PROTISTY

 
 
! sztuczna  jednostka  systematyczna,  do  której  zalicza  się  organizmy  eukariotyczne  o  bardzo  
zróżnicowanej  budowie,  czynnościach  życiowych  i  pochodzeniu  
! należą  tu  gatunki,  które  w  starszych  systematykach  zaliczane  były  do  glonów,  pierwotniaków  
oraz  grzybów  
! żyją  głównie  w  środowisku  wodnym  
! protisty  powstały  z  organizmów  prokariotycznych,  symbiotycznych  bakterii  i  sinic  (teoria  
endosymbiozy)  
! Protisty  mogą  być  okryte  błoną  komórkową,  tzw.  pellikulą,  lub  błoną  i  ścianą  komórkową  
 
Formy  jednokomórkowe  
! pełzaki  (ameby)  –  nagie,  nieokryte  ścianą  komórkową  komórki  o  zmiennym  kształcie;  zdolne  do  
tworzenia  nibynóżek  (wysuwane  części  cytoplazmy)  i  poruszania  się  ruchem  pełzakowatym  (np.  
sarkodowe)  
! wiciowce  –  nagie  lub  okryte  ścianą  komórkową  komórki  zaopatrzone  w  jedną  lub  więcej  wici  albo    
w  rzęski  (eugleniny,  tobołki,  orzęski);  często  występuje  u  nich  światłoczuła  plamka  oczna  i  wodniczki  
tętniące;  w  chloroplastach  występują  pirenoidy,  czyli  ciałka  silnie  załamujące  światło,  wokół  których  
odkładają  się  produkty  fotosyntezy  (np.  skrobia);  np.  euglena  zielona  
! formy  kokoidalne  –  nieruchliwe  organizmy  w  stanie  wegetatywnym,  otoczone  ścianą  komórkową;  
komórki  biernie  unoszone  w  wodzie    lub  powietrzu  lub  spoczywające  na  podłożu  (okrzemki,  niektóre  
zielenice);  charakteryzują  się  dobrze  wykształconą  ścianą  komórkową  oraz  brakiem  plamek  ocznych    
i  wodniczek  tętniących  
! komórczaki  –  komórki  posiadające  wiele  jąder  komórkowych;  powstają  wtedy,  gdy  podziałowi  
mitotycznemu  jądra  nie  towarzyszy  podział  całej  komórki;  np.  śluzorośla,  lęgniowce,  niektóre  
chryzolity  i  zielenice  
 
wodniczki  tętniące  –  są  to  wakuole,  które  
rytmicznie  tworzą  się  w  cytoplazmie,  
rosną,  a  gdy  ich  zawartość  zostanie  
wydzielona  na  zewnątrz  komórki,  zanikają;  
służą  jako  organelle  wydalnicze  oraz  
regulujące  stężenie  osmotyczne  komórki  
 

©  Soffy   1  
kolonie  –  to  zespoły  komórek,  które  nie  oddzieliły  się  po  podziale  lub  połączyły  się  powtórnie  po  
krótkiej  fazie  samodzielnego  funkcjonowania;  mogą  być  zbudowane  z  jednakowych  lub  różnych  
morfologicznie  komórek,  które  najczęściej  mogą  też  żyć  niezależnie;  w  pewnych  koloniach  występuje  
specjalizacja  poszczególnych  komórek  w  pełnieniu  określonych  funkcji  (np.  toczek)  

Ciało  wielokomórkowych  protistów  ma  zawsze  postać  plechy;  wyróżnia  się:  

! plechy  nitkowate  –zbudowane  z  długich  ciągłych  komórek  ułożonych  liniowo  jedna  za  drugą  
(np.  skrętnica)  lub  tworzących  rozgałęzienia  nadające  plesze  formę  krzaczkowatą  
! plechy  plektenchymatyczne  –  utworzone  ze  ściśle  przylegających  do  siebie  i  splecionych  nici  
tworzących  zwartą  nibytkankę  –  plektenchymę  (większość  krasnorostów,  zielenice  np.  sałata  
morska)  
! plechy  tkankowe  –  zbudowane  z  różnych  typów  wyspecjalizowanych  komórek  pełniących  
funkcje  wzmacniające,  fotosyntetyczne  i  przewodzące  asymilaty;  występują  u  dużych  
brunatnic  (morszczyn,  listownica)  
plechy  plektenchymatyczne  i  tkankowe  wykazują  często  zróżnicowanie  zewnętrzne  na  część  
liściokształtną,  łodygokształtną  i  korzeniokształtną,  przy  czym  żadna  z  tych  części  nie  jest  
homologiczna  z  organami  roślinnymi  
 
