Kr

it
ikSo
sia
lSos
iol
ogiSa
str
aDa
lamNove
l
“La
utBe
rce
rit
a”Ka
ryaLe
ilaS.Chudor
i
Muha
mma
dChol
il
urr
ahma
n/2
1101
0700
070

BABI
PENDAHULUAN
1.
1La
tarBe
laka
ng
Ka
ryas
ast
ras
eba
gaiga
mba
ranke
hidu
panbe
rma
sya
raka
tme
rup
aka
nsua
tuk
aryay
ang
da
patdi
nikma
ti,di
paha
mi,da
nda
patdi
man
faa
tka
nol
ehma
sya
raka
t.Ka
ryas
ast
raj
ugas
uat
u
ka
ryaya
ngme
mil
ikiuns
urke
sen
ianya
ngme
nga
nda
lka
nkr
eat
ivi
tasd
ani
maj
ina
sip
enc
ipt
a
ka
ryas
ast
rade
nga
nme
ngguna
kanba
has
ase
baga
ime
diaun
tukme
ngun
gka
pka
npe
ris
ti
wa
a
taupe
rma
sal
aha
nya
ngt
ela
hte
rja
did
ike
hidu
panma
sya
raka
t.Ka
ryas
ast
rad
apa
tte
rci
pta
ka
renaa
danyas
esua
tuya
ngme
nja
dika
nji
was
eor
angpe
nga
rangme
mpun
yair
asap
adas
uat
u
pe
rma
sal
aha
nat
aupunpe
ris
ti
waya
nga
dadike
hidu
panma
sya
rak
at.Nug
rah
ani
,(201
7)
me
nga
taka
nke
ber
ada
anka
ryas
ast
rat
ida
kte
rle
pasd
aria
dan
yah
ubun
gant
imba
lba
li
kant
ara
pe
nga
rang,ma
sya
raka
tda
npe
mba
ca.

Sos
iol
ogis
ast
rai
ala
hpe
mah
ama
nte
rha
daps
uat
uka
ryas
ast
ray
angme
mpe
rti
mba
ngk-
a
nse
gi-
segike
mas
yaka
rat
an.Ka
sna
di,(
201
6)me
nge
muka
kanb
ahwas
osi
ologis
ast
raa
dal
ah
pe
nel
it
ianya
ng me
nel
aahs
uat
u ma
sal
ah ma
nus
iak
are
nas
ast
rak
era
p me
ngun
gka
pka
n
pe
rjua
nga
n-pe
rjua
nga
nma
nus
iaunt
ukme
nent
uka
nma
sad
epa
nnya
,be
rda
sar
kani
maj
i,e
mpa
ti
da
nkompl
eks
it
as.Sos
iol
ogis
ast
radi
guna
kanp
adap
ene
lit
iani
nis
eba
gait
eor
ida
sarda
lam
pe
maha
mant
erha
dapa
spe
k-a
spe
k pe
rjua
nga
n ma
sya
raka
t. Be
rda
sar
kanp
erma
sla
han
s
osi
sol
ogis
ast
ra,di
si
nipe
nel
it
ime
neka
nte
nta
ngs
osi
oli
gis
ast
rad
ala
mnove
l.So
sio
log
isa
str
a
t
ida
kle
pasda
ria
spe
kya
ngme
lat
arbe
lak
angi
nya
.Ma
kadi
si
nip
eni
li
time
ngk
ajino
velde
nga
n
me
neka
nas
peks
osi
ologika
ryas
ast
raya
knia
spe
kni
la
ipe
rjua
nga
n(Ma
dan
i,2
020)
.Nove
l
La
utBe
rci
taka
ryaLe
ilaS.Chudor
ite
rda
patni
lai
-ni
laip
erj
uang
anya
ngd
ial
amiol
eht
okoh
ut
amada
lamnove
l.
Be
rda
sar
kanpe
maa
ranya
ngma
ter
idi
ata
spe
nel
it
ime
nemuk
ans
ala
hsa
tub
ukt
icont
oh
ni
lai
-ni
laipe
rjua
nga
nya
ngt
erka
ndungd
ala
mnov
elt
ers
ebu
t,s
eba
gaibe
riku
t:
Cont
oh:
“Kenapakal
ianberni
atmengga
ntipr
esi
den?Urusanapaka
lia
na na
k-ana
kke c
il,kena
pama y
menggant
ipresi
den?”ti
ba-
ti
basajaa
kuingins
e ka
limenj
awab,“Kala
uka mime manghanya
ana
kke cil
,kenapaBa pakme r
asater
ancam?
”Le l
akise
besarpohondis ebela
hki r
iku
mengga
mpa rkepal
akude nga
ntanga
nnyayangsebe
sarta
mpa
h.a
duh!a
kume
ras
awa
jahku
pe
cahberke
ping-ke
ping.Bibi
rda
nhidungkupe
nuhdara
h.

