Sanada Caalbaasii Idilee Isa Dhumaa Final

BIIROO MAALLAQAA OROMIYAATIIN
SANADA CAALBASII IDILEE (SCI) BITTAA IJARSAA

CAALBASII IFAA BIYYOOLESSAAF QOPHAA’E
Maqaa Bittaa
Lakkoofsa addaa bittaa
Maqaa piroojektii
Guyyaa Sanadni Caalbaasii itti mirkanaa'ee
[Teessoo mana hojii mootummaa, ji’aa, bara ]

Sanada Caalbaasii
Baafata
Boqonnaa 1 Adeemsa Caalbaasii I
Boqonnaa-2 Sagantaa Ibsa Fedhii VI
Boqonnaa 3 Waliigaltee VIII
Sanada Caalbasii Idilee Hojii Ijaarsaa (Caalbasii Ifa Biyyoolessaa) BMO kan Qophaa’e i | Page
Boqonnaa-1 Adeemsa Caalbasii Birkii 1- Qajeelfama Dorgomtootaa
Boqonnaa-1 Adeemsa Caalbasii
Birkii 1- Qajeelfama Dorgomtootaa (QD)

Baafata Fuula
A. Waliigala..................................................................................................................................................... 1
1. Seensa.......................................................................................................................................................... 1
2. Madda Maallaqaa........................................................................................................................................ 2
3. Waliindhahuu, Malaammaltummaa fi Sirna Komii..................................................................................... 2
4. Dorgomtoota Gahuumsa Qaban.................................................................................................................. 4
5. Galtee ijaarsaa, meeshaa ijaarsaa fi tajaajila Fudhatamummaa Qaban ....................................................... 6
6. Walitti Bu’iinsa Faayidaa............................................................................................................................ 6
B. Qabiyyee Sanada Caalbaasii....................................................................................................................... 7
7. Sanada Caalbaasii........................................................................................................................................ 7
8. Gaaffiiwwan yookiin Ibsa Barreeffamaa sanada caalbaasii........................................................................ 8
9. Foyya'insa Sanada Caalbaasii...................................................................................................................... 9
10. Marii Caalbaasiin Duraa fi Daawwannaa Eddoolaa............................................................................... 9
C. Qophii Sanada Yaada Dorgommii Caalbaasii........................................................................................... 10
11. Baasii Sanada Yaada Dorgommii Caalbaasii........................................................................................ 10
12. Afaan Caalbaasii................................................................................................................................... 10
13. Gatii Caalbaasii fi Hir'ifama................................................................................................................. 11
14. Sharafa Caalbaasii fi Kaffaltii............................................................................................................... 12
15. Gahuumsa Ogummaa fi Dandeettii Dorgomaa..................................................................................... 13
16. Gahuumsa Teeknikaa, Dandeettii fi Muxannoo Dorgomaa.................................................................. 13
17. Haala Humna Maallaqa Dorgomaan irratti Argamu............................................................................. 14
18. Waldaa Shariikaa (Joint Venture).......................................................................................................... 15
19. Caalbaasii filannoon Dhiyaatu.............................................................................................................. 15
20. Yeroo Caalbaasiin Ragga’ee Itti Turu................................................................................................... 16
21. Wabii Kabachiisa Caalbaasii................................................................................................................. 17
22. Sanadoota Caalbaasiin Hammatuu........................................................................................................18
23. Haala Dhiyeessii fi Mallattoo Sanada Yaada Dorgommii Caalbaasii................................................... 20
D. Dhiyeessii fi Baniinsa Caalbaasii..............................................................................................................21
25. Yeroo Xumura Dhiyeessi Sanada Yaada Dorgommii Caalbaasii.......................................................... 21
26. Sanada Yaada Dorgommii Caalbaasii Yeroon Hindhiyaannee............................................................. 22
27. Caalbaasii Keessaa Bahu, Bakka Buusuu fi Foyyeessuu......................................................................22
28. Baniinsa Caalbaasii............................................................................................................................... 23
E. Caalbaasii Madaaluu fi Dorgomsiisuu...................................................................................................... 24
29. Iccitummaa............................................................................................................................................ 24
30. Ibsa Caalbaasii...................................................................................................................................... 24
31. Fudhatamummaa Caalbaasii................................................................................................................. 25
33. Gatii Shakiisiisaa fi Dogoggora Herreegaa........................................................................................... 26
34. Ilaalcha Addaa............................................................................................................................................. 27
35. Gara Sharafa Qeenxeetti Jijjiruu........................................................................................................... 28
36. Gamaaggama Duraa Caalbaasii............................................................................................................ 28
37. Fudhatamummaa seeraa, Ogummaa, teekinikaa fi Maallaqa caalbaasii ............................................... 29
39. Sanada Yaada Dorgommii Caalbaasii Waldorgomsiisuu............................................................................ 34
40. Madaallii Gahumsaan Booda Taasifamu.................................................................................................... 34
41. Calbaasii Fudhachuu fi Kufaa Taasisuu..................................................................................................... 35
42. Sirna Caalbaasiin irra-deebiin beeksifamuu............................................................................................... 35
F. Waliigaltee Kennuu................................................................................................................................... 36
43. Ulaagaa Filannoo Mo’ataa......................................................................................................................... 36
44. Mirga Hamma Bittaa Jijjiiramu.................................................................................................................. 36
45. Bu'aa Madaallii Caalbaasii Beeksisuu fi Mo'ataa Caalbaasiif Waliigaltee Kennuu................................... 36
46. Waliigaltee Mallatteessuu........................................................................................................................... 37
47. Wabii Kabachiisa Waliigaltee..................................................................................................................... 37
Sanada Caalbasii Idilee Hojii Ijaarsaa (Caalbasii Ifa Biyyoolessaa) BMO kan Qophaa’e ii | Page
A. Waliigala
1. Seensa
1.1 Manni Hojii Mootummaa Gabatee Tarreeffama Odeefannoo Caalbaasii (GTOC) keessatti ibsame
adeemsa caalbaasii kanaaf waliigaltee raawwachuuf qaama aangoo qabu yammuu ta’uu, seeroota
bittaa mootummaa Naannichaan ni bitama. Hojii ijaarsaatiif waliigaltee raawwachuuf aangoo fi
ittigaafatamummaa ni qaba. Bu’uuruma kanaan, adeemsi caalbaasii kun seera bittaa naannichaa
hojiirra jiru irratti hundaa’ee mala bittaa Gabatee Tarreeffama Odeefannoo keessatti ibsameen
kan gaggeeffamu ta’a.
1.2 Manni Hojii Mootummaa dorgomtoota kaadhimamoo yaada Mana Hojii Mootummaa waliin
waliigaltee keessa seenuun hojii haalii waliigalaa isaa (GTOC) keessatti ibsame hojjechuuf fedha
qaban sanada caalbaasii kana qopheessuun ni affeera. Tarreeffamni Hojiin adeemsa caalbaasii
kana keessa darbu Birkii 6, Sagantaa Ibsa Fedhii (SIF) keessatti odeeffannoon isaa kan dhiyaatee
fi akkaataa Sanada Caalbaasii kanaan kan ibsame ta’a.
1.3 Dorgomaan kamiyyuu, dhuunfaadhaaniis ta’e waldaa shariikoota isaa waliin, sanada yaada
dorgommii caalbaasii tokko qofa dhiyeessuu qaba. Cita kontraaktaraa yookiin caalbaasiin
filannoo kan hayyamame yookiin gaafatame yoo ta’e malee, dorgomaan sanada yaada
dorgommii caalbaasii tokkoo ol dhiyeesse yookiin dorgomaan caalbaasii tokko ol keessatti
hirmaate sanadni yaada dorgommii caalbaasii inni dhiyeeffatee hundumtuu kufaa ta’a.
1.4 Lakkoofsi addaa bittaa fi lakkoofsi Lootii Sanada Caalbaasii kanaa GTOC keessatti ibsamee jira.
Affeerraan caalbaasii tokkon tokkon waliigalteef (lootii) kan taasiifame yoo ta’e, dorgomaan
yaada dorgommii caalbaasii isaa Lootii tokko qofaaf, yookiin tokkoo oliif ykn hunda irratti
dhiyeessuu ni danda’a. Tokkoon tokkoon lootii waliigaltee addatti of danda’e (separate contract)
kan qabaatu ta’ee, hammii (quantities) lootii adda addaatiif dhiyaate hiramuu hin danda’uu.
Dorgomaan tokkon tokkon lootiif hamma gaafatame guutuu isaa dhiyeessuu qaba.
1.5 Birkiin 1, Qajeelfamni Dorgomtootaa, kun waliigaltee keessatti kan hammatamu miti.
Qajeelfamni Dorgomtootaa kun dorgomaan sanada yaada dorgommii caalbaasii isaa sirnaan
akka qopheeffatu gargaaruuf yaadamuun kan qophaa’eedha.
1.6 Manni hojii mootummaa caalbaasii kamiyyuu fudhachuuf dirqama hin qabu. Waliigalteen
mallattaa’uu isaatiin dura caalbaasii gaggeeffame haquf mirga guutuu qaba. Ittigaafatamummaan
sababa kanaan itti dhufuu danda’uu hin jiraatu.
Sanada Caalbasii Idilee Hojii Ijaarsaa (Caalbasii Ifa Biyyoolessaa) BMO kan Qophaa’e 1 | Page
1.7 Manni Hojii Mootummaa caalbaasiiwwan bu’uura sanada caalbaasii kanaan dhiyaatan hunda irratti mirga ab
1.8 Dorgommaan kamiyyuu sanada yaada dorgommii isaa yammuu dhiyeessuu, haalli gurgurtaa
duunfaa isaa waan fedhe illee yoo ta’e, sanada caalbaasii kana guutuun fi daangeeffama tokkoo
malee haaluma adeemsa caalbaasii kana keessatti ibsamee jiru qofaan ni fudhata. Dorgomtoonni
qajeelfama, guca, tumaawwan waliigaltee fi ibsa fedhii sanada caalbaasii kana keessatti ibsaman
of eegannoon qoratanii ilaaluu fi ittiin hogganamuu qabu. sanadni Yaada dorgommii caalbaasii
guyyaa xumuraa ka’aame keessatti odeefannoowwan fi ragaawwan gaafataman hunda guutee
hin dhiyaanne kufaa taasifamuu danda’a. sanada Yaada dorgommii caalbaasii dhiyaatu keessatti
sanada caalbaasii irratti hambifannaan (reservation) taasiifamu kamiyyuu fudhatamummaa hin
qabaatu;hambifannaan kamiyyuu madaallii dabalataa tokko malee battalatti dorgoommiin ala
kan taasifamu ta’a.
1.9 Qunnamtiin taasifamu kamiyyuu barreeffamaan ta’uu qaba. Sanada Caalbaasii kana guutuu
keessatti jechi “barreeffamaan” jedhu qunnaamtii barreeffamaa qaama dhimmi isa ilaallatu
qaqqabsisuu jechuudha.
2. Madda Maallaqaa
2.1 Manni Hojii Mootummaa birkii 6 Sagantaa Ibsa Fedhii keessatti baasii bittaa ibsametiif kan
barbaachiisuu baajata mirkanaa’e qabaachuu qaba. Manni Hojichaa baajata kana hojii
waliigaltee Sanadi Caalbaasii kun qophaa’eef irra oolchuu qaba.
2.2 Kaffaltiin kallattiin Mana Hojii Mootummaan kan raawwatamu ta’ee, haalli raawwii isaa
akkaataa Waliigaltee keessatti ibsamen ta’a.
3. Waliindhahuu, Malaammaltummaa fi Sirna Komii

3.1 Mootummaan Bulchiinsa Naannoo Oromiyaa (kana booda Mootummaa jedhamee kan
waamamu) Biiroo Mallaqaa Oromiyaa (kana booda Biiroo jedhamee kan waamamu) tiin kan
bakka bu’uu ta’ee, manneen hojii mootummaa fi dorgomtoonni caalbaasii naamuusa ol’aanaa
adeemsa caalbaasii fi raawwii waliigaltee keessatti akka agarsiisan ni gaafata. Imaammata
kanaan haala wal simuun, Mootummaan:
a. Kaayyoo tumaa kanaatiif, jechoonni armaan gadiitti tarreeffaman haala isaan itti hiikaman:
i. “Gocha malaammaltummaa” jechuun murtii ykn tarkaanfii aangawaa mootummaa
adeemsa Caalbaasii yookaan Raawwii Waliigaltee irratti kallattiin yookiin al kallattiin
dhiibbaa hin malle geessissuuf jecha waan gatii qabu kamiiyyuu bilisaan dhiyeessuu,
kennuu, kennuuf waadaa seenuu yookiin sossobuu jechuudha;

ii. “Gocha Waliin dhahuu” jechuun faayidaa maallaqaa yookiin faayidaa biroo hin malle
argachuuf yookaan dirqama jalaa of baasuuf jecha, waan sirrii hin taanne ibsuu dabalatee,
itti yaaduun yookiin dagannoon gochuuniis ta’e gochuu dhabuun nama biroo
dogoggorsisuu yookiin dogoggorsisuuf yaaluu jechuudha;
iii. “Gocha Shiraa” jechuun namoonni lama yookiin isaa ol ta’aan Manni Hojii Mootummaa
osoo beekuu yookiin hin beekiin haala dorgommiin ala ykn haqa qabeessa hin taannen
shiiraan gatii murteessuuf karoorsuu yookiin marii gaggeessuu jechuudha
iv. “Gocha Dirqisisuu” jechuun hirmaannaa caalbaasii yookiin raawwii waliigaltee nama
tokkoo irraan dhiibbaa qaqqabsisuuf jecha kallattiiniis ta’e al kallattiin qaama yookiin
qabeenya nama sanaa irraan miidhaa qaqqabsisuu yookiin qaqqabsiisuuf dhaaddachuu
jechuudha.
v. Gocha Gufachiisuu jechuun:Ta’e jedhanii ragaa bu’uuraa qorannoo baleessuu, sobsisuu,
jijjiiruu yookiin dhoksuu, yookiin qorataa duratti jecha sobaa kennuun qaama eeruu/komii
gochaa malaammaltummaa, waliin dhahuu, gocha humnaa yookiin shiraa qorachuuf
aangoo seeraa qabu yookiin Biiroo Maallaqaa Oromiyaa yookiin Mana Hojii Odiitara
Mummicha Oromiyaa bu’uurawwan dogoggorsiisuu; fi/yookiin qaamni kamiyyuu dhugaa
dhimichaa beekuu akka hin ibsine yookiin qorannoo gaggeeffamu akka hin hordofne
dorsisuu, dhiibbaa irraan gahu yookiin sodaachisuu, yookiin Mirga sakkatta’insaa fi
oodiitii QD kana keessatti armaan gadiitti Keewwata 3.5. jalatti ibsame bu’uurawaan
gufachiisuuf gocha raawwatamu jechuudha.
b. Dorgommaa waliigalteen akka kennamuuf yaadame adeemsa dorgommii keessatti kallattiin yookiin
karaa bakka bu’aa isaatiin gochaa malaammaltummaa, waliindhahuu, shiraa, dirqisisuu yookiin
gufachiisuu keessatti hirmaachuu isaa kan hubate yoo ta’e, waliigalteen akka isaaf hin kennamne ni
taasisa.
c. Adeemsa dorgommii keessatti yookiin raawwii waliigaltee keessatti dorgomaa gochaa
malaammaltummaa, waliindhahuu, shiraa, gocha dirqiisisuu yookiin gufachiisa keessatti hirmaachuu
isaa mirkaneeffate caalbaasii mootummaa irratti yeroo murtaa’eef akka hin hirmaanne ni dhorka.
3.2 Imaammata oliitti Keewwata Xiqqaa 3.1 jalatti ibsame milkeessuuf, Manni Hojii Mootummaa
yeroo kamiyyuu gochaan malaammaltummaa yookiin waliindhahuu bakka bu’aa Mana Hojii
Mootummaa yookiin kan dorgomaatiin raawwatamuu isaa yoo hubate, waliigalteen addaan kutuu
ni danda’a.
3.3 Dorgomaan kamiyyuu kennaa yookiin matta’aa aangawaaf yookiin hojjettoota bittaa Mana Hojii
Mootummaaf dhiyeessuun yookiin kennuun bu’aa dorgommii caalbaasii irratti dhiibbaa uumuun
isaa yoo mirkanaa’e, dorgommii keessaa kan baafamu, dorgommiiwwan caalbaasii mootummaa
kamiyyuu irraa kan dhorkamuu, fi kabachiisa caalbaasiin isaa kan dhaalamu ta’a.
3.4 Dorgomtoonni tumaawwan waliin dhahuu fi malaammaltummaa haala keewwata kana jalatti
hiikamee jiruun fudhachuu isaanii yaada dorgommii dhiyeessan keessatti ibsuu qabu.
3.5 Imaammata kana caalmaatti hojiirra oolchuuf jecha, dorgomtoonni sanada herreggaa, herregga
baankii fi sanadoota biroo dorgommii caalbaasii fi raawwii waliigaltee waliin walqabatan Biiroon
Maallaqaa Oromiyaa yookiin Odiitaroota inni ramadeen akka sakkatta’aamu fi qoratamu
hayyamuuf dirqama qabu.
3.6 Seerota bittaa Mootummaa hojiirra jiru irratti hundaa’uun, kaadhimamaan yookiin dorgomaan
akkaataan Manni Hojii Mootummaa adeemsa caalbaasiichaa ittiin gaggeesse seeroota bittaa
Mootummaa waliin kan wal hin simnedha jedhe yoo fudhatee fi komii qabaatee adeemsi
caalbaasichaa keessa deebiin akka ilaallamu yookiin qoratamu iyyata isaa sadarkaa Manneen Hojii
Motuummaa Naannootti hogganaa Mana Hojii Mootummaatiif akkasumas Kan Sadarkaa Godinaa,
Bulchinsa Magaalaa Mummee,Olaanoo fi Aanootaa karaa waajjira Maallaqaatiin Koree Komii
Hundaa’eef dhiyeeffachuu ni danda’a.Dorgomaan komii qabuu guyyaa mannii hojii mootummaa
bu’aa madaallii caalbaasii xalayaan beeksisee irraa kaasee guyyoota Hojii shan keessatti
barreeffamaan dhiyeeffachu qaba.Hogganaan mana hojii mootummaa yookaan koreen komii
hundeeffamee komiin isa qaqqabee guyyaa kudhan(10) keessatti deebii kan hin kennine yoo ta’e
yookiin deebii kennameetti kan hin quufne yoo ta’e, dorgomaan yookiin kaadhimamaan guyyaa
murtiin isa qaqqabe yookiin isa qaqqabuu qabu irraa kaasee guyyoota hojii shan keessatti komii isaa
Biiroo Maallaqaa Oromiyaatti dhiyeeffachuu ni danda’a. Murtiin Biiroo Maallaqaa Oromiyaatiin
kennamu garee lamaan irratti raawwatinsa ni qabaata.
4. Dorgomtoota Gahuumsa Qaban

4.1 Dorgomaan nama uumamaa, dhuunfaa, QD Keewwata Xiqqaa 4.4. irratti kan hundaa’e
ta’ee,qaama mootummaa yookiin qaama seeraa qabeessa qabeenyummaan isaa kan mootummaa
ta’e yookiin isaan kana keessaa waliigaltee sirna qabeessa ta’e raawwachuun qaama walitti
dhufe yookiin waliigaltee duraan raawwatamen waldaa shariikummaa hundeeffame jiru
jechuudha. Waldaa Shariikummaa yammuu ta’uutti:
a. GTOC keessatti haala addaan yoo ibsame malee, miseensoonni Waldaa Shariikaa (Joint
Venture) hundumti tokkummaa fi qeenxeen ittigaafatamummaa kan qabaatanu; fi

b. Waldaan Shariikichaa nama miseensa isaa yokiin miseensoota hunda bakka bu’uun
adeemsa caalbaasii yookiin shariikichi dorgommii caalbaasichaa kan mo’atu yoo ta’e
immoo waliigaltee raawwachuu irratti nama isaaniin bakka bu’uun hojii/dhimma
barbaachisu raawwatu kan moggaasan ta’a.
4.2 Affeerraan caalbaasii kun, miseensoota shariikummaa fi cita kontraaktaraa, dorgomaa akkaataa
hiika Biyyoota Gahuumsa Qabanii Birkii 5tiin lammii biyya gahuumsa qabu ta’e hundaaf
banaadha. Dorgomaan lammummaa biyya tokkoo qaba kan jedhamu lammii biyyichaa yookiin
biyyichatti kan hammatame, hundeeffame, yookiin galmeeffamee fi akkaataa seera biyya sanaan
kan hojii isaa gaggeessu yoo ta’edha. Ulaagaan kun lammummaa cita kontraaktaraa yookiin
kontraaktara hojii waliigaltichaa keessatti kenna tajaajilaa dabalatee, isa kamiyyuu hojjechuuf
eerame (proposed) murteessuufiis hojiirra kan oolu ta’a.
4.3 Dorgommaan caalbaasii mootummaa irratti akka hin hirmaanne bu’uura QD Keewwata
3.1.(c)tiin dhorkame guyyaa xumura dhiyeessii caalbaasii yookiin isa booda dorgommiin ala ni
taasifama.
4.4 Dhaabbilee Misooma Mootummaa seeraa fi maallaqaan kan ofiin of bulchu fi seera daldalaa
jalatti kan bulu ta’uu isaa fi maxxanaa qaama mootummaa ta’uu dhabuu isaa yoo mirkaneesse,
gahuumsa kan qabaatu ta’a.
4.5 GTOC keessatti yoo ibsame malee, dhimmoota armaan gadiitti tarreeffaman mirkaneessuuf akka
tolutti, dorgomaan kamiyyuu ragaa gahuumsa akkaataa gaaffii (sadarkaa itti qufiinsa) Mana
Hojii Mootummaatiin dhiyeessuu qaba.
a) Idaa isaa kaffaluu kan hin dandenye, idaan kan hin qabamne, kan hin kasaaree yookiin
qabeenyi isaa qulqulla’aa (wound up) kan hin jirre, sochiin daldala isaa kan hin dorkamne fi
sababota oliitti ibsaman kanaaf falmii seeraa irra kan hin jirre ta’uu isaa
b) Ragaawwan sanadaa barbaachisoo seera kabajee hojjechuu isaa ibsan, kanneen armaan gadii
dabalatu:
i. Hayyama daldalaa seera qabeessa ta’e gosa daldalaa inni irratti bobba’e kan agarsiisu,
ii. Ragaa Taaksii Dabalataa qabeenyaa (VAT)f galmaa’uu isaa agarsiisu Abbaa Taayitaa
iii. Galiiwwani irraa (hangi isaa GTOC keessatti ibsamef dorgomaa biyya keessaa qofaaf )
iv. Ragaa qulqullinaa kaffalti taaksii agarsiisu kan Abbaa Taayitaa Galiiwwani irraa
kenname (dorgomaa biyya keessaa qofaaf);
v. GTOC keessatti ibsamee jira yoo ta’e, ragaa muxannoo ogummaa rogummaa qabu.
c. Dorgomaan biyya alaa akka biyyichaatti ragaa galmee dhaabbata daldalaa yookiin hayyama
daldalaa biyya itti hundeeffame irraa dhiyeessuu qaba.
4.6 Adeemsa caalbaasii kana irratti hirmaachuuf, galme dhiyeessitootaa irratti galma’aanii argamuun
ulaagaa barbaachisoodha (dorgomaa biyya keessaa qofaaf dirqamadha).
a. Dorgomtoonni kaadhimamoon caalbaasii mootummaa irratti hirmaachuu barbaadan akkaataa
seerota bittaa biyyatti keessa jiruun galmee dhiyeessitootaa keessatti galmaa’uu qabu.
4.7 Dorgomtoonni itti fufinsaan gahuumsa qabaachuu isaanii ragaa agarsiisu, akkaataa fedha
(satisfactory) Mana Hojii Mootummaa GTOC keessatti gaafatameen dhiyeessuu qabu.
5. Galtee ijaarsaa, meeshaa ijaarsaa fi tajaajila Fudhatamummaa Qaban

5.1 Galteen ijaarsaa, meeshaan ijaarsaa fi tajaajilli waliigaltee kanaan dhiyaatu daangeeffama
(restrictions) Birkii 5, Biyyoota Gahuumsa Qaban yaada keessa galchuun, oomisha biyya
kamiyyuu ta’uu ni danda’a. Baasiin waligaltichaa kamiyyuu daangeeffame (restrictions)
ka’aamen wal faalleessuu hin qabu. Manni Hojii Mootummaa ragaa biyya oomisha galteewwan
ijaarsaa, meeshaalee ijaarsaa fi tajaajilaa akka dhiyeessu dorgomaa gaafachuu ni danda’a.
6. Walitti Bu’iinsa Faayidaa

6.1 Dorgomaan walitti bu’insa faayidaa qabaachuu hin qabu. Dorgomaan walitti bu’insa faayidaa
qabaachuun isaa beekame kamiyyuu dorgomiin ala ni taasifama. Adeemsa caalbaasii kana keessatti
dorgomaan tokko walitti bu’insa faayidaa garee tokko yookiin tokkoo ol waliin qaba kan jedhamu:
a) Yoo xiqqaate hojii gaggeessaa waliinii tokko kan qaban yoo ta’e; yookiin
b. Kallattiniis ta’e al kallattiin isaan keessaa tokko irraa deeggarsa(subsidy) kan argatu yookiin
argatee jiru yoo ta’e; yookiin
c. Kaayyoo caalbaasii kanaatiif bakka bu’aa dhimma seeraa waliinii tokko yoo qabaatan, yookiin
d. Walitti dhufeenya kallattii yookiin gama qaama sadaffaa waliinii qabaniin haala odeefannoo
yaada dorgommii caalbaasii tokko kan isa biroo argachuu danda’u irratti yookiin yaada
dorgommii caalbaasii isa biroo irraan dhiibbaa uumuu danda’u irratti yookiin adeemsa
caalbaasichaa ilaalchisee murtii Mana Hojii Mootummaa irraan dhiibbaa uumuu isaan
dandeessisu irratti kan argaman yoo ta’e; yookiin
e. Dorgomaan adeemsa caalbaasii kana keessatti caalbaasii tokko ol irratti kan hirmaate yoo ta’e,
caalbaasii tokko ol irratti hirmaachuun isaa caalbaasiiwwan hirmaate hunda irratti dorgommii
keessaa akka bahu kan isa taasisu ta’a. Ta’uus, tumaan kun Cita-Kontraaktaraa tokko caalbaasii
tokko ol irratti hirmaachuu kan isa dhorku miti; yookaan

f. Dorgomaan qophii saxaxaa yookiin Sagantaa Ibsa Fedhii hojii caalbaasichaa irratti akka gorsaatti
kan hirmaate yoo ta’e;
g. Dorgommaan walitti dhufeenya hojii yookiin maatii hojjetaa miseensa Mana Hojii Mootummaa
kallattiin yookiin al kallattiin (i) Sagantaa Ibsa Fedhii hojii qopheessuu, yookiin (ii) adeemsa
filannoo mo’ataa hojichaa, yookiin (iii) to’annoo waliigaltee keessatti hirmaate waliin qabu, yoo
walitti bu’iinsi faayidichaa adeemsa caalbaaii fi raawwii waliigaltee keessatti akkaataa Mana
Hojii Mootummaa biratti fudhatamummaa qabun hiikame malee, waliigalteen kennamuufii
dhiisuu danda’a.
h. Dorgomaa yookiin qaamoonni isa waliin hidhata qaban Mana Hojii Mootummaan raawwii hojii
waliigaltee kanaaf akka Injinaraatti yoo qacarame yookiin qacarrif kaadhimame.
B. Qabiyyee Sanada Caalbaasii
7. Sanada Caalbaasii
7.1 Sanadni Caalbaasii Kutaalee 1, 2, fi 3 kan qabaatu ta’ee, birkiiwwan armaan gadiitti ibsaman
hunda kan dabalatuu fi bu’uura QD Keewwata 9tiin foyya’insa dabalataa (addenda) kamiyyuu
waliin kan dubbifamu ta’a.
Boqonnaa 1 Adeemsa Caalbaasii
 Birkii 1 Qajeelfama Dorgomtootaa (QD)

 Birkii 2 Gabatee Tarreeffama Odeefannoo Caalbaasii (GTOC)
 Birkii 3 Malaa fi Ulaagaa Madaallii
 Birkii 4 Guca Caalbaasii
 Birkii 5 Biyyoota Gahuumsa Qaban
Boqonnaa 2 Sagantaa Ibsa Fedhii
 Birkii 6 Sagantaa Ibsa Fedhii
Boqonnaa 3 Waliigaltee
 Birkii 7 Haalawwan Waliigalaa Waliigaltee (HWW)

 Birkii 8 Haalawwan Addaa Waliigaltee (HAW)
 Birkii 9 Guca Waliigaltee

7.2 Barreeffamni affeerraa caalbaasii qaama sanda caalbaasii miti. Affeerraa caalbaasii fi sanadoota
caalbaasii oliitti QD Keewwata 7.1 jalatti tarreeffaman fi affeerraa caalbaasii gidduu garaa
garummaan kan uumamu yoo ta’e, Sanadi Caalbaasii raawwatiinsa kan qabaatu ta’a.
7.3 Manni Hojii Mootummaa sanadi caalbaasii fi foyya’insi dabalataa (addenda) inni hin kennine
guutuu ta’uu dhabuu isaaniitiif ittigaafatamummaan fudhatu hin jiru. Dorgomaan sanada
caalbaasii kallattiin Mana Hojii Mootummaa irraa hin fudhanne madaalii caalbaasii irratti
dorgommiin ala kan taasifaman ta’a.
7.4 Dorgomaan qajeelfama dorgomaa, gucaalee, jechootaa fi ibsaalee fedhii hojii sanada caalbaasii
keessatti argaman hunda qoratee ilaaluun kan irraa eegamu ta’a. Odeefannoowwan yookiin
ragaalee sanada caalbaasiin gaafataman dhiyeessuu dhabuun sanadni yaada dorgommii
caalbaasii Dorgomaa caalbaasiin ala tahu ni danda’a.
8. Gaaffiiwwan yookiin Ibsa Barreeffamaa sanada caalbaasii

