“Taksil daw ang Tagasalin?

”
Isang Pag-unawa sa Pagsasalin
bilang Disiplina
Michael M. Coroza

Abstrak
Sa papel na ito, inilalatag kung paano dapat pahalagahan at isapraktika ang
pagsasalin bilang isang lehitimong lárang o disiplina. Sa simula, ipinakikita na
walang hindi pagsasalin sa lahat ng aktibidad ng táong nagsisikap umunawa at
magpaunawa sa lahat ng kaniyang ginagawa. Hahantong ang pagtalakay sa
pagbibigay-diin na lampas sa pagiging lingguwistiko ang pagsasalin at mataas na
kasanayang intelektuwal at karunungang pangkultura ang hinihingi nito sa
sinumang naghahangad na maging tagasalin na walang pagsalang magtataksil
sapagkat hindi kailanman makaiiwas sa mga pagtatakda ng paglikha o muling pag-
akda. Dahil muling pag-akda, isang kabalintunaan na orihinal ang salin kayâ
nakahuhulagpos ang tagasalin sa paratang na taksil.

This paper demonstrates how to appreciate and carry out translation as a

legitimate field and discipline. It begins by showing that humans inevitably
employ translation in all their efforts to understand and be understood. The
discussion eventually underscores that translation is beyond linguistics and it
exacts exceptional intellectual skills and cultural proficiency from someone who
wishes to become a translator, which necessarily turns traitor when subjected to
the demands of creation and re-creation. As a re-creation, the translation
paradoxically becomes the original, and thus the translator circumvents the
charge of being a traitor.

Mga Susing Salita: Pagsasalin, Tagasalin, Araling salin, Linguistics,

Semyotika, Pagpapakahulugan

Keywords: Translation, Translator, Translation Studies, Linguistics, Semiotics,

Explication

Katipunan : Filipino Bilang Disiplina | 1

I
bi
gko
ngma
gsi
mul
asai
sangs
ipi
mul
aka
yRo
landoS.
Tini
o,Pa
mba
nsa
ngAl
aga
d
ng Si
ning a
tguro
ng na
gtat
ag noo
ng 19
7 5 ng Ka
gawar
ann g Fi
l
ipi
no ng
Pamant
asa
ngAte
neodeMa ni
l
a.Punáni
yatung
k o
lsakal
aga
yanngpag
sas
ali
nsa
ak
ademya:

Wh yacade
meh a
sn otf
ace
du ptotheworkoftra
nsl
ati
onowe stoi
tsl
ac
k
ofprio
ri
tyandp re
miuma saca
d e
micact.Itisnotse
ena satp a
rwit
h
ori
gi
nalre
sea
rchandwrit
ing
.Ou rac
ademici
ansmakeli
ghtofthefa
ctt
hat
atl
easthal
fofalli
ntel
l
ect
ualprogr
essi
nt heEngli
sh-
re
adingwo r
ldhas
bee
np oss
ibl
eonlybeca
useofas y
st
ema t
icproce
ssoftr
ansla
tingf
ore
ig
n
worksi
ntoEngl
is
h .
Th e
yfor
gettha
tsoma nybooksth
eyh a
vestudi
eda
nd
t
aughtwerenoto
rigi
nal
l
ywrit
teninEngl
is
h .

(Kungb aki
thindihina
har
apn gakade
myaa ngpags
asal
ina ydahi
lsa
kawal
ann i
tongh al
agaatkal
id
adb i
l
anggawain
ga ka
demiko.Hindiit
o
naki
ki
tangk a
panta
yn go ri
hi
naln ap ananal
ik
si
kop ags
usul
at.
Bina
bale
wa l
anga ti
ngmg aakade
mikoangk at
otoha
nann aa nghig
it
-
kumulangsakal
ahat
inglah
atngint
el
ektu
walnap a
gsul
ongsad a
igd
igng
mamb abas
asaIn gl
esaynangy
aril
amangd a
h i
lsais
angs i
ste
ma t
ik
ong
pros
esongp a
gsasa
li
nsaIngl
esngmgabanya
gangakda.Nal
il
imutannil
a
nahindisaIng
lesori
hi
nalnasi
nul
atangmaramisamgaaklatnapinag
-
aar
al
ana ti
ti
nut
uronil
a.(
Tini
o52,ak
inangsa
li
n).

Re a
k si
yoni toniTi nios amg ak ontra-Fili
pinonana gsasabingwa l
a ng
matitin
o nga kla
tnama gagamitsae duk a
s yonk ungi patutupads amg ap aaral
ana ng
paggami tngFi li
pinob i
langwi kangp a
ntur o.Da hilngama yk akulang a
n,ma lina w
parak ayTi ni
onai s
a ngma lakingp angang ail
angana ngp a g
sasal
inp a
ras ama hus ay
nap agp apatupadn gp at
ak arangb i
lingguwa ln ge duk asyons aFi l
ipinas.Ng uni t
,
gayangna tumb okni ya,wa l
an gma syadongma ygus t
on gma gsali
nl alonamul as a
hanayngmg aakade mi kosap agkathindiit ona ki
k i
tang“ma rangalnag a
wa i
n”k ung
i
ko komp arasa“ori
hi nalnap ag-akda.”At, tuladngd apatasahans amg ado ble-
ta l
im
nab ánatni Tinio
,tula dnito,naibali
kni yas amg ana nl
alaitsapagsasali
na ngp aglait
.
Supalpals asinuma ngna gma ma gali
ngnana ginge dukados awi kan gIng l
esnaa ng
pagkatutoni yas awi kangitoa yi binung an gp a gsa
salin.Ano ,k ungg a
yon,a ng
mab abàs ap a
gsasal
in?Sa dyan ghindi ngab aitoa kademi kongg a
wa in?
Uma kya
tp as asusuno dnaa nt a
sa ngp atutsadangi t
oni Tiniona ngp una hin
ni
yaa ngur ingmg as ulat
íngna lil
ikhadi uma non gmg aguroa tma g-aara
l.Kung
pag-uulitdi nl a
ma ngna ma n da wn gmg ana sa binaa ngp i
na gsusuma ki
ta ng
maisulat,hindihama knal alongma i
na mp ak ungi tut
u ona n
gp ansinati bubuho s
anglakass ap ag
sasalin.Sami smo ngp anana li
taniya:

Katipunan : Filipino Bilang Disiplina | 2

 Therear
ea c
ademica c
ti
vit
ie
swh i
chc a
nb er ed
irec
tedfortrans
lat
io
n
purpo
ses
–thetermp aper
,thema s
tera
lthesi
s,thedocto
raldis
ser
tat
io
n
pr
o d
ucedbys t
udents(whi
chg enera
ll
yturno uttob en omo retha
n
se
cret
ar
ia
lexer
ci
sessinc
ethea v
erag
es t
udentcan,atbest
,merel
yrecyc
le
i
deasfr
oms e
condaryte
x t
s)
,andt he“pu
bli
sho rperi
sh”progr
amo fthe
f
acul
ty(cr
uci
altotheint
ell
ec
tualli
f
eo fal
luniver
si
tie
sb utwhic
h,inthe
Phil
i
ppin
es,h
asp r
oducedli
tt
leli
febeca
usethema j
ori
tyofp r
ofe
ssor
sare
notca
pabl
eofwr i
t
inganythi
ngwo r
thp ubl
i
shing;i
nfact,
a r
ewrit
ingl
ess
th
anthei
rst
udents
).

(
Ma ymg aakademik
onga kti
bida
dn ama aa
rin
gi bal
i
ngsamg alayuni
ng
pa
gsas
al
in–a ngpapelsap a
gtat
aposngt e
rmino,angte
sismast
eral
,ang
di
ser
tas
yongd okto
raln gmg ama g-
aara
l( namg at r
abahon
gp ang-
es
kri
bye
ntesap ang
kala
hatansapagka
t,saano’
tanuman,angkara
niwang
es
tudy
anteayn aka
pagr
eresi
klolamangngmg ak ai
si
panghangosamg a
s
ekonda
ryongt eks
to)
,a tangp rogr
ama ng“magl
athal
aoma li
pol
”n g
ka
gurua
n( nanapakaha
lagasaint
ele
ktuwalnabúhayngmg aunib
ersi
dad
s
ubal
itwala
ngk abuháy
-búhaysaFili
pi
n a
ssapagkatwal
angn a
sus
u l
atna
ka
lat
ha-
lat
halaangmg ap r
opesorna,satot
oolang,masma da
langpang
mags
ula
tk a
ysasakani
la
ngmg aestudy
ante.
(53,
akinangsa
lin
).

Maramingma bi
g a
tnai mplikas
yona ngp ahayagnai to niTinio,na
s
umasakl
aw hindilamangs asimple
n gusapinngp agsa
s a
linsaa kademyak undi
magi
ngsak onte
kstongp anlip
unan,p ampolit
ika
,atp a
ng -
ekon omiyan gpagi
ging
gu
rosaFil
ipi
na s
.Ma hi
rapa sahangma katut
u p
adngma taasnak ali
brengsal
iksi
ko
maka
aakdangk a
lat
ha-lat
ha l
anga r
tikuloangp ropesornau p
a ngsuma hodna ng
masma l
akibu wan-buwana yk ai
langangma glag
a r
es ada l
awa ,tat
lo,apatna
pa
mantasa
nohuma wakk a dasemestrenga ni
m ha ngganglabindala
wa ngkl
asena
maymahigi
tsatig-
aapatnap uangbil
a ngngmg aestud y
ante.Sad y
ang angmahirap
t
akas
anangpag t
ata
kdan gma t
eryal
nak ala
gayan.Na s
isi
látanglahatsatags
ala
t.
Uma b
ots asukdulana ngk o
me ntar
yoniTi niona ngsabihinniyakunga no
l
amangnamana ngkail
anganp aramak apag
sali
n:

Tra
nsl
ati
ondoesnotr
equi
rethef
ir
st
-ra
temindca
pableofo
ri
gi
nal
ins
igh
t,
t
hesoleexcu
sef o
rori
gin
a lwri
ti
ng.Si
ncesec
ond-rat
emindsa
reals
o
va
lua
bleandtheyout
numb ert
hefi
rst
-r
ate
,the
rearecoun
tl
es
spote
nti
al
t
rans
la
tor
samon gt
hevas
tstude
ntandfa
cul
typopu
lat
ionso
fac
ade
me.

(
Hi n
dinanga
nga
il
anga
na ngp a
gsa
sal
inngp r
ime
rakla
sengpag-
ii
si
pna
maykaka
yaha
ngbumuon gori
hi
nalnapana
nawnata
ngi
ngk a
twi
ranpar
a
s
ao r
ihi
nal
napag
-ak
da.Da h
ilmaha
lagar
inangmgas
egundakl
as
engpag-
i
is
ipathi
gi
tnamala
kiangbil
angni
lakay
sasamgapr
imerakl
as
e,mara
mi

Katipunan : Filipino Bilang Disiplina | 3

 a
ngpuwe
den
gmagi
ngt
agas
al
ins
amala
kin
gpo
pul
as
yonn
gma
g-a
ara
lat
g
uros
aak
ade
mya
.(5
3,a
kina
ngsa
li
n)
.