! w  komórkach  większości  glonów  znajdują  się  chloroplasty  wypełnione  chlorofilem  
! u  krasnorostów  funkcję  asymilacyjną  pełnią  także  barwniki  fikobilonowe  (niebieska  
fikocyjanina  i  czerwona  fikoerytryna)  
! chlorofilowi  towarzyszą  barwniki  karotenoidowe  
! podstawowym  materiałem  zapasowym  glonów  jest  występująca  w  kilku  odmianach  skrobia  
! ściana  komórkowa  glonów  zbudowana  jest  głównie  z  celulozy,  ale  także  pektyn  
 
Odżywianie  się  
! autotrofy,  heterotrofy  lub  miksotrofy  (cudzożywne  albo  samożywne  w  zależności  od  
warunków  zewnętrznych  lub  formy  życiowej)  
! autotrofy  są  zazwyczaj  fotoautotrofami,  wytwarzają  potrzebne  do  życia  związki  organiczne    
w  wyniku  fotosyntezy  
! posiadają  różne  barwniki  
fotosyntetyczne  oraz  wytwarzają  
różne  produkty  fotosyntezy,  które  
gromadzą  jako  materiał  zapasowy  
! heterotrofy  mogą  pobierać  pokarm  
na  drodze  wchłaniania,  pinocytozy  
lub  fagocytozy  
! dzięki  fagocytozie  pochłaniane  są  
większe  cząsteczki,  które  zamykane  
są  w  pęcherzyku  –  wodniczce  
pokarmowej,  gdzie  pokarm  zostaje  
strawiony,  a  niewykorzystane  resztki  
usunięte  poza  komórkę  poprzez  
zlanie  się  błony  wodniczki  z  błoną  
komórkową  

©  Soffy   2  
 ! pinocytoza    związana  jest  z  pobieraniem  cząsteczek  organicznych  rozpuszczalnych  w  wodzie,  
takich  jak  drobiny  białka,  które  wnikają  do  komórki  poprzez  kanaliki  zakończone  niewielkimi  
pęcherzykami;  pęcherzyki  te,  nazywane  pęcherzykami  pinocytarnymi,  odrywają  się  
następnie  od  kanalików  i  łączą  z  lizosomem,  po  czym  następuje  strawienie  błony  samych  
pęcherzyków  i  ich  zawartości  
! w  przeciwieństwie  do  fagocytozy,  pinocytozie  nie  towarzyszy  wydalanie  (wszystko  jest  
trawione),  następuje  natomiast  stopniowy  ubytek  błony  komórkowej;  pęcherzyki  
pinocytarne,  inaczej  niż  wodniczki  pokarmowe,  nie  są  z  powrotem  wbudowywane  w  błonę  
! wchłanianie  polega  na  przyjmowaniu  
prostych,  niewymagających  trawienia  
związków  organicznych,  np.  cukrów  
prostych  i  aminokwasów,  bezpośrednio    
z  otoczenia  
! produktami  zapasowymi  u  protistów  są:  
skrobia,  glikogen,  tłuszcze,  a  także  
spotykany  tylko  u  nich  paramylon    
i  laminaryna  
 
! obecność  specyficznych  barwników  
fotosyntetycznych,  które  absorbują  światło  
w  nieco  innym  zakresie  długości  fali,  
warunkuje  pionowe  rozmieszczenie  
samożywnych  protistów  w  zbiornikach  wodnych  
! w  głębszych  partiach  wody  występują  glony,  które  mają  czerwone  barwniki,  dzięki  czemu  
wykorzystują  w  procesie  fotosyntezy  światło  zielone  
 