8.1 Dorgomaan sanada caalbaasii irratti ibsa barbaadu kamiyyuu akka kennamuuf teessoo Mana
Hojii Motummaa GTOC keessatti ibsameen barreeffamaan dhiyeeffachu qaba. Guyyoota kurnan
(10) guyyaa xumura dhiyeessi caalbaasii dura jiran keessatti Ibsa gaafatamee kamiyyuuf Manni
Hojii Motummaa barreefamaan deebii ni kenna. Manni Hojii Motummaa Waraabbii deebii
kennamee eenyummaa dorgomaa ibsa gaafatee osoo hin ibsiin dorgomtoota sanada caalbaasii
kallattin isa biraa fudhatan hundaaf barreeffamaan ni beeksisa. Sababii ibsa gaafatameen sanada
caalbaasii foyyeessuun barbaachisaadha jedhe Manni Hojii Motummaa itti amanuun yoo
foyyeesse, akkuma deebiin ibsa gaafatameef kennamutti adeemsa QD keewwata sagal(9) fi
keewwata xiqqaa 25.2 irratti ibsamee jiru hordofuun kan raawwatu ta’a.
8.2 Adeemsa bittaa fi madaallii caalbaasi keessatti kan fudhatamu fi ulfaatina qabaatu qaama seera
qabeessa irraa barreeffamaan deebiin yoo kennamee qofa. Qaama seera qabeessa taheen ala
afaaninis tahee barreeffamaan Hojjattoota yookaan bakka bu’oota Mana hojii Mootummaatiin,
yookaan qaamota biroo kamiyyuun deebiin kennamu kamiyyuu akka waan deebii yookaan ibsa
Mana hojii Mootummaatiin kennametti hin fudhatamu.
9. Foyya'insa Sanada Caalbaasii

9.1 Manni hojii mootummaa kaka’umsa mataa isaatiin ykn gaaffii ibsa dorgomtoota irraa dhiyaatu
bu’ura taasisuun sanada caalbaasii fooyyesuun barbaachisa ta’ee yoo argame guyyaan dhiyeessi
caalbaasii osoo hin xumuraminiin dura yeroo kamiyyuu sanada caalbaasii fooyyesuu ni danda’a.
9.2 Jijjiramni qabiyyee sanada caalbaasii irratti taasifame kamiyyuu bifa foyya’insaatiin
dorgomtoota sanada caalbaasii kallattiin mana hojii mootummaa irraa fudhatan hundaaf yeroo
walfakkaata ta’e keessatti barreeffamaan kennamuu qabu. Dorgomtootni foyya’insa taasifameen
ni bitaman. Dorgomtootni fooyya’insi taasifame kamiyyuu battaluma isaan qaqqabeetti
fudhachuu isaanii beeksisuu fi odeeffannoowwan foyya’insicha keessatti hammataman qaama
sanada caalbaasii ta’uu beekun sanada yaada dorgommii caalbaasii isaanii qopheessuun
dhiyeeffachuu qabu.
9.3 Mannii hojii mootummaa Akkataa QD keewwata 9.1 armaan olii kanaan sanada caalbaasii yoo
foyyeesse murtoo dhunfaa isaatiin guyyaan caalbaasiin cufamuuf isa hafu dura guyyoonni jiran
dorgomtootni bu’uura fooyya’insa taasifameen sanada yaada dorgommii caalbaasii isaanii
qopheessani dhiyeessuuf gahaa miti jedhe yoo itti amanee, guyyaa xumuraa caalbaasiin itti
dhiyaachuu qabu dheeressu ni danda’a.
10. Marii Caalbaasiin Duraa fi Daawwannaa Eddoolaa

10.1 Mannii hojii mootummaa barbaachisa jedhe yoo itti amane, caalbaasiin dura dorgomtoota
sanada caalbaasii bitatan waliin sanada caalbaasii fi foyya’insa taasifamuu yaada waljijjiruu
fi ibsa barbaachisuu kennuuf waltajjii marii ni qopheessa.mannii hojichaa dabalataan
daawwannaa eddoolaa yookiin marii fi daawwannaa eddoolaa walfaana qopheessuun
dorgomtootni eddoola daawwachuuni fi haala qabatamaa isaa hubachuun itti
gaafatamummaa ofii isaanitiin yaada dorgommii caalbaasii dhiyeessuu fi waligaltee keessa
seenuuf odeeffannoo barbaachisuu akka sassaabatan ni taasisa. baasiin daawwannaa
eddoolaa barbaachisuu dorgoomtootaan kan uwwifamu ta’a
10.2 Manni hojii mootummaa marii caalbaasiin duraa fi dawwannaa eddoolaa qopheessu yoo
barbaade dursee guyyaa, sa’aatii, iddoo walgayii fi daawwana barreefamaan dorgomtoota
beeksisuu qaba.
10.3 Mannii hojii mootummaa dorgomtoota hunda marii caalbaasiin duraa fi daawwannaa
eddoolaa irratti simachuu qaba. Dorgomtootni hundinu carraa hirmaachu akka argataniif,
tokkoon tokkon dorgomaa bakka bu’aa lama qofa gara marii caalbaasiin duraa fi daawwannaa
eddoolaa ergu qaba. Baasii hirmaannaa kanaaf barbaachisuu dorgomaan kan uwwisuu ta’a.
10.4 Dorgomaan kamiyyuu gaaffii dhiyeessuu fi ibsa barbaachisuu gaafachuu akka danda’uuf
Mannii hojii mootummaa, guyyaa, sa’aati fi teessoo GTOC 8.1 fi 8.2 keessatti ibsameen ni
affeera.
10.5 Mariin caalbasiin duraa yeroo taasifamuu qaboon yaa’ii ni qabama. Qabiyyee ibsi itti kenname
yookaan foyya’insi irratti taasifamee hammachisuun sanada yaada dorgommii caalbaasii
qopheessuuf akka dandeessisuu waraabbiin qaboo yaa’ii dorgomtoota sanada caalbaasii bitatan
hundaaf ni kennama.
C. Qophii Sanada Yaada Dorgommii Caalbaasii
11. Baasii Sanada Yaada Dorgommii Caalbaasii

11.1 Baasiiwwan qophii fi dhiyeessi sanada yaada dorgommii caalbaasii fi marii waliigaltee
taasisuun walqabatuu kamiyyuu dorgomaan kan uwwifamu ta’a. Mannii hojii mootummaa
baasii adeemsa caalbaasii raawwachuu keessatti uumaman irraa kan hafee, baasiiwwan kanaaf
itti gaafatamummaa yookaan dirqama hin qabu.
12. Afaan Caalbaasii

12.1 Caalbaasiin, akkasumas walqunnamtiin dorgomaa fi mana hojii mootummaa giddutti
taasifamu kamiyyuu, afaan GTOC keessatti ibsamen barreeffamuu qaba.
12.2 Sanada yaada dorgommii Caalbaasii fi sanadoonnii deeggarsaa dorgomaadhaan Afaan
caalbaasiitiin ala qophaa’e gara Afaan caalbaasiitti turjumaana seera qabeessa ta’e fi gahumsa
qabun hiikamee dhiyaachuu qaba. Waraabbiin sanada turjumaanaan hiikame fi sanada
haadhoon (original) waliin dhiyaachu qaba.
12.3 Dhimmoota bu’uuraa hin taanne kan ilaallatu yoo ta’e malee, sanada hiikamee fi haadhoo
(original) gidduu garaagarummaan kan jiru yoo ta’e, Manni Hojii Mootummaa sanada
dhiyaatef kufaa taasisuu qaba.
13. Gatii Caalbaasii fi Hir'ifama

13.1 Haaluma GTOC keessatti ibsamen gatiin waliigaltee gatii baaqqee yookiin gatii dimshaashaa
ta’a.
13.2 Gatii fi hir’ifamni dorgomaan gabatee dhiyeessi caalbaasii fi sagantaa (schedule) keessatti ibsu
kanneen armaan gadiitti tarreeffaman waliin kan wal simu ta’uu qaba.
13.3 Dorgomaan hojiiwwan GTOC Keewwata 1.2 jalatti ibsaman hundaaf, akkaataa guca caalbaasii
Birkii 4 keessatti tarreeffameen, tokkon tokkoo gosa hojiitiif gatii guutuun/kennuun sanada
yaada dorgommii isaa dhiyeessuu qaba.
13.4 Waligaltee gatii baaqqeetiin yoo ta’e, tarreefama baayyina hojii keessatti gosa hojiilee ibsaman
hundaafuu gatiin tokkoon tokkoo gosa hojiif guutamuu qaba. Gosa hojii (items) gatii isaa
dorgomaadhaan osoo guutamin hafee yammuu hojjetamuu Manni Hojii Mootummaa Kaffaltii
raawwatu hin qabu. Kanaaf, kaffaltiin isaa gatii gosa hojii Tarreeffama Baayyina Hojii isaan
biroof dhiyaate keessatti akka hammatametti kan fudhatamu ta’a.
13.5 Gatiin yaada dorgommii caalbaasii gabatee dhiyeessi caalbaasii keessatti ibsame gatii waliigalaa
Caalbaasichaa yammuu ta’uu, hir’ifama haala irratti hundaa’e kamiyyuu kan of keessatti
hammate miti.
13.6 Dorgomaan hir’ifama haala irratti hundaa’e dhiyeessuu mala hojiirra olmaa isaa gabatee
dhiyeessii caalbaasii keessatti agarsiisuu qaba.
13.7 QD Keewwata 1 jalatti ibsamee jira yoo ta’e, waligaltee qeenxee/lootii (individual contracts)
yookaan waligaltee waloof (packages) affeerraan caalbaasii ni taasifama. Dorgomaan
waliigaltee tokko ol yaada nan mo’adha jedhuun hir’ifama gatii kamiyyuu yoo taasise caalbaasii
isaa keessatti hir’ifama gatii waligaltee waloof (packages) yookaan akka filannoo isaatti,
waligaltee lootii waligaltee waloo(packages) keessaatiif taasisuu ibsu qaba. Caalbaasiin
waliigaltee hundaaf dhiyaachuu fi yeroo wal fakkaataatti banamuu kan qabu ta’ee, hir’famni
gatii bu’uura QD Keewwata 13.5tiin dhiyaachuu qaba.
13.8 Manni Hojii Mootummaa odeeffannoon gatii wayitawaa ta’ee qaama aangoo seeraa qabu irraa
yoo argatee sirreeffama gatii dorgomaan gaafatuu ni heyyama.
13.9 Gaaffiin sirreeffama gatii dhiyaachu kan danda’u bu’uura HWWtiin yeroon GTOC keessatti
ibsame erga xumuramee booda ta’a.
13.10 Qaraxa, gibiraa fi kaffaltiiwwan biroo waliigalteen walqabatan yookiin sababa biroo
kamiyyuuf Kontraaktarri kaffaluu, guyyoota 28 yeroo xumuraa dhiyeessi sanada yaada
dorgommii caalbaasichaa dura jiru, gatii tokkoo fi gatii waliigalaa caalbaasii keessatti
hammatamee dhiyaachuu qaba.
13.11 Dorgomaan biyya alaa galteewwan biyya keessaa fayyadamuun hojii waliigaltichaa hojjechuu
kan yaade yoo ta’e, gatii waliigalaa waliigaltichaa keessaa tilmaamni gatii galteewwan kanaa
Birrii Itoophiyaan ibsuu qaba.
13.12 GTOC Keewwata 1.4 jalatti haala kanaan ibsamee jira yoo ta’e, affeerraan caalbaasii
waliigaltee qeenxee/lootiif yookiin waligaltee waloo (packages) kamiifuu kan taasifamu ta’a.
GTOC keessatti haala biroon yoo ibsame malee, gatiin ibsame gosa hojii(item) tokkon tokkon
waliigaltee qeenxee/lootii (lot) tarreeffame waliin 100% wal simuu fi hamma(quantities) hojii
tokkon tokkon waliigaltee qeenxee/lootiif (lot) tarreeffame waliin 100% wal simuu qaba. Dorgomaan wa
14. Sharafa Caalbaasii fi Kaffaltii

14.1 GTOC keessatti haala biroon yoo ibsame malee, galteewwan hojii dorgomaan biyya keessaa
dhiyeessuuf, gatiin birrii Itoophiyaan ibsamuu qaba.
14.2 Galteewwan hojii dorgomaan biyya alaatii galchuun irraa eegamuf, gatiin ibsamuu kan qabu
gosa sharafaa salphaatti geeddaramu/sharafamuu danda’uun ta’uu qaba. Dorgomaan sharafa
adda addaan kaffaltiin akka isaaf raawwatamu barbaada yoo ta’e, gatii isaa haaluma kanaan
dhiyeessuu danda’a. Ta’uus, birrii Itoophiyaatiin ala gosa sharafaa sadii ol fayyadamuu hin
qabu.
14.3 Dorgomtoonni gosa sharafaa biyya keessaa fi alaa barbaadan fi hammii isaa Birkii 4 Guca
Caalbaasii keessatti gatii ibsamu waliin dorgomaan sharafa biyya alaa isa barbaachisu biifa
tarreeffama gatii caccabee qophaa’een (breakdown price) guutamee kan dhiyaachuu qabu
irratti sadarkaa fudhatamummaa qabun ibsa gahaa akka kennan Manni Hojii
Mootummaa,fedhii isaa irratti hundaa’uun, gaafachuu ni danda’a.
15. Gahuumsa Ogummaa fi Dandeettii Dorgomaa

15.1 Gahuumsa ogummaa fi dandeettii mirkaneessuun barbaachisaa ta’ee yoo argame, dorgomtootni
ragaa ogummaa fi humna namaa garee isaanii yeroo GTOC keessatti ibsamen gabatee mirkaneessa
sirrummaa dorgomaa Birkii 4 Guca Caalbaasii keessatti qophaa’ee argamu irrattii guutuun
dhiyeessuu qabu.
15.2 Hojjettoota murteessoo hojii sanada caalbaasii keessatti ibsame qabatamaan raawwatan
ilaalchisee dorgomaan ragaa bara muxannoo hojii, muxannoo raawwii proojektii walfakkaataa,
leenjii fi ragaa barnootaa hojichaaf rogummaa qabu dhiyeessuu qaba.
15.3 Filannoodhaan hojjataan ogummaa dhiyaachuu hin danda’u; tokkon tokkon gita hojiif ragaa
gahuumsaa hojjetaa tokkoo qofti dhiyaachuu danda’a.
15.4 Dorgomaan kamiyyuu humna namaa dhiyeesse ilaalchisee yeroo madaalliin gaggeeffamutti
qunnamamuun gahuumsa isaanii irratti nama ragaa bahu danda’u (references) dhiyeessuu qaba.
15.5 Ogeessoonni dorgomaan dhiyeessuu harki caalaan (majority) isaanii hojjettoota dhaabbii
dorgomaa yookiin dorgomaa waliin hariiroo hojii yeroo dheeraa fi cimaa qaban ta’uun isaa kan
filatamudha.
16. Gahuumsa Teeknikaa, Dandeettii fi Muxannoo Dorgomaa

16.1 Dorgomaan haala waligalaa dhaabbata fi Gurmaa’insa isaa irratti, dhaabbata haadhoo (parent
company) fi dameewwan kamifuu odeeffannoo(reference)barbaachisuu waliin, ibsa gabaabaa
dhiyeessuu qaba. Dabalataan, dorgomaan ragaa muxannoo fi dandeettii hojii Birkii 6, Sagantaa
ibsa fedhi Hojii keessatti tarreeffamee hojjetee xumuruuf gahumsa qabaachuu isaa agarsiisu
dhiyeessuu qaba. Kana malees, dorgomaan akkaataa hojii sanada caalbaasii kana keessatti
ibsame hojiiwwan biroo harkaa qabu (ongoing projects) waliin wal simsisee itti gaggeessuu
danda’uu irratti karoora barbaachisaa dhiyeessuu qaba.
16.2 Odeeffannoon kun guca mata duree gabatee Mirkaneessa sirrummaa Dorgomaa Birkii 4
Gucawwan Caalbaasii keessatti argamu irratti qofaatti guutamee dhiyaachuu qaba.
16.3 Dorgomaan hojiiwwan duraan waliigalteedhaan fudhatee ture haala qubsaa ta’en raawwachuu
isaa agarsisuuf ragaa mirkaneessa raawwii hojii gaarii fi/yookiin muxannoo hojjechisaa isaa
irraa baayyinaa fi yeroo GTOC keessatti ibsametiin dhiyeessuu qaba. GTOC keessatti haala
biroon yoo ibsame malee, ragaan dhiyaatu kun hojii gosa/hanga baajataa hojii caalbaasichaa
waliin wal gitu irratti kan kenname fi odeefannoo sirrummaa hojichaa mirkaneessuu fi
sakkatta’uu dandeessisu hammachuu qaba. Odeefannoowwan hojichaa kun yoo xiqqaate maqaa,
hojii, teessoo, e-mail, fi lakkoofsa bilbilaa namoota dorgomtichaaf dhugaa bahuu danda’an
hammachuu qaba. Dhugaa baatoonni namoota gaggeessitoota projektii dorgomtichaa yookiin
ittigaafatamtoota ol’aanoo hojjechistoota raawwii hojii fi dandeettii/gahuumsa dorgomticha
beekan, akkasumas, Manni Hojii Mootummaa adeemsa madaallii irratti kan isaan qunnamuu
danda’u ta’uu qabu.
16.4 Ragaan mirkaneessa raawwii hojii gaarii odeefannoowwan armaan gadii of keessatti
hammachuu qaba:
(a) Maqaa fi teessoo gartuu waligaltee/hojjachisa,
(b) Gosa Hojii waliigalteen irratti raawwatame,
(c) Gatii waliigaltichaa
(d) Yeroo fi bakka raawwii waligaltee,
(e) Ibsa raawwii gaarii hojii waligaltichaa ilaallatu.
16.5 Dorgomaan, sababa rakkoo isaa hin taannen, ragaa mirkaneessa raawwii hojii gaarii
hojjechisaa isaa irraa argachuu yoo hin dandenye ta’e, waraqaan ragaa kun akka keennamuuf
gaafachuu isaaf ragaa mirkaneessuu yoo dhiyeessee, ibsii raawwii hojii gaarii qabaachuu isaa
ofiin dhiyeessuu fudhatamummaa qabaachuu ni danda’a.

16.6 Dorgomaan (tonni) caalbaasii irratti Waldaa Shariikaa (Joint Venture)tiin kan dorgomu yoo
ta’e, odeefannoon oliitti tarreeffame kun miseensoota waldaa sharikichaa hundaaf dhiyaachuu
qaba. Odeefannoon birkii of danda’e jalatti miseensa tokkof birkii tokkon dhiyaachuu qaba.
Dabalataan, ragaa waliigaltee walitti dhufeenya miseensoota waldaa sharikichaa agarsiisu
sanada yaada dorgommii caalbaasii waliin dhiyaachuu qaba.
16.7 GTOC keessatti haala biroon kan ibsame yoo ta’e malee, gahuumsa teeknikaa fi dandeettii
wayitawaa dorgomaa qaamaan sakkatta’uun dorgomtichi hojii waliigaltichaa sirnaan
raawwachuuf ulaagaa isa barbaachisu kan guutee jiru ta’uu isaa mirkaneeffachuuf mirgi
Manni Hojii Mootummaa qabu kan eegamedha.
17. Haala Humna Maallaqa Dorgomaan irratti Argamu

17.1 GTOC keessatti gaafatamee jira yoo ta’e, dorgomaan hojii waliigaltichaa sirnaan raawwachuuf
humna maallaqaa isa barbaachisu qabaachuu isaa mirkaneessuuf, Birkii 4 Guca Caalbaasii
jalatti gabatee mirkaneessa sirruummaa Gahuumsa Dorgomaa keessatti guutuun leeccalloo
maallaqa(financial resources) isaa ibsu agariisu.
17.2 Dhimma Keewwata 17.1 jalatti mirkanaa’uu qabu waliin haala humna maallaqa dorgomaan
irratti argamu mirkaneessuuf ragaawwan armaan gadii dhiyaachuu qabu.
(a) Ibsaalee Herregaa odiitara walabaatiin mirkanaa’e;
(b) Ragaawwan biro GTOC keessatti ibsaman.
18. Waldaa Shariikaa (Joint Venture)

18.1 Dorgomaan waldaa sharikaa qaamoota lama yookiin isaa olii yoo ta’e, caalbaasiin dhiyaatu
kan hojii waliigaltee baaqqee qofa ta’uu qaba. Caalbaasii irratti kan mallatteessu nama
aangeeffame ta’ee, miseensoonni hundi tokkummaa fi qeenxeen dhimma caalbaasii fi
waligaltee kamiyyuuf ittigaafatamummaa ni qabaatu. Qaamoonni kun miseensoota isaanii
keessaa hojii gaggeessaa tokko bakka kan buusan yammuu ta’uu, hojiin isaan hojjetamun
miseensoonni hundi kan bitaman ta’a. Caalbaasiin erga dhiyaatee booda, Mana Hojii
Mootummaa barreeffamaan osoo hin beeksisin gurmaa’insa waldaa sharikaa jijjiiruun hin
danda’amu.
18.2 Namni miseensoota Waldaa Shariikaa (Joint Venture) bakka bu’uun caalbaasii irratti
mallatteessuu qabu miseensoota waldaa shariikichaatiin ifatti barreeffamaan kan
aangeeffame qofa ta’ee, caalbaasii irratti mallatteessuuf ragaa bakka bu’insa isaa Mana Hojii Mootumma
19. Caalbaasii filannoon Dhiyaatu

19.1 GTOC keessatti haala biroon yoo ibsame malee, caalbaasiin filannoon dhiyaatu
fudhatamummaa hin qabu.
19.2 GTOC keessatti hayyamamee jira yoo ta’e, Manni Hojii Mootummaa mo’ataa caalbaasii
beeksisuu isaa dura filannoo furmaataa teeknikaa dhiyaate yaada keessa galchuu kan inni
danda’u dorgomaan:
(a)Akkaataa sanada caalbaasii fudhateen sanada yaada dorgommii caalbaasii yoo dhiyeessee; fi
(b) Sanada yaada dorgommii Caalbaasii filannoo akkaata sanada caalbaasii qophaa’een yoo
dhiyeesse;
(c) Bu’aa diinagdee yookiin teeknikaa qabatamaa qabaachuu isaa irratti yaada amansisaa
dhiyeessuu dabalatee, caalbaasiin filannoo caalbaasii isa duraa irra fooyya’a itti ta’ef sababa
gahaa madaalamuu danda’uu sanada yaada dorgommii caalbaasii isaa keessatti yoo ibsee
jiraate; fi
(d) Herreegga, ibsa fedhi tarreeffama teeknikaalaa, gatii caccabsame, toftaa hojiichi ittiin
hojjetamu fi odeefannoo rogummaa qabu biroo dabalatee, ibsa gahaa Manni Hojii
Mootummaa furmaata teeknikaalaa filannoon dhiyaate ittin madaaluu danda’u sanada yaada
dorgommii caalbaasii isaa waliin dhiyaachuu qabu.
19.3 Manni Hojii Mootummaa yaada keessa kan galchu dorgomaa akkaataa ulaagaa teeknikaa,
bu’uuraa barbaadamuun caalbaasii filannoo yaada dorgommii teeknikaa, jira yoo ta’e,
dhiyeessee fi ulaagaa madaallii barbaadamu guutee argame qofa dha.
19.4 Manni Hojii Mootummaa caalbaasii furmaata teeknikaa filannoo of keessaa qabu madaaluu
irratti, haala GTOC fi Birkii 3 Malaa fi Ulaagaa Madaalli keessatti ibsamen, ulaagaa madaallii
gosa kamiyyuu fayyadamuu danda’a.
19.5 Manni Hojii Mootummaa osoo hin gaafatin caalbaasiin filannoon dhiyaate, fudhatamummaa
hin qabu.
20. Yeroo Caalbaasiin Ragga’ee Itti Turu

20.1 Guyyaa isa dhumaa caalbaasii dhiyeessuuf Manni Hojii Mootummaa kaa’ee booda, turtii yeroo
GTOC keessatti ibsamef, caalbaasiin ragga’ee kan turu ta’a. Sanadni yaada dorgommii
caalbaasii yeroo caalbaasiin ragga’ee itti turu kan mana hojii mootummaatiin gaafatameen ala
dhiyaate kufaa ta’u danda’a.

20.2 Haaloota addaatiin, guyyaa caalbaasiin itti ragga’ee turu darbuu isaa dura, Manni Hojii
Mootummaa guyyaa caalbaasiin itti ragga’ee turu akka dheereessan dorgomtoota gaafachuu ni
danda’a. Gaaffiin dhiyaatu fi deebiin kennamu barreeffamaan ta’uu qaba.
20.3 Dorgomaan sababa kamiifuu yeroo turtii caabaasii dheereessuuf hayyamamaa osoo hin ta’iin
hafe, wabiin kabachiisa caalbaasii isaa osoo hin dhaalamiin, dorgommiin ala ni taasifama.
20.4 Dorgomaan bu’uura gaaffii Mana Hojii Mootummaan yeroon caalbaasii ragga’ee itti turu akka
dheeratuuf waliigale yaada isaa barreeffamaan ibsuu qaba. Dorgomaan yeroo caalbaasii
caalbaasii ragga’ee itti turu dheerachuu isaatti waliigalee turtii caalbaasichaatiif ogeessoonni
sanada yaada dorgommii caalbaasii keessatti ibsaman isa waliin kan turan ta’uu isaanii
mirkaneessuu yookiin yeroo caalbaasiin ragga’ee itti turu keessatti ogeessoota bakka kan buusu
ta’uu isaa mirkaneessuu qaba. Haala walfakkaatun, yeroo wabii kabachiifni caalbaasii ragga’ee
itti turu fooyya’insa yeroo caalbaasiin ragga’ee itti turu waliin sirreessuu yookiin wabii haaraa
hanga yeroo caalbaasiin ragga’ee itti turu dhiyeessuu qaba.
20.5 Dorgomaan yeroo wabiin kabachiisa caalbaasii isaa ragga’ee itti turu osoo hin dheereessin hafe
akka dorgomaa gaaffii Manni Hojii Mootummaa yeroo caalbaasii dheereessuuf dhiyeesse osoo
fudhatin hafetti fudhatamuun, dorgommiin ala kan taasifamu ta’a.
21. Wabii Kabachiisa Caalbaasii

21.1 GTOC keessatti haala biroon yoo ibsame malee, dorgomaan sanada yaada dorgommii
caalbaasii isaa waliin wabii kabachiisa haadhoo (original) isaa hangaa fi gosa sharafa GTOC
keessatti ibsamen dhiyeessuu qaba. Waraabbiin wabii kabachiisa caalbaasii dhiyaatee
fudhatamummaa hin qabu.
21.2 Filannoo dorgomtichaa irratti hundaa’uun, wabii kabachiisa caalbaasiif kanneen armaan gadii
keessaa tokkoon dhiyaachuu ni danda’a:
a. Wabii baankii haala irratti hin hundoofnee;
b. Leeter kireeditii hin jijjiramnee;
c. Maallaqa callaa, cheekii yookaan ajaja kaffaltii kamiyyuu baankii yookaan dhaabbata
maallaqaa maqaa gaarii qabuun mirkanaa’e, maddoota beekkamoo biyyoota gahumsa
qaban kamiyyuu irraa dhiyaachu qabu.Wabiin baankii yookiin dhaabbilee maallaqaa biyya
alaa irraa dhiyaatu wabummaan isaa baankii biyya keessaatiin mirkanaa’ee dhiyaachu
qaba. Wabiin kabachiisa caalbaasii guca dhimma kanaaf Birkii 4 Guca Caalbaasii keessatti
qophaa’een yookiin guca bu’uuraan walfakkaataa ta’e biroon maqaan guutuu dorgomtichaa irratti bar
21.3 Waldaan shariikaa seeraan hundeeffamef wabiin kabachiisaa maqaa waldaa sharikichaatin
dhiyaachuu qaba yookiin maqaa tokkon tokkon miseensoota waldaa sharikichaatin qophaa’ee
dhiyaachuu qaba. Tarkaanfiin sababa dirqamoota wabii kabachiisa caalbaasii bu’uura QD
Keewwata 21.7 kabajuu dhabuutiin fudhatamu miseensoota waldichaa hunda irratti
raawwatiinsa kan qabaatu ta’a.
21.4 QD Keewwata xiqqaa 21.1tiin gaafatameera yoo ta’e, sanada yaada dorgommii caalbaasii
wabii kabachiisa caalbaasii waliin hindhiyaannee, Manni Hojii Mootummaa caalbaasii
fudhatamummaa hin qabne jechuun kufaa taasisuu qaba.
21.5 Mo’ataan dorgommii caalbaasii bu’uura QD Keewwata 47n wabii kabachiisa waligaltee
battaluma dhiyeesseen, dorgomtoota osoo hin milkaa’in hafaniif wabiin kabachiisa caalbaasii
isaanii deebi’uu qaba.
21.6 Dorgomaa mo’ataan waliigaltee mallatteessuun wabii kabachiisa waliigaltee battala
dhiyeessetti, wabiin kabachiisa caalbaasii inni dhiyeesse deebi’uufi qaba.
21.7 Wabiin kabachiisa caalbaasii dhaalamu kan danda’u:
(a) QD Keewwata 20.2 jalatti haala biroon yoo ibsame malee, dorgomaan yeroo caalbaasiin
ragga’ee tura jechuun sanada yaada dorgommii caalbaasii isaa irratti ibse keessatti dorgommii
keessaa yoo of baase, yookiin
(b) Mo’ataan caalbaasii:
i. Akkaataa QD Keewwata 46tiin waliigaltee mallatteessuu osoo hin mallatteessiin yoo
hafe, yookiin;
ii. Akkaataa QD Keewwata 47tiin wabii waliigaltee caalbaasii osoo hin dhiyeessiin yoo
hafe.
21.8 Wabiin kabachiisa caalbaasii dorgomaa biyya alaa baankii biyya alaa irraa dhiyaate haala irratti
kan hin hundoofne fi baankii biyya keessaatiin kan mirkanaa’ee ta’uu qaba.
22. Sanadoota Caalbaasiin Hammatuu