Sasinumanghi ndib i
hasasag anit
ongp agbánatniTi ni
o,p agka
insult
oa t
pagpu p
uy osan gma ra
hilma gi
ngr eak
siyond ito
.Ma pa r
aratangans i
yangs obra
ng
ma panghama ka t wa la
ng p agsas
aal
ang -
alang sar e a
lidad ng s i
twasyon ng
hi
na hama k.Ng unit,sasinuman gnakab a
batids aparikala
,ma hihi
nuhanaa ng
kabali
gtaranngk aniya
ngs i
nasabiangka ni
yangig i
ni
gii
t.Hi ndida patma gi
ngsalát
sap ag-ii
si
ps aka b
ilangma te
ryalnak as
a l
atángna nggigi
ya g
is.At ,hinggi
lsa
pagsasal
in,hinditotoongsegundak l
ase
ngu ta klamanga ngk ail
ang a
ns ag a
nit
ong
gawain.Pa gtawagngp ansins ahindip i
na pa
nsina ngg a
ni t
onge s
tra
tehiya
ng
panretori
kaniTi ni
ol al
op a’
tma t
aposnas abi
hini t
oa yiginii
tni yaangi sa
ng
ma hala
g a
ngp amantayanngp ags
asal
in:

Abadtra
nsl
at
io
n –usua
ll
y,ther
es
ul
toftran
sli
t
era
ti
on–isbadb
eca
use
o
finsuf
fi
ci
entunde
rs
tandi
ngoft
heor
ig
ina
l.
.
..
Ag oodt
ran
sla
ti
onsho
uld
a
lway
sma kecompl
etese
n s
etoonewhoonlyknowst
helangu
ageof
t
ran
sla
ti
on.

(
Angma s
amângsal
i
n–k ada
las
angb
ungangtr
ans
li
te
ras
yon–aymas
amâ
d
ahi
lsadi
-sa
patnapag
kaunawasao
ri
hina
l.
Angma b
u t
in
gsal
i
nayla
gi
ng
d
apa
tn amagi
ngma ka
bul
uhansasi
numannatan
gingangwi
kangsa
li
n
a
ngal
am.(53
,aki
nangsal
i
n).

Ma tal
asnap ag-ii
sipa ngna k al
ilikhangs apatnap ag-unawas aa numang
akda. I
tona mant alagaangna issabihinni Tinio.Ibi
glama ngna ma nni yangigii
tna
ma ydisipl
inangp ag-i
is
ipnak ail
anga nsap ags
asali
n.Angt o too,is
a ngdisi
p li
naang
pagsasali
no ,s ahi gi
tnae spesipi
k ongp araan,a ngmg aa ral
ins ap agsas
ali
n
(tr
ans l
ati
ons tudies).Ibigs abi
hin,ma yl áyona tmé todói ton gp ag-a
arala tmay
ma t
a tá
gnat eoryangs umus up or
tas ai ba ’
tibangp araanngp a gs
a sapr
aktikanito.
Ga yundin,b i
langdisipli
nangk augnayngi b
ap angmg adi sipl
ina,na aapektuhanat
nakaa a
p e
ktoi t
os ap agsul
o ngngmg ateo ryaatp rak
tikasai bap angmg alárangna
naglalá
yondi ngl alongma pataasa ngp ag -
unawan gtaos ak aniyangs aril
iatsa
rel
asyonniy asak apuwaa tsamundo ngk aniyangg i
nágalawán.
Ayonk aySus anBa ssnett
,a ngt eo ri
kos ap a
gsasali
nmul an gBe l
gium nas i
Andr éLe f
ev e
rea ngna gpanuk al
ano o ng1 9 78nag amiti
na n g“Tr anslat
ionSt udi
es”
(Mg aAr al
ins aPa gsasali
n)b i
lang p a ngalans adi si
p l
inang na uukols amg a
sul
iraningi bi
nu bungangp roduksiyona tp agl
alara
wa nngmg ap agsas
alin.Is
ang
deklarasy
onnga wt onomiy aangp agbibiny a
gnai t
ou panghi ndiituringnaha mak
nas angaylama ngn gmg aa ral
insak o mp arati
b o
n gli
terat
uraongl ing guwisti
kaang
pagsasali
na tangmg ap ag-aaralhingg i
ldito( Bassnet
t1 4).
Tuladngp unáni Ti ni
o ,ma yp ana hondingmi na ma l
ii
tot ilap i
nag ta
taas
an

Katipunan : Filipino Bilang Disiplina | 4

l
ama ngn gk i
laya ngsalina tangt aga
sal
ins aKa nluranbila
ngmg ata
gapag l
i
ngkod
ngo ri
hina lnat ek s
toa ta wt o
r.Ibigsabi
hi n,dapatma gingtapatangtag as
ali
nsa
te
k st
os amul aangwi ka( MW)u pangg a
na pnama i
tawidsatunguhangwi ka(TW)
ango ri
hina lnak ahul
ug annga wtor
.Sag anitongp a
raan,sa
d ya
ngna ki
kit
aa ngma y-
akdab ilanga wto ri
dadnap i
nangangamuha nn gtagasa
li
n.Sawa ri
,k ri
me nang
paglaba
gop agl
ihissa“tuna ynak ahuluga
n ”n gawtor.At,t
unayng a,a
ngi sasamga
unangt eo r
ikongp ag
sasa l
in, a
ngFr anc
esnas iEti
enneDo let(1509-
46),ayna bi
ta
y
dahilsama li
ngp agsas
alindi uma nongi s
as amg adiyal
ogoniPl a
to,angAx ioc
hus.
Satek s
to ngGr i
y ego,s
ina sabinawa l
angna lalab
ik a
p a
gna matayangtao.Sasali
nni
Do l
et,gana pnawa l
angna l
alabikapagnama tayangt a
onap arangipi
nahihiwati
gna
walangi nmo rtal
idad.Da hildito
,p i
narat
a ng a
n,nili
ti
s,atb i
nita
ys i
yab i
langisa
ng
er
ehe .Ka mangha -mang hangt il
as iyami smoa ngna unangl umabags al i
mang
pri
ns i
pyos apags as
ali
nnai ni
hanayniyas ak a
niyangakdangLama nièredeb i
en
tr
aduired’ unrla nguee na ultre(AngMa ina m naPa gs
asal
inmul asaisangWi k
a
Patungos aib a
ngWi ka):

