IRT1 - სუთ1

საერთაშორისო ურთიერთობის თეორიები

Nye 3, 1-33, 55 – 126

1-33
1. 1-11 - SOURCES OF SOFT POWER-მდე - ანა-მარია

ძალაუფლების ცვალებადი ბუნება

ოთხ საუკუნეზე მეტ ხნის წინ ნიკოლო მაკიაველიმ იტალიის მთავრებს დაარიგა, რომ უფრო
მნიშვნელოვანია შენი ეშინოდეთ, ვიდრე უყვარდეთ. მაგრამ დღევანდელ სამყაროში
უმჯობესია ორივე იყო. გულებისა და გონების მოგება ყოველთვის მნიშვნელოვანი იყო,
მაგრამ ეს კიდევ უფრო მნიშვნელოვანია გლობალური ინფორმაციის ეპოქაში. ინფორმაცია
ძალაა და თანამედროვე საინფორმაციო ტექნოლოგია ინფორმაციას იმაზე უფრო ფართოდ
ავრცელებს, ვიდრე ოდესმე ისტორიაში. მიუხედავად ამისა, პოლიტიკურმა ლიდერებმა
ცოტა დრო დაუთმეს იმაზე ფიქრს, თუ როგორ შეიცვალა ძალაუფლების ბუნება და, უფრო
კონკრეტულად, როგორ უნდა ჩართონ რბილი ზომები ძალაუფლების ფლობის
სტრატეგიებში.

რა არის ძალა?
ძალა ამინდს ჰგავს. ყველა მასზეა დამოკიდებული და მასზე ლაპარაკობს, თუმცა ცოტას თუ
ესმის იგი. როგორც ფერმერები და მეტეოროლოგები ცდილობენ ამინდის პროგნოზირებას,
ისე პოლიტიკურ ლიდერები და ანალიტიკოსები ცდილობენ აღწერონ და
იწინასწარმეტყველონ ცვლილებები ძალაუფლების ურთიერთობებში. ძალა ასევე სიყვარლს
ჰგავს - უფრო ადვილია განიცადო, ვიდრე განსაზღვრო ან გაზომო, მაგრამ არც ამისთვისაა
ნაკლებ რეალური. ლექსიკონი გვეუბნება, რომ ძალა არის რაიმეს გაკეთების უნარი. ამ
ყველაზე ზოგად დონეზე, ძალა ნიშნავს უნარს, მიიღოთ სასურველი შედეგი. ლექსიკონი
ასევე გვეუბნება, რომ ძალა ნიშნავს სხვების ქცევაზე ზემოქმედების შესაძლებლობას, რათა
მოახდინო სასურველი. ასე რომ, უფრო კონკრეტულად, ძალაუფლება არის უნარი გავლენა
მოახდინო სხვების ქცევაზე, რომ მიიღო სასურველი შედეგები, მაგრამ არსებობს სხვების
ქცევებზე ზემოქმედების რამდენიმე გზა. თქვენ შეგიძლიათ აიძულოთ ისინი მუქარით; ან
გავლენა მოახდინოთ გადასახადებით; ან მოიზიდოთ და მომართოთ ისინი, რომ რომ
სურდეთ ის, რაც თავად თქვენ გსურთ.
ზოგიერთი ადამიანი ძალაუფლებაზე ვიწრო ჭრილში ფიქრობს - მხოლოდ ბრძანებისა და
იძულების ჩარჩოებში. ეს ნიშნავს, როცა შეგიძლიათ აიძულოთ სხვები გააკეთონ ის, რასაც
სხვა შემთხვევაში არ გააკეთებდნენ. თქვენ ამბობთ „გააკეთე ნახტომი!“ და ისინი აკეთებენ
ნახტომს. ეს ძალაუფლების უბრალო გამოცდაა, მაგრამ ყელაფერი არც ისე მარტივია,
როგორც თავდაპირველად ჩანს. დავუშვათ, რომ ის, ვისაც უბრძანებთ, უკვე უყვართ ხტომა?
როცა ძალაუფლებას სხვების შეცვლილი ქცევის მიხედვით ვზომავთ, პირველ რიგში მისი
პრეფერენციები უნდა ვიცოდეთ. წინააღმდეგ შემთხვევაში ჩვენ შეიძლება ისე ვცდებოდეთ
ჩვენს ძალაში, როგორც მამალი, რომელიც ფიქრობს, რომ სწორედ მისმა ყივილმა გამოიწვია
მზის ამოსვლა. ძალა შეიძლება აორთქლდეს კონტექსტსის შეცვლისას. სპორტული მოედნის
ჩხუბისთავი, რომელიც სხვა ბავშვებს ატერორებს და აიძულებს, რომ მის ბრძანებაზე ახტნენ,
მაშინვე კარგავს ძალას, როგორც კი მთელი კლასი მკაცრ საკლასო ოთახს უბრუნდება. სასტიკ
დიქტატორს შეუძლია დისიდენტის ჩაკეტვა ან სიკვდილით დასჯა, მაგრამ ეს შეიძლება არ
ამტკიცებდეს მის ძალაუფლებას, თუ თავად მოწინააღმდეგესაც ძალიან სურდა სატანჯველი.
ძალა დამოკიდებულია ყოველთვის იმ კონტექსტზე, რომელშიც ურთიერთობა არსებობს.
წინასწარ იმის ცოდნა, თუ როგორ მოიქცეოდნენ სხვები ჩვენი ბრძანებების არარსებობის
შემთხვევაში, ხშირად რთულია. უფრო მეტიც, ზოგჯერ შეგვიძლია სასურველი შედეგები
მივიღოთ ქცევაზე ზემოქმედებით, ბრძანების გაცემის გარეშე. თუ დაგაჯერებთ რომ ჩემი
მიზნები ლეგიტიმურია, მაშინ მუქარის გარეშე დაგარწმუნებთ, რომ ჩემთვის რაიმე
გააკეთოთ. ბევრი სასურველი შედეგის მიღწევაა შესაძლებელი სხვებზე დიდი ხელშესახები
ძალაუფლების გარეშე. მაგალითად, ზოგიერთი ერთგული კათოლიკე შეიძლება პაპის
სწავლებას მიჰყვეს სიკვდილით დასჯის შესახებ არა განდევნის საფრთხის გამო, არამედ მისი
მორალური ატორიტეტის პატივისცემის გამო. ან ზოგიერთი რადიკალური მუსლიმი
ფუნდამენტალისტი შეიძლება მხარს უჭერდეს ოსამა ბინ ლადენის ქმედებებს არა
გადასახადების ან მუქარის გამო, არამედ იმიტომ, რომ მათ მისი მიზნების ლეგიტიმურობის
სწამთ.
პრაქტიკული პოლიტიკოსები და ორდინალური ადამიანები ხშირად ამ საკითხებს ქცევისა
და მოტივაციის შესახებ ძალიან რთულად უყურებენ. ამრიგად, ისინი ძალაუფლებსი მეორე
განმარტებას მიმართავენ და განსაზღვრავენ მას, როგორც შესაძლებლობების ან რესურსების
ფლობას, რომელსაც შეუძლია შედეგებზე გავლენის მოხდენა. შესაბამისად, ისინი ქვეყანად
ძლიერად თვლიან, თუ მას გააჩნია შედარებით დიდი მოსახლეობა და ტერიტორია, ვრცელი
ბუნებრივი რესურსები, ეკონომიკური სიძლიერე, სამხედრო ძალა და სოციალური
სტაბილურობა. ამ მეორე განმარტების უპირატესობა ისაა, რომ ის ძალას უფრო კონკრტულს,
გაზომვადს და პროგნოზირებადს ხდის. მაგრამ ამ განმარტებას ასევე გარკვეული
ხარვეზებიც აქვს. როდესაც ადამიანები ძალაუფლებას განსაზღვრავენ, როგორც მათი
ნაწარმი პროდუქციის სინონიმს, ისინი ხანდახან აწყდებიან პარადოქსს, რომ ისინი, ვინც
ამგვარი ძალაუფლებით არიან დაჯილდოებულნი, ყოველთვის სასურველ შედეგს არ იღებენ.
რესურსები არაა ისეთივე ცვალებადი, როგორც ფული. ის, რაც ერთ თამაშში
გამარჯვებულია, მეორეში შეიძლება საერთოდ არ გამოგვადგეს. გამარჯვებული პოკერის
ხელში ჭერა შეიძლება საერთოდ არ დაგვეხმაროს, თუკი თამაში ბრიჯულია. მაშინაც კი,
თუკი თამაში პოკერია, თუ თქვენ თქვენს მაღალ ხელს ცუდად თამაშობთ, მაინც შეიძლება
წააგოთ. რესურსების ქონა არ იძლევა გარანტიას, რომ ყოველთვის მიიღებთ სასურველ
შედეგს. მაგალითად, რესურსების თვალსაზრისით, აშშ ვიეტნამზე ბევრად ძლიერი იყო,
მაგრამ მათ წააგეს ვიეტნამის ომი. აშშ ერთადერთი ზესახელმწიფო იყო 2001 წელს, მაგრამ
მათ ვერ შეძლეს 11 სექტემბრის პრევენცია.
რერსურსების რეალიზებულ ძალად გარდაქმნა სასურველი შედეგების მიღების
თვალსაზრისით კარგად შემუშავებულ სტრატეგიასა და ოსტატურ ხელმძღვანელობას
მოითხოვს. თუმცა ეს სტრატეგიები ხშირად არაადეკვატურია და ლიდერები ხშირად
არასწორად აკეთებენ შეფასებებს - იაპონიისა და გერმანიის მაგალითი 1941 წელს ან სადამ
ჰუსეინის 1990 წელს. ნებისმიერი თამაშის დასაწყისში, ყოველთვის გეხმარებათ იმის
გარკვევა თუ ვის უჭირავს მაღალი კარტი. მაგრამ ასევე მნიშვნელოვანია იმის გაგება, თუ რა
თამაშს თამაშობთ. რომელი რესურსები იძლევა საუკეთესო საფუძველს კონკრეტულ
კონტექსტში ძალაუფლების ქცევისთვის? ნავთობი ინდუსტრიულ ხანამდე არ იყო
შთამბეჭდავი რესურსი და არც ურანი იყო მნიშვნელოვანი ბირთვულ ეპოქამდე.
ადრეულ პერიოდში, საერთაშორისო რესურსების შეფასება უფრ ადვილი იყო.
საერთაშორისო პოლიტიკაში დიდი ძალის ტრადიციული გამოცდა „ძალა ომისთვის“ იყო.
მაგრამ საუკუნეების განმავლობაში, ტქნოლოგიების განვითარებასთან ერთად, ომის ძალის
წყაროები ხშირად იცვლებოდა. მაგალითად, მე-18ს.-ის ევროპაში მოსახლეობა
წარმოადგენდა ძალაუფლების კრიტიკულ რესურსს, რადგან ის გადასახადებისა და ქვეითი
ჯარის რეკრუტირების ბაზისს წარმოადგენდა. ნაპოლეონის ომების დასასრლს 1815წ.-ს,
პრუსიამ თავის თანაგამარჯვებულებს ვენის კონგრესზე საკუთარი რეკონსტრუქციის ზუსტი
გეგმა წარუდგინა ტერიტორიებისა და პოპულაციების გადაცემით, საფრანგეთის წინააღმდეგ
ძალთა ბალანსის შესანარჩუნებლად. წინა ნაციონალისტურ პერიოდში დიდი მნიშვნელობა
არ ჰქონია იმ ფაქტს, რომ ამ გადაცემულ პროვინციებში ბევრი ადამიანი არ საუბრობდა
გერმანულად. თუმცა, ნახევარი საუკუნის განმავლობაში ნაციონალიზმის პოპულარლი
სენტიმენტები მნიშვნელოვნად გაიზარდა და გერმანიის მიერ ელზასის და ლოთარინგიის
წართმევა 1870წ.-ს პირველი მსოფლიო ომის ერთ-ერთი გამომწვევი მიზეზი გახდა.
აქტივების ნაცვლად, გადაცცემული პროვინციები გახდა ფულადი ვალდებულებები
ნაციონალიზმის შეცვლილ კონტექსტში. ეს მაგალითი იმისთვის, რომ რესურსეის შეფასება
ძალაუფლების თვალსაზრისით შეუძლებელია კონტექსტის ცოდნის გარეშე. ანუ, სანამ
განსჯით, თუ ვის უჭირავს მაღალი კარტები, უნდა გესმოდეთ, რომელ თამაშს თამაშობთ და
როგორ შეიძლება შეიცვალოს ბარათების ღირებულებები.
მაგალითად, რესურსების განაწილება თანამედრვე ინფორმაციის ეპოქაში მნიშვნელოვნად
განსხვავდება სხვადასხვა საკითხთან დაკავშირებით. გვეუბნებიან, რომ აშშ ერთადერთი
ზესახელმწიფოა „უნიპოლარულ“ სამყაროში. მაგრამ კონტექსტი გაცილებით კომპლექსურია,
ვიდრე ერთი შეხედვით ჩანს. მსოფლიო პოლიტიკის დღის წესრიგი ახლა სამგანზომილებიან
საჭადრაკო დაფას ჰგავს, რომელშიც მოგება მხოლოდ ვერტიკალურად და
ჰორიზონტალურად თამაშით შეიძლება. კლასიკური სახელმწიფოთაშორისი სამხედრო
საკითხების ზედა დაფაზე, აშშ მართლაც ერთადერთი ზესახელმწიფოა, რომელაც
გლობალური სამხედრო მიღწევები აქვს და მის შემთხვევაში აზრი ნამდვილად აქვს
ტრადიციული ტერმინებით უნიპოლარულობასა ან ჰეგომონიაზე საუბარს. თუმცა,
სახელმწიფოთაშორისი ეკონომიკური საკითხების შუაში, ძალაუფლების განაწილება
მრავალპოლარულია. აშშ-ს არ შეუძლია მიიღოს ის შედეგები, რაც მას სურს ვაჭრობის,
ანტიმონოპოლიური ან ფინანსურ რეგულირების საკითხებზე ევროკავშირის, იაპონიის,
ჩინეთის და სხვათა შეთანხმების გარეშე. ამ მხრივ მას ამერიკის ჰეგემონიას ვერ ვუწოდებთ.
ხოლო ტრანსნაციონალური საკითხების ქვედა დაფაზე, როგორიცაა ტერორიზმი,
საერთაშორისო დანაშაული, კლიმატის ცვლილება და ინფექციური დაავადებების
გავრცელება, ძალაუფლება ფართოდ არის განაწილებული და ქაოტურად არის
ორგანიზებული სახელმწიფო და არასახელმწიფო აქტორებს შორის. აზრი არ აქვს ამას
ვუწოდოთ უნიპოლარული სამყარო ან ამერკული იმპერია, მიუხედაბად მემარჯვენე და
მემარცხენე პრპაგანდისტების მტკიცებისა. და ეს იმ საკითხების კრებულია, რომელიც ახლა
იჭრება გრანდიოზული სტრატეგიების სამყაროში. მიუხედავად ამისა, ბერი პოლიტიკური
ლიდერი ჯერკიდევ თითქმის ფოკუსირებულია სამხედრო აქტივებსა და სამხედრო
გადაწყვეტილებებზე - ანუ დაფის ზემოთ რაცაა. მათ ეშლებათ „აუცილებელი“ „საკმარისში“.
ისინი ერთგანზომილებიანი მოთამაშეები არიან სამგანზომილებიან თამაშში. გრძელვადიან
პერსპექტივაში ამას წაგებისკენ მივყავართ, რადგან ხელსაყრელი შედეგების მიღება ქვედა
ტრანსნაციონალურ დაფაზე ხშირად რბილი ძალის აქტივების გამოყენებას მოითხოვს.

რბილი ძალა
ყველასთვის ცნობილია მძიმე ძალა, hard power. ჩვენ ვიცით, რომ სამხედრ და ეკონომიკური
ძალები ხშირად აიძულებენ სხვებს, შეცვალონ თავიანთი პოზიცია. მყარი ძალა შეიძლება
დაეყრდნოს ინდუქციებს ან მუქარას. მაგრამ ხანდახან თქვენთვის სასურველი შედეგების
მიღება ხელშესახები საფრთხეებისა და ანაზღაურების გარეშე შეგიძლიათ. არაპირდაპირ
გზას, რომ მიიღოთ ის, რაც გსურთ, ზოგჯერ „ძალაუფლების მეორე სახეს“ უწოდებენ.
ქვეყანას შეუძლია მიიღოს ის შედეგები, რაც მას სურს მსოფლიო პოლიტიკაში, რადგან სხვა
ქვეყნები აღფრთოვანდებიან მისი ღირებულებებით, ემსგავსებიან მის მაგალითს,
მიისწრაფვიან მისი კეთილდღეობისა და ღიაობის დონისკენ - სურთ რომ მიჰყვნენ მას. ამ
თვალსაზრისით ასევე მნიშვნელოვანია მსოფლიო პოლიტიკაში დღის წესრიგის დაყენება და
სხვების მოზიდვა და არა მხლოდ მათი იძულება სამხედრო ძალის ან ეკონომიკურ
სანქციების მუქარით. ეს რბილი ძალა - აიძულებს სხვებს მოისურვონ ის შედეგები, რაც
თავად გსურს, უფრო მეტად აერთიანებს და შთანთქავს ხალხს, ვიდრე აიძულებს მათ.
რბილი ძალა სხვისი პრეფერენციების ჩამოყალიბების უნარს ემყარება. პიროვნულ დონეზე,
ჩვენ ყველამ კარგად ვიცით მიზიდულობისა და მაცდურობის ძალა. ურთიერთობაში ან
ქორწინებაში ძალა მიზიდულობის იდუმალ ქიმიაშია. და ბიზნეს სამყაროში ჭკვიანმა
აღმასრულებლებმა იციან, რომ ლიდერობა მხოლოდ ბრძანებების გაცემა არაა, არამედ ის
სხვებისთვის მაგალითის მიცემას და სხვების მოზიდვას გულისხმობს, რათა საბოლოოდ
გააკეთონ ის, რაც შენ გინდა. რთულია დიდი ორგანიზაციის მართვა მხოლოდ ბრძანებებით.
თქვენ ასევე უნდა მოახერხოთ, რომ სხვებმა „იყიდონ“ თქვენი ღირებულებები.
ანალოგიურად, საზოგადოებაზე დაფუძნებული პოლიტიკის თანამედროვე პრაქტიკაც
ეყრდნობა იმას, რომ იგი საკმარისად მეგობრული და მიმზიდველი გახადონ და
საზოგადოებას ამგვარად მოუნდეს, რომ დაეხმაროს მას საერთო მიზნების მიღწევაში.
პოლიტიკურ ლიდერებს დიდი ხანია ესმით ძალა, რომელიც მიზიდულობისგან
მომდინარეობს. თუ მე შემიძლია მოგანდომო ის, რაც მე მინდა, მაშინ არ დამჭირდება
მუქარისა და იძულებითი ხერხების გამოყენება. მაშინ, როცა ლიდერები ავტორიტარულ
ქვეყნებში იძულებასა და ბრძანებებს იყენებენ, დემოკრატიულ ქვენებში პოლიტიკოსები
უფრო წახალისებისა და მიმზიდველობის კომბინაციას ეყრდნობიან. რბილი ძალა
ყოველდღიური დემოკრატიული პოლიტიკის მთავარი ელემენტია. პრეფერენციების
დადგენის უნარი, როგორც წესი, არამატერიალურ აქტივებთან ასოცირდება, როგორიცაა
მიმზიდველი პიროვნება, კულტურა, პოლიტიკური ღირებულებები და ინსტიტუტ და
პოლიტიკა, რომელიც როგორც ლეგიტიმური ან მორალური ავტორიტეტი განიხილება. თუ
ლიდერი ღირებულებებს წარმოადგენს, რომლებსაც სხვებს უნდა რომ მიჰყვნენ, ლიდერობა
ნაკლები საზღაური დაჯდება.
რბილი ძალა იგივე არაა, რაც გავლენა. გავლენა მაინც შეიძლება ეყრდნობოდეს მუქარისა და
გადასახადების ძლიერ ძალას. რბილი ძალა უფრო მეტია, ვიდრე უბრალოდ დარწმუნება ან
ადამიანების არგუმენტებით გადაადგილების უნარი, თუმცა ეს რა თქმა უნდა
მნიშვნელოვანი ნაწილია. იგი მიზიდვის უნარია, ხოლო მიზიდულობას ხშირად
თანხმობამდე მივყავართ. მარტივად რომ ვთქვათ, ქცევითი თვალსაზრისით რბილი ძალა
მიმზიდველი ძალაა. რესურსების თვალსაზრისით რბილი ძალის რესურსეი აქტივებია,
რომლებიც ასეთ მიმზიდველობას წარმოქმნიან. არის თუ არა კონკრეტლი აქტივი რბილი
ძალის რესურსი, რომელიც მიზიდულობას იწვევს, შეიძლება ადამიანების გამოკითხვით ან
ფოკუს ჯგუფების საშუალებით შეფასდეს. მოაქვს თუ არა მიზიდულობას სასურველი
პოლიტიკური შედეგები კონკრეტული შემთხვევის მიხედვით უნდა შეფასდეს.
მიზიდულობა ყოველთვის არ განსაზღვრავს პრეფერენციებს. 1940წ.-ს საფრანგეთის
დაცემამდე ბრიტანეთსა და საფრანგეტს მეტი ტანკი ჰყავდათ, ვიდრე გერმანიას მაგრამ ეს
უპირატესობა სამხედრო ძალაუფლების რესურსებში არ გამხდარა ბრძოლის შედეგისთვის
გადამწყვეტი ფაქტორი.
მყარ და რბილ ძალას შორის განსხვავებაზე ფიქრის ერთ-ერთი გზაა იმის გათვალისწინება,
თუ როგორ შეგიძლიათ მიიღოთ სასურველი შედეგები. თქვენ შეგიძლიათ მიბრძანოთ,
შევცვალოთ ჩემი პრეფერენციები ეკონომიკურ სანქციებითა და მუქარით. შეგიძლიათ
შეზღუდოთ ჩემი პრეფერენციები დღის წესრიგის იმგვარად დაყენებით, რომ ჩემი
ექსიძლიათ მტრავაგანტული სურვილები ზედმეტად არარეალური გამოჩნდეს
განსახორციელებლად. ან შეგიძლიათ მიმართოთ მიზიდულობის, სიყვარლის ან
მოვალეობის გრძნობას ჩვენს ურთიერთობაში და მიმართოთ ჩვენს საერთო ღირებულებებს,
რომ მათი წვლილი საერთო მიზნებში სამართლიანი. თუ დამარწმუნებნს მიზნებს თ, რომ
მივსდიო თქვე განსაზღვრული მუქარის ან გაცვლის გარეშე - ანუ თუ ჩემი ქცევა
დაკვირვებადი, მაგრამ არამატერიალური მიზიდულობით განისაზღვრება - რბილი ძალა
თავის საქმეს ასრულებს. იგი იყენებს სხვა ტიპის ვალუტას (არა ძალას, არა ფულს), რათა
მიაღწიოს კოოპერაციას - საერთო ღირებულებების, სამართლიანობისა და
ვალდებულებებისადმი მიზიდულობას, რომელთაც დიდი წვლილთ თავად ამ
ღირებულებების მიღწევებში. როგორც ადამ სმიტმა შენიშნა, რომ თავისუფალ ბაზარზე
გადაწყვეტილების მიღებისას ადამიანებს უხილავი ხელი უძღვებათ, ჩვენი
გადაწყვეტლებებიც იდეების ბაზარზე ხშირად რბილი ძალით ყალიბება - ეს არის
არამატერიალური მიმზიდველობა, რომელიც გვიბიძგებს სხვების მიზნებთან შეთავსებას
აშკარა საფრთხის ან გაცვლის გარეშე.
მყარი და რბილი ძალა ერთმანეთთან დაკავშირებულია, რადგან ისინი ორივე იმ საშუალების
ასპექტებს წარმოადგენენ, რომ მიაღწიო მიზანს სხვების ქმედებაზე ზემოქმედების
მოხდენით. მათ შორის განსხვავება ხარისხია, როგორც ქცევის ბუნების, ასევე რესურსების
ხელშესახებობით. ბრძანების ძალა - უნარი შეცვალოს ის, რასაც სხვები აკეთებენ - იგი
შეიძლება დაეყრდნოს იძულებას ან წაქეზებას (inducement). კოოპტიური ძალაუფლება -
უნარი ჩამოაყალიბო ის, რაც სხვებს სურთ - იგი შეიძლება დაეყრდნოს საკუთარი
კულტურისა და ღირებულებების ბმიმზიდველობას ან პოლიტიკური არჩევანის დღის
წესრიგით მანიპულირების უნარს ისე, რომ სხვებმა ვერ გამოხატონ გარკვეული
უპირატესობები, პრეფერენციები მათი ზედმეტად არარეალურობის გამო. ქცევის ტიპები
ბრძანებასა და კოოპციას შორის მერყეობს შემდეგ სპექტრში - იძულება > ეკონომიკური
წაქეზება > დღის წესრიგის დაყენება > სუფთა მიზიდულობა. რბილი ძალის რესურსები,
როგორც წესი, ქცევის სპექტრის კოოპტიურ წესთან ასოცირდება, როცა მყარი ძალის
რესურსები ჩვეულებრივ ბრძანების ქცევებთან ასოცირდება. თუმცა ურთიერთობა
არასრულყოფილია. მაგალითად, ქვეყნებს შეიძლება იზიდავდეთ ის ქვეყნები, რომლებიც
ბრძანების ძალას (command power) მისდევენ, რადგან ზოგჯერ ასეთი ქვეყნები
დაუმარცხებლისა და უძლეველის მითს ქმნიან და ბრძანების ძალა ზოგჯერ შეიძლება
გამოყენებულ იქნას ინსტიტუტების დასამყარებლად, რომლებიც შემდეგ ლეგიტიმურად
განიხილება. ძლიერი ეკონომიკა არა მხოლოდ სანქციებისთვის და გადასახადებისთვის
უზრუნველყოფს რესურსებს, არამედ შეიძლება მიმზიდველობის წყაროც გახდეს.
მთლიანობაში ზოგადი კავშირი ქცევის ტიპებსა და გარკვეულ რესურსებს შორის იმდენად
ძლიერა, რომ შეგვიძლია ეს ‘ცხრილი’ გამოვიყენოთ მძიმე და რბილი სიმძლავრის
რესურსების მიმართებებზე.
 ანუ, hard power-ის (იძულება, სტიმულირება) წყაროებია იძულება, გადასახადები, სანქციები, ქრთამები; ხოლო
რბილი ძალის (დღის წესრიგის დაყენება, მიზიდულობა) წყაროებია ინსტიტუციები, ღირებულებები, კულტურა,
პოლიტიკა.

ძალა
საერთაშორისო პოლიტიკაში რესურსები, რომლებიც რბილ ძალას წარმოქმნიან
უმეტესწილად ღირებულებებიდან წარმოიქმნება, რომელსაც ორგანიზაცია ან ქვეყანა
გამოხატავს თავის კულტურაში. გამოხატვა ხდება მაგალითებით, რომლებსაც ქვეყანა ან
ორგანიზაცია აყენებს მისი შიდა პრაქტიკითა და პოლიტიკით და იმით, თუ როგორ
ამუშავებს ურთიერთობებს სხვებთან. მთავრობებს ზოგჯერ რბილი ძალის კონტროლი და
გამოყენება უჭირთ, მაგრამ ეს არ ამცირებს მის მნიშვნელობას. სწორედ საფრანგეთის საგარეო
საქმეთა ყოფილმა მინისტრმა შენიშნა, რომ ამერიკელები ძლიერები არიან, რადგან „მათ
შეუძლიათ შთააგონონ ოცნებები და სურვილები. ისინი დახელოვნებულნი არიან
გლობალური სურათის შექმნაში ფილმებისა და ტელევიზიის საშუალებით და ამავე
მიზეზების გამო სტუდენთა დიდი რაოდენობა სხვა ქვეყნებიდან აშშ-ში ჩადის სწავლის
დასასრულებლად“. რბილი ძალა მნიშვნელოვანი რეალობაა. თვით დიდმა ბრიტანელმა
რეალისტმა კარმა 1939წ.-ს საერთაშორისო ძალაუფლება სამ კატეგორიად აღწერა: სამხედრო,
ეკონომიკური და ძალაუფლება აზრზე (power over opinion). ისინი, ვინც რბილი ძალის
მნიშვნელობას უარყოფენ იმ ადამიანებს ჰგვანან, რომელთაც ცდუნების მნიშვნელობა არ
ესმით.
პრეზიდენტ ჯონ კენედისთან შეხვედრისას უფორმა სახელმწიფო მოღვაწემ ჯონ მაკკლოიმ
გაბრაზებულმა იფეთქა მსოფლიო პოლიტიკაში არსებული დიდი ყურადღების გამო
პოპულარობისა და მიზიდულობისადმი: „მსოფლიო აზრი? მე არ მჯერა მსოფლიო აზრის.
ერთადერთი, რაც მნიშვნელოვანია, ძალაუფლებაა“. მაგრამ ვუდრო ვილსონისა და ფრანკლინ
რუზველტის მსგავსად, კენედიც ხვდებოდა, რომ სხვების მოზიდვისა და მათი აზრის
შეცვლის უნარი ძალაუფლების ელემენტია. მას ესმოდა რბილი ძალის მნიშვნელობა.
როგორც ზემოთ აღინიშნა, ხანდახან ერთი და იგივე ძალის რესურსმა შეიძლება გავლენა
იქონიოს ქცევის მთელ სპექტრზე იძულებიდან მიზიდულობამდე. ქვეყანა, რომელიც
ეკონომიკურ და სამხედრო ვარდნას განიცდის, დიდი ალბათობით დაკარგავს არა მხოლოდ
მისი მყარი ძალის რესურსებს, არამედ საერთაშორისო დღის წესრიგის ფორმირების უნარს
და გარკვეულ მიმზიდველობას. ასევე, ზოგიერთ ქვეყანას შეიძლება სხვა მყარი ძალის მქონე
ქვეყნები იზიდავდეს უძლეველობისა და აუცილებლობის მითის გამო. ჰიტლერიც და
სტალინიც სწორედ ასეთი მითების განვითარებას ცდილობდნენ. მძიმე ძალა ასევე შეიძლება
გამოყენებულ იქნას იმპერიებისა და ინსტიტუტების დასამყარებლად, რომლებიც დღის
წესრიგს ადგენენ პატარა სახელმწიფოებისთვის - მაგალითად საბჭოთა მმართველობა
აღმოსავლეთ ევროპის ქვეყნებზე. პრეზიდენტი კენედი ძალიან შეშფოთებული იყო, რომ
მიუხედავად იმისა, რომ გამოკითხვებმა დაადასტურა აშშ-ის უფრო დიდი პოპულარობა, მათ
ასევე საბჭოთა ლიდერობაც დაადასტურეს მისი კოსმოსური პროგრამისა და ბირთვული
არსენალის სიძლიერის აღქმაში.
მაგრამ რბილი ძალა მყარ ძალაზე დამოკიდებული არაა. ვატიკანს რბილი ძალა აქვს,
მიუხედავად სტალინის დამცინავი კითხვისა „რამდენი დივიზიონი ჰყავს პაპს?“ სსრკ-ს
ოდესღაც საკმაოდ რბილი ძზალა ჰქონდა, მაგრამ მისი დიდი ნაწილი უნგრეთსა და
ჩეხოსლოვაკიაში შეჭრის შედეგად დაკარგა. საბჭოთა რბილი ძალა მაშინაც კი მცირდებოდა,
როცა მისი მყარი ეკონომიკური და სამხედრო რესურსები იზრდებოდა. მისი სასტიკი
პოლიტიკის გამო, საბჭოთა კავშირის მძიმე ძალამ რეალურად დაამარცხა მისი რბილი ძალა.
ამის საპირისპიროდ, სსრკ-ს გავლენის სფერო ფინეთში რბილი ძალის ხარისხით გაძლიერდა.
ანალოგიურად, აშშ-ის გავლენის სფერო ლათინურ ამერიკაში 1930-იან წლებში გაძლიერდა,
მაშინ, როცა ფრანკლინ რუზველტმა მისი „კეთილმეზობლობის პოლიტიკის“ რბილი ძალა
დაამატა.
ხანდახან ქვეყნები პოლიტიკური გავლენით იმაზე მეტად სარგებლობენ, ვიდრე მათი
სამხედრო და ეკონომიკური წონაა. რადგან ისინი თავიანთ ეროვნულ ინტერესებს ისეთი
მიმზიდველი მიზეზებით განსაზღვრავენ, როგორებიცაა ეკონომიკური დახმარება ან
მშვიდობის დამყარება. მაგალითად, გასულ ათწლეულებში ნორვეგია ჩაერთო სამშვიდობო
მოლაპარაკებებში ფილიპინებში, ბალკანეთში, კოლუმბიაში, გვატემალაში, შრი-ლანკასა და
ახლო აღმოსავლეთში. ნორვეგიელები ამბობენ, რომ ეს მათი ლუთერანული მისიონერული
მემკვიდრეობიდან მოდის, მაგრამ ამავდროულად მშვიდობისმყოფელის პოზიცია ნორვეგიას
სხვა ერების ღირებულებებთან აიდენტიფიცირებს, რაც ნორვეგიის რბილ ძალას აძლიერებს.
საგარე საქმეთა მინისტრი იან პეტერსონი ამტიცებდა, რომ „ჩვენ გარკვეულ წვდომას
მივიღებთ“, რაც, ნორვეგიის ჩართულობის გათვალისწინებით უამრავი მოლაპარაკების
მაგიდასთან, მის სარგებლიანობასა და ღირებულებას ასახავს უფრო დიდ ქვეყნებში.
მაიკლ იგნატიეფი კანადის პოზიციას მსგავსი კუთხით აღწერს: „გავლენა სამი აქტივისგან
მომდინარეობს: მორალური ავტორიტეტი, როგორც კარგი მოქალაქე, რომელიც ჩვენ გვაქვს,
სამხედრო შესაძლებლობები, რომელიც გაცილებით ნაკლები გვაქვს და საერთაშორისო
დახმარების შესაძლებლობა“. რაც შეხება აშშ-სთან მიმართებას, „ჩვენ გვაქვს რღაც, რაც მათ
სურთ. მათ სჭირდებათ ლეგიტიმაცია“. ამან, თავის მხრივ, შეიძლება კანადის გავლენა
გაზარდოს, როცა იგი თავის გიგანტურ მეზობელთან გარიგებებს აკეთებს. პოლონეთის
მთავრობამ ომისშემდგომ ერაყში ჯარების გაგზავნა გაგზავნა გადაწყვიტა არა მხოლოდ აშშ-
ის კეთილგანწყობის მოსაპოვებლად, არამედ როგორც პოლონეთის უფრო ფართო
პოზიტიური იმიჯის შესაქმნელად მსოფლიო საქმეებში. როდესაც 2001 წელს მგანისტანში
თალიბანის მთავრობა დაეცა, ინდოეთის საგარეო საქმეთა მინისტრი ქაბულში გაფრინდა,
რათა ახალ დროებით მთავრობას თვითმფრნავით მისალმებოდა, რომელიც იიარაღით ან
საკვებიტ კიარ იყო სავსე არამედ ბოლივუდის ფილმებისა და მუსიკის ფირებით, რომლებიც
სწრაფადვე გავრცელდა ქალაქში. ამგვარად, ბევრ ქვეყანას აქვს რბილი ძალის რესურსები.
ინსტიტუტებს შეუძლიათ ქვეყნის რბილი ძალა გააძლიერონ. მაგალითად, ბრიტანეთმა მე-
19ს.-ში და აშშ-მ მე-20ს.-ის მეორე ნახევარში თავიანთი ღირებულებები ‘დააწინაურეს’
საერთაშორისო წესებისა და ინსტიტუტების სტრუქტურის შექმნით, რომლებიც
ბრიტანეთისა და აშს-ს ეკონომიკური სისტემების ლიბერალურ და დემოკრატიულ ბუნებას
შეესაბამებოდა: თავისუფალი ვაჭრობა და ოქროს სტანდარტი ბრიტანეთის შემთხვევაში;
საერთაშორისო სავალუტო ფონდი, მსოფლიო სავაჭრო ორგანიზაცია და გაერო აშშ-ის
შემთხვევაში. როდესაც ქვეყნები თავიანთ ძალაუფლებას სხვათა თვალში ლეგიტიმურს
ხდიან, ისინი ნაკლებ წინააღმდეგობას აწყდებიან თავიანთი სურვილების მიმართ. თუ
ქვეყნის კულტურა და იდეოლოგია მიმზიდველია, სხვები მას უფრო ხალისით მიჰყვებიან.
თუ ქვეყანას შეუძლია საერთაშორისო წესების ჩამოყალიბება, რომლებიც მის ინტერესებსა
და ღირებულებებს შეესაბამება, მისი ქმედებები სხვათა თვალში უფრო ლეგიტმური იქნება,
თუ იგი ინსტიტუციებს იყენებს და დაიცავს წესებს, რომლებიც წაახალისებს სხვა ქვეყნებს
გაატარონ ან შეზღუდონ თავიანთი საქმიანობა ისე, როგორც მას ურჩევნია, მას იმდეი
ძვირადღირებული ‘სტაფილო’ (ავტორი ასე უწოდებს inducements-ს) და ‘ჯოხი’ (ანუ მუქარა)
აღარ დასჭირდება.

2. 11-21 - TERRORISM AND THE PRIVATIZATION OF WAR-მდე - ნათია თედიაშვილი

SOURCES OF SOFT POWER

ქვეყნის რბილი ძალა ეყრდნობა უპირველეს ყოვლისა სამ რესურსს: კულტურას (ისეთ
ადგილებში სადაც ის სხვებისათვის მიმზიდველია), პოლიტიკურ ღირებულებებს (როდესაც
ის შეესაამისია როგორც შიგნით ისე გარეთ) და საგარეო პოლიტიკაზე (როდესაც იგი
აღქმულია კეგიტიმურად და მორალური ავტორიტეტის მქონედ).
დავიწყოთ კულტურით. კულტურა არის ღირებულებებისა და პრაქტიკის ერთობლიობა,
რომელიცქმნის აზრს საზოგადოებისთვის. იგი გამოვლინდება მრავალმხრივ. ჩვეულებრივ
განასხვავებენმაღალ კულტურას, როგორიცაა ლიტერატურა, ხელოვნება და განათლება,
რომელიც მიმართავსელიტას, და პოპულარული კულტურა, რომელიც ფოკუსირებულია
მასობრივ გართობაზე.
 როდესაც ქვეყნის კულტურა მოიცავს უნივერსალურ ღირებულებებს და მისი პოლიტიკა
მხარს უჭერს იმ ღირებულებებსა და ფასეულობებს, რომლებსაც სხვებიც იზიარებენ, იქმნება
მიზიდულობისა და პასუხისმგებლობის ურთიერთობა, რაც ზრდის სასურველი შედეგების
მიღების ალბათობას. ვიწრო ღირებულებები და შეზღუდული ინტერესების მქონე კულტურა
ნაკლებად სავარაუდოა ქმნიდეს რბილ ძალას. შეერთებული შტატები სარგებლობს
უნივერსალისტური კულტურით. გერმანელმა ედითორმა იოსებ იოფიმ (Josef Joffe) ერთხელ
განაცხადა, რომ ამერიკის რბილი ძალა მის ეკონომიკასა და სამხედრო აქტივებზე დიდი იყო.
"U.S. culture, low-brow or high, radiates outward with an intensity last seen in the days of the
Roman Empire-but with a novel twist. Rome's and Soviet Russia's cultural sway stopped exactly at
their military borders. America's soft power, though, rules over an empire on which the sun never
[1]
sets."
ზოგიერთი ანალიტიკოსი რბილ ძალას უბრალოდ პოპულარულ კულტურულ ძალად
განიხილავს. ისინი უშვებენ შეცდომას, აიგივებენ რბილი ძალის ქცევას კულტურულ
რესურსებთან, რომელიც ზოგჯერ ეხმარება მის წარმოებას. ისინი ურევენ კულტურულ
რესურსებს მიზიდულობის ქცევაში. მაგალითად, ისტორიკოსი ნაილ ფერგიუსონი აღწერს
რბილ ძალას, როგორც „არატრადიციულ ძალებს, როგორიცაა კულტურული და
კომერციული საქონელი“ და შემდეგ უარყოფს მას იმ მოტივით, რომ „That it’s, well, soft.“ რა
თქმა უნდა, კოკა და ბიგ მაკები სულაც არ იზიდავს ხალხს ისლამურ სამყაროში, რომ
შეიყვარონ შეერთებული შტატები. ჩრდილოეთ კორეის დიქტატორ კიმ ჯონგ II-ს,
სავარაუდოდ, მოსწონს პიცა და ამერიკული ვიდეოები, მაგრამ ეს გავლენას არ ახდენს მის
ბირთვულ პროგრამებზე. შესანიშნავი ღვინო და ყველი არ იძლევა გარანტიას საფრანგეთის
მიმზიდველობასა და არც პოკემონის თამაშების პოპულარობა გარანტიას იმისა, რომ იაპონია
მიიღებს იმ პოლიტიკურ შედეგებს, რაც მას სურს.
ეს არ უარყოფს იმას, რომ პოპულარული კულტურა ხშირად არის რესურსი, რომელიც
აწარმოებს რბილ ძალას, მაგრამ როგორც ადრე ვნახეთ, ნებისმიერი ძალაუფლების რესურსის
ეფექტურობა დამოკიდებულია კონტექსტზე. ტანკები სულაც არაა სამხედრო ძალის
დიდებული რესურსი ჭაობებში ან ჯუნგლებში. ქვანახშირი და ფოლადი არ არის ძირითადი
ენერგეტიკული რესურსი, თუ ქვეყანას არ გააჩნია სამრეწველო ბაზა. სერბებმა, რომლებიც
მაკდონალდსში ჭამდნენ, მხარი დაუჭირეს მილოშევიჩს, რუანდელებმა კი სისასტიკეს
ჩაიდინეს, როდესაც ეცვათ მაისურები ამერიკული ლოგოებით. ამერიკულ ფილმებს,
რომლებიც შეერთებულ შტატებს მიმზიდველს ხდის ჩინეთში ან ლათინურ ამერიკაში,
შესაძლოა საპირისპირო ეფექტი მოჰყვეს და რეალურად შეამცირონ ამერიკული რბილი ძალა
საუდის არაბეთში ან პაკისტანში. მაგრამ ზოგადად, გამოკითხვებმა აჩვენა, რომ ჩვენმა
პოპულარულმა კულტურამ შეერთებულ შტატებს სხვებისთვის წარმოაჩინა როგორც
"ამაღელვებელი, ეგზოტიკური, მდიდარი, ძლიერი, ტენდენციების გამომწვევი -
თანამედროვეობისა და ინოვაციების უახლესი ზღვარი". ასეთი სურათები მიმზიდველია
"ეპოქაში, როდესაც ადამიანებს სურთ მიიღონ ამერიკული სტილის კარგი ცხოვრება, მაშინაც
როდესაც როგორც პოლიტიკურ მოქალაქეებს, მათ ესმით ეკოლოგიის, საზოგადოებისა და
თანასწორობის უარყოფითი მხარეები". მაგალითად, ჩინეთში უფლებების დასაცავად
სარჩელების გამოყენების ახალი მოძრაობის ახსნისას, ახალგაზრდა ჩინელმა აქტივისტმა
განმარტა: "ჩვენ ვნახეთ ბევრი ჰოლივუდური ფილმი - მათში წარმოდგენილია ქორწილები,
დაკრძალვები და სასამართლოში წასვლა. ახლა ჩვენ ვფიქრობთ, რომ ეს ბუნებრივია,
ცხოვრებაში მხოლოდ რამდენჯერმე წახვიდე სასამართლოში." თუ ამერიკის მიზნები
მოიცავს ჩინეთში სამართლებრივი სისტემის გაძლიერებას, ასეთი ფილმები შესაძლოა უფრო
ეფექტური იყოს, ვიდრე ამერიკელი ელჩის გამოსვლები კანონის უზენაესობის
მნიშვნელობაზე.
როგორც მომდევნო თავში დავინახავთ, ამერიკული პოპულარული კულტურის ფონურმა
მიზიდულობამ (და მოგერიებამ) სხვადასხვა რეგიონებში და სხვადასხვა ჯგუფს შორის,
შესაძლოა გაუადვილოს ან გაურთულოს ამერიკელ ოფიციალურ პირებს თავიანთი
პოლიტიკის პოპულარიზაციას. ზოგიერთ შემთხვევაში, მაგალითად, ირანში, იგივე
ჰოლივუდის სურათები, რომლებიც მმართველ მოლას მიმართ უარყოფით
დამოკიდებულებას იწვევს, შეიძლება მიმზიდველი იყოს ახალგაზრდა თაობისთვის.
ჩინეთში, ამერიკული კულტურისადმი მიზიდულობამ და უარყოფითმა დამოკიდებულებამ
შესაძლოა ამ ჯგუფს შორის ურთერთობა გააფუჭოს.
კომერცია კულტურის გადაცემის მხოლოდ ერთ-ერთი გზაა. ეს ასევე ხდება პირადი
კონტაქტების, ვიზიტებისა და გაცვლის გზით. იდეები და ღირებულებები, რომელთა
ექსპორტსაც ამერიკა ახორციელებს ნახევარ მილიონზე მეტი უცხოელი სტუდენტის
გონებაში, რომლებიც ყოველწლიურად სწავლობენ ამერიკულ უნივერსიტეტებში და შემდეგ
ბრუნდებიან თავიანთ ქვეყნებში, ან აზიელი მეწარმეების გონებაში, რომლებიც სამშობლოში
ბრუნდებიან სილიკონის ველში წარმატების შემდეგ, მიდრეკილია მიაღწიოს ძალაუფლების
მქონე ელიტებს. ჩინეთის ლიდერების უმეტესობას ჰყავს შტატებში განათლება მიღებული
ვაჟი ან ქალიშვილი, რომელსაც შეუძლია წარმოაჩინოს შეერთებული შტატების
რეალისტური შეხედულება, რომელიც ხშირად ეწინააღმდეგება ოფიციალურ ჩინურ
პროპაგანდაში არსებულ კარიკატურებს.
სამთავრობო პოლიტიკა ქვეყნის შიგნით და მის ფარგლებს გარეთ არის რბილი ძალის
კიდევ ერთი პოტენციური წყარო. მაგალითად, 1950-იან წლებში სახლში რასობრივი
სეგრეგაცია ძირს უთხრის ამერიკის რბილ ძალას აფრიკაში, დღეს კი სიკვდილით დასჯის
პრაქტიკა და სუსტი იარაღის კონტროლის კანონები ძირს უთხრის ამერიკის რბილ ძალას
ევროპაში. ანალოგიურად, საგარეო პოლიტიკა ძლიერ გავლენას ახდენს რბილ ძალაზე. ამის
მაგალითია ჯიმი კარტერის ადამიანის უფლებების პოლიტიკა, ისევე როგორც მთავრობის
მცდელობები რეიგანისა და კლინტონის ადმინისტრაციაში დემოკრატიის
ხელშეწყობისთვის. არგენტინაში, ადამიანის უფლებათა ამერიკულმა პოლიტიკამ, რომელიც
უარყო 1970-იანი წლების სამხედრო მთავრობამ, შესძინა მნიშვნელოვანი რბილი ძალა
შეერთებული შტატებისთვის ორი ათწლეულის შემდეგ, როდესაც ხელისუფლებაში
მოვიდნენ ადრე დაპატიმრებული პერონისტები. პოლიტიკას შეიძლება ჰქონდეს როგორც
გრძელვადიანი, ასევე მოკლევადიანი ეფექტი, რომელიც განსხვავდება კონტექსტის
ცვლილებით. შეერთებული შტატების პოპულარობა არგენტინაში 1990-იანი წლების
დასაწყისში აისახა კარტერის პოლიტიკაზე 1970-იან წლებში და ამან აიძულა არგენტინის
მთავრობა დაეხმარებოდა ამერიკის პოლიტიკას გაეროში და ბალკანეთში. მიუხედავად ამისა,
ამერიკული რბილი ძალა მნიშვნელოვნად დაეცა მას შემდეგ, რაც კონტექსტი კვლავ
შეიცვალა ათწლეულის შემდეგ, როდესაც შეერთებულმა შტატებმა ვერ შეძლო არგენტინის
ეკონომიკის კოლაფსისგან გადარჩენა.
მთავრობის პოლიტიკას შეუძლია გააძლიეროს ან გაფლანგოს ქვეყნის რბილი ძალა.
საშინაო ან საგარეო პოლიტიკამ, რომელიც ჩანს თვალთმაქცური, ამპარტავანი, სხვების
აზრისადმი გულგრილი ან ეროვნული ინტერესებისადმი ვიწრო მიდგომაზე დამყარებული,
შეიძლება ძირი გამოუთხაროს რბილი ძალაუფლებას. მაგალითად, 2003 წლის ერაყის ომის
შემდეგ ჩატარებული გამოკითხვებით გაზომილი შეერთებული შტატების მიმზიდველობის
მკვეთრი ვარდნაში, არასახარბიელო შეხედულებების მქონე ადამიანები უმეტესწილად
ამბობდნენ, რომ ისინი რეაგირებდნენ ბუშის ადმინისტრაციაზე და მის პოლიტიკაზე და არა
შეერთებულ შტატებზე. ზოგადად. ჯერჯერობით ისინი განასხვავებენ ამერიკელ ხალხს და
კულტურას ამერიკული პოლიტიკისგან. უმეტეს ქვეყნებში საზოგადოება კვლავ
აღფრთოვანებული იყო შეერთებული შტატებით მისი ტექნოლოგიით, მუსიკით, ფილმებითა
და ტელევიზიით, მაგრამ საკმაოდ დიდი რაოდენობის ქვეყნებში მოსახლეობის
უმრავლესობამ განაცხადა, რომ მათ არ მოსწონთ ამერიკის მზარდი გავლენა მათ ქვეყანაში.
2003 წლის ერაყის ომი არ არის პირველი პოლიტიკური ქმედება, რამაც შეერთებული
შტატები არაპოპულარული გახადა. როგორც მომდევნო თავში დავინახავთ, სამი
ათწლეულის წინ, მსოფლიოში ბევრმა ადამიანმა გააპროტესტა ამერიკის ომი ვიეტნამში და
შეერთებული შტატების მდგომარეობა ასახავდა ამ პოლიტიკის არაპოპულარობას. როდესაც
პოლიტიკა შეიცვალა და ომის მოგონებები დაკარგა, შეერთებულმა შტატებმა დაიბრუნა
დაკარგული რბილი ძალის დიდი ნაწილი. მოხდება თუ არა იგივე რამ ერაყის ომის შემდეგ,
დამოკიდებული იქნება ერაყში პოლიტიკის წარმატებაზე, ისრაელ-პალესტინის
კონფლიქტის განვითარებაზე და ბევრ სხვა ფაქტორზე.
ღირებულებები, რომლებსაც მთავრობა იცავს ქვეყნის შიგნით (მაგალითად, დემოკრატია),
საერთაშორისო ინსტიტუტებში (სხვებთან მუშაობა) და საგარეო პოლიტიკაში (მშვიდობისა
და ადამიანის უფლებების ხელშეწყობა) ძლიერ გავლენას ახდენს სხვების პრეფერენციებზე.
მთავრობებს შეუძლიათ სხვების მოზიდვა ან მოგერიება მათი მაგალითის გავლენით. მაგრამ
რბილი ძალა არ ეკუთვნის მთავრობას ისევე, როგორც მყარი ძალა. ზოგიერთი ძლიერი
აქტივი, როგორიცაა შეიარაღებული ძალები, მკაცრად სამთავრობოა; სხვები არსებითად
ეროვნულია, როგორიცაა ნავთობისა და მინერალური მარაგი, და ბევრი შეიძლება გადავიდეს
კოლექტიურ კონტროლზე, როგორიცაა სამოქალაქო საჰაერო ფლოტი, რომელიც შეიძლება
მობილიზებული იყოს საგანგებო სიტუაციებში. ამის საპირისპიროდ, ბევრი რბილი ძალის
რესურსი განცალკევებულია ამერიკის მთავრობისგან და მხოლოდ ნაწილობრივ პასუხობს
მის მიზნებს. მაგალითად, ვიეტნამის ეპოქაში, ამერიკული პოპულარული კულტურა ხშირად
მუშაობდა ოფიციალური მთავრობის პოლიტიკის წინააღმდეგ. დღეს, ჰოლივუდის ფილმები,
რომლებშიც ნაჩვენებია მწირად ჩაცმული ქალები ლიბერტიული დამოკიდებულებით ან
ფუნდამენტალისტური ქრისტიანული ჯგუფები, რომლებიც აკრიტიკებენ ისლამს, როგორც
ბოროტ რელიგიას, ორივე (სწორედ) ლიბერალურ საზოგადოებაში მთავრობის კონტროლს არ
ექვემდებარება, მაგრამ ისინი ამცირებენ მთავრობის ძალისხმევას, გააუმჯობესოს
ურთიერთობა ისლამურ ერებთან.

THE LIMITS OF SOFT POWER

ზოგიერთი სკეპტიკოსი აპროტესტებს რბილი ძალის იდეას, რადგან ისინი ძალას ვიწროდ
თვლიან ბრძანებების ან აქტიური კონტროლის თვალსაზრისით. მათი აზრით, იმიტაცია ან
მიზიდულობა უბრალოდ ეს არის და არა ძალა. როგორც ვნახეთ, ზოგიერთი იმიტაცია ან
მიზიდულობა არ იძლევა დიდ ძალას პოლიტიკის შედეგებზე და არც იმიტაცია ყოველთვის
სასურველ შედეგს იძლევა. მაგალითად, 1980-იან წლებში იაპონია ფართოდ იყო
აღფრთოვანებული მისი ინოვაციური ინდუსტრიული პროცესებით, მაგრამ სხვა ქვეყნების
კომპანიების იმიტაცია კვლავ აწუხებდა იაპონელებს, როდესაც შემცირდა მათი საბაზრო
ძალა. ანალოგიურად, არმიები ხშირად ბაძავენ და, შესაბამისად, გააუქმებენ
მოწინააღმდეგეების წარმატებულ ტაქტიკას და ართულებენ მათთვის სასურველი შედეგის
მიღწევას. ასეთი დაკვირვებები სწორია, მაგრამ ისინი არ ტოვებენ იმ აზრს, რომ სხვებზე
მიზიდულობის გამოვლენა ხშირად საშუალებას გაძლევთ მიიღოთ ის, რაც გსურთ.
სკეპტიკოსები, რომელთაც სურთ განსაზღვრონ ძალაუფლება მხოლოდ როგორც ბრძანებისა
და კონტროლის მიზანმიმართული აქტები, უგულებელყოფენ ძალაუფლების მეორე, ანუ
„სტრუქტურულ“ სახეს - უნარს მიიღონ სასურველი შედეგი ისე, რომ არ აიძულონ
ადამიანები შეცვალონ თავიანთი ქცევა მუქარის ან გადახდის გზით.
ამავდროულად, მნიშვნელოვანია დაზუსტდეს პირობები, რომლებშიც მიზიდულობა
უფრო მეტად მიგვიყვანს სასურველ შედეგამდე და რომლებში არა. როგორც ვნახეთ,
პოპულარული კულტურა უფრო მეტად იზიდავს ადამიანებს და აწარმოებს რბილ ძალას
სასურველი შედეგების გაგებით იმ სიტუაციებში, როდესაც კულტურები გარკვეულწილად
მსგავსია და არა ფართოდ განსხვავებული. ყველა ძალა დამოკიდებულია კონტექსტზე - ვინ
ვისთან რა გარემოებებშია დაკავშირებული - მაგრამ რბილი ძალა უფრო მეტად არის
დამოკიდებული ვიდრე მტკიცე ძალაუფლება მსურველი წარმომადგენლებისა და მიმღების
არსებობაზე. უფრო მეტიც, მიზიდულობას ხშირად აქვს დიფუზური ეფექტი, რაც ქმნის
ზოგად ზეგავლენას და არა ადვილად დაკვირვებად კონკრეტულ მოქმედებას. ისევე,
როგორც ფულის ინვესტირებაა შესაძლებელი, პოლიტიკოსები საუბრობენ პოლიტიკური
კაპიტალის შენახვაზე, რომელიც მომავალ ვითარებაში უნდა იყოს გამოყენებული. რა თქმა
უნდა, ასეთი კეთილგანწყობა შეიძლება საბოლოოდ არ იყოს დაფასებული და დიფუზური
ურთიერთგაგება ნაკლებად ხელშესახებია, ვიდრე დაუყოვნებელი გაცვლა. მიუხედავად
ამისა, მიზიდულობის და დიფუზური გავლენის ირიბმა ეფექტებმა შეიძლება
მნიშვნელოვანი განსხვავება მოახდინოს ხელსაყრელი შედეგების მიღებაზე
მოლაპარაკებისას. წინააღმდეგ შემთხვევაში, ლიდერები დაჟინებით მოითხოვდნენ მხოლოდ
მყისიერ ანაზღაურებას და კონკრეტულ რეციპროციულობას და ვიცით, რომ ისინი
ყოველთვის ასე არ იქცევიან. სოციალურმა ფსიქოლოგებმა შეიმუშავეს ემპირიული
კვლევების მნიშვნელოვანი ნაწილი, რომლებიც იკვლევენ ურთიერთობას მიმზიდველობასა
და ძალას შორის.
რბილი ძალა ასევე, სავარაუდოდ, უფრო მნიშვნელოვანია, როდესაც ძალაუფლება
დარბეულია სხვა ქვეყანაში და არა კონცენტრირებული. დიქტატორი არ შეიძლება იყოს
სრულიად გულგრილი თავისი ქვეყნის ხალხის შეხედულებების მიმართ, მაგრამ მას ხშირად
შეუძლია იგნორირება გაუკეთოს სხვა ქვეყანა პოპულარულია თუ არა, მაშინ როდესაც
ითვლის, შედის თუ არა მის ინტერესებში. დემოკრატიულ ქვეყნებში, სადაც
საზოგადოებრივი აზრი და პარლამენტები მნიშვნელოვანია, პოლიტიკურ ლიდერებს
ნაკლები უფლება აქვთ მიიღონ ტაქტიკა და დადონ შეთანხმებები, ვიდრე ავტოკრატიებში.
ამრიგად, შეუძლებელი იყო თურქეთის მთავრობისთვის 2003 წელს დაეშვა ამერიკელი
ჯარების ტრანსპორტირება ქვეყნის გავლით, რადგან ამერიკულმა პოლიტიკამ
მნიშვნელოვნად შეამცირა ჩვენი პოპულარობა საზოგადოებრივ აზრსა და პარლამენტში. ამის
საპირისპიროდ, შეერთებულ შტატებს ბევრად უფრო ადვილი იყო ავტორიტარულ
უზბეკეთში ბაზების გამოყენება ავღანეთში ოპერაციებისთვის.
საბოლოოდ, მიუხედავად იმისა, რომ რბილი ძალა ზოგჯერ პირდაპირ გავლენას ახდენს
კონკრეტულ მიზნებზე - ამერიკის შეერთებული შტატების უუნარობა მოეპოვებინა ჩილეს ან
მექსიკის ხმები გაეროს უშიშროების საბჭოში 2003 წელს, მას შემდეგ რაც ჩვენმა პოლიტიკამ
შეამცირა ჩვენი პოპულარობა - უფრო სავარაუდოა, რომ მას ექნება გავლენა ზოგად
მიზნებზე, რომელიც ქვეყანას აქვს.