Sos
iol
ogis
ast
raj
ust
rume
mba
wami
sis
ubj
ekda
lamk
era
ngkai
nte
rsu
bje
kti
f,s
ubj
eky
ang
me
mpe
rjua
ngka
npe
rsa
maa
nci
ta-
cit
a,k
hus
usny
adi
men
si-
dime
nsiya
ngbe
rka
ita
nde
nga
n
ke
inda
han(
Endr
aswa
ra,2011:17)
.Ni
laime
mbe
lake
adi
la
nsa
lahs
atun
ila
ipe
rjua
nga
nya
ng
t
erda
patda
lam nove
lLa
utBe
rce
rit
aka
ryaLe
ilaS.Ch
udor
i.Ni
la
ime
mbe
lak
eadi
lans
anga
t
pe
nti
ngda
lam be
rma
sya
raka
t,j
ikake
adi
lant
akl
agid
ijun
jungma
kao
ran
gbi
sak
ehi
lan
gan
ha
knya
.Le
watke
ingi
nanBi
ruLa
ngi
tun
tukke
ada
any
angt
aka
dild
ima
saOr
deBa
ru,da
n
de
nga
nte
kat
nya“
kit
aha
rusme
ncobabe
rbua
tse
sua
tu,me
nya
lak
ans
esu
atu,s
eke
cila
papun
da
lamke
gel
apa
ndine
ger
iini
”.Pe
nel
it
iani
nime
ngg
una
kant
eor
iso
siol
ogis
ast
ras
eba
gait
eor
i
da
sarda
lampe
maha
mana
spe
k-a
spe
kpe
rma
sal
aha
nkon
dis
ima
sya
raka
t.

1.
2Ba
tas
anMa
sal
ah

Penel
it
ianinimenggunakanpendekat
ansosi
ologisa
strayai
tupendeka
tandala
mme n-
ganal
is
iskaryasas
tradenganme mper
ti
mba ngka
na s
pe k
-aspekkemasyara
kata
nun t
ukmenget
-
ta
huima knadariyangtersi
ratdal
am karyasast
radana patujuanat
aua manatyanghe
ndak
dis
ampa i
kandalamka r
yasast
raberka
itandenga
nma salahsosi
al.

1.
3Rumus
anMa
sal
ah

Da
lampe
mapa
ranma
ter
iin
ite
rda
patbe
ber
apar
umu
sanma
sal
ahy
angdit
era
pka
n:

1.Apaya
ngdi
kis
ahka
nda
lamnove
lLa
utBe
rce
rit
a?

2.Ni
lai
-ni
laia
pas
ajaya
ngt
erda
patda
lamno
velLa
utBe
rce
rit
a?

1.
4Tuj
uanPe
nel
it
ian

peneli
tianinia da
lahde s
kri
pti
fkuali
tat
if
.Pe nel
iti
andalamh alinime ndes
kripsi
kan
se
c ar
as is
tematis
,faktual
,dana kur
atmengenaifakt
a-fakt
adanf enomenayangd it
eli
ti
,d at
a
yanga dabe rupas umbera t
auobj ekyangtelahdi ba
c a
,me nyimak,danme n
catatuntuk
me mperole
hda tadaninformasimengena
iperj
uangan-perj
uan
ganya ngdit
unjukanolehtokoh
ut
a mada l
amnove lLautBe rc
erit
ayangter
ura
idalamb entukkat
a-kat
a,bukandala
ma ngk a
.

1.
5Ma
nfa
atPe
nel
it
ian
ni
laipe
rjua
nga
n
pe
rjua
nga
nda
patdi
jadi
kans
uat
ure
fle
ksibe
tapabe
sar
nyape
rjua
nga
nke
hid
upa
nse
seor
ang.
Da
npr
ins
ippe
rjua
nga
nhi
dupi
tube
rupat
inda
kanya
ngn
yat
a.Ti
nda
kann
yat
ain
ise
bua
haks
i
unt
ukme
ngha
dapia
taume
nguba
hsua
tukondi
sikey
angl
ebi
hba
ik.
Ni
laiRelaBer
kor
ban
Ni
lai-
nil
aire
laber
korba
nme
rupa
kans
uat
upe
rwu
jud
and
aripe
ras
aanj
iway
angt
ulusda
n
i
khl
ass
ese
ora
ngda
lam me
ngha
dapis
uat
uta
nta
nga
n,b
aikt
ant
anga
nit
ube
ras
alda
rid
iri
s
endi
ri
,ma
upunda
ril
uardi
ri
.Ni
lair
elabe
rkor
bani
nime
rup
aka
nce
rmi
nand
aris
ika
p
s
ese
ora
ngda
lamme
lakuka
nsua
tuha
lde
nga
nme
ngde
pank
ank
epe
nti
nga
nor
angl
ainda
ripa
da
ke
pent
inga
ndi
ri
nyas
endi
rit
anpame
ngha
rapk
ans
uat
uba
las
an.
1.
6Si
st
ema
tikaPe
nui
san
Si
st
ema
tikat
erdi
rida
ril
ata
rbe
laka
ng,b
ata
sanma
sal
ah,r
umus
anma
sal
ah,t
uju
anp
ene
lit
ian,
ma
nfa
atda
ripe
nel
it
ianda
nsi
st
ema
tikap
enul
is
an.

