagal bago ito naibalik. Sa bawat paghingi ito ay tinutumbasan ng mas
malaking kapalit, katulad ng mga likas na yaman at pagkontrol sa
kalakalan.
 Pansamantalang natigil ang pananakop ng mga Amerikano nang tayo’y
masangkot sa Ikalawang Digmaang Pandaigdig. Nilusob tayo ng Japan
dahil kaalyado natin ang mga Amerikano at dahil nasa ating bansa ang
pinakamalaking base-militar ng Amerikano. Sa kasagsagan ng digmaan
iniwan tayo ng mga lider-Amerikano at natira tayong lumalaban at
nagtatanggol sa ating kalayaan. Nasakop tayo ng Japan sa loob ng limang
taon. Natalo ang Japan sa Ikalawang Digmaang Pandaigdig kaya binalikan
tayo ng mga Amerikano at ibinigay ang ating kalayaan noong Hulyo 4,
1946. Ayon kay Renato Constantino hindi naman ganap na nakamtan ng
Pilipinas ang kalayaan dahil nanatili pa ring makapangyarihan at
maimpluwensiya ang Amerikano sa Pilipinas sa larangan ng kabuhayan at
politika.
– Ito ang itinawag dahil ang mga naghimagsik ay miyembro ng
samahang I-ho chu’an o Righteous and Harmonious Fists. Ang mga
miyembro nito ay may kasanayan sa gymnastic exercise.
– Layunin - patalsikin ang lahat ng dayuhan sa kanilang bansa,
kabilang dito ang mga Kanluranin. Nagsagawa ng maraming
pagpatay ang mga Boxer. Pinaslang nila ang mga Tsino na naging
deboto ng Kristiyanismo.
– Mula sa probinsya, kumalat ang rebelyon hanggang sa Peking
(Beijing). Nagpadala ng pwersang militar ang mga bansang US,
Great Britain, Russia, France, Italy at Japan upang protektahan ang
kanliang mamamayan sa China. Nagapi ang mga boxer. Nabawi ng
mga imperyalista ang Peking mula sa mga Boxer noong
Aug.14,1900.
 Ang pagbagsak ng dinastiyang Manchu ay senyales ng pagwawakas ng
mahigit na 2,000 taon ng pamumuno ng mga dinastiya sa China.
 Sun Yat Sen- Nakapag-aral sa Hongkong Medical School. Isinulong niya
ang pagkakaisa ng mga Tsino gamit ang 3 PRINSIPYO : Nasyonalismo,
Demokrasya, at Kabuhayang Pantao. Binigyang-diin ang pagkakaisa ng
mga Tsino bilang susi sa tagumpay laban sa mga imperyalistang bansa.
Double Ten Revolution-pinamunuan ni Sun Yat Sen ang rebolusyon
noong Oct. 10, 1911, laban sa mga Manchu.
 Itinatag niya ang bagong Republika ng China. Itinanghal si Sun Yat Sen
bilang unang pangulo.Tinagurian siyang “Ama ng Republikang Tsino”.
 Partido Kuomintang o Nationalist Party- partidong itinatag ni Sun Yat
Sen.
 Mga batayan ng pamumuno- paggamit ng konsiliasyon at
pagkakasundo, pantay-pantay na pagmamay-ari ng lupa.
 Chiang Kai-Shek- humalili kay Sun Yat Sen ng mamatay ito noong
Marso 12, 1925.
 Mao Zedong- “Ama ng Komunistang China”. Nagsimula ang Komunismo
sa China noong 1918. Isinulong ni Mao Zedong ang prinsipyong ng
komunismo sa bansa.
 Partido Kunchantang- Itinatag ni Mao Zedong.
 Maraming Tsinong yumakap sa komunismo dahil sa kawalan ng tiwala
sa pamamahala ni Chiang Kai Shek.
 1949- Nagwagi ang komunista laban sa mga nasyonalista. Itinatag ni
Mao Zedong ang Peoples Republic of China noong Oct. 1, 1949.
 1949- Tumakas ang mga nasyonalista ni Chiang Kai Shek sa Taiwan at
itinayo ang Republic of China ( Taiwan )
 1949-Dahil sa Peoples Republic of China, napalaya ng mga komunista
ang
 mga Kanluranin at nakamit ng China ang kanyang kalayaan
JAPAN
 Naging kakaiba ang nasyonalismo ng Japan, pinasimulan ito ni
Emperador Mutsuhito na siyang namuno sa panahon tinawag na Meiji
Restoration.
 Westernisasyon at Modernisasyon- pagyakap sa impluwensya ng mga
Kanluranin.
 Marami ang mga Hapones na tumungo sa Europa upang mag-aral.
Natutuhan mula sa Germany ang sentralisadong pamahalaan, ginawang
modelo ang konstitusyon nito. Ang kahusayan at pagsasanay sa mga
sundalo ay natutuhan mula sa mga British. Sistema ng Edukasyon ay
ginaya mula sa US.
 Iniangkop ng mga Hapones ang kanilang kultura at mga institusyon pati
na ang agham at teknolohiya sa mga modelong Kanluranin upang
mapalakas at maisulong ang kanilang bansa.
 Sa pamamagitan ng modernisayon, lumakas ang Japan at madali nitong
naipamukha sa mga Kanluranin na siya ay katapat na nila.
 Sa pagkakaroon ng agresibong Nasyonalismo, tinupad ng Japan ang
kanyang ambisyon na maging lider ng mga bansa sa Asya.
 Naging kaalyado ng pwersang Axis sa WWII. Pinasabog niya ang Pearl
Harbor, ang base military ng US sa Hawaii. Nasakop ang Pilipinas mula
1941-1945
NORTH KOREA at SOUTH KOREA
Komunismo at Demokrasya
 Nagkaroon ng PROXY WAR sa pagitan ng North Korea at South Korea
noong kasagsagan ng Cold War
 Si Kim Il-Sung ang pinuno ng Demokratikong Republikang Makabayan
ng Korea na karaniwang tinatawag na Hilagang Korea mula sa pagtatag
nito noong 1948 hanggang sa kanyang pagkamatay noong 1994. Siya
rin ang pinuno ng Partido ng Mga Manggagawa ng Korea mula 1949
hanggang 1994. Siya ang nagpasimuno ng paglusob sa Timog Korea
noong 1950 na siyang naging hudyat ng pagsimula ng Digmaang
Koreano.