22.1 Caalbaasiin dhiyaatu kamiyyuu ulaagaa sanada caalbaasii keessatti ibsame kan guute fi
kanneen armaan gadii kan hammate ta’uu qaba:
22.2 Gahuumsa dorgomaa mirkaneessuuf sanadoota dirqisisoo dhiyaachuu qaban kanneen armaan
gadiiti::
(a) Gabatee dhiyeessi caalbaasii (Guca birkii 4, guuca caalbaasii keessatti ibsame) waliin sanadootaa
fi miltoowwan dirqisiisoon armaan gadii dhiyaachu qabu:

i. Waraqaa ragaa Galmeeffama Taaksii Dabalata Qabeenyaa (VAT) Abbaa Taaytaa Galiitiin
kan kenname (Hanga GTOC keewwata 4.5(b)(ii) keessatti ibsameen Dorgomtoota biyya keessaa
qofa kan ilaallatu);
ii. Waraqaa ragaa Qulqullina kaffaltii taaksii agarsiisuu Abbaa Taaytaa Galiitiin kan
kenname (Dorgomtoota biyya keessaa qofa kan ilaallatu);
iii. Ragaa dhaabbanni daldalaa ittiin galmaa’e yookiin hayyama daldalaa biyya dhaabbaticha
galmeesse irraa kenname;
iv. Akkaataa barbaachisummaa isaatti, ragaa Gahumsa ogummaa rogummaa qabu.
(b) Gabatee Mirkaneessa Sirrummaa Dorgomaa (Guca birkii 4, guuca caalbaasii keessatti kan
ibsame) miltoowwan dirqisiisoo armaan gadii waliin dhiyaachu qabu:
i. Akkaata QD keewwata 23.2 keessatti ibsameen maqaa nama dhaabbaticha/waldaa sharikaa
bakka bu’uun caalbaasii akka mallatteessu filatamee kan agarsiisuu ragaa Aangoo bakka
bu’insaa qaama seera qabeessaan kenname;
ii. Ragaawwan gahuumsa humna maallaqaa dorgomaa mirkaneessuuf bu’uura GTOC
Keewwata 17.2(b) keessatti gaafatame;
iii. GTOC Keewwata 16.3 keessatti haala biroon yoo ibsame malee, baajataan yoo xiqqaate
hojii waliigaltee bittaa kanaa waliin kan wal gituu waligalticha haala qubsaa taheen
xumuruu isaatiif akkaatuma yeroo GTOC keessatti ibsameen waraqaa ragaa raawwii hojii
gaarii hojjechiisaa isaatiin kenname
(c) Sanada caalbaasii qophaa’ee irratti hundaa’uun tarreeffamni baayyina hojii yookaan sagantaan
hojii (Bill of Quantities or Activity Schedules) qophaa’ee fi guutamee;
(d) Birkii 4, guuca caalbaasii keessatti kan ibsaman yaada dorgommii teeknikaa keessatti kan
hammataman Tarreeffama maloota hojiin itti hojjatamu, meeshaalee ijaarsaa, humna namaa,
sagantaa fi odeeffannoon biroo yaadni dorgommii teeknikaa dorgomaa ulaagaalee hojiin ittiin
raawwatamuu fi yeroo xumura hojii yaada keessa galchuun ibsa gahaa waliin guutamee
dhiyaachuu qaba. dabalataan miltoowwan dirqiisiisoo armaan gadii ni qabaata;
Hojicha irratti ramaduuf kan yaadaman ragaa gahumsa dhunfaa hojjattootaa (CV) kan ofi isaanitiin
mallattaa’ee yookaan qaama bakka bu’insi seera qabeessi kennameefiin kan mallattaa’ee;Sanada
saxaxaa fi agarsiiftuu saxaxa (drawings)(birkii 6 guca C irra jiru).
e) Bu’uura QD keewwata 21 tiin,wabii kabachiisa Caalbaasii;
f) Bu’uura QD keewwata 19 tiin, yoo heyyamamee fi filannoo dorgomaatiin,caalbaasii filannoon

dhiyaatuu;
g) Dorgomtootni biyya keessaa, dhunfaan yookaan Waldaa Shariikaa (Joint Venture)tiin ilaalchi
addaa biyya keessaa 7.5% akka taasifamuuf yoo gaafatan akkaataa QD keewwata 34 keessatti
ibsameen odeeffannoo ulaagaan gahuumsaa barbaaduu kamiyyuu dhiyeessuu qabu.
h) Sanada yaada dorgommii Caalbaasii Waldaa Shariikaa (Joint Venture) dhiyaatu, guca waldaan
sharikaa ittiin guutame, waligaltee hundeeffamni waldaa sharikaa ittiin buluu,yookaan xalayaa
waldaa sharikaa hundeessuf yaadu isaani ibsuu, wixinee waligaltee dabalatee , akkaataa QD
keewwata 18.2 tiin,yoo xiqqaatee kutaalee hojii qaamota kanaan hojjatamuu kan agarsiisuu;fi
i) Akkaataa GTOC keessattii ibsameen, sanadoota biroo yookaan odeeffannoo guutamuun
dhiyaachuu qabu kamiyyuu.
23. Haala Dhiyeessii fi Mallattoo Sanada Yaada Dorgommii Caalbaasii

23.1 Dorgomaan, akkaataa QD keewwata 22 jalatti ibsameen sanada yaada dorgommii caalbaasii
haadhoo (orijinal) tokkoo ifatti mallattoo “HAADHOO (ORIGINAL).” Jedhuu irratti
barreessuun qopheessee dhiyeessuu qaba. Bu’uura QD keewwata 19 tiin kan heyyamame yoo
ta’ee caalbaasii filannoon dhiyaatee ifatti mallattoo “CAALBAASII FILANNOON
DHIYAATEE.” Jedhuu irratti barreessuun dhiyeessuu qaba. Dabalataan, dorgomaan waraabbii
sanada yaada dorgommii caalbaasii ifatti mallattoo “WARAABBII.” Jedhuu irratti barreessun
hanga GTOC keessatti ibsameen dhiyeessu qaba. Garaagarummaan hadhoo fi waraabbii
gidduutti yeroo uumamuu, hadhoo olaantummaa ni qabaata. GTOC keessatti yoo gaafatamee,
sanada yaada dorgommii caalbaasii teeknikaa fi gatii kophaa kophaatti poostaa lamaan
qopheessuun dhiyeessuu qaba.
23.2 Sanadni yaada dorgommii caalbaasii hadhoo yookaan waraabbiin qophaa’ee dhiyaatuu
komputaraan yookaan qalama hin gadhisnee fi haqamuu hin dandeenyeen barreeffamuun nama
Aangoo bakka bu’ummaa seera qabeessa tahee qabuun mallattaa’uu qaba. Aangoon bakka
bu’ummaa seeraa qabeessa kun barreeffamaan kan kenname fi maqaa nama
dhaabbaticha/waldaa sharikaa/ gamtaa yeroo bakka bu’uun caalbaasii mallatteessuu kan ibsuu
tahuu kan qabu fi ragaan isaas sanada yaaada dorgommii caalbaasii waliin dhiyaachuu
qaba.namni sanada yaaada dorgommii caalbaasii akka mallatteessuu aangoon bakka
bu’ummaa kennameef mallattoo taasisu jalattii maqaa fi Aangoon isaa komputaraan yookaan
qalama gadi hin dhisneen fi haqamuu hin dandeenyeen barreeffamu qaba. Sanadoota foyya’uu
hin dandeenyee ala kan jiran, fuula sanada yaada dorgommii caalbaasii hunda irratti nama aangoon bakka
23.3 Sanada yaada dorgommii caalbaasii haquun, yookaan kan duraa balleessuun haarawaan bakka
busuun yookaan jijjiramnii taasifamu kamiyyuu fudhatama kan argatuu nama aangoon bakka
bu’ummaa seeraan kennameefiin yoo mallatteeffamee yookaan mallattoo gabaabaan
mirkanaa’ee qofa dha.
D. Dhiyeessii fi Baniinsa Caalbaasii

24. Sanada Yaada Dorgommii Caalbaasii Saamsuu Fi Mallattoo Irratti Taasisuu
24.1 Dorgomaan sanada yaada dorgommii caalbaasii haadhoo fi waraabbii, QD keewwata 19
keessatti yoo heyyamamee,caalbaasii filannoon dhiyaate dabalatee, poostaa adda addaatiin
kophaa kophaa mallattoo “HAADHOO” fi “WARAABBII”jedhuu fuula poostaa gara alaa
irratti barreessuun saamsuu qaba. Postaawwan sanada yaada dorgommii caalbaasii haadhoo fi
waraabbii qabatee kun poostaa qeenxee biroo tokkoo keessa galchuun samsamuu qaba.
24.2 Fuulli Poostaa gara keessaa fi alaa:
a. Bu’uura QD keewwata xiqqaa 25.1 tiin maqaa fi teessoon Mana hojii Mootummaa irratti
barreeffamu qaba;
b. GTOC keessatti haala ibsameen maqaa bittichaa yookaan maqaa proojektii,fi lakkoofsa
addaa bittaa qabaachu qaba;
c. “Guyyaa fi sa’aatii baniinsa caalbaasii dura banamuu hinqabu” jechi jedhu itti barreeffamu
qaba.
24.3 Bu’uura QD keewwata 26.1 tiin Caalbaasii yeroon hindhiyaatiin jedhame labsame osoo
hinbanamnee deebisuuf akka danda’amu Poostaan gara alaa maqaa fi teessoo dorgomaa kan
agarsiisuu tahu qaba.
24.4 Poostaan kamiyyuu akkaataa barbaadamuun yoo hin saamsamnee fi mallattoon irratti hin
taasifamnee, iddoo sirrii taa’uu dhabuu yookaan guyyaa baniinsa caalbaasiin dura sanadni
yaada dorgommii caalbaasii banamuu isaaf manni hojii Mootummaa itti gaafatamummaa hin
qabu.
25. Yeroo Xumura Dhiyeessi Sanada Yaada Dorgommii Caalbaasii
25.1 Dorgomtootni yeroo kamiyyuu sanada yaada dorgommii qopheeffatan lakkoofsa poostaa
yookaan qaamaan dhiyeessuu qabu. GTOC keessatti teessoo, guyyaa fi sa’aatii ibsamee osoo
hin darbiin mannii Hojii Mootummaa sanada yaada dorgommii ni fuudha.

25.2 Bu’uura QD keewwata 9tiin Mannii Hojii Mootummaa, fedha isaatiin, sanada caalbaasii
foyyeessuun guyyaa xumura dhiyeessii sanada yaada dorgommii dheeressuu ni danda’a.
mirgaa fi dirqamni Mana Hojii Mootummaa fi Dorgomtootaa guyyaa xumuraa dhiyeessi
sanada yaada dorgommii isa duraa waliin kan walqabatuu guyyaa xumuraa dheeratee irrattis
raawwatinsa ni qabaata.
26. Sanada Yaada Dorgommii Caalbaasii Yeroon Hindhiyaannee
26.1 Bu’uura QD keewwata 25 tiin guyyaa xumuraa dhiyeessi sanada yaada dorgommii caalbaasii
booda dhiyaatu kamiyyuu Mannii Hojii Mootummaa tarree dorgomtoota sanada yaada
doorgommii yeroon dhiyeeffatanitti hin qabatu. sanada yaada doorgommii guyyaa fi sa’aati
xumura caalbaasii booda Manni Hojii Mootummaa fudhatee Caalbaasii Yeroon
Hindhiyaannee, kufaa akka tahu kan labsame,fi osoo hin banamiin dorgomaaf kan deebi’u
ta’a.
27. Caalbaasii Keessaa Bahu, Bakka Buusuu fi Foyyeessuu
27.1 Beeksisa barreeffamaa bakka bu’aa aangoo qabun mallatteeffame dhiyaatuu fi bu’uura QD
keewwata xiqqaa 23.2tiin waraabbii Aangoo bakka bu’ummaa dhiyeessuun(beeksifni
caalbaasii keessaa baahu waraabbii kan hin barbaanne yoo ta’ee malee) dorgomaan sanada
yaada dorgommii dhiyeessee caalbaasii keessaa bahu, bakka buusuu fi foyyeessuu ni danda’a.
sanadni yaada dorgommii caalbaasiin bakka bu’ee fi foyya’ee beeksisa barreeffamaa waliin
dhiyaachuu kan qabu yommuu ta’uu, beeksisni kamiyyuu:
a. Bu’uura QD keewwata 23 fi 24(beeksifni caalbaasii keessaa bahu waraabbii kan hin
barbaanne yoo ta’ee malee),fi dabalataan, poostaa “Caalbaasii Keessaa Bahu”, “Bakka Buusuu”
fi “Foyyeessuu” jedhu ifatti irratti barreessuun dhiyaachuu qabu fi
b. Bu’uura QD keewwata 25 tiin, yeroon dhiyeessi sanada yaada dorgommii osoo hin
xumuramiin dura Mannii Hojii Motummaa kan fudhatee ta’u qaba.
27.2 Bu’uura QD keewwata xiqqaa 27.1 tiin gaaffiin Caalbaasii Keessaa Bahu yoo dhiyaatee
sanadni yaada dorgommii isaa osoo hin banamiin dorgomaa iyyateef deebi’u qaba. guyyaa fi
sa’aatiin xumuraa dhiyeessi sanada yaada dorgommii booda beeksisnii Caalbaasii Keessaa
Bahu dhiyaatu fudhatama hin qabu, deebiinis kan itti hin kennamne,fi akka sanada yaada
dorgommii yeroo isaa eeggatee dhiyaatetti kan fudhatamuu ta’a.

27.3 Gabatee dhiyeessii caalbaasii keessatti dorgomaan kan ibsame guyyaa fi sa’aatiin xumuraa
dhiyeessi sanada yaada dorgommii caalbaasii fi guyyaa xumuraa caalbaasiin ragga’ee itti turuu
gidduutti yookaan yeroo dheeratee kamiyyuu keessatti caalbaasii keessaa bahu, bakka buusuu
fi foyyeessuun hin danda’amuu.
28. Baniinsa Caalbaasii

28.1 Baniinsi caalbaasii Mana Hojii Mootummaatiin gaggeeffamu teessoo, guyyaa fi sa’aatii
GTOC keessatti ibsameen bakka dorgomtootni yookaan bakka bu’oonni isaanii argamanitti
ta’u qaba. dorgomtootni yookiin bakka bu’oonni isaanii fedha dhunfaatiin isaaniitiin argamu
dhisuun baniinsi caalbaasii hin guufachiisuu.
28.2 Jalqaba, poostaan gara alaa irratti mallattoo “Caalbaasii Keessaa kan Bahe” kan qabu akka
banamu ni taasifama, ni dubbifama, akkasumas poostaan sanada kanaa waliin walqabatuu
osoo hin banamiin dorgomaaf ni deebi’a. Baniinsa irratti beeksifni barreeffama gaaffii
Caalbaasii Keessaa Bahu qaama aangoo seeraa qabuun mallatta’ee yoo dhiyaatee fi
dubbifamee malee, sanada yaada dorgommii caalbaasii dhiyaatee kamiyyuu caalbaasii keessaa
baasuun hin danda’amu.Itti aansuun, poostaan gara alaa irratti mallattoo “Bakka Kan Bu’ee”
qabu akka banamu ni taasifama, ni dubbifama, akkasumas kan bakka bufame waliin wal
jijjiruun poostaan jalqabaa osoo hin banamiin dorgomaaf ni deebi’a. Baniinsa irratti
beeksifni barreeffama gaaffii Caalbaasii bakka bu’ee qaama aangoo seera qabeessa taheen
mallatta’ee yoo dhiyaatee fi dubbifamee malee, bakka bu’insi sanada yaada doorgommii
caalbaasii taasifamuu kamiyyuu fudhatama hin qabu. poostaan gara alaa irratti mallattoo “ kan
Foyya’ee” akka banamu ni taasifama, kan foyyeeffamee waliin wal bira qabamee ni
dubbifama. Baniinsa irratti beeksifni barreeffama gaaffii Caalbaasii Foyya’ee qaama aangoo
seera qabeessa taheen malltta’ee yoo dhiyaatee fi dubbifamee malee, sanada yaada
doorgommii irratti foyya’insi kamiyyuu hin danda’amu. Gamaaggama itti aanutti darbuu kan
danda’uu baniinsa caalbaasii irratti sanada yaada dorgommii banamee fi dubbifamee qofa ta’a.
28.3 Poostaawwan hafan hundinuu tokko tokkoon ni banama, ni dubbifama:maqaa dorgomaa,
wabii kabachiisa caalbaasii dhiyaatee, yoo gaafatamee, fi dhimmoota biro Mannii Hojii
Mootummaa barbaachisaadha jedhe itti amane hundinu ni tarreeffama. Hirrifamni gatii fi
filannoon caalbaasii gara madaallii itti aanutti ce’an baniinsa irratti kan dubbifaman qofa ta’a.
Bu’uura QD keewwata xiqqaa 26.1tiin caalbaasii yeroodhaan hin dhiyaannee yoo ta’ee malee,
baniinsa caalbaasii irratti sanada yaada dorgommii caalbaasii kamiyyuu kufaa taasisuun hin danda’amu.
28.4 Mannii Hojii Mootummaa qaboo yaa’ii baniinsa caalbaasii, yoo xiqqaatee, maqaa dorgomaa fi
yoo jiraatee Caalbaasii Keessaa kan Bahe, kan Bakka Bu’ee fi kan Foyya’ee, wabii kabachiisa
caalbaasii dhiyaatee yookaan hin dhiyaatiin, yoo gaafatamee, Hir’ifama gatii fi filannoo
caalbaasii, gatii caalbaasii fi baniinsa caalbaasii irratti dhimmoota ijoo akka gaaffitiis tahee
yaada foyya’insaatti hirmaattotaan ka’an biro kamiyyuu qaba. dorgomtootni yookaan bakka
bu’onni isaanii baniinsa irratti hirmaatan gabatee hirmaannaa(attendance sheet) irratti akka
mallatteessan ni taasifamu. mallatteessuu dhisuun dorgomtootaa yookaan bakka bu’otaa
qabiyyee fi qaboo yaa’ii caalbaasii irratti dhibbaa uumuu hin danda’u. waraabbiin qaboo
yaa’ii dorgomtoota hundaaf raabsamu qaba.
28.5 Baniinsa caalbaasii irratti Sanadni yaada dorgommii caalbaasii hin banamnee fi hin
dubbifamnee madaallii itti aanutti darbuu hindanda’u.
E. Caalbaasii Madaaluu fi Dorgomsiisuu
29. Iccitummaa
29.1 Bu’aaan madaallii caalbaasii dorgomtoota hundaaf osoo hin beeksifamiin dura, Odeeffannoon
gamaaggama, madaallii, ibsa, fi waldoorgomsisuu, fi mo’ataa adda baasuu waliin walqabatuu
dorgoomtootaaf yookaan nama biroo kamiyyuuf kennamuu hin qabu..
29.2 Dorgomaan Adeemsa gamaaggamaa, madaallii, fi waldoorgomsiisuu caalbaasii yookaan mo’ataa
adda baasuun beeksisuu keessatti mana hojii mootummaa irratti dhibbaa kamiyyuu taasise
caalbaasii keessaa haqamuu ni danda’a.
29.3 QD keewwata xiqqaa 29.2 jiraatus, baniinsa caalbaasii irraa jalqabee hanga mo’ataa beeksisuutti
dhimmota adeemsa caalbaasii waliin walqabatu kamiyyuu irratti dorgomaan mana hojii
mootummaa waliin walqunnamuu yoo barbaadee barreeffamaan taasisuu qaba.
30. Ibsa Caalbaasii

30.1 Manni Hojii Mootummaa, fedhi isaatiin, adeemsa gamaaggama, madaallii, fi
waldoorgomsiisuu caalbaasii keessatti dhimmoota ifa hin taanee ilaalchisee dorgomaa
kamiyyuu ibsa gaafachuu ni danda’a. gaaffiis ta’ee, deebiin ibsa gaafatamee kamiyyuu
barreeffamaan kennamuu qaba. Ibsi akkaataa gaafatameen hin deebinee Mana Hojii
mootummaatiin fudhatama hin argatu. bu’uura QD keewwata 33 tiin sirreeffama dogongora
herregaa yeroo madaalliitti Mana Hojii Mootummaatiin taasifamee fi dhimmoota xixiqqoo
biroo irratti ibsi yoo gaafatamee malee, gatii caalbaasii dhiyaatee yookaan dhimmoota caalbaasicha irratti
30.2 Manni hojii mootummaa beeksisa gaaffi ibsi akka itti keennamuu barreessuu irratti guyyaa fi
sa’aatii deebiin itti kennamu qabu keessatti dorgomaan deebii yoo hin kenninee caalbaasiin ala
tahu ni danda’a.
31. Fudhatamummaa Caalbaasii

31.1 Fudhatamummaa argachuun Caalbaasii Mana Hojii Mootummaatiin kan murtaa’u danda’uu
qabiyyee sanada caalbaasii dorgommichaa irratti hundaa’uudhaan ta’a.
31.2 Sanadni yaada dorgommii caalbaasii caalmaan fudhatamummaa argatee kan jedhamu tumaalee
hundaa fi tarreeffama fedhi sanada caalbaasii keessatti ibsaman waliin garaagarummaa
bu’uuraa, hambifannaa yookaan hanqina(omission) osoo hin qabaatiin guutame kan dhiyaatee
yoo ta’ee dha.
Garaagarummaan bu’uuraa, hambifannaa yookaan hanqina(omission) qabaachuun kan murtaa’uu:
a. Fudhatama yoo argatee,

i. waliigaltee keessatti kan ibsamee,daangaa,qulqullina,yookaan raawwii hojii irratti
garaagarummaa bu’uuraa kamiyyuu kan hordofsiisuu,yookaan
ii. Faallaa tumaalee sanada caalbaasiitiin, Mirga manni hojii mootummaa yookaan dorgomaan
waliigalteedhaan qaban kan daangeessuu
b. Caalbaasichi garaagaruummaa bu’uuraa osoo qabu ibsa gaafachuun akka sirraa’uu taasisuun
Carraa dorgommii dorgomtootni biroo kanneen Sanada yaada dorgommii caalbaasii
fudhatamummaa qabu dhiyeessan irratti dhibbaa Caalbaasichi garaagaruummaa bu’uuraa osoo
qabu ibsa gaafachuun akka sirraa’uu taasisuun Carraa dorgommii dorgomtootni biroo kanneen
Sanada yaada dorgommii caalbaasii fudhatamummaa qabu dhiyeessan irratti dhibbaa seeraan
alaa kan hordofsiisuu yoo ta’ee.kan hordofsiisuu yoo ta’ee.
31.3 Sanadni yaada dorgommii caalbaasii ulaagaawwan murteesso sanada caalbaasii keessatti
eeraman kan hin guunnee yoo ta’ee Manni Hojii Motummaa kufaa ni taasisa. Erga kufaa
taasiseen booda dorgomaan garaagarummaa bu’uuraa, hambifannaa yookaan
hanqina(omission) jiruu akka sirreessuu taasisuun dorgomaa ulaagaawwan barbaadamu
guutuun fudhatamummaa argatee jedhamee murteessun hin danda’amu.
31.4 Murtiin caalbaasiin dhiyaatee fudhatamumma hin qabu jedhu yommuu kennamu qaboo yaa’ii
madaallii keessatti ibsa gahaadhaan deeggaramuu qaba.
31.5 Ulaagaawwan murteessoo sanadni caalbaasii gaafatu guutee kan argame dorgomaa tokko qofa yoo ta’e,ma
32. Walsimuu Dhabuu fi Hanqina

32.1 Sanadni yaada dorgommii caalbaasii dhiyaatee ulaagaawwan bu’uuraa gaafatamee kan guute
ta’ee dhimmoota xixiqqaa irratti walsimu dhabuu yookiin hanqina qabaachuu isaatiin manni
hojii mootummaa caalbaasii fudhatamummaa hin qabne jechuu dhisuu ni danda’a.
32.2 Sanadni yaada dorgommii caalbaasii dhiyaate,ulaagaawwan bu’uuraa kan guutee fi
dhimmoota xixiqqaa irratti walsimu dhabuu fi haqina kan qabu yoo ta’ee, dorgomaan
odeeffannoo yookaan ragaale barbaachisoo hanqinoota kana sirreessuf gargaaran yeroo
madaalawa mana hojii mootummaan kennameef keessatti dhiyeessu qaba. Odeeffannoo fi
ragaaleen akka sirreeffamu gaafatame kun gatii caalbaasii kan ilaallatu tahu hin
qabu.dorgomaan haala gaafatameen kan hin dhiyeessinee yoo ta’ee sanadni yaada dorgommii
caalbaasii isaa kufaa ta’uu ni danda’a..
32.3 Sanadni yaada dorgommii caalbaasii ulaagaawwan bu’uuraa guutee kan dhiyaate yoo ta’e,
mannii hojii mootummaa hanqinoota xixiqqaa fi walsiimuu dhabuu garaagarummaa bu’uuraa
hin qabnee sirreessuu ni danda’a. bu’uuruma kanaan, kaayyoo waldorgomsiisuu qofaaf, gatii
gosa yookaan kutaa hojii osoo hin guutamiin hafee yookaan walhiinsamnee yaada keessa
galchuuf gatii olaanaa caalbaasii kana keessatti keennamee fudhachuun gatiin caalbaasii kan
sirreeffamu ta’a.
33. Gatii Shakiisiisaa fi Dogoggora Herreegaa

33.1 Sanadni yaada dorgommii caalbaasii ulaagaawwan bu’uuraatiin fudhatamummaa kan qabu yoo
ta’ee, mannii hojii mootummaa dogongora herregaa haala armaan gadii kanaan ni sirreessa:
a. Garaagarummaan gatii baaqqee fi gatii waligalaa gidduu jiru gatii baaqqee hamma hojiitiin
baayyisuun argachuun kan danda’amuu yoo ta’ee,gatiin baaqqee fudhatamuun gatiin waliigalaa
kan sirreeffamu ta’a. Yaada mana hojii motummaatiin dogongora iddoo taa’umsa qabxii
deesimaalii gatii qeenxee sirri hin taanee yoo jiraatee garuu gatiin waliigalaa guutamee
dhiyaatee fudhatamuun gatiin baaqqee kan sirreeffamu ta’a;
b. Ida’ama waligalaati fi herrega tokkoon tokkoo ida’ama xiqqaa (subtotal) gidduu
garaagarummaan kan jiru yoo ta’ee, ida’amnii xiqqaan(subtotal) fudhatamuun ida’amnii
waliigalaa kan sirreeffamu fi
c. Gatii lakkoofsaa fi jechaan ibsamee gidduu garaagarummaan kan jiru yoo ta’ee,kan jechaan
ibsamee fudhatamummaa kan qabaatu ta’a. haata’uu malee, gatiin jechaan barreeffamuu dogongora herregaa
33.2 Manni hojii mootummaa dogoggora herreegaa umamee sirreessuun harkifannaa malee dorgomaa
barreeffamaan beeksisuu qaba. Dorgomaanis sirreefamni gatii taasifamee isa qaqqabee yeroo GTOC
keessatti sirreeffamicha fudhachuu yookaan dhisuu isaa barreeffamaan beeksisuu qaba.sirreeffamni
taasifamee sanada yaada dorgommii caalbaasii dorgomaan dhiyeeffate irratti ifatti barreeffamu qaba.
33.3 Dorgomaan mo’ataa ta’ee filatame sirreeffama dogoggoraa yoo hin fudhanne sanadni yaada
dorgommii caalbaasii dhiyeeffate kufaa ta’a..
34. Ilaalcha Addaa

34.1 Ilaalchi addaa dhaabbata ijaarsaa biyya keessaatiif kan taasifamu ta’a.
34.2 Ilaalchi addaa dhaabbata ijaarsaa biyya keessaatiif kan kennamu fi hojii irra kan oolu yeroo madaalliin
gatii waldorgomsiisuu taasifamu dhibbeentaa 7.5 dabaluudhaan ta’a.
34.3 Dhaabbanni ijaarsa biyya keessaa ilaalcha addaa akka laatamuuf kan gargaaruu ragaawwan
barbaaachisoo kamiyyuu kan haalota armaan gaditti tarreeffaman mirkaneessan dhiyeessuu qabu:
a. Dhaabbatichii Itoophiyaa keessatti kan hundeeffamee ta’uu qaba;
b. Buusiin kaappitaala dhaabbatichaa dhibbeentaan 50 ol kan nama uumamaa yookaan
dhaabbata seera qabeessa Itiyoophiyaanota ta’aaniin kan qabamee ta’u qaba;
c. Miseensonni Boordii dhaabbatichaa dhibeentaa50 ol lammummaan isaanii Itoophiyaa
ta’uu qaba;
d. Hojjattootni murteessoon dhaabbatichaa yoo xiqqaatee dhibeentaa 50 isaanii
lammummaadhaan Itoophiyaa ta’uu qabu..
34.4 Dhaabbilee Inerpirayizii maayikiroo fi xixiqqaaf ilaalchi addaa seeraan kennameef raawwatiinsa ni
qabaata.
35.5 Dhaabbileen Intarpiraayizii maayikiroo fi xixiqqaan dorgommii caalbaasii Aduunyaa irratti kan
hirmaatan yoo ta’e, ilaalchi addaa dhaabbata ijaarsaa biyya keessaatiif haala QD keewwata xiqqaa 34.2
jalatti ibsameen kan raawwatamuu ta’a..
35. Gara Sharafa Qeenxeetti Jijjiruu

35.1 Mannii hojii mootummaa kaayyoo madaallii fi dorgommiif jechaa gatii caalbaasii gosa sharafa adda
addaatiin dhiyaatan hunda reetii gurgurtaa sharafa baankii biyyoolessa Itiyoophiyaatiin guyyaa
baniinsa caalbaasichaatti ifoomsuutti fayyadamuun akkaataa GTOC keessatti ibsameen gara sharafa qeenxeetti
36. Gamaaggama Duraa Caalbaasii

36.1 Mannii Hojii Mootummaa akkaataa QD 22 tiin irratti ibsameen sanadoota dhiyaatan kamiyyuu
gahumsa dorgomtootaa gaafatman kan mirkaneessan tahuu isaa kan gamaaggamuu fi sanadni
yaada dorgommii dhiyaatee ulaaggaawwan sanada caalbaasii keessatti gaafataman guutee kan
dhiyaatee tahu isaa mirkaneessun ni murteessa..
36.2 Dorgomaan guyyaa fi sa’aatii baniinsa caalbaasii irraa kaasee hanga yeroo bu’aa caalbaasii
beeksisuutti jiru keessatti dhimmoota caalbaasichaan walqabatu kamiyyuu irratti mana hojii
mootummaa waliin walqunnamtii taasisuu hin qabu. adeemsa gamaaggamaa, madaallii,
sadarkeessuu dorgomtoota caalbaasichaa,fi mo’ataa adda baasuu Manni hojii mootummaan
gaggeeffamu keessatti dorgomaan dhibbaa kamiyyuu taasisee argame sanadni yaada dorgommii
caalbaasii isaa kufaa tahu ni danda’a.
36.3 Mannii hojii mootummaa sanadni yaada dorgommii caalbaasii dhiyaate fudhatamummaa kan hin
qabne jechuun kan murteessuu yommu:
(a) Akkaata QD keewwata xiqqaa 23.2 tiin ragaan bakka bu’uummaa seera qabeessi nama
sanada yaada dorgommii caalbaasii irratti akka mallatteessuuf aangoon kennameef osoo hin
dhiyaatiin yoo hafe;
(b) Akkaata QD keewwata xiqqaa 23.2 tiin sanadni yaada dorgommii caalbaasii haadhoo fi
waraabbiin dhiyaatee kompitaaraan yookaan qalama gadii hin dhisne fi haqamuu hin
dandeenyeen qophaa’ee kan hin dhiyaannee fi nama aangoo seeraa qabuun kan hin
mallattoofnee yoo ta’ee;
(c) Akkaata QD keewwata xiqqaa 23.3 tiin Sanadoota foyya’uu hin dandeenyee ala kan
jiran,fuula sanada yaada dorgommii caalbaasii hunda irratti nama aangoon bakka bu’ummaa
seeraa qabuun mallatteeffame yookaan mallattoo gabaabaan irratti taasifamee yoo hin
dhiyaannee ta’ee;
(d) sanadni yaada dorgommii caalbaasii akkaata QD keewwata xiqqaa 12.1 keessatti afaan
Caalbaasii ibsameen barreeffamee kan hin dhiyyaanne yoo ta’e;
(e) Dorgomaan gabatee dhiyeessii sanada yaada dorgommii caalbaasii mallattaa’ee fi guyyaan
irratti barreeffamee osoo hin dhiyeessiin yoo hafe;
(f) Dorgomaan gabatee mirkaneessa sirruummaa dorgomaa mallattaa’ee fi guyyaan irratti
barreeffamee osoo hin dhiyeessiin yoo hafe;;
(g) Dorgomaan tarreeffama baayyina hojii fi sagantaa hojii mallattaa’ee fi guyyaan irratti barreeffamee osoo
(h) Dorgomaan sanada yaada dorgommii caalbaasii teeknikaa mallattaa’ee fi guyyaan irratti
barreeffamee osoo hin dhiyeessiin yoo hafe;
(i) Dorgomaan wabii kabachiisa caalbaasii mallattaa’ee fi guyyaan irratti barreeffamee osoo hin
dhiyeessiin yoo hafe;
(j) Bu’uura QD keewwata 21 tiin Wabiin kabachiisa caalbaasii osoo hin dhiyeessiin yoo hafe.
37. Fudhatamummaa seeraa, Ogummaa, teekinikaa fi Maallaqa caalbaasii