THE CHANGING ROLE OF MILITARY POWER

მეოცე საუკუნეში მეცნიერებამ და ტექნოლოგიამ ენერგეტიკულ რესურსებს დრამატული

ახალი ზომები შესძინა. ბირთვული ეპოქის დადგომასთან ერთად, შეერთებულ შტატებსა და
საბჭოთა კავშირს გააჩნდა არა მხოლოდ ინდუსტრიული ძალა, არამედ ბირთვული არსენალი
და კონტინენტთაშორისი რაკეტები. ზესახელმწიფოების ხანა დაიწყო. შემდგომში, ამერიკის
შეერთებული შტატების წამყვანმა როლმა საინფორმაციო რევოლუციაში საუკუნის
ბოლოსთვის საშუალება მისცა მას შეექმნა რევოლუცია სამხედრო საქმეებში. ინფორმაციული
ტექნოლოგიების გამოყენების შესაძლებლობა ზუსტი იარაღის შესაქმნელად, რეალურ
დროში დაზვერვა, რეგიონული ბრძოლის ველების ფართო მეთვალყურეობა და
გაუმჯობესებული ბრძანება და კონტროლი აშშ-ს საშუალებას აძლევდა წინ წასულიყო,
როგორც მსოფლიოში ერთადერთი სამხედრო ზესახელმწიფო.
მაგრამ მეცნიერებისა და ტექნოლოგიების პროგრესს ჰქონდა წინააღმდეგობრივი გავლენა
სამხედრო ძალაზე გასული საუკუნის განმავლობაში. ერთის მხრივ, მან შეერთებული
შტატები აქცია მსოფლიოს ერთადერთ ზესახელმწიფოდ, შეუდარებელი სამხედრო
ძლევამოსილებით, მაგრამ ამავე დროს თანდათან გაზარდა სამხედრო ძალის დაპყრობის
მიზნით გამოყენების პოლიტიკური და სოციალური ხარჯები. პარადოქსულია, რომ
ბირთვული იარაღი მისაღები იყო შეკავებისთვის, მაგრამ ისინი იმდენად გასაოცარი და
დამღუპველი აღმოჩნდა.
მეორე მნიშვნელოვანი ცვლილება იყო ის, რომ თანამედროვე საკომუნიკაციო
ტექნოლოგიებმა ხელი შეუწყო ნაციონალიზმის აღზევებას და გავრცელებას, რამაც
გაართულა იმპერიებისთვის სოციალურად გაღვიძებულ მოსახლეობაზე მმართველობა.
მეცხრამეტე საუკუნეში ბრიტანეთი მართავდა დედამიწის მეოთხედს მსოფლიოს
მოსახლეობის მცირე ნაწილით. როგორც ნაციონალიზმი იზრდებოდა, კოლონიური
მმართველობა ძალიან ძვირი გახდა და ბრიტანეთის იმპერია დაინგრა. ფორმალური
იმპერიები პირდაპირი მმართველობით სუბიექტურ პოპულაციებზე, როგორიცაა ევროპა XIX
და XX საუკუნეებში, უბრალოდ ძალიან ძვირია ოცდამეერთე საუკუნეში.
ბირთვული და საკომუნიკაციო ტექნოლოგიების გარდა, სოციალურმა ცვლილებებმა დიდ
დემოკრატიულ ქვეყნებში ასევე გაზარდა სამხედრო ძალაუფლების გამოყენების ხარჯები.
პოსტინდუსტრიული დემოკრატიები ორიენტირებულია კეთილდღეობაზე და არა
დიდებაზე და მათ არ მოსწონთ დიდი მსხვერპლი. ეს არ ნიშნავს იმას, რომ ისინი არ
გამოიყენებენ ძალას, მაშინაც კი, როდესაც მოსალოდნელია მსხვერპლი - მოწმე ბრიტანეთი,
საფრანგეთი და შეერთებული შტატები 1991 წლის ყურის ომში და ბრიტანეთი და
შეერთებული შტატები 2003 წლის ერაყის ომში. მაგრამ თანამედროვე დემოკრატიულ
ქვეყნებში გაბატონებული მეომრის ეთიკის არარსებობა ნიშნავს, რომ ძალის გამოყენება
მოითხოვს დახვეწილ მორალურ დასაბუთებას ხალხის მხარდაჭერის უზრუნველსაყოფად,
თუ რეალურ გადარჩენას საფრთხე არ ემუქრება. მოწინავე დემოკრატიებისთვის ომი კვლავ
შესაძლებელია, მაგრამ ის ნაკლებად მისაღებია, ვიდრე საუკუნის, ან თუნდაც ნახევარი
საუკუნის წინ იყო. უძლიერესმა სახელმწიფოებმა დაკარგეს დაპყრობის სურვილი.
რობერტ კაგანმა სწორად აღნიშნა, რომ ეს სოციალური ცვლილებები ევროპაში უფრო შორს
წავიდა, ვიდრე შეერთებულ შტატებში, თუმცა მისი ჭკვიანური ფრაზა, რომ ამერიკელები
მარსიდან არიან და ევროპელები ვენერიდან, ზედმეტად ამარტივებს განსხვავებებს. ბოლოს
და ბოლოს, ევროპელები შეუერთდნენ კოსოვოში ძალის გამოყენებას 1999 წელს და ერაყის
ომმა აჩვენა, რომ იყვნენ ევროპელები მარსიდან და ამერიკელები, რომლებიც უპირატესობას
ანიჭებდნენ ვენერას. მიუხედავად ამისა, ევროპული ქვეყნების წარმატებამ მშვიდობის
კუნძულის შექმნაში კონტინენტზე, რომელიც გაანადგურა სამი ფრანკო-გერმანიის ომი
საუკუნეზე ნაკლებ დროში, შესაძლოა მათ კონფლიქტის უფრო მშვიდობიან
გადაწყვეტილებამდე მიეყვანა.
ნუ იფიქრებთ, რომ სამხედრო ძალა დღეს არანაირ როლს არ თამაშობს საერთაშორისო
პოლიტიკაში. პირიქით, საინფორმაციო რევოლუციამ ჯერ კიდევ უნდა გარდაქმნას
მსოფლიოს უმეტესი ნაწილი და ბევრი სახელმწიფო შეუზღუდავია დემოკრატიული
საზოგადოების ძალებით. სამოქალაქო ომები გავრცელებულია მსოფლიოს ბევრ ქვეყანაში,
სადაც დაშლილი იმპერიები ტოვებენ წარუმატებელ სახელმწიფოებს და ძალაუფლების
ვაკუუმებს. კიდევ უფრო მნიშვნელოვანია ის გზა, რომლითაც ტექნოლოგიების
დემოკრატიზაცია იწვევს ომის პრივატიზაციას. ტექნოლოგია ორმაგილესიანი ხმალია.
ერთის მხრივ, ტექნოლოგიური და სოციალური ცვლილებები ომს უფრო ძვირად აქცევს
თანამედროვე დემოკრატიებს. მაგრამ ამავდროულად, ტექნოლოგია განადგურების ახალ
საშუალებებს ექსტრემისტულ ჯგუფებსა და ინდივიდებს ართმევს ხელში.

[1]
Frederick Schauer, "The Politics and Incentives of Legal Transplantation," in Joseph Nye and John Donahue,
eds., Governance in a Globalizing World (Washington, D.e.: Brookings Institution Press, 2000), p. 257.

3. 21-32 -Sources of American Soft Power-მდე - მარიამ მამალაძე

ტერორიზმი და ომის პრივატიზაცია

ტერორიზმი მე20 საუკუნიდან მოყოლებული საკმაოდ ხშირი ფენომენია, თუმცაღა 21ე

საუკუნეში მისი მართვა კიდევ უფრო რთული გახადა ორმა მოვლენამ.
ღია ბაზარმა და მისმა ძალამ გაზარდა ეფექტურობა ისეთი სისტემებისა, რომლები
ტრასპორტაციით, ენერგიით, ინფორმაციით გვაფინანსებს. მაგრამ ზოგ შემთხვევაში
დახვეწასა და კომპლექსურობასთან ერთად, ამან ზოგიერთი სისტემბის უფრო დასუსტება
გამოიწვია.
ამასთანავე ტექნოლოგიის დემოკრატიზაციამ გამოიწვია ის, რომ მასობრივი განადგურების
იარაღები უფრო ხელმისაწვდომი, მცირე ზომის და იაფი გახდა. ამას ემატება
ინფორმაციული რევოლუციაც, ინტერნეტის წყალობით კომუნიკაცია უფრო მარტივია
ნებისმიერ მანძილზე და მასშტაბზე. ტერორიზმი კი დამოკიდებულია რბილ ძალებზე, მის
შესაძლებლობაზე, რომ ბრბოსგან მოიზიდოს მზარდაჭერა.
მეორე ტენდენცია მოტივაცია და ორგანიზაციაა ტერორისტულ ჯგუფებში. მეოცე საუკუნის
შუა ხანებში უფრო კარგად განსაზღვრული პოლიტიკური მისწრაფებები ჰქონდათ და
ძირითადად სურდათ რომ დიდი ოდენობის ხალხი ყოფილიყო ტერორიზმის შემსწრე და არა
მსხვერპლი. საუკუნის ბოლოსკენ წამოსული რელიგიური დაჯგუფებები, რომლებიც
ძირითადად ავღანეთში საბჭოთა ოკუპაციის წინააღმდეგ მებრძოლი მუსლიმანები იყვნენ,
უფრო რადიკალური ხედვებით გამოირჩეოდნენ და ტერორიზმიც თანდათან უფრო
ბრუტალური გახდა.
შესაბამისად ორივე ტრენდმა, ტექნოლოგიურმა და იდეოლოგიურმა გაზარდა ტერორიზმის
ლეთალურობა და გაართულა მისი მართვა. 11 სექტემბრის შემთხვევის შემდეგ კი ძირითადი
ყურადღება ისლამურ ექსტრემისტებზეა მიპყრობილი, თუმცაღა არც ის უნდა დაგვავიწყდეს,
რომ ტექნოლოგიის დემოკრატიზაციას თავისი საფრთხეები მოჰყვება და მხოლოდ ისლამურ
დაჯგუფებებს ვერ მიაწერ ყველაფერს, მანამდეც ხშირი იყო ცალკეული ადამიანებისა თუ
ჯგუფებისგან, რომელთაც რელიგიასთან კავშირი საერთოდ არ ჰქონიათ. და მანამდე თუ
ჰიტლერისნაირ პათოლოგს მთავრობის ძალაუფლება სჭირდებოდა იმისთვის, რომ
მილიონობით ადამიანი მოეკლა, მალე მაგის გარეშეც შესაძლებელი გახდება ეგ
ინდივიდებისთვისა თუ კონკრეტული დაჯგუფებებისთვის და ესაა „ომის პრივატიზაციაო“.
ახალი ტერორიზმი ძველს არ ჰგავს და ძველი მიდგომები ვერ გამოდგება. და მიუხედავად
იმისა, რომ 11 სექტემბრის მერე ამერიკის სტრატეგია, რომ ტერირიზმზე და საბრძოლო
იარაღზე სწორი იყო, ბუშის ადმინისტრაცია ზედმეტად ფოკუსირდა ხისტ ძალაზე და
დაივიწყა რბილი ძალა, როდესაც ესაც მნიშვნელოვანია ტერორისტებისთვს, როცა ახალი
წევრების მოზიდვა სურთ.

ხისტი და რბილი ძალების ურთიერთქმედება

ხისტი და რბილი ძალები ზოგჯერ ავსებენ, ზოგჯრ კი აბრკოლებენ ერთმანეთს.

ისტორიის მანძილზე უფრო სუსტ ქვეყნებს იზიდავენ შედარებით ძლიერი ქვეყნები
ბალანსისთვის, როდესაც სხვა გზა არ აქვთ ან თუ ამ ქვეყნის სამხდრო ძალა
აკომპანირებულია რბილი ძალით.
2003 წლის ერაყის ომი საინტერესო მაგალითია ორრივე ძალის გამოვლინებისა. ომის ზოგი
მოტივი დაფუძნებული იყო ხისტი ძალის შემაკავებელ ეფექტზე. ამერიკის გამარკვებამ
სპარსეთის ყურის ომში ოსლოს პროცესი გამოიწვია და მის აქ გამარჯვებასაც შესაძლოა
მსგავსი ეფექტი ჰქონოდა. თანაც ერაყი და სირია შესაძლოა შეეკავებინა ამას მომავალში
ტერორისტების მხარდაჭერისგან. ესენია ომში წასვლის ხისტი ძალის მიზეზები. რაც შეეხება
რბილ ძალებს, ნეოკონსერვატორებს სჯეროდათ, რომ ამერიკულ ძალას შეეძლო რეგიონში
დემოკრატიის შემოტანა და შუა აზიის პოლიტიკის გარდაქმნა.
ერაყის ომში ჩართვაზე დავა უკავშირდებოდა ომის ლეგიტიმურობასაც. მაშინაც როდესაც
სამხედრო ძალის ბალანსი შეუძლებელია სხვა ქვეყნებს გაერთიანებით მაინც აქვთ უნარი
აშშს ლეგიტიმურობის პოლიტიკის ჩამორთმევისა და რბილი ძალების შესუსტების.
რუსეთმა, საფრანგეთმა და ჩინეთმა ამერიკული სამხედრო უნიპოლარობა შეცვალეს
მულტიპოლარობით. ამერიკის სამხედრო ძალაში პირდაპირ შეწინააღმდეგების გარეშეც კი,
უფრო სუსტ ქვეყნებს აშშს სეკავება იმითიც შეუძლიათ, რომ უფრო ძვირი დაუჯინონ მას
ხსიტი ძალის გამოყენება. რბილი ბალანსი კი მხოლოდ გაეროს არენაზე არაა
ლიმიტირებული.
ზოგი ნეოკონსერვატივი კამათობდა, რომ გამოსავალი გაეროსგან თავის არიდება და მისი
ლეგიტიმაციის უარყოფაა, თუმცაღა ცხადია, რომ აშშს შეუძლია გავლენა მოახდინოს, მაგრმ
მარტო იგი ვერ განსაზღვრავს გაეროს ლეგიტიმურობაზე საერთაშორისო შეხედულებებს.
რბილი ბალანსი კი რაც პარლამენტებსა და დემოკრატიებზე აქვს წნეხი, შესაძლოა გააეროს
სტრუქტურის გარეთ იყოს გამოყვანილი. ინტერნეტის წყალობით პროტესტების
მობულიზება გამარტივებულია. მიუხედადვად იმისა, რომ პროტესტები საერთაშორისო
საზოგადოებას არ წარმოადგენენ, ისინი ხშირად ახდენნე გავლენას მნიშვნელოვანი ქვეყნების
გავლენიან ხალხზე. 2003 წელსაც უამრავი ადამიანი გამოვიდა ევროპასა და ამერიკაში ომის
დაწყებამდე პროტესტებზე. მიუხედავად იმისა, რომ ამ საერთაშორისო საზოგადოების ასე
ზუსტად განაზღვრა არ ხდება, ისინიც ვინც თავიდან უარყოფდა შეშფოთებას ამერიკის მიერ
ამ ომში ჩაბმის ხერხებზე, თვლიანი, რომ ამერიკის ქმედებათა ლეგიტიმაცია მხოლოდ მას
შემდეგ იქნება მიღებული, რაც უკეთეს ერაყს მივიღებდით შედეგად. ასეთმა ლეგიტიმაციამ
სეილება ამერიკული რბილი ძალის აღდგენა მოახერხოს, მაგრამ ასევე წარმოაჩენს, რომ
ლეგიტიმურობა მნოშვნელოვანია.

ძალა გლობალური ინფორმაციის ეპოქაში

დღესდღეობით ძალა უფრო ნაკლებ კოერციტული და საგრძნობია წინა საუკუნეებთან

შედარებით. ძალის სამივე წყარო - სამხედრო, ეკონომიკური და რბილი, ყველა
რელევანტურია, თუმცაღა განსხვავებულ დონეზე სხვადასხვა ურთიერთობებში. თუმცაღა,
ამჟამინდლი ეკონომიკური და სოციალური ტენდენციებისა და ინფორმაციული
რევოლუციის გათვალისწინებით, რბილი ძალა უფრო მნიშვნელოვანი გახდება ნელნელა.
შემდგომ საუბარია ინფორმაციულ რევოლუციაზე და ეკონომიკის გლობალიზაციაზე, რაც
სამყაროს გარდაქმნის და თითქოს აპატარავებს. და ჩვენი საუკუნის დასაწყისში ამერიკული
ძალაა წამყვანი, თუმცსღა რაც უფრო გავრცელდება ტექნოლოგიები სამყაროსა და ხალხში ეს
შეიცვლება და შესაძლოა რამდენიმე დეკადაში აზიურმა ძალამაც კი გადააჭარბოსო.
ტრანსნაციონალური კორპორციები და არასამტავრობო აქტორები (მათ შორს ტერორისტები)
უფრო დიდ როლს ითამაშებენ და ამ ორგანიზაციებს ტავიანთი რბილი ძალა ექნებათ,
როთიც ხალხს მოიზიდავენ. ინფორმაციის გაზიარება და დამაჯერებლობა ამ ინფორმაციისა
მნიშვნელოვანი წყარო გახდება ძალაუდლების მოზიდვისა.
სწორედ ის ქვეყნები გახდებიან უფრო ძლიერები და მოიკრებენ რბილ ძალებს, ვისაც
კომუნიკაციის ბევრი წყარო აქვს და ვისი კულტურაცა და იდეებიც უფრო ახლოსაა
გლობალურ ნორმებთან, ასევე ვინ სანდობაც გაზრდილია მათი საშინაო და საერთაშორისო
ღირებულებებიტა და პოლიტიკით.
 55 – 126
4. 55-68 -Others' Soft Power-მდე - ნინი ლომიძე

შიდა ღირებულებები და საშინაო პოლიტიკა

ამერიკის შეერთებული შტატები გამოხატავს მის ფუნდამენტურ ღირებულებებს საქმეში და

უშუალო პოლიტიკაში. პოლიტიკური იდეები/ღირებულებები როგორებიცაა მაგალითად
დემოკრატია ან ადამიანთა უფლებები შესაძლოა იყოს მიმზიდველობის დიდი წყარო, თუმცა
მათი მხოლოდ სიტყვიერად დადასტურება არაა საკმარისი. მაგალითად, ცივი ომის დროს,
პრეზიდენტი ეიზენჰაუერი ფიქრობდა რომ რასობრივი სეგრეგაცია ამერიკის სამხრეთში
აფრიკის და ზოგადად მესამე მსოფლიოს ქვეყნების გაუცხოვებას გამოიწვევდა დასავლურ
კულტურებთან. ყველა ქვეყანა აკვირდება თუ რა იდეებს და ღირებულებებს ატარებს
პრაქტიკაში აშშ მის საზღვრებს შიგნით თუ გარეთ. საზოგადოებებში აშშს ყველაზე დიდი
კრიტიკა სწორედ ღირებულებებთან დაკავშირებით ორმაგ სტანდარტებს და
არათანმიმდევრულობას შეეხება. როდესაც ადამიანები ხედავენ, რომ ამერიკის ქმედებები ორ
სხვადასხვა სიტუაციაში სხვადასხვანაირია, მათი იდეები და ღირებულებებიც განიცდის
ერთგვარ კოროზიას.

მაშინაც კი, როდესაც ‘ამერიკული ღირებულებები’ სწორადაა გამოყენებული, ზოგი

ადამიანი შეიძლება მოიხიბლოს, ზოგი კი არა. მაგალითად, ინდივიდუალიზმი და
თავისუფლება მიმზიდველია ბევრი ადამიანისთვის, მაგრამ ფუნდამენტალისტები
ძირითადად მას უფრთხიან. ზოგიერთ რელიგიურ ფუნდამენტალისტს სძულს ამერიკა
რადგან ის იგივდება ღიაობასთან, შანსებთან, ტოლერანტობასთან, მსგავსი კონტრავერსული
განწყობები ასევე არის მკვეთრად მასკულანურ კულტურებში. ამერიკული იდეების
განდიდება არ ნიშნავს ა პრიორულად რომ ხალხებს ყველაფრის იდენტურად გადმოტანა
სურთ. მაგალითად, სიტყვის თავისუფლება ამერიკის ერთ-ერთი უმნიშვნელოვანესი
ღირებულებაა, მაგრამ ისეთი ქვეყნები როგორებიცაა სამხრეთ აფრიკა ან გერმანია
ისტორიულად მიდრეკილები არიან დაარეგულირონ სიძულვილის ენა, სიძულვილის
დანაშაულები და ა.შ. ასევე, დადგენილია რომ ამერიკელებსა და ევროპელებს თითქმის
ყველა საკითხში განსხვავებული ღირებულებები აქვთ. ასევე 2002 წლის კვლევა აჩვენებს,
რომ გამოკითხულთა ნახევარს მოსწონს ამერიკული იდეები და დემოკრატია მაგრამ
მხოლოდ მესამედი ფიქრობს რომ ეს იდეები კარგი იქნება მის ქვეყანაში.

უკანასკნელ ათწლეულებში იყო გარკვეული ეჭვები ამერიკული ოცნების იდეის ნელნელა

კვდომასთან დაკავშირებით, ბევრი ამას უკავშირებდა ამერიკის მთავრობის მიმართ ნდობის
მკვეთრად შემცირებას, ასევე 2000 წლის ძალიან კრიზისულ არჩევნებს. თუმცა რეალობა
გვაჩვენებს რომ ამერიკული დემოკრატია კვლავ მუშაობს, ბუშის ადმინისტრაციამ მოახერხა
საკონსტუტიციო პროცედურების გავლა, ათწლეულების მანძილზე არ იზრდება
გადასახადების დამალვის და კორუფციის მონაცემები. ასევე, საინტერესოა, რომ ამერიკული
ოცნებების იდეა ბოლომდე რეალობაზე არაა დამოკიდებული. მიუხედავად იმისა, რომ აშშ
ბევრი მონაცემის მიხედვით მოწინავეა, ის არ არის ათეულში სიცოცხლის ხანგრძლივობის
მონაცემებში, სოციალური უზრდუნველყოფის კუთხით, ურბანულ სივრცეებში საკმაოდ
მაღალია მკვლელობების და სუიციდების რიცხვი. ზოგადად პოსტმოდერნულ
საზოგადოებებში (კანადა, საფრანგეთი, ბრიტანეთი, იაპონია) შეინიშნება ინსტიტუციების
მიმართ რწმენის მკვეთრი ვარდნა და ამის ფონზე, ინდივიდუალიზმის ელემენტის ზრდა.
ამას გარდა, ამერიკული ცხოვრების კიდევ ერთ მახასიათებლად შეგვიძლია დავინახოთ
ადამიანების ძალიან მაღალი მოხალისეობრივი ჩართულობა სხვადასხვა კუთხით. 2001 წელს
კვლევამ აჩვენა რომ თითქმის 100 მილიონი ამერიკელი მოხალისეობრივად სისტემატიურად
ერთვება მისი სოფლის, ქალაქის, უბნის საჭირო საქმიანობაში. ეს მაჩვენებელი დაახლოებით
მსგავსია სკანდინავიურ ქვეყნებში, თუმცა არა დანარჩენ ევროპაში.

9/11 შემდეგაც კი ამერიკა მაინც რჩევა იმიგრაციის ქვეყანად. ხალხს აქ ჩამოსვლა უნდა, 1998
წლისთვის სილიკონ ველის მეოთხედი დაკავებული იყო ჩინელი და ინდოელი
ინვესტორების/ინჟინრების მიერ. უცხოელებს შეუძლიათ წარმატების მიღწევა და ქცევა
ამერიკელებად.

მართალია, რომ ქვეყნის რბილ ძალაზე აუცილებლად მოქმედებს თუ რა ხდება ამ ქვეყნის

შიგნით. თუმცა, აღმოჩნდა, რომ როდესაც კონკრეტული პრობლემა, გამოწვევა არის საერთო
სხვადასხვა საზოგადოებებისთვის, ადამიანებისთვის ეს შიდა პრობლემები არ იქცევა ქვეყნის
რეპუტაციის შემლახველ წერტილად. მაგალითად, ამერიკაში რეალურად არის
განქორწინებების მაღალი რიცხვის, სიღარიბის ფემინიზაციის პრობლემები, თუმცა ეს არაა
უნიკალური და ენდემური მხოლოდ ამერიკისთის, სხვა ქვეყნებსაც აწუხებთ ეს გამოწვევა და
ამის გამო, ეს პრობლემები არ ასუსტებს ამერიკის რბილ ძალას ადამიანების თვალში. ასევე,
ინსტიტუციების ნდომა 1960 წლის შემდეგ მკვეთრად შემცირდა დასავლურ კულტურაში,
თუმცა ეს არაა უნიკალური პრობლემა მხოლოდ ამერიკისთვის.

უფრო მეტად, ამერიკის რბილ ძალას აზიანებს მაგალითად სიკვდილით დასჯის არსებობა
ზოგ შტატში, იარაღის კონტროლის არ არსებობა და ა.შ. ამ კუთხით, ამერიკა დევიანტური
საზოგადოებაა დასავლურ კულტურაში. ბრიტანელების, ფრანგების, გერმანელების 2/3 არ
ეთანხმება სიკვდილით დასჯის არსებობას. ასევე 9/11ის შემდგომ შედარებით უფრო
გართულდა ამერიკაში ლეგალურად მოხვედრის შესაძლებლობები, ვიზის პროცედურები და
ა.შ. უფრო გაიზარდა hate crimes ისლამის ნიშნით და მუსლიმებისთვის ნაკლებ მიმზიდველი
გახდა. (ზოგადად ამერიკა ძალიან რელიგიურ საზოაგდოებად მიიჩნევა, ევანგელისტური,
ბაპტისტური, კვაკერული ეკლესიები ძალიან ძლიერია და ამანაც გაზარდა დაძაბულობის
ხარისხი.)

ასევე ამერიკის რბილი ძალის შემასუსტებელია ადამიანების რწმენის დაკარგვა ამერიკის

პოლიტიკის ერთგულებაში, როდესაც ჩანს რომ თავად ამერიკა ზოგჯერ არ მიჰყვება
„ამერიკულ“ იდეებს. დიდი სკანდალი მოჰყვა „Amnesty International’ის რეპორტს 9/11
ტერაქტის შემდეგ გუანტანამოს ციხის ინციდენტებთან დაკავშირებით, სადაც დადგინდა
ადამიანის უფლებების დარღვევა და დამამცირებელი მოპყრობა. ასევე, როცა გავრცელდა
ერთ-ერთი ტერორისტის წამების/დამცირების ფოტოები, რამაც ბზარი გააჩინა ადამიანების
რწმენაში, რამდენად მიყვება თავად ამერიკა „ამერიკულ“ იდეებს?

Foreign policy substance and style

ამერიკის მიმზიდველობა სხვა ფაქტორებთან ერთად, მნიშვნელოვნადაა დამოკიდებული იმ

ღირებულებებზე, რომლებსაც ის მიყვება საგარეო პოლიტიკაში. ქვეყნის საგარეო პოლიტიკა
მის ეროვნულ ინტერესებზეა დამოკიდებული, თუმცა რეალურად არჩევანი კეთდება იმის
მიხედვით, თუ რამდენად ფართოდ ან ვიწროდ განვმარტავთ ეროვნულ ინტერესებს.
საბოლოოდ, რბილი ძალა, სწორედ სხვათა მობილიზებას ნიშნავს, ძალის გამოყენებბის ან
გადახდის გარეშე, შესაბამისად, ის გამომდინარეობს მიმზიდველობის ხარისხიდან. მათ
შორის კონკრეტული იდეები, რაც უფრო მასშტაბური და მნიშვნელოვანია, მით უფრო
მასშტაბურად გაზიარდება მსოფლიო საზოგადოებაში. მაგალითად, ნორვეგიელი ავტორი
ლუნდსტადი აღნიშნავს, რომ თავისუფალი ბაზარი, ფედერალიზმი, დემოკრატია არის
ამერიკის ძირითადი პოლიტიკური ღირებულებები, ეს იდეები არის ამერიკის საექპორტო
იდეები. ამის მაგალითია მარშალის გეგმა, რომელიც ევროპელებმა სიამოვნებით მიიღეს და
რომელსაც მიუძღვის დიდი წვლილი ამერიკის რბილი ძალის გავრცელებაში.

21ე საუკუნეში ამერიკის ინტერესებში შედის საერთაშორისო წესრიგის შენარჩუნება.

ამისთვის, მას სჭირდება აიძლოს სხვა მთავრობები და სახელმწიფოები რომ მიყვნენ
სხვადასხვა პოლიტიკებს, მაგალითად ბირთვული იარაღის შექმნის აკრძალვას,
კოლექტიური ბრძოლა ტერორიზმის წინააღმდეგ, ნარკოტრეფიკების წინააღმდეგ და ა.შ.
ასევე, დრეს ამერიკას, ისევე როგორვ მე19 საუკუნეში ბრიტანეთს სჭირდება მსოფლიო
წესრიგის, ღია ვაჭრობის, ოკეანეების ღიაობის შენარჩუნება. ზოგადად, ეს ყველაფერი
მსოფლიოს კოლექტირუი ინტერესებია, ისინი არ სჭირდება მხოლოდ ამერიკას. თუმცა
წმინდა საჯარო სიკეთეები დიდი იშვიათობაა, ზოგი ამით უფრო მეტად ხეირობს ვიდრე
დანარჩენები. მაგალითად, ამერიკის შეერთებული შტატები ორმაგად ხეირობს მსგავსი
კოლექტიური ინტერეების პოლიტიკის ლობირებით, ერთი თავად სიკეთით ხეირობს და
ამავდროულად ეს პოლიტიკები არის მისი რბილი ძალის გავრცელების მთავარი საყრდენი.
ასევე, რბილი ძალის მნიშვნელობას ხაზს უსვამს ამერიკის საგარეო დახმარებების დიდი
წილი მის მშპში (თითქოს ეს ფული მთლიანად სხვა საზოგადოებებს ხმარდება, თუმცა ამით
ექსპორტირდება ამერიკული იდეები და ღირებულებები).

ასევე საგარეო პოლიტიკის მეშვეობით რბილი ძალის ზრდის კიდევ ერთი საშუალებაა
დემოკრატიისა და ადამიანის უფლებების ღირებულებებზე აპელირება. ამერიკელები მთელს
მსოფლიოში ყურადღებას აქცევენ ქვეყნების დემოკრატიულ განვითარებას. ერთგვარად ეს
ვილსონიანიზმის ფორმაა, როგორც ადამიანის უფლებებზე ხაზგასმა საგარეო პოლიტიკაში,
თანამედროვე ნეოკონსერვატორები ამ ხაზს მიყვებიან და ადამიანის უფლებების დაცვას
რბილი ძალის გავრცელების ძირითად ღერძად ხედავენ. ეს მეტ-ნაკლებად
კონტროვერსიული თემაა ამერიკის პოლიტიკაში, ზოგი ფიქრობს რომ ამერიკა ზედმეტად არ
უნდა გაფართოვდეს ამ მიმართულებით. თუმცა 9/11ის შემდგომ ბუშის ერთ-ერთი
მნიშნელოვანი გზავნილი იყო, რომ ამერიკამ უნდა იმოქმედოს აქტიურად რათა დემოკრატია
მიიტანოს ყველგან, მათ შორის ახლო აღმოსავლეთში. ავტორეი ლორენს კაპლანი და უილიამ
კრისტოლი წერენ, რომ როცა საქმე ექხება ტირანიულ რეჟიმებს, თუნდაც ჩრდილოეთ
კორეას, ამერიკის პოლიტიკა მიმართული უნდა იყოს ტრანსფორმაციისკენ და არა
თანაარსებობისკენ.

ბოლო წლებში ასევე სადავო გახდა ამერიკის უნილატერალურობის საკითხი, ზოგადად

ძალიან ცოტა ქვეყანაზე შეგვიძლია ვთქვათ, რომ არის უნილატერალური ან
მულტილატერალური, თუმცა ამერიკული უნილატერალიზმს ძირითადად უკავშირებენ
ბუშის პრეზიდონტობის პერიოდს. მის ადმინისტრაციას ჩარლზ კრაუტჰამერმა უწოდა
„ახალი უნილატერალიზმი“, რომელიც გულისხმობს ამერიკული იდეების აგრესიულ
პროპაგანდირებას და უნიპოლარული იდეური სივრცისკენ სვლას. თითქოს ამერიკის
სურვილები არის კარგი, ამერიკის ჰეგემონია არის კარგი, ხოლო მულტილატერალიზმი არის
ამერიკული „სწორი“ იდეების დათმობა კოლექტიური გადაწყვეტილების მიღების ბუნდოვან
პროცესებში. ისინი უარყოფენ, რომ ამერიკული ამპარტავნობა საერთოდ არის პრობლემა.
თუმცა პრობლემაა რეალობა და ამერიკის ძალიან დიდი ძალა, რომელსაც სჭირდება მის
საზღვებს გარეთ ერთგვარი ლეგიტიმაცია.

სამწუხაროდ, ახალი უნილატერალისტების ამგვარი მიდგომები სულაც არ არის

მომხიბვლელი სხვა ქვეყნის ხალხებისთვის.ზოგი რეალისტი ამბობს, რომ შეუძლებელია
ამერიკელებმა უფრო კარგად იცოდნენ სხვათა ეროვნული ინტერესები, ამის გამო
თანამედროვე ამერიკული უნილატერალიზმი ბევრი ადამიანისთვის არამომხიბვლელი და
საფრთხისშემცველი შეიძლება ჩანდეს. არსებობს ახალი უნილატერალისტების პოლიტიკისა
და ამერიკის მიმზიდველობის კლების აშკარა კორელაცია. 2001 წლის შემდგომ კვლევებმა
აჩვენა რომ დასავლეთ ევროპელების დიდი ნაწილი ამერიკის საგარეო პოლიტიკას
უნილატერალისტურად აფასებდა, რაც კიდევ უფრო განამტკიცდა ერაყში ინტერვენციის
ფაქტმა. აღმოჩნდა, რომ 2000იანი წლების დასაწყისში მკვეთრად შეიცვალა ამერიკის და მისი
საგარეო პოლიტიკის აღქმა დანარჩენ მსოფლიოში, ასევე დასავლეთ ევროპელების დიდი
ნაწილი მომავალ უახლოეს ათწლეულებში ამერიკას აღიქვამდა როგორც საფრთხეს.
ზოგადად, ამ მიმართებას ავტორი ადარებს ძვ.წ 5 საუკუნეში ათენის აშკარა დომინაციას და
სხვა პოლისების შფოთებს ათენის სამომავლო საფრთხის შესახებ. ამასთან, საკუთრივ
ამერიკელების აზრით, თანამედროვე მსოფლიო წესრიგისთვის და მშვიდობისთვის
უკეთესია თუ მაგალითად გაეროს უშიშროების საბჭოს უკან იქნებოდა ამერიკა. ანუ, მსგავსი
პოლიტიკა აშშ-სთვის რბილი ძალის კლებას იწვევს, რაც უკვე ხისტი ძალის გამოყენების
საჭიროებას აჩენს, ესაა ერთგვარი ბალანსი რბილ და ხისტ ძალებს შორის.

იმის მიუხედავად, თუ რა ტაქტიკებს იყენებს სახელმწიფო, რბილი ძალის

გაძლიერებისთვის ასევე მნიშვნელოვანია ერთგვარი თავმდაბლობა, რაც ბუშის ერთ-ერთ
გამოსვლაში სადაც ამბობს, რომ ამერიკა დღეს დგას მარტო ძალის კონტექსტში, თუმცა
სწორედ ამიტომ ჩვენ (ამერიკელები) უნდა ვიყოთ თავმდაბლები და ჩვენი ძალები უნდა
მივმართოთ თავისუფლების იდეის გავრცელებისთვის. თუმცა, ამავდროულად
არაამერეკილების უმეტესობა ბუშის ადმინისტრაციას ამპარტავნულად აფასებდა, ასევე
რამდენიმე წელიწადში აშშ-ს ევროპელი პარტნიორები შეუერთდნენ სხვა ქვეყნებს გაეროს
ადამიანის უფლებათა კომისიაში რათა არ არჩეულიყო ხელახლა აშშ. ამერიკის
ამპარტავნული საგარეო პოლიტიკა მისი რბილი ძალის ყველაზე დიდი საფრთხეა, 2003
წლის ბიბისის კვლევებმა აჩვენა რომ ევროპის ქვეყნების და თავად აშშ-ს მოსახლეობის
ნახევარზე მეტი ამერიკას ამპარტავნულ ძალად ასახელებს, მესამედი კი ამერიკას
პოტენციურად ჩრდილოეთ კორეის კალიბრის საფრთხედ აღიქვამს.

5. 68-83 - ASIA-მდე - ლანა კურტანიძე

შეერთებული შტატების იმიჯი და მიმზიდველობა მრავალი სხვადასხვა იდეისა და
დამოკიდებულების ნარევია, რომელიც ეყრდნობა ნაწილობრივ კულტურას, ნაწილობრივ
საშინაო პოლიტიკასა და ღირებულებებს, და ნაწილობრივ საგარეო პოლიტიკის ტაქტიკასა
და სტილს. წლების განმავლობაში ეს სამი რესურსი აწარმოებდა რბილ ძალას -
შესაძლებლობას ამერიკისთვის მიეღო სასურველი შედეგი არა თუ იძულებით, არამედ
სხვებუს მოზიდვით. სამივე მნიშვნელოვანია, მაგრამ პოლიტიკის შინაარსი და სტილი
ყველაზე მგრძნობიარეა მთავრობის კონტროლის მიმართ. ჩვენ დავინახეთ, რომ რბილი ძალა
სტატიკური არ არის. რესურსები იცვლება ცვალებად კონტექსტთან ერთად. ეს ასე ხდებოდა
წარსულში და იგივე გაგრძელდება მომავალშიც. ცივი ომის ეპოქის ისტორიული
ტენდენციები არ გამოდგება ამერიკის რბილი ძალის ჩავარდნის ასახსნელად ტერორიზმთან
ომში. ამ თავში განვიხილავთ თუ რამდენად შეუძლია საჯარო დიპლომატიის პოლიტიკამ
გააძლიეროს რბილი ძალა, რასაც თავდაპირველად სხვა ქვეყნის მაგალითებზე გავაკეთებთ.

სხვების რბილი ძალა

შეერთებულ შტატებს რბილი ძალის უზარმაზარი რესურსი აქვს და მას ხშირად იყენებდა
სასურველი შედეგების მისაღწევად. ამერიკის, როგორც ინფორმაციის ეპოქის ლიდერის,
როლის გათვალისწინებით, ამერიკული რბილი ძალის შესაძლებლობები უნდა გაიზარდოს,
თუ ერი ოსტატურად იმოქმედებს. თუმცა, შტატები მარტო არის. სხვებს, როგორც ქვეყნებს,
ისე არასახელმწიფო აქტორებს, ასევე გააჩნიათ რბილი ძალა, რომელიც შეიძლება
გამოყენებულ იქნას შეერთებული შტატებისთვის სასურველი შედეგების მისაღწევად.

საბჭოთა კავშირი
ცივი ომის პერიოდში ამერიკის მთავარი კონკურენტი რბილი ძალის რესურსებში საბჭოთა
კავშირი იყო, რომელსაც სურდა დანარჩენი სამყარო დაერწმუნებინა კომუნისტური სისტემის
მიმზიდველობაში. 1945 წლის შემდეგ საბჭოთა კავშირმა ევროპაში ბევრის ყურადღება
მიიპყრო ჰიტლერთან წინააღმდეგობის გამო და კოლონიხებულ რეგიონებში, როგორებიცაა
აფრიკა და აზია, ევროპულ იმპერიალიზმთან ოპოზიციის გამო. მსოფლიოს სხვადასხვა
კუთხეში ბევრს მოეწონა კომუნიზმის უტოპიური დაპირება და მოსკოვმა თავისი
ინტერესების დასაკმაყოფილებლად ადგილობრივი კომუნისტური პარტიები გამოიყენა.
საბჭოთა კავშირმა ასევე დახარჯა მილიარდები აქტიურ სახალხო დიპლომატიის
პროგრამაზე, რომელიც მოიცავდა მისი მაღალი კულტურის პოპულარიზაციას,
მაუწყებლობას, დასავლეთის შესახებ დეზინფორმაციის გავრცელებას და ანტიბირთვული
პროტესტების, სამშვიდობო მოძრაობებისა და ახალგაზრდული ორგანიზაციების
დაფინანსებას.
ომისშემდგომი რეკონსტრუქციის ადრეულ პერიოდში ეკონომიკური ზრდის მაღალმა
ტემპებმა გააძლიერა საბჭოთა პრეტენზიები, რომ ის დაიპყრობდა დასავლეთს. 1959 წელს,
როდესაც ნიკიტა ხრუშჩოვი ეწვია შეერთებულ შტატებს, ბევრმა სერიოზულად მიიღო მისი
მტკიცება, რომ საბჭოთა კავშირი ერთ დღესაც შეერთებულ შტატებს ჩაძირავდა. საბჭოთა
გეგმური ეკონომიკის აშკარა წარმატებამ საბჭოთა კავშირი უზრუნველყო არა მხოლოდ მძიმე
რესურსებით, არამედ რბილი ძალის რესურსებითაც. 1957 წელს Sputnik-ის, პირველი
კოსმოსური თანამგზავრის გაშვებამ, ევროპის ქვეყნებში ბევრი ადამიანი დააჯერა, რომ სსრკ
უსწრებდა შეერთებულ შტატებს კოსმოსში და რომ მეცნიერებას საბჭოთა კულტურაში უფრო
პატივცემული პოზიცია ეკავა, ვიდრე ამერიკულში. ამ ინვესტიციებს არა მხოლოდ სამხედრო
გავლენა ჰქონდა, არამედ ისინი ავითარებდნენ საბჭოთა კავშირის რბილ ძალას და საბჭოთა
კავშირის პრეტენზიებს, რომ კომუნიზმი იყო "მეცნიერული სოციალიზმი".
სსრკ ასევე დიდ ყურადღებას აქცევდა თავისი კულტურული და საგანმანათლებლო
სისტემების უპირატესობის დემონსტრირებას, დიდ თანხებს ხარჯავდა ხელოვნებაზე.
ბოლშოისა და კიროვის საბალეტო კომპანიებმა და საბჭოთა სიმფონიურმა ორკესტრებმა
ფართო მოწონება დაიმსახურეს (თუმცა სოციალისტურმა რეალისტურმა ხელოვნებამ ვერ).
საბჭოთა კავშირმა ასევე დიდი ინვესტიცია ჩადო სპორტში და ათწლეულების განმავლობაში
საბჭოთა ოლიმპიურმა გუნდებმა მოიპოვეს მეტი ოქროს მედალი, ვიდრე აშშ-მა ზამთრის
თამაშებში და ხოლო ზაფხულის თამაშებში ისინი მეორე ადგილს იკავებდნენ. რაც შეეხება
პოპულარულ კულტურას, ეს სრულიად განსხვავებული ამბავი იყო. საბჭოთა სისტემის
დახურული ბუნება და მისი მუდმივი მცდელობა შეემცირებინა ბურჟუაზიული
კულტურული გავლენა ნიშნავდა იმას რომ საბწოთა კავშირი თმობდა ბრძოლას მასობრივი
კულტურისთვის და არასოდეს არ უწევდა ამერიკას კონკურენციას გლობალური
გავლენითვის კინოში, ტელევიზიაში ან პოპულარულ მუსიკაში. როგორც ბოლო თავში
ვნახეთ, ამერიკულმა მუსიკამ და ფილმებმა ღრმა ეფექტებით გაჟონა საბჭოთა კავშირში,
მაგრამ მკვიდრმა საბჭოთა პროდუქტებმა ვერასოდეს იპოვეს ადგილი უცხოურ ბაზარზე.
მთავრობის მიერ დაფინანსებული მცდელობები, როგორიცაა ჟურნალი საბჭოთა ცხოვრება ან
სატელევიზიო სერიალი Russian Language და People, სუსტი ექო იყო პოპულარული
კულტურის ცარიელ დარბაზში. საბოლოო ჯამში, საბჭოთა კულტურამ არ შექმნა ბევრი
რბილი ძალის რესურსი.
დასავლეთ ევროპაში გამოკითხვები აჩვენებს, თუ რამდენად არაეფექტური იყო საბჭოთა
კავშირი რბილი ძალის გაფართოებაში. მათმა მცდელობებმა მხოლოდ უმნიშვნელოდ
გაზარდა მათი მიმზიდველობა. 1959 წელს, მაგალითად, სსრკ-ზე კარგი წარმოდგენა ჰქოდათ
მხოლოდ იტალიელთა 32 პროცენტს, ბრიტანელების 74 პროცენტს, ფრანგების 17 პროცენტს
და გერმანელების მხოლოდ 7 პროცენტს. შეერთებული შტატების რეიტინგი გაცილებით
მაღალი იყო. 1981 წელს იტალიელების 21 პროცენტს, ბრიტანელების 12 პროცენტს,
ფრანგების 19 პროცენტს და გერმანელების 8 პროცენტს ჰქონდა საბჭოთა კავშირის მიმართ
დადებითი შეხედულება. მხოლოდ 1989 წელს, მას შემდეგ, რაც მიხეილ გორბაჩოვმა
საბოლოოდ შეცვალა საბჭოთა პოლიტიკა და დაასრულა ცივი ომი, საბჭოთა
კეთილგანწყობის რეიტინგი გაიზარდა 65 პროცენტამდე იტალიელებში, 59 პროცენტამდე
ბრიტანელებში, 45 პროცენტამდე ფრანგებში და 71 პროცენტამდე გერმანელებში (თუმცა.
საბჭოთა რეიტინგები ჯერ კიდევ უფრო დაბალი იყო, შეერთებული შტატებისთან
შედარებით). გორბაჩოვის გლასნოსტის (გახსნილობის) პოლიტიკამ დადებითი გავლენა
მოახდინა საბჭოთა რბილ ძალაზე.
მეცნიერებასა და ტექნოლოგიაში, კლასიკურ მუსიკაში, ბალეტსა და მძლეოსნობაში საბჭოთა
კულტურა მიმზიდველი იყო, მაგრამ პოპულარული კულტურული ექსპორტის არარსებობა
ზღუდავდა მის გავლენას. კიდევ უფრო მნიშვნელოვანი, საბჭოთა პროპაგანდა
შეუსაბამო იყო მის პოლიტიკასთან. შინ, საბჭოთა პრეტენზიებს ძირს უთხრიდა 1956 წელს
დესტალინიზაციის მიერ გამოვლენილი ფაქტები და მოგვიანებით ეკონომიკური
დაღმასვლა, რომელიც გამოიწვია ცენტრალური დაგეგმვის სისტემის ჩაფლავებამ ტემპის
შენარჩუნებაში, რათა დაწეოდნენ ინფორმაციული ეპოქის ბაზრების მოქნილობას. საგარეო
პოლიტიკაში საბჭოთა პრეტენზიები პროგრესული ანტიიმპერიული ძალების
ხელმძღვანელობაზე უარყო 1956 წელს უნგრეთში და 1968 წელს ჩეხოსლოვაკიაში შეჭრამ და
1981 წელს პოლონეთის დარბევამ. დახურული სისტემა, მიმზიდველი პოპილარული
კულტურის არარსებობა და მძიმე საგარეო პოლიტიკა გულისხმობდა იმას, რომ საბჭოთა
კავშირი არასდროს ყოფილა შეერთებული შტატების სერიოზული კონკურენტი რბილი
ძალით ცივი ომის დროს.

ევროპა

ამჟამად, რბილი ძალის რესურსებით შეერთებული შტატების უახლოესი კონკურენტი

ევროპაა. ევროპული ხელოვნება, ლიტერატურა, მუსიკა, დიზაინი, მოდა და საკვები დიდი
ხანია გლობალური კულტურული მაგნიტების როლს ასრულებენ. ინდივიდუალურად, ბევრ
ევროპულ სახელმწიფოს აქვს ძლიერი კულტურული მიმზიდველობა: მსოფლიოში ათი
ყველაზე გავრცელებული ენიდან ნახევარი ევროპულია. ესპანური და პორტუგალიური
იბერიას ლათინურ ამერიკას უკავშირებენ. ინგლისური არის შეერთებული შტატებისა და
შორეული თანამეგობრობის ენა, და დაახლოებით 50 ფრანკოფონი ქვეყანა იკრიბება
ყოველწლიურ სამიტზე, სადაც ისინი განიხილავენ პოლიტიკას და აღნიშნავენ თავიანთ
სტატუსს, როგორც ქვეყნებს, რომლებსაც აქვთ საერთო ფრანგული ენა. საფრანგეთი
ყოველწლიურად 1 მილიარდ დოლარს ხარჯავს ფრანგული ცივილიზაციის მთელ
მსოფლიოში გავრცელებისთვის. როგორც შორეული სინგაპურიდან ჩანს, „საფრანგეთის
რბილი ძალა აშკარად შენარჩუნდა ან თუნდაც გაიზარდა ბოლო ორმოცდაათი წლის
განმავლობაში, თუმცა პარიზი შესაძლოა აღარ იყოს მსოფლიოს მთავარი ინტელექტუალური,
კულტურული და ფილოსოფიური დედაქალაქი“.
მაგრამ რბილი ძალა არ ემყარება მხოლოდ ენის გამოყენებას. „აზიური ღირებულებების“
ერთ-ერთი დამცველი, მალაიზიის ყოფილი პრემიერ მინისტრი მაჰათირ, ახალ შეშფოთებას
გარემოსა და ადამიანის უფლებების შესახებ „ევროპულ ღირებულებებს“ უწოდებს.
 სხვა პოტენციური რბილი ძალის რესურსების თვალსაზრისით:
● საფრანგეთი პირველ ადგილზეა ნობელის პრემიების ლიტერატურაში; მესამე,
მეოთხე და მეხუთე ადგილზეა ბრიტანეთი, გერმანია და ესპანეთი.
● ბრიტანეთი, გერმანია და საფრანგეთი მეორე, მესამე და მეოთხე ადგილზე არიან
ნობელის პრემიების მიხედვით ფიზიკასა და ქიმიაში.
● ბრიტანეთი, გერმანია და საფრანგეთი მესამე, მეოთხე და მეხუთე ადგილზე არიან
(აშშ-ისა და იაპონიის შემდეგ) მუსიკის გაყიდვებით.
● გერმანია და ბრიტანეთი არიან მესამე და მეოთხე წიგნების გაყიდვით, ხოლო მეოთხე
და მეხუთე ადგილზე ინტერნეტ ვებსაიტების მასპინძლების მიხედვით.
● საფრანგეთი ტურისტების მოზიდვით აშშ-ს უსწრებს (თუმცა უმეტესწილად ეს
ტურისტები მისი ევროპელი მეზობლები არიან).
● საფრანგეთს, გერმანიას, იტალიასა და ბრიტანეთს დაბადებისას უფრო მაღალი
სიცოცხლის მოსალოდნელი ხანგრძლივობა აქვთ, ვიდრე აშშ-ს.
● თითქმის ყველა ევროპული ქვეყანა აჭარბებს შეერთებულ შტატებს
საზღვარგარეთული განვითარების დახმარებაში მშპ-ს პროცენტულად
● ფეხბურთი, ევროპის ძირითადი სპორტი, ბევრად უფრო პოპულარულია მსოფლიოში,
ვიდრე ამერიკული ფეხბურთი ან ბეისბოლი.
● ევროპულ პოპულარულ მუსიკას გლობალური მიმდევრები ჰყავს.
● ევროპის მრავალეროვნულ კომპანიებს აქვთ გლობალური სახელების აღიარებული
ბრენდები.
● მიუხედავად იმისა, რომ შეერთებულ შტატებზე გაცილებით პატარაა
ტერიტორიულად, ბრიტანეთი და საფრანგეთი ყოველი მათგანი დაახლოებით იმავეს
ხარჯავენ, რასაც შეერთებული შტატები საჯარო დიპლომატიაზე.