 Walang nagwagi at nagresulta lamang ito sa pagkamatay ng maraming
sundalo at pagkawasak ng industriya ng dalawang bansa
 Nahati ang Korea sa 38th parallel. Ang Hilaga ay sa impluwensya ng
Unyong Sobyet, ang Timog ay sa impluwensya ng US. Naganap ang
Digmaan sa Korea 1950-1953, nang salakayin ng Hilaga ang Timog
Korea.
 Kilala ngayon bilang People's Republic of Korea ang Hilagang Korea at
Republic of Korea naman ang Timog Korea.
MGA IDEOLOHIYA SA PAG-USBONG NG NASYONALISMO SA TIMOG-
SILANGANG ASYA
May iba’t ibang ideolohiya at paniniwala rin ang niyakap ng mga bansa sa
Timog-Silangang Asya, may naniniwala na ang kasagutan sa minimithing
kalayaan ay ang ideolohiyang komunismo, ang iba ay naniniwala sa ideolohiya
ng demokrasya at ideolohiyang sosyalismo. Ang mga ideolohiyang ito ay
nagdulot ng transpormasyon sa mga bansa sa Timog-Silangang Asya
VIETNAM
Komunismo at Demokrasya
 Nahati ang Vietnam sa 17th parallel. Nabuo ang Hilagang Vietnam na
pinamunuan ni Ho Chi Minh at ang Timog Vietnam sa pamumuno ni Bao
Dai.
 Naging magkatunggali ang dalawang Vietnam dahil sa
pagkakaibangideolohiya. AngHilagangVietnamaysumuportasa
komunismo samantalang ang Timog Vietnam ay naniniwala sa
demokrasya. Nauwi ang hidwaan sa digmaan na kilala bilang Vietnam
War na nagsimula noong 1945.
 Sinuportahan ng United States ang Timog Vietnam subalit naging
madugo at magastos ito para sa kaniya. Nagwagi ang Hilagang Vietnam
at naging isang bansa na lamang ito noong 1975.
 Nagkaroon ng civil war, lubhang magastos ang digmaan, ayon sa
pandaigdigang opinyon dapat ay iwan na ng mga kanluranin ang
Vietnam. Dito na muling napag-isa ang Vietnam sa ilalim ng isang
ideolohiyang komunismo/ sosyalismo.
 Communist Party of Vietnam- ito ay pangunahing partido sa Vietnam.
Itinatag ito ni Ho Chi Minh. Ang ideolohiyang nakapaloob sa Communist
Party of Vietnam ay ang Communism-Marxism-Leninism.
MYANMAR
Sosyalismo
 Sosyalismo ang ideolohiya ng Myanmar. Ang Burmese Way sa
Sosyalismo (kilala rin bilang ang Burmese Road sa Sosyalismo) ay
tumutukoy sa ideolohiyang sosyalista ng pamahalaan sa Burma, 1962-
1988, nagkaroon ng kudeta noong 1962 na pinangunahan ni Ne Win at
ang kanyang militar upang alisin si U Nu mula sa
 kapangyarihan. Pinairal ni U Nu ang ideolohiyang Myanmar way to
socialism kung saan kinukumpiska ng pamahalaan ang anumang
negosyo at pangkalakalan, bangko, at mga pribadong ari-arian.
 Noong hindi pa nakakamit ng Burma ang kalayaan, ang kumokontrol dito
ay ang India sa tulong ng England at China. Bilang pagtugon sa
pananakop na ito, nagtatag ng iba’t ibang kilusang naghahangad ng
kalayaan. Nakaranas ng kahirapan ang mga Burmese sa pamamalakad
ng mga Hapones kaya nagtatag sila ng kilusan laban sa Japan, ito ay
ang Anti Fascists Freedom League o AFPFL sa pamumuno ni Aung San
na binubuo ng mga makademokratiko at komunistang pangkat.
 Pinagtibay ang Kasunduang Anglo-Burmese na nagpapahayag ng
kalayaan sa Burma noong Enero 4, 1948. Sa kasawiang palad, pinatay
si Aung San at ang kaniyang gabinete ng upahang armado ng kaniyang
talunang kalaban na si U Saw. Nang maaresto si U Saw ay
ipinagpatuloy ni U Nu ang naiwan ni Aung San.
INDONESIA
Guided Democracy/Pancasila
 Pinasimulan ni Sukarno ang pamamahalang guided democracy (limited
democracy) base sa Pancasila- limang(5) patnubay na prinsipyo:
paniniwala sa Diyos, nasyonalismo, pagkakawanggawa, katarungang
panlipunan, at demokrasyang gagabayan ng karunungan. Nagpatuloy
ang pakikibaka ng mga Indones para sa kalayaan noong ika-20 siglo.
Isinagawa nila ito sa pamamagitan ng pagtatatag ng mga makabayang
samahan tulad ng: Budi Utomo, Sarekat Islam, Indonesian Communist
Party, at Indonesian Nationalist Party
 Ganap na nakamit ng mga Indones ang kalayaan dahil sa isang
matagumpay na rebolusyon na kanilang inilunsad matapos ang WW II.
Nagpalabas si Achmed Sukarno ng dekrito noong Aug. 17, 1945 na
nagdeklara sa kasarinlan ng Indonesia.
PILIPINAS
Demokrasya, Komunismo at Sosyalismo
 Ang Philippine Democratic Socialist Party ay itinatag noong May 1, 1973
sa pangunguna ni Norberto Gonzales. Nanguna rin ang partidong ito sa
pag-aalsa ng mga Pilipino noong EDSA Revolution noong 1986
 Kung babalikan ang kasaysayan, itinatag ang kilusang Propaganda na
ang layunin ay maging pantay ang pagtingin ng mga Espanyol sa mga
Pilipino at makamit ang kalayaan sa paggamit ng mapayapang paraan,
ang paggamit ng panulat. Naging tapapagtaguyod sa kilusang ito ay sina
Jose Rizal, Graciano Lopez Jaena, Mariano Ponce, at Marcelo H. Del
Pilar.
 COLD WAR
– Labanan ng ideolohiya; alitan sa pagitan ng mga bansa na hindi
naman ginagamitan ng pwersa
– Demokrasya at kapitalismo laban sa komunismo
– Sosyalismo laban sa kapitalismo
– Ginawang popular ni Walter Lippman, isang
– Amerikanong mamamahayag, manunulat, reporter, at komentarista
sa pulitika na tanyag na maging isa sa mga unang nagpakilala sa
konsepto ng Cold War.