1
.Ganapnan a
u una
waand a
patngtagas
al
inangdiwaatkahul
uga
nng
ori
hin
alnaawt o
rbagamanma yl
ayasi
yangma g
li
n a
wn gi
lan
gkal
abu
an.
2
.Ganapnama ykaal
amand a
patangtag
asal
insamu l
aangwik
aat
tung
uh a
ngwik a
.
3
.Iwas
andapatngtaga
sal
inangsal
it
a-s
a-s
ali
tangpagt
utumbas
4
.Guma mitd
apa ta
ngtagas
al
inngmg akar
aniwanganyong
panana
li
ta.
5
.Pil
i
inati
saay
o sdapa
tngtagas
ali
nangmg aangkopnasal
i
taupa
ng
mali
khaangwa st
onghimig
.(63-
64)

Maymg anagsa
s abi
ngs iDo l
eta nguna ngma i
tut
uringna“ martirng
pags
asal
in”athabangb inib
itays i
ya,ma r
ahi lpauli
t-ul
itnas inasambi
tngmg a
nag
hatolsak ani
yaa ngp o
p ula
rnak asabihangI t
alia
no,“tr
a dutt
ore
,t r
adit
ore”
(t
agas
ali
n,tak
sil
).
Dahi
lma yk i
nal
a mans ap agbabas
á,s awi kang aniGa yatr
iSpivak:“t
he
mostinti
mateactofreading”(angp i
nakama tal
iknap a
raanngp a
gbás
a)(Sp i
vak,
si
pikayAr r
ojo22).Kungt utuusin,hi
gitnana kap a
il
a l
i
ms alá r
angngs emyoti
ka
angp ags
asa
li
n.Atma hihiram na ti
nk aySus a
n Ba ssne
tta ngs umusunod na
pag
pap a
kahul
uganode p
e nis
yo nngp ag
sasa
lin:

Wh a
tisg en
eral
l
yu nde
rst
oodastra
n s
la
ti
oninvo
lve
sth ere
nderi
ngofa
s
ourc
el an
guage(SL)te
xtint
othetarg
etla
ngua
ge(TL)s oastoensur
e
t
hat(1)thesur
fac
eme a
ningoft
hetwowillb
eappro
xima t
el
ysi
mila
rand
(
2)thestr
uctur
esofth
eSLwi l
lbepr
eser
vedasc
los
el
ya sposs
ib
lebutn
ot
s
oclo
selytha
ttheTLstruc
tur
eswil
lbese
ri
ousl
ydi
stor
ted.

Katipunan : Filipino Bilang Disiplina | 5

 (
An gpan
gkal
a h
ata
n gnau
unawaanbi
langpags
asa
li
nayki
napa
palo
obanng
pa
gli
li
patn gtekst
os ai s
angs i
mula
a n
gl eng
guwahe(SL)sai s
ang
t
unguhanglengguwahe(TL)u pa
ng ma ti
ya
kn a( 1)ma g
kapa
reho
,
humig
it
-kumulang
,a n
glit
awn ak ahu
luganngd al
awaat(2)hangg
a’
t
maaar
i,
map a
n a
nat
ili
ngkaha
wigangmgae s
tru
ktur
angSLb a
gamanhin
di
ga
yonkahawignalubha
ngma k
asis
ir
asamg aes
tr
uktur
angTL.(Bas
snet
t
14,
aki
nangsali
n.)
.

Itorina ngi nterl

ing ualtransl
a t
ion( interlinggu wa lnas alin)oa ngi k a
lawa ng
urin gp agsasal
in nat inutuk oyniRo ma nJ ak ob sons ak a niyan gk an o
ni go ng
sanay sayna“ OnLi nguisticAs pectso fTr anslation”( Hi ng g
ils amg aAs pe kto ng
Ling guwi st
ikon gPa gsa sal
in)( 1959 ).Sas a nay sayr ingi to,a nguna ngur ing
pag s
a sali
nnak inilalaniyaa ya ngintrali
ng ual trans l
ation( i
n tr
aling guwa lnas alin)o
angp agp apal
itn gs al
itas aiisangwi kaa ta ngi k atl
ona ma na ya ngi ntersemi o tic
translation(interse my otikongs ali
n)nai s angp ag l
ili
p a
tmul as ap asalitângs a gisag
tung os amg adi -pasalit
ângs agi
sag( J
a kob son1 27 ).
Ka pagg inami tna tin,ha li
mb a wa ,a ng s ali
tang“ ma a l
insa ng an”u pa ng
i
larawa na ngk ond isyongma yk i
nala
ma ns at emp erat
ur ang ayo ngt ag -arawa tma y
i
s ange s t
ud yantenana pa ngangás apagk athi ndib ahagin gk ani yangb ok abula ryo
angs alitangito,ha hana pt ayongp a
raanu p angma kapag pauna wa .Sama da l
i’
ts alita,
ma gsasa l
int ayo.Int ral
ing guwa lnas al
ina nga tingg agawink ungs asa bihinna ting
ang“ ma ali
nsang an” ayk atumb a
sng“ ma i
ni t.”Kungna gk átaóngme dyoI n glese
rop a la
anga tingk aus ap,ma p i
pilitantayongs abihi nnaa ng“ maa li
nsang an ”ayk atumb a sn g
“wa rm.”O, kungna ng anga s
til
ap alasiya, an gs asab i
hinna ti
na y“ ca l
or.”Sag anito ng
paraan,na gsagawanat ayon ginterl
ing gu wa lnap agsas a
li
n.Kungma ngyay aring
hindip ar i
n ma intindiha n nga ti
ngk aus apa ng“ ma ali
ns ang an”s ak abilang
i
nt ral
ing guwa lati nt er
ling g
u walnap ag sasalingg inawana tin,ma pipili
tant ayo ng
guma mi tngi ntersemy otikongp ags
asalin. Ma aarin gimu westrana ti
ns ak aniyaa ng
kahul ug ann g“ ma ali
ns angan ”sap ama ma g i
tann g ma ti
ndi ng p agp apayp aya t
pag mul agatnap aranghi hima tayi
nona g de deliryonat ayook ay âna ma na ytu luy an
nat ayo ngma gli
li
lisoma ghuhu badngda mi tu p an gipak it
aa ngk atindi hann gi nit.
Paghi ndip ar inni yat ayona i
n t
indihan,ma rahils ad yangma yk akul ang ans iyas a
pang -una waa tha yaa nnal a
ma ngna tins i
y an gma b i
lada tma l
us aws aa raw( Co ro z a
11 4-11 5).
Sag anitongi lustrasyon, bi
nibigyang -
di ina ngk ato t
o hana n gb aha ginga ting
pang -araw-ara wnag awa ina ngp agsasalin.Wi kaa n gse ntroou bo dngk ultura ng
kinab i
b il
anganna tin.Na uuna waana tna gp apa t
ul oya ngl ahats ap ama ma gitanng
wik a.At ,wa langp agka kataonghi ndit a yona g sasal
in.Sas anda lingna g
sis i
k ap
tayonguna wa inanga numa n,na g
sasagawat ayon gp agsasali
n–i nt ral
ing gu wal ma n,
i
nt erl
ing guwa lma n,oi ntersemy oti
koma n.Ga y undin,l amp a ss ana k amiha sna n
natinnaa ngt ekstoa ya ngmg ana kasulatnab i
na b ásana ti
n,a ngk ahita noa yt eks to,
nak asulatma n,na k aguhit,na kikit
a,na rir i
nig ,na aamo y,na l
alasa han,ona hi hip o.