Oddychanie  
! przez  korzystny  stosunek  powierzchni  do  objętości,  protisty  nie  potrzebują  żadnych  struktur  
do  transportu  gazów  
! wymiana  gazowa  zachodzi  całą  powierzchnią  ciała  
! formy  wolno  żyjące  oddychają  tlenowo  
! pasożyty  wewnętrzne  oddychają  beztlenowo  
 

Wydalanie  i  osmoregulacja  
! protisty  słodkowodne  są  hipertoniczne  w  stosunku  do  otaczającej  je  wody,  a  przez  to  
narażone  są  na  ciągły  jej  napływ  do  komórki  
! pozbycie  się  nadmiaru  wody  zapewniają  im  wodniczki  tętniące  –  specjalne  organelle  
osmoregulacyjne,  którego  napełnieniu  wodą  kurczą  się,  usuwając  jej  nadmiar  poza  komórkę  
! protisty  morskie  i  pasożytnicze  nie  posiadają  wodniczek  tętniących:  są  izotoniczne    
w  stosunku  do  otaczającego  je  środowiska  i  nie  muszą  przeprowadzać  osmoregulacji  
! wydalanie  zbędnych  i  toksycznych  produktów  przemian  materii,  np.  związków  azotowych,    
u  protistów  cudzożywnych  zachodzi  na  drodze  dyfuzji  (gatunki  żyjące  w  wodach  słonych    
i  pasożytnicze),  albo  za  pomocą  wodniczek  tętniących  (formy  słodkowodne)  
 

©  Soffy   3  
Wrażliwość  
! odbieranie  i  przewodzenie  bodźców  zachodzi  podobnie  jak  w  komórkach  zwierzęcych    
i  warunkowane  jest  polaryzacją  błony  komórkowej  (pellikuli)  
! pod  wpływem  bodźca,  np.  dotknięcia,  pellikula  ulega  miejscowej  depolaryzacji,  która  
rozprzestrzenia  się  na  wzór  impulsu  nerwowego,  wywołując  określoną  reakcję  
! protisty  nie  posiadają  wyspecjalizowanych  receptorów  
! wyjątkiem  są  eugleniny,  u  których  występuje  tzw.  narząd  światłoczuły,  utworzony    
z  fotoreceptora  odbierającego  bodźce  świetlne  i  położonej  obok  niego  plamki  ocznej  
(stigmy),  będącej  skupieniem  barwnika  ukierunkowującego  światło  na  fotoreceptor  
 

Poruszanie  się  i  organelle  ruchu  

! reakcje  ruchowe  
jednokomórkowców  nazywane  
są  taksjami  
! protisty  osiadłe  lub  ruchliwe,  
aktywnie  zdobywające  pokarm    
i  reagujące  ruchem  na  działanie  
czynników  środowiska  
! sposób  poruszania  się  protistów  
zależy  m.in.  od  struktury  
pellikuli  okrywającej  komórki  
! jeśli  jest  cienka  i  elastyczna,  
komórki  przyjmują  postać  
pełzaka,  który  porusza  się  przy  
pomocy  nibynóżek  
(pseudopodiów),  będących  
wypustkami  cytoplazmy    
o  zmiennym  kształcie  
! gatunki  o  pellikuli  sztywnej  (np.  
orzęski)  lub  otoczone  ścianą  
komórkową  (tobołki)  nie  tworzą  
nibynóżek,  a  poruszają  się  dzięki  
obecności  undulipodiów,  do  
których  zalicza  się  wici  i  krótsze  
od  nich  rzęski  
! wici  i  rzęski  mają  podobną  budowę  wewnętrzną  (9+2);  mikrotubule  zakotwiczone  są    
w  cytoplazmie  dzięki  ciałku  podstawowemu  (kinetosom)  
! wszystkie  protisty  mogą  również  poruszać  się  biernie,  niesione  prądem  wody  lub  powietrza
 
! ruch  pseudopoidalny  (ameboidalny)  –  pełzanie  komórek  za  pomocą  nibynóżek;  ruchy  
cytoplazmy  powodują  przesunięcie  się  błony  komórkowej  
! ruch  undulipodialny  –  przemieszczanie  się  za  pomocą  wici  lub  rzęsek  
!  pełzanie  po  podłożu  (okrzemki,  które  ze  względu  na  krzemionkowy  pancerzyk  nie  mogą  
wykonywać  ruchów  ameboidalnych)  –  duże  znaczenia  białka  aktyny  i  śluzu  