37.1 Mana hojii mootummaa sanadni yaada dorgommii caalbaasii ragaawwan dirqisiisoo gaafataman
guutamanii dhiyaachuu isaanii erga mirkaneesse booda fudhatamummaa seeraa, Ogummaa, teekinikaa fi
maallaqa qabaachuu isaa irratti murtii ni kenna. Murtii kennamuu kunis ulaagaa kan guutee yookiin
Ulaagaa kan hin guunne jechuun adda ni baasa.
37.2 Fudhatamuummaa seeraa
Fudhatamummaa argachuu dhabuun sanada yaada dorgommii caalbaasii mana hojii mootummaatiin
murtaa’uu kan danda’uu:
a. Dorgomaan Lammummaa bu’uura QD keewwata xiqqaa 4.2 tiin gaafatamee guutee

yoo hin argamnee ta’ee;
b. Akkaata QD keewwata 6 tiin walitti bu’iinsi faayidaa dorgamaa waliin kan jiruu yoo
ta’ee;
c. Akkaata QD keewwata xiqqaa 4.5(b)(i) tiin dorgomaan hayyama daldalaa seera
qabeessaa fi rogummaa qabu dhiyeessuu yoo dhabe;
d. Akkaata QD keewwata xiqqaa 4.6 tiin dorgomaan galmee dhiyeessitootaa irratti kan hin
galmoofne yoo ta’e (kun dirqama dorgomtoota biyya keessaa qofaaf ta’a)
e. Akkaata QD keewwata xiqqaa 4.3 tiin sababa dirqamoota waliigaltee hojii kanaan dura
wajiin wal qabatuun dorgomaan bittaa mootummaa irratti akka hin hirmaanne kan
dhorkame yoo ta’e;
f. Akkaata QD keewwata xiqqaa 4.5(c) tiin Dorgomaa biyya alaa biyya ta’ee biyya itti
hundeeffamee irraa waraqaa ragaa hundeeffamaa yookaan hayyama daldala seera
qabeessa dhiyeessuu yoo dhabe;
g. Akkaataa QD keewwata xiqqaa 4.5 (b) (ii) tiin dorgomaan biyya keessaa waraqaa ragaa
taaksii dabalata qabeenyaa (VAT) hammii gatii isaa GTOC keessatti ibsamee Abbaa
Taayitaa Galiiwwanitiin kan kenname osoo hin dhiyeessinee yoo hafee;

h. Akkaata QD keewwata xiqqaa 4.5 (b) (iii) tiin dorgomaan biyya keessaa waraqaa ragaa
qulqullina kaffaltii gibiraa Abbaa Taayitaa Galiiwwanii irraa osoo hin dhiyeessin yoo
hafe.
i. Akkaataa QD keewwata xiqqaa 4.1 sanadni yaada dorgommii caalbaasii kan dhiyaate
Waldaa Shariikaa (Joint Venture) irraa yoo ta’ee fi dorgomaan unka ragaa Waldaa
Shariikaa (Joint Venture), wixinee waligaltee ittiin bulmaata,wixinee waliigaltee yookaan
xalayaa sharikichii ittiin hundaa’ee osoo hin dhiyeessin yoo hafe.
37.3 Fudhatamummaa ogummaa
a. Akkaataa GTOC keewwata xiqqaa 4.5 (b) (iv) tiin dorgomaan waraqaa ragaa gahumsaa fi
muxannoo ogummaa rogummaa qabu osoo hin dhiyeessiin yoo hafe;
b. Akkaataa GTOC keewwata xiqqaa 15.1 tiin dorgomaan odeeffannoo gahumsaa fi dandeettii
ogummaa haala gabatee mirkaneessa sirruummaa keessatti ibsameen osoo hin dhiyeessiin yoo
hafe;
c. Birkii 3, Malawwan fi Ulaagaa Madaallii keessatti akkaataa ulaagaa gaafatameen Dorgomaan
sanada yaada dorgommii teeknikaa isaa keessatti gitawwan hojii ijootiif ogeessota barbaachisoo
ta’an osoo hin dhiyeessiin yoo hafe;
d. Dorgomaan hojicha irratti ramaduuf kan yaadaman ragaa gahumsa dhunfaa hojjattootaa (CV)
kan ofi isaanitiin mallattaa’ee yookaan qaama bakka bu’insi seera qabeessi kennameefiin kan
mallattaa’ee osoo hin dhiyeessiin yoo hafee;
37.4 Fudhatamummaa Teekinikaa
a. Birkii -3 malawwan fi ulaagaa madaallii jalatti baayyinaa fi yeroo gaafatameen dorgomaan

odeeffannoo waligaltee walfakkaataa(relevant) qabu kanaan dura haala gaariidhaan xumuruu isaa
ibsu gabatee mirkaneessa sirrummaa gahumsa dorgomaa keessatti guutuu dhaan osoo hin
dhiyeessin yoo hafe;
b. Dorgomaan yoo xiqqaatee baajataa hojii caalbaasii kanaa waliin walsiimuun kanaan dura haala qubsaa ta’ee
c. Birkii -3 malawwan fi ulaagaa madaallii jalatti akkaatuma hamma,gatii fi yeroo gaafatameen
dorgomaan odeeffannoo barbaachisoo hojii ijaarsaa caalbaasii kanaan raawwatamuuf
yaadamanii waliin wal fakaatan gabatee mirkaneessa sirrummaa gahumsa dorgomaa keessatti
guutuu dhaan osoo hin dhiyeessin yoo hafe;
d. Birkii -3 malawwan fi ulaagaa madaallii jalatti yeroo gaafatameen dorgomaan odeeffannoo
barbaachisoo waligaltee raawwachuu dhabuu(non-performing contracts) gabatee mirkaneessa
sirrummaa gahumsa dorgomaa keessatti guutuu dhaan osoo hin dhiyeessin yoo hafe;
e. irkii -3, malawwan fi ulaagaa madaallii jalatti akkaatuma gaafatameen dorgomaan odeeffannoo
barbaachisoo raawwii waligaltee kanaan duraa ilaalchisee mana murtiitti falmii irra jiru(pending
litigations) gabatee mirkaneessa sirrummaa gahumsa dorgomaa keessatti guutuu dhaan osoo hin
f. Dorgomaan sanada yaada dorgommii caalbaasii teeknikaa qopheessuu keessatti akkaataa
meeshaalee ijaarsaa raawwii waligaltee birkii -3 malawwan fi ulaagaa madaallii jalatti
tarreeffaman haala barbaadamuun kan argatu tahuu isaa kan agarsiisuu ragaa guutuu osoo hin
g. Dorgomaan sanada yaada dorgommii caalbaasii teeknikaa ( birkii-6 unka “C”) keessatti
sanadoota saxaxaa fi agarsiiftuu saxaxaa(drawings) osoo hin dhiyeessin yoo hafe;
7.5 Fudhatammummaa Maallaqaa
Fudhatamummaa argachuu dhabuun sanada yaada dorgommii caalbaasii mannii hojii mootummaatiin
a. Dorgomaan waligaltee raawwachuuf kan dandeessisuu leecalloo maallaqaa(financial resources)

gahaa tahee qabaachuu isaa kan mirkaneessuu guca caalbaasii birkii 4,jalatti kan ibsamee
gabatee mirkaneessa sirrummaa gahumsa dorgomaa keessatti guutuu dhaan osoo hin dhiyeessin
yoo hafe;
b. Dorgomaan QD keewwata xiqqaa 17.2(a) jalatti haaluma gaafatameen yeroo birkii -3
malawwan fi ulaagaa madaallii keessatti ibsameen ragaa ibsa herregaa odiitara walabaatiin
mirkanaa’ee osoo hin dhiyeessin yoo hafe;
c. Dorgomaan GTOC keewwata xiqqaa 17.2(b) keessatti akkaatuma gaafatameen haala humna
maallaqaa irratti argamuu kan mirkaneessuu ragaawwan biroo osoo hin dhiyeessin yoo hafe;
d. Birkii -3 malawwan fi ulaagaa madaallii jalatti yeroo ibsameen hangi galiin waggaa gidduu galeessaa (aver
e. Dorgomaan akkaataa birkii -3 malawwan fi ulaagaa madaallii keessatti gaafatameen leecalloo
maallaqaa(financial resources) kan qabuu yookaan maddoota maallaqaa isaa agarsiisuu yoo hin
dandeenye.
38. Madaallii Sanada Yaada Dorgommii Caalbaasii
38.1 Mannii hojii mootummaa madaallii sanadoota yaada dorgommii caalbaasii ulaagaa barbaadamuu
guutuun fudhatamummaan isaanii mirkanaa’ee kamiyyuu ni gaggeessa.
38.2 Mannii hojii mootummaa ulaagaa madaallii, ulagaa madaaallii caccabsamee(sub-criteria), fi haala
kenninsa qabxii birkii 3 keessatti ibsamee fayyadamuun sanada yaada dorgommii caalbaasii haala
sagantaa ibsa fedhii(Schedule of Requirements)keessatti ibsameen guutamee dhiyaatee ni
madaala.ulaagaan yookaan malli biroo hin heyyamamu. Sanada yaada dorgommii caalbaasii fudhatama
argatee kamiyyuuf qabxiin teeknikaa ni kennamaaf. Sadarkaa kanatti sanadni yaada dorgommii
caalbaasii akkaataa ulaagaa barbaachisoo sanadnI caalbaasii fi addatti haala sagantaa ibsa
fedhii(Schedule of Requirements)keessatti gaafatamee osoo hin guutamiin yoo hafe yookaan qabxii
teeknikaa gadi aanaa birkii 3 keessatti ibsamee osoo hin argatiin yoo hafe kufaa ta’a.
38.3 Mannii hojii mootummaa madaallii sanada yaada dorgommii caalbaasii yommuu gaggeessu
dhimmoota armaan gaditti tarreeffaman yaada keessa galchu qaba:
a. Gatii caalbaasii, ida’ama gatii yeroo(Provisional Sums) fi cuunfaa tarreeffama baayyina

hojii waliigaltee gatii baaqqee(unit price) yookaan sagantaa tarreeffama ibsa
gatii(schedule of price) waliigaltee dimshaashaa(lump sum contracts)keessatti baajata of
eeggannoof(contingencies) qabamee, jira yoo tahe,osoo hin hammachiifnee, garuu gosa
hojii guyyaa dabalatee, gatiin isaa dorgoommii dhaan kennamu;
b. Akkaata QD keewwata 33.1 tiin sirreeffama gatii dogoggora herreegaa;
c. Akkaata QD keewwata xiqqaa 13.5 tiin, hir’ifamni gatii dhiyaachuu isaa irraa kan ka’ee
sirreeffama gatii taasiifamu;
d. Hojirra oolmaa armaan olii (a) hamma (c)tti hanga argamee, barbaachisaa ta’ee yoo
argame, QD keewwata 35 irratti hundaaa’uun gara sharafa qeenxeetti jijjiruu;
e. Akkaata QD keewwata 32 tiin sirreeffama walsimuu dhiisuu(nonconformities) ;
f. Ulaagaalee madaallii birkii 3, mala fi ulaagaa madaallii jalatti ibsaman hunda hojirra
oolchuun raawwachuu;
g. QD keewwata 34 irratti hundaa’uun ilaalchaa addaa hojii irra oolchuu irraa kan ka’ee sirreeffama
38.4 QD keewwata 13 irratti hundaa’uun gatii caalbaasii dhiyaatee akkuma jirutti tahee, madaalliin
sanada yaada dorgommii caalbaasii mana hojii mootummaatiin gaggeeffamu dhimmoota biroo
madaalliif barbaachisan yaada keessa galu danda’a. Dhimmota madaallii keessatti faayidaa irra oolan,
yoo jira ta’ee, birkii 3, mala fi ulaagaa madaallii keessatti ibsamu qaba.
38.5 Sanadni caalbaasii kanaan dorgomtoonni sanada yaada dorgommii caalbaasii lootiiwwan adda
addaatiif akka dhiyeessaan yoo heyyamamee, fi lootiwwan bayyeen dorgomaa tokkoof kan kennamuu
yoo tahee, gabatee dhiyeessii caalbaasii keessatti hir’ifama gatii dhiyaatee kamiyyuu dabalatee,maloota
madaallii lootii gosoota adda addaa(combinations) ulaagaa madaallii gadii aanaa barbaadamuu guutee
adda baasuun murteessuuf dandeessisuu GTOC keessatti haala ibsame jiruuni fi birkii 3, mala
madaallii fi ulaagaa keessatti gadii fageenyaa haala ibsameen kan raawwatamuu ta’a.
38.6 Caalbaasii waliigaltee gatii baaqqee yoo tahee, dorgomaa gatii caalbaasii isa xiqqaa dhiyeesse
mo’ataa taasifamu, timaama keessa galu kan danda’uun ol kan wal hin simnee(unbalanced),hojiiwwan
waliigaltee gara jalqabaa jiran irratti yoo baayyatee(front loaded) yookaan akka yaada mana hojii
mootummaatti tilmaama keessa galu kan danda’uun olitti tilmaama gatii qorannoo gabaa yeroo
dhiyootiin gadii baayyee fagaatee kan jiru, mana hojii mootummaa gatiin dhiyaatee maloota hojii
ijaarsaa fi sagantaa yaadameen kan walgituu tahu fi hojii ijaarsichaa raawwachuuf gahumsa keessoo kan
qabu,amansiisaa tahuu isaa murteessuuf, xinxala gatii gadii fageenyaa hojii yookiin gosa hojii(item)
tarreeffama baayyina hojii keessa jiran kamiyyuu yookaan hunda isaa irratti akka dhiyaatuuf gaafachu
ni danda’a. sagantaa tilmaama kaffalttii hojiiwwan waliigaltee xiyyeeffannoo keessa galchuun, madaallii
xinxala gatii erga taasiseen booda manni hojii mootummaa rakkoo dorgomaan milkaa’ee waliigaltee
irratti uumuu danda’uun kisaaraa maallaqaa irra gahuu ittisuuf sadarkaa gahaa taheen baasii fi itti
gaafatamummaa dorgomaatiin hanga wabii kabachiisa waliigaltee irratti daballii taasisuun dorgomaan
akka dhiyeessuu gaafachuu ni danda’a.
39. Sanada Yaada Dorgommii Caalbaasii Waldorgomsiisuu

39.1 Akkaataa Qd keewwata xiqqaa 38.3 fi birkii -3 malawwan fi ulaagaa madaallii keessatti ibsamee
irratti hundaa’uun Mannii hojii mootummaa sanadoota yaada dorgommii caalbaasii fudhatamummaa
argatan waldorgomsiisa. Bu’uuruma kanaan dorgomaa ulaagaa madaallii barbaadamuu guutuun
mo’aataa caalbaasii tahee ni murteessa.
40. Madaallii Gahumsaan Booda Taasifamu

40.1 Manni hojii Mootummaa bu’uura ulaagaalee sanada caalbaasii keessatti ibsamen sanada yaada
dorgommii caalbaasii madaaluun dorgomaa mo’ate erga adda baaseen booda gahumsa yeroo ammaa
dorgomaan mo’ata ta’ee irratti argamuu mirkaneessuun barbaachisaadha jedhe yoo itti amanee
madaallii gahumsaan boodaa gaggeessu ni danda’a.
40.2 sanada yaada dorgommii caalbaasii keessatti ragaaleen barbaachisoon jalqabuma kan hammataman
yoo tahee malee, fudhatamummaa seeraa,ogummaa,teeknikaa,fi haala humna maallaqa dorgomaan
yeroo ammaa irratti argamu ulaagaa sanada caalbaasii keessatti ibsame kan guutan tahuu mirkaneessuuf
sanadoonnii QD keewwata 37 jalatti ibsaman akka dhiyaatan taasisuun dorgomaa mo’ataa tahee irratti
madaalliin gahumsaan boodaa ni gaggeeffama.
40.3 Dorgomaan mo’ata tahee gaaffii mana hojii mootummaa irratti hundaa’uun sanadoota kanneen
guyyoota walitti aanan 15 keessatti yoo hin dhiyeessinee yookaan sanada soba dhiyeesse yoo kan
argamee ta’ee, sanada yaada dorgommii caalbaasii inni dhiyeeffate kufaa ta’a. mannii hojii mootummaa
dorgomaa ulaagaa madaallii barbaadamuu guutuun sadarkaa lammaffaa irratti argamuu filachuun
gahumsa dorgomtichaa mirkaneeffachuuf haaluma walfakkaatuun madaallii gahumsaan boodaa ni
gaggeessa.
41. Calbaasii Fudhachuu fi Kufaa Taasisuu

41.1 Mannii hojii mootummaa, dirqama tokkoo malee yeroo kamiyyuu waligaltee mallatteessuu isaatiin
dura, caalbaasii adeemsa irra jiruus tahee caalbaasii kamiyyuu fudhachuu yookaan kufaa taasisuuf
mirga ni qabaata.
42. Sirna Caalbaasiin irra-deebiin beeksifamuu

42.1 Mannii hojii mootummaa haalootni armaan gaditti tarreeffaman yommuu uumamuu waamicha
caalbaasii yeroo lammaffaaf taasisuu ni danda’a:
a. Sanadni yaada dorgommii caalbaasii dhiyaatee, keessattuu ulagaalee qulqullinaa

yookaan humna maallaqaa barbaadamuu osoo hin guutiin yoo hafe. \
b. Gatiin caalbaasii dorgomtootaan dhiyaatee waamicha caalbaasii taasisuu isaatiin dura
tilmaama gatii qorannoo gabaa bittichaa mana hojii mootummaatiin gaggeeffame
ol tahee yoo argamee.
c. Tumaan caalbaasiin ittiin buulu seeroota bittaa mootummaatiin kan wal hin simnee
tahu isaatiin waamichi caalbaasii taasifamee carraa dorgomtoota baayyee hirmaachisuu kan hin k
d. Rakkoon humnaa olii jiraachuu isaatiin waliigalteen seeenamuu akkaataa
barbaadamuun hojirra oolchuun kan hin danda’amnee tahe yoo argamee.
F. Waliigaltee Kennuu
43. Ulaagaa Filannoo Mo’ataa

43.1 Manni hojii mootummaa dorgomaa sanadni yaada dorgommmii caalbaasii isaa ulaagalee bu’uuraa
gaafatamee guutuun fudhatamummaa argate fi sanada yaada dorgommii ulaagaa madaallii barbaadamu
guutee argamee akkasumas waligaltee haala qubsaa taheen raawwachuuf gahumsa qaba jedhe murtessee
mo’ataa caalbaasii tasisuun ni filata.
43.2. Afeerraan taasifamee waligaltee qeenxee/lootii(individual contracts) yoo tahe mo’ataan caalbaasii
lootii lootiidhaan kan filatamuu ta’a. tahus mannii hojii mootummaa hir’ifama gatii dhiyaatee
kamiyyuu xiyyeeffannoo keessa galchuun sanada yaada dorgommii caalbaasii caalmaan furmaata
faayida qabeessa dhiyeessee filachuu ni danda’a.
43.3 Dorgomaan lootii tokkoo ol mo’atee yoo argamee, lootiiwwan kanneen hunda waligaltee
qeenxee/single/ akka raawwatamuu taasisuun ni danda’ama.
44. Mirga Hamma Bittaa Jijjiiramu

44.1 Mannii hojii mootummaa, dorgomaa mo’ataa caalbaasii tahee filachuun yeroo beeksisuutti GTOC
keessatti hamma dhibbeentaa ibsamee kan hin caallee fi gatii tokkoo yookaan tumaawwan sanada
caalbaasii irratti jijjirama kamiyyuu osoo hin taasisiin, hamma hojii ijaarsaa jalqaba birkii 6,sagantaa
ibsa fedhii keessatti ibsamee irratti dabaluu yookaan hir’isuuf mirga guutuu ni qabaata.Yommu
waliigaltichi kennamutti manni hojii mootummaa bittaa raawwatu baay’ina hojiiwwan jalqaba kutaa
6ffaa keessatti ibsame guddisuuf ykn hir’isuuf mirga qabaatus, dhibbeentaan isaa akkaata sagantaa
ulaagaalee irra ta’e caalu hin qabu.
45. Bu'aa Madaallii Caalbaasii Beeksisuu fi Mo'ataa Caalbaasiif Waliigaltee

Kennuu
45.1 Guyyaan caalbaasiin ragga’ee itti turu xumuramuu isaatiin dura, Mannii Hojii Motummaa bu’aa
madaallii caalbaasii yeroo walfakkaataa ta’eetti dorgoomtoota hunda ni beeksisa.
45.2 Xalayaan beeksisa bu’aa madaallii teeknikaa dorgomtoota hin milkaa’iniif ergamu sababii sanadni yaada dorgo
45.3 Xalayaan dorgomaa mo’ateef Manni Hojii Mootummaatiin ergamuu dorgomaa fi Mana Hojii
Mootummaa gidduutti waliigalteen akka galameetti kan fudhatamu miti. Mana Hojii Mootummaa fi
dorgomaa mo’ataa gidduutti waligalteen galamee jedhame kan fudhatamu yeroo waligalteen
tumaawwan barbaachisoo hojiirra oolmaa hojii ijaarsichaa bulchuu dandeessisan hammachuun
mallattaa’ee qofa ta’a.
45.4 Xalayaan dorgomaa mo’ateef ergamuu odeeffannowwan armaan gaditti tarreeffaman hammachuu
qaba:
a. Sanadni yaada dorgommii caalbaasii inni dhiyeessee Mana Hojii Mootummaatiin

fudhatama argachuu isaa;
b. Gatii waliigalaa waliigaltee;
c. Tarreeffama gosa hojiilee fi gatii qeenxee isaanii;
d. Hanga wabii kabachiisa waligaltee dhiyeessuu qabu fi guyyaa xumuraa dhiyeessi
wabichaa.
46. Waliigaltee Mallatteessuu
46.1 Manni hojii mootummaa bu’aan madaallii caalbaasichaa to’ataa battaluma beeksiseen waliigaltee
ni erga.
46.2 Beeksisni bu’aa madaallii caalbaasii isa qaqqabee guyyoota kudha shan(15) keessatti Dorgomaa
mo’ataan waligalticha guyyaa itti barreessun mallatteessee Mana hojii mootummaaf deebisuu qaba.
46.3 Mannii hojii mootummaa guyyaa bu’aan madaallii caalbaasii dorgomtoota hunda barreeffamaan
beeksifamee irraa kaasee kan lakkaa’amuu guyyoota hojii shan(5) dura yookaan adeemsa caalbaasii
irratti komiin yoo dhiyaatee hanga komichii deebii argatuutti waliigaltee mallatteessuu hin qabu.
47. Wabii Kabachiisa Waliigaltee

47.1 Dorgomaan mo’ataan wabii kabachiisa waliigaltee akkaataa HWW, QD keewwata 38.6 waliin
walqabatee ibsamee irratti hundaa’uun , guyyaa waliigaltee mallatteesse irraa kaasee guyyoota kudha
shan(15) keessatti kaayyoo kanaaf jecha guca wabii kabachiisa waliigaltee birkii 9,guca waliigaltee
keessatti hammatamee,yookaan guca biroo mana hojii mootummaatiin fudhatamummaa argateetti fayyadamuun dhi
47.2 Dorgomaa mo’ataa biyya keessaatiin wabiin kabachiisa waliigaltee dhiyaatee boondii yoo tahee,
bondichii mana hojii mootummaatiin fudhatamummaa kan argatuu dorgomaa mo’ateen kan murtaa’ee
dhaabbata inshuraansii yookaan bondii laatuu irraa kan kennamee tahuu qaba. Dhaabbanni biyya alaa
bondii dhiyeessee dhaabbata Maallaqaa biyyatti keessatti argamanii waliin hariiroo cimaa qabaachuun
isa irra jiraata.
47.3 Dorgomaan mo’taan wabii kabachiisa waliigaltee armaan olitti ibsamee osoo hin dhiyeessiin yoo
hafee yookaan waliigaltee osoo hin mallatteessinee yoo hafee Mo’ataa caalbaasii tahun isaa akka
haqamuu fi wabiin kabachiisa caalbaasii isaa akka dhaalamuuf sababoota gahaa tahu
47.4 Dhaabbileen maaykiroo fi xixiqqaa bakka wabii kabachiisa caalbaasii, wabii kabachiisa waliigaltee
yookaan wabii kaffaltii dursaa qaama seera qabeessa isaan gurmeessee fi to’atuu irraa kan barreeffamuu
xalayaa wabummaa dhiyeeffachuu qabu.
47.5 Dorgomaan milkaa’ee waliigaltee mallatteessuu yoo hin dandeenyee yookaan mallatteessuuf
hayyamamaa yoo hin taanee yookaan wabii kabachiisa waliigaltee armaan olitti ibsamee osoo hin
dhiyeessiin yoo hafee, Mannii Hojii Motummaa qorannoo bu’aa irratti hundaa’ee gaggeessuun
filannoowwan lamaan kanaatti fayyadamuu ni danda’a, filannoowwan kunis dorgomaa sanadni yaada
dorgommii isaa ulaagaa madaallii barbaadamu guutuun sadarkaa lammaffaatiin galmaa’ee jiru
mo’aataa caalbaasii taasisuu yookaan dorgomaan sadarkaa lammaffaatiin galmaa’ee kun waliigaltee
akka mallatteessuu ni afeera yookaan beeksisnii caalbaasii haaratti akka bahu ni taasisa
Boqonnaa-1 Birkii: 2 Gabatee Tarreeffama Odeeffannoo Caalbaasii
Birkii: 2 Gabatee Tarreeffama Odeeffannoo Caalbaasii

(GTOC)
Baafata
Fuula
A.Waligala 1
B. Qabiyyee Sanada Caalbaasii 3
C.Qophii Sanada Yaada Dorgommii Caalbaasii 4
D.Dhiyeessii fi Baniinsa Caalbaasii 6
E.Caalbaasii Madaaluu fi Dorgomsiisuu 7
F.Waliigaltee kennuu 7
Lakkoofsa
Heertuu
Qajeelfama Ragaa QD waliin walqabatu
Dorgomtootaa(QD)
Wabeeffameee
A. Waligala
QD 1.1 Mana Hojii Mootummaa:
Teessoo:
QD 1.1 Mala Bittaa Sanada Caalbaasii Qophaa’ee:
QD 1.2 fi Maqaa piroojektii:
24.2(b)
Ibsa waliigala Hojii Ijaarsaa:
QD 1.4 fi lakkoofsa addaa bittaa:
24.2(b)
QD 1.4 Lakkoofsa Adda Baasaa Lootiiwwani Sanada Caalbaasichaa:
QD 4.1(a) Namoonni dhunfaa yookaan dhaabbattoonni Waldaa Shariikaa (Joint
Venture) dirqama tokkuummaa fi dhunfaan kan qaban tahuu yookaan kan
hin qabnee tahuu haa ibsamu.
QD 4.5(b)(ii) Dorgomtootni Biyya keessaa Abbaa Taaytaa Galiiwwanitiin kan kennamee
fi hangi isaa kan murtaa’ee fi isaa ol caalbaasii ta’eef Waraqaa ragaa
Galmeeffama Taaksii Dabalata Qabeenyaa(VAT)dhiyeessu qabu.
QD Gahumsa Ogummaa Rogummaa Qabuu .
4.5(b)(iv)
waraqaan ragaa gahuumsa ogummaa rogummaa qabuuf dhiyaachuu kan
qabu yookaan hin qabnee tahuu haa ibsamuu.
QD 4.7 Dorgomaan itti fufinsaan gahumsa qabaachuu isaaf ragaa isaa foyyeessuun
sanadoota armaan gadiitti tarreeffaman waliin dhiyeessuu qaba:
B. Qabiyyee Sanada Caalbaasii

QD 8.1 fi kaayyoo gaaffiiwwan fi/yookaan ibsa kennuuf qofaaf kan tajaajiluu
10.4 teessoon Mana Hojii Mootummaa:
Mana Hojii an
Mootummaa:
dhimmichi kan
ilaallatuu:
number:lakkoofsa/ ee,lakkoofsi/kutaan mana hojii mootummaa
kutaa mana hojii haa galuu
mootummaa:
P.
Box:Lakk.sand.Post.:
maqaa Daandii: :
Magaalaa
koodii sand.postaa ee,koodiin sand.postaa haa galuu
biyya Itiyoophiyaa
lakkoofsa bilbilaa:
lakk.faaksii
teessoo E-meeyilii:
QD 8.1 fi Guyyaan xumuraa dhiyeessii gaaffiiwwan fi/yookaan ibsawwani:

10.4
guyyaa:
Sa’aatii:
C. Qophii Sanada Yaada Dorgommii Caalbaasii

QD 12.1 Afaan Caalbaasichaa .
QD 13.1 Gosa Waliigaltee galamuu :
Waliigaltee Gatii Baaqqee,yookaan