Katipunan : Filipino Bilang Disiplina | 6

Bi
nabás
aoi nuunawanat
inangl a
hatngati
ngmg ak a
ranasa
nb il
angte
ksto
.
Bag
amanlaginati
ngnaki
ki
tabil
angis
angli
ngg
uwist
iko
nga kti
bida
d,la
giit
ong
l
ampassap
asal
it
ângwik
a(101-
108).
Ayonmul
ikaySusa
nBa ss
nett
:

Beyo
ndt henoti
onstr
es
sedb ythenarr
owl
yl i
ngui
st
icappr
oac
h,that
tr
ans
lat
ioninv
olv
esthetra
nsfe
ro f‘
meani
ng’cont
ai
nedinonesetof
l
anguag
esig
nsint
oanoth
ersetofla
nguag
esi
gnsthro
ughcompet
entus
e
oft
hed i
ct
ion
aryandgr
amma r
,thepro
ces
sin
v o
lve
sawh o
lese
tofext
ra
-
l
ingu
is
ticc
ri
ter
iaa
lso
.

(
Lampassapani
niwal
angb i
nibi
gyan
g-di
inngl i
mit
adongl
ing
guwis
ti
kong
p
agdul
og,
n aa
ngp ag
sas
ali
na yki
n a
papal
oobanngp a
gli
l
ipa
tng‘
kahul
uga
n’
n
an a
sais
angkal
ipunanngmg asagi
sag-
wikap a
tungosai
ban
gk a
li
puna
n
n
gmg as agi
sa
g-wikasap ama magi
tanngd al
ubhas
angpagga
mitn g
d
iks
iyo
naryoatgramat
ika,nakapal
oobdinsap ros
esoangi
sangbuong
k
ali
puna
nn gmgap a
ma n
tayangl
abassal
ing
gu wis
ti
ka.(
Bas
snet
t24)
.

Ba tay angk ahing i

ans ap agsasalin,k ungg ayon,a n gp a gi
gingl ublobs a
karanasa ngna i
sawikaowi k an gk ara
na san.Hi ndis ap ata ngdi k si
yonaryoa ta ng
mg ab atay anga ral
ins ae strukturangp an gung usapk ungma gsa
s a
li
nngk aisi
pa ng
ma yma hi g pitnak au gnay ansak aranasan gp angk ultura.Di tol agingp umap alyaa ng
Go o gl
eTr anslatenapa b ori
tongs ang guniinngmg ama g-aaralnana hihi r
ap an
diuma nos ap a g
sulatngk anilangmg aa kade mi k
o n gp apelsaFi l
ipino.
Isa nge s
tud yantek o ,hali
mb awa ,a ngmi nsan gna g- ulatsak lasetung ko lsa
epikongLa bawDo nggo n. Na ngsuma p i
ta ngp ag bubuo dni yan gk uwe n
tot un gk o
l
sada la
wa nga naknal alak ini LabawDo ng gon–s i
naAs uMa ng gaatBa ranu gon–
i
nila r
awa nn iyaa ngmg ai tos aganitongp araan: “SiAs uMa nggaa tBa ra
nu g ona y
hating-ka patid.”Ma gka i
b ak asia ngna nayngda lawa nga na knai toniLa ba w
Do ng g
o n. Angp roble
ma ,sa l
i
nngt ekstos aI nglesa ngna ba s
an ge s
tud y
an tengi to
.
Tul adngma ra
mi nge study a
ntes ang ay on,na tuksos i
ya ngg uma mi tngGo og l
e
Tra nsl
ate .At , g
a ni
toa ngk aniyangna kit
a ngs al
inngp an gung us pnaAs
a uMa ng ga
andBa ranug ona r
eha lf-brothers:“
As uMa nggaa tBa ranu g ona ngha l
f-
kap ati
dna
l
ala ki
”(Co roz a1 16-118 ).
Wa l
angl ohikangp angkulturaa ngk asa ngkap angi tos ain te
rne t
.Ma y
kalipunanl a ma ngi tongmg as a
lit
aa tb atayange struk t
ur angp angung usapna
Filipi
no. Ka yâhi ndini t
ona isal
inna ngwa stoa ngha l
f-bro thers.Na sab okab ularyo
nitoa ngb r othernak atumb assaFi l
ipi
nong“ kapa ti
dnal alaki.”Na li
tonas iguroi to
kay âhindinana is
ali
na ngs ali
tangha lfg ayongk atumb a sla ma ngna ma nta l
a g
ai to
ng“ hati
”o“ kalahati
.”Wa langp antukoyna“ si”sas alinngGo ogleTr ansl
ate,n gunit
mi narapatl a gyannge stud yante.Na tutona ma np alas i
yangk aunti
ngg ra ma t
ik a
.
Ka so,ma li par i
ns apag katda lawangt a
oa ngtinu tuk oyk ayâ“ s
ina ”dapatangg ina mit
niya( 1
1 6 -11 8).