©  Soffy   4  
 !  błonka  falująca  –  powstała  pomiędzy  błoną  komórkową  a  wicią  biegnącą  wzdłuż  komórki,  
wykonuje  ruchy  faliste  jak  płetwa;  charakterystyczna  dla  świdrowców  i  rzęsistków  
! nieliczne  protisty  są  nieruchliwe  
 
Sposoby  rozmnażania  
! protisty  rozmnażają  się  bezpłciowo  lub  płciowo  
! występują  również  specyficzne,  niespotykane  u  innych  procesy  rozrodcze  
! rozmnażanie  bezpłciowe  odbywa  się  wegetatywnie  lub  przez  zarodniki  
! u  pasożytniczych  sporowców  występuje  schizogonia,  czyli  równoczesny  podział  wielokrotny  
komórki  
 
! rozmnażanie  bezpłciowe  obejmuje  rozmnażanie  wegetatywne,  do  którego  należą:  
o podział  komórki  (formy  jednokomórkowe)  
" podłużny  (eugleniny,  tobołki)  
" poprzeczny  (okrzemki,  orzęski)  
" nieregularny  (sarkodowe)  
o fragmentacja  plechy  (formy  wielokomórkowe)  
! nowe  osobniki  powstałe  w  wyniku  rozmnażania  bezpłciowego  są  identyczne  pod  względem  
genetycznym  z  macierzystymi  
 
! protisty  grzybopodobne  (śluzorośla,  lęgniowce)  oraz  większość  samożywnych  (zielenice,  
brunatnice,  krasnorosty)  rozmnażają  się  również  bezpłciowo  przez  zarodniki  
! zarodniki  są  z  reguły  zoosporami  –  są  uwicione  i  posiadają  zdolność  do  samodzielnego  
poruszania  się  
 
! wyróżnia  się  trzy  rodzaje  gamet:  
o izogamety  –  morfologicznie  
podobne  do  siebie  
o anizogamety  –  różnią  się  jedynie  
wielkością,  przy  czym  gameta  
żeńska  jest  większa  od  męskiej  
o oogamety  –  wykazują  znaczne  
różnice  w  budowie,  przy  czym  
gameta  żeńska  jest  nieruchliwa    
i  nazywana  komórką  jajową,  
gameta  męska  natomiast  jest  
znacznie  mniejsza  i  ruchliwa    
i  nazywana  jest  plemnikiem  
! zapłodnienie  nosi  nazwę:  izogamii,  
anizogamii  i  oogamii  

Izogamia  -­‐  połączenie  się  opatrzonych  w  wici  gamet,  zróżnicowanych  płciowo  (genetycznie),  ale    
o  identycznej  budowie  morfologicznej  
 

©  Soffy   5  
Heterogamia  (anizogamia)  -­‐  łączące  się  uwicione  gamety  są  zróżnicowane,  zarówno  genetycznie,  jak  
i  morfologicznie,  na  większą  makrogametę  i  mniejszą  mikrogametę  
 
Oogamia  -­‐  łączą  się  ze  sobą  gamety  są  wyraźnie  zróżnicowane  morfologicznie,  z  których  jedna,  zwana  
komórką  jajową,  jest  duża,  nieruchliwa  i  zawiera  dużo  substancji  odżywczych,  natomiast  druga,  
zwana  plemnikiem,  jest  znacznie  mniejsza  i  zaopatrzona  w  wić  

