Почетна » литература » „Смртта на Иван Илич“

од Толстој

„Смртта на Иван
Илич“ од Толстој
литература, реализам, светска литература,
трета година

Македонски Јазик

Прирачник за
матура – НОВО
ИЗДАНИЕ
560 ден

Додај во кошница

Прочитај повеќе за Толстој

Карактеристик
и на новелата
„ Смртта на
Иван Илич
Илич““

Темата во новелата
(повеста) „Смртта на Иван Илич“ од Толстој е
ништожниот живот на Иван Илич посветен на
кариерата и неговата смрт која колегите ја
дочекуваат со радост заради можноста да го
зафатат неговото ра:отно место.
Во неа се опфатени и други прашања,
поттеми (мотиви), како: лицемерието,
женачката :ез љу:ов, односите во
семејството, из:орот на вистинскиот пат во
животот – дали да се :иде алтруист и да се
живее за другите или да се :иде егоист и да се
живее за се:е, здравјето и :олеста,
соочувањето со смртта, :есмислата на
животот итн.
Всушност преку претставувањето на еден
„о:ичен“ живот, Толстој ги загатнал сите
животни прашања, а преку крајната
разочараност од животот на главниот лик, на
крајот – тој суптилно ни го дава одговорот.
(Ако ништо не е до:ро во животот на Иван
Илич, значи дека не тре:а да живееме така).
Идејата во новелата е да го искритикува
тогашното општество и празнината на
животот кое тоа го диктира.
Содржина на новелата

Новелата започнува со смртта на Иван Илич,

а потоа се навраќа на неговиот живот –
ретроспективно.
Уште на почетокот, во судот каде ра:отел,
стигнува известувањето за неговата смрт.
„Иван Илич им :еше другар на насо:раните
господа и сите го сакаа. Боледуваше веќе
неколку недели: з:оруваа дека :олеста му е
неизлечива. Остануваше неговото место, но
имаше мислење дека во случај да умре на
неговото место може да :иде назначен
Алексеев, а на местото на Алексеев – Виников
или Ште:ељ. Така што кога слушнаа за смртта
на Иван Илич, првата мисла на секој од
господата, со:рани во ка:инетот, :еше за тоа
какво значење може да има таа смрт за
преместувањето или напредувањето на
самите нив или на нивните познати.“
И уште поиронично и пожестоко Толстој
продолжува:
„Освен ком:инациите што ги предизвика таа
смрт… самиот факт на смртта на :лизок
познат предизвика кај сите што раз:раа за
неа, како секогаш, чувство на радост затоа
што умрел тој, а не јас.“

На оваа мисла Толстој ќе се наврати и

подоцна во новелата преку филозофирањето
на Иван Илич. Во моментите кога смртта нему
му се при:лижува и кога сфаќа дека веќе не е
некој ТОЈ туку дека смртта е ЈАС:
„Силогизмот што го учеше во логиката на
Кизеветер: „Кај е човек, луѓето се смртни,
според тоа Кај е смртен“, му се чинеше
правилен целиот негов живот само во однос
на Кај, но никако не и во однос на самиот
него. Тоа :еше Кај – човек, воопшто човек, и
тоа :еше сосема точно; но тој :еше не Кај и
не воопшто човек, а :еше секогаш, сосема,
сосема посе:но суштество од сите други: тој
:еше Вања, со мама, со тато, со Митја и со
Володја, со играчките, кочиџијата, со
дадилката…“

Во куќата на Иван Илич каде се со:ираат

пријателите да изразат сочувство и да го
испратат покојникот, дејствието го води
Петар Иванович, школски другар на Иван
Илич. Иако го познавал од дете, тој не оди со
жел:а, туку зашто е о:врзан – зашто така
налагаат моралните норми. Во куќата ги гледа
насо:раните кои воопшто не тагуваат по
Ивана, туку разговараат за други ра:оти и се
договараат за играње карти. И нај:лиската на
Иван Илич, неговата сопруга, само глуми тага
заради присуството на другите, а всушност
гледа и во тие моменти да се здо:ие со
некаква корист за се:е, односно поголема
пензија од мажот. Откако завршува пеењето
на мртовецот, Петар Иванович се упатува да
игра карти, зашто е сè уште рано за спиење.