არც ერთ ევროპულ სახელმწიფოს არ აქვს იმის იმედი, რომ კონკურენცია გაუწევს
შეერთებულ შტატებს ზომით, მაგრამ მთლიანობაში ევროპას აქვს ექვივალენტური ზომის
ბაზარი და გარკვეულწილად უფრო დიდი მოსახლეობა. გარდა ამისა, ევროკავშირი, როგორც
გაერთიანებული ევროპის სიმბოლო, თავად ატარებს რბილ ძალას. იდეა, რომ ომი ახლა
წარმოუდგენელია იმ ქვეყნებს შორის, რომლებიც საუკუნეების განმავლობაში მწარედ
იბრძოდნენ, და რომ ევროპა იქცა მშვიდობისა და კეთილდღეობის კუნძულად, ქმნის
პოზიტიურ იმიჯს მსოფლიოს უმეტეს ნაწილში. 1980-იანი წლების ბოლოს, როდესაც
აღმოსავლეთ ევროპელებს ჰკითხეს, თუ რომელი ქვეყნები იქნებოდა მათი მომავლის
მოდელი ეკონომიკური ზრდის, თანასწორობის, დემოკრატიისა და ინდივიდუალური
თავისუფლებების თვალსაზრისით, დასავლეთ ევროპამ გადააჭარბა შეერთებულ შტატებს.
პროამერიკულ პოლონეთშიც კი, ვარშავის ახალგაზრდების გამოკითხვამ 1986 წელს აჩვენა,
რომ ნახევარი ირჩევს დასავლეთ ევროპის ქვეყანას საცხოვრებლად, თუ არჩევანის
თავისუფლებას მისცემენ, მაშინ როცა 8 პროცენტი აირჩევს შეერთებულ შტატებს და 4
პროცენტი სხვა სოციალისტურ ქვეყანას. როგორც პოლონეთის, ისე ჩეხოსლოვაკიის
საარჩევნო კამპანია 1989 წელს გამოირჩეოდა ლოზუნგით „უკან ევროპაში“.
ცივი ომის დასრულების შემდეგ, ევროკავშირში გაწევრიანების მიზანი მაგნიტი გახდა, რაც
იმას ნიშნავდა, რომ აღმოსავლეთ ევროპის მთელი რეგიონი ორიენტირებული იყო
ბრიუსელზე. 1991 წლის გამოკითხვაში, ჩეხოსლოვაკიაში 75 პროცენტს ჰქონდა დადებითი
შეხედულება ევროპის ეკონომიკურ თანამეგობრობაზე. ბედის ირონიით, 2003 წელს 13
კანდიდატ ქვეყანაში ადამიანთა უფრო მეტმა ნაწილმა ევროკავშირი მიმზიდველად შეაფასა
(54%), ვიდრე თავად ევროკავშირის 15 ქვეყნის მოქალაქეებმა (47%).
ისტორიკოსმა ტიმოთი გარტონ ეშმა დაწერა, რომ ევროპის "რბილი ძალა გამოიხატება იმით,
რომ არა მხოლოდ მილიონობით ადამიანს, არამედ მთელ სახელმწიფოსაც სურს მასში
შესვლა. მაგალითად, თურქეთი." თურქეთში, ევროკავშირში გაწევრიანების სურვილმა
გამოიწვია რომ მთავრობამ მიიღოს რთული კანონმდებლობა, რომელიც შეამცირებს
სამხედროების როლს პოლიტიკაში და გააუმჯობესებს თურქეთის შეფასებას ადამიანის
უფლებათა საკითხებში.
სწორედ ამიტომ იყო ერაყის ომის დროს თავდაცვის მდივნის დონალდ რამსფელდის
მცდელობები „ძველი და ახალი ევროპის“ გაყოფისთვის ასეთი მოუხერხებელი და მძიმე.
მიუხედავად იმისა, რომ შეერთებული შტატები ჯერ კიდევ სარგებლობს კეთილგანწყობის
ფონდით აღმოსავლეთ ევროპაში, რომელიც ცივი ომის დროს საბჭოთა კავშირთან
ოპოზიციის შედეგად დარჩა, გამოკითხვები აჩვენებს, რომ აღმოსავლეთ ევროპელები
თავიანთ გრძელვადიან მომავალს ევროკავშირთან დაკავშირებულად ხედავენ და არ სურთ
მოუწიოთ არჩევნის გაკეთება ევროპასა და შეერთებულ შტატებს შორის. ევროკავშირმა იცის,
რომ ფლობს ამ რბილი ძალის ბერკეტს და გამოუყენებია კიდეც იგი სასურველი
პოლიტიკური შედეგების მისაღებად. მაგალითად, როდესაც პრეზიდენტმა ბუშმა დაურეკა
ევროპელ ლიდერებს 2002 წლის დეკემბერში და მოუწოდა მათ მიეღოთ თურქეთი
ევროკავშირში, მათ მიიჩნიეს მისი მოწოდებები, როგორც ცინიკური ხრიკი, რათა
დაეყოლიებინა თურქეთი, მხარი დაუჭიროს აშშ-ს ერაყში, და მას უთხრეს, რომ ეს იქნებოდა.
წმინდა ევროპული გადაწყვეტილება.
ევროკავშირის განვითარებადი რბილი ძალის საზომია მოსაზრება, რომ ის პოზიტიური
ძალაა გლობალური პრობლემების გადასაჭრელად. ერაყის ომის შემდეგ, აღმოსავლეთ
ევროპელებმა და თურქებმა ევროკავშირს უფრო მაღალი შეფასება მისცეს, ვიდრე
შეერთებულმა შტატებს პოზიტიური როლის შესრულებაშ სხვადასხვა საკითხებში,
(ტერორიზმის წინააღმდეგ ბრძოლით დაწყებული, სიღარიბის შემცირებითა და გარემოს
დაცვით დამთავრებული). მიუხედავად იმისა, რომ აღმოსავლეთ ევროპის ბევრმა ლიდერმა
მხარი დაუჭირა აშშ-ის ომს, მათი მოქალაქეები გრძნობდნენ, რომ ევროკავშირი უფრო
პოზიტიურ როლს თამაშობს, ვიდრე აშშ, სხვადასხვა ტრანსნაციონალურ საკითხებში.შირლი
უილიამსმა, ბრიტანელი პოლიტიკური ლიდერმა, თქვა: „ევროპის სამხედრო სიძლიერე, მისი
„მყარი ძალა“ შეიძლება სასაცილო იყოს, როგორც ამას დონალდ რამსფელდი გულისხმობდა.
მისი „რბილი ძალა“... მართლაც შესანიშნავია“. ამერიკელთა დიდი უმრავლესობაც იგივეს
აღიარებს: ათიდან თითქმის ცხრა ეთანხმება, რომ ევროკავშირს შეუძლია დაეხმაროს
მსოფლიო პრობლემების გადაჭრაში დიპლომატიის, ვაჭრობისა და განვითარების
დახმარებით, მიუხედავად იმისა, რომ ის არ არის ისეთი ძლიერი სამხედრო თვალსაზრისით,
როგორც აშშ.
როგორც ერაყის შესახებ აზრთა სხვადასხვაობამ აჩვენა, ევრობა კვლავ აწყდება მთელ რიგ
პრობლემებს. ის გაერთიანებულია ვაჭრობის, მონეტარული პოლიტიკისა და სოფლის
მეურნეობის საკითხებში და სულ უფრო მეტად ადამიანის უფლებებსა და სისხლის
სამართლის კანონებთან დაკავშრებით. ის ეძებს უფრო მძლავრ კონსტიტუციას, რომელიც
შექმნის პრეზიდენტობას და საგარეო საქმეთა მინისტრს, მაგრამ უთანხმოების არსებობის
შემთხვევაში, საგარეო და თავდაცვის პოლიტიკა ეფექტურად დარჩება ეროვნული
მთავრობების ხელში. ფული და იარაღი, მძიმე სახელმწიფო ძალაუფლების ტრადიციული
მაღალი კარტი, ძირითადად რჩება წევრი ქვეყნების კონტროლის ქვეშ. უფრო მეტიც,
ბიუროკრატიულმა დაბრკოლებებმა და ხისტმა შრომის ბაზრებმა შეიძლება ხელი შეუშალოს
სწრაფ ეკონომიკურ ზრდას. ამასთანავე არასახარბიელოა დემოგრაფიული ტენდენციები.. თუ
არაფერი შეიცვლება, 2050 წლისთვის საშუალო ასაკი შეიძლება იყოს 52 წელი (აშშ-ში 35). იმ
მოსახლეობასთან, რომელიც არა მხოლოდ დაბერდება, არამედ მცირდება, ევროპას მოუწევს
ემიგრანტების მზარდი რაოდენობის მიღება (რაც პოლიტიკურად რთულია) ან მოუწევს
მიიღოს, რომ ხანდაზმული და პატარა მოსახლეობა შეამცირებს მის გავლენას მსოფლიო
საქმეებზე. როგორც ერთმა დემოგრაფმა თქვა, ევროპელები "ბერდებიან მსოფლიოში,
რომელიც სულ უფრო ახალგაზრდა ხდება. და გლობალურ ეკონომიკაში ისინი ვერ
გაიზიარებენ იმ ენერგიასა და სიცოცხლისუნარიანობას, რომელიც მოჰყვება ახალგაზრდა
მოსახლეობას".
ამავდროულად, ბევრი ევროპული საშინაო პოლიტიკა მიმართავს ახალგაზრდა მოსახლეობას
თანამედროვე დემოკრატიულ ქვეყნებში. მაგალითად, ევროპის პოლიტიკა სიკვდილით
დასჯის, იარაღის კონტროლის, კლიმატის ცვლილებისა და ჰომოსექსუალების უფლებების
შესახებ, ალბათ, უფრო ახლოსაა მსოფლიოს მდიდარ ქვეყნებში ბევრი ახალგაზრდა
ადამიანის შეხედულებებთან, ვიდრე ამერიკის მთავრობის პოლიტიკა. სამხრეთ აფრიკის
ახალი კონსტიტუცია უფრო მეტად ჰგავს ადამიანის უფლებათა ევროპულ კონვენციას,
ვიდრე ამერიკულ უფლებათა კანონპროექტს. ფრედ შაუერი (First Amendment expert)
აღნიშნავს: „სიტყვის თავისუფლების, პრესის თავისუფლებისა და თანასწორობის
საკითხებში შეერთებული შტატები განიხილება, როგორც უკიდურესი პოზიცია, იქნება ეს
მისი სამართლებრივი დაცვის ხარისხით პრესის არასათანადო ქცევაზე და რასისტული და
სხვა სახის სიძულვილის ენაზე, თუ იმაზე, რომ არ აქვს სურვილი, განიხილოს რასაზე
დაფუძნებული დადებითი ქმედება, როგორც აშკარად კონსტიტუციურად დასაშვები."
ეკონომიკურ პოლიტიკაზეც, თუმცა ბევრი ადამიანი აღფრთოვანებულია ამერიკული
ეკონომიკის წარმატებით, ყველა არ ადიდებს მას, როგორც სხვა ქვეყნების მოდელს.
ზოგიერთს ურჩევნია ევროპული მიდგომა, რომელშიც მთავრობა უფრო დიდ როლს
თამაშობს ეკონომიკაში, ვიდრე შეერთებულ შტატებში. ევროპაში სოციალური
უსაფრთხოების ქსელები და პროფკავშირები უფრო ძლიერია და შრომის ბაზრები უფრო
რეგულირდება. ამერიკული კულტურული მიდგომები, გაკოტრების კანონები და ფინანსური
სტრუქტურები უფრო მეტად ემხრობიან მეწარმეებს, ვიდრე ევროპული,მაგრამ ევროპაში
ბევრი ადამიანი აპროტესტებს უთანასწორობისა და დაუცველობის მაღალი დონის ფასს,
რომელიც თან ახლავს ამერიკის უფრო დიდ დამოკიდებულებას საბაზრო ძალებზე. ამერიკა
უკეთესად მუშაობს, ვიდრე ევროპა სამუშაო ადგილების შექმნის საქმეში, მაგრამ The
Economist ასკვნის, რომ „იდეა, რომ ამერიკის ეკონომიკა მსოფლიოს თავზე დგას, საეჭვოა. ის
ასევე დაუცველია კრიტიკის მიმართ საშემოსავო უთანასწორობის გამო.
გარდა მიმზიდველი კულტურისა და საშინაო პოლიტიკისა, ევროპა ასევე იღებს რბილ ძალას
მისი საგარეო პოლიტიკიდან, რომელიც ხშირად ხელს უწყობს გლობალურ საზოგადოებრივ
სიკეთეს. რა თქმა უნდა, ყველა ევროპული პოლიტიკა არ არის შორსმჭვრეტელი - მოწმე მისი
პროტექციონისტული სასოფლო-სამეურნეო პოლიტიკისა, რომელიც აზიანებს ფერმერებს
ღარიბ ქვეყნებში - მაგრამ ევროპა იძენს სანდოობას გლობალური კლიმატის ცვლილების,
საერთაშორისო სამართლისა და ადამიანის უფლებათა ხელშეკრულებების თაობაზე მისი
პოზიციებიდან. უფრო მეტიც, ევროპელები ღარიბ ქვეყნებს საზღვარგარეთული
განვითარების დახმარების 70 პროცენტს უწევენ - ოთხჯერ მეტს, ვიდრე შეერთებული
შტატები. ევროპას ასევე ჰყავს ათჯერ უფრო დიდი ჯარი, ვიდრე შეერთებულ შტატებს,
რომლებიც მონაწილეობენ სამშვიდობო ოპერაციებში მრავალმხრივ ორგანიზაციებში,
როგორიცაა გაერო და ნატო. ბოლო დროს დაწინაურდა საფრანგეთი კონგოში მისიის
გაგზავნით. 2003 წელს საფრანგეთსა და გერმანიას ჰყავდათ ორჯერ მეტი ჯარისკაცი
კოსოვოში, ვიდრე შეერთებულ შტატებს, ხოლო ევროპელები ნატოს მეშვეობით
საერთაშორისო უსაფრთხოების ძალებს ხელმძღვანელობდნენ ავღანეთში.
ევროპელები ნაკლებად ერიდებიან ერის მშენებლობის რთულ ამოცანებს, რომლებსაც
ამერიკა თავიდან ბუშის ადმინისტრაციის დროს თავს არიდებდა. მრავალი თვალსაზრისით,
ევროპელები უფრო კომპეტენტურები და კომფორტულები არიან, ვიდრე შეერთებული
შტატები, გამოიყენონ სამოქალაქო რესურსები, რომლებიც აძლიერებს რბილ ძალას. დიდი
ბრიტანეთის საგარეო საქმეთა მინისტრი ჯეკ სტროუ ამტკიცებდა: „ევროპის გამოცდილება
რბილი ძალის დახვეწილი ხელოვნების გამოყენებაში შეიძლება აუცილებელი აღმოჩნდეს
ერაყის აღდგენისთვის. ევროკავშირი მიდრეკილია თავისი გავლენა მოახდინოს
საზღვარგარეთ დემოკრატიისა და განვითარების ხელშეწყობის გზით ვაჭრობისა და
დახმარების გზით. შედეგები შთამბეჭდავი იყო ცენტრალურ და აღმოსავლეთ ევროპაში.”
ბოლო წლებში ევროპელები ასევე უფრო კომფორტულად სარგებლობდნენ
მულტილატერალური ინსტიტუტების გამოყენებაში, ვიდრე ამერიკელები. ეს ნაწილობრივ
ასახავს მათ გამოცდილებას ევროკავშირის განვითარებაში და ნაწილობრივ ასახავს მათ
ინტერესებს მსოფლიოს ერთადერთ ზესახელმწიფოზე მულტილატერალური შეზღუდვების
ძიებაში. მაგრამ როგორიც არ უნდა იყოს მიზეზი, მსოფლიოში, სადაც უნილატერალიზმი
მწვავედაა გაკრიტიკებული, ევროპული მიდრეკილება მულტილატერალიზმისკენ ევროპის
ქვეყნების პოლიტიკას მიმზიდველს ხდის სხვა მრავალი ქვეყნისთვის. ევროპელებმა
გამოიყენეს თავიანთი რბილი ძალა მრავალმხრივ ინსტიტუტებში, რათა ჩამოართვან
შეერთებულ შტატებს ასეთი მხარდაჭერის ლეგიტიმაციის ეფექტი.
ევროპელები ასევე უფრო მეტ ინვესტიციას ახდენენ თავიანთ სახალხო დიპლომატიაში,
როგორც ამას მომდევნო თავში ვნახავთ. ევროპელებს უფრო გრძელი ტრადიცია აქვთ და
დახარჯოს მეტი, განსაკუთრებით საერთაშორისო კულტურულ ურთიერთობებში, სფეროში,
სადაც საფრანგეთს ჰქონდა ყველაზე მაღალი ხარჯი ერთ სულ მოსახლეზე, $17-ზე მეტი და
ოთხჯერ აღემატება მეორე ადგილზე მყოფ კანადას; მესამე და მეოთხე ადგილზეა ბრიტანეთი
და შვედეთი. შედარებისთვის, ამერიკის სახელმწიფო დეპარტამენტის დაფინანსება
საერთაშორისო კულტურული პროგრამების ხარჯებისთვის იყო მხოლოდ 65 ცენტი ერთ
სულ მოსახლეზე. გარდა ამისა, ევროპული ქვეყნები აძლიერებენ ძალისხმევას თავიანთ
სკოლებსა და უნივერსიტეტებში სტუდენტების გადაბირებაზე მსოფლიოს სხვა კუთხიდან.
ევროპული რბილი ძალის გამოყენება შესაძლებელია არა მხოლოდ ამერიკის რბილი ძალის
დასაპირისპირებლად და ცალმხრივი ქმედებების ფასის გასაზრდელად, არამედ ის ასევე
შეიძლება იყოს ამერიკის რბილი ძალის დახმარებისა და გაძლიერების წყარო და გაზარდოს
შეერთებული შტატების მიზნების მიღწევის ალბათობა. რბილი ძალის გაზიარება და
გამოყენება შესაძლებელია კოოპერატიულ რეჟიმში. დემოკრატიისა და ადამიანის
უფლებების ევროპული პოპულარიზაცია ხელს უწყობს საერთო ღირებულებების წინსვლას,
რომლებიც შეესაბამება ამერიკის მიზნებს. AI Qaeda-ს ისლამისტი ექსტრემისტები ებრძვიან
დასავლურ ღირებულებებს და არა მხოლოდ ამერიკულ ღირებულებებს და ევროპული
სახალხო დიპლომატია, რომელიც ეწინააღმდეგება მათ მიმართვას, სასარგებლოა
შეერთებული შტატებისთვის.
საფრანგეთის პოლიტიკური ლიდერები ხშირად საუბრობენ ძალთა მრავალპოლარული
ბალანსის შექმნაზე, მაგრამ ბევრი ევროპელი ასეთ ოცნებებს არარეალურად მიიჩნევს
მიმდინარე მსოფლიო ვითარებაში. ევროპელთა უმეტესობა აცნობიერებს, რომ
მრავალმხრივი დიპლომატია შესაძლებელია მრავალპოლარული სამხედრო ბალანსის
გარეშეც და ისინი სიამოვნებით გაუზიარებენ თავიანთ რბილ ძალას შეერთებულ შტატებს.
როგორც ბრიტანელმა დამკვირვებელმა თქვა ერაყის ომის დროს, "გამაგიჟებელი
წინააღმდეგობები ყოველთვის იყო საერთაშორისო უსაფრთხოების სისტემის განზრახ
განადგურების საფუძველი ბოლო რამდენიმე თვის განმავლობაში. აშშ-ს სწრაფვა
დაუოკებელი პირველობისთვის განწირულია. ამერიკის უსაფრთხოება და კეთილდღეობა
დამოკიდებულია მის პოლიტიკურ გავლენაზე ისევე, როგორც მის სამხედრო ძალაზე. აშშ
იყო ძლიერი, რადგან მას მსოფლიო ადიდებდა.” სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ, რამდენად
არის ევროპული რბილი ძალის ზრდა შეერთებული შტატების აქტივი ან ვალდებულება,
დამოკიდებულია ამერიკის პოლიტიკაზე და დიდწილად დამოკიდებულია ამერიკის
არჩევანზე. ევროპული რბილი ძალა შეიძლება გამოყენებულ იქნას შეერთებული შტატების
დასახმარებლად ან ზიანის მიყენებისთვის, იმისდა მიხედვით, თუ როგორ მოიქცევა ამერიკა.

6. 83-98 - Wielding Soft Power-მდე - სანდრო კუპატაძე

აზია
აზიის ქვეყნებს ასევე აქვთ რბილი ძალის შთამბეჭდავი პოტენციალი. უძველესი აზიური
კულტურულიხელოვნება, მოდა და სამზარეულო საუკუნეების მანძილზე ძლიერ გავლენას
ახდენდა მსოფლიოს სხვანაწილებზე. მაგრამ აზიამ ასევე გაიარა შედარებითი დაცემის
პერიოდი, რადგან ჩამორჩა დასავლურქვეყნებს, რომლებიც განიცდიდნენ ინდუსტრიულ
რევოლუციას და ამან შეამცირა მისი გავლენა. აზიისგანვითარების ბანკმა გამოთვალა, რომ
1820 წელს, ინდუსტრიული ეპოქის დასაწყისში, აზია შეადგენდამსოფლიო პროდუქტის
დაახლოებით სამ მეხუთედს. 1940 წლისთვის ეს მაჩვენებელი ერთ მეხუთედამდედაეცა,
მიუხედავად იმისა, რომ რეგიონში მსოფლიოს მოსახლეობის სამი მეხუთედი ცხოვრობდა.
სწრაფიეკონომიკური ზრდის წყალობით, ეს პროპორცია ახლა კვლავ ორ მეხუთედამდე
გაიზარდა და ბანკივარაუდობს, რომ აზია 2025 წლისთვის ისტორიულ დონეს
დაუბრუნდება. მეოცე საუკუნის ბოლო ორათწლეულში ჩინეთს, აზიის უდიდეს ქვეყანას,
წლიური ზრდის მაღალი ტემპი, 7-დან 9 პროცენტამდე ჰქონდა.ამ ფაქტმა, რა საკვირველია,
გამოიწვია მისი მშპ-ის შესამჩნევი გასამმაგება, მისი რეპუტაციისა და რბილიძალის
გაძლიერება. თუმცა, ჩინეთსაც დიდი გზა აქვს გასავლელი და მრავალი დაბრკოლების
გადალახვამოუწევა თავისი განვითარების სხვადასხვა ეტაპზე.ოცდამეერთე საუკუნის
დასაწყისში ამერიკის ეკონომიკაორჯერ აღემატებოდა ჩინეთს. და, როგორც სინგაპურელმა
მიმომხილველმა შენიშნა: "When it comes to soft power, it will take much longer before it can
make an impact close to what the U.S. enjoys now."("როცა საქმერბილ ძალას ეხება, გაცილებით
მეტი დრო იქნება საჭირო, ვიდრე ჩინეთს ექნება ისეთივე გავლენა, როგორცდღეს აშშ-ს".)
1950-იან წლებში აზიის ხსენებამ სიღარიბისა და შიმშილის წარმოდგენები შექმნა. 1960-იან
წელბში დასავლეთშ მცირე პოლიტიკურ გატაცებას ჰქონდა ნერუს ქურთუკებითა და
მაოისტური რევოლუციით, მაგრამ ეს ყოველივე ხანმოკლე აღოჩნდა. როგორც ჯონ ლენონი
მღეროდა ომის საწინააღმდეგო მოძრაობის მწვერვალზე, "If you go carrying pictures of
Chairman Mao, you're not going to make it with anyone anyhow." აზიაში ნამდვილი აღმავლობა
იაპონიის ეკონომიკური წარმატებებით დაიწყო. აზიელები ხშირად მოიხსენიებენ
ფორმირებაში მფრინავი ბატების გამოსახულებას, რათა აღწერონ, თუ როგორ მიჰყვებოდნენ
პატარა ქვეყნები, როგორიცაა სინგაპური, სამხრეთ კორეა, მალაიზია და სხვები, იაპონიის
სტრატეგიას სტრატეგიული ინდუსტრიების განვითარების, დიდი პროექტების
დაფინანსების, მძიმე ექსპორტისა და ახალგაზრდა ინდუსტრიების დაცვის მიმართლებით.
როგორც მალაიზიის ერთ-ერთმა ეკონომიკურმა დამგეგმავმა აღნიშნა, "იაპონიის ომის
შემდგომი რეკონსტრუქციის გამოცდილება, ის, თუ როგორ აიძულა მუშებსა და მენეჯმენტს
ერთად ემუშავა და ეკონომიკა ნახტომებითა და საზღვრებით განვითარებულიყო, ჩვენთვის
ძალიან აზიურად გამოიუყურება. ეს ბევრად უფრო აქტუალურია ჩვენი საზოგადოებისთვის,
ვიდრე რომ დასავლეთის გამოცდილება“. 1950 წლიდან საუკუნის ბოლომდე იაპონიის
პირადი შემოსავალი აშშ-ს დონის 20 პროცენტიდან 75 პროცენტამდე გაიზარდა, ეს
შესანიშნავი შედეგი გახლდათ, რომელმაც არა მხოლოდ იაპონელები გაამდიდრდა, არამედ
გააძლიერა ქვეყნის რბილი ძალაც.

აზიურმა ეკონომიკურმა სასწაულმა ხელი შეუწყო აზიური ღირებულებების იდეოლოგიის

განვითარებას, რომელსაც ავტორიტარული ლიდერები ხშირად იყენებდნენ როგორც საბაბს
პოლიტიკური სტაბილურობის შესანარჩუნებლად. მაგალითად, მალაიზია, სინგაპური და
ინდონეზია წინააღმდეგობას უწევდნენ ზეწოლას მეტი დემოკრატიისა და ადამიანის
უფლებებისთვის იმ მოტივით, რომ დასავლეთი ცდილობდა დაემკვიდრებინა უცხო
ღირებულებები, რომლებიც ხელს უწყობენ ინდივიდუალურ უფლებებს ძველ კულტურაში,
სადაც უმაღლესი ღირებულება ენიჭება საზოგადოების კეთილდღეობას. აზიური
ღირებულებები იქცა იმ ერების რეგიონალური იდენტობის მტკიცებულებად, რომლებმაც
დაიწყეს ეკონომიკური კუნთების მოქნილობა და საკუთარი პოლიტიკური სისტემების
განვითარება. მაგრამ 1997 წლის აზიის ეკონომიკური კრიზისისა და რეგიონის ბევრ ქვეყანაში
ზრდის შენელების შემდეგ, სხვა ხმებიც გაისმა. New York Times-ის ცნობით, "დღეს არის
ნელი, ყოველდღიური ბრძოლა ძველ გვარდიის ტრადიციონალისტებს - ყოფილ აზიურ
ღირებულებებს - და ღია საზოგადოების აჯანყებულებს შორის, რომლებიც ავითარებენ
დასავლური ღირებულებების ერთგვარ ძირძველ ვერსიას." აზიური ბიზნეს მოდელები
დიდწილად ეყრდნობოდა ოჯახურ ურთიერთობებს და მთავრობასთან კავშირებს,
რომლებიც გაუმჭვირვალე იყო აუტსაიდერებისთვის. მაგრამ, როგორც The Economist-მა
აღნიშნა, "გაუმჭვირვალობა ღირს ფული, რადგან საეჭვო უცხოელი ინვესტორები მოითხოვენ
მაღალ შემოსავალს. და ყველა აზიის ქვეყანას სწყურია საერთაშორისო პრესტიჟის სამოსი,
OECD-ის კლუბის წევრობიდან დაწყებული ოლიმპიური თამაშების ან მსოფლიო
ჩემპიონატის მასპინძლობამდე". აზიის ეკონომიკური სასწაული რეალური იყო და
გარკვეული პერიოდის განმავლობაში წარმატებული ქვეყნებისთვის რბილი ძალა
გამოიმუშავა, მაგრამ როდესაც მას პრობლემები შეექმნა 1990-იან წლებში, მან დაკარგა ძალა,
შეენარჩუნებინა მითი, რომელიც მხარს უჭერდა ან აზიური ღირებულებებიდან
გამომდინარეობდა.
იაპონიას აქვს უფრო მეტი პოტენციური რბილი ძალის რესურსი, ვიდრე ნებისმიერ სხვა
აზიურ ქვეყანას. ეს არის პირველი არადასავლური ქვეყანა, რომელიც სრულად
მოდერნიზებულია და დაეწია დასავლეთს შემოსავლებისა და ტექნოლოგიების მხრივ,
ამავდროულად აჩვენა, რომ შესაძლებელია უნიკალური კულტურის შენარჩუნება. დღეს
იაპონია რეიტინგშია...

· მსოფლიოში პირველი პატენტების რაოდენობით

· მესამეა კვლევასა და განვითარებაზე გაწეული ხარჯებით მთლიანი შიდა
პროდუქტის პროცენტულად
· მესამე საერთაშორისო საჰაერო მოგზაურობაში
· მეორე ადგილი წიგნის გაყიდვებითა და მუსიკის გაყიდვით
· მეორე ინტერნეტ ჰოსტების რაოდენობით
· მეორე მაღალტექნოლოგიური ექსპორტი
· პირველი განვითარების დახმარებაში
· პირველი სიცოცხლის ხანგრძლივობისთვის

იაპონიაში მდებარეობს 25 საუკეთესო მრავალეროვნული ბრენდიდან სამი, Toyota, Honda და

Sony. 1980-იან წლებში იაპონიამ მიიღო მნიშვნელოვანი რბილი ძალა მისი წარმოების
უნარიდან. მწერალმა დუგლას მაკგრეიმ შენიშნა: "Seeking guidance on everything from 'quality
circles' to 'just in time' inventory management, U.S. corporate executives bought stacks of books on
Japanese management techniques." („ყველაფერში ხელმძღვანელობის ძიებაში „ხარისხის
წრეებიდან“ დაწყებული მარაგების „დროულად“ მენეჯმენტამდე, აშშ-ს კორპორატიულმა
აღმასრულებლებმა იყიდეს წიგნების დასტა იაპონური მენეჯმენტის ტექნიკის შესახებ“.)
1990-იანი წლების ათწლეულმა ეკონომიკურმა შენელებამ შელახა იაპონიის რეპუტაცია
ეკონომიკური ძლევამოსილებით, მაგრამ ამან არ წაშალა ერის რბილი ძალის რესურსები.
„იმის ნაცვლად, რომ დაინგრევა თავისი პოლიტიკური და ეკონომიკური უბედურებების
ქვეშ“, წერს მაკგრეი, „იაპონიის გლობალური კულტურული გავლენა მხოლოდ გაიზარდა.
სინამდვილეში, პოპ-მუსიკიდან სამომხმარებლო ელექტრონიკამდე, არქიტექტურიდან
მოდამდე და საკვებიდან ხელოვნებამდე, დღეს იაპონიას აქვს ბევრად უფრო დიდი
კულტურული გავლენა, ვიდრე 1980-იან წლებში, როდესაც ის იყო ეკონომიკური
სუპერსახელმწიფო“. იაპონელი მწარმოებლები დომინირებენ სახლის ვიდეო თამაშების
ბაზარზე. ბოლო ხუთი წლის განმავლობაში, იაპონური გამოსახულება, თავისი
სიმპათიურისა და ძალის ნაზავით, ადვილად დომინირებს ბავშვების ოცნებებში. პოკემონის
მულტფილმები მაუწყებლობს 65 ქვეყანაში, ხოლო იაპონური მულტფილმები დიდი ჰიტია
ამერიკელ კინორეჟისორებსა და თინეიჯერებში. იაპონური პოპულარული კულტურა კვლავ
იყო რბილი ძალის პოტენციური რესურსი იაპონიის ეკონომიკის დაცემის შემდეგაც კი.
იაპონიის კულტურული მიმზიდველობა არ შემოიფარგლება მისი პოპ კულტურით.
იაპონიის ტრადიციულმა ხელოვნებამ, დიზაინმა და სამზარეულომ დიდი ხანია მიმდევრები
იპოვა ქვეყნის ფარგლებს გარეთ. ისეთ ავტორებს, როგორიცაა ნობელის პრემიის ლაურეატი
Kenzaburo Oe, დიდი საერთაშორისო აუდიტორია ჰყავთ. კინოს სფეროში Akira Kurosawa
ითვლება ყველა დროის ერთ-ერთ უდიდეს რეჟისორად. კლასიკურ მუსიკაში კარგად არის
ცნობილი Seiji Ozawa, ბოსტონის სიმფონიის ყოფილი დირიჟორი. იაპონია ასევე სარგებლობს
მისი ტრადიციული სულიერი დისციპლინების კულტურული მიმზიდველობით,
როგორიცაა ზენ ბუდიზმი და საბრძოლო ხელოვნება.
მაგრამ იაპონიის რბილ ძალასაც აქვს თავისი საზღვრები. გერმანიისგან განსხვავებით,
რომელმაც უარყო მისი ადრინდელი აგრესია და შეურიგდა მეზობლებს ევროკავშირის
ფარგლებში, იაპონია 1930-იან წლებში უცხო ქვეყნების წინააღმდეგ აგრესიებს სრულად
არასოდეს შეეგუა.
ევროპის მსგავსად, იაპონია სდარჩენილი უნდობლობა ისეთ ქვეყნებში, როგორიცაა ჩინეთი
და კორეა, ზღუდავს იაპონიის რბილ ძალას. იაპონია არ სარგებლობს აზიელი მეზობლების
სრული აღფრთოვანებით. 1996 წლის იაპონური გამოკითხვით, იაპონური კულტურის რა
თვისებებია მიმზიდველი, აღმოაჩინა, რომ ჩინელების 72 პროცენტი დაინტერესებული იყო
იაპონური საყოფაცხოვრებო ტექნიკით და 61 პროცენტი იაპონური ბიზნესის მენეჯმენტით,
მაგრამ მხოლოდ 11 პროცენტი იყო დაინტერესებული იაპონური ტელევიზიით, იაპონური
მუსიკის პროცენტი და 7 პროცენტი იაპონური ცხოვრების წესით. ანალოგიურად, 2001 წლის
Newsweek-ის გამოკითხვამ აჩვენა, რომ ამერიკელთა 65 პროცენტი იყო აღფრთოვანებული
იაპონიით, ხოლო 27 პროცენტი თვლიდა, რომ იაპონელები „ამპარტავანები“ იყვნენ, ასევე,
სამხრეთ კორეელების მხოლოდ 34 პროცენტი გახლდათ აღფრთოვანებულები, 59 პროცენტი
კი მათ ამპარტავნებად მიიჩნევდა.
ერიოზული დემოგრაფიული გამოწვევების წინაშე დგას. მე-19 საუკუნისთვის იაპონიის
მოსახლეობა შეიძლება შემცირდეს 30 პროცენტით, თუ ქვეყანა არ მოიზიდავს 17 მილიონ
ემიგრანტს, ეს კი რთული ამოცანაა ქვეყანაში, რომელიც ყოველთვის ეწინააღმდეგებოდა
იმიგრაციას. გარდა ამისა, იაპონური ენა არ არის ფართოდ გავრცელებული და,
ჟურნალისტის თქმით, იაპონიის ინგლისურის დონე "აზიაში ყველაზე უარესია, რაც
ართულებს საერთაშორისო ნიჭის მოზიდვას მის უნივერსიტეტებში". იაპონიის პრემიერ-
მინისტრის ბოლოდროინდელმა კომისიამ ოცდამეერთე საუკუნეში ერის მიზნების შესახებ
მოითხოვა a new reinvention of Japan. ისეთი ფაქტორების გათვალისწინებით, როგორებიცაა
პოლიტიკური პროცესის სისუსტე, შემდგომი დერეგულაციის აუცილებლობა, მოსახლეობის
დაბერება და იმიგრაციის წინააღმდეგ ბრძოლა, ასეთი ცვლილება ადვილი არ იქნება და
შეიძლება ათწლეულზე მეტი დასჭირდეს მის დასრულებას. მაგრამ თუ გავითვალისწინებთ
იაპონიის წარსულში ორჯერ reinvention- მეცხრამეტე საუკუნეში მეიჯის რევოლუციის
შემდეგ და მეორე მსოფლიო ომის შემდეგ - პლუს იაპონიის ხალხის უცვლელი უნარებს, მისი
საზოგადოების სტაბილურობასა, ტექნოლოგიური ლიდერობის სფეროებს (მაგალითად,
მობილური ინტერნეტ აპლიკაციები), და წარმოების უნარს, ეს არ არის შეუძლებელი.
ათი წლის წინ, ზოგიერთი დამკვირვებელი თვლიდა, რომ იაპონიის მთავრობასა და
ინდუსტრიას შორის მჭიდრო თანამშრომლობა ქვეყანას ინფორმაციის ეპოქაში რბილ ძალაზე
ლიდერობას მისცემდა. იაპონიას შეუძლია განავითაროს მსოფლიოში მყისიერად
მანიპულირების უნარი და „გაანადგუროს ის, რაც აფერხებს იაპონიის ეკონომიკურ
კეთილდღეობასა და კულტურულ მიღებას“.
როდესაც მაცუშიტამ შეიძინა ამერიკული კინოკომპანია MCA, მისმა პრეზიდენტმა
განაცხადა, რომ იაპონიის მიმართ კრიტიკული ფილმები არ იქნება წარმოებული. იაპონური
მედია ცდილობდა მსოფლიო ბაზრებზე შეღწევას და მთავრობის კუთვნილმა NHK ქსელმა
დაიწყო თანამგზავრული მაუწყებლობა ინგლისურ ენაზე. თუმცა, წამოწყება ჩაიშალა,
რადგან NHK-ის ანგარიშები, როგორც ჩანს, ჩამორჩებოდა კომერციული საინფორმაციო
ორგანიზაციების რეპორტებს და ქსელი იძულებული იყო დაყრდნობოდა CNN-სა და ABC-ს
სტატიებსა და ინფორმაციას. ეს არ ნიშნავს იმას, რომ იაპონიას აკლია რბილი ძალის
რესურსები. But Japan's culture remains much more inward oriented than that of the U.S. and its
government's unwillingness to deal frankly with the history of the 1930s continues to limit its ability
to transform those resources into soft power in the sense of obtaining the policy outcomes it desires.

მომავალში, ჩინეთი და ინდოეთი აზიის გიგანტებად გვევლინებიან და უკვე არსებობს მათი

რბილი ძალის რესურსების გაფართოების ნიშნები. 2000 წელს ჩინელმა რომანისტმა Gao
Xingjian მოიპოვა ჩინეთის პირველი ნობელის პრემია ლიტერატურაში, რომელსაც ერთი
წლის შემდეგ მოჰყვა ინდოელი დიასპორის მწერალი V.S. Naipaul. 1997 წლის ივნისში The
New Yorker-მა მთელი ნომერი მიუძღვნა ინდოელი მწერლების მხატვრულ ლიტერატურას.
ჩინური ფილმი "Crouching Tiger, Hidden Dragon" გახდა ყველაზე შემოსავლიანი
არაინგლისურენოვანი ფილმი, ხოლო ინდურმა ფილმმმა, როგორიცაა "Monsoon Wedding",
აშშ-ს სალაროებში დიდი წარმატებას მიაღწია. Yao Ming, ნაციონალური საკალათბურთო
ასოციაციის ჰიუსტონ როკეტსის ჩინელი ვარსკვლავი, შესაძლოა გახდეს კიდევ ერთი მაიკლ
ჯორდანი და ჩინეთი 2008 წლის ზაფხულის ოლიმპიურ თამაშებსაც უმასპინძლებს. ჩინეთის
ინვესტიციები ადამიანის კოსმოსურ ფრენებში ასევე ხელს უწყობს მისი პრესტიჟისა და
მიმზიდველობის გაზრდას. შეერთებულ შტატებში ემიგრანტთა დიდმა საზოგადოებებმა -
2,4 მილიონი ჩინელი და 1,7 მილიონი ინდოელი - გაზარდა ამერიკელების ინტერესი
თავიანთი ქვეყნების მიმართ. გარდა ამისა, ტრანსნაციონალური კავშირები საინფორმაციო
ინდუსტრიაში მჭიდროა, რადგან ამერიკული მაღალტექნოლოგიური კომპანიები სულ უფრო
ხშირად ასაქმებენ ფილიალებს ბანგალორში ან ჩენაიში რეალურ დროში სერვისების
შეთავაზებისთვის.
თუმცა, ჩინეთისა და ინდოეთის რეალური პერსპექტივები ჯერ კიდევ მომავალშია. სწრაფი
ეკონომიკური ზრდა, სავარაუდოდ, გააძლიერებს ორივე ქვეყნის მძიმე და რბილ ძალებს,
მაგრამ ამ სტატიის დაწერის მომენტისთვის არცერთი ქვეყანა არ არის რეიტინგული
პოტენციური რბილი ძალის რესურსების სხვადასხვა ინდექსებში, რომლებსაც ფლობენ
შეერთებული შტატები, ევროპა და იაპონია. მიუხედავად იმისა, რომ კულტურა გვთავაზობს
რბილი ძალის ხარისხს, ქვეყნის საშინაო პოლიტიკა და ღირებულებები შეზღუდულია,
განსაკუთრებით ჩინეთში, სადაც კომუნისტური პარტია ცდილობს, რომ ინტელექტუალური
თავისუფლება არ დაუშვას და დაიცვას თავი გარე გავლენისგან. ორივე ქვეყანას აქვს
მთავრობაში კორუფციის რეპუტაცია. ინდოეთი სარგებლობს დემოკრატიული პოლიტიკით,
მაგრამ მაინც განიცდის ზედმეტად ბიუროკრატიულ ადმინისტრაციას. ინდუისტური
ექსტრემიზმის ბოლოდროინდელმა აღორძინებამ და მუსლიმთა მკვლელობამ გუჯარატში
დააზიანა ქვეყნის დემოკრატიული რეპუტაცია. საგარეო პოლიტიკაშიც ორივე ქვეყნის
რეპუტაცია დატვირთულია ტაივანისა და ქაშმირის დიდი ხნის კონფლიქტების
პრობლემებით. გარდა ამისა, შეერთებულ შტატებში, ავტორიტარული ჩინეთის მიმართვა
შეზღუდულია იმით, რომ ის მომავალში შესაძლოა საფრთხედ იქცეს. აზიის ქვეყნების
რბილი ძალა, სავარაუდოდ, მომავალში გაიზრდება, მაგრამ ამ ეტაპზე ისინი რბილი ძალის
რესურსებით ჩამორჩებიან შეერთებულ შტატებსა და ევროპას.
რა თქმა უნდა, როგორც აზიის, ისე სხვა რეგიონების მცირე ქვეყნები ასევე სარგებლობენ
რბილი ძალით. სამხრეთ კორეა და ტაილანდი იზიდავს სხვებს მათი ეკონომიკური და
დემოკრატიული პროგრესისთვის. ტაილანდმა აღმოაჩინა კიდეც, რომ უცხოელებს უყვართ
ტაილანდური კერძები და ტაილანდურმა მთავრობამ დაისახა მიზანი გაზარდოს
ტაილანდური რესტორნების რაოდენობა საზღვარგარეთ, რათა „დახვეწილად დაეხმაროს
სხვა ქვეყნებთან ურთიერთობების გაღრმავებას“. რბილი ძალა ხელმისაწვდომია ყველა
ქვეყნისთვის და ბევრი ინვესტიციას ახორციელებს რბილი ძალის რესურსების გამოყენების
გზებში, რათა „იყოს მათზე მეტი წონა“ საერთაშორისო პოლიტიკაში. როგორც პირველ თავში
ვნახეთ, მიუხედავად იმისა, რომ ნორვეგია არ არის ევროკავშირში, მან საკუთარი თავი უფრო
მიმზიდველი გახადა ჭკვიანი პოლიტიკის საშუალებით. და ათწლეულების მანძილზე
ევროპაში ყველაზე სანდო ქვეყნები იყო შვეიცარია, სკანდინავია და ბენილუქსის ჯგუფი.
მრავალი ქვეყნისთვის, კანადის კონსტიტუციური იდეები „არაპროპორციულად გავლენიანი
იყო, შესაძლოა უფრო გავლენიანი, ვიდრე შეერთებული შტატების“. სამხრეთ აფრიკა
ფართოდ აღფრთოვანებულია თავისი პროგრესით რასობრივი აპარტეიდის მშვიდობიანი
გზით დაძლევაში და ბრაზილიას აქვს გარკვეული მიმზიდველობა როგორც მისი ცოცხალი
კულტურის, ასევე მისი სამომავლო პერსპექტივის გამო. მიუხედავად იმისა, რომ მათ
შეიძლება ერთობლივად არ ჰქონდეთ ძალაუფლების რესურსები, რომ კონკურენცია გაუწიონ
უდიდეს ქვეყნებს, მცირე ან ნაკლებად ძლევამოსილ ქვეყნებს მაინც შეუძლიათ უფრო დიდი
გამოწვევა შექმნან, ვიდრე მათი სამხედრო ზომა გვთავაზობს. და არა მხოლოდ
სახელმწიფოებს შეუძლიათ წარმოადგინონ ასეთი გამოწვევა.

არასახელმწიფო აქტორები
ინფორმაციის ეპოქას ახასიათებს საერთაშორისო ასპარეზზე არასახელმწიფო აქტორების
მზარდი როლი. კერძო ორგანიზაციები სულ უფრო ხშირად კვეთენ ეროვნულ საზღვრებს. ეს
მთლად ახალი არ არის, მაგრამ საინფორმაციო რევოლუციამ გამოიწვია არასამთავრობო
ორგანიზაციების (NGO) რაოდენობის მკვეთრი ზრდა ბოლო წლებში, მხოლოდ 1990-იან
წლებში 6000-დან 26000-მდე გაიზარდნენ. და ეს ციფრები ყველაფერს არ ამბობს, რადგან
ისინი მხოლოდ ფორმალურად შექმნილ ორგანიზაციებს ეხება. ბევრი არასამთავრობო
ორგანიზაცია აცხადებს, რომ მოქმედებს როგორც "global conscience", რომელიც წარმოადგენს
ფართო საზოგადოების ინტერესებს და არ განეკუთვნება ცალკეული სახელმწიფოების
იურისდიქციას. ისინი ავითარებენ ახალ ნორმებს უშუალოდ მთავრობებსა და ბიზნეს
ლიდერებზე ზეწოლით, რომ შეცვალონ პოლიტიკა და ირიბად შეცვალონ საზოგადოების
წარმოდგენა იმის შესახებ, თუ რა უნდა გააკეთონ მთავრობებმა და ფირმებმა. ენერგეტიკული
რესურსების თვალსაზრისით, ამ ახალ ჯგუფებს იშვიათად აქვთ დიდი ძალა (თუმცა
აღსანიშნავია, რომ Greenpeace-ის 2001 წლის ბიუჯეტი შეადგენდა 157 მილიონ აშშ დოლარს,
როდესაც სამთავრობათაშორისო მსოფლიო სავაჭრო ორგანიზაციის ბიუჯეტს 90 მილიონი
აშშ დოლარი ჰქონდა). ყოველ შემთხვევაში, საინფორმაციო რევოლუციამ მნიშვნელოვნად
გააძლიერა არასამთავრობო ორგანიზაციების „რბილი ძალა“. იმის გამო, რომ მათ შეუძლიათ
მიმდევრების მოზიდვა, მთავრობებმა უნდა გაითვალისწინონ არასამთავრობო
ორგანიზაციები, როგორც მოკავშირეები და მოწინააღმდეგეები. ამერიკული თვალსაზრისით,
აღსანიშნავია, რომ ბრიუსელი, ლონდონი და პარიზი ვაშინგტონსა და ნიუ-იორკს უსწრებენ,
როგორც საერთაშორისო არასამთავრობო ორგანიზაციების მასპინძელი ქალაქები.
გაიზარდა არა მხოლოდ ტრანსნაციონალური კონტაქტების რაოდენობა, არამედ ამ
ორგანიზაციების ტიპების რაოდენობაც. რამდენიმე ათეული წლის წინ, დიდი
ბიუროკრატიული ორგანიზაციები სოლიდური ბიუჯეტით, როგორიცაა მრავალეროვნული
კორპორაციები ან რომის კათოლიკური ეკლესია, იყო ტრანსნაციონალური ორგანიზაციის
ყველაზე თვალსაჩინო ტიპი. კორპორატიული ბრენდების რბილი ძალა ნაცნობია
ათწლეულების განმავლობაში. ასეთი ორგანიზაციები ჯერ კიდევ მნიშვნელოვანია, მაგრამ
ინტერნეტის ეპოქაში კომუნიკაციის დაბალმა ხარჯებმა გახსნა მოედანი თავისუფლად
სტრუქტურირებული ქსელური ორგანიზაციებისთვის. მოქნილი არასამთავრობო
ორგანიზაციები და ქსელები განსაკუთრებით ეფექტურია სახელმწიფოებში საზღვრების
მიუხედავად. მის გამო, რომ ისინი ხშირად აერთიანებენ მოქალაქეებს, რომლებიც კარგად
არიან რამდენიმე ქვეყნის საშინაო პოლიტიკაში, ასეთ ქსელებს შეუძლიათ მედიისა და
მთავრობების ყურადღების ფოკუსირება მათ საკითხებზე. ისინი ქმნიან ახალი ტიპის
ტრანსნაციონალურ პოლიტიკურ კოალიციებს. მაგალითად, ნაღმების აკრძალვის
კოალიციაში გაერთიანდა არასამთავრობო ორგანიზაციები, ცნობილი სახეები და
პოლიტიკოსები ბევრ ქვეყანაში.
ინფორმაციული რევოლუცია სახელმწიფოებს უფრო გამტარს ხდის. ახლა მთავრობებმა
უნდა გაიზიარონ სცენა იმ აქტორებთან, რომლებსაც შეუძლიათ გამოიყენონ ინფორმაცია
თავიანთი რბილი ძალის გასაძლიერებლად და ზეწოლას ახდენენ მთავრობებზე პირდაპირ
ან ირიბად მათი საზოგადოების მობილიზებით. სანდო რედაქტორებისა და მიმწოდებლების
ძალაუფლების გათვალისწინებით, რომლებსაც შეუძლიათ ინტერნეტის ეპოქაში არსებული
ინფორმაციის ზვავში შეაღწიონ, ტრანსნაციონალური ორგანიზაციების მზარდი
მნიშვნელობა შეიძლება უხეშად შეფასდეს იმის მიხედვით, თუ რამდენად ხშირად არიან
აღნიშნული ორგანიზაციები მედიის პუბლიკაციებში. ამ სტანდარტით, უმსხვილესი
არასამთავრობო ორგანიზაციები , როგორც აქტორები იბრძვიან გავლენიანი რედაქტორების
ყურადღებისთვის. მაგალითად, მას შემდეგ, რაც Human Rights Watch-მა გამოაქვეყნა 2003
წლის მსოფლიო ანგარიში, სადაც მკაცრად აკრიტიკებდა აშშ-ს მთავრობას ტერორიზმთან
ომის გამო, 288 სტატია გამოჩნდა გაზეთებსა და ჟურნალებში, სადაც აღნიშნული
ორგანიზაცია მომდევნო ათი დღის განმავლობაში. მაგალითად, მას შემდეგ, რაც Human
Rights Watch-მა გამოაქვეყნა 2003 წლის მსოფლიო ანგარიში, სადაც მკაცრად აკრიტიკებდა
აშშ-ს მთავრობას ტერორიზმთან ომის გამო, მომდევნო ათი დღის განმავლობაში 288 გაზეთსა
და ჟურნალში გამოჩნდა სტატიები, რომლებშიც ეს ორგანიზაცია იყო მოხსენიებული.
ინფორმაციის ეპოქაში მთავრობები, რომლებსაც სურთ სწრაფი ეკონომიკური ზრდის ხილვა,
აღმოაჩენენ, რომ ვეღარ შეინარჩუნებენ ბარიერებს ინფორმაციის ნაკადის მიმართ, რომელიც
ისტორიულად იცავდა ოფიციალურ პირებს გარეგანი კვლევებისგან.
ისეთი ძლიერი ქვეყნებიც კი, როგორიცაა შეერთებული შტატები, დაზარალდნენ.
მაგალითად, არასამთავრობო ორგანიზაციების კამპანიამ ხელი შეუწყო შემოთავაზებული
მრავალმხრივი საინვესტიციო შეთანხმების ჩაშლას 1990-იანი წლების ბოლოს, ასევე,
არასამთავრობო ორგანიზაციებმა გამოიყენეს ინტერნეტი 1999 წლის მსოფლიო სავაჭრო
ორგანიზაციის სამიტის ჩაშლის მიზნით, რომელიც ცნობილია როგორც "სიეტლის ბრძოლა".
პენტაგონი ეწინააღმდეგებოდა ნაღმების აკრძალვის ხელშეკრულებას, მაგრამ ინტერნეტზე
დაფუძნებული ორგანიზაციების შერეულმა კოალიციამ, რომელიც მუშაობდა საშუალო
ძალის მთავრობებთან, კანადასთან, ცალკეულ პოლიტიკოსებთან და ისეთ ცნობილ
პიროვნებებთან, როგორიცაა პრინცესა დიანა, 1997 წელს შეძლო ხელშეკრულების
ამოქმედება. კიდევ ერთი მაგალითია ჩარჩო კონვენცია. თამბაქოს კონტროლის შესახებ,
რომელიც რატიფიცირებულია 2003 წლის მაისში ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაციის 192
წევრის მიერ. შეერთებულ შტატებს თავდაპირველად მტკიცე წინააღმდეგობები ჰქონდა
ხელშეკრულების მიმართ, მაგრამ საერთაშორისო კრიტიკის ფონზე უარი თქვა მათზე.
ინტერნეტის გამოყენება რბილი ძალაუფლების განსახორციელებლად გვხვდება დიასპორის
თემების პოლიტიკაში. დევიდ ბოლიერი, ექსპერტი ციფრული ტექნოლოგიების გავლენის
შესახებ, ამბობს: "The Internet has been a godsend to such populations because it enables large
numbers of geographically isolated people with a shared history to organize into large virtual
communities." ინტერნეტი მათ საშუალებას აძლევს, სახლში დარჩენილთათვის მიმზიდველი
ალტერნატიული იდეები წარმოადგინონ. უცხოელებსა და ადგილობრივებს შორის
ინტერნეტ კავშირმა ხელი შეუწყო პეკინში 1998 წელს ინდონეზიაში ანტიჩინური აჯანყების
წინააღმდეგ საპროტესტო აქციების გაჩაღებას. ინდონეზიაში მცხოვრები ეთნიკური
ჩინელების იმედგაცრუება საოცარი სისწრაფით გადავიდა პეკინში. ზიმბაბვეშიც ინტერნეტმა
მნიშვნელოვანი როლი ითამაშა საკამათო არჩევნების დროს მთავრობის ქმედებების შესახებ
ინფორმაციის გავრცელებაში.
დიასპორული ჯგუფის მაგალითი, რომელმაც ეფექტურად გამოიყენა ინტერნეტი და სხვა
მედია, რათა გავლენა მოეხდინა თავიანთ ქვეყანაში პოლიტიკის შედეგებზე, არის განაის
ემიგრანტების საზოგადოება. 2000 წლის არჩევნებში, განის პირველი რეალური
შესაძლებლობა, შეეცვალათ მთავრობა დემოკრატიული საშუალებებით, დიასპორის ქსელმა
მნიშვნელოვანი როლი ითამაშა ოპოზიციის კანდიდატისთვის მხარდაჭერისა და ფულის
მობილიზებაში. ონლაინ სათემო ქსელებმა, როგორიცაა განას კიბერჯგუფი (GCG), რომელიც
დაარსდა ნიუ იორკში 1999 წელს, მოაბილიზა დიასპორა შეერთებულ შტატებში განაში
რეჟიმის შეცვლის კამპანიისთვის. And now the GCG has refocused its mission on attracting
development assistance for Ghana, and is in the process of establishing a network among the 2.5
million Ghanaian expatriates to increase the flow of capital to their home country.
ტრანსნაციონალური კორპორაციები ხშირად ხდებიან არასამთავრობო ორგანიზაციების
აქტივობების სამიზნე, როგორიცაა კამპანია „დასახელება და შერცხვენა“, რომლის
ფარგლებშიც ასახელებენ იმ კომპანიების სახელებს, რომლებიც ღარიბ ქვეყნებში მუშებს
დაბალ ხელფასს უხდიან. ასეთი კამპანიები ზოგჯერ წარმატებულია, რადგან მათ შეუძლიათ
სრულიად სარწმუნოდ დაემუქრონ კომპანიებს მათი ღირებული გლობალური ბრენდების
რბილი ძალის მოპარვით. როდესაც Shell-მა გადაწვიტა თავისი Brent Spar-ის საბურღი
დანადგარის გამოყენება ღრმა ოკეანის გასაბურღად, რომელიც, სავარაუდოდ, აბინძურებდა
ოკეანეს, Greenpeace-მა მოაწყო ბოიკოტის კამპანია, აიძულებდა Shell-ს სხვა გზა აერჩია.
მაგრამ, როდესაც Shell-ის ორიგინალური წინადადება მოგვიანებით უკეთესი აღმოჩნდა
გარემოსთვის, Greenpeace-ის რეპუტაცია და რბილი ძალა დაზარალდა. ნებისმიერ
შემთხვევაში, Shell-მა გადაწყვიტა გაეზარდა ცნობიერება არასამთავრობო ორგანიზაციების
შესახებ: კომპანიამ ცოტა ხნის წინ გამოაცხადა, რომ არ გაბურღავს იუნესკოს მიერ მსოფლიო
მემკვიდრეობის სიაში გამოცხადებულ ადგილებს. Transnational drug companies were shamed
by NGOs into giving up lawsuits in South Mrica in 2002 over infringements of their patents on AIDS
drugs because, the Financial Times reported, "demands for greater social responsibility from business
are getting louder, better organized and more popular." Similar campaigns of naming and shaming
have affected the investment and employment patterns of Mattel, Nike, and a host of other
companies.
არასამთავრობო ორგანიზაციები ძლიერ განსხვავდებიან თავიანთი ორგანიზაციით,
ბიუჯეტით, წევრების წინაშე ანგარიშვალდებულებით და მათი ნათქვამის სიზუსტეზე
პასუხისმგებლობის გრძნობით. მათი რბილი ძალა შესაბამისად იცვლება. ზოგიერთი
არასამთავრობო ორგანიზაცია უფრო სანდოა ვიდრე მთავრობა, ზოგი კი პირიქით. საერთო
ჯამში, ევროპაში ბოლოდროინდელმა კვლევამ აჩვენა, რომ ევროპელთა 42 პროცენტი უფრო
მეტად ენდობა არასამთავრობო ორგანიზაციებს, ხოლო 36 პროცენტი არ ენდობა მათ. თუმცა,
დიდ ბრიტანეთში და გერმანიაში, მათი რიცხვი, ვინც არ ენდობოდა არასამთავრობო
ორგანიზაციებს, აღემატებოდა მათ, ვინც ენდობოდა. ასე რომ, აქტივისტებისთვის
გაზვიადებულია ასეთი ორგანიზაციების „მსოფლიოს სხვა ზესახელმწიფოებად“ მოხსენიება,
მაგრამ ზოგიერთი სახელმწიფო მათ მაინც უგულვებელყოფს. ზოგიერთს აქვს რეპუტაცია და
სანდოობა, რაც მათ შთამბეჭდავ შიდა და საერთაშორისო პოლიტიკურ გავლენას ანიჭებს.
სხვებს შეიძლება არ ჰქონდეთ ეს ყველაფერი, მაგრამ ჰქონდეთ ორგანიზაციული და
კომუნიკაციური უნარები, რის გამოც მარტივა ახერხებენ დემონსტრაციების მობილიზებას,
ამას კი ვერცერთი მთავრობა ვერ დააიგნორებს. დღეს ძნელად შეიძლება დაიგეგმოს რაიმე
საერთაშორისო შეხვედრა დემონსტრაციების პერსპექტივის გათვალისწინების გარეშე.
საბედნიეროდ, თ საუბედუროდ არასამთავრობო ორგანიზაციებსა და ქსელურ
ორგანიზაციებს აქვთ რბილი ძალის რესურსები და არ ერიდებიან მათ გამოყენებას.
ორგანიზებულ რელიგიურ მოძრაობებს რბილი ძალა ჰქონდათ საუკუნეების განმავლობაში.
რომის კათოლიკური ეკლესია ორგანიზებულია მთელს მსოფლიოში და ბევრი კათოლიკე
მთელს მსოფლიოში იცავს მის სწავლებებს ისეთ თემებზე, როგორიცაა შობადობის
კონტროლი და აბორტი. სხვა რელიგიურ ორგანიზაციებს - მათ შორის პროტესტანტულ,
ისლამურ და ბუდისტებს - აქვთ ფართო მისიონერული ძალისხმევა, რამაც მიიპყრო
მილიონობით ადამიანი მათი სწავლებებისადმი, განსაკუთრებით ლათინურ ამერიკასა და
აფრიკაში ბოლო ათწლეულების განმავლობაში. თუმცა, როგორც ბოლო თავში ვნახეთ,
შეუწყნარებელ რელიგიურ ორგანიზაციებს შეუძლიათ მოგერიებაც და მიზიდვაც. In some
circumstances aggressive proselytizing can destroy rather than create soft power.
სამთავრობათაშორისო ორგანიზაციებს, როგორიცაა გაერო ან მსოფლიო სავაჭრო
ორგანიზაცია, ასევე შეუძლიათ რბილი ძალის განვითარება. მკაცრად რომ ვთქვათ, ისინი
არიან სახელმწიფოების ქმნილებები, რომლებმაც დააარსეს ისინი, მაგრამ დიპლომატია
სხვადასხვა ორგანიზაციებში იღებს მახასიათებლებს, რომლებიც ასახავს ორგანიზაციის
უნიკალურ პრაქტიკას და კულტურას. მაგალითად, გაეროს რეპუტაცია არ შეიძლება
გავიგოთ გენერალური ასამბლეის (მისი რიტორიკით) და უშიშროების საბჭოს (მისი
ვეტოებით) როლების შედარების გარეშე და as well as the deference to regional caucuses that
produces damaging aberrations such as Libya's chairing the Human Rights Commission. The
personality and skill of the secretary-general can also affect the reputation of the organization. Like
the pope, Kofi Annan commands few troops, but his popularity and position assure attention to his
statements.
მაგალითად, ამერიკის გადაწყვეტილებამ ერაყის ომში შესვლის შესახებ უშიშროების საბჭოს
მეორე რეზოლუციის გარეშე დააზიანა როგორც გაეროს, ასევე ამერიკის რეპუტაცია და
გამოკითხულმა 21 ქვეყნიდან 19-ში უმრავლესობამ განაცხადა, რომ გაერო აღარ არის ისეთი
მნიშვნელოვანი, როგორც ადრე იყო საერთაშორისო კონფლიქტებთან დაკავშირებით. მეორეს
მხრივ, აშშ-ისა და ევროპის მოსახლეობის ორ მესამედზე მეტი კვლავ აფასებს გაერო-ს
დადებითად ომის შემდეგაც კი. გაეროს ზოგადი რეპუტაცია წლების განმავლობაში
იცვლებოდა. ევროპაში, ერაყის ომის შემდეგ გაერო-სადმი ნდობა 2002 წლის მაჩვენებელზე
დაბალია, მაგრამ მაინც შედარებულია 1990-იანებთან. შეერთებულ შტატებში,
გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის ზოგადი მხარდაჭერა დაუბრუნდა ომამდელ დონეს
ხანმოკლე ვარდნის შემდეგ. გაეროს მოწონების რეიტინგი კიდევ უფრო დაბალი იყო 1980-იან
წლებში, ვიდრე ერაყის ომამდე (28 პროცენტი 1985 წლის აგვისტოში; 38 პროცენტი 2003 წლის
მარტში) და მიაღწია ყველა დროის ყველაზე დაბალ ნიშნულს კორეის ომის დროს (23
პროცენტი 1951 წლის მაისში). გაეროს მიმზიდველობა და რბილი ძალის რესურსები
იცვლება დროთა განმავლობაში და აქვს შეზღუდვები, მაგრამ მთავრობებს არ შეუძლიათ
უბრალოდ იგნორირება გაუკეთონ მათ.
რბილ ძალას ასევე შეუძლია მიჯაჭვული იყოს მავნე ორგანიზაციებთან და ქსელებთან.
რბილი ძალა დამოკიდებულია მიმღებ აუდიტორიაზე, მაშინაც კი, როცა ეს მიმღები თვალი
ბოროტია. ტრანსნაციონალური ტერორისტული ორგანიზაციები, როგორიცაა ალ ქაიდა,
შესაძლოა მიუღებელი იყოს მსოფლიოს უმრავლესობისთვის, მაგრამ ისინი აშკარად
მიმზიდველია ზოგიერთი ექსტრემისტისთვის. თუ საბჭოთა კავშირიდან და კომუნიზმიდან
მომდინარეობდა ყველაზე საშიში რბილი ძალის გამოწვევები შეერთებული შტატებისთვის
ცივი ომის ეპოქაში, დღეს ყველაზე დიდი გამოწვევა მოდის რადიკალური ისლამისტური
იდეოლოგიებისა და ორგანიზაციებისგან. ვაჰაბიტების ფუნდამენტალისტური სექტა,
რომელიც წარმოიშვა არაბეთის ნახევარკუნძულზე მე-19 საუკუნეში, გაძლიერდა 1920-იან
წლებში ეგვიპტეში გაჩენილი მუსლიმთა საძმოს მოძრაობის რადიკალური ექსცესებით.
ბედის ირონიით, საიიდ კუტბი, საკვანძო ინტელექტუალური ფიგურა რადიკალ
ისლამისტებს შორის, იყო მუსლიმი ძმა, რომელიც ცხოვრობდა შეერთებულ შტატებში მცირე
ხნით და უარყოფით დამოკიდებულება გააჩნდა იქაურ ცოხოვრებაზე. როგორც უკვე
აღვნიშნეთ, ბევრისთვის მიმზიდველი კულტურა შეიძლება ზოგიერთისთვის მიუღებელი
იყოს.
რადიკალური ისლამიზმის აღზევებას მხარი დაუჭირა საუდის არაბეთმა, კერძოდ,
მმართველი ოჯახი დათანხმდა ვაჰაბიზმის პოპულარიზაციას სასულიერო პირების
დასამშვიდებლად და „საკუთარი პოლიტიკური ლეგიტიმაციის შესაძენად სხვა ქვეყნებში
სტაბილურობის ხარჯზე“. იმის გამო, რომ ვაჰაბისტური ინსტიტუტების დაფინანსება მოდის
როგორც საუდის არაბეთის მთავრობის სამინისტროებიდან, ასევე კერძო საქველმოქმედო
ორგანიზაციებიდან, მთლიანი ხარჯების დადგენა პრაქტიკულად შეუძლებელია. ერთმა
ექსპერტმა კონგრესს დაუმოწმა, რომ საუდელებმა დაახლოებით 70 მილიარდი დოლარი
დახარჯეს დახმარების პროექტებზე 1970-იანი წლებიდან და სხვები აცხადებენ, რომ ისინი
აფინანსებდნენ 1500 მეჩეთს და 2000 სკოლას მთელს მსოფლიოში, ინდონეზიიდან
საფრანგეთამდე. These institutions often displace more moderate and worse-funded institutions
promulgating moderate interpretations of Islam. Even if these numbers are incorrect, a fraction of the
dollar figures still dwarfs what the United States has spent on public diplomacy in the Muslim world.
ბედის ირონიით, ვაჰაბიზმის რბილი ძალა არ აღმოჩნდა რესურსი, რომელიც საუდის
არაბეთის მთავრობას შეეძლო ეკონტროლებინა ან გამოეყენებინა სასიკეთო შედეგების
მისაღებად. Instead, it has been like a sorcerer's apprentice that has come back to bedevil its original
creator. რადიკალები სამეფო ოჯახს კორუმპირებულად მიიჩნევენ და დასავლელ
ურწმუნოებთან კავშირში ადანაშაულებენ. ისინი მიზნად ისახავენ ხელისუფლების დამხობას
ან ჩაშლას და 2003 წელს ერ-რიადში ტერორისტული თავდასხმები წამოიწყეს. სამეფო
ოჯახის გარიგებამ ვაჰაბისტ სასულიერო პირებთან უკუ შედეგი გამოიღო, რადგან ისლამური
რადიკალიზმის რბილი ძალა ოსამა ბინ ლადენსა და მისი მიზნებს ემსახურება, და არა იდეას,
რომ სახელმწიფო უფრო ასფრთხო იყოს.
ამ სურათი გამოჩნდა გამოკითხვით, რომელიც ჩატარდა ძირითადად მუსულმანურ ქვეყანაში
ერაყის ომის შემდეგ მალევე. ინდონეზიის, იორდანიის, პაკისტანის, მაროკოსა და
პალესტინის ხელისუფლების უმრავლესობამ თქვა, რომ მათ დიდი ან გარკვეული ნდობა
ჰქონდათ ოსამა ბინ ლადენის მიმართ, რომ ის სწორ საქმეს აკეთებდა მსოფლიო პოლიტიკაში.
იმავე ქვეყნებში უმრავლესობას უფრო მეტი ნდობა ჰქონდა ბინ ლადენის მიმართ, ვიდრე
ჯორჯ ბუშის ან ტონი ბლერის მიმართ. გასაკვირი არ იყო რომ ბევრ მუსლიმს ბუშისა და
ბლერის მიმართ ნეგატიური გრძნობები ჰქონდა მუსლიმური ქვეყნის წინააღმდეგ ომის
შემდეგ, მაგრამ იმ ფაქტმა, რომ ბინ ლადენმა ნდობა აღძრა ბევრ ადამიანში, მკაფიო მესიჯი
გაუგზავნა ამერიკელებს მისი მოსისხლე მტრის რბილი ძალის შესახებ. მსგავსი სიტუაცია
იყო 2001 წლის შემოდგმოას, როდესაც ტერაქტის შედეგა ფრიკიდან გავრცელდ ინფორმაცია,
რომ „ოსამა“ პოპულარული სახელი გახდა ახალშობილებში და პაკისტანში კი მისი
გამოსახულებიანი მაისურები სულ უფრო და უფრო მასშტაბურად იყიდებოდა. Because the
war on terrorism involves a civil war between radicals and moderates within Islamic civilization, the
soft power of the Islamists is a disturbing symptom and a warning of the need for Americans and
others to find better ways of projecting soft power to strengthen the moderates. Moderate churches
and synagogues can play a role with moderate Muslims. In all three religions the prophet Abraham is
a revered figure, and so the idea of an Abrahamic dialogue among Muslims, Christians, and Jews may
be an example of the ways that non governmental actors can exercise their soft power and create
bridges of understanding.
შეერთებული შტატები ერთადერთი სამხედრო ზესახელმწიფოა მსოფლიოში. ის ასევე რჩება
მსოფლიოს უძლიერეს ქვეყნად ეკონომიკური და რბილი ძალის თვალსაზრისით, მაგრამ
ამერიკა არ არის ისეთივე დომინანტი ძალაუფლების ამ ორ სფეროში, როგორც სამხედრო
სფეროში. ინფორმაციის ეპოქის ტენდენციები და დემოკრატიზაციის გავრცელება
სამომავლოდ ამერიკულ რბილი ძალის სარგებელს მოუტანს, მაგრამ ასევე სარგებელს
მოუტანს ევროპასა და სხვა ქვეყნებს, რომლებსაც შეუძლიათ ახალ პირობებთან ადაპტაცია.
კიდევ უფრო პრობლემურია, რომ ინფორმაციის ეპოქის ტენდენციები გაზრდის
არასახელმწიფო აქტორების „რბილ ძალას“. იმისათვის, რომ გაუმკლავდეს სამყაროს, სადაც
სხვების რბილი ძალა იზრდება, შეერთებულმა შტატებმა უფრო მეტი ინვესტიცია უნდა
განახორციელოს რბილი ძალის საკუთარ რესურსებში და ისწავლოს რბილი ძალის უფრო
ეფექტურად გამოყენება.