Katipunan : Filipino Bilang Disiplina | 7

 Da hi lhi ndina isa l
in,t i
ning nann ge stud yan tea ng s ali
t ang“ ha lf”s a
diks
iy ona ryo ,nama r
a hilo nlinedi n.Angna kuhani yangk atumb asa y“ ha ti.
”
Ma rahi l,na rinigni y as ai s
a ngp a
t al
a s
tasnas ik atda t
ia n ge k spres yong“ ha ting -
kapatid.”At ,b uns o dn gma lak i
ngk agala
k anda hilma ymi nas iya ngna ta gp ua n,
buon gp a gma ma lakini y angi dineklara:“SiAs uMa ng gaa tBa ranu go na yha ting -
kapatid” (116 -11 8 )
.
Angp rob lema ,da hile kspresyo ngidyoma tiko,ibaa ngk ahulu ga nng“ ha ting -
kapatid.”Ma yk inalama ni tos ap a
ra ann gp ag ha ha t
ingda l
a waohi g i
tp a ngt a os a
i
sangb a gayt ula dn gl up ain,p agkain, kagami t
a n, a t
bp .Pa gs i
na bing“ ha ting- kap atid
tay
o,” wa lang l amá nga n da p ats ap agha ha tian.Wa l
ai to ngk inalama ns a
pagka ka roonn gi i
sa nga maa tma gkaibangi nangda lawa ngt ao .Pa anong ab ani y a
dapati sina l
ina ngp ang un gus ap( 116 -118 )
?
Kunghi ndi isasa alang -ala
nga ngk ontek stongi storyani La ba wDo ng go na t
ngk a niy angmg aa na k,ma aaringma yma gsab ingg anito:“ SinaAs uMa ng g aa t
Baranu g o na yma gka patids al ab as
.”Ng unit,an gp ari
ra l
ang“ sal abas”a yt umu tuk oy
sapa gk ak aroo nn ga na ks ak ontekston gi sangk a salKa toli
k o. Angmg ana na yni na
AsuMa ngg aa tBa ranug o nnas i
naGi nbiti
na na tDur uno ona yk apu wap ina ka salan
niLa b awDo ng go n.Ka y âg ani toangp inakama inam nas a l
inn gp ang un gus apna
i
to:“Si naAs uMa ng gaa tBa ranu gona yma g kap atids aa ma ”(1 10).
Ni tongn ak a
r aangma hi
g i
ta patnade kada ,s ap ama ma gitanngmg a
pagt
e teo rya ,na p alayaa ngp ag sasa
lins aha ma knap agtutur i
ngnat aga pag l
ing k od
l
ama n gn ga wt o r/awt orida d.Hi ndinal á ma n gna g t
a t
ak dak ungp aanoda pa t
ma g
s alins amg ak ont emp orane ongt eoryas ap a gs as
a l
in. Sinisikapl umi khangmg a
pag-una wahi ng gils ama s
alimu otnap r
o sesongp agsasalinnade te r
mi na doo
nata
t ak da anngmg ak ont ek stongp anl i
puna n, p amp o li
tika, pan g-eko no mi ya ,ati b a
pa.Ib igs ab ihin,na linan gnai t
ob ilangdi siplina n gna ka pag-aamb ags ap ag -una wa
ngtaos ak aniya ngs a ri
li ats ak aniyangk inap ap alo obangs itwa syons amundot ung o
sapa gtuk l
asn gmg ap a ma ma raangma g tu
tula kngk aniyangi ba yongp a gba bag oa t
pag-unl ad.
Ki nik i
lalanan gay ona ngp ag sas
a l
inb ila ngmul ingp ag-ak das at ung uha ng
wika.I b igs abihi n, awt o rdi na ngta gasali
n.Sa bin ganiWa lterBe njami n: “ Tos e t
fr
eei nhi so wnl ang uag et hepur el angua gespe ll
bo undi nt hef oreig nl ang ua ge,t o
l
iberatet hel ang ua gei mpr is
o ne dint hewo r
kbyr ewr i
tingit, i
st het ra nslator ’
st ask”
(Angp a layains ak ani yangs aril
ingwi k aa ngwi k a ngwa gasnas akma l ngb any aga ng
wika,a ngp alab asina ngwi k angna pipii
ts aa k das ap ama ma gitanngmul ingp ag -
akdar itoa ngt ung k ulinngt a gasali
n)( Be nj
ami n8 2,ak i
na ngs al
in).
Ma ywi ka ngwa g asnat inutuk oys i
Be nj ami n. Hi ndi i
tos imp l
e ngme nsa heo
kahulu g an.I saito ngk unga nonana saa kda ,ese ns i
yama rahil,n guni thi naha na pi to
ngta ga salins as a ri
lini yan gwi kau panguma l
ing awng a wdi toa n go rihina lnaa kda .
Na t
at ag pua nn gt ag asalina n gi nte
ns iyonngo rihina lsawi k an gp i
na g sasalina n. At ,
ma r
a hil gani toa ngna t
a gp uanni Bo nifaci
os ap ag sas
a l
inni yas aTa galo gn g“ Ul timo

Katipunan : Filipino Bilang Disiplina | 8

Adi
os”niJos
eRiza
l.Ti
ngnannati
na ngunangsa
knongngori
hina
lnaa
kdas
a
Es
pañolni
Rizal
ata
ngunangda
lawangsak
nongngsal
i
nniBoni
fa
cio:

Adi
os,
Patr
iaa
do r
ada,
regio
nd e
lsol
quer
ida
,
Pe
rl
adelMardeOr i
ent
e,nues
tr
op e
rdi
doeden
,
Adart
evoyal
eg
re,l
atri
stemust
iavi
da;
Yfue
ramasbr
il
lant
e,masfre
sca
,masfl
ori
da,
Ta
mb i
enport
iladi
era,
ladie
raport
ubien
.(Ri
zal
180
)

Pi
ni
p i
ntu
hokongBaya
naypaa
lam
l
upangi
nii
ro
gngsik
atnga
raw,
mut
y a
ngmahal
agas
adaga
tSil
ang
an
ka
luwal
hat
ia
ngsaami’
ypu
ma n
aw.