BABI
I
Ka
jia
nte
ori
Kr
it
iks
osi
alme
rupa
kanc
arai
nte
raks
ima
sya
rak
atya
ngda
patbe
rgu
nas
eba
gaikont
rol
s
osi
alt
erha
dappe
rma
sal
aha
n-pe
rma
sal
aha
nsos
ialy
angmu
nculSoe
kan
to(
dal
am Akb
ar,
2019:
118)me
nya
mpa
ika
nma
sal
ahs
osi
alda
patbe
rupake
mis
kina
n,ke
jah
ata
n,d
iso
rga
nis
asi
ke
lua
rga
, ke
naka
lan r
ema
ja, pe
per
anga
n, pe
lang
gar
an n
orma ma
sya
raka
t, pe
rka
ra
ke
penduduka
n,pe
rka
ral
ingkunga
nhi
dup,da
nbi
rokr
asi
.Se
bel
umpe
nel
it
ime
laku
kana
nal
is
is
me
nda
lam me
nge
naikr
it
iks
osi
alya
ngt
erda
patd
ala
m no
velLa
utBe
rce
rit
a,t
erl
ebi
hda
hul
u
di
lakuka
nana
lis
iss
trukt
ura
lda
rin
ove
lLa
utBe
rce
rit
a.
Sos
iol
ogis
ast
raj
ust
rume
mba
wami
sis
ubj
ekd
ala
mke
ran
gkai
nte
rsu
bje
kti
f,s
ubj
ek
ya
ng me
mpe
rjua
ngka
n pe
rsa
maa
nci
ta-
cit
a,kh
usus
nya di
mens
i-d
ime
nsiya
ng be
rka
it
an
de
nga
nke
inda
han(
Endr
aswa
ra,20
11:17)
.
Ka
ryas
ast
ral
ahi
rse
baga
ire
fle
ksima
nus
iat
erh
ada
pse
sua
tuh
aly
angme
rekar
asa
kan.
Es
ten(
dal
amWa
luyo,2014:1)be
rpe
nda
patba
hwaka
ryas
ast
rame
mil
ikik
ema
mpu
anunt
uk
me
ngga
mba
rka
n pe
nde
rit
aan ma
nus
ia,p
erj
uang
an,ke
benc
ian,ka
sihs
aya
ng,na
fsu da
n
be
rba
gaiha
lya
ngdi
ala
mima
nus
ia.Adab
erb
aga
iwu
judk
aryas
ast
ra.Te
rda
patk
ary
asa
str
a
be
rwuj
udpui
si
,ce
rit
ape
nde
k,pa
ntun,s
yai
r,da
nnove
l.Fok
uspe
nel
it
iada
lahme
nel
it
ika
rya
s
ast
rab
erupanove
l.Nove
lya
ngd
iguna
kan pe
nul
isy
ait
unov
elLa
utBe
rce
rit
aya
ng
me
rupa
kanka
ryaLe
ilaS.Chud
orit
erbi
tant
ahu
n201
7ol
ehKPG J
aka
rta
.No
velLa
ut
Be
rce
rit
ame
ngi
sahka
nte
nta
ngpe
rja
lana
ntok
ohBi
ruLa
uts
eba
gais
eor
angma
has
iswa
s
eka
ligusa
kti
visya
ngt
erga
bungda
lam ge
raka
nWi
nat
ra.Nov
eli
nis
anga
tme
nar
ikunt
uk
di
tel
it
ika
rename
nga
ngka
tis
u-i
sume
nge
naib
erb
aga
ife
nome
naya
ngt
erj
adip
adae
raor
de
ba
ru.Be
rda
sar
kanpe
rnya
taa
npe
nga
ran
gnove
lLa
utBe
rce
rit
aya
ituLe
ilaS.Chu
dor
ipa
da
a
khi
rno
vel
nyai
ame
nga
taka
nba
hwan
ove
lte
sebu
tte
rin
spi
ras
ida
rik
isa
hny
atay
angpe
rna
h
di
ala
miol
ehbe
ber
apat
ema
nte
rde
kat
nyay
angt
uruts
ert
ame
nja
dik
orba
npe
ncul
ika
nya
ng
di
lakuka
nol
eha
par
atne
gar
aya
ngt
erj
adip
adae
raor
deba
ru.