7. 99-107 - THE SHAPE OF PUBLIC DIPLOMACY-მდე - მარი ბრეგვაძე

რბილი ძალის ფლობა

მთავრობები იყენებენ სამხედრო ძალას მუქარისთვის, საბრძოლველად, რათა გონივრულ
ვადაში სასურველ შედეგებს მიაღწიონ. ეკონომიკური ძალას ხშირად მსგავსი ეფექტი აქვს.
მთავრობებს მყისიერად შეუძლიათ გაყინონ უცხოური ბანკების ანგარიშები,(თუმცა
ეკონომიკურ სანქციებს ხშირად დიდი დრო სჭირდება). რბილი ძალის გამოყენება უფრო
რთულია, რადგან, როგორც პირველ თავში დავინახეთ, მისი მრავალი გადამწყვეტი
რესურსია მთავრობების კონტროლის მიღმა და მათი შედეგები დიდად არის
დამოკიდებული მიმღებ აუდიტორიაზე. უფრო მეტიც, გარემოებების გამო რბილი ძალის
რესურსები ხშირად ირიბად მუშაობს პოლიტიკისთვის, და ზოგჯერ წლები სჭირდება
სასურველი შედეგის მიღწევას. რა თქმა უნდა, ეს განსხვავებები არის ხარისხობრივი
საკითხები. ყველა ომი ან ეკონომიკური ქმედებები სასწრაფოდ კი არ იძლევა სასურველ
შედეგებს - ამას მოწმობს ვიეტნამის ომის ხანგრძლივობა და საბოლოო მარცხი, ან ის ფაქტი,
რომ ეკონომიკურმა სანქციებმა ისტორიულად გამოიღო მათი სავარაუდო შედეგები მხოლოდ
იმ შემთხვევების მესამედში. ერაყში, სად დამ ჰუსეინი სანქციებს გადაურჩა ათ წელზე მეტი
ხნის განმავლობაში, თუმცა ოთხკვირიანმა ამერიკულმა სამხედრო კამპანიამ დაარღვია მისი
რეჟიმი, ეს იყო მხოლოდ პირველი ნაბიჯი ერაყში ამერიკის მიზნების მისაღწევად. როგორც
ერთმა ყოფილმა სამხედრო ოფიცერმა შენიშნა, დიდი კამპანიის ნიშანი ის კი არ არის, რასაც
ის ანადგურებს, არამედ ის, რასაც ქმნის. ამასთან, ზოგჯერ ინფორმაციის გავრცელებამ
შეიძლება სწრაფად თავიდან აიცილოს სასურველი შედეგი. თუმცა, ზოგადად, რბილი ძალის
რესურსები უფრო ნელი, დიფუზური და უფრო რთული გამოსაყენებელია, ვიდრე hard power
რესურსები.

ადრეული მცდელობები
ის ფაქტი, რომ რბილი ძალის რესურსების გამოყენება მოუხერხებელია, ხელი არ შეუშლია
მთავრობებს მცდელობაში. ავიღოთ მაგალითად საფრანგეთი. მე-17-მე-18 საუკუნეებში
საფრანგეთმა გაავრცელა თავისი კულტურა მთელ ევროპაში. ფრანგული არა მხოლოდ
დიპლომატიის ენად იქცა, არამედ გამოიყენებოდა ზოგიერთ უცხოურ სასამართლოშიც,
მაგალითად, პრუსიის და რუსეთის სასამართლოებში. საფრანგეთის რევოლუციის დროს
საფრანგეთი ცდილობდა მეზობელი ქვეყნების მოსახლეობაში თავისი რევოლუციური
იდეოლოგიის ხელშეწყობით მსგავსი ტალღა შექმნილიყო. ფრანკო-პრუსიის ომში
დამარცხების შემდეგ საფრანგეთის მთავრობა ცდილობდა აღედგინა ერის დანგრეული
პრესტიჟი მისი ენისა და ლიტერატურის პოპულარიზაციის გზით Alliance Française-ის
მეშვეობით, რომელიც შეიქმნა 1883 წელს. როგორც ისტორიკოსმა რიჩარდ პელსმა აღნიშნა,
„საზღვარგარეთ ფრანგული დიპლომატიის მნიშვნელოვანი კომპონენტი გახდა ეს პროექტი .“
იტალიამ, გერმანიამ და სხვებმა მალევე მიბაძა საზღვარგარეთ მათი კულტურის
პოპულარიზაციის მიზნით ინსტიტუტების დაარსებით. პირველი მსოფლიო ომის დაწყებამ
დაჩქარება რბილი ძალის გამოყენება უფრო დააჩქარა, რადგან მთავრობების უმეტესობამ
შექმნა ოფისები, სადაც მათი პოლიტიკის პროპაგანდა მიმდინარეობდა.
შეერთებულმა შტატებმა შედარებით მოგვიანებით დაიწყო ამ იდეის საინფორმაციო და
კულტურული დიპლომატიის მიზნებისთვის გამოყენების. I9I7-ში, პრეზიდენტმა ვუდრო
ვილსონმა დააარსა სახალხო ინფორმაციის კომიტეტი. საგაზეთო რეკლამაში გაავრცელა ჯონ
კრილმა. მისი ამოცანა, მისი თქმით, იყო „დიდი საწარმოს დაარსება გაყიდვების სფეროში,
მსოფლიოში უდიდესი თავგადასავალი სარეკლამო სექტორში“. კრილი ამტკიცებდა, რომ
მისი ოფისის საქმიანობა არ წარმოადგენდა პროპაგანდას და იყო მხოლოდ
საგანმანათლებლო და ინფორმაციული. მაგრამ ფაქტებმა უარყო ეს ყოველივე. სხვა
საკითხებთან ერთად, კრილმა მოაწყო ტურები, გამოუშვა ბროშურები „ამერიკიზმის
სახარებაზე“, დააარსა სამთავრობო საინფორმაციო სამსახური, იზრუნეს, რომ ომის
პერიოდის ფილმები ამერიკას პოზიტიურად ასახავდნენ. გარდა ამისა, რადიო გადაცემებიც
ხელს უწყობდა კულტურისა და ენის პოპულარიზაციას. ნაცისტური გერმანიაც ხშირად
მიმართავდა ამგვარ პრაქტიკას. I937 წელს, ბრიტანეთის საგარეო საქმეთა მინისტრმა ენტონი
იდენმა გააცნობიერა ახალი კომუნიკაციების მნიშვნელობა, ”სავსებით მართალია, რა თქმა
უნდა, რომ კარგ კულტურულ პროპაგანდას არ შეუძლია გამოასწოროს ცუდი საგარეო
პოლიტიკით მიყენებული ზიანი, მაგრამ გაზვიადებული არ არის იმის თქმა, რომ თუნდაც
საუკეთესო დიპლომატიური პოლიტიკა შეიძლება წარუმატებელი იყოს, თუ ის
უგულებელყოფს ინტერპრეტაციისა და დარწმუნების ამოცანას, რომელსაც თანამედროვე
სიტუაცია აკისრებს.” ათწლეულის ბოლოს, BBC, რომელიც დაარსდა 1922 წელს,
მაუწყებლობდა ევროპულ ყველა ძირითად ენები ასევე არაბულზეც.
1930-იანი წლების ბოლოს რუზველტის ადმინისტრაცია დარწმუნდა, რომ „ამერიკის
უსაფრთხოება დამოკიდებული იყო მის უნარზე მოიპოვოს სხვა ქვეყნების ხალხის
მხარდაჭერა.” პრეზიდენტ რუზველტს განსაკუთრებით აწუხებდა გერმანული პროპაგანდა
ლათინურ ამერიკაში. 1938 წელს სახელმწიფო დეპარტამენტმა დააარსა კულტურული
ურთიერთობების განყოფილება და ორი წლის შემდეგ შეავსო იგი. ამერიკის ომში შესვლის
შემდეგ, მთავრობის კულტურული პროპაგანდა უფრო გლობალური მასშტაბის გახდა.
ჰოლივუდის ფილმები ასევე მნიშვნელოვანი პროპაგანდისტული იარაღი იყო.
ომის პერიოდში რადიომ მნიშვნელოვანი როლი ითამაშა. საბჭოთა საფრთხის ზრდასთან
ერთად, ამერიკის ხმა აგრძელებდა გაფართოებას, მაგრამ ასე დაიწყო დებატები იმის შესახებ,
თუ რამდენად უნდა იყოს იგი ამერიკული კულტურის დამოუკიდებელი წარმომადგენელი.
ამას დაემატა სპეციალური რადიოსადგურები, როგორიცაა რადიო თავისუფლება და რადიო
თავისუფალი ევროპა. უფრო ზოგადად, ცივი ომის განვითარებისას, იყო განხეთქილება მათ
შორის, ვინც ემხრობოდა ნელ კულტურულ დიპლომატია-ხელოვნებას, და მათ, ვინც მხარს
უჭერდა რადიოს, ფილმების სწრაფ საინფორმაციო მედიას.
მთელი ცივი ომის განმავლობაში ამ ორი მიდგომის მომხრეები იბრძოდნენ იმაზე, თუ
როგორ უნდა ჩაედო მთავრობას ძალისხმევა რბილ ძალაში. პირდაპირ პროპაგანდას არ
ერიდებოდნენ „მკაცრები“. ხოლო „ნაზი მოაზროვნეები“ ამტკიცებდნენ, რომ უცხოური
დამოკიდებულების შეცვლა არის თანდათანობითი პროცესი, რომელიც უნდა გაიზომოს
წლების განმავლობაში. აშშ-ის მაშინდელ დირექტივაში ნათქვამია, რომ ჩვენს
საზღვარგარეთის ბიბლიოთეკებს "აქვთ უფლება იყვნენ ობიექტური, მაგრამ მეორეს მხრივ,
ჩვენი ბიბლიოთეკების მიზანი არის ის, რომ ისინი სპეციალური დანიშნულების
ბიბლიოთეკებია. საუკეთესო რაც შეგვიძლია იმედი მაქვს, რომ მივაღწიოთ და
შევინარჩუნოთ ობიექტურობის ილუზია." ეს მცირე ზღვარია ინფორმაციასა და პროპაგანდას
შორის.
70-იანი წლების ცივი ომის შუა პერიოდში, საფრანგეთმა და გერმანიამ უფრო მეტი დახარჯა
პოლიტიკის საინფორმაციო და კულტურული კომუნიკაციის ფუნქციებზე, ვიდრე
შეერთებულმა შტატებმა. ცივი ომის დასრულებასთან ერთად ამერიკელები უფრო მეტად
დაინტერესდნენ ბიუჯეტის დაზოგვაში, ვიდრე რბილ ძალაში ინვესტიციებში .
მხოლოდ 2001 წლის სექტემბრის შემდეგ ამერიკელებმა ხელახლა აღმოაჩინეს რბილი ძალის
ინსტრუმენტებში ინვესტირების მნიშვნელობა.

საჯარო დიპლომატია საინფორმაციო ხანაში

საკუთარი ქვეყნის პოზიტიური იმიჯის პოპულარიზაცია ახალი არ არის, მაგრამ რბილი

ძალის პროექციის პირობები ბოლო წლებში მკვეთრად შეიცვალა. სანამ ჯერ კიდევ არის
საჭიროება მიეწოდოს ზუსტი ინფორმაცია მოსახლეობას ისეთ ქვეყნებში, როგორიცაა ბირმა
ან სირია, იქ სადაც მთავრობა აკონტროლებს ინფორმაციას. ასევე არის ქვეყნები, სადაც
საზოგადოებრივ აზრში ხელსაყრელი იმიჯის შექმნის ახალი საჭიროება დგას, ისევე როგორც
მექსიკაში და თურქეთში, სადაც პარლამენტებს ახლა შეუძლიათ გავლენა მოახდინონ
გადაწყვეტილების მიღებაზე. საზოგადოებრივი აზრის ჩამოყალიბება კიდევ უფრო
მნიშვნელოვანი ხდება სადაც ავტორიტარული მთავრობები შეიცვალა ახალი
დემოკრატიებით. საჯარო დიპლომატია მიზნად ისახავდა საზოგადოებრივი აზრის ისე
შექმნას, რომ მას მნიშვნელოვანი შედეგები მოეტანა, ისეთივე როგორც ტრადიციულ
კლასიფიცირებულ დიპლომატიურ კომუნიკაციებს მოჰყვებოდა ქვეყნის ლიდერებს შორის.
ინფორმაცია არის ძალა და დღეს მსოფლიოს მოსახლეობის გაცილებით დიდ ნაწილს აქვს
წვდომა ამ ძალაზე. ტექნოლოგიურმა მიღწევებმა გამოიწვია ინფორმაციის დამუშავებისა და
გადაცემის ხარჯების მკვეთრი შემცირება. უამრავი ინფორმაცია იწვევს ყურადღების
ნაკლებობას. როცა ხალხია გადატვირთულია მათ წინაშე არსებული ინფორმაციის
მოცულობით, მათ უჭირთ იმის გარჩევა, რაზე გაამახვილონ ყურადღება. გარდა ამისა,
საზოგადოება უფრო ფრთხილი და მგრძნობიარე გახდა პროპაგანდის შესახებ. რეპუტაცია
კიდევ უფრო მნიშვნელოვანი ხდება, ვიდრე წარსულში მთავრობები კონკურენციას უწევენ
სანდოობისთვის არა მხოლოდ სხვა მთავრობებს, არამედ ალტერნატივების ფართო სპექტრს,
მათ შორის საინფორმაციო მედიას. კორპორაციები, არასამთავრობო ორგანიზაციები,
მთავრობათაშორისი ორგანიზაციები და სამეცნიერო გაერთიანებების ქსელებიც მათ
შორისაა.
პოლიტიკა ინფორმაციის ეპოქაში „საბოლოოდ შეიძლება იყოს იმის შესახებ, თუ ვისი ამბავი
გაიმარჯვებს“, მთავრობები ეჯიბრებიან ერთმანეთს და სხვა ორგანიზაციებთან საკუთარი
სანდოობის გასაძლიერებლად, რათა შეასუსტონ თავიანთი ოპონენტები. ახალი ამბების
ალტერნატიული წყაროების ინფორმაციული ეპოქის ამ ახალ პირობებში, increasingly the soft
sell may prove more effective than a hard sell.

სიმრავლის პარადოქსი ("paradox of plenty") - ინფორმაციის აფეთქების შედეგი, როდესაც

ხალხი გადატვირთულია მათ წინაშე არსებული ინფორმაციის მოცულობით, ძნელია იმის
ცოდნა, რაზე გაამახვილო ყურადღება. ყურადღება და არა ინფორმაცია ხდება მწირი
რესურსი და ისინი, ვისაც შეუძლია განასხვავოს ღირებული ინფორმაცია ფონური
არეულობისგან, იძენს ძალას, ან რბილ ძალას.

8. 107-118 - THE SPECIAL CASE OF THE MIDDLE EAST-მდე - მარი გიორგობიანი

საჯარო დიპლომატიის ფორმა

1963 წელს, ედვარდ რ. მიუროუმ, ცნობილმა მაუწყებელმა, რომელიც იყო USIA-ს

დირექტორი კენედის ადმინისტრაციაში, საჯარო დიპლომატია განსაზღვრა, როგორც
ურთიერთქმედება/ინტერაქცია, რომელიც მიმართული იყო არა მხოლოდ უცხო
მთავრობებთან, არამედ ძირითადად არასამთავრობო პირებთან და ორგანიზაციებთან და
ხშირად წარმოდგენილი იყო როგორც კერძო შეხედულებების მრავალფეროვნება,
ხელისუფლების შეხედულებების დამატებით. როგორც მარკ ლეონარდმა, ბრიტანელმა
ექსპერტმა სახალხო დიპლომატიის საკითხებში, შენიშნა, სკეპტიკოსები, რომლებიც ტერმინს
"საჯარო დიპლომატია" პროპაგანდის უბრალო ევფემიზმად მიიჩნევდნენ ცდებოდნენ [ანუ
ის ხალხი ცდებოდა, ვინც თვლიდა, რომ "საჯარო დიპლომატია" და პროპაგანდა ერთი და
იგივე იყოო]. ჩვეულებრივ როპაგანდას ხშირად აკლია სანდოობა და, შესაბამისად,
კონტრპროდუქტიულია, როგორც საჯარო დიპლომატია. არც საჯარო დიპლომატიაა
მხოლოდ საზოგადოებასთან ურთიერთობა. ინფორმაციის გადაცემა და პოზიტიური იმიჯის
გაყიდვა მისი ნაწილია, მაგრამ სახალხო დიპლომატია ასევე მოიცავს გრძელვადიანი
ურთიერთობების დამყარებას, რომელიც ქმნის ხელსაყრელ გარემოს მთავრობის
პოლიტიკისთვის.
საჯარო დიპლომატიის 3 განზომილება არსებობს; სამივე მნიშვნელოვანია და მათ
სჭირდებათ პირდაპირი სამთავრობო ინფორმაციისა და გრძელვადიანი კულტურული
ურთიერთობების განსხვავებული ფარდობითი პროპორციები. პირველი და ყველაზე
უშუალო განზომილება არის ყოველდღიური კომუნიკაციები, რომელიც მოიცავს შიდა და
საგარეო პოლიტიკური გადაწყვეტილებების კონტექსტის ახსნას. გადაწყვეტილების მიღების
შემდეგ, თანამედროვე დემოკრატიულ ქვეყნებში სახელმწიფო მოხელეები, როგორც წესი,
დიდ ყურადღებას აქცევენ იმას, თუ რა უნდა უთხრან პრესას და როგორ გააკეთონ ეს. ისინი
ძირითადად ყურადღებას ამახვილებენ შიდა პრესაზე - მაგრამ უცხოური პრესის კორპუსი
უნდა იყოს ყველაზე მნიშვნელოვანი სამიზნე საჯარო დიპლომატიის პირველი
განზომილებისთვის. ისინი ძირითადად ყურადღებას ამახვილებენ შიდა პრესაზე თუმცა,
საგარეო პრესის კორპუსი უნდა იყოს ყველაზე მნიშვნელოვანი სამიზნე საჯარო
დიპლომატიის პირველი განზომილებისთვის. ლეონარდი აღნიშნავს, რომ ბევრი მთავრობა
უშვებს შეცდომას შიდა გადაწყვეტილებების ახსნაში მხოლოდ შიდა აუდიტორიისთვის და
ვერ აცნობიერებს მათი ქმედებების და ამ ქმედებების ახსნის შედეგებს მათი ქვეყნის
საერთაშორისო იმიჯზე. მაგალითად, სარკინიგზო ავარიების სერიის შემდეგ, ბრიტანულმა
პრესამ ბრიტანეთს ზიზღით უწოდა „მესამე სამყაროს ქვეყანა“. კონტექსტის ახსნის გარეშე,
ზოგიერთმა უცხოურმა პრესამ გაიმეორა ასეთი ფრაზები თავის გაშუქებაში, რამაც ხელი
შეუწყო ბრიტანეთის, როგორც დაკნინებული/დაღმავალი ერის იმიჯს.

ყოველდღიურად განზომილება ასევე უნდა მოიცავდეს მომზადებას კრიზისებთან

გამკლავებისთვის და თავდასხმების წინააღმდეგ ბრძოლისთვის. სწრაფი რეაგირების
შესაძლებლობა ნიშნავს, რომ ყალბ ბრალდებებს ან შეცდომაში შემყვან ინფორმაციას პასუხი
დაუყოვნებლივ გაეცეს. მაგალითად, როდესაც AI Jazeera[1]-მ 2001 წლის 7 ოქტომბერს
ეთერში გადასცა ოსამა ბინ ლადენის პირველი ვიდეოფირი, V.S. ოფიციალური პირები
თავდაპირველად ცდილობდნენ ხელი შეეშალათ როგორც AI Jazeera-ს, ასევე ამერიკულ
ქსელებს ბინ ლადენის შეტყობინებების მაუწყებლობაში, მაგრამ თანამედროვე ინფორმაციის
ეპოქაში ეს არა მხოლოდ უაზრობა იყო, არამედ ეწინააღმდეგებოდა ღიაობის ღირებულებას,
რომლის სიმბოლურადაც ყოფნა ამერიკას სურდა.

მეორე განზომილება არის სტრატეგიული კომუნიკაცია, რომელშიც განვითარებულია

მარტივი თემების ნაკრები, ისევე როგორც პოლიტიკური ან სარეკლამო კამპანიის დროს.
კამპანია გეგმავს სიმბოლურ ღონისძიებებს და კომუნიკაციებს ერთი წლის განმავლობაში
ცენტრალური თემების ბრენდირებისთვის ან მთავრობის კონკრეტული პოლიტიკის
წინსვლისთვის. ზოგჯერ ეს უფრო ადვილადაა დაგეგმილი, ვიდრე შესრულებადი.
მაგალითად, 1990-იან წლებში, როცა ბრიტანეთის საბჭო პოპულარიზაციას უწევდა
ბრიტანეთს, როგორც თანამედროვე, მულტიეთნიკურ და კრეატიულ კუნძულს, სხვა
სამთავრობო სააგენტო, ბრიტანეთის ტურისტული ორგანო, დაკავებული იყო ბრიტანული
ტრადიციის, ცერემონიისა და ისტორიის რეკლამირებით. უფრო მეტიც, მოვლენებმა
შეიძლება შეაფერხოს ასეთი ბრენდინგი. მაგალითად, ბრიტანეთის, როგორც ევროკავშირის
ერთგული წევრის თემის რამდენიმე წლიანი ხაზგასმა გაუქმდა, როდესაც 2003 წელს,
ბრიტანეთი გამოეყო საფრანგეთთან და გერმანიასთან ერთად, რათა მხარი დაეჭირა
შეერთებული შტატებისთვის ერაყის ომში. ბევრი ქვეყნის საზოგადოების თვალში ამან
გააძლიერა ბრიტანეთის, როგორც ამერიკის მსახურის არასასურველი იმიჯი.

სპეციალური თემები ფოკუსირებულია კონკრეტულ პოლიტიკის ინიციატივებზე.

მაგალითად, როდესაც რეიგანის ადმინისტრაციამ გადაწყვიტა გაეტარებინა ნატოს
გადაწყვეტილება რაკეტების განლაგების ორმხრივი პოლიტიკის გატარების შესახებ, ხოლო
მოლაპარაკებების დროს საბჭოთა კავშირის შუალედური რადიუსის რაკეტების ამოღებაზე,
საბჭოთა კავშირმა უპასუხა შეთანხმებული კამპანიით, რათა გავლენა მოეხდინა ევროპულ
აზრზე და შეუძლებელი გაეხადა განლაგება. შეერთებული შტატების თემებმა ხაზგასმით
აღნიშნეს ნატოს გადაწყვეტილების მრავალმხრივი ბუნება, წაასალისეს ევროპული
მთავრობები, რომ როცა შესაძლებელი იქნებოდა ხელმძღვანელობა ხელში აეღოთ და
გამოიყენეს არასამთავრობო ამერიკელი მონაწილეები, როგორიცაა აკადემიური სპიკერები,
საბჭოთა არგუმენტების დასაპირისპირებლად. მიუხედავად იმისა, რომ გერმანიაში
ჩატარებულმა გამოკითხვებმა აჩვენა გარკვეული შფოთვა ამ პოლიტიკის შესახებ, ასევე
აჩვენა, რომ გერმანიის საზოგადოების 2/3 პროამერიკული იყო. [Former Secretary of State
George Schultz later concluded, "I don't think we could have pulled it off if it hadn't been for a very
active program of public diplomacy. Because the Soviets were very active all through 1983 ... with
peace movements and all kinds of efforts to dissuade our friends in Europe from deploying."].

საჯარო დიპლომატიის მესამე განზომილება არის მრავალი წლის განმავლობაში საკვანძო

ინდივიდებთან ხანგრძლივი ურთიერთობების განვითარება სტიპენდიების, გაცვლის,
ტრენინგების, სემინარების, კონფერენციების და მედია არხების ხელმისაწვდომობის გზით.
ომისშემდგომი ათწლეულების განმავლობაში, დაახლოებით 700,000 ადამიანი
მონაწილეობდა ამერიკულ კულტურულ და აკადემიურ გაცვლებში, რამაც ხელი შეუწყო
მსოფლიო ლიდერების ჩამოყალიბებას. მაგალითად: ანვარ სადატი, ჰელმუტ შმიდტი და
მარგარეტ ტეტჩერი. შარლოტა ბერსმა, ყოფილმა სახელმწიფო მდივნის მოადგილემ სახალხო
დიპლომატიის საკითხებში, აღნიშნა, რომ ასეთ გაცვლები მონაწილეობდა 200-ზე მეტი
ამჟამინდელ ან ყოფილი სახელმწიფოს მეთაურთან და რომ ტერორიზმის წინააღმდეგ
კოალიციის ლიდერების ნახევარი ოდესღაც გაცვლითი ვიზიტორები იყვნენ ["This has got to
be the best buy in government," she said.]. სხვა ქვეყნებსაც აქვთ მსგავსი პროგრამები.
მაგალითად, იაპონიამ შეიმუშავა საინტერესო გაცვლითი პროგრამა. ყოველწლიურად 40
ქვეყნიდან 6000 ახალგაზრდა უცხოელი მოჰყავს, რათა იაპონურ სკოლებში თავისი ენა
შეასწავლოს, რათა შეინარჩუნოს უკვე განვითარებული მეგობრული კავშირები.

სამივე განზომილება მნიშვნელოვან როლს ასრულებს ქვეყნის მიმზიდველი იმიჯის შექმნაში

და ამან შეიძლება გააუმჯობესოს მისი სასურველი შედეგების მიღების პერსპექტივები.
მაგრამ საუკეთესო რეკლამაც კი ვერ გაყიდის არაპოპულარულ პროდუქტს „policies that
appear narrowly self-serving or are arrogantly presented are likely to consume rather than produce
soft power.“

საკომუნიკაციო სტრატეგია ვერ იმუშავებს, თუ არ მოდის შესაბამისობაში პოლიტიკასთან.

ქმედებები სიტყვებზე უფრო ხმამაღლა ლაპარაკობენ და სახალხო დიპლომატია, რომელიც,
როგორც ჩანს, უბრალო ფანჯრის გაფორმებაა ძლიერი ძალის პროექციისთვის, ნაკლებად
სავარაუდოა, რომ წარმატებას მიაღწევს. სერ მაიკლ ბატლერმა, ბრიტანელმა დიპლომატმა,
რომელიც აღფრთოვანებულია შეერთებული შტატებით, განმარტა: „თუ თქვენი მთავრობა
აღიქმება, როგორც საკუთარი ინტერესების მქონე, რეაქციული და არადამხმარე, ეს
სერიოზულად შეაფერხებს თქვენს შესაძლებლობას თქვენი გზის გატარების შესაძლებლობას,
როგორც ამას ამჟამად აშშ პოულობს“. 2003 წელს, წარმომადგენელთა პალატის ყოფილმა
სპიკერმა ნიუტ გინგრიჩმა შეუტია სახელმწიფო დეპარტამენტს ამერიკის ერაყის პოლიტიკის
ვერ გაყიდვის გამო. მაგრამ გაყიდვა მოითხოვს ბაზრებისთვის ყურადღების მიქცევას და ამ
განზომილებაში, სახელმწიფო დეპარტამენტს ბრალი არ ეკისრებოდა. გინგრიჩმა ასევე ჩიოდა
2001 წელს გაეროს ადამიანის უფლებათა კომისიიდან შეერთებული შტატების ამოღებაზე.
მაგრამ ეს იყო შურისძიება ამერიკის მიერ გაეროს გადასახადების შეუსრულებლობისა და
ბუშის ახალი ადმინისტრაციის ცალმხრივი პოლიტიკის გამო.

ეფექტური საჯარო დიპლომატია არის ორმხრივი გზა, რომელიც გულისხმობს მოსმენას და

ლაპარაკს. რბილი ძალა ემყარება საერთო ღირებულებებს. ამიტომ გაცვლა ხშირად უფრო
ეფექტურია, ვიდრე უბრალო მაუწყებლობა. განმარტებით, რბილი ძალა ნიშნავს იმას, რომ
სხვებს სურდეთ იგივე შედეგები, რაც თქვენ გსურთ, და ეს მოითხოვს იმის გაგებას, თუ
როგორ ისმენენ თქვენს შეტყობინებებს და ამის შესაბამისად დაზუსტებას. მნიშვნელოვანია
სამიზნე აუდიტორიის გაგება. მიუხედავად ამისა, უცხოური საზოგადოებრივი აზრის
კვლევა სავალალოდ არასაკმარისად ფინანსდება წელიწადში დაახლოებით 5 მილიონი
დოლარით და ბოლო ათწლეულის განმავლობაში შემცირდა.

უცხოელებთან ქადაგება არ არის მათი მოქცევის საუკეთესო გზა. ძალიან ხშირად

პოლიტიკური ლიდერები ფიქრობენ, რომ პრობლემა უბრალოდ ისაა, რომ სხვებს არ აქვთ
ინფორმაცია და რომ თუ მათ უბრალოდ იცოდნენ ის, რაც მათ იციან, ისინი ყველაფერს
მათსავით დაინახავენ. მაგრამ ყველა ინფორმაცია გადის კულტურულ ფილტრებში და
დეკლამატორული განცხადებები იშვიათად ისმის ისე, როგორც დაგეგმილია. თხრობა
გაცილებით ნაკლებად გავლენიანია, ვიდრე ქმედება და სიმბოლოები, რომლებიც ასევე
აჩვენებენ და ამბობენ. That is why initiatives such as the Bush administration's push to increase
development assistance or combat RN/AIDS are so important.

მაუწყებლობა მნიშვნელოვანია, მაგრამ მას უნდა დაემატოს ეფექტური "ვიწრო

ტრანსლირება" - ინტერნეტის საშუალებით შეტყობინებების მიზანმიმართულობა
კონკრეტული ჯგუფებისთვის. ინტერნეტი ეხება მხოლოდ ელიტას მსოფლიოს ბევრ
ქვეყანაში, სადაც ადამიანების უმეტესობა ძალიან ღარიბია იმისთვის, რომ ჰქონდეს
ტელეფონი, მით უმეტეს კომპიუტერი. ის ასევე იძლევა ინფორმაციის გადაცემის საშუალებას
ქვეყნებში, სადაც მთავრობა ბლოკავს ტრადიციულ მედიას. ინტერნეტი შეიძლება
გამოყენებულ იქნას ინტერაქტიულად და გაცვლებთან ერთად. პირისპირ კომუნიკაცია რჩება
ყველაზე ეფექტურ გზად, მაგრამ მისი გაძლიერება შესაძლებელია ინტერნეტის გამოყენებით.
მაგალითად, ვიზიტებისა და ინტერნეტის კომბინაციამ შეიძლება შექმნას ახალგაზრდების
ვირტუალური და რეალური ქსელები, რომელთაც სურთ გაეცნონ ერთმანეთის კულტურას.
ან აშშ-მ შეიძლება ისწავლოს გაკვეთილი იაპონიისგან და გადაუხადოს ახალგაზრდა
უცხოელებს, რომ ერთი წელი გაატარონ თავიანთი ენისა და კულტურის სწავლებაში
ამერიკულ სკოლებში. ამ პროგრამების კურსდამთავრებულებს შეეძლებათ შექმნან
ასოციაციები, რომლებიც იქნებიან დაკავშირებული ინტერნეტით მეშვეობით.

ზოგიერთი ქვეყანა თითქმის მთელ თავის საჯარო დიპლომატიას ახორციელებს ქმედებებით

და არა მაუწყებლობით. ნორვეგია კარგი მაგალითია. მას მხოლოდ 5 მილიონი ადამიანი
ჰყავს, არ აქვს საერთაშორისო ენა ან ტრანსნაციონალური კულტურა, არ არის
ორგანიზაციების ან მრავალეროვნული კორპორატიული ბრენდების ცენტრი და არ არის
ევროკავშირის წევრი. მიუხედავად ამისა, მან აქვს მისი მოკრძალებული ზომისა და
რესურსების პროპორციული ადგილი "სამიზნე აუდიტორიის დაუნდობელი
პრიორიტიზაციისა და ერთ შეტყობინებაზე კონცენტრაციის გზით - ნორვეგია, როგორც
მშვიდობის ძალა მსოფლიოში." შესაბამისი აქტივობები მოიცავს კონფლიქტების
შუამავლობას ახლო აღმოსავლეთში, შრი-ლანკასა და კოლუმბიაში; მნიშვნელოვანი
თანხების გამოყოფა უცხოური დახმარებისთვის; და მისი ხშირი მონაწილეობა სამშვიდობო
ძალებში. რა თქმა უნდა, ნორვეგიის ყველა ქმედება არ არის გზავნილი, მაგრამ
მთლიანობაში, ნორვეგია აჩვენებს, თუ როგორ შეუძლია პატარა ქვეყანას გამოიყენოს
დიპლომატიური ნიშა, რომელიც აძლიერებს მის იმიჯს და როლს.

არა მხოლოდ ქმედებებმა უნდა გააძლიეროს სიტყვები, არამედ მნიშვნელოვანია გვახსოვდეს,

რომ შიდა აუდიტორიასთან კომუნიკაციაში წარმატებულ სიტყვებსა და სურათებს შეიძლება
უცხო აუდიტორიაზე უარყოფითი გავლენა ჰქონდეს. როდესაც პრეზიდენტმა ბუშმა
გამოიყენა ტერმინი „ბოროტების ღერძი“ ერაყის, ირანისა და ჩრდილოეთ კორეის მიმართ
2002 წელს თავის მიმართვაში, ეს კარგი მოწონება იყო შიდა ქვეყნებში, მაგრამ უცხოელები
რეაგირებდნენ მის მიერ განსხვავებული დიპლომატიური სიტუაციების მორალისტური
იარლიყის ქვეშ გაერთიანების წინააღმდეგ. ანალოგიურად, მაშინ როცა „ტერორიზმთან
ომის“ გამოცხადებამ ხელი შეუწყო საზოგადოების და კონგრესის მხარდაჭერის
მობილიზებას 9/11-ის შემდეგ, ბევრ უცხოელ საზოგადოებას სჯეროდა, რომ აშშ ართულებდა
თანამშრომლობას ტერორიზმის წინააღმდეგ.

მაშინაც კი, როცა პოლიტიკა და კომუნიკაციები „სინქრონიზებულია“, ინფორმაციის ეპოქაში

რბილი ძალის რესურსების გამოყენება რთულია. ერთი რამ, როგორც უკვე აღვნიშნეთ,
სამთავრობო კომუნიკაციები მხოლოდ მცირე ნაწილია საზოგადოებებს შორის არსებული
კომუნიკაციების მხოლოდ იმ ეპოქაში, რომელიც სავსეა ინფორმაციაში. ჰოლივუდური
ფილმები, რომლებიც შეურაცხყოფს სხვა ქვეყნებში რელიგიურ ფუნდამენტალისტებს ან
ამერიკელი მისიონერების აქტივობებს, რომლებიც, როგორც ჩანს, ამცირებენ ისლამს,
ყოველთვის იქნება მთავრობის კონტროლის მიღმა. ზოგიერთმა სკეპტიკოსმა დაასკვნა, რომ
ამერიკელებმა უნდა მისცენ უფლება საბაზრო ძალებს იზრუნონ თავიანთი კულტურისა და
იმიჯის უცხოელებისთვის წარმოჩენაზე. საბაზრო ძალები ასახავს მხოლოდ ამერიკული
კულტურის მომგებიან მასობრივ განზომილებებს, რითაც აძლიერებს შეერთებული
შტატების, როგორც ერთგანზომილებიანი ქვეყნის უცხოურ სურათებს.

მაღალკულტურული გაცვლებისთვის მთავრობის მხარდაჭერა ხშირად მნიშვნელოვან

გავლენას ახდენს ძირითად უცხოურ ელიტებზე. გრძელვადიანი ურთიერთობების
განვითარება ყოველთვის არ არის მომგებიანი მოკლევადიან პერსპექტივაში და, შესაბამისად,
მისი უბრალოდ ბაზარზე მიტოვება შეიძლება გამოიწვიოს ინვესტიციის ნაკლებობა.
მიუხედავად იმისა, რომ არაკომერციულ ორგანიზაციებს შეუძლიათ დახმარება, ბევრი
გაცვლითი პროგრამა შემცირდება მთავრობის მხარდაჭერის გარეშე. კერძო კომპანიებმა უნდა
უპასუხონ ბაზრის ძალებს, რათა ბიზნესში დარჩნენ. ზოგჯერ კერძო კომპანიები
ემორჩილებიან უცხო მთავრობების პოლიტიკურ ზეწოლას, თუ ეს ზრდის მათ მოგებას.

ამავდროულად, პოსტმოდერნული საზოგადოება ზოგადად სკეპტიკურად უყურებს

ავტორიტეტს და მთავრობებს ხშირად არ ენდობა. ეს მთავრობებს ხშირად ავალდებულებს
უკანა პლანზე დარჩენასა და კერძო აქტორებთან მუშაობას. ზოგიერთი არასამთავრობო
ორგანიზაცია უფრო მეტი ნდობით სარგებლობს, ვიდრე მთავრობები, და მიუხედავად იმისა,
რომ მათი კონტროლი რთულია, ისინი შეიძლება იყოს კომუნიკაციის სასარგებლო არხები.
ამერიკულმა ფონდებმა, როგორიცაა Ford Foundation, Soros Foundation, Carnegie Endowment
და სხვადასხვა არასამთავრობო ორგანიზაციამ მნიშვნელოვანი როლი ითამაშა ცივი ომის
დასრულების შემდეგ აღმოსავლეთ ევროპაში დემოკრატიის კონსოლიდაციაში. ბილ და
მელინდა გეითსების ფონდმა უფრო მეტი გააკეთა, ვიდრე ბევრმა მთავრობამ აფრიკაში
ინფექციური დაავადებების წინააღმდეგ საბრძოლველად. ქვეყნებისთვის, როგორიცაა
ბრიტანეთი და შეერთებული შტატები, რომლებიც სარგებლობენ მნიშვნელოვანი იმიგრანტი
პოპულაციებით, დიასპორას შეუძლია უზრუნველყოს კულტურულად მგრძნობიარე და
ენობრივად გამოცდილი კავშირები. სხვადასხვა ქვეყნებში პოლიტიკურ პარტიებს შორის
ურთიერთობების დამყარების პიონერი იყო გერმანია, სადაც ძირითად პარტიებს აქვთ
საფუძველი საგარეო კონტაქტების დამყარებისა და შესანარჩუნებლად, რომლებიც
ნაწილობრივ მხარს უჭერენ სახელმწიფო სახსრებს.რეიგანის ადმინისტრაციის დროს
შეერთებულმა შტატებმა მიბაძა, როდესაც დააარსა დემოკრატიის ეროვნული ფონდი,
რომელიც აფინანსებდა ეროვნულ დემოკრატიულ ინსტიტუტს და საერთაშორისო
რესპუბლიკურ ინსტიტუტს, ასევე პროფკავშირებს და სავაჭრო პალატებს, რათა ხელი შეეწყო
დემოკრატიისა და სამოქალაქო საზოგადოებისთვის საზღვარგარეთ.
ამერიკულ კომპანიებსაც შეუძლიათ მნიშვნელოვანი როლი შეასრულონ. ზოგიერთი
საზოგადოებრივი ბიზნესმენი ვარაუდობს, რომ კომპანიებმა განავითარონ და
უზრუნველყონ სენსიტიურობისა და კომუნიკაციის ტრენინგი კორპორატიული
წარმომადგენლებისთვის, სანამ ისინი საზღვარგარეთ გაიგზავნებიან. კომპანიებს ასევე
შეუძლიათ მიიღონ ლიდერობა კონკრეტული საჯარო დიპლომატიური პროექტების
დაფინანსებაში.

არაპირდაპირი სახალხო დიპლომატიის კიდევ ერთი სარგებელი ის არის, რომ მას ხშირად
უფრო მეტი რისკის გაწევა შეუძლია კულტურულ გაცვლებში. ზოგჯერ
შიდასახელმწიფოსთვის რთულია მხარი დაუჭიროს თანამედროვე ხელოვნებას, რომელიც
მიმართავს უცხოურ ელიტას, მაგრამ შეურაცხყოფს პოპულარულ გემოვნებას სახლში.
მაგალითად, როდესაც 1947 წელს სახელმწიფო დეპარტამენტმა მოაწყო თანამედროვე
ხელოვნების გამოფენა, მას პრესაში დასცინოდნენ გადასახადის გადამხდელთა ფულის
ფლანგვის გამო და პრეზიდენტმა ტრუმენმაც კი გააკრიტიკა - "vaporings of half-baked crazy
people." მიუხედავად იმისა, რომ მთავრობებს ხშირად ეზიზღებათ კონტროლის შემსუბუქება
არაპირდაპირი საჯარო დიპლომატიის გამოყენებით, იაზრებენ, რომ შეუძლიათ მეტი
სანდოობის შექმნა კერძო ორგანიზაციებთან პარტნიორობით.

მთავრობის მიერ კონტროლის შენარჩუნების ერთ-ერთი გზა არის ფარული დაფინანსება

სადაზვერვო სააგენტოების მეშვეობით. მაგალითად, ცივი ომის ადრეულ ეტაპზე
ცენტრალური სადაზვერვო სააგენტო ფარულად უჭერდა მხარს კულტურული
ორგანიზაციების ბიუჯეტებს. მაგრამ საიდუმლოება მუშაობს მხოლოდ მანამ, სანამ
საიდუმლოს შენახვა შესაძლებელია, და ეს რთულია ინფორმაციის ეპოქაში, განსაკუთრებით
ისეთ დემოკრატიაში, როგორიც შეერთებული შტატებია ძლიერი პრესით, კონგრესითა და
ოფიციალური საიდუმლოების გარეშე, როგორც ამას დიდი ბრიტანეთი აკეთებს.
გამჟღავნდების შემდეგ ფასი, დაკარგული სანდოობის თვალსაზრისით, შეიძლება ძალიან
მაღალი იყოს. ამიტომ ფინანასური ღიაობა მნიშვნელოვანია.

ეს არ ნიშნავს იმას, რომ CIA არანაირ როლს არ თამაშობს რბილი ძალის გენერირებაში.
პირიქით, ნდობისა და გრძელვადიანი ურთიერთობების განვითარება მეგობარ უცხოურ
სადაზვერვო სააგენტოებთან და დაზვერვის გაზიარებამ შეიძლება ძლიერი გავლენა იქონიოს
სხვა ქვეყნების აღქმაზე, როგორც შეერთებული შტატების, ისე მსოფლიო მოვლენების
შესახებ. თუ რბილი ძალა მოიცავს სხვების აღქმის ჩამოყალიბებას, საერთო ინტელექტი
რბილი ძალის მნიშვნელოვანი რესურსია. ასეთ კონტექსტში, საიდუმლო ინფორმაციის
გაზიარებას შეიძლება ჰქონდეს პირდაპირი და ძლიერი გავლენა პოლიტიკაზე. ზოგჯერ
მხოლოდ ინფორმაციამ შეიძლება შეცვალოს სხვა მთავრობის პოლიტიკა.

სამხედროებს ასევე შეუძლიათ მნიშვნელოვანი როლი შეასრულონ რბილი ძალის შექმნაში.

გარდა ძალაუფლების აურისა, რომელიც წარმოიქმნება მისი ძლიერი შესაძლებლობებით,
სამხედროებს აქვთ სხვა ქვეყნებთან ოფიცერთა გაცვლის, ერთობლივი წვრთნებისა და
დახმარების პროგრამების ფართო სპექტრი მშვიდობიანობის დროს. პენტაგონის
საერთაშორისო სამხედრო და საგანმანათლებლო სასწავლო პროგრამები მოიცავს სესიებს
დემოკრატიისა და ადამიანის უფლებების შესახებ სამხედრო წვრთნებთან ერთად. როგორც
თავდაცვის ყოფილმა მდივანმა უილიამ პერიმ თქვა, ასეთი სამხედრო კონტაქტები შეიძლება
წარმოადგენდეს „პრევენციული თავდაცვის“ ასპექტს, კონტაქტების განვითარებით და
უცხოელი სამხედრო ოფიცრების მსოფლმხედველობის ჩამოყალიბებაში ამერიკული
მიდგომების შესაბამისად. სხვადასხვა დროს, ასეთი კონტაქტები უზრუნველყოფდა
გავლენის არხებს, რომლებიც არ იყო ხელმისაწვდომი ჩვეულებრივი დიპლომატიური
საშუალებებით. მართლაც, ზოგიერთი დამკვირვებელი წუხს, რომ ამერიკის ხუთ სამხედრო
რეგიონალურ მეთაურს ზოგჯერ უფრო მეტი რესურსი და უკეთესი წვდომა აქვთ თავიანთ
რეგიონებში, ვიდრე ამ ქვეყნებში ამერიკელ ელჩებს.

ომის დროს სამხედრო ფსიქოლოგიური ოპერაციები ("psy-ops") მნიშვნელოვანი გზაა უცხო

ქცევაზე გავლენის მოხდენისთვის და პირდაპირი სამხედრო საშუალებების თავიდან
აცილებისთვისაც კი. მაგალითად, მტრის ფორპოსტი[2] შეიძლება განადგურდეს საკრუიზო
რაკეტით ან დაიპყროს სახმელეთო ძალებმა - ან მტრის ჯარისკაცები დაარწმუნონ
დეზერტირობაზე და პოსტი დაუცველი დარჩეს. Psy-ops ხშირად მოიცავს მოტყუებას და
დეზინფორმაციას, რომელიც ეფექტურია ომში, მაგრამ კონტრპროდუქტიული მშვიდობისას.
ომის ტაქტიკაში თანაბრად მნიშვნელოვანია სიახლეების მართვა არასახარბიელო აღქმის
შესამცირებლად. მკაცრი ცენზურა ყოველთვის არ არის პასუხი. რბილი ძალის ასპექტს,
რომელიც პენტაგონმა სწორედ მეორე ყურის ომში მიიღო, ეწოდა „რეპორტიორების
შეიარაღება ("weaponization of reporters"). რეპორტიორების ჩართვამ წინა სამხედრო
შენაერთებთან შეზღუდა სადამ ჰუსეინის შესაძლებლობა, მოეხდინა საერთაშორისო
აღშფოთება იმის მტკიცებით, რომ ამერიკელები განზრახ ხოცავდნენ მშვიდობიან
მოქალაქეებს. სპარსეთის ყურის პირველი ომისგან განსხვავებით, როდესაც CNN-ი ასახავდა
საკითხებს, ინფორმაციული ტექნოლოგიების გავრცელებამ და AI J azeera-ს მსგავსი ახალი
საშუალებების გაჩენა მომდევნო ათწლეულში მოითხოვდა ახალ სტრატეგიას ომის
კონტექსტში ამერიკის რბილი ძალისთვის ზიანის თავიდან აცილების მიზნით. რაც არ უნდა
წამოიჭრას სხვა საკითხები, რეპორტიორების ჩასმა ფრონტალურ ქვედანაყოფებში
წარმატებული ტაქტიკა იყო ომის დროს ინფორმაციის ეპოქაში.

რბილი ძალის გამოყენებაში სამხედრო როლთან დაკავშირებული პრობლემები

წარმოიქმნება მაშინ, როდესაც ის ცდილობს გამოიყენოს ომისდროინდელი ტაქტიკა
ორაზროვან სიტუაციებში. ეს განსაკუთრებით მაცდურია ტერორიზმთან მიმდინარე
არასწორად განსაზღვრულ ომში, რომელიც ბინდავს განსხვავებას ნორმალურ სამოქალაქო
საქმიანობასა და ომს შორის. 2002 წელს, ამერიკული სახალხო დიპლომატიის
იმედგაცრუებით, პენტაგონმა შეიმუშავა გეგმები სტრატეგიული გავლენის ოფისისთვის,
რომელიც მიაწვდიდა ახალ ამბებს, შესაძლოა, ყალბის ჩათვლით, უცხოურ მედია
ორგანიზაციებს, რათა გავლენა მოეხდინა როგორც მეგობარ, ისე არამეგობრულ ქვეყნებზე.
მას შემდეგ, რაც გეგმები პრესაში გამოვლინდა, თავდაცვის მდივანს რამსფელდს მოუწია
სწრაფად უარეყო პროექტი. მაგრამ ზიანი ამერიკის სანდოობასა და რბილ ძალას უკვე
მიყენებული ჰქონდა.

ფაქტობრივად, შეცდომაა სახალხო დიპლომატიის უბრალოდ შეჯიბრებითი თვალსაზრისით

დანახვა. ზოგჯერ არის კონკურენცია „ჩემი ინფორმაცია შენი ინფორმაციის წინააღმდეგ“,
მაგრამ ხშირად შეიძლება ორივე მხარემ მოგება ნახოს. ცივი ომის დროს გერმანული სახალხო
დიპლომატია კარგი მაგალითია. საფრანგეთის სახალხო დიპლომატიისგან განსხვავებით,
რომელიც აშშ-სგან დამოუკიდებლობის დემონსტრირებას ცდილობდა, გერმანული სახალხო
დიპლომატიის მთავარი თემა იყო საკუთარი თავის სანდო მოკავშირედ წარმოჩენა ამერიკის
თვალში. ამგვარად, გერმანიისა და ამერიკის პოლიტიკის საინფორმაციო მიზნები ერთმანეთს
აძლიერებდა. პოლიტიკურ ლიდერებს შეიძლება ჰქონდეთ საერთო და მსგავსი მიზნები.
მაგალითად, დემოკრატიისა და ადამიანის უფლებების ხელშეწყობა. ასეთ ვითარებაში
შეიძლება იყოს ერთობლივი სარგებელი საჯარო დიპლომატიის პროგრამების
კოორდინაციით. კოოპერატიულ სახალხო დიპლომატიას ასევე შეუძლია დაეხმაროს ვიწრო
ეროვნული მოტივების ეჭვების თავიდან აცილებაში.

გარდა ამისა, არის შემთხვევები, როდესაც რთული ამოცანების შესასრულებლად

თანამშრომლობას, მათ შორის მრავალმხრივი ინსტიტუტების საჯარო იმიჯის გაძლიერება,
როგორიცაა ნატო ან გაერო, შეუძლია მთავრობებს გაუადვილოს ისეთი ინსტრუმენტების
გამოყენება, როგორიცაა მშვიდობის შენარჩუნება, დემოკრატიის ხელშეწყობა ან
ტერორიზმის წინააღმდეგ ბრძოლა. მაგალითად, ცივი ომის დროს, ამერიკის საჯარო
დიპლომატია ჩეხოსლოვაკიაში გაძლიერდა შეერთებული შტატების ასოცირებით
საერთაშორისო კონვენციებთან, რომლებიც ხელს უწყობდნენ ადამიანის უფლებებს. 1975
წელს ჰელსინკის მრავალმხრივმა კონფერენციამ ევროპაში უსაფრთხოებისა და
თანამშრომლობის შესახებ (CSCE) დააკანონა ადამიანის უფლებების განხილვა რკინის
ფარდის მიღმა და ჰქონდა შედეგები, რომლებიც გაუთვალისწინებელი იყო მათ მიერ, ვინც
ხელი მოაწერა შეთანხმებას, რომელსაც ეწოდა საბოლოო აქტი. როგორც CIA-ს ყოფილმა
დირექტორმა რობერტ გეითსმა დაასკვნა, მიუხედავად ამერიკული თავდაპირველი
წინააღმდეგობისა, „საბჭოეს სასოწარკვეთილად სურდათ CSCE, მათ მიიღეს იგი და ამან
ჩაუყარა საფუძველი მათი იმპერიის დასასრულს“.

[1] Al Jazeera English is an international 24-hour English-language news channel owned by the Al
Jazeera Media Network. It is the first English-language news channel to be headquartered in the
Middle East.

[2] ფორპოსტი იგივე მოწინავე პოსტი, მოწინავე პოზიციაა

 9. 118-125 - Soft Power and American Foreign Policy-მდე - ელენე სვიანაძე
ახლო აღმოსავლეთი- Special Case-საკმაოდ ორიენტალისტური ნაწილი...