Masa
yángs
aiy
o’
yakin
gidu
dulo
t
an
glant
ako
ngbuhaynal
ubha
ngmalu
ngko
t
magi
ngmar
ing
almanatl
abi
sal
i
ndog
s
akagal
i
nga
nmoa yaki
ndi
nghand
og.(
Boni
fa
ci
o18
3)

Sas inuma nghi ndina ka kain ti

ndi ngEs paño l,
wa langibangp uwe dengg awi n
kundia n glu bosnama gt
iwa las as ali
nniBo ni
facio.Itonaa ngs ina s
a biniRi za l
.
Gayunma n, sana kak ainti
ndingEs p añol,ma hahalatangma ytina ng gala tpinal
itan
siBo n i
facios ao rihinalnat ek stoniRi zal.Saa ny op al ama ngn gs aknong ,
hal
imb a wa, angda minangna bag o.Angi sa
ngs aknongnama ya ny o nga le
jandrino
niRiz alayt i
numb asa nni Bo nifaciongda lawa ngsak nongnaha wi gs amg asakno ng
niBa lagtas.Ga yundi n,na wa wa las as al
inan g“eden,”angna gl
a ho ngp arais
os ang -
ayons aHe nesisngmg aKr isti
y ano .SaEs paño l
,angb ayangmi nama ha lngp ers
o na
angna wawa langp a raisonai sa ngp e rl
assaDa g
a tSilanga n( “Pe rlade lMa rde
Oriente,n ue s
trop e rdidoe de n).Sas ali
n,sap atna ngs i
na binaa ngb a yangitong
pers
o naa y“ mu t
ya”( perl
a s)na“ ma halag
as ada gats il
ang an”a ti t
or ina ng
“kal
uwa l
ha t
iangs aa mi ’
yp uma naw.”
Iniha l
i
liniBo nif
acioa n g“ kalu wal
hatian”sa“ eden.”Hindima ipagkakail
ana
i
sai t
o ngp agsasakatu tubongk o nse ptongp araison gmg aKr i
stiya no.O,hi gi
ts a
l
ahat, i
san gp agtat
ak wi lsap ana na mp a l
ataya
ngda yo.Ga yunma n, k ap aga ngikaap at
nat alud t
o dl ama ngn guna ngs a kn ongngs al
in niBo ni
fac i
oa ngt i
ningna n:
“kal
uwa l
ha t
iangs aa mi ’
yp uma naw, ”ma yna li
li
khai t
o ngi bangb isànawa las a
ori
hina l
. Angp ayaknap aglalarawa nngb ayangmi na ma haln gp er sonas ao ri
hina l
naEs paño lniRi za layna gingde k l
aras
yo nn gp a
gp apakab aya nis as a l
i
n ni
Bonifacio:“k a
luwa lha ti
angs aa mi ’
yp uma naw.”Hi ndinal a
ma ngi toa n gna walang
parai
sool angit.Bilan gisangl i
ny a ,nama ihihiwalayoma aaringi ntindihi
nna ng
kabuk ods aib angmg al inya ,ini ha hayagni tona“ angk al
u wa lha ti
an( l
angito
parai
so )pa rasaa mina yangma ma ta y( p
arasab ayan).”

Katipunan : Filipino Bilang Disiplina | 9

 Hi ndilamangi t
ok asongl i
mitas
yongdulo tngk ahingia
ngt ug
maa tsukatsa
anyongt ula
ngg inami tsap a
g sa
sal
inniBo nifa
c i
o.Na unawa a
na thigitpas a
nauna waa nniBo nifaci
os iRiza l
.O,na ni
niwalaa ko,hi gi
tnat a
mangs abi
hinna
nauna waa nniRi zals iBo nif
aciok ayânaisa
linniBo nifa
cioa ngtulaniRi zal
.
Na pakawa lan o na pal
ayaniBo nif
acioa ng wi kang wa gas–na t i
nutukoy ni
Benjami n–a tna pi
p i
itsatulasawi kangEspaño lniRi zal.I
turingmangk al
abi
san,
hindima ipag
k a
k a
il
anap inatutunayanitongi bayon gp ag-
igt
ingn gRe b
o l
usy
o ng
Fili
pinonap i
namu nua nniBo ni
fa c
ioma t
aposma pa t
aysi Rizal
.
Angt o t
oo,lumi k
has iBo nif
aci
ongs ar
iliniyangt ekst
os amulingp a
g-a
k da
nag i
na wani yasatulaniRi zal.
I sa
ngb ago
ngte kstooi s
a ngme tat
ekst
o.At,ibi
gk o
ngayongi pala
g omsap aborit
ok o ngma k
atanas iOc t
a vi
oPa za ngkabal
int
unaanna
is
a ngor ihinalangs a
linnat ula
dni to
ngg i
nawani Bonifacio
:

Eac
htextisuni
que,ye
tatthesa
met imeitisthetr
ansl
at
iono fano
the
r
t
ext
.Not e
xtcanbecomple
tel
yori
ginalbec
ausela
nguag
eitse
lf,
init
sver
y
es
sen
ce,i
salr
ead
yat r
ans
lat
io
n–firstf
romthen onve
rba
lwo r
ld,an
dthen,
be
caus
eeachsi
gnandeachphra
seisatra
n s
la
tionofano
thersi
gn,ano
the
r
phr
ase
.Ho weve
r,th
einver
seofthisrea
soni
n gisal
soent
irel
yv a
li
d.All
t
ext
sa reo r
ig
inal
sb e
caus
ee ac
ht r
ans
lat
ionh asitsown d is
ti
nct
iv
e
ch
arac
ter
.Uptoap oi
nt,
eac
htrans
lati
onisacrea
ti
onandthusconst
it
ute
s
auni
quete
xt.