BABI
II
Me
todePe
nel
it
ia
n
Pe
nel
it
iani
nima
sukkeda
lamj
eni
spe
nel
it
iank
ual
it
ati
fde
skr
ipt
if
.No
velLa
ut
Be
rce
rit
adi
paka
iol
ehpe
nel
it
ise
bag
ais
ubj
ekpe
nel
it
ian.Da
tad
ala
mpe
nel
it
iani
nia
dal
aht
eks
c
eri
tada
lam nove
lLa
utBe
rce
rit
aka
ryaLe
ilaS.Chu
dor
ida
n4ko
mpe
tens
ida
sar3
.9
me
nga
nal
is
isi
sida
nke
baha
saa
nnov
el;3.
11me
nga
nal
is
ispe
sand
aris
atub
ukuf
iks
iya
ng
di
bac
apa
dape
rme
ndi
kbudno37t
ahu
n2018.Su
mbe
rda
taya
ngdi
gun
aka
nbe
rupan
ove
lLa
ut
Be
rce
rit
ate
rbi
tanKPG J
aka
rtas
ejuml
ah37
9ha
lama
nde
nga
nfo
rma
t13,
5cm x20
cms
ert
a
pe
rme
ndi
kbudno.37t
ahun2018.
Pe
ngumpul
an da
ta da
lam p
ene
lit
iani
nime
ngg
una
kan ka
jia
ndok
ume
n.Te
kni
k
pe
ngumpul
anda
taya
ngdi
guna
kano
lehpe
nul
isda
lamp
ene
lit
ia
nin
iad
ala
hte
kni
kka
jia
n
dokume
n.Da
taya
ngt
ela
hdi
kumpul
kanke
mud
iandi
ana
lis
isme
nggu
naka
nte
kni
kpe
mba
caa
n
he
uri
st
ikda
nhe
rme
neut
ika
.Ke
baha
sanda
taya
ngd
igu
nak
anp
enu
lisi
ala
hte
kni
ktr
iangul
asi
t
eor
i.

BABI
V
Ha
sild
anPe
mba
has
an
St
rukt
urNove
lLa
utBe
rce
rit
aKa
ryaLe
ilaS.
Chudor
i
Uns
uri
ntr
ins
ikt
erd
irida
rit
ema
,al
ur,p
enokoha
n,da
nla
tar
,se
rtaun
sure
kst
ri
nsi
kpa
da
pe
nel
it
iani
niya
it
ukr
it
iks
osi
al.
-TEMA
Te
mame
rupa
kani
dea
tauga
gas
any
angdi
jadi
kans
eba
gail
anda
sans
uat
uce
rit
aat
au
ka
ryas
ast
ra(
Al-
Ma’
ruf
,2017:
85)
.Nur
giy
ant
oro(
200
9:69
)me
nya
mpa
ika
nba
hwar
tema
da
patdi
ket
ahuide
nga
nca
rame
nyi
mpul
kanke
sel
uruh
anc
eri
tada
nti
dakha
nyat
erd
apa
tpa
da
ba
gia
n-ba
gia
nte
rte
ntus
aja
.
Nove
lLa
utBe
rce
rit
aka
ryaLe
ilaS.Chu
dor
ime
rup
aka
nnov
ely
angme
ngi
sah
kan
pe
rjua
nga
npa
raa
kti
visya
ngt
erga
bun
gda
lam ke
lomp
okWi
nat
rad
anWi
ras
enada
lam
me
lawa
nke
tida
kadi
lanpe
mer
int
ah.Nove
linime
ngi
sahk
anl
ata
rwa
ktupa
dae
raor
deba
ru
hi
nggaa
wall
engs
ernyar
ezi
m or
deba
ru.Pe
rjua
nga
npa
raa
kti
visWi
nat
raa
dal
ahda
lam
be
ntukpe
rjua
nga
nme
lawa
nre
zim or
deba
ruya
ngbe
rja
lans
eca
rat
ida
kad
ilk
are
nas
ega
la
uns
ure
konomi
,pol
it
ik,da
nhukum t
ela
hdi
atu
rse
demi
kia
nrup
aun
tukme
lan
gge
ngka
n
ke
kua
saa
nor
deba
ru.Be
rda
sar
kans
impul
anc
eri
tat
ers
ebu
tma
kad
apa
tdi
ket
ahuiba
hwat
ema
ya
ngt
erka
ndungda
lam nove
lLa
utbe
rce
rit
aka
ryaLe
il
aS.Ch
udor
iad
ala
hme
nge
nai
pe
rjua
nga
npa
raa
kti
visWi
nat
rada
nWi
ras
enada
lamme
lawa
npe
mer
int
aha
ndie
rao
rdeba
ru
ya
ngbe
rti
nda
kti
daka
dilt
erha
dapr
aky
atnya
.