ახლო აღმოსავლეთი წარმოაგდენს დიდ გამოწვევას ამერიკული რბილი ძალისთვის (soft

power)და საჯარო დიპლომატიისთვის. გარდა იმისა, რომ ეს ადგილი „სახლი“ იმ
ტერორისტებისთვის, რომლებმაც 11 სექტემბრის ტერაქტი მოაწყვეს, რეგიონმა ვერ მოახერხა
მოდერნიზაცია. არც ერთი არაბული ქვეყანა არ არის დემოკრატიული, ქქალების ნახევარზე
მეტს არ აქვს განათლების საშუალება, ეკონომიკა ნელა ვითარდება, მსოფლიო
ეკონომიკასთან არ არის დაკავშირებული. ცოტა მეცნიერია არაბული ქვეყნებიდან,
ახალგაზრდებისთვის არ არის ადეკვატური განვითარების შესაძლებლობები და ანტი-
ამერიკული დამოკიდებულებაც ძალიან აქტიურია. ამ მხრივ ყოველთვის გამოწვევა და
პრობლემა იყო ეს რეგიონი საჯარო დიპლომატიისთვის.
ცივი ომის დროს აშშ ცდილობდა რეგიონში სტაბილურობის შენარჩუნებას, რათა საბჭოთა
ძალების გავლენა არ გაძლიერებულიყო, ნავთობით მომარაგება არ შეწყვეტილიყო და ასევე
ისრაელის დამოუკიდებლობასაც არ შეჰქმნოდა საფრთხე. აშშ მხარს უჭერდა სადამ
ჰუსეინსაც, რადგან ის იყო ისლამური რეჟიმის ერთ-ერთი მაკონტროლებელი რეგიონში
ირანის შაჰის რეჟიმის დაცემის შემდეგ.
9/11-ის შემდგომ, ბუშის ადმინისტრაციამ სხვა მიზნები დაისახა და სხვა მიდგომა აირჩია.
უფრო გრძელვადიანი და ქმედითი პროცესები უნდა წარემართათ ახლო აღმოსავლეთში.
სადამ ჰუსეინის მოშორება მხოლოდ პირველი ნაბიჯი იყო. კონდოლიზა რაისი ამბობდა, რომ
როგორც დემოკრატიული გერმანია იქნება ევროპული მშვიდობის გარანტი, ისე სტაბილური
და დემოკრატიული ერაყი იქნება აღმოსავლეთის აყვავების გასაღები. სადამ ჰუსეინის
ჩამოგდება 4კვირიანი კამპანიით მარტივი იყო. მაგრამ გერმანიის (ან იაპონიის) მაგალითის
საზომად აღება არასწორი გახლდათ, რადგან გერმანია ჰომოგენურ საზოგადოებას
წარმოადგენდა, ერაყი კი თავის შიგნით მოიცავდა სუნიტებს, შიიტებს, ქურთებს და სხვა,
შედარებით მცირე ჯგუფებს, რომლებიც ერთმანეთს უპირისპირდებოდნენ.
ამრგად, ამერიკული რბილი ძალის პოლიტიკის განხორციელბას, რამაც შედეგი გამოიღო
ევროპაში, სჭირდება სხვაგვარი ნიადაგი. ევროპასა და ამერიკას შორის კულტურული თუ
იდეოლოგიური განსხვავება არ იყო ისეთი მკვეთრი, როგორიც ამერიკასა და ახლო
აღმოსავლეთს შორისაა. მაგრამ ამ კულტურულ და რელიგიურ სხვაობებს ხელი არ შეუშლია
იაპონიასა და სამხრეთ კორეაში დემოკრატიის შესვლისთვის, ან თურქეთისა და
ბანგლადეშის შემთხვევაში, ამიტომ გადაულახავი ბარიერი სულაც არაა.
აუტოკრატიულმა რეჟიმებმა ახლო აღმოსავლეთში გაანადგურა ლიბერალური ოპოზიცია
(რომელი ლიბერალური ოპოზიცია?? დდდ). რადიკალმა ისლამისტებმა კი დაიწყეს ბრძოლა
ამერიკისა და მოდერნიზაციის წინააღმდეგ (ზოგმა ოკუპაციის წინააღმდეგ ბრძოლა დაიწყო,
მაგრამ who cares? ) მოდერნიზაცია ამ ძალების მიერ აღქმულია, ისე, როგორც ამერიკული
ფილმები ამას აჩვენებენ, ძალადობა, სექსი, კორუფცია, გარყვნილობა, მაგრამ რეალურად
მასთანე რთად მოდის მეტი შესაძლებლობები, უკეთესი განათლება,, ჯანდაცვა და
სამსახური.
დემოკრატია ვერ დამკვირდრდება დაძალებით. წარმატების გასაღები არის ეკონომიკური
პოლიტიკის ღიაობაშ, ბიუროკრატიული კონტროლის შემცირებაში, უკეთეს განათლების
სისტემასა და ისეთი ეტაპობრივი პოლიტიკური ცვლილებების მხარდაჭერაში, როგორიც
მიდის ბაჰრეინში, ომანში, ქუვეითში და მაროკოში. ამრიგად, შესაძლებელი იქნება ისევე
შეითვისონ არაულმა ქვეყნებმა ლიბერალური დემოკრატია, როგორც ს მოხდა იაპონიისა და
კორეის შემთხვევაში. მაგრამ ამას სჭირდება დრო და ამერიკის რბილის ძალის რესურსების
გამოყენება.
და მაინც, რა არის მიზეზი მუსლიმების მხრიდან ამერიკის სიძულვილისა? ბევრ არაბს
ეშინია, არასწორად იგებს და ამიტომ ეწინააღმდეგება ამერიკულ პოლიტიკას, მაგრამ ამავე
დროს მოსწონს კულტურული ასპექტები და რეალურად ბევრი საერთო ღირებულებები აქვთ
- ოჯახი, რელიგია, დემოკრატიის სურვილი (პფფ). ანუ არსებობს ნიადაგი რბილი ძალის
გამოსაყენებლად, მაგრამ არის რაღაც მიდგომები, რამაც არ გაამართლა. მაგალითად,
სატელევიზიო შოუები იმაზე თუ როგორ კარგად ექცევიან მუსლიმებს აშშ-ში არ აღმონდა
ეფექტური. მოკლედ ბრიტნი სპირსმა რაც არ უნდა იმღეროს არ ეყოფა ამ კედლის დანგრევას
რაც არის არაბებსა და ამერიკელებს შორის. (His words, not mine)
2003 წლის კვლევის მიხედვით, ამერიკა ხარჯავდა 150 მილიონ დოლარს საჯარო
დიპლომატიაზე მუსლიმი უმრავლესობის ქვეყნებში. ეს არის თეთრი სახლის პოლიტიკა,
რომ დააფინანსოს მეტი პროექტი, მეტი სტიპენდია, თარგმონ დასავლური წიგნები
არაბულად, გახსნან საინფორმაციო ცენტრები და სხვა.
როგორც ზოგადად სჯარო დიპლომატიას ახასიათებს, რეგიონშიც სამი მიმართულებით
გაგრძელდება მუშაობა.
პირველი ეს არის ინფორმაციის მიწოდება, სწრაფად და დიდი სიზუსტით, ახალი რადიო
გადაცემები, უფრო ეფექტური მუშაობა ალჯაზირაზე. მეორე მიმართულება არის
სტრატეგიული თემების განვითარება, უკეთესად ახსნა თუ რას ნისნავს ამერიკული
დემოკრატია, რომ ამერიკელები არ მოდიან მუსლიმების სახლების დასანგრევად, ბოსნიის
და კოსოვოს მაგალითის გაჟრება.
და ყველაზე მნიშვნელოვანი იქნება გრძელვადიანი სტრატეგია, კულტურუი და
საგანმანათლებლო განვითარება და მეტი კავშირი ახლო აღმოსავლეთის ქვეყნებთან.
კოოპერაციებმა, უნივერსიტეტებმა და ორგანიზაციებმა შეიძლება ასევე დიდი როლი
შეასრულონ. არაბული განათლების სისტემის მოდერნიზება, ინგლისური ენის სწავლების
ხელშეწყობა, სტუდენტების გაცვლითი როგრამების დაფინანსება და სხვა. თუმცა გარდა
ამისა, არაფერი არ იმოქმედებს, თუ ახლო აღმოსავლეთში ამერიკული პოლიტიკის სტილი
და შინაარსი არ იქნება უფრო დიდი დემოკრატიული გზავნილის შესაბამისი.

Nye 1, IX – 24, 207 – 234

 IX – 24

1. IX-5 -DEFINING POWER-მდე - ელენე აბაზაძე

Წინასიტყვაობა

21 საუკუნეში ამერიკამ აირჩია რბილი ძალის პოლიტიკა. Მაგალითად 2009 წელს

ბარაკ ობამამ თქვა : “ჩვენი ძალა გადის მისი გონივრული გამოყენების გზაზე; ჩვენი
უსაფრთხოება გამომდინარეობს ჩვენი საქმის სამართლიანობისგან, ჩვენი მაგალითის
ძალისგან, თავმდაბლობისა და თავშეკავების მშვიდობიანი თვისებებიდან. Სახელმწიფო
მდივანმა ჰილარი კლინტონმაც განაცხადა: “ამერიკას არ შეუძლია გადაჭრას ყველაზე
აქტუალური პრობლემები მხოლოდ თვითონ, და არც დანარჩენ სამყაროს ძალუძს გადაჭრას
ისინი ამერიკის გარეშე. Ჩვენ უნდა გამოვიყენოთ “ჭკვიანი ძალა”, რომელიც ჩვენს ხელთაა.”
2007 წელს თავდაცვის მდივანმა რობერტ გეითსმა მოუხმო ამერიკის მთავრობას რომ უფრო
მეტი ფული და ძალა ჩაედოთ ამერიკის რბილ ძალაში, როგორებიცაა დიპლომატია,
ეკონომიკური დახმარება და კომუნიკაცია, რადგან მხოლოდ სამხედრო ძალას არ შეეძლო
დაეცვა ამერიკის ინტერესები მთელ ქვეყანაში. Მისი მთავარი ინტერესი იყო -
შესაძლებლობების გაძლიერება რბილი ძალის გამოყენებისა და მყარ ძალასთან მის უკეთ
ინტეგრირებაში.
Რას ნიშნავს ეს ყველაფერი?
Მაგალითად 1970იან წლებში საფრანგეთი დათანხმდა რომ პაკისტანისთვის მიეყიდა
ბირთვული გადამამუშავებელი ქარხანა, რომელსაც შეეძლო პლუტონიუმის მოპოვება. Ამ
პლუტონიუმის გამოყენება შესაძლებელია როგორც ბომბებისთვის ისე სამოქალაქო
მიზნებისთვის. Საფრანგეთი უარს ამბობდა ამ ქარხნის არ მიყიდვაზე, რადგან თვლიდნენ,
რომ სამოქალაქო მიზნებისთვის ეს ლეგიტიმური გაყიდვა იყო. Თუმცა, 1977 წლის ივნისს
ამერიკელებმა ფრანგებს ანახეს მტკიცებულება, რომ პაკისტანი ნამდვილად ცდილობდა
ბირთვული იარაღის შექმნას და Ამის შემდეგ ფრანგებმა აღარ მიყიდეს პაკიტანს ბითვული
ქარხანა. Როგორ მიაღწია ამ მიზანს აშშმ? Არანაირი გადახდები არ განოხირციელებულა და
არანაირი ურთიერთობა არ გაფუჭებულა. Ფრანგული დამოკიდებულება შეიცვალა ნდობითა
და დარწმუნებით. ეს ძნელად ერგება ძალაუფლების ჩვეულ მოდელს, რომელიც
გავრცელებულია რედაქციებში ან ბოლოდროინდელ საგარეო პოლიტიკის წიგნებში,
რომლებიც არ განიხილავენ დარწმუნებას ფორმას ძალაუფლებად, რადგან ის „არსებითად
ინტელექტუალური ან ემოციური პროცესია”.
Უფრო ახლო წარსულში 2008 წელს ჩინეთი და რუსეთი უზრუნველყოფდნენ მკვეთრს
კონტრაქტებს ძალაუფლების გამოყენებაში. ფრანგი ანალისტი დომინიკ მოისი წერს: “მაშინ
როდესაც ჩინეთი თავს იწონებს ოლიმპიური მედლების რაოდენობით, რუსეთი ცდილობს
რომ შთაბეჭდილება მოახდინოს სამყაროზე სამხედრო უპირატესობით - ჩინეთის რბილი
ძალა vs რუსეთის მძიმე ძალა”. Ზოგიერთი ანალისტი ასევე ამბობს რომ რუსეთის შეჭრამ
საქართველოში დაამტკიცა რბილი ძალის “სისუსტე” და მძიმე ძალის დომინანტობა.
Სინამდვილეში ორივე ქვეყნისთვის უფრო მეტად რთულადაა საქმე. რუსეთის მიერ მკაცრი
ძალის გამოყენებამ შეარყია მისი პრეტენზია ლეგიტიმურობაზე და დათესა შიში და
უნდობლობა მსოფლიოს უმეტეს ნაწილში, მით უმეტეს რუსეთის სამეზობლოში. ამის
დაუყოვნებელი საფასური იყო პოლონეთის წინააღმდეგობის შეცვლა ამერიკული
ანტიბალისტური სარაკეტო სისტემის მიმართ. როდესაც რუსეთმა მისი ქართული
პოლიტიკის მხარდაჭერის თხოვნით მიმართა შანხაის თანამშრომლობის ორგანიზაციის
(SCO) სხვა წევრებს, ჩინეთმა და სხვებმა მხარდაჭერა შეაჩერეს. ერთი წლის შემდეგ
ჩატარებულმა ანალიზმა დაასკვნა, რომ რუსეთის მიმართვა მეზობლებისადმი არ ჟღერდა
ძალიან მაცდუნებლად. “Იდელაურ მდგომარეობაში, მეზობლებისთვის ეს ყველაფერი
ძალიან მისასალმებელი და მოსაწონი იქნებოდა პოლიტიკურად და ეკონომიკურად.
Ახალგაზრდები ისწავლიდნენ რუსულს რადგან მათ ეს ენდომებოდათ, და შეიქმნებოდა
პოსტ-საბჭოთა ალიანსები, სადაც გაწევრიანება მოუნდებოდათ მეზობლებს”. Რუსმა
ანალიტიკოსმა ალექსეი მუხინმა შეაჯამა: “სიყვარული რომელიც ფულითაა ნაყიდი დიდი
ხანი არ გაგრძელდება. Ეს შეძენილი სიყვარულია და არ არის ძალიან სანდო”.5
Რომ შევადაროთ, ჩინეთმა აგვისტოში თავისი რბილი ძალა გააძლიერა ოლიმპიური
თამაშების დადგმით. 2007 წლის ოქტომბერში პრეზიდენტ ჰუ ძინთაოს სურდა რბილი ძალის
გაძლიერება და ამიტომ ოლიმპიური თამაშები ამ სტრატეგიის ძალიან მნიშვნელოვანი
ნაწილი იყო. Დაარსა უამრავი კონფუციური ინსტიტუტები, რათა ჩინური კულტურა
გაევრცელებინა სამყაროში, გაზარდა საერთაშორისო მაუწყებლობა, მოზიდა უცხოელი
სტუდენტები უნივერსიტეტებში და სამხ-აღმოსავლეთ აზიაში დაარბილა დიპლომატია
ქვეყნებთან. ჩინეთმა საკმაოდ გაზარდა თავისი რბილი ძალა. Ამ რბილ ძალას აკომპანირებდა
მიმზიდველი მძიმე ძალითაც, ანუ ცინეთი ცდილობდა რომ გამოეყენებინა ჭკვიანური ძალა,
რომ გადმოსცეს მისი „მშვიდობიანი აღზევების“ იდეა და ამით ხელი შეუშალოს ძალთა
საპირისპირო ბალანსს.

Ამერიკული ძალაუფლება 21 საუკუნეში

Უფრო ზოგადად, როგორც აშშს ეკონომიკა დასუსტდა, ხოლო ჩინეთი აგრძელებდა

გაძლიერება 2008-2009 წლებში, ჩინელმა ავტორებმა წამოიწყეს "დამაკნინებელი
კომენტარების ნაკადი აშშ-ს შესახებ”. Თუმცა ჩინელებს სხვა ქვეყნებიც
ეთანხმებოდნენ. 2009 წელს Pew Research Center-ის გამოკითხვაში 25დან 13 ქვეყანა
ეთანხმებოდა რომ ჩინეთი შეცვლიდა ამერიკას როგორც მსოფლიოს წამყვან
ზესახელმწიფოს. Დიმიტრი მედვედევიც თვლიდა, რომ 2008 წლის ფინანსური
კრიზისი ამერიკის გლობალურ წამყვანობას შეაჩერებდა. Თვითონ ამერიკის
მთავრობის ეროვნული დაზვერვის საბჭომაც გამოაქვეყნა პროგნოზი, რომ 2025
წლისთვის ამერიკული დომინანტობა საკმაოდ დასუსტდებოდა.
Როგორ გავიგოთ მართლები არიან თუ არა?
Ჩვენ უნდა ვუფრთხილდეთ არასწორ მეტაფორებს ქვქყნებზე. Ნაციები არარიან
ადამიანებივით პროგნოზირებადი სიცოცხლის ხანგრძლივობით. Მაგალითად, როცა
ბრიტანეთმა დაკარგა ამერიკის კოლონიები 18 საუკუნის ბოლოს, Horace Walpole-მ
დაიტირა ბრიტანეთის დაქვეითება, თუმცა ვერ ხედავდა ინდუსტრიულ რევოლუციას
და მის მიერ გაძლიერებულ ბრიტანეთს. Რომიც კი, სამი საუკუნის დომინანტობის
შემდეგაც კი ბარბაროსების რისხვამ გაანადგურა. Წინასწარმეტყველებებზე აშშ-ზე,
რომ ჩინეთი, ინდოეთი ან ბრაზილია აჯობებს, უფრო მეტი საფრთხე შესაძლებელია
მოვიდეს თანამედროვე ბარბაროსებისგან - არასახელმწიფო აქტორებისგან. Როგორც
ჩვენ ვხედავთ, რომ კლასიკური მოძრაობა ძალის ძლიერ სახელმწიფოებს შორის
უფრო ნაკლებ პრობლემას წარმოადგენს ვიდრე არასახელმწიფოებრივი აქტორების
აღმავლაა. Ინფორმაციაზე დაყრდნობილი კიბერუსაფრთხოება, ძალის დიფუზია
უფრო მეტი საფრთხე შეიძლება იყოს ვიდრე ძალის გადასვლა.
Რას ნიშნავს რო გქონდეს ძალაუფლება 21 საუკუნის გლობალურ ინფორმაციის
ხანაში? მეორე პრობლემა არის ძალაუფლების აღრევა იმ რესურსებთან, რომლებსაც
სახელმწიფოები ფლობენ და ჩვენი ფოკუსირება მხოლოდ სახელმწიფოებზე
შემოფარგლება.რა რესურსები ქმნიან ძალას? 16 საუკუნეში ეს იყო კოლონიები და
ოქრო ესპანეთში. 17ში - ვაჭრობა და ფინანსები ნიდერლანდებში, 18ში - საფრანგეთმა
მოიპოვა დიდი მოსახლეობით და არმიით, ხოლო 19ში - ბრიტანეთის ერის პრიმატი
ინდუსტრიულ რევოლუციაში და ფლოტი. Ჩვეულებრივი სიბრძნე გვეუბნება, რომ
სახელმწიფო ყველაზე ძლიერი სამხედროებით ჯობნის სხვებს. თუმცა ინფორმაციის
ეპოქაში შესაძლოა საუკეთესო ისტორიის მქონე სახელმწიფომ (ან სხვა აქტორმა)
გაიმარჯვოს. Ინფორმაციის რევოლუცია და გლობალიზაცია ახალ ძალაუფლებას
აძლებს არასახელმწიფოებრივ აქტორებს. 2001 წლის 11 სექტემბერს
არასახელმწიფოებრივმა აქტორმა მოკლა უფრო მეტი ადამიანი ვიდრე იაპონიამ
პერლ-ჰარბორში 1941ში. Ამ ყველაფერს შეიძლება დავუძახოთ ომის პრივატიზაცია.
Დღევანდელ დღეს არ არის ნათელი თუ როგორ ვზომავთ ძალის ბალანსს, კიდე უფრო
ნაკლებად ნათელია როგორ ვანვითარებთ წარმატებულ სტრატეგიებს რომ გადავრჩეთ
ახალ სამყაროში. ძალთა გლობალური ბალანსის ცვლილების ყველაზე აქტუალური
პროგნოზები, პირველ რიგში, ერთ ფაქტორს ეფუძნება - სხვადასხვა ქვეყნის მთლიანი
ეროვნული პროდუქტის ზრდის პროგნოზები. Ეს პროგნოზები აიგნორებს ძალის სხვა
ნაწილებს.

Ჭკვიანი ძალა (smart power)

Ჭკვიანი ძალა არის მძიმე ძალის და რბილი ძალის შეჯამება. Რბილი ძალა
მარტო არ არის იმის გარანტორი რომ ყველა პრობლემა გადაილახება. Კიმ ჩენ ინსაც
აქვს ნანახი ჰოლივუდის ფილმები, თუმცა ეს არაფერს არ ცვლის ჩრდილოეთ
კორეაში. Ავტორმა და Richard Armitageმ შექმნეს ორპარტიული ჭკვიანი ძალის
კომისია სტრატეგიულ და საერთაშორისო ურთიერთობების ცენტრში. Ამან შეაჯამა
ის, რომ ამერიკის იმიჯი და გავლენა წლების განმავლობაში კლებულობდა. Ამის გამო
the smart power commission და სხვები შეერთდნენ რომ შეექმნათ ჭკვიანი ძალის
სტრატეგიები.
პენტაგონი არის ამერიკის მთავრობის ყველაზე კარგად გაწვრთნილი და
საუკეთესო რესურსებით აღჭურვილი ხელი, თუმცა არსებობს ლიმიტი იმისა თუ რას
შეგიძლია მიაღწიო მძიმე ძალით. Დემოკრატიის გავრცელება და ცივილური
საზოგადოების შექმნა იარაღით მთლად მიღწევადი არ არის, Იმისდა მკუხედავად
რომ პენტაგონს გააჩნია შთამბეჭდავი ოპერატიული შესაძლებლობები. Ადმირალი
Მაიკ მულენი, გაერთიანებული შტაბის უფროსის თავმჯდომარე: “მდივნებმა
კლინტონმა და გეითსმა მოითხოვეს მეტი დაფინანსება და მეტი აქცენტი ჩვენს რბილ
ძალაზე, და მე მათ ვერ დავეთანხმები უფრო მეტად. თუ ჩვენ ვირჩევთ ამერიკული
გავლენის მოხდენას მხოლოდ ჩვენი ჯარების მეშვეობით, უნდა ველოდოთ, რომ
დროთა განმავლობაში ეს გავლენა შემცირდება.” ჭკვიანი ძალა მხოლოდ “რბილი ძალა
2” არ არის. Ეს არის რბილისა და მძიმე ძალის შერწყმა.

21 საუკუნის კონტექსტი

Ძალაუფლება ყოველთვის კონტექტსზეა დამოკიდებული. Მეოცე საუკუნის

შუაში, სტალინმა დამცინავად იკითხა, რამდენი დივიზია ჰყავდა პაპს, თუმცა
იდეების კონტექსტში 5 დეკადის შემდეგ პაპები კვლავ არიან, სტალინის იმპერია კი
დაშლილია.
Დღესდღეობით ძალა სამყაროში ისეა მოწყობილი როგორც სამ-
განზომილებიანი ჭადრაკი. Ჭადრაკის თავში სამხედრო ძალაუფლება მკვეთრად
უნიპოლარულია და აშშ დიდი ალბათობით დიდი ხანი იქნება წამყვანი. Შუაში არის
ეკონომიკა რომელიც მულტიპოლარულია უკვე დეკადაზე დიდიხანია. Მონაწილეები
კი არიან აშშ, ევროპა, იაპონია და ჩინეთი. Ხოლო ბოლო ნაწილზე არის
ტრანსნაციონალური ურთიერთობები, რომელიც კვეთს საზღვრებს მთავრობის
კონტროლის მიღმა და მოიცავს არასახელმწიფო აქტორებს, როგორიცაა
ტერორისტები, რომლებიც გადასცემენ იარაღს ან ჰაკერები, რომლებიც ემუქრებიან
კიბერუსაფრთხოებას. Ეს ნაწილი ასევე მოიცავს ისეთ ახალ გამოწვევებს როგორიცაა
პანდემია და კლიმატის ცვლილება. Აქ ძალაუფლება მკვეთრად დიფუზიურია და არც
უნიპოლარობაა, არც მულტიპოლარიბა და ჰეგემონია.
Ორი მნიშვნელოვანი ძალის შეცვლა მიმდინარეობს ამ აუკუნეში. Ძალების
გადაცვლა სახელმწიფოებს შორის და ძალინს დიფუზია სახელმწიფოებიდან
არასახელმწიფოებრივ აქტორებზე. Ფინანსური კრიზისის დროსაც კი
ტექნოლოგიური განვიტარება მიმდინარეობს ჩქარად და აგრძელებს
გლობალიზაციას, თუმცა პოლიტიკური ეფექტი სრულიად განსხვავებული იქნება
ეროვნული სახელმწიფოებისა და არასახელმწიფო აქტორების სამყაროსთვის.
Სახელმწიფოთაშორის პოლიტიკაში ყველაზე მნიშვნელოვანი ფაქტორი იქნება “აზიის
დაბრუნება” (The return of Asia). 1750იან წლებში აზიას ჰქონდა პოპულაციისა და
პროდუქტის უმეტესობა სამყაროში. 1900 წლისთვის ინდუსტრიული რევოლუციის
შემდეგ ევროპაში და ამერიკაში, აზიის ნაწილი ⅕ გახდა სამყაროში. 2050 წლისთვის
აზია ისევ დაუბრუნდება თავის ძველ მდგომარეობას. Ჩინეთისა და ინდოეთის
გაძლიერებამ შესაძლოა შექმნას არასტაბილურობა, თუმცა ჩვენ შეგვიძლია არ
გადავხედოთ წარსულს და არ გავიმეოროთ იგივე შეცდომა. Წინა საუკუნეში
ბრიტანეთმა შეძლო ის, რომ ამერიკა გაძლიერდა კონფლიქტის გარეშე, თუმცა
სამყაროს ყველაზე დიდი მარცხი არის გერმანიის გაძლიერება და ორი დიდი ომი.
Ყველა სახემლწიფოს პრობლემა 21 საუკუნეში არის ის, რომ უფრო და უფრო
მეტი რამეა სახელმწიფოებს კონტროლს მიღმა არასახელმწიფოებრივ აქტორებთან
ძალის დიფუზიის გამო. Გლობალიზაციისა და ინფრომაციული რევოლუციის
შედეგად, სამყაროს პოლიტიკა ისე მიმდინარეობს, რომ უფრო რთულია აშშსთვის
რომ საერთაშორისო მიზნებს მიაღწიონ მარტომ. Მაგალითად, საერთაშორისო
ფინანსური სტაბილურობა უმნიშვნელოვანესია ამერიკელებისათვის, თუმცა ამერიკას
სჭირდება კოოპერაცია სხვებისგანაც, რომ ამას მიაღწიონ. Კლიმატის ცვლილებაც
ცხოვრებას შეცვლის, თუმცა მარტო ამერიკა ამას ვერ გაუმკლავდება. Ასეთ
სიტუაციებში ძალა იქცევა პოზიტიურ-ჯამის თამაშად. Არ არის საკმარისი იმის
ფიქრი რომ ძალა უნდა გქონდეს სხვებზე. Დასაფიქრებელია ის, რომ ძალა ქონდეთ
სხვებთან ერთად, რათა მივაღწიოთ მიზნებს. Ბევრ ტრანსნაციონალურ საქმეებზე,
სხვების გაძლიერება გადაჭრის ჩვენს პრობლემებს.
Კონტექტსუალური ინტელექტი, იმის გააზრება რომ გარემოს განვითარება და
ტრენდების კაპიტალიზირება იქნება აუცილებელი უნარი ლიდერებისათვის, რომ
ძალის რესურსები გადაიყვანონ წარმატებულ სტრატეგიებში. ჩვენ დაგვჭირდება
კონტექსტუალური ინტელექტი, თუ გვინდა გავიგოთ, რომ 21-ე საუკუნეში ამერიკის
ძალაუფლების პრობლემა არ არის დაკნინება, არამედ იმის გაცნობიერების
შეუძლებლობა, რომ უმსხვილესი ქვეყანაც კი ვერ მიაღწევს თავის მიზნებს სხვების
დახმარების გარეშე. Ამერიკა დარჩება 21 საუკუნის უძლიერეს სახელმწიფოდ, მაგრამ
ეს არ ნიშნავს დომინირებას. Ის უნარი, რომ მივაღწიოთ იმეებს რაც გვსურს დადგება
ჭკვიანი ძალის ნარატივზე. Ამერიკელები აღარ დასვამენ კითხვაზე იმაზე თუ ვინაა
N1 და დაიწყებენ კითხვების დასმას იმაზე თუ როგორ შეიძლება ძალაუფლების
სხვადასხვა ინსტრუმენტები გაერთიანდეს ჭკვიანურ სტრატეგიებში
ძალაუფლებისთვის სხვა ერებთან ერთად.
Შემდეგ აბზაცში პროსტა ბოდიალობს და კითხვებს სვამს ავტორი ამიტომ
დავიკიდე.

Ძალის ტიპები

1 თავი. Რა არის ძალა გლობალურ საქმეებში?

 Ისეთ ხშირად ხმარებადი კონცეფციისთვის როგორიც “ძალაა”, ის ძალიან
მოუხერხებელი და რთულია. Მაგრამ მსგავსი პრობლემები კონცეფციას უაზროს არ
ხდის. ხანდახან ანალიტიკოსები ცდუნდებიან, რომ ეს კონცეფცია უიმედოდ
ბუნდოვანი და არაზუსტია, მაგრამ მისი ჩანაცვლება რთული აღმოჩნდა.
Დიდმა ბრიტანელმა ფილოსოფოსმა ბერტრან რასელმა ერთხელ
Სოციალური მეცნიერებების ძალა შედარა "ენერგიის" ცნების ცენტრალურობას
ფიზიკაში, თუმცა ეს შედარება შეცდომაში შემყვანია. Ფიზიკას შეუძლია გაზომოს
ენერგიის და ძალის ურთიერთობა ობიექტებს შორის ძალიან ზუსტად, მაშინ
როდესაც ძალა ეხება უფრო ეფემერულ ადამიანურ ურთიერთობებს, რომლებიც
ფორმას იცვლის სხვადასხვა ვითარებაში. Სხვები ძალას ფულს ადარებდნენ, თუმცა
ესეც არ არის სწორი. ფული არის თხევადი ან ცვალებადი რესურსი, რითაც
შესაძლებელია იყიდო უამრავი რამ, თუმცა რესურსები, რომლებიც აწარმოებენ ძალას
ერთ ურთიერთობაში ან კონტექსტში, შეიძლება არ გამოიმუშაონ ის მეორეში.
Წლების განმავლობაში უამრავი ანალიტიკოსები ცლიდობდნენ რომ შეექმნათ
ფორმულა, რომელიც განსაზღვრავდა ძალა საერთაშორისო საქმეებში. Მაგალითად,
Ray S. Cline იყო მაღალი თანამდებობის პირი იყო CIA-ში, რომლის საქმეც იყო ის, რომ
პოლიტიკური ლიდერებისთვის ეცნობებინა ბალანსსე ამერიკასა და საბჭოთა ძალას
შორის ცივი ომის დროს. Მისმა შეხედულებებმა გავლენა მოახდინა პოლიტიკურ
გადაწყვეტილებებზე, რომლებიც ძალიან რისკიანი იყო და სჭირდებოდა
მილიარდობით დოლარი. 1977 წელს, მან გამოაქვეყნა ფორმულის დისტილაცია,
რომელიც გამოიყენა ძალის შესაფასებლად.

Აღქმული ძალა=
(პოპულაცია+ტერიტორია+ეკონომიკა+სამხედრო ძალა) + (სტრატეგია+ნება)

Იმის შემდეგ რაც რიცხვები ჩასვა თავის ფორმულაში, მან გამოიტანა დასკვნა,
რომ საბჭოთა კავშირი ამერიკაზე 2-ჯერ უფრო ძლიერი იყო. Რა თქმა უნდა, ეს
ფორმულა არ გამოდგა სწორ პროგნოზირებად საშუალებად, რადგან სულ მალე
საბჭოთა კავშირი დაიშალა და ექსპერტები აცხადებდნენ, რომ შეერთებული შტატები
იყო ერთადერთი ზესახელმწიფო უნიპოლარულ სამყაროში.
ძალის ინდექსის შექმნის უახლესი მცდელობა მოიცავდა ქვეყნის რესურსებს
(ტექნოლოგია, წარმოება, ადამიანი, კაპიტალი, ფიზიკურობა) და ეროვნულ
შესრულებას (გარე შეზღუდვები, ინფრასტრუქტურა, იდეები) და ასევე როგორ
განისაზღვრება სამხედრო შესაძლებლობები და საბრძოლო უნარი. Ეს ფორმულა ჩვენ
გვეუბნება სამხედრო ძალაზე, თუმცა არა ყველანაირ ძალის ტიპებზე. მიუხედავად
იმისა, რომ ეფექტური სამხედრო ძალა რჩება ერთ-ერთ მთავარ ძალაუფლების
რესურსად საერთაშორისო საქმეებში, როგორც მომდევნო თავში დავინახავთ,
მსოფლიო აღარ არის ისეთი შეუზღუდავი, როგორც მე-19 საუკუნის ევროპაში,
როდესაც ისტორიკოსებს შეეძლოთ განესაზღვრათ "დიდი ძალა", როგორც ძალა,
 რომელსაც შეუძლია გაბატონება ომში.
Სამხედრო ძალას და საბრძოლო უნარს აღარ შეუძლია გვითხრას შედეგებზე,
მაგალითად თუნდაც ფინანსებისა და კლიმატის ცვლილების სამყაროში. Ვერც
არასახელმწიფოებრივი აქტორების ძალაზე შეუძლიათ გვითხრან ბევრი. Სამხედრო
საკითხებში, ალ-კაიდა აშშ-სთან შედარებით თაგვია, თუმცა ტერორისტების გავლენა
ნაკლებად ეყრდნობა მათი ძალების ზომას, ვიდრე მათი ქმედებებისა და ნარატივების
თეატრალურ ეფექტს და გადაჭარბებულ რეაქციას, რომელიც მათ შეუძლიათ
წარმოქმნან. Ტერორიზმი ჯუჯიცუს სპორტივითაა, სადაც უფრო სუსტი უფრო
ძლიერის ძალას მის საწინააღმდეგოდ იყენებს.
გარკვეულ მოლაპარაკების სიტუაციებში, როგორც თომას შელინგი ამბობს,
სისუსტე და პარტნიორის დაშლის საფრთხე შეიძლება იყოს გარიგების ძალა.
Გაკოტრებული მევალე, რომელსაც 1000$ აქვს ვალი ძალაუფლება აქვს ცოტა, თუმცა
თუ მაქ ვალი აქვს $1 მილიარდი, მაშინ მევალეს დიდი შანსია ჰქონდეს
მნიშვნელოვანი ვაჭრობის ძალა - შეამოწმე 2008 წლის ფინანსურ კრიზისში
„ზედმეტად დიდი ჩავარდნისთვის“ შეფასებული ინსტიტუტების ბედი. Ჩრდილოეთ
კორეის კიმ ჩენ ინი არის ალბათ ერთადერთი ლიდერი, რომელიც პეკინს უძლურს
ხდის… დიპლომატები ამბობენ, რომ კიმი თამაშობს ჩინური შიშებით. Თუ ჩინელები
არ დაეხმარებიან მას მის დანგრეულ ეკონომიკას, ის ამტკიცებს, რომ ისინი საზღვრის
გადაღმა ლტოლვილებს და შესაძლო არეულობას შეხვდებიან.
ძალაუფლების ერთიანი ინდექსის განვითარების ნებისმიერი მცდელობა
განწირულია წარუმატებლად, რადგან ძალა დამოკიდებულია ადამიანურ
ურთიერთობებზე, რომლებიც განსხვავდება სხვადასხვა კონტექსტში.

2. 5-14 - TABLE 1.1-ის ჩათვლით - მარი რუსიშვილი

ძალაუფლების განსაზღვრება

ბევრი ძირითადი იდეის მსგავსად, ძალაუფლება სადავო ცნებაა. არცერთი განმარტება არ

არის მიღებული და ადამიანების მიერ განსაზღვრული განმარტება ასახავს მათ ინტერესებსა
და ღირებულებებს. ზოგიერთი განმარტავს ძალაუფლებას, როგორც ცვლილების
განხორციელების ან წინააღმდეგობის გაწევის უნარს. სხვები ამბობენ, რომ ეს არის უნარი
მივიღოთ ის, რაც გვინდა. ეს ფართო განმარტება მოიცავს ძალაუფლებას ბუნებაზე, ისევე
როგორც სხვა ადამიანებზე. ლექსიკონი გვეუბნება, რომ ძალაუფლება არის უნარი გააკეთო
რაღაცები და სოციალურ სიტუაციებში გავლენა მოახდინო სხვებზე, რათა მიიღო სასურველი
შედეგი. ზოგიერთი ადამიანი ამას გავლენას უწოდებს და განასხვავებს ძალაუფლებისგან,
მაგრამ ეს დამაბნეველია, რადგან ლექსიკონი განსაზღვრავს ორ ტერმინს
ურთიერთშემცვლელად. არსებობს მრავალი ფაქტორი, რომელიც გავლენას ახდენს ჩვენს
უნარზე, მივიღოთ ის, რაც გვინდა. ჩვენ ვცხოვრობთ სოციალური ძალების ქსელში,
რომელთაგან ზოგი ხილულია, ზოგი კი არაპირდაპირი და ზოგჯერ „სტრუქტურულსაც“
უწოდებენ. ჩვენ მიდრეკილნი ვართ ამოვიცნოთ და ფოკუსირება მოახდინოთ ზოგიერთ ამ
შეზღუდვასა და ძალაზე, ვიდრე იმეებზე, რაც ჩვენს ინტერესებზეა დამოკიდებული.
მაგალითად, თავის ნაშრომში ცივილიზაციების შესახებ, პოლიტოლოგი Peter Katzenstein
ამტკიცებს, რომ ცივილიზაციების ძალა განსხვავდება ცივილიზაციებში არსებული
ძალაუფლებისგან.( power of civilizations is different from power in civilizations.)

ცივილიზაციების აქტორები ფლობენ მყარ და რბილ ძალას. სოციალური ძალა მოქმედებს

ქცევითი დონის ქვემოთ, სოციალური სტრუქტურების, ცოდნის სისტემებისა და ზოგადი
გარემოს ჩამოყალიბებით. მიუხედავად იმისა, რომ ასეთი სტრუქტურული სოციალური
ძალები მნიშვნელოვანია, პოლიტიკის მიზნებისთვის ჩვენ ასევე გვსურს გავიგოთ, თუ რა
შეუძლიათ გააკეთონ აქტორებმა ან აგენტებმა მოცემულ სიტუაციებში. ცივილიზაციები და
საზოგადოებები არ არის უცვლელი და ეფექტურ ლიდერებს შეუძლიათ სცადონ უფრო
დიდი სოციალური ძალების ჩამოყალიბება წარმატების სხვადასხვა ხარისხით. როგორც
ცნობილი გერმანელი თეორეტიკოსი მაქს ვებერი ამბობს, როგორც ცნობილი გერმანელი
თეორეტიკოსი მაქს ვებერი ამბობს, ჩვენ გვინდა ვიცოდეთ იმის ალბათობა, რომ სოციალურ
ურთიერთობაში მყოფ აქტორს შეუძლია საკუთარი ნების შესრულება. მაშინაც კი, როდესაც
ძირითადად ყურადღებას ვამახვილებთ კონკრეტულ აგენტებზე ან აქტორებზე, ვერ
ვიტყვით, რომ აქტორს „აქვს ძალაუფლება“ იმის დაზუსტების გარეშე, თუ „რა უნდა
გააკეთოს“. უნდა დავაკონკრეტოთ ვინ არის ჩართული ძალაუფლების ურთიერთობაში
(ძალაუფლების ფარგლები) და ასევე რა საკითხებს მოიცავს (ძალაუფლების სფერო).
მაგალითად, პაპს აქვს ძალაუფლება ზოგიერთ ქრისტიანზე, მაგრამ არა ყველაზე
( მაგალითად, პროტესტანტებზე). კათოლიკეებს შორისაც კი, მას შეიძლება სურდეს, რომ
ძალაუფლება ჰქონდეს მათ ყველა მორალურ გადაწყვეტილებაზე, მაგრამ ზოგმა მიმდევარმა
შეიძლება უარყოს მისი ძალაუფლება ზოგიერთ საკითხზე. შესაბამისად, იმის თქმა, რომ პაპს
აქვს ძალაუფლება, მოითხოვს დაკონკრეტებას პაპსა და ნებისმიერ ინდივიდს შორის
ურთიერთობის კონტექსტის.

ფსიქოპატს შეიძლება ჰქონდეს უცხო ადამიანების მოკვლისა და განადგურების

ძალაუფლება, მაგრამ არა მათი დარწმუნების. ზოგიერთი ქმედება, რომელიც გავლენას
ახდენს სხვებზე და მოაქვს სასურველი შედეგები, შეიძლება იყოს წმინდა დესტრუქციული
და არ იყოს დამოკიდებული იმაზე, თუ რას ფიქრობს მსხვერპლი. მაგალითად, პოლ პოტმა
მოკლა მილიონობით კამბოჯის მოქალაქე. ზოგიერთი ამბობს, რომ ძალის გამოყენება არ არის
ძალაუფლება, რადგან არ იყო ორმხრივი ურთიერთობა, მაგრამ ეს დამოკიდებულია
კონტექსტზე და მოტივზე. თუ აქტორის მოტივი არის სუფთა სადიზმი ან ტერორი, ძალის
გამოყენება ძალაუფლების განმარტებაში ჯდება, რადგან გავლენას ახდენს სხვებზე, რასაც
მოყვება ის, რაც აქტორს სურს. თუმცა, ძალაუფლებრივი ურთიერთობების უმეტესობა
დიდად არის დამოკიდებული იმაზე, თუ რას ფიქრობს მსხვერპლი. დიქტატორი, რომელსაც
სურს დისიდენტის დასჯა, შეიძლება შეცდომაში შევიდეს, იფიქროს, რომ მან ძალაუფლება
გამოიყენა, თუ დისიდენტი ნამდვილად ცდილობდა მოწამეობას თავისი საქმის
წინსვლისთვის.

მაგრამ თუ დიქტატორს უბრალოდ სურდა დისიდენტის განადგურება, მის ზრახვებს

მნიშვნელობა არ ჰქონდა მისი ძალაუფლებისთვის. ქმედებებს ხშირად აქვთ ძლიერი
არასასურველი შედეგები, მაგრამ პოლიტიკის თვალსაზრისით ჩვენ დაინტერესებული ვართ
სასურველი შედეგების მიღების უნარით. If a North Atlantic Treaty Organization soldier in
Afghanistan kills a child by a stray bullet, he had the power to destroy but not to achieve his
preferred outcome. საჰაერო თავდასხმა, რომელიც კლავს ერთ მეამბოხეს და ბევრ სამოქალაქო
პირს, ავლენს განადგურების ზოგად ძალაუფლებად, მაგრამ ეს შეიძლება იყოს
კონტრპროდუქტიული კონტრ-აჯანყების პოლიტიკისთვის. დიდი ეკონომიკის მქონე
ქვეყნის ქმედებებს შეიძლება ჰქონდეს გაუთვალისწინებელი შედეგები და გამოიწვიოს
შემთხვევითი ზიანი (ან სიმდიდრე) პატარა ქვეყანაში. ისევ და ისევ, თუ შედეგები
გაუთვალისწინებელია, მაშინ არსებობს ზიანის მიყენების (ან სარგებლის) ძალა, მაგრამ ეს არ
არის სასურველი შედეგების მიღწევის ძალა.

კანადელი ხშირად ჩივიან, რომ შეერთებული შტატების გვერდით ცხოვრება სპილოსთან

ძილს ჰგავს. კანადის თვალსაზრისით, ზრახვებს მნიშვნელობა არ აქვს; მტკივა, თუ
გადატრიალდებაო. მაგრამ პოლიტიკაზე ორიენტირებული პერსპექტივიდან გამომდინარე,
ზრახვები მნიშვნელოვანია სასურველი შედეგების მიღების თვალსაზრისით. ძალაუფლების
პოლიტიკაზე ორიენტირებული კონცეფცია დამოკიდებულია კონკრეტულ კონტექსტზე,
რათა გვითხრას ვინ რას, როგორ, სად და როდის იღებს. პრაქტიკული პოლიტიკოსები და
რიგითი ადამიანები ხშირად თვლიან, რომ ეს კითხვები ქცევასა და მოტივაციის შესახებ
ძალიან რთული და არაპროგნოზირებადია.

ქცევითი დეფინიციები ძალას აფასებენ შედეგების მიხედვით, რომლებიც განისაზღვრება

მოქმედების შემდეგ და არა მოქმედების წინ. მაგრამ პოლიტიკის შემქმნელებს სურთ
მომავლის პროგნოზები, რათა მათი ქმედებები წარმართონ. ამრიგად, ისინი ხშირად
განსაზღვრავენ ძალაუფლებას უბრალოდ იმ რესურსების თვალსაზრისით, რომლებსაც
შეუძლიათ შედეგის მოტანა. ძალაუფლების, როგორც ამ მეორე განმარტებით, ქვეყანა
ძლიერია, თუ მას ჰყავს შედარებით დიდი მოსახლეობა, ტერიტორია, ბუნებრივი რესურსები,
ეკონომიკური სიძლიერე, სამხედრო ძალა და სოციალური სტაბილურობა. ამ მეორე
განმარტების უპირატესობა ის არის, რომ ის ძალას აჩენს კონკრეტულ, გაზომვად და
პროგნოზირებად - მოქმედების გაიდად. ძალა ამ გაგებით ჰგავს კარტის თამაშში მაღალი
კარტის რომ გიჭირავს. მაგრამ ამ განმარტებას აქვს დიდი პრობლემები. როდესაც ადამიანები
განსაზღვრავენ ძალაუფლებას, როგორც იმ რესურსების სინონიმს, რომლებიც (შეიძლება)
გამოიწვიონ შედეგები, ისინი ხშირად ხვდებიან პარადოქსს, რომ ისინი, ვინც საუკეთესოდ
არიან დაჯილდოვებულნი, ყოველთვის არ იღებენ სასურველ შედეგს.
ეს არ ნიშნავს ძალაუფლების რესურსების მნიშვნელობის უარყოფას. ძალაუფლების
რესურსების ქონა არ იძლევა გარანტიას, რომ ყოველთვის მიიღებ სასურველ შედეგს.
მაგალითად, რესურსების თვალსაზრისით, შეერთებული შტატები ვიეტნამზე ბევრად
ძლიერი იყო, მაგრამ ომი წააგო. რესურსების რეალიზებულ ძალად გადაქცევა სასურველი
შედეგების მიღების გაგებით მოითხოვს კარგად შემუშავებულ სტრატეგიებს და ოსტატურ
ხელმძღვანელობას - რასაც მე გონივრულ ძალას ვუწოდებ (ავტორი ამბობს ამას :დ) თუმცა
სტრატეგიები ხშირად არაადეკვატურია და ლიდერები ხშირად არასწორად აფასებენ.
ზოგადად, ქვეყანა, რომელიც კარგად არის აღჭურვილი ძალაუფლების რესურსებით, უფრო
მეტად იმოქმედებს სუსტ ქვეყანაზე და ნაკლებად იქნება დამოკიდებული ოპტიმალურ
სტრატეგიაზე, ვიდრე პირიქით. მცირე ქვეყნებმა შეიძლება ზოგჯერ მიიღონ სასურველი
შედეგები, რადგან ისინი ირჩევენ უფრო მცირე ბრძოლას ან შერჩევით ამახვილებენ
ყურადღებას რამდენიმე საკითხზე. საშუალოდ და პირდაპირ კონფლიქტებში, ჩვენ არ
მოველოდებოდით, ფინეთის რუსეთზე გამარჯვებას.

როგორც პირველი ნაბიჯი ნებისმიერ თამაშში, დაგეხმარებათ დაიწყოთ იმის გარკვევით, თუ

ვის უჭირავს მაღალი კარტი და რამდენი ქვა აქვს ამ მოთამაშეს. თუმცა, თანაბრად
მნიშვნელოვანია, რომ პოლიტიკის შემქმნელებს აქვთ კონტექსტური ინფორმაცია იმის
გასაგებად, თუ რა თამაშს თამაშობენ. რომელი რესურსები იძლევა საუკეთესო საფუძველს
ძალაუფლების ქცევისთვის კონკრეტულ კონტექსტში? ნავთობი არ იყო შთამბეჭდავი ძალის
რესურსი ინდუსტრიულ ხანამდე და არც ურანი იყო მნიშვნელოვანი ბირთვულ ეპოქამდე.
საერთაშორისო ურთიერთობების ტრადიციულ რეალისტურ შეხედულებებში ომი იყო
საბოლოო თამაში, რომელშიც საერთაშორისო პოლიტიკის კარტი გათამაშდა. როდესაც
ყველა კარტი მაგიდაზე იყო, შედარებითი ძალაუფლების შეფასებები დასტურდებოდა და
უარყოფილი იყო, მაგრამ საუკუნეების განმავლობაში, ტექნოლოგიების განვითარებასთან
ერთად, ომის ძალის წყაროები ხშირად იცვლებოდა. უფრო მეტიც, ოცდამეერთე საუკუნეში
მზარდი რაოდენობის საკითხებში ომი არ არის საბოლოო არბიტრი.

შედეგად, ბევრი ანალიტიკოსი უარყოფს „ეროვნული ძალაუფლების ელემენტების“

მიდგომას, როგორც შეცდომაში შემყვანი და ქცევით ან ურთიერთობით მიდგომაზე დაბლა
მდგომი, რომელიც დომინანტური გახდა სოციალური მეცნიერების ანალიზში მეოცე
საუკუნის მეორე ნახევარში. მკაცრად რომ ვთქვათ, სკეპტიკოსები მართლები არიან.
ძალაუფლების რესურსები უბრალოდ მატერიალური და არამატერიალური ნედლეული ან
სატრანსპორტო საშუალებებია, რომლებიც საფუძვლად უდევს ძალაუფლების
ურთიერთობებს, და მოაქვს თუ არა რესურსების მოცემულ ნაკრებს სასურველი შედეგები,
დამოკიდებულია ქცევაზე კონტექსტში. მანქანა არ არის ძალაუფლების ურთიერთობა.
სატრანსპორტო საშუალების ცხენის ძალისა და გარბენის ცოდნა არ გვეუბნება, მივა თუ არა
ის სასურველ დანიშნულებამდე.
პრაქტიკაში, გლობალურ საქმეებში ძალაუფლების შესახებ მსჯელობა ორივე განმარტებას
მოიცავს. ბევრი ტერმინი, რომელსაც ჩვენ ყოველდღიურად ვიყენებთ, როგორიცაა
„სამხედრო ძალა“ და „ეკონომიკური ძალა“, არის ჰიბრიდები, რომლებიც აერთიანებს
როგორც რესურსებს, ასევე ქცევებს. სანამ ეს ასეა, ჩვენ უნდა გავარკვიოთ, ვსაუბრობთ
ძალაუფლების ქცევით თუ რესურსებზე დაფუძნებულ დეფინიციებზე და უნდა ვიცოდეთ
მათ შორის არსებული არასრულყოფილი კავშირი. მაგალითად, როდესაც ადამიანები
საუბრობენ ჩინეთის ან ინდოეთის მზარდ ძალაუფლებაზე, ისინი მიდრეკილნი არიან
მიუთითონ ამ ქვეყნების დიდ მოსახლეობაზე და გაზრდილ ეკონომიკურ თუ სამხედრო
რესურსებზე. მაგრამ შეიძლება თუ არა რეალურად გარდაიქმნას ეს რესურსები სასურველ
შედეგებად, ეს დამოკიდებულია კონტექსტზე და ქვეყნის უნარზე, გადააქციოს რესურსები
სტრატეგიად, რაც მოიტანს სასურველ შედეგებს. ეს განსხვავებული განმარტებები
შეჯამებულია სურათზე 1.1. ფიგურა ასევე ასახავს უფრო ფრთხილი ურთიერთობების
განსაზღვრებას, რომელშიც ძალა არის უნარი შეცვალოს სხვების ქცევა სასურველი
შედეგების მისაღებად.

საბოლოო ჯამში, რადგან ჩვენ გვაინტერესებს შედეგები და არა რესურსები, მეტი

ყურადღება უნდა მივაქციოთ კონტექსტებსა და სტრატეგიებს. ძალაუფლებისს გარდაქმნის
სტრატეგიები აღმოჩნდა, რომ არის კრიტიკული ცვლადი, რომელსაც არ ექცევა საკმარისი
ყურადღება. Strategies relate means to ends, and those that combine hard and soft power resources
successfully in different contexts are the key to smart power.

შეფარდებითი ძალაუფლების სამი ასპექტი

მნიშვნელოვანია, რომ გამოვყოთ სამი ასპექტი შეფარდებითი ძალის: ცვლილებების მართვა,

დღის წესრიგის კონტროლი და პრეფერენციების დაწესება, ძალიან ხშირად ისინი
ერთმანეთში ირევა. მაგალითად, ბოლოდროინდელი წიგნი საგარეო პოლიტიკის შესახებ
განსაზღვრავს ძალაუფლებას, როგორც „ადამიანების ან ჯგუფების იძულება გააკეთონ ის,
რისი გაკეთებაც არ სურთ“. მაგრამ ასეთმა ვიწრო მიდგომამ შეიძლება გამოიწვიოს
შეცდომები. უნარი დაავალოთ სხვებს, შეცვალონ თავიანთი ქცევა მათი თავდაპირველი
პრეფერენციების საწინააღმდეგოდ, შეფარდებითი ძალის ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი
განზომილებაა, მაგრამ არა ერთადერთი. კიდევ ერთი განზომილება არის სხვების
პრეფერენციებზე ზემოქმედების უნარი ისე, რომ მათ მოუნდეთ ის, რაც თქვენ გსურთ და
თქვენ არ უნდა დაგჭირდეთ, უბრძანოთ მათ შეცვლა. ყოფილმა პრეზიდენტმა (და
გენერალმა) Dwight Eisenhower-მა მოიხსენია ეს, როგორც ხალხის იძულება, გააკეთონ რაღაც
"არა მხოლოდ იმიტომ, რომ თქვენ ეუბნებით ამის გაკეთებას, არამედ იმიტომ, რომ მათ
ინსტინქტურად სურთ ამის გაკეთება თქვენთვის."ეს ძალა ეწინააღმდეგება და ავსებს
ბრძანების ძალას. შეცდომაა ვიფიქროთ, რომ ძალაუფლება შედგება მხოლოდ სხვებისთვის
შეცვლის ბრძანებისგან. თქვენ შეგიძლიათ გავლენა მოახდინოთ მათ ქცევაზე მათი
პრეფერენციების ფორმირებით ისე, რომ წარმოქმნას ის, რაც გსურთ. ზოგჯერ შეგიძლიათ
მიაღწიოთ თქვენთვის სასურველ შედეგს ბიძგების გარეშე. ამ განზომილების იგნორირებამ
ძალაუფლების ძალიან ვიწრო დეფინიციის გამოყენებით შეიძლება გამოიწვიოს არასწორად
ჩამოყალიბებული საგარეო პოლიტიკა.

ძალაუფლების პირველი ასპექტი, ანუ „სახე“ განისაზღვრა იელის პოლიტოლოგმა რობერტ

დალმა 1950-იან წლებში ნიუ ჰეივენის კვლევებში და ის დღესაც ფართოდ გამოიყენება,
მიუხედავად იმისა, რომ ის მოიცავს ძალაუფლების ქცევის მხოლოდ ნაწილს. ძალაუფლების
ეს სახე ყურადღებას ამახვილებს სხვების მოქმედების უნარზე, რომელიც ეწინააღმდეგება
მათ თავდაპირველ პრეფერენციებსა და სტრატეგიებს. ძალაუფლების გასაზომად ან
შესაფასებლად, თქვენ უნდა იცოდეთ, რამდენად ძლიერი იყო სხვა ადამიანის ან ერის
საწყისი პრეფერენციები და რამდენად შეიცვალა ისინი თქვენი ძალისხმევით. იძულება
შეიძლება საკმაოდ მკაფიო იყოს ისეთ სიტუაციაში, რომელშიც, როგორც ჩანს, არჩევანის
გარკვეული ხარისხი არსებობს. თუ მამაკაცი, რომელსაც იარაღი უჭირავს თქვენზე, ამბობს:
„შენი ფული ან შენი სიცოცხლე“, თქვენ გაქვთ გარკვეული არჩევანი, მაგრამ ეს მცირეა და არ
შეესაბამება თქვენს თავდაპირველ პრეფერენციებს (თუ ისინი არ მოიცავდნენ
თვითმკვლელობას ან მოწამეობას). როდესაც ჩეხოსლოვაკია დაემორჩილა გერმანიისა და
საბჭოთა ჯარების შემოსვლას პრაღაში 1938 წელს და ისევ 1968 წელს, ეს არ იყო იმიტომ, რომ
ამ ქვეყანას სურდა.

ეკონომიკური ზომები გარკვეულწილად უფრო რთულია. ნეგატიური სანქციები

(ეკონომიკური სარგებლის წართმევა) აშკარად ჩანს როგორც იძულებითი. გადახდა ან
ეკონომიკური წახალისება იმის გასაკეთებლად, რაც თავიდან არ გინდოდათ, შეიძლება
უფრო მიმზიდველი ჩანდეს სუბიექტისთვის, მაგრამ ნებისმიერი გადახდა ადვილად
შეიძლება იქცეს ნეგატიურ სანქციად მისი ამოღების ფარული ან აშკარა საფრთხის გამო.
წლის ბოლოს ბონუსი არის ჯილდო, მაგრამ მისი მოხსნა იგრძნობა სასჯელად. უფრო მეტიც,
უთანასწორო ვაჭრობის ურთიერთობებში, მაგალითად, მილიონერ მიწის მესაკუთრესა და
მშიერ გლეხს შორის, უმნიშვნელო „აიღე ან დატოვე“ გადახდა გლეხს მცირე არჩევანს აძლევს.
მნიშვნელოვანი ისაა, რომ ვინმეს აქვს უნარი აიძულოს სხვები იმოქმედონ მათი საწყისი
პრეფერენციებისა და სტრატეგიების საწინააღმდეგოდ და ორივე მხარე გრძნობს ამ ძალას.

1960-იან წლებში, მალევე მას შემდეგ, რაც დალმა შეიმუშავა თავისი ფართოდ მიღებული
განმარტება, პოლიტოლოგებმა Peter Bachrach და Morton Baratz-მა აღნიშნეს, რომ დალის
განსაზღვრებამ გამოტოვა ის, რასაც ისინი უწოდებდნენ "ძალაუფლების მეორე სახეს". დალმა
უგულებელყო ჩარჩოების და დღის წესრიგის დაყენების განზომილება. თუ იდეები და
ინსტიტუტები შეიძლება გამოიყენებოდეს დღის წესრიგის მოქმედების ჩამოყალიბებისთვის
ისე, რომ სხვების პრეფერენციები გამოიყურებოდეს შეუსაბამო ან საზღვრებს გარეთ, მაშინ
შეიძლება არასოდეს იყოს საჭირო მათი ბიძგი. სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ, შესაძლებელია
სხვების პრეფერენციების ჩამოყალიბება მათ მოლოდინებზე ზემოქმედებით, რაც არის
ლეგიტიმური ან განხორციელებადი. დღის წესრიგის ფორმირება ყურადღებას ამახვილებს
უნარზე, რომ პრობლემები არ მოგვარდეს.

ძლევამოსილ აქტორებს შეუძლიათ დარწმუნდნენ, რომ ნაკლებად ძლევამოსილნი არასოდეს

მიიწვიონ მაგიდასთან, ან თუ იქ მოხვდნენ, თამაშის წესები უკვე დაწესებულია მათ მიერ,
ვინც პირველი იყო. საერთაშორისო ფინანსურ პოლიტიკას გააჩნდა ეს მახასიათებელი,
ყოველ შემთხვევაში, 2008 წლის კრიზისამდე რაღაცეები გაიხსნა, როდესაც დიდი რვიანს (G-
8) დაემატა დიდი ოცეული (G-20). მათ, ვინც ექვემდებარება ძალაუფლების მეორე სახეს,
შეიძლება იცოდნენ ან არ იცოდნენ ამის შესახებ. თუ ისინი აღიარებენ იმ ინსტიტუტების
ლეგიტიმურობას ან სოციალურ დისკურსს, რომელიც აყალიბებდა დღის წესრიგს, ისინი
შეიძლება არ გრძნობდნენ თავს ზედმეტად შეზღუდულად ძალაუფლების მეორე სახით.
მაგრამ თუ მოქმედების დღის წესრიგი შეზღუდულია იძულების მუქარით ან გადახდის
დაპირებებით, მაშინ ეს მხოლოდ ძალაუფლების პირველი სახის მაგალითია. დღის წესრიგის
ლეგიტიმურობის მიზნის თანხმობა არის ის, რაც ძალაუფლების ამ სახეს ნაწილობრივ აქცევს
რბილი ძალის კონსტიტუციურს - შესაძლებლობა მიიღოთ ის, რაც გსურთ დღის წესრიგის
შედგენის, დარწმუნებისა და პოზიტიური მიზიდულობის გამოწვევის ერთობლივი
საშუალებებით.