Waliigaltee Dimshaashaa
QD 13.9 Gaaffiin sirreeffama Gatii dhiyaachu kan danda’uu guyyaa waligalteen
hojirra oolee irraa kaasee---- erga xumurameen booda ta’a
QD 13.12 Gatin tokkoon tokkoo Lootiidhaaf keenamu yoo xiqqaatee gosa
meeshaalee/ hojii(item) tokkoon tokkoo lootii ibsameef waliin kan
walsiimuu tahu qaba.
Gatin tokkoon tokkoo gosa meeshaalee/ hojii(item) lootiif keenamu yoo

xiqqaatee gosa meeshaalee/ hojii(item) tokkoon tokkoo lootii ibsamee
waliin kan walsiimuu tahu qaba.
QD 14.1 Dorgomaan galteewwan hojii biyya keessaa dhiyeessuuf gatiin kennamu

tiin ta’uu qaba.
QD 15.1 Dorgomaan dandeettii ogummaa (professional capacity) barbaachisuu
qabaachuu isaa mirkaneessuuf kan gargaaruu odeeffannoowwan dandeettii
fi gahumsa Ogummaa(professional) yeroo ammaa fi waggoottan darbanii
gabatee mirkaneessa sirrummaa gahumsa dorgomaatti fayyadamuun
dhiyeessuu qaba.
QD 16.3 Dorgomaan waraqaa ragaa raawwii gaarii yoo xiqqaatee gartuu waligaltee
(hojjachisaa) irraa kennameef dhiyeessu qaba.Waraqaan Ragaa dorgomaan
dhiyeessuu kun waggoottan darban keessatti waliigaltee haala gaariin
xumuruu isaa kan ibsuu tahuu qaba.
QD 16.7 Mannii Hojii Mootummaa Gahumsaa fi Dandeettii Teeknika dorgomaa
yeroo ammaa qaamaan bakkichatti argamuun(physical) kan mirkaneeffatu
tahuu fi dhisuu isaa haa ibsamuu.
QD 17.2(b) Haala Humna Maallaqaa Dorgomtootaa mirkaneessuuf sanadootni armaan
gaditti tarreeffaman dhiyaachuu qabu:
QD 19.1 Caalbaasii filannoo dhiyeessuun kan heyyamamee yookaan hin
heyyamamnee tahuu haa ibsamuu.
QD 19.4 GTOC keewwata 19.1 jalatti haala ibsameen Caalbaasii filannoo
dhiyeessuun heyyamamee jira yoo ta’ee, ulaagaawwan murteessoo armaan gaditti ibsaman
QD 20.1 Caalbaasiin ragga’ee kan turu guyyoota ta’a.
QD 21.1 wabii kabachiisa caalbaasii dhiyeessun barbaachisaa tahuu yookaan dhisuu
isaa haa ibsamu.
wabii kabachiisa caalbaasii dhiyeessun barbaachisaa yoo ta’ee, hangi wabii

kabachiisa caalbaasii.
QD 23.1 Sanadnii yaada dorgommii caalbaasii haadhoo(original) dhiyaachu qabu
akkuma jirutti ta’ee, dabalataan waraabbiin .dhiyaachuu qaba.
QD 23.1 Dorgomtootni sanada yaada dorgommii caalbaasii teeknikaa fi Gatii kan
qabatee poostaa adda addaa lama keessatti kophaa kophaa saamsuun
dhiyeessuu qabu
 sanadni yaada dorgommii caalbaasii teeknikaa dhiyaatuu sanadoota

dirqisiisoo QD keewwata 22.2(a) hanga (e) jalatti tarreeffamee kan
hammatee tahu qaba;
 Akkaataa QD keewwata 22.2(f) jalatti ibsameen sanadni yaada

dorgommii Gatii dhiyaatuu sagantaa tarreeffama Ibsa gatii(Price
Schedule) hojii kan hammatee tahu qaba.
D. Dhiyeessii fi Baniinsa Caalbaasii

QD 25.1 Kaayyoo Dhiyeessii Caalbaasii qofaaf,teessoon mana hojii mootummaa:
Manni Hojii maqaan mana hojii mootummaa haa galuu

Motummaa
nama dhimmi
ilaallatu
number:lakkoofsa/kutaa
ee, lakkofsi/kutaan mana hojichaa haa
mana hojii ibsamuu
Box:
Lakk.sand.Post.:
maqaa Daandii: :
Magaalaa

biyya Itiyoophiyaa
Guyyaa xumura dhiyeessi sanada yaada dorgommii caalbaasii:
Guyyaa: aa, fi bara2015 ,dogongora walhubannoo uumamuu danda’u

hambisuuf yeroo hunda ji’a jechaan haa barreeffamu
Sa’aatii: aatiin: Waaree Booda yookaan Waaree Duraan adda bahee haa
barreeffamu
QD 28.1 Bakkaa fi yeroo baniinsa caalbaasiin:
Manni Hojii maqaan mana hojii mootummaa haa galuu

Motummaa
number:lakkoofsa/kutaa
ee, lakkofsi/kutaan mana hojichaa haa
mana hojii ibsamuu
maqaa Daandii: :
Magaalaa
biyya Itiyoophiyaa
Guyyaa: aa, fi bara2015 ,dogongora walhubannoo
uumamuu danda’u hambisuuf yeroo hunda
ji’a jechaan haa barreeffamu
Sa’aati: aatiin: Waaree Booda yookaan Waaree
Dura adda bahee haa barreeffamu
E. Caalbaasii Madaaluu fi Dorgomsiisuu
QD 33.2 Dorgomaan sirreeffama dogogorra herregaa taasifamee guyyaa-- keessatti

fudhachuu isaa mirkaneessuu qaba.
QD 35.1 Kaayyoo madaallii fi dorgomsiisuuf jecha gatiin caalbaasii sharafa adda
addaatiin dhiyaatee hunda gara sharafa qeenxee tti jijjiruun hojirra kan
ooluu ta’a.
QD 38.5 Caalbaasii heedduminaa (Multiple award) dorgomaa tokkoof kennuun kan heyyamamee ta’
malli madaallii caalbaasiin lootiiwwan adda addaa(combination) dhiyaatee
ulaagaa madaallii barbaadamuu guutani argamu isaani murteessuuf kan
gargaaran birkii 3 malawwan fi Ulaagaa madaallii jalatti tarreeffamuu
qaba.
F. Waliigaltee kennuu
QD 44.1 Hammii hojii ijaarsaa dabaluu danda’a.
Hammii hojii ijaarsaa hir’achuu danda’a.
Boqonnaa-1 Adeemsa Caalbasii Birkii 3. Malawwan fi Ulaagaa
Madaalli
Birkii 3. Malawwan fi Ulaagaa Madaalli
A. Ulaagaa Gahumsa Seera, Ogummaa, Teekinika, fi Maallaqaa......................................... 2
1. Gahumsa Seeraa dorgomaa............................................................................................... 2
2. Ulaagaa Gahumsaa Ogummaa fi Dandeettii Dorgomaa...................................................... 9
2. Dandeetti Teeknikaa,Gahumsaa fi muxannoo Dorgomaa.................................................. 12
3. Haala Maallaqa Dorgomaan Irratti Argamu........................................................................ 20
B. Madaalii Caalbaasii......................................................................................................... 28
1. Mo’ataa Caalbaasii Adda Baasu....................................................................................... 28
2. Sanada Yaada Dorgommii Caalbaasii Gatii Xiqqaan Dhiyaate.......................................... 28
3. Gatii Caalbaasii Madaalu Fi Dorgomsiisuu........................................................................ 32
4. Ilaalcha Addaa Dorgomaa Biyya Keessaatiif.................................................................. 34
5. Madaallii Bittaa Hedduumina Qabu................................................................................... 34
6. Yeroo Xumura Hojii........................................................................................................ 35
7. Sanada Yaada Dorgommii Teeknikaa Filannoon dhiyaatu.............................................. 35

Boqonnaa-1 Adeemsa Caalbasii Birkii 3. Malawwan fi Ulaagaa
Madaallii
Birkiin kun, Birkii 1 qajeelfama dorgomtootaa fi Birkii 2 gabatee Tarreefama Odeefannoo

Caalbaasii, waliin kan dubbifamuu ta’e, mannii hojii mootummaa, caalbaasicha
madaaluun dorgomtoonnii ulaagalee gahumsaa gaafatame guutuu isaanii murteessuuf kan
gargaaru maloota, ulaagaalee fi dhimmoota madaalliif oolan kamiyyuu kan
haammatudha. Maloota, ulaagaalee fi dhimmoota madaallii oolan kan biroo sanada
caalbaasii kana keessatti tarreeffamaniin ala fayyadamuun hin danda’amu. Dorgomaan
odeeffannoo birkii 4 guca caalbaasii keessatti gaafatamee hunda dhiyeessuu qaba.
Akkaataa QD keewwata 22 keessatti gaafatameen, gahuumsa dorgomtootaa

mirkaneeffachuuf sanadootni barbaachisoon kamiyyuu dhiyaachuu isaa ni gamaggamama
.
Sanadni yaada dorgoomii caalbaasii ragaawwaan barreeffamaa dirqiisiisoo gahumsa

dorgomaa mirkaneessuuf barbaachisu kamiyyuu guutee dhiyaachuu isaa erga
mirkaneesse booda, manni hojii mootummaa ulaagaa barbaachisoo sanada caalbaasii
keessatti ibsamee irratti hundaa’uudhaan fudhatamummaa seera, teekinika, Ogummaa fi
Maallaqaa qabaachuu tokkoon tokkoon Sanada yaada dorgoomii caalbaasii irratti murtii
kennun ulaagaa kan guute yookiin ulaagaa kan hin guutne jechuun addaa ni baasa.
1 | Page
Sanada Caalbasii Idilee Hojii Ijaarsaa (Caalbasii Ifa Biyyoolessaa) BMO kan Qophaa’e
Boqonnaa-1 Adeemsa Caalbasii Birkii 3. Malawwan fi Ulaagaa Madaallii
A. Ulaagaa Gahumsa Seera, Ogummaa, Teekinika, fi Maallaqaa

Ulaagaan gahumsaa gabatee armaan gadii jalatti ka’aaman dorgomtoota irratti raawwatinsa ni qabaata.
Ulaagaa
Dorgomaa
Waldaa Sharikaa
Dhimmoota Each Sanada

Ulaagaalee
Barbaadaman Dhaabbata Partner barbaadamu
Guutamuu qaban shariikota hunduu Yoo xiqqaate
dhunfaa Tokkoon
waliin ta’uun shariika Tokko
Tokkoo
shariikaa
1. Gahumsa Seeraa dorgomaa

Ulaagaa
4.2. Lamummaa Ulaagaa Gabatee
Ulaagaa Dirqamaa Dirqamaa raawwatinsa kan hin
1.1. Lamummaa Akkaataa QD Dirqamaa dhiyeessii
guutamuu qabu guutamuu qabne
keeewwata 4.2 guutamuu qabu Caalbaasii
qabu
Akkaataa QD 6 jalatti Ulaagaa Bid
Ulaagaa
1.2. Walitti Bu’insa ibsameen walitti Ulaagaa Dirqamaa Dirqamaa Raawwatinsa kan hin Submission
Dirqamaa
Faayidaa bu’insi Faayidaa guutamuu qabu guutamuu qabne Sheet
guutamuu qabu
jiraachuu dhabuu qabu
2 | Page
Gabatee dhiyeessii C
1.3. Galmee Akkaataa QD Ulaagaa
Ulaagaa Gabatee
dhiyeesitootaa keewwata 4.7 Galmee Ulaagaa Dirqamaa Dirqamaa Raawwatinsa kan hin
Dirqamaa dhiyeessii
keessatti kan dhiyeessitootaa irratti guutamuu qabu guutamuu qabne
guutamuu qabu Caalbaasii
galma’aan. kan galma’e. qabu
Akkaataa QD
keewwata 4.3, murtee
bittaa mootummaa Gabatee
1.4. Bittaa Ulaagaa
seera qabeessa taheen Ulaagaa dhiyeessii
Mootummaa Ulaagaa Dirqamaa Dirqamaa Raawwatinsa kan hin
adabbiin balleessaa Dirqamaa Caalbaasii
Irratti akka hin guutamuu qabu guutamuu qabne
bittaa Mootummaa guutamuu qabu miiltoo
hirmaannee qabu
irratti akka hin waliin
hirmaannee kan hin
dhorkamne ta’uu
1.5. Heeyyama Akkaataa QD
Daldalaa seera keewwata 4.6 tiin
Ulaagaa Gabatee
qabeessaa ykn Heyyama daldalaa Ulaagaa
Ulaagaa Dirqamaa Dirqamaa Raawwatinsa kan hin dhiyeessii
Waraqaa Ragaa seera qabeessa Dirqamaa
guutamuu qabu guutamuu qabne Caalbaasii
galmee dhiyyeesuu ykn guutamuu qabu
qabu miiltoo
hundeeffaama Waraqaa Ragaa
waliin
dhabbaata galmee hundeeffamaa
3 | Page
Daldalaa dhaabbata Daldalaa biyya hundeessee irraa dhiyyeesuu.

Akkaataa QD
keewwata 4.6 tiin
Ragaa Galmee Taaksii
Gabatee
1.6. Waraqaa Ragaa Dabalata Qabeenya Ulaagaa
Ulaagaa dhiyeessii
Galmee Taaksii (VAT) gatiin Ulaagaa Dirqamaa Dirqamaa Raawwatinsa kan hin
Dirqamaa Caalbaasii
Dabalata waligaltee kan Qarshii guutamuu qabu guutamuu qabne
guutamuu qabu miiltoo
Qabeenya (VAT) 1,000,00.00 caalu fi qabu
waliin
isaa ol tahe Abbaa
Taayitaa galiiwwaniin
irraa fudhaachuu isaa.
Akkaataa QD
keewwata 4.6 Waraqaa Gabatee
Ulaagaa
1.7. Waraqaa ragaa ragaa qulqullina Ulaagaa dhiyeessii
Ulaagaa Dirqamaa Dirqamaa Raawwatinsa kan hin
qulqullina kaffaltii kaffaltii Gibiraa ( Dirqamaa Caalbaasii
guutamuu qabu guutamuu qabne
Gibiraa dorgomtoota Biyya guutamuu qabu miiltoo
qabu
keessaa Qofaaf) waliin
dhiyyeessu
1.8. Dhaabbata Haala QD keewwata Ulaagaa Gabaate
n/a Raawwatinsa Ulaagaa Dirqamaa Raawwatinsa kan hin
Misooma 4.4 jalatti ibsameen Dirqamaa Mirkaneessa
kan hin qabne guutamuu qabu qabne sirrummaa
Mootummaa kan guutu ta’uu guutamuu
4 | Page
Gahumsa Dorgomaa
qabu
2. Ulaagaa Gahumsaa Ogummaa fi Dandeettii Dorgomaa

Yoo xiqqaate
hojjeetootni baay’inni Gabaate
isaanii Baay’ina Ulaagaa Raawwatinsa Mirkaneessa
2.1. Baay’ina Ulaagaa Dirqamaa Raawwatinsa kan hin
Hojjeetoota galchi Dirqamaa kan hin sirrummaa
Hojjeetoota guutamuu qabu qabne
yeroo ammaatti guutamuu qabu qabne Gahumsa
dhaabbata dorgomaa Dorgomaa
bira hojjeecha jiran
dorgomaan Guca
Hojjeettoota keewwata Yaada
xiqqaa 2.1 jalatti dorgomii
ibsaman keessaa teekinikaa
Ulaagaa Raawwatinsa
2.2. Humna Namaa hojjeetoota gitoota Ulaagaa Dirqamaa Raawwatinsa kan hin Ragaa
Dirqamaa kan hin
gita hojii Ijoo hojii ijootiif yaadaman guutamuu qabu qabne Gahuumsa
guutamuu qabu qabne
barbaachisuu ulaagaalee armaan ogummaa
gaditti tarreeffaman Injiinaraa
kan guutan ta’uu -1 (PER 1)
isaanii argiisiisuu qabu miiltoo
waliin
5 | Page
Muuxannoo hojii Muuxannoo hojii

LakkGita hojii
walii galaa kallattii
3. Dandeetti Teeknikaa,Gahumsaa fi muxannoo Dorgomaa

Dorgomaan waggoottan
darban keessatti yoo
Gabaate
xiqqaate waliigaltee
Mirkaneessa
yoo xiqqaatee baajata
Ulaagaa sirrummaa
Sanada Ulaagaa
3.1. Muuxannoo walii Raawwatinsa kan hin Dirqamaa Raawwatinsa kan hin Gahumsa
calbaasii/waliigaltee/ Dirqamaa
galaa qabne guutamuu qabne Dorgomaa
kanaa waliin wal gitu guutamuu qabu
qabu miiltoo
haala gaariin hojjetee
waliin.
xumuruu isaa
agarsiisuu dhiyeessuu
qaba.
3.2. Muuxannoo Waggoottan darban Ulaagaa Amaloota(characteristics) RaawwatinsaAmala(characteristics) Gabaate
6 | Page
kallattii keessatti dorgomaan akka

Dirqamaa
kontiraaktaraatti
guutamuuhundaaf
yookiin
qabu Ulaagaa
cita kontiraaktaraatti
Dirqamaakanguutamuu
haala
hin qabne
quubsaa
qabu
tokkoof
taheen
Ulaagaa
yoo xiqqaate
Dirqamaa
Mirkaneessa
walii
guutamuu
galteesirrum
qabu
tokko
Odeeffannoon guutun
mala hiika
waldhabdee ykn
falmiin fala xumuraa
argachuu isaa irratti
hundaa’ee, guyyaa
Ulaagaa
xumura dhiyeessii
Ulaagaa Dirqamaa
caalbaasiin dura
Dirqamaa dhunfaa ykn Gabate
3.3. Seenaa hojii waggoota darban
dhunfaa ykn waldaa Mirkaneessa
waliigaltee keessatti seenaa Raawwatinsa kan hin Raawwatinsa kan
waldaa shariika shariika dura sirrummaa
raawwachuu waliigaltee qabne hin qabne
dura tureen ykn tureen ykn Gahumsa
dhabuu raawwachuu dhabuu
amma jiruun amma jiruun Dorgomaa
almiin fala xumuraa
guutamu qabu guutamu
argate jechuun mala
qabu
hiikkaa waldhabdee
filannoo ykn falmii
mana murtiitiin
dhimma murtii
xumura argatee fi
adeemsi ol’iyyannoo
7 | Page
isaa kan xumurame.

Dirqamaa
dhunfaa ykn
Dirqamaa
Waldaa
dhunfaa ykn
Shariikaa Gabaate
Ida’amnii Waliigalaa Waldaa
(Joint Mirkaneessa
3.4. Falmii adeemsa falmiin adeemsa irra Shariikaa (Joint Raawwatinsa kan hin Raawwatinsa kan
Venture) sirrummaa
irra jiru jiru hundi Venture) dura qabne hin qabne
dura tureen Gahumsa
dhibbeentaa tureen ykn amma
ykn amma Dorgomaa
jiruun guutamu
jiruu
qabu
guutamu
qabu
Dorgomaan hojii
waliigalticha
raawwachuuf kan Ulaagaa Raawwatinsa SanadaYaada
3.5. Meeshalee ijaarsaa Ulaagaa Dirqamaa Raawwatinsa kan hin
dandeessisu meeshalee Dirqamaa kan hin dorgomii
Walii galtee guutamuu qabu qabne
ijaarsaa armaan gaditti guutamuu qabu qabne teekinikaa
raawwachuuf “”
tarreefaman qabaachu miiltoo
barbaachisuu
qaba waliin
Gosaa fi ibsaa addaa (Characteristics) Baay’ina gad-aanaa

Lakk.
meeshalee ijaarsaa barbaadamu
8 | Page
4. Haala Maallaqa Dorgomaan Irratti Argamu

Akkaataa GTOC
keewwata 17 jalatti
ibsameen, sadarkaa
humna maallaqaa
Gabaate
dorgomaan yeroo
Mirkaneessa
ammaa irratti argamuu Ulaagaa
4.1. Seenaa Ulaagaa sirrummaa
fi seenaa isaa keessatti Raawwatinsa kan hin Dirqamaa Raawwatinsa kan hin
Raawwii(Performance) Dirqamaa Gahumsa
bu’a qabeessummaa qabne guutamuu qabne
maallaqaa guutamuu qabu Dorgomaa
yeroo dheeraa kan qabu
miiltoo
argiisiisuu bu’aa odiitii,
waliin
madaala herreegaa fi
ibsawwan herreegaa
biroo waggoottan
dhiyeessuu qaba.
9 | Page
4.2. Galii waggaa gidduu

waggoottan
galeessandarban keessatti
Ulaagaa
Galiin
Dirqamaa
waggaaUlaagaa
guutamuu
gidduu Dirqamaa
galeessaan
qabu guutamuu
herregamu
Ulaagaa
qabu
kaffaltii
Dirqamaa
Ulaagaa
waliigalaa
guutamuu
Dirqamaa
hojii qabu
waliigaltee
guutamuu
Mirkaneessa
adeemsa
qabu sirrum
irra jir
armaan gaditti yaa’insa
maallaqaa barbaadamu
guutuuf walii galtee
kaffaltii dursaa qaama
biroo irra argatuun ala
kan jiru Doorgomaan
carraa ykn maallaqa
Mirkaneessa
callaa fi qabeenya Ulaagaa
sirrummaa
salphaatti gara Ulaagaa Dirqamaa Ulaagaa Dirqamaa
4.3. Leeccalloo(resource) Ulaagaa Dirqamaa Gahumsa
maallaqa callaatti Dirqamaa dhibeentaa dhibeentaa guutamuu
maallaqaa guutamuu qabu Dorgomaa
jijjiramu (liquid guutamuu qabu guutamuu qabu
miiltoo
assets), qabeenya idaan qabu
waliin
hin
qabamne(unencumbered
real assets), haala liqii
itti argatu, fi tooftaalee
biroo kan madda
maallaqa ittin argatu
tarreessuu qaba
10 | Page
11 | Page
B. Madaalii Caalbaasii
1. Mo’ataa Caalbaasii Adda Baasu
Maloota seerota bittaa mootummaa keessatti ibsamee irratti hundaa’uun mannii hojii
mootummaa mala armaan gaditti fayyadamuun mo’ataa kan filatu ta’a:
A. Sanada yaada dorgommii caalbaasii ulaagaa gahumsa ogummaa, teeknikaa fi maallaqaa

gaafatmee kan guutani fi ulaagaa ibsa tarreeffama fedhii teeknikaa guutani kan argamanii
fi isa xiqqaa dhiyeessuun fudhatamummaa argate.
B. Sanada yaada dorgommii caalbaasii ulaagaa gahumsa ogummaa, teeknikaa fi maallaqaa

gaafatmee kan guutani fi ulaagaa ibsa tarreeffama fedhii teeknikaa guutani kan argamanii
fi ulaagaa madaallii isa xiqqaa guutee kan argamee. Sanadni yaada dorgommii caalbaasii
ulaagaa madaallii barbaadamuu guutee argamee faayidaa dinagdummaa bittichaa caalmaa
kan argamsiisuu ta’u qaba.
A. Sanada Yaada Dorgommii Caalbaasii Gatii Xiqqaan Dhiyaate

1.1 Akkaataa QD keewwata 22 jalatti gaafatameen, gahuumsa dorgomtootaa
mirkaneeffachuuf sanadootni barbaachisoon kamiyyuu dhiyaachuu isaa ni gamaggamama
1.2 Sanadni yaada dorgoomii caalbaasii keessatti ragaawwan barreeffamaa dirqiisiisoon

gahumsa dorgomaa mirkaneessuuf barbaachisu kamiyyuu guutee dhiyaachuu isaa erga
mirkaneesse booda, manni hojii mootummaa ulaagaa barbaachisoo sanada caalbaasii
keessatti ibsamee irratti hundaa’uudhaan fudhatamummaa seera, Teekinika, Ogummaa fi
Maallaqaa qabaachuu tokko tokkoon Sanada yaada dorgoomii caalbaasii irratti murtii
kennun ulaagaa kan guute yookiin ulaagaa kan hin guutne jedhee addaa baasa.
1.3 Manni hojii Mootummaa ibsa tarreeffama fedhii teeknikaa irratti hundaa’uun sanada
yaada doregommii teeknikaa dhiyaatee xinxaluun ulaagaa teekn ikaa kan guutee yookaan
ulaagaa teeknikaa hin guutne adda ni baasa.
1.4 Manni hojii Mootummaa sanada yaada dorgommii caalbaasii ulaagaa bu’uura guutuun
fudhatamummaa argatee itti fufee madaaluun sanada caalbaasii wajjiin walsimuu Dhabuu fi
28
Hanqinni kan hin jirree tahuu ni mirkaneessa.
1.5 The Public Body shall examine all Bids to ascertain whether there are any arithmetic errors
in computation and summation. The Public Body shall notify Bidders on adjusted
calculation errors and request bidders to confirm that they accept the correction of the
calculation error within the time limit of three days from the receiving of the notification.
Manni hojii Mootummaa sanada yaada dorgommii caalbaasii dhiyaatee hunda qorachuun
doggongora herregaa jiraachuu yookiin jiraachuu dhabuu isaa adda baasa. Mannii Hojii
Mootummaa sirreeffama dogongora herregaa irratti taasifamee beeksisuun dorgomaan
sirreeffama taasifamee fudhachuu isaa guyyaa beeksifamee irraa kaasee guyyaa hojii
sadii keessatti akka isaaf mirkaneessuu ni gaafata.
1.6 Manni Hojii Mootummaa sanada yaada dorgommii caalbaasii ulaagaa sanada caalbaasii
keessatti gaafatame bu’uuraan guutuun fudhatamummaa argatee fi gatii gadi aanaa dhiyeessee
addaan baasuun mo’ataa caalbaasii ni murteessa.
B. Sanada Yaada Dorgommii Caalbaasii Ulaagaa Bu’uuraa Guutuun Faayidaa

Dinagdummaa Olaanaa Dhiyeessee Adda Baasuun Murteessuu
2. Madaallii Sanada Yaada Dorgommii Teeknikaa
2.1 Sanadni yaada dorgoomii caalbaasii Ulaagaa dirqiisiisoo seera, Teekinika, Ogummaa
fi Maallaqaa hunda guutee argamuun fudhatamummaa argatee kan madaalamuu fi
madaallii caalbaasii sadarkaa lamaatiin qabxiin kan kennamuuf ta’a. Akkaata QD
keewwata 38.3(f)tiin,madaalliin mannii hojii mootummaa gaggeessuu, gatii
caalbaasii dhiyaatee irratti dabalataan, haala tartiiba barbaachisumma fi ulfaatina
sirna madaallii waligalaa keessatti qabu irratti hundaa’uun ulaagaa madaallii
teeknikaa armaan gaditti ibsamee xiyyeeffannoo keessa kan galchu ta’a:
(a). Ulaagaan madaallii teeknika fi ulfaatina qabxii Sadarkaa barbaachisummaa isaanii

kan agarsiisuu haala armaan gaditiin murtaa’a:
qabxii keennamee(proportional
Tartiiba Maqaa ulaagaalee
point). %
Sanadni yaada dorgommii teeknikaa
1
sagantaa ibsa fedhiif dhiyaatee quubsaa
29
ta’uu isaa:
(a) Dandeettii Teekinikaa meeshaalee hojii
ijaarsaa fi humna namaa ittin
bobbaasuu.
(b) Malaa fi haala(approach) teekinikni itti
dhiyaate
(c) karoora hojii fi sagantaa
(d) Caaseffamaa fi humna namaa
Qabxii waliigalaa ulaagichaaf kenname (1):

muxannoo hojii kallatti sagantaa ibsa
2 fedhiitiif rogummaa qabu
Gahumsaa fi dandeettii hojjetoota ijoo

hojicha irratti bobba’an .
(a) Dursaa garee
(b)
Qabxii waliigalaa ulaagichaaf kenname (3)

3 :
(a) Gahumsa waliigalaa 20-30%

(b) Gahumsa waligaltee
50-60%
raawwachuuf qabu
(c) Muxannoo hoji Naannichaa
10-20%
fi dandeetti afaanii
Ulfaatina waliigalaa 100%
4
Qabxii waliigalaa ulaagichaaf kenname (4):
30
Σ Qabxii waliigalaa ulaagaa afraniif kenname (1+2+3+4)

100
(b). Manni hojii mootummaa ulaagaawwan madaallii teeknikaa kamiyyuu iskeelii

kenninsa qabxii armaan gaditti tarreeffamanitti fayyadamuun madaallii ni gaggeessa:
Qabxii galmaa’ee
Ibsa
(scoring)
Baay’ee
Ulaagaalee gaafatamee ol kan ta’ee, kan baay’ee faayidaa qabuu fi
10 baay’ee
baayyee barbaachisaa ta’e.
gaarii
Baay’ee Ulaagaa gaafatameen ul kan ta’ee fi fedhii mana hojichaatiif barbaachisaa
9
gaarii kan ta’ee
7-8 gaarii Ulaagaalee gaafataman hunda kan guutee.
Gidduu Ulaagaalee gaafataman irra caalaa kan guutee fi dhimmoota ijoo hin tahini
5-6
galeessa muraasaa kan hin guunee.
Ulaagaalee gaafataman hundumaa sadarkaa fudhatamummaa isa xiqqaan
3-4 Gadi aanaa
kan guutee
Ulaagaalee gaafataman muraasa sadarkaa gadii aanaan kan guutee yookiin
Baay’ee
1-2 dhimmoota ijoo ta’an kan hin guunnee
gaid aanaa
Qubsaa kan Ulaagaalee gaafatame haala kaminiyyuu kan hin guunnee.

0
hin taanee
2.2 Tokkoon tokkoon ulaagaawwan madaallii teeknikaatiif qabxiin ulfaatina kaa’amee irratti
hundaa’uun qabxiin kan kennamu ta’a. Bu’aan madaallii kan herregamuu tokkoon tokkoon
ulaagaatiif qabxii ulfaatina kaa’amee baayyisuu qabxii galmaa’een ta’a.
2.3 Dorgomaan madaallii teekinikaatiin qabxii gadi argatee kufaa ta’a.
3. Gatii Caalbaasii Madaalu Fi Dorgomsiisuu.