LAOS at CAMBODIA
Komunismo
 PATHET LAO ang itinawag sa mala-komunistang grupo na umangkin sa
Hilagang Laos
 Kasama ang Pro-Western Rightist na pinamunuan nina Heneral Phoumi
Nosavan at Prinsipe Souvanna sa pakikipag-agawan upang makontrol
ang bansa
 Ang resulta ng pag-aagawan ay ang pagbagsak ng monarkiya matapos
mahulog ang Timog Vietnam at Cambodia sa mga komunista
 Nang iwan ng mga Pranses ang Laos, hindi sila natahimik, nagkaroon
ng pagkakahati ng mga kumikiling sa mga komunista at sa ibang panig
ng Royal Government
 Hindi alam ni Sihanouk na may isang namumuong komunistang grupo
sa pamumuno ni Soloth Sar o mas kilala sa palayaw na PolPot at
sumubok na ibagsak ang gobyerno kasama ang grupo niyang Khmer
Rouge noong 1968
 1953- lumaya ang Cambodia sa kamay ng mga Pranses sa pamumuno
ni Haring Norodom Sihanouk
SILANGANG ASYA
Bansa Pamamaraang Ginamit sa Paglaya Ideolohiyang Niyakap
China Pagbuo ng Kilusan na may Komunismo
nasyonalismong Tradisyonal,
nasyonalismong may impluwensiya
ng Kanluranin, at nasyonalismong
may ideolohiyang komunismo
Korea Demonstrasyon at Pakikidigma Komunismo (Hilagang
Korea) Demokrasya
(Timog Korea)
 TIMOG-SILANGANG ASYA
Bansa Pamamaraang Ginamit sa Paglaya Ideolohiyang Niyakap
Indonesia Rebolusyon Pakikipagkasundo, at Guided Democracy/
Indonesian Nationalist Party ni Pancasila
Achmed Sukarno na naging
pangulo
Myanmar Pagyakap sa ideolohiyang Sosyalismo
sosyalismo, Pagtatag ng iba’t ibang
kilusan, at Pakikipagkasundo
Vietnam Pakikidigma, pagyakap sa Sosyalismo,
ideolohiyang komunismo ng pinuno Komunismo, at
nilang si Bao Dai, at Sosyalismo Demokrasya
Pilipinas Pagtatag ng Kilusang Propaganda, Demokrasya
Katipunan, Himagsikan, at
Paghingi ng Pamamahala
Modyul 5: Kababaihan sa Silangan at Timog-Silangang Asya sa Makabagong Panahon
MELC: *Nasusuri ang karanasan at bahaging ginampanan ng mga kababaihan tungo sa pagkakapantay-pantay, pagkakataong pang-ekonomiya at karapatang
pampolitika
SILANGANG ASYA
CHINA
 Malaki ang impluwensya ng kaisipang Confucianismo at kaunlaran sa
takbo ng buhay ng kababaihan sa Silangang Asya. Katulad ng mga
bansa sa Kanluran at Timog Asya, ang Confucianismo na nagsusulong
ng patriarchal na lipunan ang pumipigil sa kababaihan na mamayagpag.
Dahil din sa industriyalisasyon ng mga bansa sa rehiyon, nararanasan
ng kababaihan ang magaganda at masasamang bunga ng kaunlaran sa
kanilang kalagayan at pagsusulong ng kanilang mga karapatan sa
lipunan.
 Sa sinaunang Tsina, ang sukatan ng kababaihan ay ang kakayahan na
makapagbigay ng anak na lalaki. Laganap din ang feudal marriage o
pakikipagkasundo ng magulang para sa pagpapakasal ng mga anak
upang mapalawak ang nasasakupan at kapangyarihan.
 Sa pagpasok ng Kanluraning impluwensya sa panahon ng dinastiyang
Qing, nagsimulang manawagan para sa pagbabago sa lipunan gaya ng
pagkakapantay-pantay sa kasarian, kalayaan sa pagpili nang iibigin at
pakakasalan, at karapatan sa edukasyon at paggawa ng kababaihan.
Tinawag itong May Fourth Feminism at pinangunahan ng kalalakihang
nakapag-aral sa mga Kanluraning paaralan. Ipinagbawal na din ang
footbinding simula 1902 pero ilang dekada pa bago ito tuluyang nawala
at tanging sa syudad lamang.
 Malaki ang naitulong ng Sosyalistang pamahalaan sa pagbabago ng
katayuan sa lipunan ng kababaihan matapos itong itatag noong 1949.
Ayon sa pinuno nitong si Mao Zedong, “Women hold up half the sky” na
ibig sabihin malaki ang tulong ng kababaihan sa lipunan at ekonomiya.
Upang matanggal ang tradisyunal na pagtingin sa mga babae,
nagkaroon ng malawakang edukasyon tungkol sa Marriage Law ng 1950
na nagbawal sa prostitusyon, kasunduang kasal sa mga bata, at
concubinage. Nagkaroon din ng libreng kasal at diborsyo. Subalit, nang
tumaas ang bilang ng mga pinapatay at nagpapakamatay na
kababaihan dahil sa diborsyo, hinigpitan ng pamahalaan ang proseso ng
diborsyo at isinulong ang kahalagahan ng gawaing bahay sa kababaihan
upang magkaroon ng maayos na pamilya.
 Sa pagsisimula ng Great Leap Forward Movement noong 1958, ibinigay
sa kababaihan ang trabaho ng kalalakihan na inilipat sa ibang industriya.
Naging kolektibo o tulung-tulong ang mga gawaing bahay ng mga
pamilyang magkakasama sa 5isang pamayanan, kooperatiba o
samahan. Nagtayo nang higit 3.6 milyong kainan, at higit 4.9 milyong
kindergartens at nurseries na pinapatakbo ng kababaihan.
KOREA
 Sa tangway naman ng Korea, magkatulad ang kasaysayan ng
kababaihan sa dalawang bansa bago naghiwalay.
 Sa panahon ng Silla, mataas ang katayuan sa lipunan ng kababaihan
gaya ng pamumuno ni Reyna Seondeok. Sa panahon ng Koryo,
pinayagan ang mga biyuda na muling mag-asawa at kapantay ng babae
ang lalaki sa karapatan sa mana.