(
Na t
ata
ngiangb a
wattekst
o,nguni
tisangsal
indinit
on gibangteks
to.
Walan
gtekst
ongganapnaorihi
nalsap
agkatmismongangwika,s
atunay
nakahul
ugannit
o,ayisan
gs al
i
n–u namu lasadi-
pasal
i
tangdaig
dig,a
t
pag
kat
apos,
sapagka
tb a
watsagi
sagatangbawatpar
ir
alaayis
angsal
inng
i
bangsagi
sag,ib
angp ari
ra
la.Ga y
unma n,kata
nggap
-ta
n g
gapd i
na ng
ka
bali
gt
ara
nn gg an
it
o n
gp anga
ngatwi
ran.Orihi
nalanglahatngteks
to
s
apagka
tbawatsal
i
na ymaysari
l
ingkat
angian
gma pag
kakaki
la
n l
an.
Hi n
di
manlubus
an,is
angli
khaangsal
inkayânagi
gingis
angnat
atangi
ngte
k s
to.
(
Paz154,a
kinangsal
in)
.

Sa gani
tong ba
li
ntunangkatoto
ha na
n,ma y magi
gi
ng ma
li
naw na
di
kot
omiyapak a
yâangori
hinalats
ali
n?Sinoa ngna
gta
tak
sila
tsi
nooa n
oang
pi
nag
tat
aksi
la
n?
Bakâdapa
tnangma t
utuhannat
ingtanggap
ina
tihi
ngingpa
umanhi
nang
sa
ri
-s
ari
li
nati
ngmg apa
gta
taksi
l.

Katipunan : Filipino Bilang Disiplina | 10

MGA AKDANG PINAGSANGGUNIAN

Ar
roj
o,Ros
emar
y.“
Tra
nsl
at
io
na ndI
mpr
opr
iet
y:A Read
ingo
fCl
aud
eBl
et
on’
sLe
sNe
gre
sduTr
adu
cte
ur.
”
Tra
nsl
at
io
nIna
ugur
alI
ss
ue(
201
1):
22-23
.Pri
nt
.

Ba
ssn
ett
,Su
san
.Tr
ans
la
ti
onSt
udi
es
,4t
hed.
Lon
don
;Ne
wYo
rk:
Rou
tl
edg
e,2
014
.Pr
in
t.

Be
nja
min
,Wal
te
r.
“TheTra
nsl
at
or’
sTas
k.
”s
al
inniSt
eve
nRe n
dal
l.TheTra
nsl
at
io
nSt
udi
esRe
ade
r.3
rdEd.
Pat
.
La
wre
nceVen
uti
.Lo
ndon;NewYo
rk:
Ro u
tl
edge
,2012
.75-
83.Pr
int
.

Bo
nif
ac
io,Andr
es,Ta
gas
ali
n.“
Huli
ngPaal
a ”Ri
m. za
l:Ma
kat
a.Pa
t.Vi
rg
il
ioS.Al
mar
io
.Ma
nda
luy
ong
:An
vil
Pu
bli
shi
ng,
Inc
.,
2011.
183-
187
.Pri
nt
.

Co
roz
a,Mi
cha
elM.“AngPagsa
sal
i
nb i
langPags
asa
nayatKasa
naya
n”I
. ntr
oduks
iy
onsaPags
asa
li
n:Mga
Pa
nimul
angBaba
sah
inhi
nggi
lsaTeor
yaatPra
kti
kan
gPagsa
sal
i
n.Pat
.Vir
gi
li
oS.
Almari
o.May
nil
a:
Akl
atngBaya
n,Komis
yonsaWi ka
ngFil
ipi
noatNat
io
nalCommiss
io
nforCul
tur
eandtheArt
s,
20
15.11
3-12
8.Pri
nt
.

J
ako
bso
n,Ro
man.
“OnLi
n g
uis
ti
cAsp
ect
sofTra
nsl
at
io
n.
”TheTr
ans
la
ti
onStu
die
sRe
ade
r.
3rdEd.
Pat
.La
wre
nce
Ve
nut
i.
Lond
resatNue
vaYor
k:Rou
tl
edg
e,20
12.
126-
131
.Pri
nt
.

Pa
z,Oc
tavi
o.“
Trans
la
tio
n:Lite
rat
ureandLet
te
rs.
”Sal
i
nn iIre
nedelCorr
a.Th
l e
ori
eso
fTrans
la
tio
n:An
Anth
olo
gyo fEss
aysf
romDr y
dentoDerr
id
a.Mg apat
.Rai
nerSc
hul
tea
tJo
hnBig
uen
et.Chi
ca
go;
Lond
on:TheUn i
ve
rsi
tyofCh
ica
goPre
ss,
1992
.15
2 -1
62.Pr
in
t.

Ri
zal
,J
ose
,“
Ult
imoAdi
os”Ri
. zal
:Ma
kat
a.Pa
t.Vi
rg
il
ioS.
Alma
ri
o.Ma
nda
luy
ong
:An
vil
Pub
li
shi
ng,
Inc
.,
201
1.
180-
182
.Pr
in
t.

Ti
ni
o,Ro
lan
doS.AMatt
erofLa
ngu
age
:Wh
ereEn
gli
shF
ail
s.
Lun
gso
dQu
ezo
n:Un
ive
rs
it
yoft
hePh
il
ip
pin
es
Pre
ss
,19
90.
Pri
nt
.

Katipunan : Filipino Bilang Disiplina | 11