მოგვიანებით, 1970-იან წლებში, სოციოლოგმა Steven Lukes-მა აღნიშნა, რომ იდეები და

რწმენები ასევე ეხმარება სხვების თავდაპირველ პრეფერენციებს. დალის მიდგომით, მე
შემიძლია შენზე ძალაუფლება გამოვიყენო იმით, რომ გაიძულო, გააკეთო ის, რისი გაკეთებაც
არ გსურს; სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ, თქვენი სიტუაციის შეცვლით, შემიძლია გაიძულოთ
შეცვალოთ სასურველი სტრატეგია. მაგრამ მე ასევე შემიძლია შენზე ძალაუფლება
განვახორციელო შენი სურვილების განსაზღვრით. მე შემიძლია ჩამოვაყალიბო თქვენი
ძირითადი ან საწყისი პრეფერენციები და არა მხოლოდ შევცვალო სიტუაცია ისე, რომ
გაიძულოთ შეცვალოთ თქვენი სტრატეგია თქვენი პრეფერენციების მისაღწევად.
ძალაუფლების ეს განზომილება გამოტოვებულია დალის განმარტებით. თინეიჯერმა ბიჭმა
შეიძლება დაკვირვებით აირჩიოს მოდური პერანგი სკოლაში რომ ჩაიცვას გოგონას
ყურადღების მისაქცევად, მაგრამ მოზარდმა შეიძლება არ იცოდეს, რომ პერანგის ასეთი
მოდურობის მიზეზი ის არის, რომ ეროვნულმა საცალო ვაჭრობამ ახლახანს წამოიწყო დიდი
სარეკლამო კამპანია. როგორც მისი, ასევე სხვა მოზარდების პრეფერენცია ჩამოყალიბდა
უხილავი აქტორის მიერ, რომელმაც ჩამოაყალიბა პრეფერენციების სტრუქტურა. თუ თქვენ
შეგიძლიათ აიძულოთ სხვებს სურდეთ იგივე შედეგები, რაც თქვენ გსურთ, არ იქნება საჭირო
მათი საწყისი სურვილების გათელვა. სტივენმა ამას "ძალაუფლების მესამე სახე" უწოდა.
არსებობს ვოლუნტარიზმის კრიტიკული კითხვები იმის დასადგენად, თუ რამდენად
თავისუფლად ირჩევენ ადამიანები თავიანთ პრეფერენციებს.

ყველა რბილი ძალა არ გამოიყურება ასე რბილად გარე კრიტიკოსებისთვის. ზოგიერთ

უკიდურეს შემთხვევაში, ძნელია იმის დადგენა, თუ რას წარმოადგენს პრეფერენციების
ნებაყოფლობითი ფორმირება. მაგალითად, "სტოკჰოლმის სინდრომის" დროს, გატაცებულმა
მსხვერპლებმა, რომლებმაც განიცადეს ტრავმული სტრესი, დაიწყეს იდენტიფიცირება
თავიანთ გამტაცებლებთან. გამტაცებლები ხან ცდილობენ თავიანთი ტყვეების „ტვინის
გამორეცხვას“ და ხანაც სიკეთით ცდილობენ მათი გულის მოგებას. მაგრამ ზოგიერთ
სიტუაციაში უფრო რთულია სხვისი ინტერესების განსაზღვრა. იჩაგრებიან თუ არა ავღანელი
ქალები როცა ირჩევენ, რომ ატარონ ბურკა?

ცხრილი 1.1 შედარებითი ძალის სამი ასპექტი

პირველი სახე: A იყენებს მუქარას ან ჯილდოს B-ის ქცევის შესაცვლელად B-ის საწყისი
პრეფერენციებისა და სტრატეგიების საწინააღმდეგოდ. B-მ იცის ეს და გრძნობს A-ს ძალის
ეფექტს.

მეორე სახე: A აკონტროლებს მოქმედებების დღის წესრიგს ისე, რომ ზღუდავს B-ს
სტრატეგიის არჩევანს. B-მ შეიძლება იცოდეს ან არ იცოდეს ეს და იცოდეს A-ს ძალა.

მესამე სახე: A ეხმარება შექმნას და ჩამოაყალიბოს B-ს ძირითადი რწმენა, აღქმა და

პრეფერენციები. B-მ ნაკლებად სავარაუდოა, რომ იცოდეს ეს ან გააცნობიეროს A-ს ძალის
ეფექტი.

3. 14-24 - Military Power-მდე - ნათია მელანაშვილი

რას ვიტყვით იმ ქალების შესახებ, რომლებიც დემოკრატიულ საფრანგეთში ფარდის

ტარებას ირჩევენ? ძნელია ვიცოდეთ ვოლუნტარიზმის მასშტაბი მხოლოდ გარეგნულად.
დიქტატორები, როგორიცაა ადოლფ ჰიტლერი და სტალინი, ცდილობდნენ შეექმნათ
უძლეველობის ეფექტი მიმდევრების მოსაზიდად და სამხრეთ-აღმოსავლეთ ევროპის
ქვეყანათა ზოგიერთი ლიდერი დაემორჩილა ამ ეფექტს. ძალა ქმნის შიშის გრძნობას,
რომელიც იზიდავს სხვებს, მას შეუძლია იყოს კოოპტიური ძალაუფლების არაპირდაპირი
წყარო, მაგრამ თუ ძალა უშუალოდ არის იძულებითი, მაშინ ეს უბრალოდ ძალაუფლების
პირველი სახის მაგალითია. ზოგიერთმა თეორეტიკოსმა მათ უწოდა საჯარო, დამალული და
უხილავი ძალაუფლების სახეები, რომლებიც ასახავს იმ სირთულის ხარისხს, რომელიც
სამიზნეს აქვს ძალაუფლების წყაროს აღმოჩენაში. მეორე და მესამე სახეები განასახიერებწნ
სტრუქტურული ძალაუფლების ასპექტებს. სტრუქტურა უბრალოდ არის მთელის ყველა
ნაწილის განლაგება. ადამიანები არიან ნაწილი კულტურის, სოციალური ურთიერთობებისა
და ძალაუფლების რთული სტრუქტურების, რომლებიც გავლენას ახდენენ და ზღუდავენ
მათ. პიროვნების მოქმედების სფერო „იზღუდება მსახიობებით, რომლებთანაც მას არ აქვს
ურთიერთობა ან კომუნიკაცია, ეს შეზღუდვა კი ხდება იმ ქმედებებით, რომლებიც დროსა და
სივრცეში დაშორებულია, და რომელშიც ის აშკარა სამიზნე არ არის." ძალაუფლების
ზოგიერთი განხორციელება მიზანმიმართულ გადაწყვეტილებაა კონკრეტული
მსახიობებისა, მაშინ როცა სხვები წარმოადგენენ შედეგს უნებური გადაწყვეტილებებისა და
დიდი სოციალური ძალების.

რატომ დომინირებს დიდი მანქანები ჩვენი ქალაქის ქუჩებში? ნაწილობრივ პასუხი

გამომდინარეობს მომხმარებლის ინდივიდუალურ არჩევნიდან, მაგრამ ეს მომხმარებელთა
პრეფერენციები თავად ყალიბდება რეკლამის სოციალური ისტორიით, მწარმოებლების
გადაწყვეტილებებით, საგადასახადო შეღავათებით, საზოგადოებრივი ტრანსპორტის
პოლიტიკით, გზების მშენებლობის სუბსიდიებით და ურბანული დაგეგმვით. ბევრი
ხილული და უხილავი წარსული მსახიობების განსხვავებულმა არჩევანმა ამ საკითხებზე
დღეს ურბანული მაცხოვრებელი შეზღუდული არჩევანის წინაშე დააყენა. 1993 წელს ბილ
კლინტონის პოლიტიკურმა მრჩეველმა ჯეიმს კარვილმა ხუმრობით განაცხადა, რომ სურდა
ის ხელახლა დაბადებულიყო, როგორც ობლიგაციების ბაზარი, რადგან მაშინ მას ექნებოდა
რეალური ძალა. როდესაც ვსაუბრობთ ბაზრების ძალაზე, ჩვენ ვგულისხმობთ ძალის
სტრუქტურულ ფორმას. ხორბლის ფერმერი, რომელსაც სურს მეტი შემოსავალი
გამოიმუშაოს, რათა გადაიხადოს თავისი ქალიშვილის კოლეჯის საფასური. შეიძლება
გადაწყვიტოს მეტი ხორბლის დათესვა. მაგრამ თუ სხვა ფერმერებიც უფრო მეტს რგავენ (და
მოთხოვნა არ იცვლება), ბაზრის ძალებმა შეიძლება შეამცირონ მისი შემოსავალი და გავლენა
იქონიონ მის ქალიშვილის საგანმანათლებლო პერსპექტივაზე. იდეალურ ბაზარზე აგენტს არ
აქვს გავლენა ფასზე. მილიონობით სხვა უხილავი აგენტები, რომლებიც აკეთებენ
დამოუკიდებელ არჩევანს, ქმნიან მიწოდებას და მოთხოვნას, რომელიც განსაზღვრავს ფასს.
სწორედ ამიტომ, ღარიბი ქვეყნები, რომლებიც აწარმოებენ საქონელს, ხშირად
ექვემდებარებიან ფართო ცვალებადობას ვაჭრობის პირობებში. მაგრამ თუ აგენტს შეუძლია
მოძებნოს ბაზრის სტრუქტურის შეცვლის გზა მონოპოლიის ან მონოფსონიის (ერთი
მყიდველი) გზით, მას შეუძლია მოიპოვოს გარკვეული ძალაუფლება ფასზე. მას შეუძლია
ამის გაკეთება მისი პროდუქტის დიფერენცირებით, რეკლამის საშუალებით, ბრენდის
ლოიალობის შექმნით, სპეციალური მდებარეობის არჩევით და ა.შ. ან ნავთობის
მწარმოებელი ქვეყნების შემთხვევაში, აგენტებს შეუძლიათ სცადონ ისეთი კარტელის შექმნა,
როგორიცაა ნავთობის ექსპორტიორი ქვეყნების ორგანიზაცია (OPEC).

ანალიტიკოსები საუბრობენ მიზეზობრიობის რთულ ნიმუშის შესახებ და ავლებენ

ზღვარს ინდივიდუალურ არჩევანსა და უფრო დიდ სტრუქტურებს შორის სხვადასხვა
ადგილას. მაგალითად, სოციოლოგები უფრო ნაკლებ ყურადღებას ამახვილებენ კონკრეტულ
ქმედებებსა და შედეგებზე, ვიდრე ამას აკეთებენ პოლიტოლოგები. ანალიტიკოსები,
რომლებიც ფოკუსირებულნი არიან მხოლოდ ცალკეულ აგენტებზე, როგორც ამას
ძალაუფლების პირველი სახე აკეთებს, აშკარად ვერ ახერხებენ ძალაუფლების
ურთიერთობების სრულად გაგებას და აღწერას. მაგრამ ისინი, ვინც ყურადღებას ამახვილებს
მხოლოდ ფართო სოციალურ ძალებზე და გრძელვადიან ისტორიულ პერსპექტივაზე,
როგორც ძალაუფლების მეორე და მესამე სახეები, მიდრეკილნი არიან, ძალიან მცირე
ყურადღება მიაქციონ ინდივიდუალურ არჩევანს და ზრახვებს, რომლებიც გადამწყვეტია
პოლიტიკაში. ზოგიერთმა კრიტიკოსმა შეიძლება ჩემს მიდგომას უწოდოს ზედმეტად
"აგენტზე ორიენტირებული", მაგრამ ის მაინც იძლევა სტრუქტურული ძალის საკითხების
განხილვის საშუალებას, მაშინაც კი, თუ ის არ მოიცავს სტრუქტურის ყველა ასპექტს.
ზოგიერთი ანალიტიკოსი ამ განსხვავებებს თვლის, როგორც უსარგებლო აბსტრაქციებს,
რომლებიც შეიძლება დაიშალოს ძალაუფლების პირველ სახეში. თუ ჩვენ დავნებდებითამ
ცდუნების გამო, ჩვენ სავარაუდოდ შევზღუდავთ იმას, რასაც ვხედავთ ქცევაში, რომელიც
თავის მხრივ ზღუდავს სტრატეგიებს, რომლებსაც პოლიტიკური ამინდის შემქმნელები
ქმნიან თავიანთი მიზნების მისაღწევად. ბრძანების ძალა (პირველი სახე) არის ძალიან
შესამჩნევი და ადვილად აღსაქმელი. ეს არის საფუძველი მძიმე ძალის - იძულების გზით
სასურველი შედეგების მიღების უნარი და გადახდა. კოოპტიური ძალაუფლების მეორე და
მესამე სახეები უფრო დახვეწილი და, შესაბამისად, ნაკლებად ხილულია. ის ხელს უწყობს
რბილ ძალას, სასურველი შედეგების მიღების უნარს დღის წესრიგის დაყენების,
დარწმუნებისა და მიზიდულობის ერთობლივი საშუალებებით.

ძალიან ხშირად, პოლიტიკის შემქმნელები ფოკუსირებულნი არიან მხოლოდ მკაცრი

ბრძანების ძალაზე, რათა აიძულონ სხვები იმოქმედონ მათი პრეფერენციების
საწინააღმდეგოდ და უგულებელყონ რბილ ძალა. გლობალურ პოლიტიკაში ზოგიერთი
მიზანი, რომელსაც სახელმწიფო ეძებს, უფრო მგრძნობიარეა მეორე და მესამე ძალის მიმართ,
ვიდრე ძალაუფლების პირველი სახე. არნოლდ ვოლფერსმა ერთხელ განასხვავა ის, რასაც მან
უწოდა საკუთრების მიზნები, სპეციფიკური და ხშირად ხელშესახები მიზნები - და გარემო
მიზნები, რომლებიც ხშირად სტრუქტურული და არამატერიალურია. მაგალითად,
რესურსებზე წვდომა ან საფუძვლიან უფლებებზე ან სავაჭრო შეთანხმება არის ფლობის
მიზანი, ხოლო ღია ვაჭრობის ხელშეწყობა, თავისუფალი ბაზრები, დემოკრატია ან ადამიანის
უფლებები არის გარე, სოციალური მიზანი. ადრე გამოყენებული ტერმინოლოგიაში
შეგვიძლია ვიფიქროთ სახელმწიფოებზე, რომლებსაც აქვთ კონკრეტული მიზნები და
ზოგადი ან სტრუქტურული მიზნები. მხოლოდ სარდლის ძალაზე და ძალაუფლების პირველ
სახეზე ფოკუსირებამ შეიძლება შეცდომაში შეგვიყვანოს,როგორ მივაღწიოთ ამ მიზნებს.
მაგალითად, დემოკრატიის პოპულარიზაციისას, მხოლოდ სამხედრო საშუალებები
ნაკლებად წარმატებულია, ვიდრე სამხედრო საშუალებები რბილი ძალის მიდგომებთან
ერთად - როგორც შეერთებულმა შტატებმა აღმოაჩინა ერაყში. რბილი ძალის მიზიდულობასა
და დარწმუნებას შეიძლება ჰქონდეს როგორც აგენტური, ასევე სტრუქტურული ზომები.
ქვეყანას შეუძლია სხვების მოზიდვა სცადოს ისეთი ქმედებებით, როგორიცაა სახალხო
დიპლომატია, მაგრამ ასევე შეიძლება მიიზიდოს სხვები თავისი მაგალითის სტრუქტურული
ეფექტებით ან რასაც შეიძლება ეწოდოს "მნათობი ქალაქი გორაზე" ეფექტი. კიდევ ერთი
მიზეზი იმისა, რომ ძალაუფლების სამივე სახე პირველში არ დაიშალოს, არის ის, რომ ამით
მცირდება ყურადღება ქსელებზე, რომლებიც ოცდამეერთე საუკუნეში სტრუქტურული
ძალაუფლების მნიშვნელოვანი სახეა. ქსელები სულ უფრო მნიშვნელოვანი ხდება
ინფორმაციის ეპოქაში და სოციალურ ქსელებში მოქმედება შეიძლება იყოს მნიშვნელოვანი
ენერგიის რესურსი. მაგალითად, hub-and-spokes ქსელში, ძალა შეიძლება მომდინარეობდეს
კომუნიკაციების კერიდან. თუ ჩემს სხვა მეგობრებთან ურთიერთობ, ეს მაძლევს ძალას. თუ
რგოლზე მდებარე წერტილები პირდაპირ არ არის დაკავშირებული ერთმანეთთან, მათმა
დამოკიდებულებამ კვანძის მეშვეობით კომუნიკაციაზე შეიძლება ჩამოაყალიბოს მათი დღის
წესრიგი. მაგალითად, დამოუკიდებლობის შემდეგაც კი, საფრანგეთის ყოფილ აფრიკულ
კოლონიებს შორის მრავალი კომუნიკაცია პარიზის გავლით ხორციელდებოდა და ამან
გაზარდა საფრანგეთის ძალაუფლება მათი დღის წესრიგის ფორმირებაში. სხვა უფრო რთულ
ქსელურ მოწყობილობებში, თეორეტიკოსები მიუთითებენ სტრუქტურული ხვრელების
მნიშვნელობაზე, რომლებიც ხელს უშლიან პირდაპირ კომუნიკაციას ქსელის გარკვეულ
ნაწილებს შორის. მათ, ვისაც შეუძლია სტრუქტურული ხვრელების გადალახვა ან
ექსპლუატაცია, შეუძლიათ გამოიყენონ თავიანთი პოზიცია, როგორც წყარო ძალაუფლებისა
სხვებს შორის კომუნიკაციის კონტროლით. ქსელების კიდევ ერთი ასპექტი, რომელიც ეხება
ძალაუფლებას, არის მათი გავრცელების არეალი. სუსტი ვრცელი კავშირებიც კი შეიძლება
სასარგებლო იყოს ახალი და ინოვაციური ინფორმაციის მოპოვებაში და გავრცელებაში.
სუსტი კავშირები იძლევა სხვადასხვა ჯგუფების ერთმანეთთან დაკავშირების უნარს
კოოპერატიულად, წარმატებულად. ეს ზრდის ქვეყნის უნარს მოიპოვოს ძალაუფლება
სხვებთან. ნდობის ქსელების შექმნის უნარს, რომელიც საშუალებას აძლევს ჯგუფებს ერთად
იმუშაონ საერთო მიზნების მისაღწევად, არის რასაც ეკონომისტი კენეტ ბოლდინგი უწოდებს
"ინტეგრაციულ ძალას". ფსიქოლოგების აზრით, „წლების კვლევებმა აჩვენა, რომ
თანაგრძნობა და სოციალური ინტელექტი მეტად მნიშვნელოვანია ძალაუფლების
მოპოვებისა და განხორციელებისთვის, ვიდრე ძალა, მოტყუება ან ტერორი“.

პოლიტიკურმა თეორეტიკოსმა ჰანა არენდტმა თქვა, რომ „ძალაუფლება ჩნდება

მამაკაცებში, როდესაც ისინი ერთად მოქმედებენ“. ანალოგიურად, სახელმწიფოს შეუძლია
გამოიყენოს გლობალური ძალაუფლება სხვა სახელმწიფოებთან ერთად ჩართულობით და
მოქმედებით და არა მხოლოდ მათ წინააღმდეგ მოქმედებით. პრინსტონის პოლიტოლოგი
ჯონ აიკენბერი ამტკიცებს, რომ ამერიკის ძალა მეორე მსოფლიო ომის შემდეგ ეყრდნობოდა
ინსტიტუტების ქსელს, რომელიც ზღუდავდა შეერთებულ შტატებს, მაგრამ ღია იყო
სხვებისთვის და ამით აძლიერებდა ამერიკის ძალას სხვებთან ერთად მოქმედებისთვის. ეს
არის მნიშვნელოვანი ერების ძალაუფლების შესაფასებლად ამჟამინდელ საერთაშორისო
სისტემაში და ოცდამეერთე საუკუნეში ამერიკისა და ჩინეთის მომავალი ძალაუფლების
შესაფასებლად. მაგალითად, თუ შეერთებული შტატები ჩართულია უფრო მეტ
საკომუნიკაციო ქსელში, მას უფრო მეტი შესაძლებლობა აქვს პრეფერენციების
ჩამოყალიბების თვალსაზრისით ძალაუფლების მესამე სახით. პოლიტიკური მიზნებისთვის,
შეიძლება სასარგებლო იყოს ძალაუფლების სამ სახეზე ფიქრი იმ თანმიმდევრობით,
რომლითაც ისინი გამოიგონეს სოციალურმა მეცნიერებმა. პოლიტიკის შემქმნელმა უნდა
განიხილოს პრიორიტეტებისა და დღის წესრიგის ფორმირება, როგორც გარემოს
ფორმირების საშუალება, სანამ ძალაუფლების პირველ ან ბრძანებულ სახეს მიმართავს.
მოკლედ, ისინი, ვინც დაჟინებით მოითხოვენ ძალაუფლების მეორე და მესამე
განზომილებების პირველში დაშლას, გამოტოვებენ ძალაუფლების უფრო მნიშვნელოვან
ასპექტს ამ საუკუნეში. შეერთებულ შტატებში ძალაუფლების პირველ სახეზე ფოკუსირების
ტენდენცია ნაწილობრივ ასახავს ამერიკულ პოლიტიკურ კულტურასა და ინსტიტუტებს.

რეალიზმი და ძალაუფლების ქცევის სრული სპექტრი

არცერთ პოლიტიკოსს არ სურს გამოჩნდეს "რბილი" და კონგრესს უადვილდება

პენტაგონის ბიუჯეტის გაზრდა, ვიდრე სახელმწიფო დეპარტამენტის. ეს მიკერძოება
გაძლიერდა საერთაშორისო პოლიტიკის გაბატონებული თეორიებით. საუკუნეების
განმავლობაში, დომინანტურ კლასიკურ მიდგომას საერთაშორისო საქმეებისადმი
"რეალიზმი" უწოდეს და უკავშირდება ისეთ დიდ მოაზროვნეებს, როგორებიც არიან
თუკიდიდე და ნიკოლო მაკიაველი. რეალიზმი ვარაუდობს, რომ ანარქიულ პირობებში
მსოფლიო პოლიტიკა, სადაც არ არსებობს უმაღლესი საერთაშორისო მთავრობა, ისინი უნდა
დაეყრდნონ საკუთარ სისტემებს დამოუკიდებლობის შესანარჩუნებლად, და როდესაც
დარტყმას მიიღებს, საბოლოო თანაფარდობა იქნება ძალის გამოყენება. რეალიზმი ასახავს
სამყაროს სუვერენული სახელმწიფოების კუთხით, რომლებიც მიზნად ისახავენ
შეინარჩუნონ თავიანთი უსაფრთხოება და სამხედრო ძალა, როგორც მათი საბოლოო
ინსტრუმენტი. ამრიგად, ომი საუკუნეების განმავლობაში საერთაშორისო საქმეების მუდმივი
ასპექტი იყო. რეალისტები ამტკიცებენ, რომ გლობალური პოლიტიკა ძალაუფლების
პოლიტიკაა. ამაში ისინი მართლები არიან, მაგრამ ზოგიერთი ზღუდავს მათ გაგებას
ძალაუფლების ზედმეტად ვიწროდ აღქმით. პრაგმატული ან საღი აზრის რეალისტი
ითვალისწინებს ძალაუფლების რესურსების სრულ სპექტრს, მათ შორის იდეებს,
დარწმუნებას და მიზიდულობას. წარსულის ბევრ კლასიკურ რეალისტს ესმოდა რბილი
ძალის როლი, ვიდრე მათ თანამედროვე შთამომავლებს. რეალიზმი წარმოადგენს პირველ
ჭრილს საერთაშორისო ურთიერთობების ზოგიერთი ასპექტის გამოსახატავად. მაგრამ,
როგორც ვნახეთ, სახელმწიფოები აღარ არიან ერთადერთი მნიშვნელოვანი აქტორები
გლობალურ საქმეებში; უსაფრთხოება არ არის ერთადერთი მთავარი შედეგი, რომელსაც
ისინი ეძებენ და ძალა არ არის ერთადერთი ან ყოველთვის საუკეთესო ინსტრუმენტი ამ
შედეგების მისაღწევად. მართლაც, რთული ურთიერთდამოკიდებულების ეს პირობები
დამახასიათებელია მოწინავე პოსტინდუსტრიულ ქვეყნებს შორის ურთიერთობებისთვის,
როგორიცაა შეერთებული შტატები, კანადა, ევროპა, ავსტრალია და იაპონია. ორმხრივი
დემოკრატია, ლიბერალური კულტურა და ტრანსნაციონალური კავშირების ღრმა ქსელი
ნიშნავს, რომ ანარქიას აქვს ძალიან განსხვავებული ეფექტი, ვიდრე რეალიზმი
პროგნოზირებს. ასეთ პირობებში, ჭკვიანი ენერგიის სტრატეგიას აქვს ძალაუფლების მეორე
და მესამე სახეების ბევრად უფრო მაღალი ნაზავი. რბილი ძალა მხოლოდ მოწინავე ქვეყნებს
შორის ურთიერთობებში არ თამაშობს მნიშვნელოვან როლს. ინფორმაციის ეპოქაში
კომუნიკაციის სტრატეგიები უფრო მნიშვნელოვანი ხდება და შედეგები ყალიბდება არა
მხოლოდ იმის მიხედვით, თუ ვისი ჯარი იმარჯვებს, არამედ ვისი ამბავიც იმარჯვებს.
მაგალითად, ტერორიზმთან ბრძოლაში აუცილებელია გვქონდეს ნარატივი, რომელიც
მიმართავს მეინსტრიმს და ხელს უშლის მის რეკრუტირებას რადიკალების მიერ.
აჯანყებებთან ბრძოლაში კინეტიკურ სამხედრო ძალას თან უნდა ახლდეს რბილი ძალის
ინსტრუმენტები, რომლებიც ხელს უწყობენ მოსახლეობის უმრავლესობის გულებისა და
გონების მოპოვებას (პრეფერენციების ფორმირებას).

ჭკვიან სტრატეგიებს უნდა ჰქონდეს ინფორმაციისა და კომუნიკაციის კომპონენტი.

სახელმწიფოები იბრძვიან ნორმების განსაზღვრის უფლებამოსილების გამო და საკითხების
ჩარჩოების მნიშვნელობა იზრდება. მაგალითად, CNN-მა და BBC-მ 1991 წელს გააშუქეს
სპარსეთის ყურის პირველი ომის საკითხები, მაგრამ 2003 წლისთვის ალ ჯაზირა დიდ როლს
თამაშობდა ერაყის ომის ნარატივის ჩამოყალიბებაში. ასეთი პროპაგანდა უფრო მეტია ვიდრე
უბრალოდ პროპაგანდა. 2003 წლის მარტის მოვლენების აღწერისას შეგვიძლია ვთქვათ, რომ
ამერიკული ჯარები "შევიდნენ ერაყში" ან რომ ამერიკული ჯარები "შეიჭრნენ ერაყში". ორივე
განცხადება მართალია, მაგრამ მათ აქვთ ძალიან განსხვავებული ეფექტი პრეფერენციების
ფორმირების უნარის თვალსაზრისით. ანალოგიურად, თუ ჩვენ ვფიქრობთ საერთაშორისო
ინსტიტუტებზე, განსხვავებაა, თუ დღის წესრიგი დგინდება 8-კაციან ჯგუფში რამდენიმე
მოწვეული სტუმრით ან 20 თანაბრად მოწვეულ ჯგუფში. ეს მხოლოდ რამდენიმე მაგალითია
იმისა, თუ როგორ ხდება ძალაუფლების მეორე და მესამე სახეები უფრო მნიშვნელოვანი
ინფორმაციის ეპოქის გლობალურ პოლიტიკაში.

რბილი ძალის ქცევა და რესურსები.

ზოგიერთი კრიტიკოსი ჩივის, რომ რბილი ძალაუფლების გაბატონებული

დეფინიცია ბუნდოვანი გახდა მისი გაფართოების გამო "მოიცვას როგორც ეკონომიკური
სახელმწიფო - როგორც სტაფილო, ისე როგორც ჯოხი და სამხედრო ძალაც კი. რბილი ძალა
ახლა ყველაფერს ნიშნავს." მაგრამ ეს კრიტიკოსები ცდებიან, რადგან ურევენ სახელმწიფოს
ქმედებებს, რომელიც ცდილობს მიაღწიოს სასურველ შედეგებს მათ მიერ წარმოებისთვის
გამოყენებულ რესურსებთან. მრავალი სახის რესურსს შეუძლია წვლილი შეიტანოს რბილ
ძალაში, მაგრამ ეს არ ნიშნავს, რომ რბილი ძალა არის რაიმე სახის ქცევა. ძალის გამოყენებას,
გადახდას და მათზე დაფუძნებულ გარკვეული დღის წესრიგის დაყენებას, მე ვუწოდებ მძიმე
ძალას. დღის წესრიგი, რომელიც მიზანმიმართულად ითვლება ლეგიტიმურად, პოზიტიური
მიზიდულობა და დარწმუნება არის ქცევის სპექტრის ნაწილი, რომელსაც მე ვაერთიანებ
რბილ ძალაში. მყარი ძალა არის ბიძგი; რბილი ძალა არის მოზიდვა. სრულად
განსაზღვრული, რბილი ძალა არის უნარი მოახდინოს სხვებზე გავლენა დღის წესრიგის
ფორმირების, დარწმუნების და პოზიტიური მიზიდულობის გამოწვევის საშუალებით,
სასურველი შედეგების მისაღებად. აქ მოცემულია ძალაუფლების ქცევების სპექტრის
წარმოდგენა:

რესურსების ტიპები, რომლებიც დაკავშირებულია მყარ ძალასთან, მოიცავს

მატერიალურ ნაწილებს, როგორიცაა ძალა და ფული. რბილ ძალასთან დაკავშირებული
რესურსების ტიპები ხშირად მოიცავს არამატერიალურ ფაქტორებს, როგორიცაა
ინსტიტუტები, იდეები, ღირებულებები, კულტურა და პოლიტიკის ლეგიტიმურობა. მაგრამ
ურთიერთობა არ არის სრულყოფილი. არამატერიალური რესურსები, როგორიცაა
პატრიოტიზმი, მორალი და ლეგიტიმაცია, ძლიერ გავლენას ახდენს სამხედრო
შესაძლებლობებზე ბრძოლისა და გამარჯვებისთვის. ძალის გამოყენების მუქარა
არამატერიალურია, მიუხედავად იმისა, რომ მძიმე ძალაუფლების განზომილებაა. თუ
გავიხსენებთ განსხვავებას ძალაუფლების რესურსებსა და ძალაუფლების ქცევას შორის,
მივხვდებით, რომ რესურსები, რომლებიც ხშირად ასოცირდება მძიმე ძალის ქცევასთან,
ასევე შეუძლია გამოიმუშავოს რბილი ძალის ქცევამ კონტექსტიდან და მათი გამოყენების
მიხედვით. მეთაურის ძალას შეუძლია შექმნას რესურსები, რომლებიც, თავის მხრივ, ქმნიან
რბილ ძალას, მაგალითად, ინსტიტუტები, რომლებიც უზრუნველყოფენ რბილი ძალის
რესურსებს მომავალში. ანალოგიურად, კოოპტიური ქცევა შეიძლება გამოყენებულ იქნას
ძლიერი ძალის რესურსების შესაქმნელად სამხედრო ალიანსის ან ეკონომიკური დახმარების
სახით. ხელშესახები მყარი ძალის რესურსი, როგორიცაა სამხედრო ნაწილი, შეუძლია
წარმოქმნას როგორც ბრძანების ქცევით (ბრძოლაში გამარჯვებით), ასევე კოოპტიური ქცევით
(მოზიდვით) იმისდა მიხედვით, თუ როგორ გამოიყენება.რადგან მიზიდულობა
დამოკიდებულია აღმქმელის გონებაზე, სუბიექტის აღქმა მნიშვნელოვან როლს თამაშობს
იმაზე, რომ მოცემული რესურსები აწარმოებენ მძიმე თუ რბილი ძალის ქცევას. მაგალითად,
საზღვაო ძალები შეიძლება გამოყენებულ იქნას ბრძოლების მოსაგებად (მძიმე ძალა) ან
გულებისა და გონების მოსაგებად (რბილი ძალა) იმისდა მიხედვით, თუ რა არის მიზანი და
რა საკითხია. აშშ-ს საზღვაო ძალების დახმარებამ ინდონეზიისთვის 2004 წლის აღმოსავლეთ
აზიის ცუნამის შემდეგ ძლიერი გავლენა იქონია ინდონეზიელების მიზიდულობის
გაზრდაზე შეერთებული შტატებისკენ და აშშ-ს საზღვაო ძალების 2007 წლის საზღვაო
სტრატეგია მოიცავდა არა მხოლოდ ომს, არამედ „საზღვაო ძალებს ერებს შორის ნდობისა და
ნდობის გასამყარებლად“. ეკონომიკურმა წარმატებებმა, როგორიც არის ჩინეთი, შეიძლება
გამოიწვიოს როგორც სანქციების ძლიერი ძალა, ასევე შეზღუდული წვდომა ბაზარზე და
რბილი ძალა მიზიდულობისა და წარმატების ემულაციისთვის. ზოგიერთმა ანალიტიკოსმა
არასწორად განმარტა რბილი ძალა, როგორც კულტურის სინონიმი და შემდეგ განაგრძო მისი
მნიშვნელობის შემცირება. მაგალითად, ისტორიკოსი ნაილ ფერგიუსონი აღწერს რბილ
ძალას, როგორც „არატრადიციულ ძალებს, როგორიცაა კულტურული და კომერციული
საქონელი“ და შემდეგ უარყოფს მას იმ მოტივით, რომ „ის რბილია“. რა თქმა უნდა, ჭამა
მაკდონალდსში ან მაიკლ ჯექსონის პერანგის ტარება ავტომატურად არ მიუთითებს რბილ
ძალაზე. პოლიციელებს შეუძლიათ ჩაიდინონ სისასტიკე ან ებრძოლონ ამერიკელებს,
როდესაც აცვიათ ნაიქი და სვამენ კოკა-კოლას. ძალაუფლების რესურსების ფლობა
რეალურად იწვევს თუ არა ხელსაყრელ ქცევას, დამოკიდებულია კონტექსტზე და აგენტის
უნარებზე რესურსების ქცევის შედეგებად გარდაქმნაში. სუშის ჭამა, პოკემონის ბარათებით
ვაჭრობა ან იაპონლი ბეისბოლის მსროლელს დაქირავება (როგორც ბოსტონ რედ სოქსი
აკეთებდა) სულაც არ გადასცემს ძალას იაპონიას. მაგრამ ეს არ არის მხოლოდ რბილი ძალის
რესურსებისთვის. უფრო დიდი სატანკო არმიის ყოლას შეუძლია გამარჯვება მოიტანოს, თუ
ბრძოლა მიმდინარეობს უდაბნოში, მაგრამ არა ჭაობში. ლამაზი ღიმილი შეიძლება იყოს
რბილი ძალის რესურსი და თქვენ შეიძლება უფრო მიდრეკილი იყოთ ჩემთვის რაღაცის
გაკეთებაზე, თუ მე ვიღიმი, როდესაც შევხვდებით, მაგრამ თუ მე გავიღიმები დედის
დაკრძალვაზე, მან შეიძლება გაანადგუროს რბილი ძალა, ვიდრე შექმნას. ჭკვიანი ძალა არის
ძლიერი და რბილი ენერგიის რესურსების ეფექტური სტრატეგიების გაერთიანების უნარი.
რბილი ძალისგან განსხვავებით, ჭკვიანი ძალა არის როგორც შეფასებითი, ასევე აღწერითი
კონცეფცია. რბილი ძალა შეიძლება იყოს კარგი ან ცუდი ნორმატიული თვალსაზრისით,
იმისდა მიხედვით, თუ როგორ გამოიყენება იგი. ჭკვიან ძალას აქვს შეფასება ჩაშენებული
განმარტებაში. კრიტიკოსები, რომლებიც ამბობენ, რომ "ჭკვიანმა ძალამ - რომელსაც
შეიძლება ეწოდოს Soft Power 2.0, გადაანაცვლა Soft Power 1.0 აშშ-ს საგარეო პოლიტიკის
ლექსიკონში", უბრალოდ ცდებიან. უფრო ზუსტი კრიტიკა ის არის, რომ იმის გამო, რომ
კონცეფციას (რბილი ძალის კონცეფციისგან განსხვავებით) აქვს ნორმატიული განზომილება,
ის ხშირად ემორჩილება ლოზუნგებს, თუმცა ეს ასე არ არის. ჭკვიანი ძალა ხელმისაწვდომია
ყველა სახელმწიფოსთვის (და არასახელმწიფო აქტორებისთვის) და არა მხოლოდ
შეერთებული შტატებისთვის. ნორვეგიამ, 5 მილიონი მოსახლეობით, გაზარდა თავისი
მიმზიდველობა მშვიდობის დამყარებისა და განვითარების ხელშეწყობის ლეგიტიმური
პოლიტიკით, თანაც ნატოში აქტიური და ეფექტური მონაწილეა. და მეორე უკიდურესობაში,
მოსახლეობის რაოდენობის თვალსაზრისით, ჩინეთმა, მზარდმა ძალამ ეკონომიკურ და
სამხედრო რესურსებში, განზრახ გადაწყვიტა ინვესტიცია განახორციელოს რბილი ძალის
რესურსებში, რათა მისი მყარი ძალა ნაკლებად საფრთხის შემცველი გამოჩნდეს
მეზობლებისთვის და ამით შეიმუშაოს ჭკვიანი სტრატეგია. ჭკვიანი სიმძლავრე მიდის
ენერგიის გარდაქმნის პრობლემის ცენტრში.

როგორც ადრე ვნახეთ, ზოგიერთ ქვეყანას და აქტორს შეიძლება ჰქონდეს უფრო

მეტი ენერგეტიკული რესურსები, ვიდრე სხვებს, მაგრამ არ იყოს ძალიან ეფექტური მათი
ძალაუფლების რესურსების სტრატეგიად გადაქცევაში, რომელიც გამოიღებს შედეგს.
ზოგიერთი ამტკიცებს, რომ მეთვრამეტე საუკუნის არაეფექტური სამთავრობო
სტრუქტურით, შეერთებული შტატები სუსტია ძალაუფლების გარდაქმნაში. სხვები
პასუხობენ, რომ ამერიკის სიძლიერის დიდი ნაწილი გენერირდება მთავრობის გარეთ ერის
ღია ეკონომიკისა და სამოქალაქო საზოგადოების მიერ.შესაძლოა, ელექტროენერგიის
გარდაქმნა უფრო ადვილია, როდესაც ქვეყანას აქვს აქტივების ჭარბი რაოდენობა და
შეუძლია აითვისოს შეცდომების ხარჯები. მაგრამ პირველი ნაბიჯები ჭკვიანური
სიმძლავრისა და ენერგიის ეფექტური კონვერტაციის სტრატეგიებისკენ არის ენერგიის
რესურსების სრული დიაპაზონის გაგება და მათი ეფექტური გაერთიანების პრობლემების
ამოცნობა სხვადასხვა კონტექსტში. მყარი და რბილი ძალა ხან აძლიერებს და ხან აფერხებს
ერთმანეთს და კარგი კონტექსტური ინტელექტი მნიშვნელოვანია იმის გასარჩევად, თუ
როგორ ურთიერთობენ ისინი სხვადასხვა სიტუაციებში. მაგრამ შეცდომაა საინფორმაციო
კამპანიების მოფიქრება ისეთი ტერმინებით, რომლებიც არასწორად გამოხატავენ რბილი
ძალის არსს. თუ ჩვენ შეგვიძლია არჩევანის გაკეთება სამხედრო ან რბილი ძალაუფლების
ქონას შორის მსოფლიო პოლიტიკაში, ჩვენ ვირჩევთ სამხედრო ძალას. მაგრამ ჭკვიანი ძალა
ვარაუდობს, რომ უმჯობესია ორივე იყოს. „ჯარმა უნდა გაიგოს, რომ რბილი ძალის
გამოყენება უფრო რთულია სამხედრო ძალის გამოყენების თვალსაზრისით, განსაკუთრებით,
თუ ის, რასაც ეს ძალა აკეთებს, არ არის მიმზიდველი.” თუ რბილი ძალის ბერკეტები არ
იწევს იმავე მიმართულებით, მაშინ სამხედროები ხშირად ვერ ქმნიან ხელსაყრელ პირობებს.
2006 წლის დასაწყისში თავდაცვის მდივანმა დონალდ რამსფელდმა თქვა ბუშის
ადმინისტრაციის გლობალურ ომზე ტერორის წინააღმდეგ: „ამ ომში, ზოგიერთი ყველაზე
კრიტიკული ბრძოლა შეიძლება იყოს არა ავღანეთის მთებში ან ერაყის ქუჩებში, არამედ ნიუ-
იორკის ნიუსრუმებში. ლონდონი, კაირო და სხვაგან“. როგორც The Economist-მა კომენტარი
გააკეთა რამსფელდის გამოსვლასთან დაკავშირებით, „ბოლო დრომდე ის აშკარად თვლიდა
„რბილ ძალაზე“ ასეთ ფოკუსირებას, როგორც რბილს - „ძველი ევროპის“ ტერორიზმის
დამშვიდების ნაწილს“. ახლა მან გააცნობიერა გულებისა და გონების მოგების მნიშვნელობა,
მაგრამ "მისი გამოსვლის დიდი ნაწილი იყო ფოკუსირებული იმაზე, თუ როგორ შეძლო
ამერიკამ პროპაგანდისტული ომი მოიგოს უფრო გონიერი PR-ით." სამწუხაროდ, რამსფელდს
დაავიწყდა რეკლამის პირველი წესი: თუ ცუდი პროდუქტი გაქვთ, საუკეთესო რეკლამაც კი
არ გაყიდის. მას ასევე დაავიწყდა, რომ ადმინისტრაციის ცუდი ძალაუფლების გარდაქმნის
სტრატეგია კარგავდა როგორც მძიმე, ისე რბილი ძალაუფლების აქტივებს. პირველი ნაბიჯი
უფრო ეფექტური ჭკვიანი ენერგიის სტრატეგიების შემუშავებისკენ იწყება ენერგიის
ტიპებისა და გამოყენების სრული გაგებით.

207 – 234
1. 207-215 - Fortunately-ით დაწყებულ აბზაცამდე - ნინი დემეტრაშვილი

Ჭკვიანური ძალა (Smart Power)

ძალა თავისთავად არ არის კარგი ან ცუდი. დიეტის დროს კალორიებს შეიძლება შევადაროთ,
მეტი და მეტი კალორია საერთოდაც არ არის კარგი ორგანიზმისთვის. ენერგიის ცოტა
რესურსი გულისხმობს დაბალ ალბათობას სასურველი შედეგების მიღებისათვის, მაგრამ
ძალიან დიდი ძალა შეიძლება იყოს წყევლა, ზედმეტად დიდი ძალა გამოიწვევს ზედმეტ
თავდაჯერებულობას და ეს ყოველივე შეიძლება გარდაიქმნას ქვეყნების მიერ
განხორციელებულ შეუსამაბამო სტრატეგიებში. ამ ყოველივეს აღსაწერად ძალიან კარგი
გამოთქმა არსებობს (Lord Action-ის), ,, power corrupts and absolute power corrupts absolutely“,
და კვლევების თანახმად ის ქვეყნები უფრო ,,ფუჭდებიან“ ვინც ფიქრობენ, რომ ძალას
იმსახურებენ. ერთ-ერთი ფსიქოლოგი განსაზღვრავს ,,ძალაუფლების პარადოქსს“,
ძალაუფლება ეძლევათ იმ ინდივიდებს, სახელმწიფოებს ან ადამიანთა ჯგუფებს, რომლებიც
სიკეთის სახელით წინ მიუძღვიან საზოგადოებას სოციალურად ინტელექტუალური გზით,
მაგრამ ის რაც ხალხს სურს ლიდერისაგან (სოციალური ინტელექტი) მმართველობის
პროცესში სწორედ, რომ ნადგურდება. ხანდახან თვითონ ადამიანებიც ამბობენ, რომ ესა თუ
ის ადამიანი ზედმეტად ჭკვიანია, ან ზედმეტად ლამაზია, ასევე შეიძლება იყო
სახელწმიფოსათვის ძალაუფლება და ის შეიძლება გადაიქცეს ,,ძალაუფლების წყევლადაც“
კი. დავითისა დ გოლიათის ბიბლიურ მითშიც ფილისტიმელების წინამძღოლმა ძლიერი
რესურსების გამო არასწორი სტრატეგია აირჩია, რამაც, საბოლოოდ, იგი დამარცხებამდე
მიიყვანა.

21-ე საუკუნის ,,ჭკვიანი ძალაუფლების“ ნარატივი არ გახლავთ ძალაუფლების

მაქსიმიზაციის შენარჩუნება ან ჰეგემონიის მოპოვება. უნდა მოიძებნოს გზები, რათა
დადებითი კუთხით გამოიყენონ სახელწმიფოებმა რესურსები და ამის საშუალებით
გაძლიერდებიან. ამერიკა ერთ-ერთ უძლიერეს სახელმწიფოდ ითვლება ოცდამეერთე
საუკუნეში, თუმცა, ძველი მეოცე საუკუნის ნარატივს, ,,ამერიკის საუკუნესთან“
დაკავშირებით, ანდაც ალტერნატიულ ნარატივს ამერიკის მდგომარეობის გაუარესებასთან
დაკავშირებით შეცდომაში შეჰყავს ქვეყნები, რომლებიც ამა თუ იმ სტრატეგიას ირჩევენ.

სტრატეგია აკავშირებს საშუალებებს მიზნებთან და ეს მოითხოვს მიზნების, რესურსებისა და

ტაქტიკების სწორ გამოყენებას. ჭკვიანური სტრატეგია უზრუნველყოფს ხუთ კითხვაზე
პასუხს. პირველი, რა მიზნები ან შედეგები ენიჭება უპირატესობას. რადგან ჩვენ არ
შეგვიძლია გვქონდეს ყველაფერი რაც გვსურს ცხოვრებაში, ეს პასუხი უფრო მეტს მოითხოვს,
ვიდრე უსასრულო სურვილების სიის შექმნას. ეს გულისხმობს პრიორიტეტების დადგენას,
რომელიც ურთიერთგაცვლის სტრუქტურირებას მოახდენს. ის აგრეთვე გულისხმობს
საზოგადო მიზნებს, Zero-Sum ძალაუფლების ქონას სხვების მიმართ და მოიცავს ერთობლივ
მიღწევებს, რაც ცხადია ძალაუფლებას საჭიროებს.

ჭკვიანური სტრატეგია ასევე უნდა პასუხობდეს მეორე კითხვას: ,, რა რესურსებია

ხელმისაწვდომი და როგორ შეიცვლება მათი ხელმისაწვდომობა სხვადასხვა სიტუაციებში. ამ
დროს ჩნდება მესამე კითხვა: ,, what are the positions and preferences of the targets of influence
attempts?“ - როგორც გამოიკვლიეს აუცილებელია, რომ გქონდეს ზუსტი წარმოდგენა
პოტენციური ოპონენტებისა და მათი შესაძლებლობებისა და მიდრეკილებების შესახებ. რა
მნიშვნელოვან საკითხებს განიხილავენ ისინი? როგორია ინტენსივობა, მოქნილობა და მათი
სტრატეგიების ცვლილების ალბათობა რომელ პერიოდშია უფრო მეტად მოსალოდნელი?
ხანდახან, როგორც ძალადობრივი განადგურების ექსტრემალურ აქტებში, წარმატების
მიღწევისათვის სამიზნის უპირატესობებს დიდი მნიშვნელობა არ აქვს, მაგალითად, არ აქვს
მნიშვნელობა თუ რას ფიქრობ შენ, თუ მე გადაწყვეტილი მაქვს უკვე, რომ მოგკლა შენ.
მაგრამ, უმეტეს შემთხვევაში სამიზნის (target) შესახებ ინფორმაციის ქონდა აუცილებელია,
რომ რესურსების გამოყენების ტაქტიკების კორექტირება მოხდეს.

ამ ყველაფერს უკვე მივყავართ მეოთხე კითხვამდე: ,,ძალაუფლების ქცევის (power behavior)

რომელი ფორმებია ყველაზე მეტად წარმატებული? რომელი საშუალებით უფრო მარტივია
წარმატების მიღწევა, გონივრული დროისა და ხარჯების გამოყენებით თუ საყოველთაო
დღის წესრიგის შენარჩუნებით და კოოპერატიულობით, თუ ამ ორივეს ერთიანობა არის
საჭირო? რას გამოიწვევს ეს ყოველივე მათ შორის კონკურენციას თუ გაძლიერებას? როდის
გამოიყენებენ ისინი hard power-ს ან soft power-ს, როდის გაყიდიან თავიანთ კონკურენტს? ეს
ყოველივე დროთა განმავლობაში როგორ შეიცვლება?

მივდივართ მეხუთე კითხვამდე, რა არის წარმატების ალბათობა? კეთილშობილურ მიზეზებს

შეიძლება საშინელი შედეგები მოჰყვეს, თუ მას თან ახლავს გადაჭარბებული ოპტიმიზმი ან
მიზანმიმართული სიბრმავე წარმატების ალბათობის შესახებ. მაგალითად, არ აქვს
მნიშვნელობა რა მიზნით შეიჭრა ამერიკის შეერთებული შტატები ერაყში, აშკარად ეს იყო
სიბრმავე დროისა და ხარჯების შესახებ. უნდა გვახსოვდეს, რომ სამართლიანი ომის
პირობები არ ეფუძნება იმას, თუ როგორ მოქმედებს წარმატების ალბათობა შედეგებზე. ეს
არის უფრო მეტად წინდახედულობა, რომ რეალისტებმა თავისუფლად გამოიყენონ
თავიანთი ძალაუფლება. და ბოლოს, თუ წარმატების გამოცდა ვერ გაივლის გონივრული
განსჯის გამოცდას, მაშინ კვლავ პირველ კითხვას უნდა დავუბრუნდეთ , პრიორიტეტებისა
და ურთიერთგაცვლებთან დაკავშირებით.

სახელმწიფოს ჭკვიანური ძალის სტრატეგიები

სახელმწიფო დეპარტამენტის მაღალი თანამდებობის პირის თქმით ,,smart power”-ის

კონცეფცია არის პრეზიდენტ ობამასა და მისი მდივნის კლინტონის პოლიტიკის ხედვა.
რადგან ეს ტერმინი მიღებულია ობამას ადმინისტრაციის მიერ ზოგიერთი ანალიტიკოსი
ფიქრობს, რომ ის მხოლოდ შეერთებულ შტატებს ეხება, მაგრამ კრიტიკოსები ჩივიან, რომ ეს
მხოლოდ არის სლოგანი, მაგალითად ისეთი როგორიცაა ,,tough love”, რომელიც რაღაც
გარკვეულ უსიამოვნო ნივთებს შეიცავს, მაგრამ, მიუხედავად იმისა, რომ ტერმინი smart
power შეიძლება რაღაც გარკვეული ლოზუნგებით შემოიფარგლოს არ ნიშნავს ეს, რომ ის
მხოლოდ შეერთებული შტატების კუთხით იქნება ლიმიტირებული.
მცირე სახელმწიფოები ხშირად ფლობენ ჭკვიანური ძალაუფლების სტრატეგიებს.
სინგაპურმა საკმაოდ დიდი რაოდენობით ინვესტირება მოახდინა სამხედრო რესურსების,
რათა სხვების თვალში უეცრად გამოჩენილიყო. იგი აგრეთვე გაერთიანდა სამხრეთ
აღმოსავლეთ აზიის ქვეყნების ასოციაციაში დიპლომატიური კუთხით, მას, აგრეთვე,
არასამთავროების ჩამოყალიბებაც სურდა. შვეიცარია დიდი ცნის განმავლობაში იყენებდა
სავალდებულო სამხედრო სამსახურისა და მთიანი გეოგრაფიული რესურსების კომბინაციის
ერთობლიობას, მაშინ, როდესაც საბანკო, კომერციული და კულტურული თვალსაზრისით
სხვებისათვის მიმზიდველი სახელმწიფო ხდებოდა. ყატარმა, პატარა ნახევარკუნძულმა
საუდის არაბეთის სანაპიროსთან ახლოს ამერიკელებს ნება მისცა, რომ მისი ტერიტორია
სამხედროების შტაბბინად გამოეყენებინათ ერაყში შეჭრის დროს, ამავდროულად,
აფინანსებდა ყველაზე პოპულარულ ტელევიზიას (AL Jazeera), რომელიც აკრიტიკებდა
ამერიკის ქმედებებს. ნორვეგია შეუერთდა ნატოს თავდაცვისათვის, მაგრამ შეიმუშავა ომის
სწავლის პოლიტიკა საზღვარგარეთული განვითარების დახმარებისა და სამშვიდობო
შუამავლობის შესახებ, რათა გაეზარდა თავისი რბილი ძალა იმაზე მეტად, ვიდრე ეს სხვა
შემთხვევაში იქნებოდა შესაძლებელი.

ისტორიულად მზარდი სახელმწიფოები საკმაოდ კარგად იყენებენ ამ ძალაუფლებას.

მეცხრამეტე საუკუნეში ბისმარკის პრუსიამ გამოიყენა აგრესიული სამხედრო სტრატეგია
დანიის, ავსტრიისა და საფრანგეთის დასამარცხებლად სამ ომში, რამაც გამოიწვია გერმანიის
გაერთიანება. 1870-იან წლებში ბისმარკს სურდა, რომ ალიანსები ჩამოეყალიბებინა
მეზობლებთან და ბერლინი ევროპული დიპლომატიისა და კონფლიქტების მოგვარების
კერად ექცია. ორი ათწლეულის შემდეგ კრაიზერის ერთ-ერთი დიდი შეცდომა ბისმარკის
გათავისუფლება გახლდათ, მათ ვერ განაახლეს „reinsurance treaty" რუსეთთან და ამით
ბრიტანეთი გამოიწვიეს. მეიჯის რესტავრაციის შემდეგ იაპონიამ ააშენა სამხედრო ძალა,
რამაც შესაძლებლობა მისცა, რომ დაემარცხებინა რუსეთი 1905 წელს. 19030-იანი წლებისა და
მეორე მსოფლიო ომში წარუმატებლობის შემდგომ იაპონია ამცირებს სამხედრო ძალას და
ეყრდნობა ამერიკულ ალიანსს. ამ გზით ეკონომიკური თვალსაზრისით საკმაოდ
განვითარდა, მაგრამ სამხედრო თვალსაზრისით და Soft Power-ის თვალსაზრისით ჩამორჩა
განვითარებას.

ჩინეთმა მაოს დროს ააშენა სამხედრო ძალა და გამოიყენა მაოისტური რევოლუციური

დოქტრინის და მესამე სამყაროს სოლიდარობა საზღვარგარეთ მოკავშირეების
კულტივირებისთვის. მაგრამ 1970-იანებში მაოისტური სტრატეგიის ამოწურვის შემდეგ
ჩინელმა ლიდერებმა მიმართეს საბაზრო მექანიზმებს ეკონომიკური განვითარების
ხელშეწყობისათვის. დენგმა გააფრთხილა თანამემამულეები, რომ თავი აერიდებინათ გარე
თავგადასავლებისათვის, რაც საფრთხეს შეუქმნიდა შიდა განვითარებას. 2007 წელს
პრეზიდენტმა ხუმ გამოაცხადა ჩინეთის რბილ ძალაში ინვესტირების მნიშვნელობა. იმ
ქვეყნის გადმოსახედიდან, რომელიც ასეთ ეკონომიკურ და სამხედრო ნაბიჯებს დგამდა ეს
იყო ჭკვიანური სტრატეგია. ჩინეთს სურდა ჩინეთის ,,ძალის დაბალანსების“ ყოველი
საშუალება გაენადგურებინა.

2009 წელს უკვე ჩინეთი ამაყობდა თავისი ეკონომიკური მიღწევებით. ჩინელები იმასაც
ამბობდნენ, რომ ეს წინსვლა უკვე მსოფლიო დაბალანსების შედეგი იქნებოდა და ამერიკის
შეერთებული შტატებიც დაკნინდებოდა. 2000-იანი წლების ამერიკის სიძლიერის პიკადაც კი
ითვლება. მაგრამ ასეთმა ნარატივებმა შეიძლება გამოიწვიოს კონფლიქტი. ძლაუფლების
შეფასებისადმი ზედმეტმა ნდობამ განაპირობა ჩინეთის საგარეო პოლიტიკის უფრო
თავდაჯერებული ქცევა 2009 წლის მეორე ნახევარში.

დომინანტურ სახელმწიფოებს აქვთ სტიმული, რომ მყარი და რბილი ძალების რესურსები

გააერთიანონ. იმპერიების მართვა უფრო მარტივია, როდესაც ისინი ორივე ძალას
ეყრდნობიან. რომმა დაპყრობილ ელიტებს რომის მოქალაქეობისაკენ უბიძგა, საფრანგეთმა
კი აფრიკელი ლიდერები აირჩია საფრანგეთის კულტურული და პოლიტიკური ცხოვრების
წარმართვისათვის. ვიქტორიანულმა ბრიტანეთმა გამოიყენა ექსპოზიციები იმპერიებიდან
ელიტების მოსაზიდად. რა თქმა უნდა, ყველაფერი თანდათან რთულდება, როდესაც ერებში
ნაციონალიზმი ღვივდება. ასე მოხდა ბრიტანეთის შემთხვევაშიც, ნაციონალიზმმა შეცვალა
კონტექსტი და გაანადგურა ბრიტანეთის იმპერიის რბილი ძალა. ბრიტანეთის ერების
საერთო სიმდიდრის განვითარება იმის აშკარა მცდელობა გახლდათ, რომ შენარჩუნებულიყო
რბილი ძალა პოსტკოლონიურ სახელმწიფოებში.

სახელმწიფოს ,,გრანდიოზული სტრატეგიები“ მორგებული უნდა იყოს კონტექსტს,

ვითარებასა და სიტუაციებს. ზედმეტად ხისტმა მიდგომამ კონტრშედეგებამდე შეიძლება
მიიყვანოს ქვეყანა. სტრატეგია არ არის რაიმე მისტიკური საკუთრება, რომელიც შეიძლება
მთავრობის ხელში იყოს. ის ნებისმიერ სიტუაციაში შეიძლება გამოიყენონ. ქვეყანას
ზოგადად უნდა ჰქონდეს თამაშის ზოგადი გეგმა, მაგრამ, აგრეთვე, კონკრეტული
სიტუაციების მიმართ სრულებით მოქნილი უნდა იყოს. ზოგადად, უბრალოდ ლოზუნგების
და ფრაზების გამოყენებაზე მეტად მნიშვნელოვანი სახელმწიფოების მიერ ძალაუფლების
ტენდენციების ზუსტი შეფასებაა, გონივრულ პოლიტიკაზე თითოეულმა ქვეყანამ წინასწარ
უნდა იფიქროს, რათა რთულ სიტუაციაში არ აღმოჩნდეს.