 Ngunit sa panahon ng Joseon, sinunod ang pamantayan ng Neo-
Confucianismo na ang batayan ng pagiging mabuting babae ay ang
pagiging masunurin sa ama, asawa, at anak. Pinagbawalan rin
magpakasal ang biyudang babae at tanging asawang lalaki lamang ang
maaaring magdiborsyo sa kanyang asawa nang dahil lamang sa
kawalan ng anak na lalaki o di kaya ay hindi makasundo ang magulang
ng lalaki.
 Sa pagbubukas ng Korea sa pandaigdigang kalakalan noong huling
bahagi ng ika-19 siglo, pumasok ang impluwensya ng mga Kanluranin.
Nagtayo ang mga misyonerong Kristiyano ng mga paaralan para sa
kababaihan gaya ng Ewha at Hansong. Sa panahon naman ng
pananakop ng mga Hapon, lumahok ang kababaihan sa mga kilusan
para sa kalayaan. Sa pagtatapos ng digmaang sibil sa tangway, nag-iba
ang kuwento ng kababaihan sa dalawang Korea.
 Sa pagtatag ng Republika ng Korea sa Timog Korea noong 1948, tiniyak
ng kanilang Saligang batas ang pantay na karapatan para sa
kababaihan gaya ng pagboto, pamana, at pagmamay-ari ng ari-arian.
 Tumaas ang bilang ng kababaihang nakapag-aral at nakapagtrabaho.
TIMOG-SILANGANG ASYA
Kapag pinag-uusapan ang kababaihan sa panitikan ng Timog-Silangang Asya,
madalas ipinahihiwatig na sila ay kapantay ng kalalakihan gaya ng Kwento ng
Unang Tao sa Pilipinas kung saan si Maganda at Malakas ay sabay na
lumabas sa buho ng kawayan. Sa panitikan ng Burma, babae ang huwes na
tinatawag na Prinsesang Maaalam sa Batas. Sa Cambodia, may kaparehong
tradisyon ng pamamanhikan sa Pilipinas kung saan nagsisilbi ang lalaki sa
tahanan ng babaeng papakasalan ng 2 - 3 taon. Sa kasalukuyan, ang
paninilbihan ay napalitan na ng dote mula sa pamilya ng lalaki bilang
kabayaran sa pag-aaruga o gatas ng ina. Sa lipunang Khmer matapos ang
kasal, tumitira ang bagong kasal malapit, kundi man, sa mismong tahanan ng
magulang ng babae (uxorilocality). Kasama sa pinamamanahan ang mga
babae gaya sa Burma na ang mga balon ng langis ay sa babae ipinamamana.
Mababasa rin sa kasaysayan ang mga babaeng pinuno ng lipunan. Kaya,
masasabing matriarchal ang lipunan ng Timog-Silangang Asya.
CAMBODIA
 Sa Cambodia, mas mahalaga ang edad kaysa kasarian. Dahil sa
impluwensya ng Budismo na nagtuturo ng merit at karma, ang katayuan
sa lipunan ay ayon sa asal o kilos ng isang tao. Sa kababaihan, mataas
ang respeto ng lipunan sa nagpapakita ng inaasahang tamang asal gaya
ng paglakad nang mabagal at walang ingay na maririnig sa laylayan ng
palda. Inaasahan ang kanyang pagiging mahiyain at masipag sa
gawaing bahay, marunong humawak ng pera, at hindi palalabas ng
bahay lalo na kung walang kasamang kamag-anak. Inaasahan din na
pagsisilbihan niya ang kanyang asawa at magiging tagapayo nito.
 Matapos ang malupit na rehimen ni Pol Pot kung saan maraming
kalalakihan ang pinatay ng Khmer Rouge, kinailangan nang
maghanapbuhay ng kababaihan gaya ng pagtitinda, pagtatrabaho sa
paggawaan ng tela, at construction upang suportahan ang kanyang
pamilya. Mababa ang tingin sa mga ulilang walang tagapangalagang
ama o kuya. Maraming kababaihan ang hindi na nakapag-asawa at
naging monghe. Higit sa kalahati ng populasyon ay babae kaya ang
kababihan ang nagsaka ng lupain.
 Patas sa batas ang lahat ng kasarian sa Cambodia. Subalit kung
mahirap ang pamilya, madalas ang anak na lalaki ang pinapag-aaral
dahil ang ina ay nagtatrabaho at naiiwan ang gawaing bahay sa anak na
babae. Mababa din ang partisipasyon sa pulitika sa panahon ng
People's Revolutionary Party of Kampuchea (PRPK) at mas lalo pang
bumaba matapos ang 1993 election sa kabila ng pagkakaoon ng mas
maraming botanteng babae. Maging sa sahod mas mataas pa rin ang sa
lalaki kaysa babae maliban sa mga sundalo, doktor, at guro.
BURMA
 Sa Burma o Myanmar, walang ginagamit na apelyido kaya hindi
nagbabago ang pangalan ng babae sa kanyang pag-aasawa. Maaaring
magtrabaho ang babae sa larangan ng batas, medisina, at negosyo.
May karapatan rin siyang pumili ng mapapangasawa, tumira sa bahay
ng kanyang magulang kahit may asawa na, at maaaring hiwalayan ang
malupit na asawa kahit walang pahintulot ang lalaki. Kapag hindi na sila
nagsasama ng isang taon at walang suporta mula sa lalaki maaari nang
idiborsyo pero 3 taon ang kailangan para sa lalaki. Tanggap ang
polygamy pero bihira lamang sa mga nakapag-aral.
INDONESIA
 Ang karapatan sa pagboto at politika ay hindi naging suliranin para sa
kababaihan sa Indonesia dahil kasama sila sa mga nakaboto sa unang
halalan sa bansa noong 1955. Sa katunayan, si Megawati Sukarnoputri
 ang unang naging babaeng Pangulo (2001 - 2004) at Pangalawang
Pangulo sa Indonesia samantalang itinalaga naman bilang
tagapagmana ng Kaharian ng Yogyakarta si Prinsesa Mangkubumi.
SINGAPORE
 Ang katayuan at pangangailangan ng kababaihan sa Singapore ay
kahalintulad sa Japan. Nakasaad sa aklat na The Three Paradoxes:
Working Women in Singapore nina Jean Le S.K., Kathleen Campbell, at
Audrey Chia, ang sumusunod:
– Inaasahan ng lipunan na pangunahing tungkulin pa rin ng babae
ang pagiging ina at maybahay kahit may propesyunal na trabaho
ito.