-
Alura
tauPl
ot
Cupl
ika
nta
hapkl
ima
ksp
ert
amaya
ngt
erl
eta
kpa
daa
waln
ove
l.Pa
dat
aha
pin
i
di
gamba
rka
nde
tik-
det
ika
khi
rpe
rja
lana
nto
kohBi
ruLa
uts
eba
gais
eor
anga
kti
visdima
nai
a
di
bunuhde
nga
nca
radi
tengge
lamk
anked
asa
rla
uts
ete
lahs
ela
mabe
ber
apabu
lani
adi
seka
p
da
ndi
si
ksa
.Ta
hapkl
ima
kspe
rta
mada
lam nove
lLa
utBe
rce
rit
aka
ryaLe
ilaS.Chudo
ri
t
erda
patpa
daha
lama
n1-
7.
da
lam nove
lLa
utBe
rce
rit
aka
ryaLe
ilaS.Ch
udor
ite
rda
patpa
dah
ala
man10-
43
Cupl
ika
nta
happe
nyi
tua
siya
ngt
erl
eta
kse
tel
aht
aha
pkl
ima
kspe
rta
ma.Pa
dat
aha
pin
i
me
nampi
lka
npa
raa
nggot
awi
nat
raya
ngs
eda
ngme
mpe
rsi
apa
nlo
kas
ise
baga
ite
mpa
tme
reka
me
laks
ana
kandi
skus
ida
nke
gia
tana
kti
visl
ai
nnya
.Pa
dat
aha
pinij
ugadi
tamp
ilka
nla
tar
be
laka
nbe
ber
apaa
nggot
aWi
nat
ra.Ta
happe
nyi
tua
si.
Konf
li
kla
innyaya
it
upa
das
aata
nggot
aWi
nat
rad
ite
tapk
ans
eba
gaibu
ronda
n
be
ber
apadi
ant
ara
nyat
ela
hte
rta
ngka
papa
ratt
erma
sukBi
ruLa
ut.Ta
happe
mun
cul
ank
onf
li
k
da
lamnove
lLa
utBe
rce
rit
aka
ryaLe
ilaS.
Chudor
ite
rda
patpa
daha
lama
n44-
88.
Cupl
ika
nta
happe
ningka
tank
onf
li
kya
ngt
erl
eta
kse
tel
aht
aha
ppe
munc
ulnko
nfl
ik.
Pa
dat
aha
pinipe
rma
sal
aha
nya
ngt
imb
uls
ema
kinr
umi
t.Pa
raa
kti
visWi
nat
raya
ngt
ela
h
t
ert
angka
pte
rma
sukBi
ruLa
utme
nda
pat
kans
iks
aank
ejida
ripa
rape
ncul
ik.Pa
raa
kti
vis
Wi
nat
rapuns
ema
kinme
ncur
iga
isos
okNa
rat
amak
are
nas
ela
mame
rek
ame
nja
dibu
rona
n
hi
nggat
ert
angka
pme
rekas
amas
eka
lit
ida
kla
gime
nge
tahu
ike
ber
ada
anNa
rat
ama
.Ta
hap
pe
ningka
tankonf
li
kda
lamnove
lLa
utBe
rce
rit
aka
ryaLe
ilaS.
Chu
dor
ite
rda
patp
adah
ala
man
90-
158.
Cupl
ika
nta
hapkl
ima
kske
duaya
ngt
erl
eta
kdip
ert
enga
hanno
vel
.Pa
dat
aha
pin
i
konf
li
kti
badit
it
ikpunc
akdima
nat
okohNa
rat
amamun
culde
nga
nke
ada
anba
bakbe
lur
.
Ta
mat
urutdi
ri
ngkusol
eha
par
at.Du
gaa
nba
hwat
amaa
dal
ahp
engh
iana
tse
lamai
nia
dal
ah
s
ala
h.Te
rnya
tas
ela
mai
niya
ngme
nja
dima
ta-
mat
ada
lamk
egi
ata
nWi
nat
raa
dal
aht
okoh
Gus
ti
.Gus
timunc
uldi
hada
panBi
ruLa
utp
adas
aati
adi
si
ksada
nGus
tij
ust
rume
nga
bad
ika
n
mome
nte
rse
butme
ngguna
kanka
mer
anyad
ise
rta
ica
hayabl
it
z.Pa
dat
aha
pinip
ulas
atu
pe
rsa
tua
nggot
aWi
nat
raya
ngt
ert
angk
apme
nemuia
jal
nya
.Tok
ohut
amaya
ituBi
ruLa
ut
di
bunuhde
nga
nca
radi
bua
ngkeda
sarl
aut
.Ta
hapkl
ima
kske
duada
lamn
ove
lLa
utBe
rce
rit
a
ka
ryaLe
il
aS.Chudor
ite
rda
patpa
daha
lama
n159
-229
.
Cupl
ika
nta
hap pe
nye
les
aia
nya
ng t
erd
apa
tdia
khi
r no
vel
.Pa
dat
aha
pin
i
me
nampi
lka
nsudutpa
nda
ngAs
mar
aJa
tiy
angme
rup
aka
nad
ikda
rit
okohBi
ruLa
ut.As
mar
a
J
atibe
rte
katbe
rga
bungda
lamKomi
siOr
angHi
la
ngu
ntu
kme
nca
rit
ahuk
ebe
rada
anka
kak
nya
.
Di
cer
it
aka
nsa
tupe
rsa
tupa
raa
kti
visya
ngs
ela
matmu
laibe
rmun
cul
an.Pa
raa
kti
visy
ang
s
ela
matt
urutbe
rpa
tis
ipa
sime
mba
ntume
nca
rit
ahuke
ber
ada
ana
kti
visy
angbe
lumk
emba
li.
Me
rekab
erup
ayame
nunt
ut7ke
adi
la
nke
padape
mer
int
ahun
tukme
ngu
sutk
asusp
enc
uli
kan
ya
ngme
nimpapa
raa
kti
visde
nga
nte
rusme
nga
daka
naks
ika
mis
andid
epa
nIs
tanaNe
gar
a
da
rit
ahunket
ahun.Ta
happe
nye
les
aia
nda
lamn
ove
lLa
utBe
rce
rit
aka
ryaLe
ilaS.Chud
ori
t
erda
patpa
daha
lama
n232-
373.