აკადემიკოსები, ექსპერტები და პრეზიდენტები ხშირად ცდებიან ამერიკის პოზიციის

შეფასებაში. მაგალითად, ორი ათწლეულის წინ ნავარაუდები იყო, რომ შეერთებული
შტატები დაკნინდებოდა. ცივი ომის შემდეგ უკვე ისეთი შეხედულებები გაჩნდა, რომ
მსოფლიო ერთპოლუსიანი სახელმწიფო გახლდათ, რომლის ჰეგემონიც აშშ გახლდათ.
ზოგიერთის აზრით აშშ იმდენად ძლიერი იყო, თვლიდნენ აშშ-ს ნებისმიერ
გადაწყვეტილებას სხვა სახელმწიფოები უკან უნდა მიჰყოლოდნენ. ჩარლზ კრაუთჰამერი
ამბობდა, რომ ახალმა უნილატერალიზმმა და დომინირების ნარატივმა ჯერ კიდევ დიდი
გავლენა იქონია 9/11-ის შემთხვევამდე, რამაც შექმნა ახალი ,,ბუშის დოქტრინა“
პრევენციული ომებისა და იძულების შესახებ. მაგრამ ახალი უნილატერალიზმი
დაფუძნებული იყო მსოფლიო პოლიტიკის ძალის არასწორ გაგებაზე და კონტექსტზე,
რომლის თანახმადაც უპირატესი რესურსების ფლობა სასურველ შედეგს გამოიღებს.

რა არის ამჟამინდელი მსოფლიოს ძირითადი მახასიათებლები დან როგორ იცვლება ისინი?

პოლიტიკური კონტექსტი შეიძლება შევადაროთ სამგანზომილებიან ჭადრაკის თამაშს სადაც
სახელმწიფოთაშორისი სამხედრო ძალაუფლება თავმოყრილია აშშ-ში.
სახელმწიფოთაშორისი ეკონომიკური ძალა თავმოყრილია აშშ, ევროკავშირის, იაპონიის
BRIS-ებს შორის, სადაც განხილავენ კლიმატთან დაკავშირებულ პრობლემებს, პანდემიას,
დანაშაულებს, ტერორს (Terror). სამყარო არც ერთპოლუსიანი, არც მრავალპოლუსიანი და
არც ქაოტური - ის სამივე ერთიანად არის. ამგვარად ჭკვიანურ გრანდიოზულ სტრატეგიებს
უნდა შეეძლოს ძალაუფლების გამოყენება სხვადასხვა კონტექსტში. უკვე მნიშვნელობა აღარ
აქვს სამყაროს მხოლოდ რეალისტური ხედვიდან შევხედავთ თუ ლიბერალური ხედვიდან.
კონტექსტუალური ინტელექტი დღეს მოიცავს ,,ლიბერალური რეალიზმის“ ახალ სინთეზს,
რომელიც სხვა დაფების (საჭადრაკო დაფები იგულისხმება) განხილვაზეც იქნება
ორიენტირებული. ,,ლიბერალური რეალიზმის“ ახალი სინთეზი გვჭირდება, რომელიც
სამივე დაფას გადაჰყურებს ზევიდან. ქვეყნების მიერ უბრალოდ ერთი კონკრეტული
იდეოლოგიით ხედვა ჰგავს იმს ადამიანს, რომელიც მხოლოდ ერთ საჭადრაკო დაფას
უყურებს და ფართოდ არ განიხილავს ყველაფერს და იგი აუცილებლად დამარცხდება.

სახელმწიფოთაშორისი სამხედრო ურთიერთობების უმაღლეს საბჭოში წარმოქმნილ

საკითხებზე ალიანსების შექმნისა და ძალების დაბალანსების გზების გაგება გადამწყვეტია.
გასათვალისწინებელია, რომ სამხედრო ბრძოლების საუკეთესო წესრიგი ძალიან მცირე
სიკეთეს მოუტანს არასახელმწიფო აქტორებს, რომლებიც ისეთი პრობლემების წინაშე
აღმოჩნდებიან როგორებიცაა პანდემია ან კლიმატური ცვლილებები. ეროვნული
სტრატეგიები სახელმწიფოს ერთ-ერთ უპირობო მიზნებს წარმოადგენს. მაგრამ, ზოგადად
სახელმწიფოებისათვის აუცილებელია თანამშრომლობა ქვეყნებთან და საერთო სარგებლის
ძიება.

ჰეგემონიის თეორეტიკოსები განიხილავდნენ გარდამავალ საკითხებს, კონფლიქტებსა და

პერსპექტივებს, მაგრამ მათ, აგრეთვე, ჰეგემონიის სასარგებლო გავლენაც გამოიკვლიეს
საზოგადოებაზე. ამან შექმნა ჰეგემონური სტაბილურობის თეორია. საზოგადოებრივი
საქონელი, რომლიდანაც ყველას შეუძლია მიიღოს სარგებელი არასაკმარისად იწარმოება,
რადგან მათ წარმოებაში ინვესტირების წახალისება მცირდება. თუ ყველას აქვს ,,უფასო
მგზავრობის“ (free-ride) სტიმული, არავის აქვს ინვესტირების სტიმული. ,,გოლიათის
შემთხვევა“ აუცილებელია ჰეგემონური სახელმწიფოების მმართველობის პროცესში, რადგან
მათ უნდა აიღონ ლიდერობა გლობალური საზოგადოებრივი საქონლის წარმოებაში იმის
გამო, რომ მცირე სახელმწიფოებს არ აქვთ ამისი სტიმული და შესაძლებლობები.

როდესაც ყველაზე ძლიერი და დიდი სახელმწიფოები არ ასრულებენ დავალებას შედეგები

საერთაშორისო სისტემისთვის იქნება დამღუპველი. მაგალითად, როდესაც ამერიკის
შეერთებულმა შტატებმა ჩაანაცვლა ბრიტანეთი, როგორც მსოფლიოს წამყვანი ფინანსური და
სავაჭრო სახელმწიფო პირველი მსოფლიო ომის შემდეგ, მან არ შეასრულა ნაკისრი
ვალდებულებები და ამან რაღაც კონკრეტულ წარუმატებლობებს ჩაუყარა საფუძველი.
ჩინეთიც უახლოვდება აშშ-ს ეკონომიკური კუთხით და საინტერესოა, იკისრებს ის თავის
ვალდებულებას და შეთანხმებულად განაგრძობს სვლას თუ ისევ თავისუფლად იმოძრავებს,
როგორც ამას აშშ აკეთებდა ომთაშორის პერიოდში?

2. 215-224 - Fortunately-ით დაწყებულ აბზაციდან The Third Step-მდე- გაბრიელ

ნიკოლეიშვილი

დღესდღეობით გაერო, როგორც საერთაშორისო უნივერსალური ინსტიტუტი გადამწყვეტ

როლს თამაშობს მშვიდობის, ჰუმანურობის, დიპლომატიის შენარჩუნების თვალსაზრისით.
თუმცა არის ერთი პრობლემა, გაერო არის მულტილატერალური საერთაშორისო
ორგანიზაცია, რაც მას ხელს უშლის ტაქტიკური პოლიტიკური ნაბიჯები გადადგას, რადგან
იმ 200მდე სახელმწიფოდან ბევრს საკმარისი რესურსები არ გააჩნია.
ერთ-ერთი დილემა მულტილატერალური დიპლომატიისა არის თუ როგორ მოახერხოს
ყველას ჩართვა საქმეში და თან შეასრულოს ეს საქმე. თუმცა მულტილატერალური
კავშირები, სადაც ცენტრალური ძალა არა წევრ ქვეყნებზე უპირატესობის მოპოვებითაა
დაკავებული, არამედ საერთო წარმატების მიღწევით, საბოლოოდ მაინც ძლიერ ალიანსს
ქმნიან, რაც ზრდის თავად ხელისუფლებების სიძლიერეს, იქნება ეს საბაზისო უფლებებით
დაწყებული, სამხედრო გამოცდილებების, შეიარაღების სისტემის და სამხედრო
თანამშრომლობით დამთავრებული. (“ძალა ერთობაში” პრინციპია)

ამერიკული ჭკვიანი ძალის სტრატეგია

ჭკვიანი ძალის სტრატეგიის შემუშავების პირველი ნაბიჯი არის მიზნების სიცხადე.
ამერიკელები დიდი ხანია კამათობენ მათი ძალაუფლების სწორ მიზნებზე. ბოლო დროს
გაჩნდა კამათი იმის თაობაზე, დომინანტური მიზანი უნდა იყოს თუ არა ძალაუფლების
გამოყენების მიზნებში უპირატესობის შენარჩუნება თუ ღირებულებების ხელშეწყობა,
დემოკრატიის სრულყოფის გზით, ან საზღვარგარეთ ლიბერალური ინტერვენციების
პრაქტიკით. ეს დებატი ზოგჯერ განიხილება როგორც ბრძოლა რეალიზმს და იდეალიზმს
შორის, მაგრამ წარმატებული ამერიკული ნარატივი ორივეს უნდა შეიცავდეს.
ღირებულებები ამერიკის საგარეო პოლიტიკის განუყოფელი ნაწილია. როგორც კისინჯერი
აღნიშნავს, რეალისტები ეძებენ წონასწორობას და სტაბილურობას, ხოლო იდეალისტები
ისწრაფვიან ცვლილებებისკენ, მაგრამ ის ამატებს იმასაც, რომ მათ შორის დებატები
გადაჭარბებულია, რადგან თავის მხრივ ორივე აღიარებს ერთმანეთის სისწორეს რაღაც
საკითხებში.
პრაქტიკაში, ამერიკული ტრადიცია საგარეო პოლიტიკის მიზნებში უფრო ფართოა, ვიდრე
მარტივი დიქოტომია რეალიზმს და იდეალიზმს შორის. ამერიკელები მსჯელობენ იმაზე, თუ
რამდენად ყურადღებიანი უნდა ვიყოთ სხვების ინტერესების მიმართ, როგორც იმ მიზნებში,
რომელსაც ჩვენ ვეძებთ, ასევე იმ საშუალებებში, რომლებსაც ვიყენებთ. ნაციონალისტები
მსჯელობენ კოსმოპოლიტებთან და ცალმხრივები მსჯელობენ მულტილატერალისტებთან.
დიდი სტრატეგია იწყება გადარჩენის უზრუნველყოფით, მაგრამ შემდეგ საჭიროა ამ
გადარჩენილი საზოგადოებებისთვის შესაბამისი გარემოს შექმნა, რომ მათ შეძლონ
არსებობა.. დიდწილად, საერთაშორისო წესრიგი არის გლობალური საზოგადოებრივი
სიკეთე - ის, რაც ყველას შეუძლია მოიხმაროს სხვებისთვის მისი ხელმისაწვდომობის
შემცირების გარეშე. პატარა ქვეყანას შეუძლია ისარგებლოს თავის რეგიონში მშვიდობით,
ზღვების თავისუფლებით, ღია ვაჭრობით, ინფექციური დაავადებების კონტროლით ან
ფინანსურ ბაზრებზე სტაბილურობით, იმავდროულად, რასაც შეერთებული შტატები
აკეთებს ისე, რომ არ შეამციროს სარგებლობის მიღება თავისთვის და სხვებისთვის.
შეერთებულ შტატებს შეუძლია ისწავლოს დიდი ბრიტანეთის მეცხრამეტე საუკუნის
გაკვეთილიდან, როდესაც მან ყურადღება გაამახვილა ევროპის მთავარ სახელმწიფოებს
შორის ძალაუფლების ბალანსის შენარჩუნებაზე, ღია საერთაშორისო ეკონომიკური სისტემის
ხელშეწყობაზე და ღია საერთაშორისო საზოგადოებების შენარჩუნებაზე, როგორიცაა
თავისუფლება. ზღვები. ძალთა რეგიონალური ბალანსის შენარჩუნება და საზღვრების
შესაცვლელად ძალის გამოყენების ადგილობრივი სტიმულის შეზღუდვა მრავალი
ქვეყნისთვის საზოგადოებრივ სიკეთეს წარმოადგენს.
ამ საუკუნეში გლობალური საზოგადოებრივი სარგებლის დამატებითი განზომილებები
არსებობს. ერთი არის კანონებისა და ინსტიტუტების საერთაშორისო რეჟიმების შემუშავება
და შენარჩუნება, რათა მოაწყონ საერთაშორისო ქმედებები ვაჭრობისა და გარემოს დაცვის,
ასევე ბირთვული იარაღის გავრცელების, მშვიდობის დაცვის, ადამიანის უფლებების და სხვა
საკითხების მოსაგვარებლად. ამ საუკუნის გლობალური საზოგადოებრივი კარგი ნარატივი
ასევე მოიცავს საერთაშორისო განვითარებას. მსოფლიოს ღარიბი უმრავლესობის დიდი
ნაწილი დაავადების, სიღარიბისა და პოლიტიკური არასტაბილურობის მანკიერ წრეებშია
ჩაფლული. დახმარება ზოგჯერ შეიძლება იყოს გამოსადეგი, მაგრამ მის იმედად დარჩენილი
სახელმწიფო, რომელიც თავისით არაფერს გააკეთებს, ვერ მივა განვითარების ეტაპამდე;
ბაზრების გახსნა, ანგარიშვალდებული ინსტიტუტების გაძლიერება და კორუფციის თავიდან
აცილება კიდევ უფრო მნიშვნელოვანია. განვითარებას დიდი დრო დასჭირდება და ჩვენ
უნდა გამოვიკვლიოთ უკეთესი გზები, რათა დავრწმუნდეთ, რომ დახმარება რეალურად
მიაღწევს ღარიბებამდე, მაგრამ როგორც წინდახედულობა, ასევე რბილი ძალისადმი ზრუნვა
გვთავაზობს, რომ განვითარება მაღალ პრიორიტეტად უნდა ვაქციოთ. და ბოლოს, როგორც
გაბატონებულ ძალას, შეერთებულ შტატებს შეუძლია მნიშვნელოვანი საზოგადოებრივი
სიკეთის უზრუნველყოფა, როგორც შუამავალს და კოალიციების დამფუძნებელს. თავისი
რესურსების გამოყენებით კონფლიქტების შუამავლად ისეთ ადგილებში, როგორიცაა
სუდანი და ახლო აღმოსავლეთი, შეერთებულ შტატებს შეუძლია დაეხმაროს საერთაშორისო
წესრიგის ჩამოყალიბებას ისეთი გზებით, რომლებიც სასარგებლო იქნება როგორც მისთვის,
ასევე სხვა ქვეყნებისთვის.
მართვადი მიზნების დასახვის შემდეგ, რომლებიც აერთიანებს ღირებულებებსა და
ინტერესებს, ჭკვიანი ძალის სტრატეგიის შემუშავების მეორე ნაბიჯი არის ხელმისაწვდომი
რესურსების ზუსტი ინვენტარიზაცია და იმის შეფასება, თუ როგორ შეიცვლება ეს ინვენტარი
გარემოს ცვლასთან ერთად. სამხედრო რესურსების თვალსაზრისით, როდესაც შეერთებული
შტატები ამ რესურსებზე ხარჯავს გლობალური ბიუჯეტის თითქმის ნახევარს და ფლობს
ყველაზე მოწინავე ტექნოლოგიას, ვერც ერთი ქვეყანა ვერ დააბალანსებს ამერიკულ ძალას
ტრადიციული გაგებით. ამ უპირატესობის შენარჩუნება და კონკურენტების პრევენცია,
რომელიც აშშ-ს სამხედრო ჰეგემონად დატოვებს, იყო ამერიკის სტრატეგიის მთავარი მიზანი
საბჭოთა კავშირის დაშლის შემდეგ, 1991 წელს. მაგრამ ამ მიდგომას აქვს საზღვრები.
ამერიკის სამხედრო რესურსები საშუალებას ამერიკის სამხედრო რესურსებით
განპირობებული სიმძლავრე ჩინეთს ან სხვებს არ საუკუნის ბოლომდეც ვერ ექნება, მაგრამ
შეერთებული შტატებისთვის მაინც დიდი გამოწვევაა კონფლიქტურ ზონები, შორეული
რეგიონები და ზღვისპირა ზღვები. და კიბერსივრცის არასრულყოფილ საზოგადოებებში,
შეერთებულ შტატებს შეიძლება ჰქონდეს მსოფლიოში წამყვანი შესაძლებლობა
კიბერთავდაცვისთვის, მაგრამ ის ასევე ძალიან დაუცველია კიბერქსელებზე
დამოკიდებულების გამო.
სოციალურად მობილიზებული მოსახლეობის კონტროლი შეიძლება ძალიან ძვირი დაჯდეს.
მარტივი ტექნოლოგიები, როგორიცაა თვითნაკეთი ასაფეთქებელი მოწყობილობები,
რომლებსაც მეამბოხეები იყენებენ, გაცილებით იაფია, ვიდრე შეერთებული შტატების მიერ
შემუშავებული ჭკვიანი იარაღი.
ამერიკა კარგად არის დაჯილდოვებული ეკონომიკური რესურსებით, მაგრამ ევროკავშირს
შეუძლია დააბალანსოს ამერიკის ეკონომიკური ძალა ზოგიერთ საკითხში და ზოგიერთი
პროგნოზით ჩინეთის ეკონომიკაამაც შეიძლება გადააჭარბოს შეერთებული შტატებისას
საერთო ზომით მომდევნო ორ ათწლეულში.(უკვე გადააჭარბა, ამ წიგნის დაწერიდან ორი
ათწლეულიც არ დაჭირდა)))). ამერიკის ენერგეტიკული რესურსები უკვე დაბალანსებულია
სხვათა მიერ ეკონომიკურ სფეროში, G-20 ქსელის ორგანიზაციის განვითარება და სსფ-ში
ხმის მიცემის უფლებამოსილების გადანაწილება ამის ილუსტრაციაა.
რბილ ძალაშიც, შეერთებულ შტატებს მეტი რესურსი აქვს, ვიდრე ქვეყნების უმეტესობას,
თუმცა ეს დამოკიდებულია სხვა ქვეყნებში ამერიკული კულტურისა და
ღირებულებებისადმი დამოკიდებულებაზეც. პოლიტიკას, ემყარება მძიმე ან არალეგიტიმურ
ძალას, შეიძლება ძირი გამოუთხაროს კულტურისა და ღირებულებების მიერ ათწლეულების
განმავლობაში წარმოქმნილ რბილ ძალას.

3. 224-234 - The Third Step-დან ACKNOWLEDGMENTS-მდე - სესილი კურცხალია

მესამე ნაბიჯი

პოსტინდუსტრიული (ევროპის ქვეყნები), ინდუსტრიული (BRICS) და პრეინდუსტრიული

ქვეყნები (ძირითადად აფრიკა) სხვადასხვანაირად აფასებენ სამხედრო ძალის მნიშვნელობას.
მაგალითად, ვინაიდან პოსტინდუსტრიულ ქვეყნებს შორის ურთიერთობები ხასიათდება
ეკონომიკური ურთიერთდამოკიდებულებით, სამხედრო ძალის გამოყენება ხშირ
შემთხვევაში მიუღებელია. მისი ძლიერი სამხედრო ძალისდა მიუხედავად, აშშ-ც
იძულებულია ყურადღება დაუთმოს ინსტიტუციების განვითარებას, რათა მდიდარ
დემოკრატიულ ქვეყნებთან იურთიერთოს. თუმცა, შედარებით სუსტი ქვეყნებისათვის
საჭირო და სასურველიც არის საკუთარ ტერიტორიაზე ამერიკული ჯარის განთავსება.
აგრეთვე, უნდა გავითვალისწინოთ არასახელმწიფო აქტორებიც, განსაკუთრებით
ტერორისტული დაჯგუფებები. ერთის მხრივ მათ მიმართ სუსტი სამხედრო ქმედების
განხორციელებამ შესაძლოა პირიქით წააქეზოს ექსტრემისტები. თუმცა, რამსფელდი ამბობს,
რომ ტერორიზმის დამარცხება დამოკიდებულია იმაზე, რომ ჩვენს მიერ მოკლული
ტერორისტების რაოდენობა აღემატებოდეს მათ მიერ ახალბედა წევრების გადაბირების
რაოდენობას. აუცილებელია ტერორისტთა გამრავლების წყაროს მოშორება, ხოლო მყარი
ძალის არასწორად და უსამართლოდ გამოყენება, როგორიცა გვანტანამოს ციხის შემთხვევა,
ზრდის გარე ძალებისადმი ზიზღს და აძლიერებს ტერორისტულ ჯგუფებს.

მეოთხე ნაბიჯი

რკინის ფარდის არსებობის დროს, აშშ კულტურული გავლენით იზიდავდა ხალხს (რბილი
ძალა), ხოლო სამხედრო ძალით აკავებდა საბჭოთა კავშირის აგრესიას (მყარი ძალა). მყარი და
რბილი ძალა არ უნდა ეწინააღმდეგებოდეს ერთმანეთს, როგორც მაგალითად ვიეტნამის
ომში გამოყენებულმა მყარმა ძალამ დაასუსტა აშშ-ის რბილი ძალა.
აიზენჰაუერის პოლიტიკა ძირითადად ეყრდნობოდა დიპლომატიურ და კულტურულ
ურთიერთობებს. თუმცა, XXI საუკუნეში ამერიკის პოლიტიკური ხედვა საგრძნობლად
შეიცვალა და ამერიკას სჯერა, რომ საკუთარი აშკარა ეკონომიკური და სამხედრო
უპირატესობა სხვა ქვეყნებს აიძულებს, რომ ნებისმიერ შემთხვევაში მას დაუჭირონ მხარი.
აშშ რეალობას თვითონ შექმნის. თუმცა, ერაყის ომმმა აშშ-ის მოკავშირეების დაყოფა და მისი
მტრების გაერთიანება გამოიწვია.
მაგალითისთვის, ჩრდილოეთ პაკისტანში, დრონებით თავდასხმა ალ ქაიდასა და თალიბანის
წინააღმდეგ ბრძოლის ერთ-ერთი ყველაზე ეფექტური მეთოდია, თუმცა სამოქალაქო
მსხვერპლს იწვევს. შესაბამისად, აშშ კარგავს პაკისტანის მოსახლეობის მხარდაჭერას.
სამხედრო რესურსის გამოყენება ორივე ტიპის ძალისთვისაა შესაძლებელი. ბრძოლა და
მუქარის გამომხატველი ქმედებები მყარი ძალაა; მფარველობა და დახმარების გაწევა კი
რბილი. ხანდახან ძნელია ორივეს ერთდროულად მართვა. 2008 წელს, პენტაგონმა
ჩამოაყალიბა AFRICOM, გაერთიანებული რეგიონალური სამართველო, რომელიც მიზნად
ისახავდა აფრიკულ ქვეყნებს შორის მშვიდობიანი დიპლომატიური ურთიერთობების
ჩამოყალიბებას. თუმცა მიუხედავად ამისა, არცერთმა აფრიკულმა ქვეყანამ არ ისურვა სათაო
ოფისის მასპინძლობა. ანალოგიური მაგალითია SOUTHCOM, რომელიც აშშ-მა ლათინო
ამერიკისთვის ჩამოაყალიბა. იგი ძირითადად სამხედრო ქმედებებზე იყო ორიენტირებული,
თუმცა მალევე ეკონომიკური განვითარება და ადგილობრივი ძალების გაძლიერება დაისახა
მიზნად. და მაინც, ლათინო ამერიკული საგარეო პოლიტიკა ზედმეტი მილიტარიზების
საფრთხის წინაშე დადგა, ხოლო ხელისუფლება ავტორიტეტის დაკარგვის.
ეკონომიკური მოქმედებებიდან, ძალზედ მნიშვნელოვანი თუმცა ძნელად სამართავია
ეკონომიკური სტრუქტურირება, რადგან ხშირად კერძო და კომპანიების ინერესები მეტი
სარგებლის მიღებას ალტერნატივებში პოულობენ. განვითარებაში დახმარებასა და
ხელმძღვანელობას ხშირად სკეპტიკურად უყურებენ, რადგან მათი შედეგები ამოუცნობია.
შედარებით მცირე ინსტიტუციების ჩამოყალიბებაში დახმარება უფრო ეფექტურია, ვიდრე
დიდი ბიუროკრატიული სისტემების შენება. არასამთავრობო აქტორები ძირითადად უფრო
მოქნილები არიან ამ საკითხში. ანუ აშშ-სთვის უფრო ძნელია ამ საკითხების სწორად და
მიუკერძოებლად რეგულირება.
რბილი ძალის გამოყენება საკმაოდ მომგებიანია ხალხისათვის სასარგებლო გარემოს
შესაქმნელად, თუმცა მისი მოკლევადიანი შედეგების გაზომვა ძნელია. მაგალითად, ობამას
გამოსვლებმა 2009 წელს ძალიან გაზარდა აშშ-ის მიმართ უცხოელთა სიმპათიები, თუმცა
მოგვიანებით საერთაშორისო საზოგადოების მოქმედებები ამის კონტრადიქტორული იყო.
შესაბამისად, უნდა გავითვალისწინოთ, რომ რბილი ძალის შედეგები მოკლევადიანია, ხოლო
მყარი ძალის უფრო გრძელვადიანი და ეფექტური.
2008-2009 წლებში, აშშ-ის არასამთავრობო ორგანიზაციები აცხადებდნენ, რომ მათ სურდათ
გაეძლიერებინათ “smart power” და მეტი ყურადღება დაეთმოთ დიპლომატიასა და ზოგად
განვითარებაში სამოქალაქო ჩართულობისათვის. ანუ მათ სურდათ, რომ ეს კომპონენტები
თითქოსდა მყარი ძალის მნიშვნელოვან ნაწილად წარმოეჩინათ, რადგან მსოფლიო
ვითარდება და მედიას და არაოფიციალურ აქტორებს ძალიან დიდი გავლენა აქვთ საგარეო
პოლიტიკაზე. თუმცა, აშშ-მა ვერ შეძლო ამის სათანადოდ რეალიზება და ვერ მოახერხა მყარი
და რბილი ძალების “smart power”-ში ინტეგრირება. რბილი ძალის ინსტრუმენტები
მიმოფანტულია და არ არსებობს მათი ერთად თავმოყრის სტრატეგია, ხოლო სამხედრო
ხარჯები მედიასა და კომუნიკაციის ხარჯებს ხუთასჯერ აღემატება. რბილი ძალის
უქონლობის ალტერნატივა არის არა მყარი ძალა, არამედ ნაკლები ძალა.

მეხუთე ნაბიჯი

მნიშვნელოვანია მიზნების მიღწევის პოტენციურობის გააზრება. “smart power” სტრატეგია

ნიშნავს იმას, რომ ჩვენ ვიცით სად მდებარეობს ჩვენი შესაძლებლობების საზღვრები.
მსოფლიოს მთავარი ძალა არ არის ვალდებული, რომ საკუთარი გავლენა განამტკიცოს
მსოფლიოს ყველა წერტილში.
აშშ-ის სამხედრო ძალა დამოკიდებულია ეკონომიკურ სიძლიერეზე. შესაბამისად, აშშ-მა
თავი უნდა აარიდოს აზიის კონფლიქტებში ინტერვენციას. ობამაც დაამატა, რომ აშშ-მა იცის,
რომ მისი სამხედრო სიძლიერე ქვეყნის შინაგანი პოლიტიკიდან გამომდინარეობს,
შესაბამისად კონფლიქტი ავღანეთში დაუსრულებელი ვერ იქნება. ფიქრობენ, რომ ეს
ტრადიცული, აიზენჰაუერული მიდგომაა.
აუცილებელია გავითვალისწინოთ თუ ინსტიტუციები და საჯარო დამოკიდებულება
რამდენად უწყობს ხელს ამ მიზნების მიღწევას. ბრიტანელი ისტორიკოსი ნაიალ ფერგუსონი
ამტკიცებს, რომ აშშ-ს აქვს სამი საშინაო დეფიციტი, რაც მას არ მისცემს იმპერიის შექმნის
საშუალებას: მუშა ხელი, საჯარო მხარდაჭერა (ხალხს არ სურს სხვა ქვეყნების ოკუპირება) და
ფინანსები (გადასახადები არ არის სათანადო). ეს ყველაფერი განასხვავებს მას მეცხრამეტე
საუკუნის კოლონიალისტური ბრიტანეთისგან. თუმცაღა, ეს იმას არ ნიშნავს, რომ აშშ-ს არ
გააჩნია ყველა ქვეყნის აშშ-ის იდეალურ იმიჯში მოქცევისადი მისწრაფება.

დასკვნა

“smart power” სტრატეგია მოითხოვს, რომ უკან მოვიტოვოთ ლიბერალიზმისა და რეალიზმის

განსხვავებები, რათა ჩამოყალიბდეს ლიბერალური რეალიზმი.
პირველ რიგში აუცილებელია აშშ-ის ძალაუფლების გათვიცნობიერება. მიუხედავად იმისა,
რომ აშშ-ს გააჩნია უძლიერესი სამხედრო ძალა, ეს არ არის საკმარისი იმისათვის, რომ იგი
დღევანდელ კონტექსტში არსებულ პრობლემებს გაუმკლავდეს (გლობალური დათბობა,
პანდემიები, ტერორიზმი). აუციელებელია, რომ სახელმწიფოები კოოპერირებდნენ ამ
დაბრკოლებების გადასაჭრელად. აგრეთვე, აშშ-ს გაუჭირდება ნაციონალისტური
დაჯგუფებების დამარცხება სხვადასხვა ქვეყნებში.
მეორე, აშშ-მა უნდა ისწავლოს რბილი და მყარი ძალის ერთად გამოყენება. რბილი ძალა
უნდა გავდეს იმ პოლიტიკას, რომელმაც ცივი ომი გაგვამარჯვებინა, ხოლო ტერორისტების
შემთხვევაში უნდა გამოიყენებოდეს ეფექტური მყარი ძალა, რომლის კომპენსაციასაც სხვა
მუსლიმების გულის მოსაგებად რბილი ძალა მოახდენს.
მესამე, აშშ-მა უნდა უზრუნველყოს უსაფრთხოება საკუთარი თავისა და მოკავშირეებისთვის,
თავი აარიდოს პანდემიებსა და გლობალურ დათბობას და დაიცვას დემოკრატია და
ადამიანთა უფლებები.

დღესდღეობით არსებობს 5 მთავარი დაბრკოლება ამერიკისათვის.

პირველია ტერორისტების შეხება ბირთვულ იარაღთან, რომელიც პირდაპირ საფრთხეს
წარმოადგენს. ამისათვის საჭიროა ბირთვული იარაღების გავრცელებისა და ზრდის
შემაკავებელი კანონების შემუშავება.
მეორე, პოლიტიკური ისლამი. ეს არის ისლამის ფარგლებში განვითარებული სამოქალაქო
ომი. რადიკალური უმცირესობა ცდილობს ძალადობის მეშვეობით მუსლიმთა მოსახლეობას
გადმოსცეს მათი რელიგიის გამარტივებული და იდეოლოგიური ვერსია. ეს არის სამყარო,
რომელსაც დააგვიანდა გლობალიზაციასთან, დემოკრატიასთან და
ინსტიტუციონალიზაციასთან დაწევა. განათლების, სამოქალაქო საზოგადოებრივი
ინსტიტუტების, ეკონომიკური ზრდის მეშვეობით შესაძლებელია მუსულიმური
საზოგადოების გაძლიერება.
მესამე პრობლემა არის ჩინეთის გაძლიერება, როგორც ეკონომიკური ჰეგემონის. აშშ-მა უნდა
დაამყაროს ძლიერი კავშირები იაპონიასთან, ინდოეთთან და სხვა აზიურ ქვეყნებთან რათა
გარიყული არ დარჩეს.
მეოთხე პრობლემას წარმოადგენს პოტენციური კრიზისები, რომლებმაც შესაძლოა აშშ-ს
სპარსეთის ყურეზე წვდომა წაართვას. ამ შემთხვევაში აშშ-მ უნდა შეამციროს ნავთობზე
დამოკიდებულება და სხვა გლობალური ბაზრებისადმი იზოლაციონიზმი.
და მეხუთე, პანდემიები და ეკოლოგიური პრობლემები, რომელთა გადასაჭრელად
აუციელებელია საერთაშორისო ძალისხმევა და ხელმძღვანელობის მობილიზება.
და ბოლოს, აშშ სავარაუდოდ შეინარჩუნებს საკუთარ პოზიციას როგორც მსოფლიოს
ყველაზე დიდი ძალა, თუმცა მან უნდა ისწავლოს თუ როგორ უნდა გამოიყენოს “smart
power”. ისევე როგორც მეცხრამეტე საუკუნეში ბრიტანეთი ხელს უწყობდა ზღვების
თავისუფლებას, გახსნილ საერთაშორისო ვაჭრობასა და ევროპულ ძალათა ბალანსს, აშშ-ის
პოლიტიკაც უნდა იყოს მარგებელი სხვა ქვეყნებისთვის. იგი უნდა შეეგუოს სხვა
მოთამაშეების აღზევებასაც.

Nye 2, 298 – 327

1. 298-307 -Benefits of Interdependence-მდე -ნიკოლოზ ამირეჯიბი

1989 წლის შემდეგ ანუ ცივი ომის დასრულების შემდეგ, ბევრი ამბობდა რომ ეკონომიკური
ასპექტები გლობალური პოლიტიკის განმნსაზღვრელი გახდებოდა. ეკონომიკური
ურთიერთდამოკიდებულების ქსელი დროთა განმავლობაში გაიზარდა და კომუნიკაციისა
და ტრანსპორტაციის ხარჯები შემცირდა, დისტანციის მნიშვნელობამ იკლო. ეკონომიკური
ბაზრების როლიც გაიზარდა. ინდუსტრიული წარმოების ნახევარი დღეს
მულტინაციონალურ საწარმოებზე მოდის, ამ საწარმოების გეოგრაფიული თვალსაზრისით
განთავსების საკითხი კი დიდ გავლენას ახდენს საშინაო ეკონომიკასა თუ პოლიტიკაზე. დანი
როდრიკი აღნიშნავს, რომ გლობალიზაცია „ამჟღავნებს ღრმა ნაკლოვანებას ჯგუფებს შორის,
რომლებსაც აქვთ უნარები და მობილობუის მზაობა გლობალურ ბაზრებზე
ოპერირებისთვის“ და მათ შორის , ვინც არ ფლობს ამ შესაძლებლობებს, როგორებიც არიან
მუშები, პენსიონერები და გარემოსდამცველები, შუაში ჩარჩენილი მთავრობებით. ”
ზოგიერთი თეორეტიკოსი ხედავს ახალ სახის კონკურენციას - ”გეოეკონომიკა”, რომელიც
შეცვლის გეოპოლიტიკას და პროგნოზირებს, რომ ეკონომიკური სანქციები და ემბარგოები
გახდება საერთაშორისო პოლიტიკის მთავარი ინსტრუმენტი. რეალისტები ამბობენ რომ
ყველა ბაზარი მუშაობს გარკვეული პოლიტიკური ჩარჩოს შიგნით, გლობალური ბაზრობები
დამოკიდებულნი არიან ძალაუფლების საერთაშორისო სტრუქტურაზე. ეკონომიკა და
უსაფრთხოება გარკვეულწილად უკავშირდება ერთმანეთს, ეკონომიკური სანქციები
პოპულარული გახდა ბოლო დროს, თუმცა მათ ეფექტიანობაზე ბევრი დაობს,
მულტილატერალური სანქციების წყალობით დასრულდა აპარტეიდის რეჟიმი სამხრეთ
აფრიკაში, ამ მექანიზმმა იქონია გავლენა სერბეთსა და ლიბიაზე 90-იან წლებში, მაგრამ ვერ
შეძლო ქუვეითიდან ერაყის ჯარები გამოეყვანა, შეეჩერებინა რუსეთი ყირიმის ანექსიისას.
ასევე, გლობალიზაცია და ურთიერთდამოკიდებულების ცნება უკვე არსებობდა მეცხრამეტე
საუკუნეში, მაგრამ ვერც ორი მსოფლიო ომის შეჩერება შეძლო.
გლობალიზაციის განზომილებები--- გლობალიზაციას განმარტავენ ხოლმე როგორც
გლობალურ ქსელებსა და ურთიერთდამოკიდებულებას, თუმცა გლობალიზაცია არ უდრის
უნივერსალურობასა და თანასწორობას. მსოფლიოში, მოსახლეობის ნახევარზე ნაკლებს აქვს
წვდომა ინტერნეტთან, აფრიკელთა მესამედი არ ფლობს მობილურ ტელეფონს, უფსკრული
მდიდრებსა და ღარიბებს შორის გაფართოებას განაგრძობს. ნამდვილად გლობალიზებული
მსოფლიო იქნებოდა ის სადაც შეუზღუდავი იქნებოდა ხალხის, ტვირთისა და კაპიტალის
მიმოსვლა,ყველგან ერთნაირი სარგებლის განაკვეთი იქნებოდა. ჩრდილოეთ ამერიკაშიც კი,
ტორონტო ათჯერ მეტს ვაჭრობს ვანკუვერთან ვიდრე სიეტლთან, იმისდა მიუხედავად რომ
მანძილი თითქმის იგივეა და ტარიფები მინიმალურია- გლობალიზაციამ სახელმწიფო
საზღვრების მნიშვნელობა შეამცირა თუმცა არ მოსპო. არც უნივერსალური საზოგადოების
შექმნას ნიშნავს გლობალიზაცია, ისევ ხშირია კონფლიქტები განსხვავებული
შეხედულებებისა და მრწამსის გამო, ამის მაგალითია აშშ-ს და იმ ახლო აღმოსავლეთის
ქვეყნების ურთიერთობა სადაც ფუნდამენტალისტური ისლამია გაბატონებული.
საბოლოოდ, სოციალური და ეკონომიკური კუთხით „გაერთგვაროვნება“ არ არის
მაინცდამაინც გლობალიზაციის თანმდევი პროცესი. გლობალიზაციას ბევრი განზომილება
აქვს, თუმცა ხშირად ეკონომისტები ამბობენ რომ გლობალიზაცია და გლობალიზაცია და
მსოფლიო ეკონომიკა ერთი და იგივეა, თუმცა გლობალიზაციის სხვა ფორმებსაც დიდი
გავლენა აქვთ ჩვენს ყოველდღიურ ცხოვრებაზე. გლობალიზაციის უძველესი ფორმაა
გარემოს გლობალიზაცია, აქ იგულისხმება ფლორისა და ფაუნის გავრცელება სხვადასხვა
ადგილში, ამის საილუსტრაციოდ მოყვანილია დაავადებების მაგალითები- ჩუტყვავილის
პირველი დადასტურებული შემთხვევა ეგვიპტეში იყო ძვ.წ 1350 წელს, მერე ჩინეთში
გავრცელდა პირველი საუკუნისთვის,მერე ევროპაში 700 წლისთვის, ამერიკაში ჩაიტანეს
ევროპელებმა 1520 წლისთვის და ა.შ.. თუმცა ყველა სახის გარემოს გლობალიზაცია არ არის
ნეგატიური მოვლენა, მაგალითად ევროპამაც და აზიამაც იხეირა პამიდორის, კარტოფილისა
და სიმინდის იმპორტირებით ახალი კონტინენტიდან. გლობალური დათბობა გავლენას
მოახდენს პლანეტის ყველა მაცხოვრებელზე, გამოიწვევს უამრავ კატაკლიზმას, არ აქვს
მნიშვნელობა ნახშირორჟანგით (ხელს უწყობს ტემპერატურის მატებას დედამიწაზე)
ატმოსფეროს ჩინური ქარხნები დააბინძურებენ თუ ამერიკული, გავლენა მაინც ერთნაირი
ექნება და ყველას ერთნაირად შეეხება. სამხედრო გლობალიზაცია შედგება
ურთიერთდამოკიდებულების ქსელებისგან, რომლებშიც გამოიყენება ძალა ან ძალის
საფრთხე. ამის მაგალითია მეოცე საუკუნის მსოფლიო ომები. ცივი ომის დროს შეერთებულ
შტატებსა და საბჭოთა კავშირს შორის გლობალური სტრატეგიული
ურთიერთდამოკიდებულება შეიმჩნეოდა. ამ მოვლენამ შექმნა მსოფლიო ალიანსები, ორივე
მხარეს შეეძლო გამოეყენებინა კონტინენტთაშორისი რაკეტები მეორის გასანადგურებლად
რასაც სულ რაღაც 30 წუთი სჭირდებოდა. ის გამორჩეული იყო არა იმიტომ, რომ სრულიად
ახალი იყო, არამედ იმიტომ, რომ სამხედრო ურთიერთდამოკიდებულების შედეგად
წარმოქმნილი პოტენციური კონფლიქტის მასშტაბები და სიჩქარე უზარმაზარი იყო. დღეს,
ალ-ქაიდამ და სხვა ტრანსნაციონალურმა აქტორებმა შექმნეს გლობალური ქსელები,
რომლებიც წინააღმდეგობაში მოდიან ტრადიციულ მიდგომებთან, ეროვნული თავდაცვის
სისტემებთან, ამას ასიმეტრიულ ომს უწოდებენ. სოციალური გლობალიზაცია არის ხალხის,
კულტურის და იდეების გავრცელება. ამის კარგი მაგალითია მიგრაცია, მიგრაცია დღეს არ
დაწყებულა დიდი ხანია რაც მიმდინარეობს, მაგალიტად მეცხრამეტე საუკუნეში 80
მილიონმა ადამიანმა გადაკვეთა ოკეანეები ახალი საცხოვრებელი ადგილის ძიებაში. ასევე
ტურიზმიც კარგი მაგალითია სოციალური გლობალიზაციისა, აშშ-ში წლიურად 30 მილიონი
ტურისტი ჩადის. იდეების თვალსაზრისით ამის მაგალითია 4 დიდი რელიგიის გავრცელება
მსოფლიოს მასშტაბით, ასევე გავრცელდა სამეცნიერო იდეები თუ მიდგომები. პოლიტიკური
გლობალიზაციაც სოციალური გლობალიზაციის ნაწილია, ამ შემთხვევაში ვრცელდება
კონსტიტუციური წესრიგი, დემოკრატია, საერთაშორისო წესები და ინსტიტუტები. ვინც
თვლის რომ უადგილოა საერთაშორისო საზოგადოების ჩამოყალიბებაზე საუბარი ვერ
იაზრებს პოლიტიკური იდეების გლობალური გავრცელების მნიშვნელობას.
კონსტრუქტივისტების აზრით, მონობის საწინააღმდეგო მოძრაობები მეცხრამეტე
საუკუნეში, ანტიკოლონიალიზმი მეოცე საუკუნეში, ფემინისტური და მწვანეთა მოძრაობები
დიდ გავლენას ახდენს მსოფლიო პოლიტიკაზე. რა თქმა უნდა მსოფლიოს ბევრი აკლია
გლობალურ საზოგადოებამდე, მაგრამ ესეთი ტრანსნაციონალური პოლიტიკური იდეები
განსაზღვრავენ იმას თუ როგორ აწყობენ ქვეყნები თავიან პოლიტიკურ მიზნებს და იმას თუ
როგორ იყენებენ მათ რბილ ძალას.

რა არის ახალი ოცდამეერთე საუკუნის გლობალიზაციაში-- იმისდა მიუხედავად რომ

გლობალიზაცია ახალი პროცესი არაა, დღევანდელი მისი სახე მაინც განსხვავებულია. ტომას
ფრიდმანი ამბობდა- დღევანდელი გლობალიზაცია მიდის უფრო შორს, უფრო სწრაფად,
უფრო იაფად და უფრო ღრმად. დღევანდელი გლობალიზაცია განსხვავდება მეცხრამეტე
საუკუნის გლობალიზაციისგან, როდესაც გლობალიზაციის პოლიტიკურ ჩარჩოს
განსაზღვრავდნენ ევროპელი იმპერიალისტები, როდესაც ტრანსპორტირებისა და
კომუნიკაციის ხარჯი დიდი იყო და ხალხი ვერ ახერხებდა სხვა ხალხთან პირდაპირ
კომუნიკაციასა და იდეების გაცვლას იმ ხარისხით რა ხარისხითაც დღეს ახერხებს.
ეკონომისტები იყენებენ ტერმინს ქსელის ეფექტი, იმ სიტუაციის აღსაწერად როდესა
პროდუქტი უფრო ფასეული ხდება როდესაც მას ბევრი ადამიანი იყენებს. ერთი ცალი
ტელეფონი გამოუსადეგარია მაგრამ მისი ფასი იზრდება ქსელის ზრდასთან ერთად. გარდა
ამისა, ურთიერთდამოკიდებულება უფრო მნიშვნელოვანი გახდა, უფრო მკვეთრიუა დღეს
კავშირი სხვადასხვა ქსელებს შორის, შესაბამისად საქმე გვაქვს სისტემურ ეფექტთან, რომლის
მიხედვითაც მცირე ცვლილება ერთ სფეროში ვრცელდება მთელს სისტემაში და ეს
ცვლილება დიდ მნიშვნელობას იძენს. ზემოთ აღნიშნული ვრცელდება საგარეო
ურთიერთობებზეც, რაიმე მოვლენის ეფექტი ერთ გეოგრაფიულ არეალში ანუ რეგიონში,
განაპირობებს რიგ მოვლენებს სხვაგან. ეს საერთაშორისო ქსელები ძალიან კომპლექსურია და
შესაბამისად ეფექტების წინასწარ განსაზღვრა ძალიან რთულია. გლობალიზაციის
თანმდევია რაიმეს ბოლომდე განსაზღვრის შეუძლებლობა. ყოველთვის იქნება დაძაბულობა
გლობალური ურთიერთობების კომპლექსურობის და განსაზღვრის შეუძლებლობის
ასპექტსა და მთავრობის სურვილებსა ძალისხმევას შორის გამოიყენონ ეს ურთიერთობები
სათავისოდ. ხშირ ფინანსურ კრიზისებსა და უმუშევრობის დონის ზრდას შეუძლია
გამოიწვიოს მოძრაობები ან ურთიერთდაკავშირებულობისა და
ურთიერთდამოკიდებულების შესამცირებლად. დღევანდელი გლობალიზაციის სისწრაფეც
განსაზღვრავს მის არაერთგვაროვნა და მოულოდნელ ბუნებას. ამის ასახსნელად ისევ
დაავადებებზეა საუბარი, ჩუტყვავილას სამი ათასწლეული დასჭირდა რომ ძველი
გლობალიზაციის პირობებში ავსტრალიაში ჩასულიყო. ხოლო შიდსი სამ ათწლეულში
აფრიკიდან მთელს მსოფლიოში გავრცელდა. ფილიპინებში შექმნილ კომპიუტერულ ვირუს
“love bug”-ს სამი დღე დასჭირდა იმისთვის რომ მთელი მსოფლიოს კომპიუტერულ
სისტემაში შეეღწია, ეს არის დღევანდელი გლობალიზაციის სისწრაფის ილუსტრაცია.
პირდაპირი საჯარო ჩართულობა გლობალურ საქმეებში გაზრდილია, განსაკუთრებით კი
მდიდარ ქვეყნებში. ჩვეულებრივი ადამიანები ინვესტიციებს ახორციელებს საზღვარგარეთ,
თამაშობენ უცხოურ ონლაინ კაზინოების საიტებზე, მოგზაურობენ და ეცნობია უცხო
კულტურებს, ადრე ეს მხოლოდ მდიდრებს შეეძლოთ. ფრიდმენმა ამ ცვლილებას
ტექნოლოგიის, ფინანსებისა და ინფორმაციის დემოკრატიზაცია უწოდა, ანუ დღეს ამ
გლობალიზაციის პირობებში ყველაფერი უფრო ხელმისაწვდომი ხდება. დემოკრატიზაცია
მთალდ სწორი ტერმინი არ არისო, რადგან თანასწორობა მაინც არ არის დღეს, მაგალითად
კაპიტალურ ბაზრებზე შესასვლელად მილიონი დოლარი მაინც არის საჭირო. ამიტომ ამ
ტრენდის დასახასიათებლად უფრო სწორი სიტყვა პლურალიზაცია იქნება, ანუ მეტი ხალხი
ერთვება გლობალურ ქსელებში.
1914 წელს, ინგლისელი ეკონომისტის ჯონ მეინარდ კეინსის თქმით, ”
ლონდონელს შეეძლო ტელეფონით შეეკვეთა პროდუქტი, როცა საწოლში დილის ჩაის
სვამდა. შეეძლო შეეკვეთა სხვადასხვა პროდუქცია დედამიწის ნებისმიერი კუთხიდან, იმ
რაოდენობით, როგორც ის ჩათვლიდა საჭიროდ,
პროდუქციის მიტანაც არ მოითხოვდა დიდ დროს. ”. მაგრამ კეინსის ინგლისელი მდიდარი
უნდა ყოფილიყო, რომ გამხდარიყო გლობალური მომხმარებელი. დღეს სუპერმარკეტები და
ონლაინ შოპინგი ამ შესაძლებლობას აძლევს პოსტინდუსტრიულ საზოგადოებებში
მცხოვრები ადამიანების დიდ უმრავლესობას.

პოლიტიკური რეაქცია გლობალიზაციაზე-- შიდა პოლიტიკაში არის არეკლილი რეაქციები

გლობალიზაციაზე. ზოგი სახელმწიფო ცვლილებებზე ორიგინალურად რეაგირებს, ზოგი
წარმატების იმიტაციას აკეთებს მაგალითად სამხრეთ კორეა. არც თუ ისე დიდი ევროპული
სახელმწიფოები როგორებიცაა ნორვეგია, შვედეთი, ნიდერლანდები ინარჩუნებენ
შედარებით „დიდ“ ხელისუფლებას-მთავრობას, მაშინ როცა ანგლო-ამერიკული
საზოგადოებებისთვის დამახასიათებელია დერეგულაცია, კონკურენცია, დიდი ბაზრები.
ქვეყნები სხვადასხვაგვარად რეაგირებენ გლობალიზაციაზე და სხვადასხვაგავარად მართავენ
კაპიტალისტურ ეკონომიკას. ადრე აშშ იყო ერთ-ერთი ყველაზე თავისუფალი ფინანსური
სისტემა მსოფლიოში, მაგრამ როცა 2008 წელს კრიზისი დაიწყო და უდიდესი ამერიკული
კომპანიები გაკოტრების პირას იყვნენ დაიწყო რეცესია, რამაც უბიძგა რამდენიმე ქვეყანას
მათ შორის აშშ-ს ჩარეულიყო ამ სიტუაციაში. აშშ-მ დაიწყო მილიარდობით დოლარის
ხარჯვა, ეკონომიკის სტიმულირებისთვის, ხელთ იგდო დიდი ამერიკული კომპანიების
წილები და გადავიდა დროებით უფრო ინტერვენციონისტულ ეკონომიკურ პოლიტიკაზე.
სხვა საზოგადოებებში, მაგალითად ირანში, სუდანსა და ავღანეთში კონსერვატიული
ჯგუფები ეწინააღმდეგებოდნენ გლობალიზაციას. გლობალიზაციისადმი რეაქციამ ამ
ქვეყნებში გააღვივა ფუნდამენტალიზმი ასეთი მდგომარეობა ხშირად იწვევს შიდა
დაპირისპირებას მეტად კონსერვატიული შეხედულებების მქონე ადამიანებსა და უფრო
ლიბერალურად მოაზროვნეთა შორის, ამის მაგალითია ირანი.
მზარდი უთანასწორობა იყო პოლიტიკური რეაქციების მთავარი მიზეზი, რომელმაც შეაჩერა
ეკონომიკური გლობალიზაციის წინა ტალღა მეოცე საუკუნის დასაწყისში. გლობალიზაციის
ბოლო პერიოდი, ისევე როგორც პირველ მსოფლიო ომამდე ნახევარი საუკუნით ადრე, ასევე
ასოცირდება მზარდ უთანასწორობასთან ზოგიერთ ქვეყანაში და მის შიგნით. ნებისმიერ
შემთხვევაში, უთანასწორობას შეიძლება ჰქონდეს პოლიტიკური ეფექტი მაშინაც კი, თუ ის
არ იზრდება. ეკონომისტის რობერტ უეიდის თქმით, „შედეგი არის
ბევრი გაბრაზებული ახალგაზრდა, რომელთაც ახალმა საინფორმაციო ტექნოლოგიებმა
მისცეს საშუალება, დაემუქრონ იმ საზოგადოებების სტაბილურობას, რომელშიც ისინი
ცხოვრობენ და თუნდაც დაემუქრონ სოციალურ სტაბილურობას მდიდარი ზონის ქვეყნებში.
უთანასწორობის პოლიტიკური შედეგები კომპლექსურის, მაგრამ ეკონომიკის ისტორიკოსმა
კარლ პოლანიიმ დამაჯერებლად დაამტკიცა თავის კლასიკურ კვლევაში „დიდი
ტრანსფორმაცია“, რომ მე-19 საუკუნეში ინდუსტრიულმა რევოლუციამ და გლობალიზაციამ
მოიტანა არა მხოლოდ დიდი ეკონომიკური მოგება, არამედ მძიმე სოციალური აჯანყება და
პოლიტიკური რეაქცია. არ არსებობს ავტომატური კავშირი უთანასწორობასა და
პოლიტიკურ რეაქციას შორის, მაგრამ პირველს შეუძლია მეორეს წარმოქმნა. კერძოდ,
როდესაც უთანასწორობა შერწყმულია არასტაბილურობასთან, როგორიცაა ფინანსური
კრიზისები და რეცესია, რომლებიც ადამიანებს უმუშევრად ტოვებენ, ასეთმა რეაქციამ
საბოლოოდ შეიძლება შეზღუდოს მსოფლიო ეკონომიკის გლობალიზაციის ტემპი.
გლობალიზაციის წინააღმდეგ პროტესტი ნაწილობრივ არის რეაქცია ეკონომიკური
ურთიერთდამოკიდებულების შედეგად წარმოქმნილ ცვლილებებზე. ეკონომისტების
აზრით, არასრულყოფილი ბაზრები არაეფექტურია, მაგრამ პოლიტიკური თვალსაზრისით,
ზოგიერთი არასრულყოფილება საერთაშორისო ბაზრებზე შეიძლება ჩაითვალოს
„სასარგებლო არასრულყოფილებად“, რადგან ისინი ანელებენ და აფერხებენ პოლიტიკურ
ცვლილებებს. გარდა ამისა, რაც უფრო რთული ხდება გლობალური ქსელები, უფრო მეტი
კავშირი ჩნდება საკითხებს შორის, რომლებსაც შეუძლიათ დაძაბულობის შექმნა.
ლიბერალები ზოგჯერ ვარაუდობენ, რომ სახელმწიფოებისთვის გლობალიზაცია ნიშნავს
მშვიდობას და თანამშრომლობას, მაგრამ სამწუხაროდ ეს არც ისე მარტივია. ბრძოლა
ძალაუფლებაზე გრძელდება გლობალიზებულ სამყაროშიც კი. იმის გამო, რომ კოალიციები
უფრო რთულია და ძალაუფლების სხვადასხვა ფორმები გამოიყენება, კონფლიქტები ხშირად
ჰგავს ჭადრაკის თამაშს ერთდროულად რამდენიმე დაფაზე. ოცდამეერთე საუკუნეში
კონფლიქტები მოიცავს როგორც იარაღს, ასევე კარაქს. ურთიერთდამოკიდებულების
კონცეფცია-- ურთიერთდამოკიდებულება ბუნდოვანი ტერმინია, რომელიც გამოიყენება
სხვადასხვა წინააღმდეგობრივი გზით, ისევე როგორც სხვა პოლიტიკური სიტყვები,
როგორიცაა ნაციონალიზმი, იმპერიალიზმი და გლობალიზაცია.

ლიდერებსა და ანალიტიკოსებს განსხვავებული მოტივები აქვთ, როდესაც ისინი იყენებენ

პოლიტიკურ სიტყვებს. ლიდერს სურს, რაც შეიძლება მეტი ადამიანი მიიმხრონ.
პოლიტიკური ლიდერები ბუნდოვნად ხსნიან სიტყვების მნიშვნელობებს და ცდილობენ
შექმნან საერთო სიკეთის კონოტაცია: „ჩვენ ყველა ერთად ერთ ნავში ვართ; ამიტომ, ჩვენ
უნდა ვითანამშრომლოთ; ამიტომ, გამომყევი“. ანალიტიკოსი, თავის მხრივ, განსხვავებებს
დიდ ყურადღებას უთმობს რათა უკეთ შიცნოს სამყარო . ის განასხვავებს კარგსა და ცუდს ,
მეტს და ნაკლებისგან. ანალიტიკოსმა შეიძლება შენიშნოს, რომ ნავი, რომელშიც ჩვენ
ყველანი ვართ, შესაძლოა ერთი ადამიანის პორტისკენ მიემართებოდეს, ან რომ ერთი
ადამიანი ნიჩბოსნობს, მეორე კი მართავს ან სულაც უსაქმურობს.
ურთიერთდამოკიდებულება ნიშნავს მდგომარეობას როდესაც ერთის „ბედი“ მეორეზეა
დამოკიდებული და პირიქით. ასეთი სიტუაცია თავის მხრივ არც თავისთავად ცუდია და არც
კარგია. ქორწინება ამის კარგი მაგალითია, ტრადიციული ქრისტიანული ქორწინება ქალსაც
და კაცსაც ავალდებულებს ერთნაირად რომ ერთად იყვნენ ჭირშიც, ლხინშიც............ ჟან ჟაკ
რუსო მეთვრამეტე საუკუნეში ამბობდა რომ ამ ურთიერთდამოკიდებულების თანმხლებია
კონფლიქტი და დაძაბულობა, ამის საპირწონედ ის გვთავაზობს იზოლაციონისტურ
პოლიტიკას, თუმცა ეს უკანასკნელი თითქმის შეუძლებელია დღევანდელ გლობალიზებულ
სამყაროში. ვინც კი ეს სცადა (ჩრდ. კორეა და მიანმარი) ძალიან მძიმე ეკონომიკური
შედეგები იწვნია.

ურთიერთდამოკიდებულების წყაროები-----ოთხი განსხვავება ასახავს

ურთიერთდამოკიდებულების განზომილებებს: მის წყაროებს, სარგებელს, ფარდობით
ხარჯებსა და სიმეტრიას.

ურთიერთდამოკიდებულება შეიძლება წარმოიშვას ფიზიკურ (ბუნებრივ) ან სოციალურ

(ეკონომიკურ, პოლიტიკურ ან აღქმულ) მოვლენებში. ჩვეულებრივ ორივე ერთდროულად
არის მოცემული. განსხვავება ხელს უწყობს არჩევანის ხარისხის გარკვევას ორმხრივ ან
ურთიერთდამოკიდებულ სიტუაციებში. სამხედრო ურთიერთდამოკიდებულება არის
ორმხრივი დამოკიდებულება, რომელიც წარმოიქმნება სამხედრო კონკურენციის შედეგად.
იარაღი არის ფიზიკური ასპექტი, ის განსაკუთრებით მნიშვნელოვანი გახდა მას შემდეგ რაც
შეიქმნა ბირთვული იარაღი, რომლის შედეგადაც მივიღეთ ორმხრივად უზრუნველყოფილი
განადგურების შესაძლებლობა. აღქმის მნიშვნელოვანი შესაძლებლობა ჩართულია
ურთიერთდამოკიდებულებაში, თუმცა აღქმის ან პოლიტიკის ცვლილებამ შეიძლება
შეამციროს სამხედრო ურთიერთდამოკიდებულების ინტენსივობა. (ცივი ომის დროს
ამერიკელები ძალიან ნერვიულობდნენ ბრიტანული ბირთვული იარაღის გამო, რადგან არ
იცოდნენ აფეთქდებოდა თუ არა ეს ბირთვული იარაღი აშშ-ს მიწაზე). შედარებით მშვიდად
იყვნენ დასავლეთში 1980-იანი წლების ბოლოს, მას შემდეგ რაც გორბაჩოვმა გამოაცხადა
თავისი “new thinking” საბჭოთა საგარეო პოლიტიკაში. ეს განსხვავება არა საბჭოთა იარაღების
რაოდენობამ, არამედ საბჭოთა ხატის ან განზრახვის აღქმის ცვლილებამ გამოიწვია.
მართლაც, ამერიკელთა შფოთვა ბირთვულ არსენალზე დამთავრდა საბჭოთა კავშირის
საბოლოოდ დაშლის შემდეგ.