! istotą  rozmnażania  płciowego  jest  zapłodnienie,  polegające  na  połączeniu  (syngamii)  dwóch  
haploidalnych  gamet  i  powstaniu  diploidalnej  zygoty
! u  protistów  wielokomórkowych  gamety  wytwarzane  są  w  gametangiach,  które  są  zawsze  
jednokomórkowe  i  noszą  nazwę  plemni  i  lęgni
! żeńskie  komórki  rozrodcze  –  makrogamety  (duże),  męskie  komórki  rozrodcze  –  mikrogamety  
(małe)
! u  form  jednokomórkowych  gamety  powstają  w  wyniku  przekształcenia  lub  podziału  całego  
osobnika
! konsekwencją  rozmnażania  płciowego  jest  zawsze  występowanie  tzw.  przemiany  faz  
jądrowych
! w  zależności  od  umiejscowienia  w  cyklu  życiowym  mejozy,  która  może  być
o pregamiczna  –  poprzedzać  wytworzenie  gamet
o postgamiczna  –  następować  po  wytworzeniu  zygoty
! osobniki  troficzne  (podstawowa  forma  życiowa  organizmu)  są  albo  diploidalne,  albo  
haploidalne
! organizmy  haploidalne  →  wytwarzają  gametangia,  rozmnażają  się  płciowo  i  nazywane  są  
gametofitami
! organizmy  diploidalne  →  rozmnażają  się  bezpłciowo  przez  zarodniki  i  nazywane  są  
sporofitami
! dwie  fazy  jądrowe:
o diploidalna  –  od  powstania  zygoty  do  wytworzenia  mejospor  na  drodze  podziału  
redukcyjnego
o haploidalna  –  od  podziału  redukcyjnego  do  momentu  połączenia  się  gamet  w  zygotę
! regularne  następowanie  po  sobie  w  cyklu  życiowym  gametofitu  i  sporofitu  nosi  nazwę  
przemiany  pokoleń  i  jest  cechą  właściwą  dla  cykli  rozwojowych  większości  protistów  
należących  do  zielenic,  krasnorostów  i  brunatnic
! wyróżnia  się  dwa  rodzaje  przemiany  
pokoleń:
o izomorficzną  –  oba  pokolenia,  
tj.  gametofit  i  sporofit,  są  
morfologicznie  podobne
o heteromorficzną  –  pokolenia  
różnią  się  między  sobą  
wyglądem  oraz  czasem  trwania;  
występuje  przewaga  gametofitu  
lub  sporofitu

Przemiana  heteromorficzna  z  przewagą  sporofitu  

na  przykładzie  listownicy  

©  Soffy   6  
Przemiana  izomorficzna  na  przykładzie  watki    Przemiana  heteromorficzna  z  przewagą  
gametofitu  na  przykładzie  katlerii  

! w  czasie  koniugacji  dochodzi  do  utworzenia  

mostka  cytoplazmatycznego  pomiędzy  
dwoma  orzęskami  
! mikronukleus  (w  każdej  z  dwóch  komórek)  
przechodzi  mejozę,  a  makronukleus  w  tym  
czasie  zanika  
! z  powstałych  czterech  jąder  mikronukleusa  
trzy  zanikają,  pozostałe  dzielą  się  
mitotycznie  na  dwa  jądra:  stacjonarne,  
pełniące  rolę  komórki  jajowej,  i  migracyjne,  
pełniące  rolę  plemnika  
! jądra  migracyjne  zapładniają  krzyżowo  
jądra  stacjonarne  
! powstałe  w  wyniku  zapłodnienia  jądra  
zygotyczne  dzielą  się  raz  jeszcze  mitotycznie,  tak  że  w  każdej  komórce  powstają  po  dwa  jądra  
diploidalne  
! jedno  z  nich  stanie  się  mikronukleusem  (2n),  a  drugie  po  wielokrotnych  podziałach  
amitotycznych  zwielokrotni  ilość  DNA  i  powstanie  poliploidalny  makroukleus  
 
! w  zmiennym  środowisku  mogą  raz  na  kilka  pokoleń  rekombinować  swój  materiał  genetyczny,  
przechodząc  mejozę  postgamiczną  lub  pregamiczną  
! jeśli  forma  troficzna  (forma  życiowa)  ma  haploidalną  liczbę  chromosomów  (haplont),  
przechodzi  mejozę  postgamiczną  –  pozapłodnieniową,  np.  sporowce  
! jeżeli  natomiast  jej  forma  życiowa  jest  diploidalna  (diplont),  przechodzi  mejozę  pregamiczną  
–  przedzapłodnieniową,  np.  orzęski  

©  Soffy   7  
cykl  życiowy  pierwotniaków  haploidalnych  
              cykl  życiowy  pierwotniaków  diploidalnych  

Glony  planktonowe  –  organizmy  zawieszone  w  wodzie  i  biernie  unoszone  przez  jej  prądy;  są  
przystosowane  do  powolnego  opadania  na  dno,  gdzie  panują  niekorzystne  dla  ich  rozwoju  warunki  
świetlne  i  termiczne;  spowolnieniu  tempa  opadania  glonów  sprzyjają  wici,  różnego  rodzaju  wypustki,  
otoczki  śluzowe,  a  także  odpowiednie  formy  kolonii,  takie  jak  taśmy,  łańcuszki,  wachlarzyki  itp.  
 