-
Tokohda
nPe
nokoha
n
Tokohut
amabe
rna
maBi
ruLa
ut.Bi
rul
auta
dal
ahs
oso
kya
ngp
end
iama
kant
eta
pi
kr
it
ist
erha
dappe
rma
sal
aha
nsos
iald
ise
kit
arn
ya.I
ame
mil
ikib
aka
tda
lamd
uni
atul
isme
nul
is
.
Ha
lte
rse
butda
patdi
ket
ahuida
rikut
ipa
nbe
rik
ut.Kut
ipa
nte
rse
butme
rup
aka
nsa
lahs
atubuk
ti
ba
hwas
osokBi
ruLa
utme
mil
ikik
ara
kte
rpe
ndi
amna
munj
ugame
mil
ikip
iki
rankr
it
isy
angi
a
s
ampa
ika
n me
lal
uit
uli
san-
tul
is
ank
ary
any
a.Sa
lahs
atuk
ary
any
abe
rup
ace
rpe
nya
ng
me
ngi
sahka
npe
rjua
nga
nse
ora
ngpe
mudame
lawa
nke
tid
aka
dil
and
ine
gar
anya
.

-La
tar
La
tart
empa
tya
ngdi
tampi
lka
nda
lamn
ove
lLa
utBe
rce
rit
aada
lahbe
ber
apada
era
hdiJ
awa
Te
nga
h ya
itu Sol
o da
n Yogya
kar
ta,J
awaTi
mury
ait
u De
saBl
angg
uand
an Te
rmi
nal
Bungua
rsi
h,J
aka
rta
,da
nNe
w Yor
kse
sua
ide
nga
nlo
kas
ike
ber
ada
ant
oko
hdi
kis
ahk
and
i
da
lamc
eri
ta.
Kr
it
ikSos
ialNove
lLa
utBe
rce
rit
aKa
ryaLe
ilaS.Ch
udor
i
Kr
it
iks
osi
alya
ngt
erda
patda
lam nove
lLa
utBe
rce
rit
aada
lahk
rit
iks
osi
alme
nge
nai
ke
mis
kina
n,ke
jaha
tan,ma
sal
ahke
pend
uduk
an,da
nma
sal
ahb
iro
kra
si.Ha
lte
rse
butda
pat
di
ket
ahuida
riur
aia
nbe
rikut
.

Kr
it
ikSos
ialMa
sal
ahKe
mis
kina
n
Kr
it
iks
osi
alma
sal
ah ke
mis
kin
an da
lam no
velLa
utBe
rce
rit
adi
tuj
uka
n unt
uk
pe
mer
int
ahe
raor
deba
ruya
ngt
ida
kma
mpume
nanga
nima
sal
ahke
mis
kina
nya
ngdi
ala
mi
r
akya
tnya
.Ha
lte
rse
butt
erc
ermi
npa
dak
isa
hMba
hMi
eny
angme
rupa
kanr
akya
tmi
ski
nya
ng
t
erl
il
ith
uta
ngde
nga
nli
nta
hda
ratd
anme
mut
uska
nbu
nuhd
irika
renat
ida
kla
gis
anggup
me
mba
yarhut
ang-
hut
angnya
.Se
lai
nit
uha
lla
iny
angme
nce
rmi
nka
nkr
it
iks
osi
alke
pada
pe
mer
int
ahor
deba
rube
rka
ita
nde
nga
nma
sal
ahe
kono
mid
ita
mpi
lka
nme
lal
uic
upl
ika
nki
sah
pa
rama
nta
nta
hana
npol
it
ikya
ngme
nda
pat
kandi
skr
imi
nas
ida
lamb
eke
rja
.Pe
mer
int
ahor
de
ba
rus
anga
tant
ite
rha
daps
eti
apo
ran
gya
ngpe
rna
hme
nja
dit
aha
nanpo
lit
ikka
renadi
ras
a
me
nga
nca
m ke
ber
langs
unga
nor
deb
aru
.Ol
ehka
renai
tu,k
ebe
rada
anpa
rama
nta
nta
hana
n
pol
it
iks
eca
rat
ida
kla
ngs
ung d
ius
ik da
nti
dak di
ber
ike
semp
ata
nunt
uk me
nda
pat
kan
pe
ker
jaa
n.