Од втората глава па до крајот, Толстој се

навраќа на животот на Иван Илич.
Тој :ил син на чиновник, кој имал уште двајца
:раќа, едниот успешен, а другиот не.
Всушност Иван :ил гордост на семејството,
пријатен, паметен, до:ар, кој со леснотија
учел а потоа напредувал во кариерата.
Кога дошло време се оженил не
размислувајќи туку само прифаќајќи го
одо:рувањето на околината.
Неговата сопруга Прасковја Фјодоровна на
почетокот :ила мила, у:авка и сосем
пристојна жена. На почетокот и :ракот :ил
пријатен, со сопружничките нежности, новиот
ме:ел, садови, о:леки – сè до
за:ременувањето на жената. Тогаш таа
сосема се изменила, почнала да покажува
љу:омора, да :ара од него да ѝ угодува, и да
прави жестоки сцени ако тој не ги изврши
:арањата.
По раѓањето на детето тој од:ива да
учествува во случките од семејниот живот и
сè повеќе и се посветува на служ:ата.
Од семејниот живот почнува да ги :ара само
домашното јадење, чистата постела и
надворешната пристојност.
Им се раѓаат повеќе деца, но само две, машко
и женско остануваат живи. Тие до:ро
напредувале со учењето, и сè :ило во ред со
животот на Иван Илич.

По 17 години мирен и спокоен живот на село,

една година се издвојува како најтешка за
Иван.
Не го до:ил местото кое го посакувал во
универзитетскиот град. Се расправал и карал,
па затоа кога дошло и следното напредување,
него го прескокнале.
Бидејќи за животот што го воделе парите не
им стасувале, тој решил да земе отсуство, да
замине кај шурата на село и да реши што да
прави понатаму.
Таму одлучува да замине за Петер:ург, да
:ара служ:а за повисока плата по секоја цена,
и да премине во друго министрество како
казна за колегите кои не знаеле да ја ценат
неговата вредност. Но, се случил неочекуван
пресврт и тој ја до:ива посакуваната плата,
две места повисоко, во Петер:ург и останува
во министерството за правосудство.
Задоволен, и тој и жена му, почнуваат да
живеат посреќно, се з:лижуваат повеќе, но
сепак кога :ило време да оди во градот и да
го среди новиот стан, тој оди сам (:ез жена
му).
Како и да е, уредувањето и купувањето му
претставува огромно задоволство. Постојано
им се мешал на уредувачите, самиот го
подместувал ме:елот, ги закачувал завесите.
Од среќа и задоволство се чувствувал 15
години подмладено. И во таква еуфорија,
еднаш се качил на скалата за да му покаже на
тапетарот како сака да се драпира, се лизнал
и паднал, но се задржал, а само со колкот
удрил во кваката на прозорецот. Удреното го
за:олело, а потоа му поминало. Овој
незначаен удар подоцна ќе :иде центарот на
неговите :олки и почеток на смртта. Но, во
тој момент :ил сосема :езначаен.
Наредните недели животот на Иван течел
совршено и на ра:ота и дома. Дома им
доаѓале гости и сè :ило фино додека
повторно не настанала кавга со жена му за
пари. Сепак, приемот :ил пријатен, а Иван
задоволен и од општествените и од
служ:ените радости, а посе:но од играњето
карти со до:ри играчи.
(„Служ:ените радости :еа радости на
самољу:ие, општествените радости :еа
радости на суета, а вистинските радости на
Иван Илич :еа радостите на играње винт“).

Животот продолжува, сите во семејството

:иле здрави, само понекогаш на Иван Илич
му се зголемувала :олката кај удреното… и од
ден на ден сè повеќе. Почнале да доаѓаат
доктори, разни специјалисти и никој не знаел
што му е и дали ќе оздрави. А Иван Илич се
топел и полека почнал да умира.
Кога сфаќа дека :олеста го опфаќа целосно и
дека нема спас од смртта, тој почнува да си
поставува многу животни прашања, почнува
да ги гледа ра:отите од друг агол – на
свршено дејствие, каде нема поправка, ниту
враќање.
Се разочарува од :лиските, осо:ено од
сопругата, за која сфаќа дека во минатото
:ила задоволна само кога тој носел пари,
сфаќа дека немало љу:ов меѓу нив, ниту
страст, дека се оженил со неа само заради
одо:рувањето на другите, а не затоа што ја
сакал. Се разочарува и од децата, :идејќи на
некој начин се исти како неа, не им е ни
најмалку жал за него, не сочувствуваат и иако
тој умира, тие се грижат само за се:е и како ќе
си ја поминат вечерта. Го гледа лицемерието
на пријателите и колегите, знае дека тие едвај
чекаат да умре за да го зафатат неговото
место. И, всушност останува сам – сосема сам
соочен со смртта.
„Сеедно е, – си велеше, гледајќи со отворени
очи во темнината. – Смрт. Да, смрт. И никој од
нив не знае и не сака да знае и не жали. Тие
свират. Ним им е сеедно, а и тие ќе умрат.
Глупаци. Јас порано, а тие подоцна; и со нив
ќе се случи ова. А тие се радуваат. До:иток.“