Glony  bentosowe  –  organizmy  spoczywające  na  dnie  i  brzegach  zbiorników  wodnych,  
przytwierdzone  do  podłoża,  a  nawet  wykonujące  ruchy  pełzające  
 
Neuston  –  glony  występujący  na  granicy  wody  i  atmosfery  
 
Peryfiton  –  formy  glonów  porastające  różnego  typu  rośliny,  kamienie,  gałęzie  zanurzone  w  wodzie  
 
Zarodziec  malarii  
! malaria  choroba  
wywoływana  przez  
pasożytniczego  
pierwotniaka    
–  zarodźca  malarii  
(Plasmodium  vivax)  
! u  człowieka  pasożytuje  
on  w  erytrocytach    
i  układzie  siateczkowo  
-­‐śródbłonkowym  
(głównie  śledziona    
i  wątroba)  
! postać  inwazyjna  
zarodźca,  tzw.  

©  Soffy   8  
 sporozoit,  przedostaje  się  do  krwi  ludzkiej  wraz  ze  śliną  komara  widliczka  
! poprzez  naczynia  krwionośne  dociera  do  wątroby  i  śledziony,  gdzie  w  komórkach  układu  
siateczkowo-­‐śródbłonkowego  rozmnaża  się  bezpłciowo  w  procesie  schizogonii  
! komórki  potomne  rozmnażają  się  dalej  w  czerwonych  ciałkach  krwi  (schizogonia  
erytrocytalna)  
! zakażone  krwinki  pękają,  uwalniają  osobniki  potomne,  merozoity,  z  których  każdy  atakuje  
kolejną  krwinkę  –  zjawisku  temu  towarzyszy  atak  gorączki  i  dreszczy  
! po  pewnym  czasie  część  merozoitów  przekształca  się  w  gametocyty,  które  dla  dalszego  
rozwoju  muszą  przedostać  się  do  ciała  komara  wraz  z  krwią  
! w  jelicie  komara  gametocyty  zamieniają  się  w  gamety  żeńskie  i  męskie,  które  kopulują    
i  tworzą  zygoty  
! zygoty  przenikają  przez  ścianę  jelita  i  na  jego  zewnętrznej  stronie  wytwarzają  sporozoity,  
które  umiejscawiają  się  w  śliniankach  komara,  skąd  następnie  podczas  ukłucia  przedostają  
się  do  krwioobiegu  kolejnego  żywiciela  
! człowiek  ulega  zarażeniu,  gdy  samica  komara  widliszka  wprowadzi  do  jego  krwi  sporozoity  
 –  formy  inwazyjne  
 
 
Jakie  organellum  świadczy    o  przystosowaniu  pantofelka  do  życia  w  wodach  słodkich?  
! wodniczka  tętniąca  –  jest  to  organellum  osmoregulacyjne,  pozwalające  pantofelkowi  na  życie    
w  hipotonicznym  środowisku,  dzięki  temu  że  usuwa  nadmiar  wody  z  ciała  pantofelka  
 
Jakie  znaczenie  ma  proces  koniugacji  i  dlaczego  nie  nazywamy  go  rozmnażaniem?  
! koniugacja  nie  jest  nazywana  rozmnażaniem,  ponieważ  w  jej  wyniku  nie  powstają  żadne  
organizmy  potomne  
! znaczenie  procesu  –  dzięki  koniugacji  osobniki  biorące  w  niej  udział  posiadają  
zrekombinowany  materiał  genetyczny  
 