– Nagdudulot ng problema ang pagtatrabaho ng maybahay gaya ng
pagdami ng diborsyo na sanhi ng problema sa mga anak, pababang
birth rate, at mataas na bilang ng mga matandang dalaga.
– Nahihirapan ang babae na umangat sa posisyon sa trabaho kahit
mataas ang pinag-aralan dahil sa kaisipang mas decisive at
assertive ang lalaki.
THAILAND
 Sa Thailand, mahirap ang pakikipaglaban ng kababaihan sa karapatan.
Gayunpaman, ang kababaihang Thai ang una sa Asya na nabigyan ng
karapatan bumoto noong 1932 at noong 2011 naitalaga ang unang
bababeng Punong Ministro ng bansa, si Yingluck Shinawatra. Gayundin,
maraming mga samahan ang naitatag gaya ng International Women's
Partnership for Peace and Justice (IWP), Association for the Promotion
of the Status of Women (APSW), at The Foundation for Women.
 Thai Buddhist Femenist Theory, isang paraan nang pagtulong sa
inabusong kababaihan sa pamamagitan ng ispiritwal na gawain gaya ng
meditasyon, tamang paghinga, at pakikinig.
VIETNAM
 Malaki ang ambag ng kababaihan sa paglaya ng Vietnam at noong
panahon ng digmaang sibil noong 1945 - 1975. Kinikilalang bayani si
Trieu Thi Trinh at ang magkapatid na Trung sa paglaya ng bansa sa
Modyul 6: Neokolonyalismo (Silangan at Timog-Silangang Asya)
MELC: *Nasusuri ang mga anyo, tugon at epekto sa neo-kolonyalismo sa Silangan at Timog-Silangang Asya
NEOKOLONYALISMO SA SILANGAN AT TIMOG-SILANGANG ASYA
Sa pagwawakas ng Ikalawang Digmaang Pandaigdig ay nagkaroon ng
bagong paraan ng pananakop na tinatawag na neokolonyalismo. Ito ay ang di-
tuwirang pananakop sa isang bansang malaya na may mahinang ekonomiya
na umaasa sa isang makapangyarihang bansa.
Ang bansang Japan ay nakaranas din ng neokolonyalismo. Pinagkalooban
ito ng tulong pinansiyal at militar ng Estados Unidos. Sa aspetong ito,
lumalabas na tinutulungan ng mga kapitalistang bansa o maunlad na bansa
ang mga dating kolonya na kalimitan ay nasa Asya at Africa. Nagkakaroon ng
mga kasunduang legal sa magkabilang bansa upang maging posible ang
pagbibigay at pagtanggap ng mga tulong na ito. Sa kabilang banda, hindi
maitatanggi na labis din ang kapakinabangang tinatamasa ng mga
kapitalistang bansa sa ganitong sitwasyong katulad ng pagtataguyod at
pamumuhunan sa mga bansang kanilang tinutulungan.
Ang bansang Vietnam at Pilipinas ay nakaranas din ng neokolonyalismo
tulad sa Japan. Samantala kahit sa kasalukuyan ay masasalamin pa rin sa
mga bansang kanilang tinulungan ang impluwensiyang politikal, kultural at
pangmilitar. Naging instrumento rin sila sa kanilang neokolonyalismo ang mga
institusyong katulad ng International Monetary Fund (IMF), World Bank (WB),
at maging ng United Nations (UN). Bunga nito, ang kulturang kanluranin ay
bahagi ng halos lahat ng bansa sa Silangan.
Globalisasyon o Pandaigdigang Pangkalakalan ay tumutukoy sa mabilis at
malawakang integrasyong pagtutulungan sa pang- ekonomiya, kultural,
political, at ekolohikal na kalipunan.
KALAGAYANG PANG-EKONOMIYA NG ASYA SA KASALUKUYAN
Economic Crisis sa Asya
 Sa simula ng Hulyo 1997 lumikha nang labis na pangamba sa buong
daigdig ang krisis pinansiyal na nararanasan sa Asya. Ang Japan,
Thailand, at karamihan sa mga bansa sa Timog-Silangan Asya kabilang
ang Pilipinas ay nagdanas ng suliraning ito. Ang krisis na ito ay
sinasabing epekto ng tulad na suliraning kinaharap din ng mga bansang
maunlad na kanluranin. Nahirapan ang mga bansa sa Asya na balikatin
ang mga dating responsibilidad bunsod ng pagbabayad sa mga utang
panlabas na kanilang dapat bayaran.
 Ang institusyong International Monetary Fund (IMF) ay naglaan ng $40
Billion para alalayan ang mga bansang labis na naaapektuhan ng
economic crisis. Lubos itong napakinabangan ng mga bansang South
Korea, Thailand, at Indonesia.
kontrol ng Tsina. Sa panahon ng digmaan, nagsilbi silang bantay,
espiya, propagandista, sundalo, guro, ina, at tagapagtaguyod ng pamilya
habang ang asawa ay nakikipagdigma. Dahil dito, nakawala sila sa
makalumang pagtingin sa babae na impluwensya ng Confucianismo sa
kanilang bansa. Itinuturing silang Ba Me Anh Hung (Hero Mothers) dahil
sila ang tagapagtaguyod ng susunod ng henerasyon.
PILIPINAS
 Sa kabila ng impluwensya ng Kanluraning mananakop at relihiyong
patriarchal sa Pilipinas, hindi nawala ang respeto ng lipunang Pilipino sa
kanilang kababaihan dahil sila ang sentro ng pamilya na pundasyon ng
lipunang Pilipino.
 Bago ang kolonyalisasyon, maaaring maging manggagamot,
pamanahan, makipaghiwalay sa asawa, makipagkalakalan, maging
babaylan, at mamuno ang kababaihan. Maraming hara o dayang (reyna)
ang mababasa sa panitikan gaya nina Urduja ng Pangasinan at Dayang
Kalangitan ng Kaharian ng Tondo.
 Sa panahon ng kolonyalisasyon, inasahan na maging mabuting
maybahay at ina ang kababaihan. Subalit, may nagpakita ng
katapangan para sa kalayaan ng bansa gaya nina Tandang Sora,
Gabriela Silang, Gregoria De Jesus, Nicolasa Dayrit, at iba pa.