დღეს აშშ-ს ზოგიერთ პოლიტიკოსს უფრო მეტად ჩინეთის ბირთვული შესაძლებლობები

აშფოთებს, არა იმიტომ რომ ის მკვეთრად გაუმჯობესდა, არამედ იმიტომ რომ ისინი
სერიოზულად ღელავენ ჩინეთის განზრახვებზე.

ზოგადად, ეკონომიკური ურთიერთდამოკიდებულება სამხედრო

ურთიერთდამოკიდებულების მსგავსია, რადგან ის ტრადიციული საერთაშორისო
პოლიტიკის საგანია და აქვს მნიშვნელოვანი სოციალური, განსაკუთრებით აღქმითი
ასპექტები. ეკონომიკური ურთიერდამოკიდებულება მოიცავს კურსის არჩევას
ღირებულებებისა და ხარჯების შესახებ. მაგალითად, 1970-იანი წლების დასაწყისში დაიწყო
შფოთვა, რომ მსოფლიოს მოსახლეობა უფრო მეტი იყო ვიდრე საკვები. ბევრი ქვეყანა
ყიდულობდა ამერიკულ მარცვლეულს, რამაც თავის მხრივ აწია საკვების ფასი ამერიკაში.
აშშ-ში ერთი პური უფრო ძვირი ღირდა, ვიდრე ადრე. ეს გამოიწვია იმან, რომ ინდოეთში არ
იყო წვიმიანი სეზონი და საბჭოთა კავშირმა კი არასწორად აიღო მოსავალი. 1973 წელს,
ფასების ზრდის თავიდან ასაცილებლად, აშშ-მ შეწყვიტა სოიოს ექსპორტი იაპონიაში.
შედეგად იაპონიამ ინვესტიცია ჩადო ბრაზილიაში სოიოს წარმოებისთვის. რამდენიმე წლის
შემდეგ, როდესაც მიწოდება და მოთხოვნა დაბალანსდა, ამერიკელები ნანობდნენ
იაპონიასთან სოიოს მიყიდვის შეწყვეტას, რადგან იაპონელებს ეხლა ჰქონდათ სოიოს უფრო
იაფი წყარო ბრაზილიაში.

ანალოგიურად, 2008 წელს, როდესაც მდიდარმა ქვეყნებმა მეტი ჩადეს ეთანოლის საწვავის
წარმოებაში, სურსათზე ფასები გლობალურად გაიზარდა. სოციალური არჩევანი და
ფიზიკური დეფიციტი გავლენას ახდენს ურთიერთდამოკიდებულებაზე გრძელვადიან
პერსპექტივაში. მოკლევადიანი არჩევანის გაკეთებისას ყოველთვის საჭიროა გრძელვადიანი
პერსპექტივის გათვალისწინება.

2. 307-317 - Realism and Complex Interdependence-მდე -თაკო ხვადაგიანი

ურთიერთდამოკიდებულების უპირატესობები

ურთიერთდამოკიდებულების უპირატესობები ზოგჯერ გამოიხატება როგორც ნულოვანი

ჯამი და არანულოვანი ჯამი. ნულოვანი ჯამის სიტუაციაში, თქვენი ზარალი ჩემი მოგებაა და
პირიქით. პოზიტიური ჯამის ვითარებაში ჩვენ ორივე ვიგებთ; ნეგატიური ჯამის
სიტუაციაში ორივე ვკარგავთ. ღვეზელის გაყოფა არის ნულოვანი ჯამი, უფრო დიდი
ღვეზელის გამოცხობა დადებითი ჯამია და მისი იატაკზე დავარდნა უარყოფითი ჯამია.
არსებობს როგორც ნულოვანი ჯამის, ისე არანულოვანი ჯამის ასპექტები ორმხრივ
დამოკიდებულებაში.

ზოგიერთი ლიბერალი ეკონომისტი, როგორც წესი, ურთიერთდამოკიდებულებაზე ფიქრობს

მხოლოდ ერთობლივი მოგების თვალსაზრისით; ანუ პოზიტიური ჯამური სიტუაციები,
რომლებშიც ყველა მოგებული და უზრუნველყოფილია. სარგებლის უთანასწორობაზე
ყურადღების გამახვილება და კონფლიქტები, რომლებიც წარმოიქმნება შედარებითი მოგების
განაწილებასთან დაკავშირებით, იწვევს იმას, რომ ანალიტიკოსებს ავიწყდებათ
ურთიერთდამოკიდებულების პოლიტიკური ასპექტები. ორივე მხარეს შეუძლია მიიღოს
სარგებელი ვაჭრობისგან - მაგალითად, თუ იაპონია და სამხრეთ კორეა ცვლიან
კომპიუტერებსა და სმარტფონებს — მაგრამ როგორ გადანაწილდება ვაჭრობიდან მიღებული
მოგება? თუნდაც იაპონია და სამხრეთ კორეა იყოს ორივე შეძლებული(better off), არის თუ
არა იაპონია ბევრად შეძლებული და სამხრეთ კორეა მხოლოდ ოდნავ შეძლებული, ან
პირიქით? სარგებლის განაწილება - ვინ რამდენს იღებს ერთობლივი მოგებიდან - არის
ნულოვანი ჯამის სიტუაცია, რომელშიც ერთი მხარის მოგება არის მეორეს ზარალი. შედეგი
არის რომ ეკონომიკურ ურთიერთდამოკიდებულებაში თითქმის ყოველთვის არის
გარკვეული პოლიტიკური კონფლიქტი. მაშინაც კი, როდესაც უფრო დიდი ღვეზელია,
ადამიანებს შეუძლიათ იჩხუბონ იმაზე, თუ ვინ მიიღებს ყველაზე დიდ ნაჭერს.
ზოგიერთი ლიბერალი ანალიტიკოსი შეცდომით ფიქრობს, რომ როგორც გლობალიზაცია
ქმნის სამყაროს უფრო ურთიერთდამოკიდებულს, თანამშრომლობა ჩაანაცვლებს
კონკურენციას. მათი მიზეზი ისაა, რომ ურთიერთდამოკიდებულება ქმნის ერთობლივ
სარგებელს და ეს ერთობლივი სარგებელი ხელს უწყობს თანამშრომლობას. მიუხედავად
იმისა, რომ ეს მართალია, ეკონომიკური ურთიერთდამოკიდებულების გამოყენებაც
შეიძლება როგორც იარაღის: რომ დავიმოწმოთ სავაჭრო სანქციების გამოყენება სერბეთის,
ერაყისა და ლიბიის წინააღმდეგ. მართლაც, ზოგიერთ შემთხვევაში ეკონომიკური
ურთიერთდამოკიდებულება შეიძლება უფრო გამოსაყენებელი იყოს, ვიდრე ძალა, რადგან
მას შეიძლება ჰქონდეს უფრო დახვეწილი გრადაციები. და ზოგიერთ შემთხვევაში
სახელმწიფოებს ნაკლებად აინტერესებთ ურთიერთდამოკიდებულებისგან მათი
აბსოლუტური მოგება, იმასთან შედარებით, თუ როგორ შეიძლება გამოყენებულ იქნას მათი
კონკურენტების შედარებით მეტი მოგება მათ საზიანოდ.

ზოგიერთი ანალიტიკოსი თვლის, რომ ტრადიციული მსოფლიო პოლიტიკა ყოველთვის იყო

ნულოვანი ჯამი, მაგრამ ეს შეცდომაში შემყვანია წარსულისთვის. ტრადიციული
საერთაშორისო პოლიტიკა შეიძლება იყოს პოზიტიური ჯამი, რაც დამოკიდებულია
აქტორების განზრახვებზე. მაგალითად, განსხვავებას ქმნიდა ის, გერმანიაში ოტო ფონ
ბისმარკი იყო თუ ადოლფ ჰიტლერი. თუ ერთი მხარე ცდილობდა განდიდებას, როგორც ამას
ჰიტლერი აკეთებდა, პოლიტიკა მართლაც ნულოვანი ჯამი იყო: ერთი მხარის მოგება იყო
მეორეს ზარალი. მაგრამ თუ ყველა მხარეს სურდა სტაბილურობა, ძალთა ბალანსში
შეიძლება იყოს ერთობლივი მოგება. პირიქით, ეკონომიკური გლობალიზაციის პოლიტიკას
აქვს როგორც კონკურენტული ნულოვანი ჯამის ასპექტები, ასევე კოოპერატიული
დადებითი ჯამის ასპექტები.

ურთიერთდამოკიდებულების პოლიტიკაში, განსხვავება ადგილობრივსა და უცხოურს

შორის ბუნდოვანი ხდება. მაგალითად, ადრე ნახსენები სოიოს მდგომარეობა იყო შიდა
ინფლაციის კონტროლის ადგილობრივი საკითხი, ისევე როგორც აშშ-ს ურთიერთობებს
იაპონიასთან და ბრაზილიასთან. მეორეს მხრივ, 1990-იანი წლების ბოლოს, აზიურმა
ფინანსურმა კრიზისმა დააგდო მსოფლიო საქონლის ფასები, რამაც ხელი შეუწყო აშშ-ს
ეკონომიკას, რომელიც განაგრძობდა ზრდას ინფლაციური ზეწოლის გარეშე. 2005 წელს,
როდესაც ფინანსთა მინისტრი ჯონ სნოუ ეწვია ჩინეთს, მან ჩინელებს სთხოვა გაეზარდათ
სამომხმარებლო კრედიტი, რადგან შეერთებულმა შტატებმა მიიჩნია, რომ ის „პირდაპირ
მიდის იმაზე, რაც ჩვენ ყველაზე მეტად გვგონია - გლობალური დისბალანსი“. ჩინეთის
ლიდერებმა უპასუხეს, რომ ამერიკელებს „საკუთარი სახლის მოწესრიგება სჭირდებათ
ფისკალური დეფიციტის შემცირებით“. აკეთებდნენ თუ არა სნოუ და მისი ჩინელი კოლეგები
საშინაო თუ საგარეო პოლიტიკაზე კომენტარს?

ან, სხვა მაგალითი რომ ავიღოთ, მას შემდეგ, რაც ირანის 1979 წლის რევოლუციამ შეაჩერა
ნავთობის წარმოება, აშშ-ს მთავრობამ მოუწოდა მოქალაქეებს შეემცირებინათ ენერგიის
მოხმარება საათში 55 მილის სიჩქარით ტარებით და თერმოსტატების გამორთვით. ეს
საშინაო პოლიტიკური საკითხი იყო თუ საგარეო? ზოგიერთი სოციოლოგი ამ საკითხებს
„ინტერმეტიკულს“ უწოდებს, რაც ერთდროულად ნიშნავს საერთაშორისოს და საშინაო.

ურთიერთდამოკიდებულება საშინაო პოლიტიკაზეც სხვაგვარად მოქმედებს. 1890 წელს

ფრანგი პოლიტიკოსი, რომელიც შეშფოთებული იყო შედარებით ეკონომიკური მოგებით,
ატარებდა გერმანიის შეკავების პოლიტიკას. დღეს გერმანიაში ეკონომიკური ზრდის
შენელების პოლიტიკა საფრანგეთისთვის არ არის კარგი. საფრანგეთსა და გერმანიას შორის
ეკონომიკური ურთიერთდამოკიდებულება ნიშნავს იმას, რომ საუკეთესო მაჩვენებელი
იმისა, არის თუ არა საფრანგეთი ეკონომიკურად უკეთესი, არის ის, როდესაც გერმანია
ეკონომიკურად იზრდება. ახლა, როდესაც ორი ქვეყანა იზიარებს საერთო ვალუტას, ფრანგი
პოლიტიკოსების ინტერესებიდან გამომდინარეობს, რომ გერმანია ეკონომიკურად კარგად
მუშაობდეს და პირიქით. ძალაუფლების ბალანსის კლასიკური თეორია, რომელიც
პროგნოზირებს, რომ ერთი ქვეყანა მოქმედებს მხოლოდ იმისთვის, რომ მეორემ არ მოიპოვოს
უპირატესობა, არ არის მართებული ამ სიტუაციაში. ეკონომიკური
ურთიერთდამოკიდებულებისას სახელმწიფოები დაინტერესებულნი არიან როგორც
აბსოლუტური მოგებით, ასევე მოგებითაც სხვა სახელმწიფოებთან შედარებით.

ურთიერთდამოკიდებულების ხარჯები

ურთიერთდამოკიდებულების ხარჯები შეიძლება მოიცავდეს მოკლევადიან სენსიტიურობას

ან გრძელვადიან დაუცველობას. მგრძნობელობა გულისხმობს დამოკიდებულების ეფექტის
რაოდენობას და ტემპს; ანუ რამდენად სწრაფად მოაქვს სისტემის ერთ ნაწილში ცვლილებას
მეორე ნაწილში ცვლილება? მაგალითად, 1987 წელს ნიუ-იორკის საფონდო ბირჟა
მოულოდნელად გაკოტრდა უცხოელების შიშების გამო აშშ-ს საპროცენტო განაკვეთების
შესახებ და რა შეიძლება დაემართოს ობლიგაციებისა და აქციების ფასს. ეს ყველაფერი
ძალიან სწრაფად მოხდა; ბაზარი უკიდურესად მგრძნობიარე იყო უცხოური სახსრების
გატანის მიმართ. 1998 წელს, აზიის განვითარებად ბაზრებზე სისუსტეს ჰქონდა გადამდები
ეფექტი, რამაც გაანადგურა გეოგრაფიულად შორეული განვითარებადი ბაზრები რუსეთსა
და ბრაზილიაში. 2008 წელს შეერთებულ შტატებში იპოთეკის ფინანსურმა პრობლემამ
გავლენა მოახდინა საცხოვრებლის ფასებზე სხვა ქვეყნებში და საბოლოოდ ხელი შეუწყო
გლობალური რეცესიის გამოწვევას 2009 წელს.

თუმცა, მგრძნობელობის მაღალი დონე არ არის იგივე, რაც დაუცველობის მაღალი დონე.
დაუცველობა ეხება ურთიერთდამოკიდებულების სისტემის სტრუქტურის შეცვლის
შედარებით ხარჯებს. ეს არის სისტემიდან თავის დაღწევის ან თამაშის წესების შეცვლის
ღირებულება. ორი ქვეყანა ნაკლებად დაუცველი სულაც არ არის ნაკლებად მგრძნობიარე;
უფრო სწორად, ეს არის ის, ვისაც რეგულირება, თანხის დადგენა ნაკლები უჯდება. 1973
წლის ნავთობის კრიზისის დროს, შეერთებული შტატები იმპორტირებულ ენერგიაზე იყო
დამოკიდებული მისი მთლიანი ენერგიის მოხმარების მხოლოდ 16 პროცენტით. მეორეს
მხრივ, 1973 წელს იაპონია დაახლოებით 95 პროცენტით იყო დამოკიდებული
იმპორტირებულ ენერგიაზე. შეერთებული შტატები მგრძნობიარე იყო არაბული ნავთობის
ბოიკოტის მიმართ, რამდენადაც ფასები გაიზარდა 1973 წელს, მაგრამ ის არ იყო ისეთი
დაუცველი, როგორც იაპონია. 1998 წელს შეერთებული შტატები იყო მგრძნობიარე, მაგრამ
არა დაუცველი აღმოსავლეთ აზიის ეკონომიკური პირობების მიმართ. ფინანსურმა კრიზისმა
იქ ნახევარი პროცენტით შეამცირაა აშშ-ს ზრდის ტემპი, მაგრამ მზარდი ეკონომიკის
პირობებში, შეერთებულ შტატებს ჰქონდა ამის საშუალება. ინდონეზია, მეორე მხრივ, იყო
მგრძნობიარე და დაუცველი გლობალური ვაჭრობისა და ინვესტიციების სქემების
ცვლილებების მიმართ. მისი ეკონომიკა მძიმედ დაზარალდა და ამან, თავის მხრივ,
გამოიწვია შიდაპოლიტიკური კონფლიქტი და ხელისუფლების შეცვლა.

დაუცველობა (Vulnerability) ხარისხის საკითხია. როდესაც 1979 წელს ირანის შაჰი ჩამოაგდეს,
ირანული ნავთობის მოპოვება შეფერხდა იმ დროს, როდესაც მოთხოვნა მაღალი იყო და
ბაზრები უკვე შეზღუდული იყო. ირანის ნავთობის დანაკარგმა მსოფლიო ბაზრებზე
ნავთობის მთლიანი რაოდენობის დაახლოებით 5 პროცენტით შემცირება გამოიწვია.
ბაზრები მგრძნობიარე იყო და მიწოდების ნაკლებობამ გამოიწვია ნავთობის ფასების სწრაფი
ზრდა. მაგრამ ამერიკელებს შეუძლიათ შეამცირონ ენერგიის მოხმარების 5 პროცენტი,
უბრალოდ თერმოსტატების გამორთვით და მაგისტრალებზე 60-ის ნაცვლად 55 მილი
საათში სიჩქარით მგზავრობით. როგორც ჩანს, შეერთებული შტატები იყო მგრძნობიარე,
მაგრამ არა ძალიან დაუცველი, თუ მას შეეძლო ზიანის თავიდან აცილება ასეთი მარტივი
კორექტირების გზით.

თუმცა, დაუცველობა საერთო მაჩვენებლებზე მეტ რაღაცაზეა დამოკიდებული. ის ასევე

დამოკიდებულია იმაზე, შეძლებს თუ არა საზოგადოება სწრაფად რეაგირებას
ცვლილებებზე. მაგალითად, შეერთებული შტატები იაპონიასთან შედარებით ნავთობის
ბაზრებზე ცვლილებებზე რეაგირებაში ნაკლებად იყო გაწაფული. გარდა ამისა, კერძო
აქტორებმა, მსხვილმა კორპორაციებმა და სპეკულანტებმა შეიძლება თითოეულმა შეხედონ
ბაზრის მდგომარეობას და გადაწყვიტონ მარაგის შეგროვება, რადგან ფიქრობენ, რომ
დეფიციტი გაიზრდება. მათი ქმედებები ფასს კიდევ უფრო აწევს, რადგან ეს გაზრდის
დეფიციტს და დააყენებს მეტ მოთხოვნას ბაზარზე. ამრიგად, დაუცველობის ხარისხი არც ისე
მარტივია, როგორც ერთი შეხედვით ჩანს.

მოწყვლადობა ასევე დამოკიდებულია იმაზე, არის თუ არა შემცვლელები ხელმისაწვდომი

და არის თუ არა მიწოდების სხვადასხვა წყარო. 1970 წელს, ლესტერ ბრაუნმა World Watch
Institute-დან შეშფოთება გამოთქვა იმპორტირებულ ნედლეულზე შეერთებული შტატების
მზარდი დამოკიდებულების და, შესაბამისად, მისი დაუცველობის შესახებ. ცამეტი
ძირითადი სამრეწველო ნედლეულიდან აშშ დამოკიდებული იყო იმპორტზე ალუმინის,
ქრომის, მანგანუმის და ნიკელის თითქმის 90 პროცენტზე. ბრაუნმა იწინასწარმეტყველა, რომ
1985 წლისთვის შეერთებული შტატები დამოკიდებული იქნებოდა იმპორტზე ძირითადი
ცამეტიდან ათში. ის ფიქრობდა, რომ ეს დამოკიდებულება გამოიწვევს აშშ-ს დაუცველობის
მკვეთრ ზრდას, ისევე როგორც სიმტკიცის მკვეთრ ზრდას ნაკლებად განვითარებული
ქვეყნებისთვის, რომლებიც აწარმოებდნენ ამ ნედლეულს.

მაგრამ 1980-იან წლებში ნედლეულის ფასები დაეცა კი არ გაიზარდა. რა დაემართა ბრაუნის

პროგნოზს? მოწყვლადობის შეფასებისას, ბრაუნმა ვერ განიხილა ნედლეულის
ალტერნატიული წყაროები და მიწოდების წყაროების მრავალფეროვნება, რაც მწარმოებლებს
ხელს უშლიდა ხელოვნურად გაეზარდათ ფასები. უფრო მეტიც, ტექნოლოგია უმჯობესდება.
გუშინდელი ნარჩენები შეიძლება გახდეს ახალი რესურსი, ხოლო მინიატურიზაცია ამცირებს
წვდომას. კომპანიები ახლა მოიპოვებენ გადაყრილ ნარჩენებს, რადგან ახალმა ტექნოლოგიამ
შესაძლებელი გახადა სპილენძის მოპოვება მადნიდან, რომელიც წლების წინ გამოფიტულ
ნარჩენებად ითვლებოდა. სპილენძის დღევანდელი შემცირებული გამოყენება ასევე
განპირობებულია სილიკონისგან დამზადებული ოპტიკურ-ბოჭკოვანი კაბელების
დანერგვით, რომელთა ძირითადი წარმოშობა ქვიშაა. 2010 წელს უახლესი კომპიუტერის
წარმოებისთვის გაცილებით ნაკლები სპილენძი იყო საჭირო, ვიდრე 1980 წელს, რადგან
ახალი იყო ბევრად უფრო პატარა და მსუბუქი ვიდრე ძველი. ამრიგად, ნედლეულის
დეფიციტის მიმართ აშშ-ს დაუცველობის პროგნოზები არაზუსტი იყო, რადგან ტექნოლოგია
და ალტერნატივები სათანადოდ არ იყო გათვალისწინებული.

ზოგიერთი ანალიტიკოსი დღეს მოწინავე ეკონომიკებს მოიხსენიებს, როგორც ინფორმაციაზე

დაფუძნებულს იმ გაგებით, რომ კომპიუტერები, კომუნიკაციები და ინტერნეტი ხდება
ეკონომიკური ზრდის დომინანტური ფაქტორები. ასეთ ეკონომიკებს ზოგჯერ უწოდებენ
"მსუბუქ" ეკონომიკას, რადგან პროდუქტებში ჩადებული ინფორმაციის ღირებულება ხშირად
ბევრად აღემატება შემადგენელი ნედლეულის ღირებულებას. ასეთი ცვლილებები კიდევ
უფრო ამცირებს ნედლეულის ღირებულებას მსოფლიო პოლიტიკაში. გამონაკლისებიდან
ერთ-ერთი არის ნავთობი, რომელიც კვლავ მნიშვნელოვან როლს ასრულებს ყველაზე
განვითარებულ ეკონომიკაში, განსაკუთრებით ტრანსპორტირებაში და, თავის მხრივ, ხელს
უწყობს სპარსეთის ყურის სტრატეგიულ მნიშვნელობას, სადაც მდებარეობს მსოფლიოში
ამჟამად ცნობილი ნავთობის რეზერვების დიდი ნაწილი.

ურთიერთდამოკიდებულების სიმეტრია(ჰარმონია)

სიმეტრია(Symmetry) ეხება შედარებით დაბალანსებულ სიტუაციებს განსხვავებით

დაუბალანსებელი დამოკიდებულებისგან. სხვებზე ნაკლებად დამოკიდებულად ყოფნა
შეიძლება იყოს ძალაუფლების წყარო. თუ ორი მხარე ურთიერთდამოკიდებულია, მაგრამ
ერთი ნაკლებად არის დამოკიდებული მეორეზე, ნაკლებად დამოკიდებულ მხარეს აქვს
ძალაუფლების წყარო, სანამ ორივე აფასებს ურთიერთდამოკიდებულ ურთიერთობას.
ურთიერთდამოკიდებულების ასიმეტრიით მანიპულირება შეიძლება იყოს ძალაუფლების
წყარო საერთაშორისო პოლიტიკაში. ანალიტიკოსები, რომლებიც ამბობენ, რომ
ურთიერთდამოკიდებულება ხდება მხოლოდ თანაბარი დამოკიდებულების სიტუაციებში,
განსაზღვრავენ ყველაზე საინტერესო პოლიტიკურ ქცევას. ასეთი სრულყოფილი სიმეტრია
საკმაოდ იშვიათია, ისევე როგორც სრული დისბალანსის შემთხვევები, როდესაც ერთი მხარე
მთლიანად არის დამოკიდებული, მეორე კი საერთოდ არ არის დამოკიდებული. ასიმეტრია
ურთიერთდამოკიდებულების პოლიტიკის გულშია.

ასიმეტრია ხშირად იცვლება სხვადასხვა საკითხების მიხედვით. 1980-იან წლებში, როდესაც

პრეზიდენტმა რონალდ რეიგანმა შეამცირა გადასახადები და გაზარდა ხარჯები,
შეერთებული შტატები გახდა დამოკიდებული იმპორტირებულ იაპონურ კაპიტალზე, რათა
დაებალანსებინა თავისი ფედერალური მთავრობის ბიუჯეტი. ზოგიერთი ამტკიცებდა, რომ
ამ დამოკიდებულებამ იაპონიას უზარმაზარი ძალაუფლება მისცა შეერთებულ შტატებზე.
მაგრამ მონეტის მეორე მხარე ის იყო, რომ იაპონია დააზარალებს თავის თავს ისევე, როგორც
შეერთებულ შტატებს, თუ შეწყვეტს სესხების გაცემას შეერთებული შტატებისთვის.
იაპონელი ინვესტორები, რომლებსაც უკვე ჰქონდათ დიდი წილები შეერთებულ შტატებში,
აღმოაჩენდნენ, რომ მათი ინვესტიციები გაუფასურდა შეერთებული შტატების
ეკონომიკისთვის მიყენებული ზიანის გამო, თუ იაპონია მოულოდნელად შეწყვეტდა
სესხებს. უფრო მეტიც, იაპონიის ეკონომიკა აშშ-ის ეკონომიკის ნახევარზე ოდნავ მეტი იყო,
რაც იმას ნიშნავდა, რომ იაპონელებს აშშ-ის ბაზარი მათი ექსპორტისთვის ბევრად მეტად
სჭირდებოდათ, ვიდრე პირიქით (თუმცა ორივეს სჭირდებოდათ ერთმანეთი და ორივე
სარგებლობდა ურთიერთდამოკიდებულებით). ანალოგიური ურთიერთობა დღეს
განვითარდა შეერთებულ შტატებსა და ჩინეთს შორის. შეერთებული შტატები იღებს ჩინურ
იმპორტს, ხოლო ჩინეთი ფლობს აშშ დოლარს და ობლიგაციებს, ფაქტობრივად, სესხს
აძლევს შეერთებულ შტატებს. მიუხედავად იმისა, რომ ჩინეთს შეუძლია დაემუქროს
დოლარის გაყიდვით და დააზიანოს აშშ-ს ეკონომიკა, აშშ-ს დასუსტებული ეკონომიკა
ნიშნავს ჩინეთის ექსპორტის უფრო მცირე ბაზარს და აშშ-ს მთავრობამ შესაძლოა უპასუხოს
ტარიფებით ჩინურ საქონელზე. არც ერთი მხარე არ ჩქარობს მათი დაუცველობის
ურთიერთდამოკიდებულების სიმეტრიის დარღვევას. 2010 წელს ზოგიერთმა ჩინელმა
გენერალმა შესთავაზა დოლარის მასიური გაყიდვა, რათა დაესაჯა შეერთებული შტატები
ტაივანისთვის იარაღის მიყიდვისთვის, მაგრამ უმაღლესმა ლიდერებმა უარი თქვეს. მათ
იცოდნენ, რომ თუ ჩინეთი დოლარების დემპინგით შეეცდებოდა აშშ-ის განადგურებას, ის
თავსაც გაინადგურებდა.

უფრო მეტიც, უსაფრთხოება ხშირად უკავშირდებოდა აშშ-იაპონიის ურთიერთობების სხვა

საკითხებს. მეორე მსოფლიო ომის შემდეგ იაპონია მიჰყვებოდა სავაჭრო სახელმწიფო
პოლიტიკას და არ განუვითარდა დიდი სამხედრო შესაძლებლობები და არ შეიძინა
ბირთვული იარაღი. იგი ეყრდნობოდა შეერთებული შტატების უსაფრთხოების გარანტიას
საბჭოთა კავშირისა და ჩინეთის ძალაუფლების დასაბალანსებლად აღმოსავლეთ აზიის
რეგიონში. ამგვარად, როდესაც 1990 წელს შეერთებულ შტატებსა და იაპონიას შორის
ვაჭრობის შესახებ დავა ვითარდებოდა, იაპონელები წავიდნენ დათმობებზე, რათა თავიდან
აეცილებინათ საერთო უსაფრთხოების ურთიერთობების შესუსტება.

როდესაც არსებობს ურთიერთდამოკიდებულების ასიმეტრია სხვადასხვა საკითხებში,

სახელმწიფომ შეიძლება სცადოს საკითხების დაკავშირება ან გაუქმება. თუ ჩავთვლით, რომ
თითოეული საკითხი ცალკე პოკერის თამაში იყო და ყველა პოკერის თამაში ერთდროულად
ჩატარდა, ერთ შტატს შეიძლება ჰქონდეს ჩიპების უმეტესობა ერთ მაგიდაზე, ხოლო მეორე
შტატს შეიძლება ჰქონდეს ჩიპების უმეტესობა მეორე მაგიდაზე. სახელმწიფოს
ინტერესებიდან და პოზიციიდან გამომდინარე, მას შეუძლია თამაშების ცალკე შენარჩუნება
ან მაგიდებს შორის კავშირის შექმნა. მაშასადამე, ურთიერთდამოკიდებულებასთან
დაკავშირებული პოლიტიკური კონფლიქტის დიდი ნაწილი გულისხმობს კავშირის შექმნას
ან პრევენციას. სახელმწიფოებს სურთ ურთიერთდამოკიდებულების მანიპულირება იმ
სფეროებში, სადაც ისინი ძლიერები არიან და თავიდან აიცილონ მანიპულირება ისეთ
სფეროებში, სადაც შედარებით სუსტები არიან. ეკონომიკური სანქციები ხშირად ასეთი
კავშირის მაგალითია. მაგალითად, 1996 წელს შეერთებულმა შტატებმა დააწესა სანქციები
უცხოური კომპანიების მიმართ, რომლებიც ინვესტიციებს ახორციელებდნენ ირანში, მაგრამ
როდესაც ევროპული საფრთხის წინაშე აღმოჩნდნენ სხვა კავშირების საშუალებით,
შეერთებულმა შტატებმა უკან დაიხია.

დღის წესრიგის დადგენით და საკითხთა სფეროების განსაზღვრით, საერთაშორისო

ინსტიტუტები ხშირად ადგენენ ურთიერთდამოკიდებულ ურთიერთობებში
ურთიერთგაცვლის წესებს. სახელმწიფოები ცდილობენ გამოიყენონ საერთაშორისო
ინსტიტუტები, რათა დააწესონ წესები, რომლებიც გავლენას ახდენს ჩიპების გადატანაზე
მაგიდებს შორის. ბედის ირონიით, საერთაშორისო ინსტიტუტებს შეუძლიათ სარგებელი
მოუტანონ სუსტ მოთამაშეებს იმ ზოგიერთი კონფლიქტის შენარჩუნებით, რომელშიც
ღარიბი სახელმწიფოები შედარებით უკეთესები არიან, განსხვავებით სამხედრო
მაგიდისაგან, სადაც ძლიერი სახელმწიფოები დომინირებენ. თუმცა, საფრთხე რჩება, რომ
ზოგიერთი მოთამაშე იქნება საკმარისად ძლიერი იმისათვის, რომ დაამხოს ერთი ან მეტი
მაგიდა. ფულის, გადაზიდვის, დაბინძურებისა და ვაჭრობის ცალკეული ინსტიტუტებით
არსებობს იმის საშიშროება, რომ თუ ძლიერი სამხედრო მოთამაშეები ძალიან ცუდად
დამარცხდებიან, მათ შეიძლება სხვა მაგიდის „გადაყირავებაც“ სცადონ. თუმცა, როდესაც
შეერთებული შტატები და ევროპა დამარცხდა ნავთობის მაგიდასთან 1973 წელს, მათ არ
გამოიყენეს თავიანთი უპირატესი სამხედრო ძალა ნავთობის მაგიდის გადასაყირავებლად,
რადგან, როგორც ქვემოთ დავინახავთ, კავშირების რთული ქსელი აკავებდა მათ.

უმსხვილესი სახელმწიფო ყოველთვის არ იმარჯვებს ეკონომიკური

ურთიერთდამოკიდებულების მანიპულირებაში. თუ უფრო მცირე ან სუსტ სახელმწიფოს
აქვს უფრო დიდი ინტერესი რაიმე საკითხთან დაკავშირებით, ეს შეიძლება საკმაოდ კარგად
გამოვიდეს. მაგალითად, 2013 წელს შეერთებულმა შტატებმა შეადგინა კანადის საქონლით
ვაჭრობის 53 პროცენტი, მაშინ როდესაც კანადა შეადგენდა შეერთებული შტატების მხოლოდ
17 პროცენტს. სხვაგვარად რომ ვთქვათ, კანადა ორჯერ მეტად იყო დამოკიდებული
შეერთებულ შტატებზე ვაჭრობით, ვიდრე პირიქით. მეორე მსოფლიო ომის შემდგომი
პერიოდის უმეტესობისთვის ეს ასიმეტრია კიდევ უფრო გამოხატული იყო. თუმცა, ოტავა
ხშირად ჭარბობდა ვაშინგტონთან სავაჭრო დავებში, რადგან კანადა მზად იყო დამუქრებოდა
საპასუხო ქმედებებით, როგორიცაა ტარიფები და შეზღუდვები, რამაც შეაჩერა შეერთებული
შტატები. კანადელები ბევრად მეტად დაზარალდებოდნენ, ვიდრე შეერთებულ შტატები, თუ
მათ ქმედებებს მოჰყვებოდა სრული დავა, მაგრამ კანადა თვლიდა, რომ სჯობდა დროდადრო
შურისძიების რისკი გაეწია, ვიდრე დათანხმებულიყო წესებზე, რომლებიც მას ყოველთვის
წააგებინებდა. მართლაც, როდესაც საქმე ეხებოდა წესების დაწესებას, ის, რომ კანადას უფრო
მეტი დასაკარგი ჰქონდა, ნიშნავდა იმას, რომ ის უფრო მოტივირებული იყო მეტად
ეფექტური მოლაპარაკება ეწარმოებინა და ხშირად ტოვებდა მოლაპარაკების მაგიდას
უკეთესი გარიგებით. ეკონომიკური ურთიერთდამოკიდებულების მანიპულირების გზით
შეკავება გარკვეულწილად ბირთვულ შეკავებას ჰგავს, რადგან ის ეფუძნება ეფექტური
ზიანისა და სანდო ზრახვების შესაძლებლობას. მცირე სახელმწიფოებს ხშირად შეუძლიათ
გამოიყენონ თავიანთი უფრო დიდი ინტენსივობა და უფრო მეტი სანდოობა ასიმეტრიული
ურთიერთდამოკიდებულებისას შედარებითი დაუცველობის დასაძლევად.

მზარდი ურთიერთდამოკიდებულების ბუნებრივი შედეგია სავაჭრო ხელშეკრულებების

გავრცელება. ევროკავშირი ამ შეთანხმებებიდან ყველაზე დახვეწილია და მის წევრ ქვეყნებს
მოსთხოვს, შეამცირონ არა მხოლოდ გარკვეული ეკონომიკური სუვერენიტეტი, არამედ
პოლიტიკური სუვერენიტეტიც. 1994 წელს შეერთებულმა შტატებმა, მექსიკამ და კანადამ
მოახდინეს ჩრდილოეთ ამერიკის თავისუფალი ვაჭრობის შეთანხმების რატიფიცირება
(NAFTA). მექსიკისა და კანადისთვის NAFTA მიმზიდველი იყო, რადგან ის უფრო მჭიდროდ
აკავშირებდა მათ ეკონომიკას უფრო დიდ აშშ-ს ეკონომიკასთან და, ამით, გაზარდა მათი
წვდომა აშშ-ს ბაზრებზე და მათი პროდუქციის შეერთებულ შტატებში ექსპორტის
შესაძლებლობა. შეერთებული შტატებისთვის NAFTA-მ გააფართოვა აშშ-ს ექსპორტის სფერო
და გაუადვილა ამერიკულ კომპანიებს ბიზნესის კეთება კანადასა და მექსიკაში.

რეგიონულმა შეთანხმებებმა, როგორიცაა NAFTA, შეიძლება გაზარდოს

ურთიერთდამოკიდებულება და შეამციროს ასიმეტრია ურთიერთობაში. შეერთებულმა
შტატებმა მექსიკასთან თავისი ეკონომიკის გადაჯაჭვებაზე დათანხმებით, შეერთებულმა
შტატებმა აიღო მექსიკის ეკონომიკის ზოგიერთი ვალდებულება, უფრო მარტივი წვდომის
უპირატესობებთან ერთად. როდესაც მექსიკური პესოს ღირებულება დაეცა, კლინტონის
ადმინისტრაცია 1995 წლის დასაწყისში ჩქარობდა, რათა შეენარჩუნებინა დროშის მქონე
ვალუტა და შეადგინა მრავალმილიარდიანი დახმარების პაკეტი. იმ დროს, როდესაც აშშ-ს
კონგრესი ჩიხში იყო გაზრდილი შიდა ხარჯების გამო ისეთი სერვისებისთვის, როგორიცაა
ჯანდაცვა, ადმინისტრაციამ მცირე არჩევანი დაინახა, გარდა პესოს გადარჩენისა. უფრო
დიდი ურთიერთდამოკიდებულების პირობებში, ძლიერ ქვეყნებსაც კი შეუძლიათ
აღმოჩნდნენ მგრძნობიარენი ეკონომიკური მოვლენების მიმართ მათი საზღვრებს მიღმა. 1997
წელს, როდესაც სამხრეთ-აღმოსავლეთ აზიამ განიცადა ფინანსური კრიზისი, შეერთებული
შტატები ნაკლებად დაუცველი იყო, ვიდრე მექსიკის შემთხვევაში და უპირველეს ყოვლისა
უპასუხა მრავალმხრივი ინსტიტუტების მეშვეობით, თუმცა ეკონომიკური დომინოს ეფექტის
შიში, რომლის დროსაც ზოგიერთი განვითარებადი ეკონომიკის კოლაფსი ძირს უთხრის
სხვების ნდობას, იმას ნიშნავდა, რომ შეერთებული შტატები და სხვა განვითარებული
ეკონომიკები ვერ გააგრძელებდნენ გულგრილად დგომას.

ლიდერობა და ინსტიტუტები მსოფლიო ეკონომიკაში

ზოგადად, საერთაშორისო ეკონომიკის წესები ასახავს უდიდესი სახელმწიფოების

პოლიტიკას (სურათი 8.2). მეცხრამეტე საუკუნეში დიდი ბრიტანეთი იყო ყველაზე ძლიერი
მსოფლიო ეკონომიკათა შორის. მონეტარულ სფეროში ინგლისის ბანკი იცავდა ოქროს
სტანდარტს, რომელიც მსოფლიო ფულისთვის სტაბილურ ჩარჩოს ადგენდა. ბრიტანეთმა
ასევე აღასრულა საზღვაო თავისუფლება ნაოსნობისა და ვაჭრობისთვის და უზრუნველყო
დიდი ღია ბაზარი მსოფლიო ვაჭრობისთვის 1932 წლამდე. პირველი მსოფლიო ომის შემდეგ,
ბრიტანეთი სასტიკად დასუსტდა კაიზერის გერმანიის წინააღმდეგ ბრძოლით. შეერთებული
შტატები გახდა მსოფლიოს უდიდესი ეკონომიკა, მაგრამ მან თავი დაანება საერთაშორისო
საქმეებს 1930-იან წლებში. მსოფლიო ეკონომიკის უმსხვილესი მოთამაშე იქცეოდა ისე,
თითქოს მას ჯერ კიდევ შეეძლო თავისუფლად ესეირნა, ნაცვლად იმისა რომ
ხელმძღვანელობა გაეწია ისე, როგორც ამას მისი მასშტაბი მოითხოვდა. ზოგიერთი
ეკონომისტი თვლის, რომ 1930-იანი წლების დიდი დეპრესია გაუარესდა ცუდი
მონეტარული პოლიტიკისა და ამერიკის ლიდერობის ნაკლებობით. ბრიტანეთი ძალიან
სუსტი იყო ღია საერთაშორისო ეკონომიკის შესანარჩუნებლად და შეერთებული შტატები არ
ასრულებდა თავის ახალ პასუხისმგებლობებს.

მეორე მსოფლიო ომის შემდეგ, 1930-იანი წლების გაკვეთილები ამერიკელი ლიდერების

გონებაში იყო და 1944 წელს, ბრეტონ ვუდსში, ნიუ-ჰემფშირის საერთაშორისო
კონფერენციაზე, შეიქმნა ინსტიტუტები ღია, საერთაშორისო ეკონომიკის შესანარჩუნებლად.
საერთაშორისო სავალუტო ფონდი (სსფ) ასესხებს ფულს, როგორც წესი, განვითარებად
ქვეყნებსა და ახალ საბაზრო ეკონომიკებს, რათა დაეხმაროს მათ, როდესაც მათ უჭირთ
საგადასახდელო ბალანსის ან ვალების პროცენტის გადახდა. სავალუტო ფონდი თავის
სესხებს ზოგადად უწესებს მიმღებ ქვეყანას მისი ეკონომიკური პოლიტიკის
რეფორმირებისთვის, როგორიცაა ბიუჯეტის დეფიციტის შემცირება და ფასების
სუბსიდიები. მიუხედავად იმისა, რომ მისი პოლიტიკა ხანდახან საკამათოა და არაა
ყოველთვის ეფექტური, საერთაშორისო სავალუტო ფონდმა დიდი როლი ითამაშა რუსეთის
ეკონომიკის დახმარებაში 1990-იანი წლების დასაწყისში, ისევე როგორც აზიის ფინანსური
კრიზისის დროს ათწლეულის შემდეგ. მსოფლიო ბანკი ასესხებს ფულს ღარიბ ქვეყნებსა და
ახალ საბაზრო ეკონომიკებს განვითარების პროექტებისთვის. (ასევე არსებობს რეგიონალური
განვითარების ბანკები აზიის, ლათინური ამერიკის, აფრიკისა და აღმოსავლეთ
ევროპისთვის.)

გენერალურმა შეთანხმებამ ტარიფებისა და ვაჭრობის შესახებ (GATT), რომელიც

მოგვიანებით გადაკეთდა მსოფლიო სავაჭრო ორგანიზაციად (WTO), დააწესა ლიბერალური
ვაჭრობის წესები და ემსახურებოდა მრავალმხრივი მოლაპარაკებების ადგილს, რამაც
შეამცირა სავაჭრო ბარიერები. ეკონომიკური თანამშრომლობისა და განვითარების
ორგანიზაცია (OECD) ემსახურება ფორუმს 34 ყველაზე განვითარებული ქვეყნისთვის, რათა
კოორდინაცია გაუწიონ მათ საერთაშორისო ეკონომიკურ პოლიტიკას. 1970-იანი წლების შუა
პერიოდიდან მოყოლებული, შვიდი უმსხვილესი ეკონომიკის ლიდერი, რომლებიც იმ
დროისთვის მსოფლიო წარმოების ორ მესამედს შეადგენდნენ, შეიკრიბნენ G7-ის
ყოველწლიურ სამიტზე (გაფართოვდა G8-ში 1998-2014 წლებში და მოიცავდა რუსეთს)
მსოფლიო ეკონომიკის პირობების განსახილველად. 1999 წელს შეიქმნა ქვეყნების კიდევ
უფრო დიდი და გეოგრაფიულად წარმომადგენლობითი ჯგუფი - G20, რომელმაც
მნიშვნელოვანი როლი ითამაშა 2008-2009 წლების გლობალურ ფინანსურ კრიზისში. ამ
ინსტიტუტებმა ხელი შეუწყეს სამთავრობო პოლიტიკის განმტკიცებას, რაც საშუალებას
აძლევს კერძო ტრანსნაციონალური ურთიერთქმედებების სწრაფ ზრდას. ამ პერიოდში
ეკონომიკური ურთიერთდამოკიდებულების სწრაფი ზრდა იყო. 1945 წლის შემდგომი
პერიოდის უმეტესობაში ვაჭრობა იზრდებოდა წელიწადში 3-დან 9 პროცენტამდე, რაც უფრო
სწრაფი იყო მსოფლიო პროდუქტის ზრდაზეც კი. საერთაშორისო ვაჭრობა, რომელიც
წარმოადგენდა აშშ-ს მთლიანი შიდა პროდუქტის (მშპ) 5,6 პროცენტს 1960 წელს, 1995
წლისთვის გაორმაგდა და შეადგინა 11,2 პროცენტი აშშ-ს მშპ-სი და მიაღწია 27,97 პროცენტს
2009 წელს. გლობალური სტრატეგიების მქონე მსხვილი მრავალეროვნული კორპორაციები
უფრო მნიშვნელოვანი გახდა, რადგან საერთაშორისო ინვესტიციები გაიზარდა თითქმის 10
პროცენტით წელიწადში.

კრიტიკოსები ამტკიცებენ, რომ ძირითადი საერთაშორისო ეკონომიკური ინსტიტუტები

მიკერძოებულნი არიან მდიდარი და არა ღარიბი ქვეყნების სასარგებლოდ. მაგალითად,
საერთაშორისო სავალუტო ფონდმა და მსოფლიო ბანკმა შეწონილი კენჭისყრა მოახდინეს,
რომელიც დიდ გავლენას ახდენს შეერთებულ შტატებზე, ევროპასა და იაპონიაზე.
საერთაშორისო სავალუტო ფონდს ყოველთვის ევროპელი ხელმძღვანელობდა, ხოლო
მსოფლიო ბანკს - ამერიკელი (თუმცა ეს შეიძლება შეიცვალოს მომავალში). შეერთებულ
შტატებს ძალუძს ფისკალური და სავაჭრო დეფიციტი აწარმოოს მხოლოდ ყველაზე რბილი
კრიტიკით, მაგრამ როდესაც ღარიბი ქვეყნები იღებენ მსგავს ვალებს, სავალუტო ფონდის
ბიუროკრატები დაჟინებით მოითხოვენ ბაზრის დისციპლინის დაბრუნებას, როგორც
დახმარების პირობა. ერთ-ერთი მიზეზი ის არის, რომ ღარიბ ქვეყნებს ხშირად ესაჭიროებათ
სავალუტო ფონდის დახმარება ფულის ასაღებად, მაგრამ შეერთებულ შტატებს შეუძლია
სესხის აღება სსფ-ის გარეშე. სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ, ინსტიტუტები ასახავს ფინანსური
ბაზრების ასიმეტრიული ურთიერთდამოკიდებულების საფუძველს. სავალუტო ფონდის
გაუქმება არ შეცვლიდა ფინანსურ ბაზრებზე არსებულ ძალაუფლების რეალობას. კერძო
ბანკირებსა და ფონდების მენეჯერებისთვის საქმეების მინდობამ შესაძლოა ღარიბ ქვეყნებს
კიდევ უფრო გაურთულოს სესხის აღება.

WTO-ს არ აქვს შესაბამისი კენჭისყრა. ის უზრუნველყოფს ფორუმს, რომელშიც 161 წევრ

ქვეყანას შეუძლია მოლაპარაკება მოახდინოს სავაჭრო შეთანხმებებზე არადისკრიმინაციულ
საფუძველზე, ასევე ადგენს კომისიებსა და წესებს, რომლებიც დაეხმარება მათ სავაჭრო
დავების არბიტრაჟში. კრიტიკოსები ამტკიცებენ, რომ შეთანხმებებმა, რომლებზეც ქვეყნები
მოლაპარაკებას აწარმოებენ მის ფარგლებში (როგორიცაა დოჰას მრავალმხრივი სავაჭრო
მოლაპარაკებების მიმდინარე „განვითარების რაუნდი“) მდიდარ ქვეყნებს საშუალება მისცა
დაეცვათ ისეთი სფეროები, როგორიცაა სოფლის მეურნეობა და ტექსტილი, განვითარებადი
ქვეყნების კონკურენციისგან და, შესაბამისად, უსამართლოა ღარიბების მიმართ.
კრიტიკოსების აღწერილობები სწორია და პროტექციონისტული პოლიტიკა ავნებს ღარიბ
ქვეყნებს. მაგრამ ასეთი პროტექციონიზმის მიზეზები მდიდარი ქვეყნების საშინაო
პოლიტიკაშია და შესაძლოა კიდევ უფრო დიდი იყოს, WTO-ს როლი რომ არ შეესრულებინა.

მდიდარ და ძლიერ ქვეყნებს შორისაც კი არის პრობლემები ტრანსნაციონალური ეკონომიკის

მართვაში ცალკეულ სახელმწიფოთა სამყაროში. 1980-იან წლებში და ისევ 2001 წლის შემდეგ,
შეერთებული შტატები გახდა წმინდა მოვალე, როდესაც მან უარი თქვა გადასახადების
გადახდაზე, რათა გადაეხადა გადასახადები შინ და სანაცვლოდ ისესხა ფული
საზღვარგარეთიდან. ზოგიერთი ანალიტიკოსი თვლიდა, რომ ეს პოლიტიკა ქმნიდა სცენას
1930-იანი წლების განმეორებისთვის, რომ შეერთებული შტატები განიცდიდა ვარდნას,
როგორც ბრიტანეთი. მაგრამ შეერთებულმა შტატებმა არ განიცადა ვარდნა და სხვა ქვეყნებმა
განაგრძეს ფულის სესხება, რადგან მათ ჰქონდათ ნდობა მის ეკონომიკაში და იმიტომ, რომ ეს
მათ ინტერესებს ერგებოდა. მაგალითად, ჩინეთი აგრძელებს დოლარში დიდი რეზერვების
შენახვას, როგორც აშშ-ში მისი ექსპორტის გასაადვილებლად. 2009 წელს, მიუხედავად იმისა,
რომ ჩინელი ოფიციალური პირები საუბრობდნენ ჩინეთის მიერ დოლარის ფლობის
შემცირების სურვილზე, მისი პრაქტიკა ძალიან ცოტათი შეიცვალა.

თუმცა, ფინანსური არასტაბილურობა პოტენციურ პრობლემად რჩება. გლობალური

ფინანსური ბაზრები მკვეთრად გაიზარდა ბოლო წლებში და მათი არასტაბილურობა
რისკებს უქმნის სტაბილურობას. ბევრი რამ იქნება დამოკიდებული მთავრობების
სურვილზე, გაატარონ პოლიტიკა, რომელიც შეინარჩუნებს სტაბილურობას საერთაშორისო
ეკონომიკურ სისტემაში. ნებისმიერ შემთხვევაში, გლობალური პოლიტიკური და
ეკონომიკური სისტემა უფრო რთული და რთულია, ვიდრე ადრე. მეტი სექტორი, მეტი
სახელმწიფო, მეტი საკითხი და მეტი კერძო აქტორია ჩართული ურთიერთდამოკიდებულ
ურთიერთობებში. სულ უფრო არარეალურია მსოფლიო პოლიტიკის გაანალიზება, როგორც
მხოლოდ მსხვილ სახელმწიფოთა ჯგუფს შორის, ბილიარდის ბურთებივით მყარის,
რომლებიც ერთმანეთს ძალთა ბალანსის პირობებში ეჯახებიან.

3. 317-325 - Follow Up-მდე - ჯონი დიასამიძე

რა იქნებოდა რეალიზმი რომ ცდებოდეს? ქვეყნები რომ ერთადერთი საერთაშორისო
აქტორები არ იყვნენ და ძალის გარდა ეკონომიკაც მნიშვნელოვანი ინსტრუმენტი იყოს? ასეთ
მსოფლიო წესრიგს კომპლექსური ურთიერთდამოკიდებულება ჰქვია. სოციოლოგების
აზრით ეს იდეალური ტიპია. მართალია ეს სისტემა მთლად სწორად ვერ აღწერს რეალურ
მსოფლიოს, მარა ვერც რეალიზმი აკეთებს ამას. საერთოდ, ესეც და რეალიზმიც ორივე
იდეალური ტიპია და რეალური სამყარო სადღაც შუაშია. მაგალითად, ახლო აღმოსავლეთში
რეალისტური წესრიგია, ხოლო ამერიკის და კანადის ურთიერტობები კომპლექსური
ურთიერთდამოკიდებულების მაგალითია.
რეალური სამყაროს, ურთიერთდამოკიდებულების და რეალიზმის ურთიერთობის
საუკეთესო მაგალითია აშშ-ჩინეთის ურთიერთობები. ჩინეთიდან იმპორტი ბეეევრად უფრო
ბევრია, ვიდრე ჩინეთში ექსპორტი, ამიტომ ამერიკა ხდება დამოკიდებული ჩინეთზე. ასევე,
ჩინეთისთვისაც მნიშვნელოვანია ამერიკის ბაზარი და ამ მხრივ ჩინეთია ამერიკაზე
დამოკიდებული. აქ ერთვება საერთაშორისო ვალდებულებები, რომლებიც ამ ქვეყნების
ეკონომიკურ ურთიერთობებს არეგულირებენ.
ამერიკელი ჟურნალისტი, რობერტ კაგანი იძახდა, რომ ზოგი ევროპული სახელმწიფო ისე
გადაეშვა მშვიდობიან კონპლექსურ ურთიერთდამოკიდებულებაში, რომ ჰუსეინისა და
მსგავსი დიქტატორებისთვის წინააღმდეგობის გაწევა აღარ უნდათ. ამერიკას სხვადასხვა
ურთიერთობა აქვს, მაგალითად, ახლო აღმოსავეთის ქვეყნებთან და, ვთქვათ, კანადასთან,
დასავლეთ ევროპასთან. მსოფლიო რეალიზმის ზღვაა და ლიბერალური ქვყენები
ერთმანეთთან ურთიერთობებით მშვიდობის კუნძულებს ქმნიანო. მოკლედ, მთელ
მსოფლიოზე ვერ ვიტყვით, რომ ან რეალისტურია, ან ლიბერალური
(ურთიერთდამოკიდებული).

ნავთობის პოლიტიკა
ბოლო 100 წელია ნავთობი მთავარი რესურსია და, სავარაუდოდ, დიდხანს იქნება ასე. აშშ
მოიხმარს მსოფლიო ნავთობის მეხუთედს. იმდენი ნავთობია მსოფლიოში, რომ კაი ხანი არ
ამოიწურება და დავწყნარდეთ, მარა ამ ნავთობის უმეტესობა სპარსეთის ყურეშია და
დაძაბული ვითარების გამო მოპოვება ფერხდება. ნავთობი ერაყის ომის მთავარი მიზეზი არ
იყო, მაგრამ რეგიონის დასტაბილურების მიზნით სამშვიდობო მოლაპარაკებების მიზანი
სწორედ ნავთობის ხელმისაწვდომობა იყო. მაგრამ, სპარსეთის ყურეში ბევრი ნავთობის
ნაცვლად ბევრი ბროკოლი რომ ყოფილიყო, შეიძლება, ომი სულ არ მომხდარიყო. მოკლედ,
ნავთობის საკითხი აჩვენებს როგორც რეალიზმის, ისე კომპლექსური
ურთიერთდამოკიდებულების ასპექტებს.
ურთიერთდამოკიდებულება ზოგჯერ გარკვეული წესების, ნორმების და ინსტიტუციების
ფარგლებში ხორციელდება, რასაც რეჟიმი ჰქვია. ნავთობის რეჟიმი ოლიგოპოლია იყო და 60-
იანებში მთავრობებთან იყო მჭიდრო კავშირში. ამ დროს ბარელი 2 დოლარი ღირდა და
არსებობდა 7 დიდი კომპანია - ,,შვიდი და’’. ამათზე იყო ფასიც დამოკიდებული. რეჟიმის
შენარჩუნება მნიშვნელოვანი იყო მდიდარი ქვეყნებისთვის. მაგალითად, როცა 1953 წელს
ირანის შაჰი ჩამოაგდეს, ბრიტანეთი და ამერიკა ეგრევე შევარდნენ ირანში რო შაჰი
დაებრუნებინათ და ნავთობის რეჟიმს პრობლემა არ ჰქონოდა.
1960 წელს შეიქმნა ოპეკი. ამან გამოიწვია ნავთობის ფასების შემცირება. ამის გამო 1973 წლის
მერე დიდი ცვლილება მოხდა. ამ დროს მოხდა ძალაუფლების და ფულის გადადინება
მდიდარი ქვეყნებიდან ღარიბ ქვეყნებში. სამნაირად შეიძლება ამ ცვლილების ახსნა: ზოგადი
ძალთა ბალანსი; ძალთა ბალანსი ნავთობის ჭრილში; საერთაშორისო ინსტიტუტები.
რეალისტები ყურადღებას აქცევენ ძალთა ბალანსის ცვლილებას. ამაზე ორმა ფაქტორმა
იქონია გავლენა: ნაციონალიზმის ზრდამ და დეკოლონიზაციამ. ოპეკის ქვეყნები თავიდან
ევროპული კოლონიები იყვნენ, ხოლო 1973 წლისთვის უკვე თავისუფლები იყვნენ. ამის
გამო, დასავლურ ქვეყნებს გავლენა შეუმცირდათ ნავთობის რეჟიმზე. ასევე ძალთა ბალანსს
იმ მხრივაც ჰქონდა გავლენა, რომ ბრიტანეთი უკვე აღარ იყო იმპერია, აღარ იყო ისეთი ძალა,
როგორიც მანამდე, ხოლო ამერიკა ვიეტნამით იყო გართული და ასევე ამ დროს კისინჯერმა
რეგიონული ჰეგემონიების სისტემა შემოიღო (ყველა რეგიონში იქნებოდა ჰეგემონი ქვეყანა,
რომელსაც აშშ დაეყრდნობოდა და სპარსეთის ყურეში ასეტი იყო ირანი). შესაბამისად, ამ
ორი ძალის გავლენა სპარსეთის ყურეზე შემცირდა.
ცვლილებების მეორე ახსნაც ძალთა ბალანსს შეეხება ოღონდ კონკრეტულ ჭრილში. Ამ
პერიოდში ნავთობის წარმოების ბალანსი შეიცვალა. 1971 წლამდე ამერიკა იყო მსოფლიოში
უდიდესი მწარმოებელი, მაგრამ 1971 წლის შემდეგ მან იპორტი გაზარდა და ნელ-ნელა
ბალანსი საუდის არაბეთისა და ირანისკენ გადაიხარა. Ამერიკა გეგემონი აღარ იყო ამ საქმეში.
Მესამე ახსნა რეალიზმზე იმდენად არაა დაფუძნებული,რამდენადაც საერთაშორისო
ინსტიტუტების როლის ცვლილებაზე, როგორიცაა, მაგალითად, ოპეკი. ,,შვიდმა დამ’’ ნელ-
ნელა დაკარგა გავლენა. Გაიზარდა მულტინაციონალური კომპანიების გავლენა. Ისინი
სამიზნედ იღებდნენ ღარიბ ქვეყნებს, შედიოდნენ, აწარმოებდნენ ნავთობს და 80:20-ზე
პროპორციით უყოფდნენ ამ ქვეყნებს. Ნელ-ნელა ეს ქვეყნები ცოტა აზრზე მოვიდნენ,
შეისწავლეს ნავტობის მოპპვება და 20 ნამტანი ცოტააო. Სწორედ ამის შემდეგ იწყება
წარმოების და, შესაბამისად, კაპიტალის გადანაწილება ნავთობის ჰეგემონებიდან სხვა
ქვეყნებსი. Ნავთობის წარმოება დეცენტრალიზდა.