Choroba  ta  występuje  w  okolicach  okołorównikowych,  wywołujące  ją  pasożyty  mają  zawsze  dwóch  
żywicieli  –  stałocieplnego  kręgowca  i  określony  gatunek  bezkręgowca.  U  człowieka  występuje    
w  postaci  tzw.  trzeciaczki  lub  czwartaczki,  co  związane  jest  z  częstotliwością  pojawiania  się  ataków  
gorączki.  
! choroba:  malaria  
! wektor:  samica  komara  widliszka  
! części  ciała,  w  jakich  pasożytują  chorobotwórcze  protisty:  wątroba,  gruczoły  ślinowe,  
śledziona,  węzły  chłonne,  krwinki  czerwone  
!  
Określ  różnice  występujące  między  pinocytozą  i  fagocytozą:  
! w  fagocytozie  nie  ma  ubytku  błony  komórkowej  a  w  pinocytozie  jest  
! w  fagocytozie  w  wodniczkach  pokarmowych  pokarm  zostaje  strawiony,  a  resztki  zostają  
usunięte  poza  komórkę,  natomiast  w  pinocytozie  cały  pokarm  wraz  z  pęcherzykami  
pinocytarnymi  zostaje  strawiony  
!  fagocytozie  pochłaniane  są  większe  cząsteczki,  a  w  pinocytozie  mniejsze,  rozpuszczalne    
w  wodzie  
 

©  Soffy   9  
Notatki  sporządzone  przez  ucznia  na  
podstawie  schematu:  
! gametofit  i  sporofit  u  katlerii  są  
pokoleniami  heteromorficznymi  
! zarodniki  katlerii  posiadają  
zdolność  ruchu  
! zapłodnienie  odbywa  się  na  
drodze  anizogamii  
! w  wyniku  zapłodnienia  powstaje  
diploidalny  sporofit  
 
 
 
 
Jaki  element  budowy  pełzaka  umożliwia  mu  ruch  pseudopodialny?  
! cytoplazma  –  cytoplazma  przelewa  się  w  różne  miejsca  form  ameboidalnych  i  wraz    
z  elastyczną  błoną  komórkową  (lub  dzięki  nieobecności  pellikuli)  tworzą  pseudopodium,  
umożliwiające  ruch  pełzakowaty  
 
Podczas  fotosyntezy  u  protistów  powstający  nadmiar  materii  organicznej  jest  magazynowany    
w  postaci  ziaren  substancji  zapasowej.  Obok  skrobi,  glikogenu  czy  tłuszczów  w  skład  ziaren  
substancji  zapasowej  mogą  wchodzić  inne  substancje  organiczne.  Wymień  dwie  z  nich    
o  charakterze  polisacharydów:  
! paramylon  i  laminaryna  
 
Proces  endocytozy  u  prostistów:  
! w  pinocytozie  są  pobierane  substancje  odżywcze  wyłącznie  rozpuszczalne  w  wodzie  
! w  fagocytozie  pierwotniak  pobiera  całą  bakterię  za  pomocą  charakterystycznych  wypustek  
plazmatycznych  
! w  pinocytozie  pęcherzyki  z  pobraną  substancją  oblaną  cytoplazmą  zostają  przy  udziale  
lizosomów  całkowicie  rozłożone  wraz  z  otaczającą  je  błoną  
! w  fagocytozie  mogą  pojawić  się  niestrawione  resztki  pokarmowe,  które  wbudowane  zostają  
wraz  z  wodniczką  w  błonę  komórkową  
 
 
Wskaż  w  którym  z  rodzajów  endocytozy  w  ostatnim  etapie  trawienia  pojawia  się  egzocytoza    
i  wytłumacz  na  czym  to  polega.  
! (fagocytoza)  u  pierwotniaków  podczas  pobrania  pokarmu  na  drodze  fagocytozy  z  błony  
komórkowej  tworzy  się  pęcherzyk,  w  którym  dochodzi  do  trawienia  pobranego  pokarmu,  a  
następnie  pęcherzyk  ten  zlewa  się  z  błoną  komórkową  i  dzięki  egzocytozie  zostają  wydalone  z  
komórki  niestrawione  resztki  pokarmu  oraz  zbędne  produkty  przemiany  materii  
 
 
 
 