3.1 Madaalli gatii irratti, sanadoota yaada dorgommii teeknikaa fudhatamummaa argatan
keessaa, qabxiin olaanaan kan kennamuu sanada yaada dorgommii gatii gadi aanaadhaan
31
dhiyaateef kan kennamuu yoo tahu qabxiin gadi aanaan immoo sanada yaada dorgommii gatii olaanaan dh
3.2 Qabxii waliigalaa keessaa qabxiin Sanada yaada dorgommii hojii ijaarsaatiif dorgomaan
dhiyeessee keessaa gaheen sanada yaada dorgomii teeknikaatiif fi kan hafee
3.3 Gatii dhiyaateef qabxiin formulaa armaan gaditiin kan herregamuu ta’a.
 LFP 
 100
FS =  CFP 
FS = qabxii Gatii caalbaasiif kennamuu
LFP = Gatii caalbaasii isa xiqqaa dhiyaatee
CFP = Gatii caalbaasii madaalamaa jiruu
3.4 Manni hojii mootummaa qabxii teeknikaa fi qabxii gatii galmaa’ee walitti ida’uun qabxii
waligalaa adda baasuun dorgomtoota sadarkeessuuf maloota armaan gadii kan hojirra
oolchu ta’a:
a. Tokkoon tokkoon sanada yaada dorgommii teeknikaatiif qabxiin madaallii

teeknikaa kennameen sanada yaada dorgommii isa olaanaatiif qabxiin 100
kennuun kanneen hafan immoo akkaataa qabxii isaanitiin
sirreeffama(normalization) taasifamuun kan sadarkeeffaman ta’u.Sirreefama
(normalization) jechuun jijjirama/cahinsa kutaalee garee ragaa(group of data)
keessajiran hunda irratti hojirra kan ooluu yommuu tahuu gareen ragaa kun
amala ragummaa(statistical) addaa ni qabaata
b. Manni hojii mootummaa sirreeffama (normalization) madaalli teeknikaa
formuulaa armaan gadii kan fayyadamuu ta’a:
 CTP 
 100
TSN =  HTP 
TSN = Sanada yaada dorgommii teeknikaa sirreeffame (normalization)
CTP = Qabxii madaallii teeknikaa madaalamaa jiruu
HTP = Sanada yaada dorgommii teeknikaa qabxii olaanaa argatee
32
3.5 Manni hojii mootummaa, bu’aa qabxii madaallii teekinikaa fi Gatii argame walitti ida’uun
dorgomaa qabxii olaanaa argatee mo’ataa caalbaasii gochuun ni filata’
3.6 Dorgomtoonni lama madaallii taasifamen qabxii walqixa tahee yoo argatan,ilaalchi addaa
dorgomaa biyyaa keessaatiif ni laatama.
3.7 Manni hojii mootummaa madaallii taasifameen dorgomtoota qabxii walqixa argatan keessaa
mo’ataa adda baasuuf ulaagaalee dhimmoota sanada caalbaasii keessatti eeramanii fi ijoo
jedhe yaadeef sanada yaada dorgommii akka dhiyeeffatan ni taasisa.
3.8 Dorgomtootni qabxii walqixa argatan sababi dhunfaa isaanitiin sanada yaada dorgommii
akka dhiyeessan gaafataman yoo dhiyeessuu hin dandeenyee yookaan Manni hojii
mootummaa madaallii taasiseen dorgomtoota qabxii walqixa argatan keessaa mo’ataa adda
baasuuf ulaagaalee dhimmoota sanada caalbaasii keessatti eeramanii fi ijoo jedhe yaadeef
sanada yaada dorgommii haaluma gaafatamaniin dhiyeeffachuu isaanitiin irra deebiin
madaallii taasifameen qabxii walqixa yoo argatan mannii hojii mootummaa bakka
dorgomtootni argamanitti carraadhaan mo’ataa caalbaasii ni filata.
4. Ilaalcha Addaa Dorgomaa Biyya Keessaatiif

QD Keewwata 34 jalatti ibsamee jira yoo ta’e, Manni hojii mootummaa kaayyoo dorgommii
caalbaasitiif jecha dhaabbilee ijaarsaa biyya keessaatiif, akkaataa hojimaata kannatti aanee
ibsamen, ilaalcha addaa taasisuun fudhatamummaa yaadi dorgomi caalbaasii isaanii garee
armaan gadiitti ni qooda.
(a) Garee A: sanada yaada dorgommii caalbaasii dhaabbata ijaarsaa biyya keessaa fi
Waldaa Shariikaa (Joint Venture) ulaagaa QD Keeyata 34.3 guutuun kan dhiyaate;
fi
(b) Garee B: sanada yaada dorgommii caalbaasii biroo hunda
Akkaataa QD Keewwata 34.3tiin garee B jalatti kan ramadamanif qabxii madaallii gatii isaanii
irratti hangi 7.5% kan ida’aamu ta’a.
5. Madaallii Bittaa Hedduumina Qabu
Akkaataa QD Keewwata xiqqaa 38.5 tiin, Manni hojii mootummaa waliigaltee lootii tokkoo
yookaan lootii tokkoo olii dorgomaa tokkoo oliif , mo’ataa adda baasuun waliigaltee kennuuf
33
toftaalee armaan gadiitti hojirra ni oolcha:

lootii(lot) adda addaa walitti dhufan ulaagaa bu’uuraa kan guutan ta’uu isaanii adda baasuuf,
Manni Hojii Mootummaa:
(a) lootii ykn waliigaltee yoo xiqqaate dhibbeentaa gosa hojii lootiidhaan fi hamma
gosa hojichaatiin haala QD keewwata 13.12 keessatti ibsamen of keessatti qaban
qofa ni madaala.
(b) Kanneen armaan gadii yaada keessa galuu qabu:
(i) Sanada yaada dorgommii caalbaasii tokkon tokon lootii ulaagaa madaallii
ka’aame/barbaadamuu guutun dhiyaate;;
(ii) Hir’ifamni gatii fi mala hojiira oolmaa isaa tokko tokkoon lootii (lot)f sanada
yaada dorgommii keessatti dhiyaate; fi
(iii) rakkoo hanqina dhiyeessii yookiin dandeettii raawwachuu yaada keessa
galchuun, Tartiiba waliigaltee kennuutiin faayidaa dinagdummaa foyya’aa fi
ol’aanaa argamuu.
6. Yeroo Xumura Hojii

Akkaataa QD keewwata 19.2 tiin kan hayyamame yoo ta’e, madaalliin yeroo xumura hojii
filannoon dhiyaatee akka armaan gadiitiin kan raawwatamu ta’a [mala madaallii galchi
7. Sanada Yaada Dorgommii Teeknikaa Filannoon dhiyaatu

Akkaataa QD keewwata 19.4 tiin sanada yaada dorgommii filannoo teeknikaa kan hayyamamu
yoo ta’e, madaalliin isaa akka armaan gadiittin kan raawwatamu ta’a [mala madaallii galchi].
34
Boqonnaa-1 Ademsa Caalbasii Birkii 4. Guca Caalbaasii
Birkii 4. Guca Caalbaasii
Baafata Fuula
A. Gabatee Dhiyeessi Caalbaasii........................................................................................... 1

B. Gabatee Mirkaneessa Sirrummaa Dorgomaa.................................................................... 4
1. Odeeffannoo Waliigalaa Dorgomaa...................................................................................5
2. Humna Maallaqaa Dorgomaan irratti argamu.................................................................. 6
3. Gurmaa’insa Dhaabbata........................................................................................................ 8
4. Dandeetti Teeknikaa, Gahumsaa fi muxannoo Dorgomtootaa.......................................... 8
5. Seenaa Waligaltee Raawwachuu Dhabuu........................................................................10
6. Waligaltee ykn hojii dorgomaan ammatti of-harkaa qabu/ Hojii Adeemsa irra jiran...... 12
7. Gahumsa Ogummaa fi Dandeetti.................................................................................... 12
8. Yaada Sirreeffamaa fi Qeeqa Sagantaa Ibsa Fedhii hojii Irrati Dhiyaatu........................ 13
9. Sirna Mirkaneessa Qulqullinaa/Bulchinsaa fi To'annoo..................................................13
10. Odeeffannoo Dabalataa............................................................................................... 13
11. Dhaabbata Odiitara Dorgomaa....................................................................................13
12. Lakkoofsa Herregaa fi Teessoo Baankichaa............................................................... 13
C. Sanada Yaada Dorgomii Gatii -Gatii Baaqqee................................................................... 14
13. Tarreeffama Baay’inna Hojii/TBH................................................................................... 14
14. Tarreeffama Caccabinsa Gatii.......................................................................................... 17
A. Caccabiinsa gatii bu’uuraa humna namaa (labor) ( sharafa HAW keessatti ibsameetti kan
jijjiramuu)............................................................................................................................... 17
B. Caccabiinsa gatii bu’uuraa dhiyeessii Galteewwan ijaarsaa fi meeshaalee dhumatoo
(sharafa HAW keessatti ibsametti kan jijjiramu).................................................................... 18
C. Caccabiinsa gatii bu’uuraa meeshaalee ijaarsaa sa’aatiidhaan (sharafa HAW keessatti
ibsametti kan jijjirame)........................................................................................................... 23
D. Caccabiinsa Gatii Baaqqee Sagantaa Ibsa Gatii Keessatti Hammataman(Sharafa
HAW Keessatti Ibsametti Kan Jijjiramu)................................................................................25
E. Tarreeffama Caccabiinsa Baasiiwwan Eddoolaa (Sharafa HAW Keessatti Ibsametti Kan
Jijjiramu)................................................................................................................................. 26
D. Sanada Yaada Dorgommii Gatii-Waligaltee Dimshaashaa............................................... 27
1. Seensa................................................................................................................................. 27
2. Sanada Yaada Dorgommii Gatii –Gatii Waligalaa(Total Price)........................................ 28
3. Sanada Yaada Dorgommii Gatii - Caccabinsa Gatii Dimshaashaa.................................... 28
4. Tarreeffama Caccabinsa gatiiwwanii................................................................................ 33
A. Caccabiinsa gatii bu’uuraa humna namaa (labor) ( sharafa HAW keessatti ibsamee
jiruutti kan jijjiramu)............................................................................................................... 33
B.Caccabiinsa Gatii Bu’uuraa Dhiyeessii Galteewwan Ijaarsaa Fi Meeshaalee Dhumatoo
(sharafa HAW keessatti ibsamee jiruutti kan jijjiramu).......................................................... 34
C. Caccabiinsa gatii bu’uuraa meeshaalee ijaarsaa sa’aatiidhaan (sharafa HAW keessatti
ibsamee jiruutti kan jijjirame)................................................................................................. 37
Caccabiinsa gatii baaqqee sagantaa ibsa gatii keessatti hammataman(sharafa HAW
keessatti ibsamee jiruutti kan jijjiramu).................................................................................. 39
E. Tarreeffama Caccabiinsa baasiiwwan eddoolaa (sharafa HAW keessatti ibsamee jiruutti
kan jijjirame)........................................................................................................................... 41
F. Sanada Yaada Dorgommii Teeknikaa.............................................................................. 42
1. Humna Namaa/Personnel................................................................................................ 43
2. Meeshaalee Ijaarsaa......................................................................................................... 44
i
3. Karoora Hojii fi Gurmaa’insa Eddoolaa........................................................................46

4............................................... Tooftaalee Hojii
46
5. Sagantaa Bobbii............................................................................................................... 46
6. Sagantaa Ijaarsaa............................................................................................................. 46
7. Dhimmota Biroo............................................................................................................. 46
F. Ragaa Humna Namaa Gahumsa hojjattoota Dhunfaa (CV)Hojichaaf karoorfaman...... 47
G. Gabatee odeeffannoo Hundeeffama Waldaa Sharikaa..................................................... 48
H. Wabii Kabachiisa Caalbaasii............................................................................................ 50
ii
A. Gabatee Dhiyeessi Caalbaasii

Iddoo fi Guyyaa
Lakkoofsa addaa Bittaa.:
tiif
Addis Ababa Finfinnee

Ethiopia Oromiyaa
Baayyinni Dhiyachuu qabu1
Maqaa Guutuu fi Teessoo dorgomaa Lamummaa1
Gaggeessaa
3
Miseensa
Nuti maqaa fi mallatton keenya armaan gadiitti kan ka’ame sanada caalbaasii
armaan oliitti ibsame ilaalchisee haala armaan gadii kanaan deebii dhiyeeffachuu keenya
ni mirkaneessina.
(a) Sanada caalbaasii lakkoofsi addaa bittaatahee kan qoranne fi qabiyyee isaa guutuu kan
fudhanne ta’uu isaa: Tumaalee sanada caalbaasichaa hambifannaa yookaan daangaa
tokko malee guutummaan fudhannee jirra.
(b) Odeeffannoo fi ibsi sanada caalbaasii keessa jiran dhugaa ta’uu isaanii fi dogoggora
hiikoo kamiyyuu uumuun dorgommiin ala nu taasisuu akka danda’u hubannee jirra.
(c) Hojii akkaataa sanada caalbaasii mirkanaa’ee keessatti ibsamen raawwachuuf waadaa
gallee jirra
(d) Gatiin waliigalaa sanada yaada dorgommii caalbaasii keenyaa, hir’ifama qubee (e)
jalatti ibsame osoo hin dabalatin:
1
(e) Hir’ifamaa fi malli hojii irra oolmaa isaa:

Hiriifama gatii haalaa irratti hin hundoofne: Sanadi yaada dorgommii caalbaasii
keenya fudhatama yoo argate, hir’ifamni gatii armaan gadii hojii irra kan ooluu ta’a
:
Mala hir’ifama gatii hojiirra oolu: Hir’ifamni gatii mala armaan gadiitiin hojiirra kan
oolu ta’a:
Hiriifama gatii haala irratti hunda’e: Sanadi yaada dorgommii caalbaasii keenya
fudhatama yoo argate, hir’ifamni gatii haala irratti hundaa’e armaan gadii hojii irra
kan ooluu ta’a:
Mala hir’ifama gatii hojii irra ooluu: Hir’ifamni gatii mala armaan gadiitiin hojiirra
kan oolu ta’a:
(f) Sanadi yaada dorgommii caalbaasii keenya ragga’ee kan turu guyyaa dhumaa
dhiyeessii sanada yaada dorgommii Sanada Caalbaasii keessatti murtaa’e irraa kaasee
guyyoota tiif yoo ta’uu, yeroon ka’aame kun xumuramuu isaatiin dura yeroo
kamittuu fudhatamummaa(valid) kan qabu fi kan ittiin dirqamnudha.
(g) Gatiin sanada yaada dorgommii caalbaasii keenya keessatti guutamee dhiyaate,
dorgommii haqa qabeessa haala faalleessuu danda’uun dhimmoota armaan gadii
waliin kan walqabatuu dorgomaa biro kamiyyuu waliin waadaa osoo hin galiin, hin
qunnaamin yookiin marii hin taasisiin murtii bilisa keenyaan guutamee kan
dhiyaatedha.
i. Gatii caalbaasii;
ii. kaayyoo sanada yaada dorgommii caalbaasii dhiyeessuu, yookiin
iii. Mala yookiin dhimmoota gatii herregguuf yaada keessa galfaman.
(h) Gatii sanada yaada dorgommii caalbaasii tiin dhiyaate kallattinis ta’e al kallattiin
dorgomaa biroo kamifuu hanga ammaatti kan hin ibsamne fi fuuldurattis itti
yaadamee hanga guyyaa baniinsa caalbaasitti kan hin ibsamne dha.
(i) Adeemsa bittaa mootummaa kamiyyuu irratti hirmaachuuf nuti, cita kontraaktaraa
dabalatee, Bu’uura QD keewwata 4.1 tiin gahumsa kan qabnuu ta’uu fi kanaan dura
dirqama waligalee bahuu dhabuu keenyaatiin bittaa mootummmaa irratti akka hin
hirmaaannee qaama mootummaatiin kan hin dhorkamnee
2
(j) kisaaraan nurratti hin labsamne, adeemsa kasaaruu irratti hin argamnu, kisaaraan nurra gahee sababa kana
(k) Akkaataa seera gibira biyyattitiin dirqama kafaltii gibiraa nurraa barbaadanu
raawwannee jirra.
(l) Tumaa gocha malaammaltummaa fi waliin dhahuu HWW keewwata 5 jalatti ibsaman
dubbisuun kan hubannee ta’uu isaa fi adeemsa bittaa fi raawwii waliigaltee kamiyyuu
keessatti gochoota seeraan alaa kana irratti kan hin hirmaanee ta’uu keenya Mana
Hojii mootummaatiif ni mikanneessina.
(m) Dorgomtoota biroo waliin waliigaluun gochoota malaammaltummaa fi waliin dhahuu
hin raawwanne,
(n) Bu’aan madaallii caalbaasii akka nuuf murtaa’uuf jecha dhibbaa taasisuuf
hoggantootaaf yookaan hojjetoota mana hojii mootummaatiif matta’aa hin kennine
yookaan matta’aa akka fudhataniif yaada hin dhiyeesine.
(o) Sanada caalbaasii irratti hiundaa’uun caalbaasii filannoon dhiyaatuu yoo tahe malee,
akka dorgomaatti, adeemsa caalbaasii kana keessattii sanada yaada dorgommii
caalbaasii tokkoo (1)oliin hin hirmaannee;
(p) Sagantaa ibsa fedhii hojii haadhoo mana hojii mootummaaf qophaa’ee irratti kan
hirmaannee fi walitti bu’insa faayidaa kamiyyuu kan hin qabnee tahuu keenya;
(q) Sanadi yaada dorgomii caalbaasii keenya fudhatamummaa yoo argatee, bu’uura tumaa
HWW keewwata 58 tiin wabii kabachiisa waliigaltichaaf hanga barbaachisuu ni
dhiyeessinna.
(r) Lammummaan keenyas tahe citni kontiraaktaroota yookaan dhiyeessitootni gartuu
waligaltee kamiyyuu kan biyyoota gahuumsa qabanidha.
(s) Yeroo raawwii waliigaltee keessatti sadarkaa kamiyyuutti dhimmoota armaan olitti
tarreeffaman irratti jijjiramni yoo jiraatee, battalumatti mana hojii mootummaa ni
beeksisna. Akkasumas caalbaasii kana keessatti odeeffannoo sirrii fi guutuu hin taanee
ta’ee jennee sanada yaada dorgommii caalbaasii qopheessuun dhiyeessuu keenya
irratti hundaa’uudhaan murtee mannii hojii mootummaa caalbaasii kanaa fi
bittaawwan biroo maallaqa mootummaan gaggeeffamuu irratti akka hin hirmaannee
dabarsuuf beekkamti guutuu kennuun ni fudhanna.
(t) Waliigalteen seera qabeessi yoo mallatteeffamee malee, Caalbaasiin kanas tahee,
3
beeksisa bu’aa madaallii caalbaasii fudhatamummaa sanada yaada dorgommii caalbaasii barreeffame jiraa
(u) Mannii hojii mootummaa caalbaasicha guutumaa guutuutti yookaan gartokkeen
haquuf mirga kan qabu tahuu hubannee jirra.
Maqaa
Itti gaafatamummaa
mallattoo
Maqaa dorgomaa nama sanada yaada dorgommii caalbaasii irratti mallatteessuu bakka
buusee:
Guyyaa [guyyaa, ji’a, bara mallattoo galchi]
Miiltoowwan
1. Gosa daldalaa rogummaa qabu kan agarsiisuu hayyama daldalaa seera qabeessa
2. Ragaa Galmee Taaksii Dabalata Qabeenya (VAT) Abbaa Taayitaa Galiiwwan irraa
kenname
3. Abbaa Taayitaa Galiiwwanitiin kan kenname Waraqaa ragaa qulqullina kaffaltii

gibiraa seera qabeessa ta’e
4. waraqaa ragaa galmeeffama dhaabbata daldalaa yookaan eeyyama daldalaa biyya itti
hundeeffamee irraa kennamee.
5. Waraqaa Ragaa Gahumsa Ogummaa Rogummaa Qabu
6. Wabii Kabachiisa Caalbaasii fi
7. Ragaalee biroo mana hojii mootummaatiin gaafataman
B. Gabatee Mirkaneessa Sirrummaa Dorgomaa

Iddoo fi Guyyaa
tiif
4
Ethiopia Oromiyaa
1. Odeeffannoo Waliigalaa Dorgomaa
Maqaa seeraa dorgomaa:
waldaa shariikaa yoo ta’e, maqaa

seeraa tokkon tokkon miseensa
isaa:
Bakka itti galmaa’ee
Biyya itti galmaa’e keessatti

Teessoo isaa:
Maqaa
Gita hojii
Odeeffannoo bakka bu’aa: Teessoo
Bilbila/faaksii
Teesoo E-mail
Waldaa sharikaa yoo ta’e, akkaataa QD Keewwata 4.1tiin,
wiixinee waliigaltichaa dabalatee xalayaa yaadaa waldaa
sharikaa hundeessuuf barreeffame, yookiin waliigaltee
waldichi ittin hundeeffame.
Ragaawwan miltoo warabbiin Guca odeefannoo waldaa shariikaa
haadhoo (original) dhiyaate Dhaabbata misooma mootummaa biyya mana hojii
mootummaa yoo ta’e, sanada hundeeffamaa fi bilisummaa
maallaqa qabaachuu isaa ibsu fi qajeeltoowwan seera
daldalaan kan bulu tahuu isaa agarsiisan akkaataa QD
Keewwata Xiqqaa 4.4. dhiyeessuu qaba.
Sanada yaada dorgommii caalbaasii irratti dhaabbata/ waldaa shariikaa bakka bu’uun
nama mallatteessuu kan armaan olitti ibsame ragaa bakka bu’insaa seera qabeessa ta’e
walqabsisuun dhiyeessine jirra.
Gabateen mirkaneessa sirruummaa caaalbaasii haadhoo (Original) mallatteeffamee tokkoo (1) qajeelfama
4
Dorgomtootaa keessatti kan ibsamee baayyina kooppii waliin dhiyaachuu qaba.sanadni yaada dorgommii
5
caalbaasii kun waldaa shariikaatiin dhiyaatu yoo tahee, ragaa gabatee armaan gadii keessatti dhiyaatu akka waliigalaatti ragaa mise
2. Humna Maallaqaa Dorgomaan irratti argamu

Waliigaltee gaggeessuuf kan dandeessisuu leecalloo maallaqaa gahaa tahee qabaachuu kan
mirkaneessuu odiitara walaba taheen kan qoratamee ragaa ibsaalee herregaa keenya
sanada yaada dorgommii caalbaasii kana keessatti dhiyeessinee jirra.odiitii herrega
waggaa taasifamee irratti hundaa’uun ragaaleen maallaqa keenya agarsiisan gabatee
armaan gadii keessatti dhiyaatee jira. Hangi maallaqaa sarara gadee(column) keessatti
dhiyaatee haala walfakkaataa taheen waggaa waggaadhaan kallattiidhaan wal
madaalchisuuf akkaataa danda’amuun kan dhiyaateedha.
odeeffannoo seenaa maallaqaa waggoottan darbani

Ragaa Maallaqaa waggaa waggaa bara gidduu
bara kana
2ffaa 1ffaa darbee galeessaan
A. odeeffannoo madaala herreegaa
1.Qabeenya
waliigalaa
2.Idaa waliigalaa
i. qabeenya qulqulluu
(`1-2)
3. Qabeenya yeroo
ammaa(Current
Assets)
4. Idaawwan yeroo
gabaabaa
ii.maallaqa hojii(
Working Capital )3-4
i
B. Odeeffannoo Ibsa Herrega Galii
1. Galii waliigalaa
2. bu’aa gibiraan
6
duraa
3. kasaaraa
Akkaataa GTOC keessatti gaafatameen, ragaawwan maallaqaa armaan olitti dhiyaatan
waliin ragaawwan humna maallaqaa keenya mirkaneessan walqabsiisuun akka armaan
gaditti dhiyeessinee jirra:
(a)
(b)
Sanadoonni walqabatanii dhiyaatan haaloota armaan gadii kan guutaniidha:
Ragaaleen haala maallaqaa dorgomaa yookaan waldaa sharikaa agarsiisani fi kanneen
dhaabbata obboleewwanii(sister or parent companies) kan dabalatu miti
 Seenaan ibsaalee herregaa ogeessoota herregaa heyyamameefiin odiitii kan tahee
dha;
 seenaan ibsaalee herregaa yaadannoowwan(notes) herregaa kan ibsa herregaaf
barbaachisu hunda kan hammatee dhiyaatee guutuu dha;
 seenaan ibsaalee herregaa bara herregaa xumuramee waliin kan walsimuu fi odiitii
tahee dha;
Odeeffannoo galii waggaa (Hojiiwwan qofaaf)

bara Hanga maallaqaa fi Gosa maallaqaa
Galii waggaa giddu

galeessaan*
*Galiin waggaa gidduu galeessaan (Average annual turnover) kan herregamuu waggoota
birkii 3, ulaagaa madaallii fi gahumsaa jala kan jiru ulaagaa xiqqaa(Sub-Factor)4.2
keessatti ibsamee irratti hundaa’uun ida’ama waliigalaa kaffaltiiwwan hojii hojjatamaa
jiruf(in progress) yookaan xumuramef fudhatame hiruu baayyina waggoota
walfakkaataniif ta’a.
qabeenya idaan hin qabamne
7
leecalloo maallaqaa
Tartiba Madda maallaqaa
Hanga
.
3. Gurmaa’insa Dhaabbata
4. Dandeetti Teeknikaa, Gahumsaa fi muxannoo Dorgomtootaa

Dandeettii teeknikaa fi gahumsa ogummaa mirkaneessuuf kan dandeessisan gabatee
armaan gadii keessatti cunfamee dhiyaatee hojiwwan bittaa kanaa waliin amalaa fi
qabiiyyeedhaan walfakkaatan sanada yaada dorgommii caalbaasii keenya keessatti
waliigalteewwan ijoo rogummaa qaban yoo xiqqaatee baajata caalbaasi hojii bittaa
kanaan walsimuun baroottan darban keessatti guutumaa guututti gahumsaan hojjannee
kan xumuree dha.
Muuxannoo Waliigalaa
kontiraaktara
maqaa dhibbantaa Walharkaa fudhiinsa xumuraa
gatii yeroo mummee fi
piroojektichaa hojii Maammila taasifamee jiraa?
hojiichaa waliigaltee cita
/Gosa hojii Xumuramanii
fi bakka
kontiraaktaraa
A. Biyya keessatti
eeyyee: hanga ammaatti hin
beekkamne lakkii:
beekkamne lakkii:
beekkamne lakkii:
8
B. Biyya alaa
beekkamne lakkii:
beekkamne lakkii:
beekkamne lakkii:
Muxannoo Hojii bittaa kanaan walfakkaatan
kontiraaktaraa
maqaa dhibbentaa mummee Walharkaa fuudhiinsa
gatii hojii Yeroo dorgomaa
piroojektichaa hojii yookaan xumuraa raawwateeraa?
s waliigaltee fi bakka
gosa hojii xumuramee cita
kontiraaktaraa
A. Biyya keessa
beekkamne lakkii:
beekkamne lakkii:
beekkamne lakkii:
B. Biyya alaa
beekkamne lakkii:
beekkamne lakkii:
beekkamne lakkii:
Waliigalteen haala qubsaa taheen raawwatamuu isaaf waraqaan ragaa

maammila(hojjachisaa) irraa kennamee ragaalee kanaa waliin walqabatee dhiyaatee jira.
5. Seenaa Waligaltee Raawwachuu Dhabuu
9
10
Non-Performing Contracts in accordance with Section 3, Evaluation and Qualification Criteria

Bu’uura ulaagaa madaallii fi gahumsaa birkii 3 jalatti ibsameen waliigaltee raawwachuu dhabu
Bu’uura ulaagaa madaallii fi gahumsaa birkii 3,ulaagaa xiqqaa 3.3 jalatti ibsameen
waliigalteen yeroo jedhame keessatti osoo hin raawwatamiin hafe hin jiru
Bu’uura ulaagaa madaallii fi gahumsaa birkii 3, ulaagaa xiqqaa 3.3 jalatti ibsameen
waliigalteen yeroo jedhame keessatti osoo hin raawwatamiin hafe jiru akka armaan
gadiitti ibsamani jiru
Dhibbantaa
Gatii waliigalaa
bu’aa
waliigaltee (gatii
Bara qabeenya Lakkoofsa Addaa waliigaltee
yeroo ammaa/
waliigalaa
current value/)
irraa
Lakkoofsa Addaa Waliigaltee:
Maqaa Maammilaa:
Teessoo Maammilaa :
Dhimma Waldiddaa:
Bu’uura ulaagaa madaallii fi gahumsaa birkii 3 jalatti ibsameen himannaa mana murtii
irratti argamu
Bu’uura ulaagaa madaallii fi gahuumsa birkii 3, Ulaagaa xiqqaa 3.4 jalatti ibsameen
falmii himannaa mana murtii irratti hinargamne
Bu’uura ulaagaa madaallii fi gahumsaa birkii 3, Ulaagaa xiqqaa 3.4 jalatti ibsameen
falmii himannaa mana murtii irratti argamu akka armaan gadiitti ibsamani jiru
Dhibbantaa
Gatii waliigalaa
bu’aa
waliigaltee (gatii
bara qabeenya Lakkoofsa Addaa waliigaltee
yeroo ammaa/
waliigalaa
current value/)
irraa
Maqaa Maammilaa:
Teessoo Maammilaa :
11
Dhimma Waldiddaa:
Maqaa Maammilaa:
Teessoo Maammilaa :
Dhimma Waldiddaa:
6. Waligaltee yookaan hojii dorgomaan ammatti of-harkaa qabu/ Hojii Adeemsa

irra jiran
ji’oottan jahaan
Gatii Tilmaama darbanitti gidduu
tarreeffama
hojiilee hin guyyaa galeessaan ji’aatti
Tartiba
maqaa waliigaltee qunnamtii
raawwatamiinxumura nagahe raawwii
maammilaa
hafe hojii hojii dhiyaatee
7. Gahumsa Ogummaa fi Dandeetti

Gahumsaa fi dandeettii humna namaa mirkaneessuuf kan nu dandeessisuu ragaa
(statistics) humna namaa yeroo ammaa fi waggoottan lamaan darbanii gabatee armaan
gadii keessatti dhiyaatee jira.
humna Bara darbee dura Bara darbe bara kana

namaa Hojjettoota Hojjettoota Hojjettoota
(manpower) ijoo( ijoo( ijoo(
waliigala waliigalaan waliigalaan
Gidduu Specialists) Specialists) Specialists)
galeessaan sadarkaa sadarkaa sadarkaa
12
ogummaatiin ogummaatiin ogummaatiin

Dhaabbiidhaan
yeroo
murtaa’eef
waliigala
8. Yaada Sirreeffamaa fi Qeeqa Sagantaa Ibsa Fedhii hojii Irrati Dhiyaatu
9. Sirna Mirkaneessa Qulqullinaa/Bulchinsaa fi To'annoo
10. Odeeffannoo Dabalataa
11. Dhaabbata Odiitara Dorgomaa
12. Lakkoofsa Herregaa fi Teessoo Baankichaa

Lakkoofsa herrega baankii kaffaltiin itti raawwatamuu fi teessoon baankichaa kan armaan
gadii kana ta’a:
Maqaa
Itti gaafatamummaa
mallattoo
buusee:
Guyyaa , 20
Miiltoowwan
1. Sanada yaada dorgomii caalbaasii irratti mallatteessuuf ragaa bakka bu’ummaa seera
qabeessaa kennamee fi ragaalee walitti dhufeenya qaban walqabsiisuu qabu;
2. Akkaataa GTOC keessatti gaafatameen, Waraqaa ragaa raawwii gaarii waliigalteen
haala qubsaa taheen waggoottan darban keessatti xumuramuu ibsuu gartu
waliigaltee(hojjachisaa) irraa kan keennamee.
3. Ibsaalee herregaa odiitii ta’an;
4. Akkaataa GTOC keessatti ibsameen ragaa humna maallaqaa dorgomaan irratti
13
argamu mirkanneessan.
C. Sanada Yaada Dorgomii Gatii -Gatii Baaqqee

1. Tarreeffama Baay’inna Hojii/TBH
Iddoo fi Guyyaa
tiif

Ethiopia Oromiyaa
wabeeffannaa
baay’inna
TL.TBHTarreeffama hojii tarreeffama safartuu
hojii
hojii
1
Ida’ama xiqqaa TBH

TLakk. 1
2
14
Ida’ama xiqqaa TBH TLakk. 2

3

TLakk. 3
4

TLakk. 4
Summary
cuunfaa
1 TBH lakka.1
2 TBH lakka.2
3 TBH lakka.3
4 TBH lakka.4
5 Hojii guyyaa (durgoo yeroo)
cuunfaa ida’ama waligalaa
I (1+2+3+4+5)
Ida’uu Maallaqa ittiin

II
eggannoo
III cuunfaa ida’ama waligalaa
IV Gibirawwan
V Ida’ama dimshaashaa
sagantaa Hojii Guyyaa
15
L Hojii Humnaa(Labor )
Day
L01
guyyaa
Day
L02
guyyaa
Day
L03
guyyaa
Day
L04
guyyaa
Day
L05
guyyaa
waligalaa ida’ama Gatii
yeroo Hojii Guyyaa
Maqaa:
Itti gaafatamummaa
mallattoo
buusee:
Guyyaa , 20
2. Tarreeffama Caccabinsa Gatii

A. Caccabiinsa gatii bu’uuraa humna namaa (labor) ( sharafa HAW keessatti
ibsameetti kan jijjiramuu)
Hourly
Yeroo
Kafaltii Buusii Total
Kafaltii ji’aan Kafaltii hojii geejjibaa
Tartiib Gahuumsa Ogummaa/sadarkaa sa’atiin Wabii waliigala
kaffalamu (1) yeroo idileen 5
a kafalamu (2)
hawaasummaaf sa’atiidhaan
alaa(3)
4) (4+5+6+7)
1 2 3 4 5 6 7 8
A1
16
A2
A3
A4
A5
A6
A7
A8
armaan olitti kan tarreeffamee akka fakkeenyaatti kan ibsamanii dha.