Kr
it
ikSos
ialMa
sal
ahKe
jaha
tan
or
deba
ruya
ngke
jam de
nga
nme
ncu
likd
anme
nyi
ksap
araa
kti
visya
ngme
reka
a
ngga
pme
nga
nca
m ke
ber
langs
unga
nre
zim or
deba
ru.Pe
mbuk
tia
nda
riha
lte
rse
butda
pat
di
ket
ahuis
ala
hsa
tunyada
rikut
ipa
nbe
rik
ut.

Ta
pii
bume
maks
a,i
ngi
nta
hus
iks
aanma
cama
pas
ajaya
ngme
rekal
akuka
nte
rha
dap
ke
ti
ganyaAl
exme
manda
ngku,l
alume
manda
ngBa
paks
eol
ahmi
ntas
ara
n.Akhi
rnyadi
ate
tap
me
ringka
sse
lur
uhke
jadi
ani
tume
nja
dis
atuka
lima
t,Ma
cam-
mac
am,Budi
pukul
i,dis
undut
,
di
set
ruml
ainya
ngbe
ntuknyas
epe
rtic
araomas
ayadi
kampungme
nje
muri
kan:pe
rna
hjuga
di
let
aka
ndi
ata
sba
loke
sdi
renda
mke
dal
amba
k..

Kut
ipa
ndia
tasme
nunj
ukka
nba
hwat
erda
patk
rit
iks
osi
alt
erha
dappe
mer
int
aho
rdeba
ruy
ang
me
lakuka
nti
nda
kke
jaha
tanya
ngdi
gamba
rka
nme
lal
uit
rag
edip
enc
uli
kanp
arak
ati
vis
Wi
nat
raol
ehi
nte
ldi
bawa
hpe
rint
ahp
engua
saa
dar
esi
mor
deba
ru.Se
lai
ndi
cul
ik,p
araa
kti
vis
j
ugame
nga
lamike
ker
asa
nfi
si
kmul
aida
ridi
puk
ul,d
isu
ndut
,ba
hka
ndi
set
rum.Ha
lte
rse
but
me
nce
rmi
nka
n ba
hwapa
dae
raor
deba
ru pe
mer
int
ahs
ang
ats
ungg
uh-
sung
guh ba
hka
n
me
ngha
lal
kans
ega
lac
arada
lamme
mba
smis
iap
asa
jay
angi
ngi
nme
numb
ang
kanr
ezi
mor
de
ba
ru.
KESI
MPULAN
Da
ril
at
arbe
laka
ngya
ngdi
sampa
ika
n,da
patdi
ambi
lbe
ber
apake
simpul
an
s
eba
gaibe
riku
t:1.Ka
ryas
ast
rame
rupa
kanga
mba
ranke
hidupa
nma
sya
raka
t
ya
ngd
apa
tdi
nikma
ti,di
paha
mi,da
ndi
manf
aat
kanol
ehma
sya
raka
t.Ka
rya
s
ast
rame
nga
nda
lka
nkr
eat
ivi
ta
sda
nima
jina
sipe
nga
rangde
nga
nme
ngguna
kan
ba
has
ase
bag
aime
diaun
tukme
ngungka
pka
npe
ris
ti
waa
taupe
rma
sal
aha
nda
lam
ke
hidupa
nma
sya
raka
t.2.Sos
iol
ogis
ast
raa
dal
ahpe
nel
it
ianya
ngme
nel
aah
ma
sal
ah ma
nus
iada
lam ka
rya s
ast
ra.Sos
iol
ogis
ast
ra di
guna
kan unt
uk
me
maha
mia
spe
k-a
spe
kpe
rjua
nga
nma
sya
raka
tda
lam nove
l.3.Nove
l"La
ut
Be
rce
rit
a"ka
ryaLe
ilaS.Chudor
ime
nga
ndungni
lai
-ni
laipe
rjua
nga
nya
ng
di
ala
miol
eht
oko
hut
ama
.Ni
laipe
rjua
nga
nte
rse
butme
liput
ime
mbe
lake
adi
lan
da
nni
la
ire
labe
rkor
ban.4
.Pe
nel
it
iani
nime
ngguna
kanpe
nde
kat
ans
osi
ologi
s
ast
ra da
lam me
nga
nal
is
is nove
l. Tuj
uan pe
nel
it
ian i
ni a
dal
ah unt
uk
me
nde
skr
ips
ika
npe
rjua
nga
nya
ngdi
tunj
ukka
nol
eht
okohut
amada
lam nove
l
"
LautBe
rce
rit
a".5.Ma
nfa
atda
ripe
nel
it
ia
ninia
dal
ahunt
ukme
ngga
mba
rka
n
ni
laipe
rjua
nga
nda
nni
lair
elabe
rkor
banda
lamke
hidupa
nse
seor
ang.Pe
nel
it
ian
i
nij
ugame
mbe
rika
nre
fle
ksit
ent
angbe
tapabe
sarpe
rjua
nga
nhi
dups
ese
ora
ng
da
npe
nti
ngnyame
ngut
ama
kanke
adi
lan.Da
lamba
b-ba
bse
lanj
utnya
,pe
nel
it
ian
i
nia
kan me
lanj
utka
nde
nga
n ka
jia
nte
ori
,me
tode pe
nel
it
ian,ha
silda
n
pe
mba
has
anme
nge
nais
trukt
urnove
l,s
ert
ape
mba
has
anme
nge
nait
ema
,al
ur,
da
nni
lai
-ni
laiya
ngt
erda
patda
lamnove
l"La
utBe
rce
rit
a".
 DAFTARPUSTAKA