©  Soffy   10  
O  cudzożywności  u  trąbika  świadczy:  
! wodniczka  odżywcza,  która  w  swoim  wnętrzu  przeprowadza  
trawienie  pobranego  pokarmu  
! brak  obecności  chloroplastów  
! obecność  cytostomu  
O  osiadłym  trybie  życia  świadczy:  
! dolna  część  ciała  jest  przystosowana  do  przymocowywania  się  
do  podłoża  
! górna  część  pokryta  jest  rzęskami  służącymi  do  pobierania  
pokarmu  
 
 
 
Mitoza  jest  podstawowym  sposobem  rozmnażania  się  bezpłciowego  jednokomórkowych  protistów  
U  form  bardziej  złożonych,  wielokomórkowych,  pojawia  się  fragmentacja.  Polega  ona  na  
rozrywaniu  organizmu  na  fragmenty.  Jednocześnie  występują  również  procesy  mitotyczne,  jednak  
nie  mają  one  charakteru  rozmnażania.  Jaką  funkcję  ma  tu  mitoza?  
! dzięki  mitozie  organizm  może  odbudować  się  po  fragmentacji  i  tym  samym  zwiększyć  swoje  
rozmiary  
Opis  procesu  koniugacji  skrętnic:  
! męski  gametofit  (którego  rolę  pełni  protoplast)  przelewa  się  
do  gametofitu  żeńskiego  przez  specjalnie  wytworzone  
kanały,  po  czym  obydwie  gamety  (protoplasty)  zlewają  się  
ze  sobą  i  dochodzi  do  zapłodnienia  
 
(u  skrętnic  dominuje  faza  haploidalna,  ponieważ  faza  diploidalna  
następuje  tylko  po  zapłodnieniu  i  powstaniu  zygoty,  która  okrywa  się  
grubą  ścianą  i  jest  przetrwalnikiem)  
 
Podaj  cechy  zielenic,  aby  potwierdzić  ich  wspólne  pochodzenie    
z  roślinami:  
! występowanie  chlorofilu  a  i  b  
! materiałem  zapasowym  jest  skrobia  
! ściany  komórkowe  zbudowane  są  głównie  z  celulozy  
 
Podaj  funkcje  mikro-­‐  i  makronukleusa:  
! mikronukleus:  bierze  udział  w  koniugacji  i  wymianie  materiału  genetycznego  
! makronukleus:  zawiera  materiał  genetyczny  komórki  i  kieruje  jej  pracą  i  metabolizmem  
Dlaczego  koniugacja  ma  wielkie  znaczenie  dla  orzęsków?  
! dzięki  koniugacji,  podczas  której  dochodzi  do  wymiany  materiały  genetycznego,  osobniki  
posiadają  zrekombinowane  DNA,  co  pomaga  osobnikom  potomnym  przystosować  się  do  
zmieniających  się  warunków  środowiska    
 
 

©  Soffy   11  
Podaj  przykład  przystosowania  organizmów  fitobentosu  (sinice  i  krasnorosty)  do  życia  na  dużych  
głębokościach:  
! krasnorosty  i  sinice  posiadają  dodatkowe  barwniki  pozwalające  im  na  absorpcję  światła    
o  innej  długości  fali,  co  pozwala  na  przeprowadzanie  fotosyntezy    
Jakie  elementy  morfologiczne  glonów  mają  wpływ  na  układ  glonów  w  szelfie?  
! na  układ  glonów  w  szelfie  wpływ  mają  plastydy,  które  w  zależności  od  barwnika  jaki  
posiadają,  pochłaniają  światło  o  różnej  długości  
 
Podaj  argument  na  odrzucenie  tezy  o  tkankowej  organizacji  budowy  anatomicznej  glonów:  
! tkanka  jest  to  grupa  komórek  pełniących  określone  funkcje;  twór  taki  nie  występuje  u  glonów,  
ponieważ  zbudowane  są  one  z  plektenchymy  (nibytkanka),  która  może  przypominać  tkankę,  
ale  nią  nie  jest  
 
W  cyklu  życiowym  zarodźca  malarii  występują  następujące  postacie  rozwojowe:  
! (w  kolejności):  sporozoit,  schizont,  merozoit  

©  Soffy   12