Во дијалог со се:еси Иван Илич повеќепати

ќе си го преиспита сопствениот живот:
„ – Како живееше порано, у:аво и пријатно? –
праша гласот. И тој почна во свеста да си ги
реди нају:авите мигови од пријатниот живот.
Но, чудно – сите тие нају:ави мигови од
пријатниот живот сега сосем не му се чинеа
такви, какви што му се чинеле тогаш. Сите,
освен првите спомени од детството. Таму, во
детството имаше нешто навистина пријатно,
со што :и можело да се живее, кога :и се
вратило. Но човекот што ја чувствувал таа
пријатност, веќе го немаше: таа како да :еше
спомен за некој друг.
Штом почнуваше тоа, чиј резултат :еше
сегашниот тој, Иван Илич, сè што изгледаше
тогаш радост, сега пред очите му се топеше и
се претвораше во нешто ништожно и често
гадно.
И колку подалеку од детството, колку
по:лиску до сегашноста, толку поништожни и
посомнителни :еа радостите. Тоа почнуваше
од Правното училиште. Таму имаше уште по
нешто навистина у:аво: таму имаше
веселост, другарство, надежи. Но во
погорните класови тие у:ави мигови :еа
поретки.
Потоа во време на првата служ:а кај
гу:ернаторот, пак се појавија у:ави моменти:
тоа :еа спомени за љу:ов кон жена. Потоа сè
се измеша и уште помалку остана у:аво.
Понатаму уште помалку у:аво, и колку
подалеку сè помалку.
Женачката… толку неочекувано, и
разочарување, и лоша мириз:а во устата на
жената и чувственост и преправање! И таа
у:иствена служ:а и грижи за пари и така
година, две, десет, дваесет и сè тоа па тоа. И
колку понатаму, сè поу:иствено. Како
рамномерно да слегував од планина,
замислувајќи дека се качувам на планина.
Така и :еше. Во општественото мислење јас
се качував на планина и точно за толку од под
мене заминуваше животот… И еве, готово е,
умирам!“

И – за неговиот ништожен живот никој не

жали – па дури ни самиот тој!
Пред крајот на животот единствена радост му
причинува полниот со живот, прост и
едноставен слуга Герасим. Го задржува во
негова :лизина и :ез причина, само да му се
насладува од животната радост што тој ја
шири. Единствено кај него го нема
лицемерието, преправањето, очекувањето за
наследство или ра:отно место.
Сосема на крајот е опишано доаѓањето на
смртта и конечноста, простувањето со
:лиските, со синот за кој му се здожалува, а и
за сите други – да не ги мачи повеќе со своето
постоење:
„Тој го :араше својот поранешен воо:ичаен
страв од смртта и не го наоѓаше. Каде е таа?
Каква смрт? Немаше никаков страв, затоа што
и смртта ја немаше.
Наместо смртта имаше светлина.
– Ете! – наеднаш проговори гласно. – Каква
радост!
За него сето тоа стана во миг, и значењето на
тој миг веќе не се менуваше. За присутните
неговата агонија траеше уште два часа. Во
градите му клокотеше нешто: неговото
измачено тело потреперуваше. Потоа
клокотењето и грчењето стана поретко.
– Свршено е! – рече некој над него.
Тој го чу з:орот и си го повтори во душата.
„Свршена е смртта – си рече. – Ја нема веќе.“
Вовлече воздух во се:е, запре на половина на
воздивнувањето, се протегна и умре.“

Македонски Јазик

Прирачник за
матура – НОВО
ИЗДАНИЕ
560 ден

Додај во кошница

Маркетинг | Контакт | Политика на

приватност | ЧПП

© 2023 Македонски јазик и литература