Akba
r,S.(
1-140)
.KAJ
IAN SOSI
OLOGISASTRA DAN NI
LAIPENDI
DIKAN DALAM
NOVELTUANGURUKARYASALMANFARI
S.20
12.
Hot
ima
h,D.H.
,&Ros
adi
,M.(
2022)
.Ana
lis
isSo
sio
log
iSa
str
aTok
ohUt
amaDa
lamNove
l
La
utBe
rce
rit
aKa
ryaLe
ilaS.Ch
udo
riDa
nImpl
eme
nta
siny
aDa
lam Pe
mbe
laj
ara
nBa
has
a
I
ndone
siaDiSMA.ALACRI
TY:J
our
nalOfEduc
ati
on,2(
1),1
3-24
.
Si
payung,M.E.(
2016)
.KONFLI
KSOSI
ALDALAM NOVELMARYAM KARYAOKKY
MADASARI
:KAJ
I OLOGISASTRA.J
AN SOSI urna
lIl
mia
hKe
buda
yaa
nSI
NTESI
S,10
(
1),22-
34.
Wi
rat
ama
,I.W.
,Agus
,I.
,&Okt
ari
yan
ti,A.E.(
2021)
.Re
per
ene
nta
siNi
lai
-Ni
laiPe
rjua
nga
n
Da
lamPui
siSe
lenda
ngFr
asa
:Ana
lis
isSos
iol
ogiSa
str
a.

Akba
r,Sye
khf
aniAl
if
.2019.“
Kri
ti
kSos
iala
tasRe
zim Or
deBa
rud
ala
m Kumpu
lanCe
rpe
n
Pe
nemba
k Mi
st
eri
us Ka
rya Se
no Gumi
ra Aj
ida
rma
:Ka
jia
n So
siol
ogiSa
str
a Ma
rx”
.
FONEMA2(
2):
114-
131
Suwondo,Ti
rt
o.2003.Me
todol
ogiPe
nel
it
ia
nSa
str
a.Yog
yak
art
a:Ha
nind
itaGr
ahaWi
dya
Wa
luyo,Suka
rjo.2014.“
Kri
ti
kSos
ialTe
rha
dapSi
si
temHuk
umd
ala
mNo
velBuk
anKa
rena
Ka
uKa
ryaTohaMoht
ar”
.Jur
nalHuma
nika20(
2):1
-25
Wi
yat
mi.2013.Sos
iol
ogiSa
str
a:Te
orida
nKa
jia
nte
rha
dapSa
str
aInd
one
sia
.Ja
kar
ta:Ka
wan
Publ
is
her
Awom,I.Y.(2017)
.ANALI
SISLAGU NO WOMAN NO CRY OLEH BOBMARLEY
MELALUIPENDEKATAN SOSIOLOGISASTRA.MELANESIA:Jur
nalIl
mia
hKaj
ian
Baha
sadanSa
str
a,51-
60.

Fauz
han,F.
,Alvi
an,E.,Andre
a nt
o,S.
,&Amz y,N.(
2020)
.ANALI
SISELEMENVI
SUAL
GAME “ PAMALI ” DENGAN MENGGUNAKAN PENDEKATAN TEORIMI MESI
S
PLATO.Visua
lHerit
age:J
urnalKreas
iSe
nida
nBudaya,
89-95.

Hi
daya
t,R.(
2014)
.ANALI
SISSEMI
OTI
KA MAKNA MOTI
VASIPADA LI
RIK LAGU
“
LASKARPELANGI
”KARYANI
DJ.e
I J
our
nall
muKomuni
kas
i,2
43-
258
.
Nur
hapi
dah,A.A.
,&Soba
ri,(
2019
).KAJIANSOSI OLOGISASTRANOVEL“KEMBALI”
KARYASOFIAMAFAZA.Ka ji
anSosi
ologiSa
str
aNovelKemba
liKa
ryaSof
iaMaf
aza|
,529.