 Malaki ang naitulong ng edukasyon at mga internasyunal na
komperensya at panulat sa pagmulat at pagbuo ng samahan ng
kababaihan sa Pilipinas. Ilan sa mga kilalang manunulat sa Pilipinas sa
panahon bago at matapos ang Ikalawang Digmaang Pandaigdig ay sina
Liwayway Arceo, Genoveva Edroza Matute, at Lualhati Bautista.
 Sa paglaya ng bansa at pag-usad ng kaunlaran, unti-unting nanumbalik
ang kinang ng kababaihan sa iba’t ibang larangan. Tumaas ang bilang
ng kababaihang nakapag-aral at nakapagtapos sa kolehiyo dahilan
upang sila ay makapagtrabaho sa loob at labas ng bansa.
 1937 – pinayagang bumoto ang mga kababaihan sa Pilipinas matapos
manalo ang botong ‘Payag o Oo’ sa isang plebesito (Woman's Suffrage
Plebiscite Bill) . Tumagal ang panawagan at kampanya para dito ng 3
dekada ng grupo ng kababaihan gaya ng Women’s Club of Manila,
Women’s Citizen League atbp.
 Sa bansang Thailand, nagretiro si Prime Minister General Chavalit
Yongchaiyudh dahil sa krisis pinansiyal. Sumidhi ang kanyang
pagnanais sa aspektong politikal sa kanyang pamumuno.
 Sa Indonesia si Pangulong Suharto ay nagretiro sa kaparehong dahilan
ng prime minister ng bansang Thailand. Sa kabilang banda, isinilang
naman sa panahong ito ang bagong bansa sa Timog-Silangang Asya,
ang East Timor.
 Batay sa artikulong sinulat ni Martin Khor, Direktor ng Third World
Network na “The Economic Crisis in East Asia: Cause, Effects, and
Lessons” ang sumusunod ay naging sanhi ng krisis:
– Maling sistema ng pamamahala sa pagbabangko at iba pang -
institusyong pinansiyal
– Di-pagkakasundo ng pamahalaan at ng mga sektor ng negosyante
3. Maling patakaran sa pagkakaroon ng fixed exchange rate sa
halaga ng dolyar
 PILIPINAS
– Taong 1980, bumagsak ang ekonomiya. Dahil ang paggasta ng
administrasyong Marcos ay labis na umaasa sa utang mula pa
noong unang termino ni Marcos noong dekada 60. Naiwan ang
Pilipinas na sugatan nang umurong ang ekonomiya ng US noong
ikatlong kwarter ng 1981, pinilit ang administrasyong Reagan na
taasan ang rate ng interes.
– Sa pagsisimula ng taong 1999, naobserbahang muli ang unti-unting
pagbangon ng ekonomiya ng mga apektadong bansa bunsod ng
muling pagtaas ng pamumuhunan, mataas na koleksiyon ng buwis,
at iba pa.
– Ang ekonomiya ng Pilipinas ay nagsimulang bumaba noong 1981,
na nagpatuloy na gawin ito sa oras ng pagpatay kay Benigno
Aquino Jr. noong 1983. Ang kawalang-tatag ng ekonomiya at
pampulitika ay pinagsama upang makagawa ng pinakamasamang
pag- urong sa kasaysayan ng Pilipinas noong 1984 at 1985, na
nagkontrata ang ekonomiya ng 7.3% sa loob ng dalawang sunud-
sunod na taon.
– Sa taong 1986, nagtagumpay ang mga pari at madre na bigkasin ng
mga sambayanang Pilipino upang mapakilala sa buong daigdig ang
isang mapayapang rebolusyon. EDSA People Power Revolution ay
ang sanhi ng pagpapatalsik kay dating Pangulong Ferdinand
Marcos.
Economic Miracle sa Asya
Ito ang mga bansang kinilala bilang Four Asian Dragons (Singapore, South
Korea, Hong Kong, at Taiwan) sa larangan ng ekonomiya sa kadahilanang ang
mga ito ay may 7% kada taon na pag-unlad na kanilang tinatamasa. Ipinakilala
ng mga nasabing bansa ang napakabilis na pagsulong sa industriyalisasyon sa
pagitan ng 1960’s-1990’s. Nagsilbing modelo sa iba pang papaunlad na bansa
sa rehiyon ang kanilang karanasang natamo.
Gross Domestic Product (GDP) - Ito ang sukat sa pera ng halaga ng merkado
ng lahat ng panghuling kalakal at serbisyo na ginawa sa isang tukoy na tagal
ng panahon.
Economic Miracle - Ito ay tumutukoy sa mabilis at malawakang integrasyong
pagtutulungan sa pang-ekonomiya, kultural, politikal, at ekolohikal na
kalipunan.
Economic Crisis - Ito ay ang pagkasira ng kalagayang pang-ekonomiya ng
bansa na nagpapakita ng makabuluhang pagtanggi sa produksyon, pagkalugi
ng mga negosyo, at pagtaas ng antas ng kawalan ng trabaho.

Antas ng Pagtaas ng Per Capita GDP 1960-2000

Bansa 1960 1970 1980 1990 2000
China 111.73 119.87 167.62 349.15 824.03
Hong Kong 3,007.55 5,946.50 11,289.50 18,813.00 24,218.00
Japan 8,398.53 20,465.50 28,295.90 39,955.4 44,830.40
South 1,324.88 2,282.94 3,910.28 7,967.39 13,062.20
Korea
Indonesia 248.91 297.60 503.10 776.39 1,306.20
Malaysia 974.99 1,370.65 2,297.11 3,104.03 4,796.60
Pilipinas 724.7 867.39 1,172.85 1,090.86 1,167.39
Singapore 2,675.86 5,426.40 11,048.20 17,693.00 28,229.60
Thailand 464.97 752.24 1,117.11 1,998.61 2,804.93

Flying Geese Paradigm

 Ito ay tumutukoy sa pananaw ng ekonomistang buhat sa Japan na si
Kaname Akamatsu. Unang nabuo ang pananaw na ito ni Akamatsu
noong 1930 subalit sumikat lamang noong 1960’s matapos niyang
ilimbag ang kanyang mga ideya na pinamagatang “Journal of
 Developing Economies. “Sa kanyang modelo ay simbolikong ipinakikita
ang iba’t ibang antas ng kalagayang pangkabuhayan ng mga bansa sa
Asya. Ang mga bansa ay nasa pormang nakabaligtad na “V”. Ang
bansang Japan ang siyang Itinuturing na isang ganap ng
industriyalisadong bansang ito kung kaya’t may kakayahang mamuno.
Sinusundan naman ito ng mga bansang South Korea, Singapore, at ang
Hongkong na itinuturing na Newly Industrialized Economies (NIE).
 Ang mga bansang Newly Industrialized Country (NIC) na kabilang sa
ASEAN gaya ng Indonesia, Malaysia, Philippines at Thailand ang
sumusunod.
 Pinakadulo naman sa hanay ang China, Vietnam, at iba pang bansa sa
Asya.
 Masasalamin sa modelong ito ni Akamatsu ang katanyagan ng
ekonomiya ng Japan na hindi sinasang-ayunan ng China bunsod ng
pagnanais din nito na mamuno.
 Naniniwala rin siya na ang mga nasa dulong bahagi ay may kakayahan
pang mabago ang kapalaran tulad ng karanasang pinagdaanan din ng
Japan sa nakaraan.
 Modyul 7: Mga Kontribusyon ng Silangan at Timog-Silangang Asya sa Kulturang Asyano
MELC: Natataya ang bahaging ginampanan ng relihiyon sa iba’t ibang aspekto ng pamumuhay
Napapahalagahan ang mga kontribusyon ng Silangan at Timog- Silangang Asya sa kulturang Asyano
MGA KONTRIBUSYON NG SILANGANG ASYA SA KULTURANG ASYANO
Mga Kontribusyon ng Silangang Asya sa larangan ng Humanidades
JAPAN
A. May dalawang tradisyunal na dulaan:
1. Noh - pinakamatandang dulaan na nagsimula noon pang ika-13 Siglo
– kadalasan ang tema ng dulaang ito ay relihiyon
– itinatanghal sa pamamagitan ng pinagsamang musika at sayaw
– ang mga aktor ay nakasuot ng tradisyunal na maskara at
magagarang kasuotan at ang kanilang pagkilos ay mabagal na tila
ba nagpapahiwatig ng mga emosyon at kaganapan
2. Kabuki – tinatayang nagsimula noong ika-16 hanggang ika-17 Siglo
– mas masigla at makulay kumpara sa noh, maliban kasi sa
pagsasayaw ay nagkakaroon din ng acrobatics at espadahan sa
pagtatanghal
– kadalasang tema ay nakatuon sa pag-ibig at paghihiganti
Sa dalawang dulaan, tanging mga kalalakihan lamang ang maaaring
magsiganap ditto. Ang papel ng kababaihan at kalalakihan sa dula ay
kapwa ginagampanan ng mga lalaking Hapones.
B. Sa larangan ng pelikula, hinahangaan bilang isang direktor hindi lamang sa
Japan kundi maging sa buong mundo si Akira Kurosawa dahil sa istilo ng
kanyang pagdidirehe partikular na sa mga tagpong may mga labanan, na
nakapukaw sa mga direktor sa Europa at Estados Unidos.
Ilan sa mga halimbawa ng kanyang pelikula ay ang mga sumusunod:
 The Seven Samurai – tungkol sa mga mandirigmang nagtanggol sa isang
pamayanan.
 Rashomon - isang pelikula na nagsasangkot ng iba't ibang mga karakter
na nagbibigay ng paksa, alternatibong, self-selfing, at magkasalungat na
mga bersyon ng parehong insidente.
SOUTH KOREA
Hindi naman nagpahuli sa pagpo-prodyus ng mga telenobela na naging tanyag
hindi lamang sa Asya pati na rin sa Europa at Amerika. Ilan sa mga ito ay:
 “Jewel in the Palace” (Dae Jang Geum) at “Jumong” - na parehong may
temang historikal
 “Full House” at “Coffee Prince” – na may temang romance comedy
 “Stairway to Heaven” at “A Love Story in Harvard” – na may temang
tungkol sa pag-iibigan
CHINA
Nakilala sa buong mundo ang ilang artista sa mga pelikulang Chinese gaya
nina:
 Jackie Chan
 JetLi
 Chow Yun Fat
 Zhang Zi Yi
Mga Kontribusyon ng Silangang Asya sa larangan ng Panitikan
CHINA
Sa bansang ito ay may mga napatanyag na mga nobela tulad ng:
 Journey to the West ni Wu Chen- gen - isa sa mga pinakaunang nobelang
naisulat sa bansang ito.
 A Dream of the Red Chamber ni Cao Xueqin
 Rickshaw Boy ni Lao She
 The True Story of Ah Qni Lu Xun
 Soul Mountain ni Gao Xingjin na nakakuha ng Nobel Prize para sa
panitikan noong 2000.
JAPAN
A. Hindi rin ito pahuhuli sa larangan ng panitikan dahil na rin sa mga tanyag na
nobela at tula tulad ng mga sumusunod:
 The Tale of Genji ni Murasaki Shikibu – itinuturing na pinakaunang nobela
sa buong daigdig.
– naisulat sa panahong Heian
 Snow Country at The Sound of the Mountain ni Kawabata Yasunari,
kauna-unahang Hapones na nakatanggap ng Nobel Prize para sa
panitikan nooong 1968.
 Haiku- isa sa pinakamahalagang pamana sa larangan ng literature.
– Isang maikling tula na binubuo ng 17 pantigan o syllables at
nahahati sa tatlong linyang may lima, pito at limang pantigan (5-7-
5).
– Matsuo Basho – isa sa pinakamahusay na manunulat ng haiku sa
Japan.
Mga halimbawa ng tulang haiku
Paniniwala (Faith)
Mabuting gawa
Mayroong gantimpala
Galing sa AMA.
Kaibigan (Friend)
Ang kaibigan
Iyong malalapitan
Sa kagipitan.
Pag-ibig (Love)
Diwa ko’t puso,
Ay para lang sa iyo,
Minamahal ko.
Mga Kontribusyon ng Silangang Asya sa larangan ng Palakasan
SOUTH KOREA
Boksing – maraming mga Asyano ang nakilala sa palakasang ito tulad nina:
 Jung Koo Chang - tinagurian bilang Korean Hawk
– itinuturing na pinakamahusay na boksingero sa South Korea.
– naitanghal na kampeon sa buong daigdig dahil nagawa nitong
naipagtanggol ang kanyang korona nang 16 ulit mula 1983 hanggang
1989.
 Ji-Won Kim- nagretirong walang talo
 Duk Koo Kim (Beuk-Koo Kim) – nagbigay-daan sa pagkakaroon ng
inobasyon sa palakasang ito.
CHINA
Basketball – isa sa mga pinakatanyag na isports sa kasalukuyan, ang China ay
may mga maipagmamalaking manlalaro tulad nina:
 Yao Ming - tinaguriang “Great Wall ng Tsina” sa basketball court.
– hinangaan ng daigdig sa larong basketball, may taas na pitong
talampakan at anim na pulgada (7’6”) at naglalaro bilang sentro sa
liga, katunggali ang pinakamagagaling na basketbolista sa buong
daigdig.
– Shark ng Chinese Basketball Association (CBA).
– Pinangunahan niya ang koponan ng Intsik sa 2000 Olympics sa
Sydney na nakakuha ng ika-10 pwesto ng karangalan, at dahil dito
siya ay naging isang pambansang icon.
– Siya ay napabilang sa koponang Houston Rockets noong 2002 na
nakatulong upang manguna ang koponan sa mga laro sa National
Basketball Association o NBA sa United States.
– Dahil sa mga natamong pinsala sa paa, at binti dulot ng paglalaro siya
ay nagretiro noong July 2011.
– Isinama siya sa Naismith Memorial Basketball Hall of Fame noong
2016.
 Wang Zhizhi- tinagurian ding “Great Wall ng Tsina” sa basketball court.
– Siya ay isang dating opisyal ng hukbo
– Siya ang kauna-unahang Asyano na nakapaglaro sa NBA noong 2001
bilang bahagi ng koponang Dallas Mavericks.
 Mengke Bateer (“Mung-kuh Bah-tur”)
– Siya ay isang propesyonal na manlalaro ng basketball mula sa Inner
Mongolia (PRC).
– Siya ang ikatlong Asyano (pagkatapos ni Wataru Misaka (1947) at
Wang ZhiZhi (2001), pangalawang Chinese at ang unang Mongol na
naglaro sa NBA.
– Naglaro siya ng apat na taon sa NBA at naging bahagi ng koponan ng
kampeonato ng San Antonio Spurs noong 2002-2003.
Chess – sa China may mga nakilala rin sa larong ito, sina:
 Xu Jun
 Zhang Zhong
 Zhu Chen
 Xie Jun
MGA KONTRIBUSYON NG TIMOG-SILANGANG ASYA SA KULTURANG
ASYANO
 Sa Timog-Silangang Asya sinasabing ang musika, sayaw, at dulaan ay
may malaking ugnayan sa isa’t isa.
 Madalas na pinagsasama-sama ang musika, sayaw, at dulaan upang
makapaglahad ng isang kwento batay sa mito at makasaysayang
pangyayari.
 Ang klasikal na sayaw rito ay isinasagawa para sa relihiyosong
pagdiriwang at gayundin bilang isang libangan.
 Kung ihahambing sa mga Kanluraning mananayaw, ang pagkilos ay
mahinhin at maliliit na hakbang lamang na nagpapahiwatig ng iba’t ibang
kahulugan at kaisipan.
Mga Kontribusyon ng Timog-Silangang Asya sa Larangan ng Humanidades
INDONESIA
 Dito nagsimula ang popular na orkestrang gamelan.
– Gamelan- ito ay ginagamit sa pagsaliw sa mga awitin o dula. Ito ay
binubuo ng higit 100 na kasapi.
 Mayroon itong popular na libangan na ginagamitan ng mga anino ng mga
papet na kung tawagin ay wayang kulit na may paksa tungkol sa mga
epikong Hindu o kaya naman ay kwento ng mga kilalang bayani at
kanilang mahigpit na katunggali at nang lumaon ang paksa nito ay umiikot
na sa mga isyung politikal.

Mga Kontribusyon ng Timog-Silangang Asya sa Larangan ng Palakasan

INDONESIA
Chess
Susanto Megaranto – pinakabatang grandmaster ng Indonesia sa edad na 17.

PILIPINAS
Boksing – tanyag sina:
 Francisco Guilledo o Pancho Villa- tinaguriang The Greatest Asian Fighter
in Boxing
– Hinawakan niya ang titulong World Flyweight Boxing noong 1923
hanggang 1925.
– Nagsimula siya ng karera sa boksing noong 1919.
– Nagwagi siya ng iba`t ibang mga titulo sa Pilipinas at sa Estados
Unidos, pinatalsik niya ang kampeon ng American flyweight na si
Johnny Buff (John Lesky), noong Setyembre 15, 1922.
– Natamo niya ang kampeonato sa World Flyweight ng matalo niya si
Jimmy ("Mighty Atom") Wilde ng Wales noong Hunyo 18, 1923.
– Siya ay namatay dahil pagkalason sa dugo.
– Siya ay naisali sa International Boxing Hall of Fame noong 1994.
 Gabriel “Flash” Elorde – naging WBC Lightweight Champion mula 1960-
1967.
– Siya ang tanging boksingero sa buong mundo na humawak ng titulo
sa loob nang mahabang panahon.
 Luisito Espinosa – tinaguriang “Golden Boy”.
– Siya ang naging WBA Bantamweight Champion mula 1989-1991 at
WBC Featherweight Champion noong 1995-1999. 4. Mansueto
“Onyok” Velasco – nakamit niya ang ikalawang medalyang pilak ng
Pilipinas sa Olympics noong 1996.
 Emmanuel "Manny" Pacquiao– pinakamahusay na boksingero sa
kasalukuyang panahon.
– Siya ang kauna-unahang boksingerong Asyano na nanalo ng tatlong
world titles sa tatlong magkaka-ibang dibisyon: ang WBC Flyweight
(1998-1999), IBF Super Bantamweight (2001- 2004), at Super
Featherweight na naagaw mula kay Juan Manuel Marquez noong
Marso 2008.
Chess– nakilala sina:
 Eugene Torre (1974) – kauna- unahang grandmaster na Asyano sa edad
na 22.
 Mark Paragua (2005) – pinakabatang grandmaster ng Pilipinas sa edad na
20
Iba pang palakasan at mga manlalaro na nagmula sa Pilipinas
 Athletics- Lydia de Vega (pinakamabilis na babae sa Asya noong 1980s)
at Elma Murros
 Bowling – Paeng Nepomuceno
 Swimming – Eric Buhain
 Pistol Shooting - Jethro Dionisio
 Billiards – Efren “Bata” Reyes (unang manlalaro na nagwaging
kampeonato sa buong mundo sa dalawang magkaibang disiplina sa pool)
at Francisco “Djanggo” Bustamante