1) mindaan hojjataa ji’aan Kaffalama yoo ta’ee mindaa hojjataa.
2) kafaltiin Hojjettaa sa’aatiin raawwatama yoo ta’e kaffaltii hojjataa sa’aatiin
raawwatamuu, yoo ta’uu dhisee mindaa ji’aa hiruu sa’aatii hojii seera qabeessa
(sa’aatiiwwan/ji’aa) taa’uu qaba
3) Baasii hojii yeroo hojii idileen ala raawwatamee gidduu galeessaan, jechuun
kafaltii sa’aatiin raawwatamu baayyisuu lakkoofsa dhaabbataa(coefficient)
hojii yeroo idileen ala raawwatamee..
4) Yeroo hojii idileen ala raawwatamee herreguuf Mindaa irratti raawwatinsa
kan qabu yeroo hojii idileen ala raawwatamee lakkoofsa
dhaabbataa(coefficient) gidduu galeessaan (mindaa waligalaa/ mindaa
waligalaa yeroo hojii idileen alaa osoo hin dabalatiin)jechuu dha.
5) dhibbeentaa buusii wabii hawaasummaa (tajaajila hawaasummaa, boqonnaa fi
kkf dabalatee) baayyisuu mindaa waligalaa (dhibbeentaan kun akkaataa gita
hojii hojjataatiin garaagarummaa qabaachuu danda’a)
Gidduu galeessaan yeroo geejjibaa ji’aan yookaan guyyaan hiruu sa’aatii
hojii seera qabeessa guyyaa yookaan ji’aa
Maqaa:
Itti gaafatamummaa
mallattoo
buusee:
Guyyaa , 20
17
B. Caccabiinsa gatii bu’uuraa dhiyeessii Galteewwan ijaarsaa fi

meeshaalee dhumatoo (sharafa HAW keessatti ibsametti kan
jijjiramu)
Gibira,
kisaaraa
kaffaltii
Biyya Gara tajaajila adda Waliigala

Tartiiba
Tarreeffama safartuu
Biyya oomishaatti Eeddolaatti addaa(duties) (5+6+7+9
.
Omishaa (1) gatii baaqqee geejjibsiisuuf fi % ) (6)
Gatii(5)
(2) (3) kaffaltiwwan
biroo (4)
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
B1 L
B2 m3
B3 m3
B4 T
B5 Kg
B6 m2
B7 Kg
B8
armaan olitti kan tarreeffamee akka fakkeenyaatti kan ibsamanii dha..

(1) Bakka argama kontiraaktaraa yookaan oomisha galteewwan
ijaarsaa(quarry)/qotiinsaa
(2) Dhiyeessi yookaan baasii bakka oomisha galteewwan ijaarsaatti(quarry)
yookaan walhaarkaa fudhinsa biyya keessatti taasifamuu.
(3) baasii Gatii geejibaa bakka oomisha galteewwan ijaarsaa(quarry) yookaan
walharkaa fudhinsaa irraa kaasee hanga eddoolaatti jiru
(4) Kontiraaktarichaan kan uwiifamu.
(5) kisaaraan yookaan cabiinsi uumamuu kamiyyuu Dorgomaan kan uwwifamuu
ta’a
(6) Gatiiwwan bu’uuraa dhiyeessi galteewwan ijaarsaa =5+6+7+9
Maqaa:
18
Itti gaafatamummaa
mallattoo
buusee:
Guyyaa , 20
19
C. Caccabiinsa gatii bu’uuraa meeshaalee ijaarsaa sa’aatiidhaan (sharafa HAW keessatti ibsametti kan jijjirame)
sa’aatii
Gibiraa fi Baayy’ina
Gatii Gatii bakka Baasii Baasii hojii
kaffaltii guyyaa hir’ifama Baasii Baasii ida’ama
Guyyaa bakka bu’insaa meeshaalee hojiihumnaawaliigala guyyaa
Tarreeffama tajaajila bara dullumaa/guyyaan
boba’aa/guyyaan
dibataa/guyyaan waliigala/
bittaa bu’iinsaa +Gibira(3) jijjiirraa/guyyaan
namaa/guyyaan
/guyyaan gidduu
biro(duties) tajaajilaa
(5)
(6/ 7) (6) (7) sa’aatiin(12)
(1) (4+5) (8) (9) 10)
galeessaan
(2) (4)
(11)
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15
C1
C2
C3
C4
C5
C6
23
1) Gatii bakka bu’insaa =tilmaama gatii bittaa (gibira osoo hin dabalatiin)gosa
meeshaa ijaarsaa walfakkaataa, haarawa ta’e garuu, bara dhuma tajaajila
maashinaatti qabeenya(capital) biyyatiitiin kan bitamee
2) guyyaa bittaan gaggeeffameetti Gibiraa fi kaffaltii tajaajila biroo(duties)
kontiraaktaraan raawwatame.
3) 4+5
4) Baay’inna waggoota hir’ifama dulluumaa hiruu baayyina guyyoota waggaa
keessatti itti hojjatamee
5) hir’ifama dullumaa guyyaan= 6 / 7
6) Itti fayyadama boba’aa guyyaa giddu galeessaan ( baasiin gatii boba’aa dhiyaatu
gibra waliin kennamaaf)
7) Baasii gatii dibataa guyyaan (baasiin gatii dibata dhiyaatu gibra waliin
kennamaaf)
8) Baasii gatii meeshaalee jijjirraa guyyaan (baasiin gatii meeshaalee jijjiirraa
dhiyaatu gibra waliin kennamaaf)\
9) Gatii humna namaa(Manpower) (nama/guyyaa)
10) gatii bu’uuraa gosa meeshaa ijaarsaa tokkoo guyyaan = 8+9+10+11+12
11) sa’aatii hojii (gidduu galeessaan)
12) gatii gosa meeshaa ijaarsaa tokkoo sa’aatii hojiitiin=11/10
Maqaa:
Itti gaafatamummaa
mallattoo
Maqaa dorgomaa nama sanada yaada dorgommii caalbaasii irratti mallatteessuu
bakka buusee:
Guyyaa , 20
D. Caccabiinsa Gatii Baaqqee Sagantaa Ibsa Gatii Keessatti
24
Hammataman(Sharafa HAW Keessatti Ibsametti Kan Jijjiramu)

lakkofsa. TBH:
Bu’aa guyyaatti argamu( fkn m3/guyyaan
baay’inna tilmaamamee:
Baay’ina Humna
Meeshaalee ijaarsaa waliigala
yookaan namaa(Labor)
Qabiyyee/ sharafaa/
yeroo Hir’ifama Boba’aa, Waliigala
Components/ Safartuu Suupha waliigala guyyaan
hojiirra dullumaa /dibata sharafaa/ Gatii
TBH (sharafa sharafa/
oolee (sharafa/sa’aatiin) (sharafa / guyyaan baaqqee
/sa’aan) guyyaan (7+9)
sa’aatii/guyyaan sa’aan) 4+5+6)
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
Hojii
Humnaaf/
Labor
galteewwan
ijaarsaa
Meeshaalee
ijaarsaa
Waliigala (sharafa /Guyyaan):

Baasii qulqulluu(fkn.sharafa/M3 :
25
Maqaa:
Itti gaafatamummaa
mallattoo
buusee:
Guyyaa , 20
E. Tarreeffama Caccabiinsa Baasiiwwan Eddoolaa (Sharafa HAW

Keessatti Ibsametti Kan Jijjiramu)
Maloota hojiin ittiin hojjatamu/ Waliigala baasii
Gatii
Tartiiba. Means Deployed Baayyina qulqulluu(3+4
bu’uuraa
)
2 3 4 5
A humnaa nmaa/ Labor
A1
A2
A3
A4
ida’ama xiqqaa humna namaa:
B galteewwan ijaarsaa
B1
B2
B3
B4
Ida’ama xiqqaa galteewwan ijaarsaa:
C meeshaalee Ijaarsaa
C1
C2
C3
26
C4
ida’ama xiqqaa meeshaalee ijaarsaa:
D kanneen Biroo
D1
D2
ida’ama xiqqaa kanneen biroo:
Ida’ama dimshaashaa:
Maqaa:
Itti gaafatamummaa
mallattoo
buusee:
Guyyaa , 20
D. Sanada Yaada Dorgommii Gatii-Waligaltee Dimshaashaa
1. Seensa
Caccabiinsi gatii dimshaashaa, baasiiwwan bu’uuraa, baasiiwwan qulqulluu fi kutaalee
baasiiwwan (mark-ups) gosa hojii tarreeffamee kan hammatee yoo ta’u, tokkoon tokkoon
gatii caccabinsa gatii dimshaashaa fi Sagantaan hojii guyyaa baasiwwan kana irratti
hundaa’uun kan argamudha. gatiin dimshaashaa konitiraaktari hojii hunda gatiidhaan
caccabsee dhiyeessee kanaaf kaffaltiin hamma hojii qabatamaan hojjatamee irratti
hundaa’uun osoo hin taanee bu’uura gatii caccabsameetiin kan raawwatamuu dha.
Hangi kaffaltii raawwatamuu qabu kan murtaa’u:[ fknf, dhibbantaa hojii hojjatamee
hamma dhaabbataa tokkoon tokkoon gosa hojii caccabinsa gatii dimshaashaa waliin
walqabatuu safaruudhaan fi dhibbeentaa argamee kana gatii dimshaashaa gosa hojiilee
walitti dhufeenya qaban irra oolchuun kan raawwatamuu ta’a.]
Hojiin ijaarsaa hojii guyyaa irratti hundaa’uun yommuu raawwatamanitti ida’ama gatii
yeroo fayyadamuun kan danda’amuu bu’uura tumaa waliigalteen ajajni bulchiinsaa
injineeraan yommuu kennamuu qofa dha.
Ibsii gosa hojii caccabiinsa gatii dimshaashaa keessatti kenname kontiraaktarri akkaataa
27
waliigalteen dirqama hojii raawwachuun dhiyeessuu qabu kamiyyuu akka hin raawwanne kan dangeessu miti.
Gatiin Caccabinsa gatii dimshaashaa dhiyaatu baasii hin tilmaamane(incidental), baasii
ittiin eggannoo(contingent) fi bu’uura waliigalteen waliigala hojii ijaarsichaa
gaggeessuuf, xumuruu fi suphuuf sodaa gosa kamiyyuu hammachuu qaba. caccabiinsa
gatii dimshaashaa keessatti Gosni hojii addaa yoo dhiyaate malee, gatiin baasiiwwan gosa
hojii adda addaa caccabinsa keessatti ibsame kan hammatudha.
2. Sanada Yaada Dorgommii Gatii –Gatii Waligalaa(Total Price)
Gatii Gosa hojii Hanga
ida’ama Walii gala gatii dimshaashaa

ida’ama Waliigala Hojii guyyaa -Ida’ama gatii
yeroo
Gatii Waliigalaa
3. Sanada Yaada Dorgommii Gatii - Caccabinsa Gatii Dimshaashaa

Iddoo fi Guyyaa
Lakkoofsa Filaannoo
tiif
Oromiyaa
wabeeffannaa Gatii
Tarree Gatii
Tarreeffama Hojii Tarree Safartuu
Baay’ina Dimshaashaa
lakk Baaqqee
hojii
1
28
ida’ama xiqqaa Gosa hojii

lakk.1
2

lakk.2
3

lakk.3
4

lakk.4
cuunfaa
1 Gosa hojii lakk.1
2 Gosa hojii lakk.2
3 Gosa hojii lakk.3
4 Gosa hojii lakk.4
hojii Guyyaa (durgoon
5
yeroo)
29
I cuunfaa Ida’ama waliigalaa (1+2+3+4+5)

II Ida’uu ittin eeggannoo
cuunfaa Ida’ama
III
waliigalaa
IV Gibira
V Ida’ama dimshaashaa
Sagantaa Hojii Guyyaa
L Hojii Humnaa/Labor
Day
L01
guyyaa
day
L02
guyyaa
day
L03
guyyaa
day
L04
guyyaa
day
L05
guyyaa
waliigala Ida’ama Gatii
yeroo Hojii Guyyaa
Maqaa:
Itti gaafatamummaa
mallattoo
buusee:
Guyyaa , 20
30
4. Tarreeffama Caccabinsa gatiiwwanii

A. Caccabiinsa gatii bu’uuraa humna namaa (labor) ( sharafa HAW keessatti
ibsamee jiruutti kan jijjiramu)
Yeroo
Kafaltii yeroo (Buusii Wabii waliigala
Tartiib Kafaltii ji’aan Kafaltii geejibaa
Gahuumsa ykn Ogummaa hojii idileen hawaasumaaf sa’atiidhaan
a kaffalamu (1) sa’atiin (5)
alaa(3) 4) (4+5+6+7)
kafalamu(2)
1 2 3 4 5 6 7 8
A1
A2
A3
A4
A5
A6
A7
A8
armaan olitti kan tarreeffamee akka fakkeenyaatti kan ibsamanii dha.
i. mindaan hojjataa ji’aan Kaffalama yoo ta’ee mindaa hojjataa.
ii. kafaltiin Hojjettaa sa’aatiin raawwatama yoo ta’e kaffaltii hojjataa

sa’aatiin raawwatamuu, yoo ta’uu dhisee mindaa ji’aa hiruu sa’aatii hojii
seera qabeessa (sa’aatiiwwan/ji’aa) taa’uu qaba
iii. Baasii hojii yeroo hojii idileen ala raawwatamee gidduu galeessaan, jechuun
kafaltii sa’aatiin raawwatamu baayyisuu lakkoofsa dhaabbataa(coefficient)
hojii yeroo idileen ala raawwatamee..
iv. Yeroo hojii idileen ala raawwatamee herreguuf Mindaa irratti raawwatinsa
kan qabu yeroo hojii idileen ala raawwatamee lakkoofsa
dhaabbataa(coefficient) gidduu galeessaan (mindaa waligalaa/ mindaa
waligalaa yeroo hojii idileen alaa osoo hin dabalatiin)jechuu dha.
v. dhibbeentaa buusii wabii hawaasummaa (tajaajila hawaasummaa, boqonnaa fi
33 |
kkf dabalatee) baayyisuu mindaa waligalaa (dhibbeentaan kun akkaataa gita hojii hojjataatiin garaa
vi. Gidduu galeessaan yeroo geejjibaa ji’aan yookaan guyyaan hiruu sa’aatii
hojii seera qabeessa guyyaa yookaan ji’aa.
Maqaa:
Itti gaafatamummaa
mallattoo
buusee:
Guyyaa , 20
B.Caccabiinsa Gatii Bu’uuraa Dhiyeessii Galteewwan Ijaarsaa Fi

Meeshaalee Dhumatoo (sharafa HAW keessatti ibsamee jiruutti kan
jijjiramu)
Gibiraa,kaffaltii
kisaaraa
tajaajila Waliigala
Tartiiba Biyya Gara
Tarreeffama safartuu
Biyya biro(duties) fi Value (5+6+7+9
. oomisheetti Eeddolaatti %
Omishaa (1) kaffaltii biroo Gatii(5) )(6)
gatii baaqee (2)
geejibsiisuuf (3)
(4)
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
B1 L
B2 m3
B3 m3
B4 T
B5 Kg
B6 m2
B7 Kg
B8
Tarreeffama kana irratti akkaataa amala hojichaatiin dabalamu ni danda’a.

i. Bakka argama kontiraaktaraa yookaan oomisha galteewwan
34 |
ijaarsaa(quarry)/qootinsaa
ii. Dhiyeessi yookaan baasii bakka oomisha galteewwan ijaarsaatti(quarry)
yookaan walhaarkaa fudhinsa biyya keessaatti taasifamuu.
iii. baasii Gatii geejibaa bakka oomisha galteewwan ijaarsaa(quarry) yookaan
walharkaa fudhinsaa irraa kaasee hanga eddoolaatti jiru
iv. Kontiraaktarichaan kan uwiifamu.
v. kisaaraan yookaan cabiinsa uumamuu kamiyyuu Dorgomaan kan uwwifamu ta’a
vi. Gatii bu’uuraa dhiyeessi galteewwan ijaarsaa =5+6+7+9
Maqaa:
Itti gaafatamummaa
mallattoo
buusee:
Guyyaa , 20
35 |
C. Caccabiinsa gatii bu’uuraa meeshaalee ijaarsaa sa’aatiidhaan (sharafa HAW keessatti ibsamee jiruutti kan jijjirame)
sa’aatii
Gatii
Baayy’ina
Gatiin Gibiraa fi hir’ifama Baasii Baasii hojii
bakka guyyaa Baasii Baasii waliigala ida’ama
Tartiib Guyyaabakka kaffaltii dullumaa meeshaalee humnaa guyyaa
Tarreeffama bu’insaabara boba’aa/guyyaan
dibataa/guyyaan /guyyaan waliigala/
a bittaa bu’iinsaa
tajaajila /guyyaan jijjiirraa/guyyaan
namaa/guyyaan gidduu
+Gibira tajaajilaa (6) (7) 10) sa’aatiin(12)
(1) biro(duties) (5)
6/ 7 (8) (9)
galeessaan
(3) (4+5)
(4)
(2)
(11)
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15
C1
C2
C3
C4
C5
C6
37 |
(1) Gatii bakka bu’insaa =tilmaama gatii bittaa (gibira osoo hin dabalatiin)gosa
meeshaa ijaarsaa walfakkaataa, haarawa ta’e garuu, bara dhuma tajaajila
maashinaatti qabeenya(capital) biyyatiitiin kan bitamee
(2) guyyaa bittaan gaggeeffameetti Gibiraa fi kaffaltii tajaajila biroo(duties)
kontiraaktaraan raawwatamee.
(3) 4+5
(4) Baay’inna waggoota hir’ifama dulluumaa hiruu baayyina guyyoota waggaa
keessatti itti hojjatamee
(5) hir’ifama dullumaa guyyaan=6 / 7
(6) Itti fayyadama boba’aa guyyaa giddu galeessaan ( baasiin gatii boba’aa dhiyaatu
gibra waliin)
(7) Baasii dibataa guyyaan (baasiin gatii dibata dhiyaatu gibra waliin)
(8) Baasii meeshaalee jijjirraa(baasiin gatii meeshaalee jijjiirraa dhiyaatu gibra
waliin)
(9) Gatii humna namaa(Manpower) (nama/guyyaa)
(10) gatii bu’uuraa gosa meeshaa ijaarsaa tokkoo guyyaan = 8+9+10+11+12
(11) sa’aatii hojii (gidduu galeessaan)
(12) gatii gosa meeshaa ijaarsaa tokkoo sa’aatii hojiitiin=-. 11 / 10
Maqaa:
Itti gaafatamummaa
mallattoo
buusee:
uyyaa , 20
Caccabiinsa gatii baaqqee sagantaa ibsa gatii keessatti hammataman(

sharafa HAW keessatti ibsamee jiruutti kan jijjiramu)
lakkofsa. TBH:
Bu’aa guyyaatti argamu( fkn m3/guyyaan)
baay’inna tilmaamamee:
39
Meeshaalee ijaarsaa Humna namaa

gati
Hir’ifama Boba’aa, Waliigala gati waliigala

Qabiyyee/component/
Baay’inaSafartuu
yookaan Suupha
yeroo hojii fudhate sa’aatii/guyyaan
dullumaa /dibata sharafaa/ Gatii waliigala sharafaa/
TBH (sharafa guyyaan
(sharafa/sa’aatiin) (sharafa / guyyaan baaqqee sharafa/
/sa’aan)
sa’aan) 4+5+6) guyyaan
(7+9)
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
Humna
Namaa /
Labor
Galteewwan
ijaarsaa
Meeshaalee
ijaarsaa
Waliigala (sharafa /Guyyaan:

Baasii qulqulluu (fkn.sharafa/M3 :
Maqaa:
Itti gaafatamummaa
mallattoo
40
buusee:
Guyyaa , 20
E. Tarreeffama Caccabiinsa baasiiwwan eddoolaa (sharafa HAW

keessatti ibsamee jiruutti kan jijjirame)
Waliigala
Tartiib
Maloota hojiin ittiin baasii
Baayyina Gatii bu’uuraa
a. hojjatamu qulqulluu(3+4
)
2 3 4 5
A humnaa nmaa/Labor
A1
A2
A3
A4
ida’ama xiqqaa humna namaa:
B Galteewwan Ijaarsaa
B1
B2
B3
B4
ida;ama xiqqaa galteewwan ijaarsaa:
C meeshaalee Ijaarsaa
C1
C2
C3
C4
ida’ama xiqqaa meeshaalee ijaarsaa:
D kanneen Biroo
41
D1
D2
ida’ama xiqqaa kanneen biroo:
Ida’ama waliigalaa:
Maqaa:
Itti gaafatamummaa
mallattoo
buusee:
Guyyaa , 20
yaada
E. Sanada Yaada Dorgommii Teeknikaa

Iddoo fi Guyyaa
Lakkoofsa Filaannoo
tiif
Oromiyaa
1. Humna Namaa/Personnel
Gareen ogummaa/Team Skill Matrix/gabatee armaan gadii keessatti ibsameen akkaataa

waliigalteen hojjeetoota qacaramaanii fi ogummaa gahee waliigalteen rogummaa qabuu fi
hojii waliigalticha milkaa’inaan raawwachuuf barbaachisuu qabaachuu kan argiisiisu.
42
Guca Ulaagaa Ogummaa Injiinaraa Barbaadamu 1(PER): Humna Namaa Karoorfame
Maqaa Ogeessaa
Gahee Hojii:
Lamummaa:
lakkoofsa
Sadarkaa wabeeffannaa
Sadarkaa Gahuumsaa yaada
Beekumsaa fuula ragaa
gahumsaa
lakkoofsa
Bara muuxannoo sadarkaa wabeeffannaa

yaada
(dhaabbata waliin/ hojii Beekumsaa fuula ragaa
keessatti) gahumsaa
lakkoofsa
Beekumsaa dabalataa fi sadarkaa wabeeffannaa
yaada
muuxannoo Beekumsaa fuula ragaa
gahumsaa
Madaalii ogummaa garee keenyaa guutuu taasisuuf safartuuwwan ogummaa argiisiisan

armaan gadii dhiyeessine jirra.
Gosa baruumsa barbaadaman kan argaate ta’ullee ogummaa

Hubannoo
qabatamaan hojirra hin oolchineee.
43
H
Ogummaa kanaan muuxannoon hojii qabu muraasa dha.
Hojjeechuu
H
Gahuumsa/ Ogummaa kanaan Piroojeektoota garagaraa/walxaxaa tahan
G
Proficient irratti muxannoo hojii waggaa 2 hanga 5 qaba .
Ogummaa kanaan Piroojeektoota garagaraa /walxaxaa tahan
O Ogeessa
irratti muxannoo hojii gahee ijoo waggaa 5 ol qaba
2. Meeshaalee Ijaarsaa
bakka
tarreeffama Madda Meeshaalee
argama
.Lakk. (Gosa/biyya Humna/Dandeettii
Baay’inaUmrii Ijaarsaa
yeroo
omishaa/Modeela) Kutaa
ammaa
A. Maashinarii Gurguddoo Ijaarsaa/ Construction
Kan dhuunfaa kiraa liizii
B. Konkolaataawwan Geejjibaa fi Fe’uumsaa
C. Maashinaarii gurguddoo ijaarsaa Biroo
odeeffannoon armaan gadii meeshaalee ijaarsaa dorgomaan hin qabne qofti kan itti
dhiyaatudha.
44
Maqaa Abbaa Qabeenyaa:

Teessoo Abbaa Qabeenyaa:
Abbaa Qabeenyaa Lakkofsa Bilbila Maqaa fi gahee hojii nama
qunnamamuu :
Fax: Faaksii teessoo e-maalii
ibsa dilaala kiraa/liizii/omishaa
Dilaala
3. Karoora Hojii fi Gurmaa’insa Eddoolaa
4. Tooftaalee Hojii
ibsa waliigalaa duraa duubaa, ji’aa fi amala hojiichaa kan dabalatuu tooftaalee hojii isa
dandeessisuu yaadee dhiyeessuu qaba
5. Sagantaa Bobbii
6. Sagantaa Ijaarsaa
gatii cita waliigaltee muxannoo Hoji
maqaa fi dhibbeentaa baasii waligaltee waliin
cita waliigalteef
tarreeffama cita waliigalaa walfakkataa tahee(
karoorfame
kontraaktaraa piroojektichaa tarreeffamnii isaa
keessaa haa ibsamu)
7. Dhimmota Biroo
Maqaa:
45
Itti gaafatamummaa
mallattoo
buusee:
Guyyaa , 20
Miltoowwan:
1. Ragaa Humna namaa gahuumsa Hojjattoota dhunfaa(CV) hojichaaf karoorfamee

Hojjetaa dhunfaan yookiin bakka bu’aa seera qabeessaan kan mallattaa’e
2. sanada saxaxaa fi agarsiiftuu saxaxaa(Birkii 6 Guca C)
F. Ragaa Humna Namaa Gahumsa hojjattoota Dhunfaa (CV)Hojichaaf

karoorfaman
1. Gahee Hojii karoorfamee:
2. Maqaa Dhaabbataa:
3. Maqaa Hojjetaa:
4. Guyyaa Dhalootaa ____________: Lamummaa
5. Barumsa
6. Miseensummaa Waldaalee Ogummaa:
7. Leenjiiwwan biroo:
8. Biyyoota Muuxannoon Hojii irraa Argamee :
9. Afaanoota
10. Galmee qacarrii Hojii
Yeroo: ___irraa hanga____
Dhaabbata qacaree
Gahee hojii
46
11. Tarreeffama gahee Hojii(task)

12.gita hojii irratti ramadamanitti dandeetti hojicha haala qubsaa tahee
Maqaa gahee hojii yookaan Piroojektii itti Ramadame
Bara
bakka
Maammila
qabiyyee/gosa pirojekticha Ijoo
Gahee Hojii
Hojiilee Hojjeetaman
13. Mirkaaneessa
Ani maqaan koo armaan gadiitti kan ibsame hangan beekuu fi amanuutti ragaa
gahuumsa dhuunfaa hojjataa (CV) dhiyeeffadhe sirritti gahuumsaa fi muxannoo koo kan
ibsuu ta’uu isaa akkasumas, itti yaadee odeeffannoo dogongoraa kamiyyuu kennuun hojii
ala akka na taasiisuu danda’u kaniin hubadhee ta’uu koo mallattoo kiyyaan nan
mirkaneessa.
___________________________________________ Guyyaa
Hojjetichaa yookiin bakka bu’aa seera qabeessaa
Maqaa Guutuu Bakka Bu’aa Aangeeffamee ___________________________
G. Gabatee odeeffannoo Hundeeffama Waldaa Sharikaa

Guyyaa
Lakkoofsa Addaa BittaaAddaa Bittaa
1. Maqaa Waldaa Shariikaa

Teessoo Boordii
2.
L.S.P
47
Maqaa daandii
Magaala
Koodii Poostaa
Biyyaa
Bilbila
Lakk.Faaksii:
teessoo E-Maayilii
Itoophiyaatti Bakka Bu’aa Waldaa, (waldaa shariikaa miseensa biyya Alaatiin
hoogganamu yoo tahe),yoo jiraatee
L.S.P
Maqaan Karaa
3. Magaala
Koodii Poostaa
Biyyaa
Lakkoofsa Bilbila
Lakk.Faaksii:
teessoo E-Maayilii
Maqaa Miseensootaa
Miseensa 1
4.
Miseensa 2
kkf…
5. Maqaa Miseensa Hoogganuu
waliigaltee waldaa shariikaa ittiin Hundeeffame
6. Guyyaa Mallattoo
bakka
itti gaafatamummaa qoddannaa
gahee hojii karoorfame
7. miseensota gidduu
jiruu(dhibbeentaadhaan) Tokko
Tokkoon miseensaan gosa hojii
48
hojjatamuu qabuu kan agarsiisuu
Maqaa:
Itti gaafatamummaa
mallattoo
Maqaa dorgomaa nama sanada yaada dorgommii caalbaasii irratti mallatteessuu bakka buusee:
Guyyaa , 20
H. Wabii Kabachiisa Caalbaasii

Guyyaa
Lakkoofsa Addaa Bittaa Addaa Bittaa

Alternative No:Lakkoofsa filannoo
tiif
(kanaan booda”Dorgomaa”kan jedhamu) caalbaasii bittaa hojii ijaarsaa lakkoosfa addaa

bittaa kan tahee irratti hirmaachuuf sanada yaada dorgommii ( kana booda “sanada yaada
dorgommii” jedhamuun kan waamaamu) Guyyaa
Namoonni hunduu kan beekan nuti kaffaluuf dirqama kan gale yoo ta’u,Mana hojii
mootummaa armaan oliitti ibsameef kaffaltii isaa guutuu fi karaa sirrii ta’een kan
kaffalamu ta’uu wabii kennaan ofii isaa dirqama galee jira, dhaaltoota isaa yookiin
namoota mirgi kun dabarfamuufiis dirqama galchee jira.Kanaafis chaapaan wabii kennaa
guyyaa kan qabuu irratti rukutamee jira.
Sanadni Wabii kun raawwatinsa kan qabaatu yeroo haalootni armaan gadii umaamaniidha.
1. QD keewwata xiqqaa 20.2 jalattii yoo ibsamee malee, Dorgomaan,

gabatee dhiyeessii caalbaasii keessatti dorgomaan kan ibsame yeroo
caalbaasiin ragga’ee itti turuu keessatti caalbaasii keessaa yoo of baasee
yookiin
2.Dorgomaan, Fudhatamummaa argachuun Sanada yaada dorgommii
49
dhiyeesse Mana Hojii Mootummaatiin erga beeksifameen booda, yeroo caalbaasiin ragga’ee
(a) Waliigaltee osoo hin mallatteessinee yoo hafee yookiin
(b) Akkaata QD keewwata 47tiin wabii kabachisa waliigaltee osoo hin
dhiyeessin yoo hafee.
Manni hojii mootummaa haaloonni armaan olitti ibsaman keessaa tokkoo yookaan tokkoo
ol uumamuu isaa ibsuun gaaffii barreeffamaa jalqabaa dhiyeessuuf, gaaffii dhiyaateef
ragaa dhiyeesuun osoo hin barbaachisiin, wabii kabachiisa caalbaasii gubbaa irratti
ibsamee irratti hundaa’uun hamma Mannii hojii mootummaa gaafatuu kaffaluuf dirqama
ni seennee jirra.
Wabiin kabachiisa caalbaasii kun yeroo caalbaasiin ragga’ee itti turu booda guyyoota
dabalataa 28f ragga’ee turu fi gaaffiin dhimmicha irratti dhiyaatuu kamiyyuu guyyaa
ibsamee kana booda wabii kennaaf dhiyaachuu hin qabu.
Maqaa
Ittigaafatamummaa
Mallattoo
buusee:
50
Boqonnaa 1 Adeemsa Caalbasii
Birkii 5. Biyyota Gahumsa Qaban
Birkii 5. Biyyoota Gahumsa Qaban
Biyyoota Gahumsa Qaban
Lakkofsa addaa bittaa:

Biyyoota Tumaaleen armaan gaditti tarreeffamee raawwatinsa irratti qabu irraa kan hafee
biyyi kamiyyuu gahumsa kan qabu ta’a.
Biyyi gahuumsa hin qabaane
a) Meeshaa yookaan tajaajilaan walqabatuu bittaadhaan argachuuf carraa dorgommii

bal’aa irratti dhibbaa kan hin uumnee ta’uu isaa Mootummaa biyyattitiin yoo itti
amanee, biyya Mootummaan seeraan qunnamtiin daldalaa akka waliin hin
taasifamnee dhorkee, yookaan
b) Chaartarii Dhaabbata Mootummoota Gamtoomani boqonna VII bu’uureffachuun Dhaabbata
Mootummoota Gamtoomanitti mana mare Nageenyaatiin murtee darbee irratti hundaa’uun
akka irraa Mootummaan Ripaablika Federaalawaa Itoophiyaa biyya sana irraa bittaan meeshaa
kamiyyuu akka hin raawwatamnee fi yookaan kaffaltiin nama yookaan dhaabbata biyya
sanaaf akka hin raawwatamneef dhorkaa taasisee.
1
Boqonnaa 2 Sagantaa Ibsa Fedhii Birkii 6. Sagantaa Ibsa Fedhii
Boqonnaa 2 Sagantaa Ibsa Fedhii
Birkii 6. Sagantaa Ibsa Fedhii
Baafata Fuula
A. Daangaa Hojii...................................................................................................................... 1
B. Ibsa Fedhii Hojii Teeknikaa................................................................................................. 1
1. Seensa Sagantaa Hammamtaa.............................................................................................. 1
2. Ulaagaalee Waliigalaa............................................................................................................ 4
3. Eegumsa Naannoo / Hojii....................................................................................................... 4
4. Walqixxummaa Sadarkaalee fi Koodiiwwanii....................................................................... 5
5. Gabaatee Agarsiiftuu Mallattoo/Kennituu Odeeffannoo Pirojektii........................................ 5
6. Tarreeffama ibsa fedhii Gosa Hojii........................................................................................6
C. Sanada Saxaxaa fi Agarsiiftuu saxaxa(Drawings)............................................................. 11
1. Tarreeffama agarsiistu saxaxaa walqabate.......................................................................... 11
2.Tarreeffama Sanadoota saxaxa dhiyaatan............................................................................ 12
D. Tarreeffama Baayyina Hojii yookaan Sagantaa Hojii........................................................ 13
1. Seensa................................................................................................................................. 13
2. Tumaa Kaffaltiin Walqabatu............................................................................................... 14
3. Gatii kennuu........................................................................................................................ 15
4. Tarreeffama Baayyina Hojii Guutuun xumuruu................................................................. 15
5. Ibsa Gatii Baqqee................................................................................................................ 15
6. Tarreeffama Baayyina Hojii yookaan sagantaa Hojii......................................................... 16
i
A. Daangaa Hojii
B. Ibsa Fedhii Hojii Teeknikaa
1. Seensa Sagantaa Hammamtaa

1.1 Ibsa sagantaa fedhii kana guutuu keessatti qajeeltoon waliigalaa kaffaltiin tokkoon tokkoon
gosa hojiif raawwatamu adeemsa (operations), leecalloo fi galteewwan hojii sana xumuruuf
barbaachisan hunda kan hammatedha. Gatiin raawwii hojii ibsa fedhii hojii yookiin
tarreeffama baay’ina hojii keessatti hin hammatamne, garuu immoo hojicha xumuruf
barbaachisaa ta’an hundi hojiiwwan biroo keessatti akka hammatamanitti kan
fudhatamudha.
1.2 Sagantaa hammamtaa keessatti, lakkoofsi gosa hojii, mata duree fi ibsi hojii kenname gosa
hojii eerame sana kan ilaallatu ta’a. Amalaa fi hangi hojichaa inni sirriin wabeeffannaa
(reference) ibsa hojii, ibsa fedhii hojii fi haalawwan waliigaltee irratti hundaa’uun kan adda
bahu ta’a. Hammaamtaa (rate) fi gatiin sagantaa hammamtaa keessatti ibsame, haala biroon
ifatti yoo irratti waliigalmee jira ta’e malee, kanneen armaan gadii dabalatee gatii hojichaa
guutuu akka hammateetti fudhatama:
(a) Dhiyeessii, kuusa, geejjiba, qabinsa, itti fayyadama, raabsaa, fi suphaa galteewwan
ijaarsaa, maashinaroota gurguddaa, meeshaalee ijaarsaa fi mi’oota (tools) hundaaf
baasiiwwan, kaffaltiiwwan gumurukaa, tajaajilaa yookiin biyya galchuu fi gara
eddoolaa geessuu fi dhabamsisuu of keessatti qabatee baasii geejjibaa fi fe’isaa hunda
kan dabalatudha.
(b) Dhiyeessii, kuusa, geejjiba, itti fayyadama, qabinsa, raabsaa fi suphaa meeshaalee
dhumataa, boba’aa, bishaanii fi ibsaa kamiyyuu,
(c) Hojii Yeroo,
(d) Baasii bakka jireenyaa yeroo tokkoon tokkoon eddoolaa, hojii adeemsistuu( overheads)
fi bu’a dabalatee, baasiiwwan hundeeffama kamiyyuu,
(e) Sodaawwan, itti gaafatamummaa, of eggannoowwan, inshuraansii fi dirqama
Waliigaltee irraa maddu kamiyyuu,
(f) Hordoffii fi geejjibaa bakka bu’aan Injiinaraa saamuda fudhachuu fi qorachuu, bu’aa
qorannoo kontiraaktarichi raawwate dhiyeessuu fi waraqaa ragaa qorannoo kennuu,
(g) Hanga mirkaneessi fi /ykn fedhi (consent) kennamutti eeguu,
1
(h) Eddoolaawwan waliitti hidhatinsa qaban (Network) keessatti sochii taasifamu kamiyyuu,
(i) Kunuunsa hojjettoota hundaa fi kaffaltiiwwan mindaa fi faayidaa, bakka jireenyaa,
geejjibaa, fi baasiiwwan biroo gargaarsa duraa, fayyinaa fi nageenyaa isaanii eeguuf
barbaachisan dabalatee jiran dhiyeessuufi kennuu.
(j) Qiyyaasa, mallattoo (survey markers) agarsiistuu bakkaa fi eegumsa isaa dabalatee,
safaraa fi to’annoo
(k) Hojii jalqabsiisuu biyyee qotuu fi yeroo hojiin xumurametti akka duraan tureetti
deebisanii sirreesuu,
(l) Ijaarsa fi suphaa sarara maqaa (diversion) yeroo barbaachisaa ta’ee argame, to’annoo
tiraafikaa, fi mallattoo daandii irraa yeroo dhiyeessuuf ibsame yookiin hojii haala
nageenya qabun raawwachuuf barbaachisaa ta’ee argame dhiyeessuuf,
(m) Sababa haala qilleensaan miidhaa hojii gaggeeffamaa jiru, maashinaroota gurguddaa,
galteewwan ijaarsaa fi meeshaalee dhumaatii irra qaqqabu,
(n) Kontraaktara biroo yookiin qaama aangoo qabu hojii walitti dhufeenya qabu yookiin
cinaa hojichaatti hojii gaggeessaa jiru waliin qindoomina uumuuf,
(o) Eegumsa sararoota bu’uuraa, ujummoowwanii (ducts) fi tajaajiloota adda addaa,
1.3 Tokkoon tokkoon gosa hojiif hammamtaan (rate) yookiin gatiin isaa barreeffamuu qaba.
1.4 Haala faallaa kanaa ta’en ifatti yoo ibsame malee, Kontiraaktarri hojiiwwan eddoolaa
waliitti hidhatinsa qaban (Network) bakka kamiittuu keessatti tokkoon tokkoon hojii
qiyaasuu raawwatuu fi sochii eddoolaawwan gidduu taasisu hammaamtaa (rate) fi gatii hojii
hojjetu keessatti hammachiisee dhiyeessuu qaba.
1.5 Kontiraaktarichi Sagantaa hammamtaa keessattii gosti hojii tokko yeroo raawwii
waliigaltichaa keessatti al tokko qofa yookiin yeroo hedduu hojiirra kan oolu,
yookiin gonkumaa fi hamma kamiin illee hojiirra kan hin oolle ta’uu isaa ibsuu
qaba.
1.6 Sagantaa hammamtaa akka baayyina hojichaatti hojiiwwan kaffaltiin addatti isaaniif
raawwatamuu kan of keessatti hammate yoo ta’e, kaffaltiin kan raawwatamu ajaja
hojii qeenxee (single work order) baayyina irratti hundaa’ee tokkon tokkon gosa
hojichaaf kennamu bu’uura godhachuun ta’a.
1.7 Tarreeffama ibsaa fedhii hojii yookiin ajaja hojii keessatti haala biroon kan ibsame
2
yoo ta’e malee, safarri xumuraa hamma tokkon tokkon hojii ajaja hojii keessatti ibsamee kan shallaggam
1.8 Kontraaktarri hojiiwwan bu’uura waliigalteen hojjete tokkon tokkon isaa safaramee
hangi qulqulluu adda bahu kan qabu yammuu ta’uu, hojii darbaa, hin barbaachifne,
caccabe yookiin sababa shurruquu (compact) yookiin bakka bilisaa hojiif
mijataa(working space) ta’e qopheessuun walqabatee garaagarummaa hamma
(volume) irratti uumamuuf kaffaltiin beenyaa raawwatamu hin jiraatu.
1.9 Sanadni caalbaasii filannoo teeknikaa kan hayyamu yoo ta’e, ibsi hojii, hammamtaa
(rate) fi gatiin sagantaa hammamtaa keessatti guutamee dhiyaate, meeshaalee
ijaarsaa yookiin saxaxaa kontraaktarichi filannoo hayyamamen hojjicha hojjechuuf
fayyadamu kamiyyuu akka of keessatti hammatee jirutti kan fudhatamu ta’a.
1.10 Sagantaan hammamtaa tilmaama duraa baay’ina hojii kamiyyuu kan hammate
yookiin yaada keessa galche miti. Kontiraaktarichi odeeffannoowwan sanada
caalbaasii keessatti hammataman, muuxannoo hojii dhuunfaa isaa, fi sakatta’insa
caalbaasii duraa eddoolaawwan waliitti hidhatinsa qaban irratti taasise bu’uura
godhachuun, hamma, irra deddeebii fi facaatii hojii ilaalchisee tilmaama dhuunfaa
isaa fudhachuu qaba. Rakkoo sababa tilmaama dogoggoraa isaatiin uumamu
kamifuu, Kontraaktarichi ittigaafatamummaa guutuu ni fudhata.
1.11 Haala addaan haaloota Waliigaltee keessatti ibsamaniin yoo ta’e malee, hojiin
ajaja hojii keessatti ibsame guutummaan hojjetamee yoo xumurame malee,
Kontiraaktarri kaffaltii yeroo ji’aan yookiin kaffaltii biroo kamiyyuu argachuu hin
danda’u. Kanaaf, kaffaltiin idileen kan raawwatamu Injinarri waraqaa ragaa xumura
hojii kennuu isaa irratti hundaa’uun ji’a itti aanee jiru keessatti ta’a. Ta’uus, hojii itti
fufinsaan yeroo dheeraaf nama tokkon hojjetamu ilaalchisee, hangi kaffaltii
barbaachisu ji’a ji’an gaafachuun kan danda’amudha.
2. Ulaagaalee Waliigalaa
Kontiraaktarri hojicha ilaalchisee namoota leenjii gaha qabanii fi qajeelfama hojii
barbaachisu fudhatan qofa hojii irratti bobbaasuu qaba. Namoonni maashinaroota
sochoosan (Operators) fi konkolaataa konkolaachisan gahumsa gahaa fi seera hojiirra jirun
hayyama barbaachisu qabaachuu qabu. Kontiraaktarri, akka barbaachisummaa isaatti,
3
gargaartotaa fi waardiyaa namoota maashinaroota sochoosan qajeelchuu fi walitti bu’insa namaa fi konkolaat
3. Eegumsa Naannoo / Hojii

Kontiraaktarri eegumsa naannootiif of eeggannoo sababa qabeessa ta’ee argame kamiyyuu
taasisuu qaba. Keessumattuu dhimmoota armaan gadiitti tarreeffaman hubannoo keessa galchuun
of-eggannoo barbaachisuu mara taasisuu qaba:
(a) Wanta faalame kamiyyuu gara lagaa/bishaanii akka seennu taasisuu;

(b) Hayyama qaama dhimmi isa ilaallatu malee muka muruu;
(c) Ala irratti yookiin haala to’atamaa hin taannen abiida qabsisuu;
(d) Lafa irras (surface) ta’e qabduu bishaanitiin (container) bishaan akka kuufamu taasisuu;
(e) Erga hojiin xumuramee booda hafteen meeshaalee yookiin wantootni hojiirra hin oolle
bakka qaama dhimmi isa ilaaluun mirkana’eetti gatuu;
(f) Sababa hojii fi gochaa hojjettootaatiin balfi kamiyyuu uumamuu hin qabuu; balfi
uumamu yoo jiraate Kontiraaktarri walitti sassaabuu fi sirnaan dhabamsisuuf
ittigaafatamummaa ni qabaata;
(g) Qoricha farra aramaa fi farra ilbiisaa fayyadamuun hin danda’amuu; fi
(h) Qotiinsa gaggeeffame fi hojiiwwan xumuraman sababa haala qilleensaan (adverse
weather) akka midhaan irra hin geenyee eegumsa taasisuu fi hojiin sababa haala
qilleensaan miidhame kamiyyuu Kontraaktarri baasii ofii isaatiin sirreessuuf dirqama
qaba.
4. Walqixxummaa Sadarkaalee fi Koodiiwwanii

Waliigaltee keessatti haala biroon yoo ibsame malee, meeshaa(goods) fi galteewwan
ijaarsaa dhiyaatu, fi hojii hojjetamu yookiin qoratamu ulaagaa guutuu qabu ilaalchisee
waliigaltee keessatti sadarkaalee(istandard) fi koodii addaaf (specific)
wabeeffannaa(reference) ka’ame(latest current edition) jira yoo ta’e, sadarkaalee(
istandard) fi kodii dhimmichaaf rogummaa qabu kan maxxansa dhumaa yookiin
fooyya’uun hojiirra oole raawwatiinsa ni qabaata. sadarkaalee(istandard)fi koodiin
ibsame kan biyyaaleessa, yookiin biyya biroo yookiin naannoo ta’e tokkoo yoo ta’e,
sadarkaalee(istandard) biroo haala bu’urawaa ta’en kanneen ibsaman waliin walqixxee
yookiin caalmaan qulqullina qabu, manni hojii mootummaa dursee qorannoo(prior
review) taasisuu fi barreeffamaan hayyamuu kan qabu ta’uu isaa irr atti hundaa’ee,
4
fudhatamummaa ni qabaata. Garaagarummaan istaandaardii fi koodii ibsame fi kan filannoon dhiyeessuuf ya
5. Gabaatee Agarsiiftuu Mallattoo/Kennituu Odeeffannoo Pirojektii

Kontiraaktarri daangaa bakka hojii ijaarsaa murteessaa ta’an hunda irratti gabatee agarsiiftuu
mallattoo/kennituu odeeffannoo dhiyeessuu, dhaabuu fi kunuunsuu qaba. Baasiin agarsiiftuu
mallattoo/kennituu odeeffannoo dhiyeessuu fi kunuunsuu sanada yaada dorgommii keessatti gatii
hojiiwwan biroof dhiyaatu keessatti hammatamuu qaba malee addatti gaafatamuun kan bakka bu’u
miti.
6. Tarreeffama ibsa fedhii Gosa Hojii

Fuullii kanatti aanee jiru tarreeffama ibsa fedhii gosa hojii tokkoon tokkoon hojiiwwanii kan
hammatee dha. Tarreeffama ibsa fedhii gosa hojii tokkon tokkon hojiif gucni idilaa’e (standard)
hojiirra ooluu qaba. Akkasumas mata duree, lakkoofsa eertuu fi ibsi safartuulee baaltokkee
ibsamuun mata dureewwan armaan gadii jalatti odeeffannoon ni dhiyaata.
(a) Ibsa Tarree- idileedhaan hojii irra yammuu oolu teekniika hojii/suphaa fi haala
waliigalaa isaa irratti odeeffannoo kenna.
(b) Meeshaalee ijaarsaa Ijoo – yoo hammatame, hojicha hojjechuuf meeshaalee ijoo
barbaachisan kan agarsiisu ta’a. Kunis akka qajeelfamaatti fayyadu qofaaf yommuu
tahuu, Kontraaktarri ofiif leeccaloo filachuu ni danda’a.
(c) Galteewwan ijaarsaa – gosaa fi qulqullina galteewwan ijaarsaa ijoo hojicha keessatti
hammatamanii kan ibsuu fi tarreessuudha.
(d) Tarreeffama Hojii – mala waliigala raawwii hojii ni ibsa, ulaagaawwan dirqisisoo
kamiyyuu (fkn: shurruquu (compact) makaanikaalaa yoom akka fayyadamamuu
qabu) ni tarreessa, sadarkaa qulqullina hojii harka namaa (workmanship) fi qorannoo
barbaachisu kamiyyuu ni tarreessa.
(e) Safartuu fi Kaffaltii- kaffaltii gatii baaltokkee hojiirra oolchuuf, hojii xumuramee
safartuu kamiinii fi akkamiin akka safaramuu ibsuu qaba. Safartuu faayidaa irra oolu
Sirna safartuwwwan Idil Addunyaa (International Sytem of Units/SI) tiin ta’a. Safaruuf,
gatii kennuuf, tarreeffama agarsiistuu saxaxaaf (drawings) fi kkf safartuun biroo
kamiyyuu faayidamuun hin danda’amu. (safartuun sanada teeknikaa keessatti hin ibsamne
kamiyyuu Sirna safartuu Idil Addunyaan (SI Unit) ibsamuu qabu.) Gabaajeewwan
Tarreeffama Gosa Hojii keessatti ibsaman haala armaan gadiin hiikamuu qabu.
5
Mm milii meetira jechuudha H sa’aatii jechuudha

M meetira jechuudha L.s. jechuun dimshaashaan(Lump sum)
mm² miilii meetir iskuwerii Km kilo meetira jechuudha
jechuudha
m² meetir iskuwerii jechuudha L liitira jechuudha
m³ meetir kiyubii jechuudha % dhibbeentaa jechuudha
Kg kiiloo giraama jechuudha N.d jechuun diyaameetirrii nominaalii
To toonii(1000kg) jechuudha m/m ji’a jechuudha
Pcs jechuun lakkoofsaan m/d jechuun nama-guyyaan
Lakkoofsa Tarree Hojii.:
lakk.Gosa hojii
maqaa gosa hojii

ibsa safartuu
ibsa
meeshaalee ijaarsaa
galteewwan ijaarsaa
Tarreeffama hojii
6
safartuu fi kaffaltii
Lakkoofsa tarree hojii:
Lakkoofsa Gosa
hojii
Maqaa gosa hojii Hojii guyyaa

Ibsa safartuu
ibsa Hojii guyyaa

meeshaalee
haala tarreeffama baayyina hojiitiin
ijaarsaa
Gosti hojii kun hojii haalli hojirra oolmaa hamamtaa/gatii isaa sagantaa
hammamtaa keessa hin jirree yookaan hojii akkaataa injineerri barbaaduun
haalli raawwii isaa tokkoon tokkon gosa hojii jalatti kan ibsamee irraa
garaagarummaa bu’uuraa qabuuf kaffaltii raawwatamuu murteessuuf kan
galteewwan
tajaajiluu tarreeffama gosa hojii hojii guyyaa kan uwwisuudha.
ijaarsaa
Qabiyyeen hojiilee hojjatamu qabani kan hin daangeeffamnee garuu addatti
haala fakkenya armaan gadii kanaatiin barbaachisaa tahuu danda’a:
Tarreeffama Hojii Ajaja hojii injineerri barreeffamaan kennuun ala hojii guyyaa hojjachuun hin
7
danda’amu. hojiin tasaa yoo kan uumamuu tahee, yommu tahuu, injineerrichi ajaja hojii seera qa
Hojii guyyaa ajajamee ilaachisee, kontraaktarrii hojii guyyaa kanaan dura
hojjatee keessatti tokkoon tokkoon hojii guyyaa (yookaan akkaataa injineerri
heyyameen guyyaa dheerateef) raawwateef ibsaalee sirrii baayyisee dhiyeessuu
kan qabu yommuu tahuu guyyoota darbanitti hojii guyyaa raawwachuuf armaan
gaditti kan ibsame leecalloo(resources) hojirra oolchee hammachisuun
dhiyeessuu qaba.
 Maqaa, gahee hojii fi sa’aatii hojjattoota kontraaktarichaa,

 Adda baasa(Identification), gosaa fi sa’aatii maashinarii gurguddaa fi
meeshaaleen ijaarsaa kontraaktaraa hojjatee
 Gosaa fi baayyina galteewwan ijaarsaa fayyadamee hunda.
Humna namaaf, maashinaroota gurguddaaf, meeshaalee fi galteewwan ijaarsaaf

gubbaatti kan ibsamee kaffaltii hojii guyyaa jalattii ajaja kennamuun hojii
hojjatamuuf Kaffaltii raawwatamuu murteessuuf bu’uura ta’a.
Hangii kaffaltii raawwatamu tumaalee armaan gadii bu’ureeffachuun ta’a:
(i) Maashinaroota gurguddoo fi meeshaalee ijaarsaa

Safartuun hojii ittin safaramu safartuulee gosa maashinaroota gurguddoo
yookaan meeshaalee ijaarsaa tarreeffama baayyina hojii keessatti ibsamaniin
tahu qaba.Sa’aatiin ittiin hin hojjatamnee kan geejjibaa,silkatee(breakdown)
,hanqina ogeessa mashina(operator) yookaan sababni biiroo kamiyyuu hin
Safartuu fi kaffaltii safaramuu.
Sagantaa hojii guyyaa keessatti tokkoon tokkoo gosa mashinaroota gurguddoo

ijaarsaaf hammamtaan(rates)kontraaktaraan guutamee dhiyaatuu
mallattoolee(mark-ups) hunda,suphaa,haaromsa,boba’aa,dibata gibiraa fi
kaffaltii tajaajila biroo(duties),kaffaltii konkolaachisaa,inshuraansii,baasii hojii
adeemsiftuu(overhead) fi kaffaltii sa’aatii hojii idileen alaa hammachuu
qaba.gosa hojii hojii guyyaaf qofa maashinaroonnii gurguddoon yookaan
meeshaaleen ijaarsaa gara eeddoolaatti dhufan yoo tahe,baasii geejibaa bakka
ka’umsaa irraa hanga eeddoolaa fi eeddoola irraa hanga bakka ka’umsaatti
baheef kaffaltiin raawwatamuu danda’a.
(ii) Humna namaa/Personnel
8
Safartuun sagantaa hammamtaa keessatti humna namaaf safartuu ibsameen

tahu qaba. Kaffaltiif hojjattootni gahumsa qaban hojjattootaa hojiichaa fi
kallattiin eeddoola kan to’atan(supervisor) kanneen akka foormaanii (foreman)
qofa irratti kan daangeeffamee yommuu tahuu waajjira eeddoolaa fi
maanajimantii waajjira mummee fi hojjattoota deegarsaa hin ilaallatuu.
Tokkoon tokkoo hojjattootaaf gatiin Sagantaa hojii guyyaa keessatti

kontraaktaraan guutamuu qabu baasii hojii humnaa(wages),hojii yeroo idileen
alaa,hojii dabaree, kaffaltiiwwan seera qabeessa injineerri akka raawwatu
barbaadamu kamiyyuu,sa’aatii geejjibaa/imalaa fi geejjiba gara bakka idilee
gabaasamutti mi’a harkaa hojjatameef(hand tools),bakka jireenya
yeroo,inshuuraansii,baasii hojii adeemsiftuu(overheads),fi
to’annaa(supervision) kan hammatee tahuu qaba.
Geejjiba bakka gabaasaa idilee irraa gara eeddoolaatti taasifamuuf yeroo fi

leecalloon hojirra oolee haala idilee taheen kan kaffalamuu danda’uu
leeccalloon addatti hojiiwwan guyyaatiif bobbaafamee/mobilized/ yoo
jiraateedha. Yoo kana hin taane, yeroo qabatamaan hojii irra oolee qofatu
kaffalama.
(iii) Meeshaalee ijaarsaa

Ajaja hojii keessatti bu’uura safartuu taa’eetiin hangi kaffaltii bittaa galteewwan
ijaarsaa nagahee (invoices and receipts) seera qabeessa dhiyaatuu irratti
hundaa’uun kan raawwatamu ta’a. Kontiraaktari bittaa galteewwan ijaarsaa
raawwachuun dura, ajaja hojii keessatti kan ibsamu, fedhii isaa akka dhiyeessuu
injineerri gaafachuu ni danda’a.
Kaffaltii bittaa irratti raawwatinsa kan qabu hangi dhibbeentaa dabalamee

ilaalchisee baasii adda addaa,inshuuraansii, hojii adeemsiftuu fi kaffaltiwwan
walqabatan biroo,dhiyeessi fi diriirsuu(installations)/galteewwan ijaarsaa
kontraaktarri itti fayyadamee hundaaf beenyaan ni kaffalama.
C. Sanada Saxaxaa fi Agarsiiftuu saxaxa (Drawings)
9
1. Tarreeffama agarsiistu saxaxaa walqabate
Lakkofsa addaa bittaa
Miltoo tareeffama agarsiistu saxaxaa walqabate
Mata duree Agarsiisftuu saxaxaa Kaayyoo

Lakk.
2. Tarreeffama Sanadoota saxaxa dhiyaatan
Lakkofsa addaa Bitta
saxaxeessaa Lakk
Lakk. Maqaa saxaxaa Guyyaa
(dizaayinara) saxaxaa
1.
2.
3.
4.
Guyyaa teessoo armaan gadii kanaan Agarsiiftu saxaxaa argachuun ni danda’ama:
Nama dhimmi ilaallatu
Bilbila
Faaksii
10
E-meeyilii:
Maqaa:
In the capacity of .
Signed
mallattoo
Maqaa dorgomaa bakka bufamee akka mallatteeffamuuf aangoo bakka bu’ummaa kenne
Guyyaa , 20
D. Tarreeffama Baayyina Hojii yookaan Sagantaa Hojii
1. Seensa
Dorgomtoonni tokkoon tokkoon gosa hojiif Tareeffama Baayina Hojii (TBH) keessatti addatti of
dandeessisuun gatii baasuu fi dimshaashaa kaa’uu (summary) irratti qajeelfama dabarsa ida’aama
waliigalaa sirnaan hordofuu qabu. Tarreeffamni Baayina Hojii (TBH) sanadoota waliigaltee biroo
hunda waliin dubbifamuu kan qabu fi Kontiraaktarri ibsawwan tarree hojii hojjetamuu fi akkaataa
itti hojjetamu irratti hubannoo gahaa akka qabutti fudhatama. Hojiin kamiyyuu sadarkaa Injiinarri
gahaa/qubsaadha jedhee itti amanen hojjetamuu qaba.
(a). Hamma Gosa Hojii
Hammii gosa hojii Tarreeffama Baayina Hojii (TBH) keessatti guutamee dhiyaate tilmaama
baayyina tokkon tokkon gosa hojii bu’uura waliigalteen raawwatamuf jiru yammuu ta’uu, bu’uura
waloo wal dorgommii caalbaasii ta’ee kan tajaajiludha. Baayyina TBH keessatti gosa hojii
kamiiifuu ibsame kan hojjetu ta’uu isaatiif yookiin hamma hojii irratti garaagarummaan uumamu
kan hin jirre ta’uu isaatiif wabiin Kontraaktaraaf kennamu hin jiru. Gosa hojiif gatiin yammuu
guutamu, haalawwan waliigaltee, tarreeffama ibsa fedhii hojii, agarsiistuu saxaxaa fi meeshaalee
ijaarsi ittin gaggeeffamu agarsiisan yaada keessa galchanii guutuun barbaachisaa ta’a.
Hammii hojii TBH keessatti ibsame kan yeroo fi timaama yeroo mirkannoo tahee Sanada
Caalbaasii qoheessuuf fi caalbaasii baasuuf akka ka’umsaatti kan fudhatamedha. Dorgomaan
kamiyyuu tokkon tokkon Sanada Caalbaasii sirnaan qoratee ilaaluu qaba. Yaadni hanga hojii irratti
kennamu kamiyyuu guca irratti sirna tarreeffama hojii, caqasa lakkoofsa addaa (code) fi ibsa
gabaabaa hordofuun, akkuma sanada kanaatti, hanga hojii fi gatii baal tokkee hammachuun duuka
deemtuu (miltoo) Sanada Yaada Dorgommii caalbaasii ta’ee dhiyaachuu qaba.
Tarreeffama ibsa fedhii teeknikaa yookiin Tarreeffama Baayyina Hojii keessatti addatti fi ifatti
11
haala biroon kan ibsame yoo ta’e malee, kan safaramu hojii dhaabbii (permanent work) qofadha. Waliigaltee keessatti h
Sirreeffama dabalata yookiin jijjiirama hojii waliigaltee taasisuuf, hojiin kan safaramuu haala
walfakkaataa ta’en hanga hojii qophaa’e bu’uura godhachuun ta’a. Hojiin Tarreeffama Baayyina
Hojii keessatti ifatti hin ibsamne kamiyyuu akka gatii gosota hojii adda addaa keessatti
hammatametti kan fudhatamuu ta’a.
Akka yaada Injinarichaatti hojiin dabalataa sirnaan safaruu ykn gatiin isaa tilmaamamuu kan hin
dandeenye yoo ta’e, Kontiraaktarichi Injinaraan ajajameera yoo ta’e, hojiicha akka sagantaa hojii
guyyaa keessatti hammatametti fudhatee kan hojjetu ta’a. Gucni hojii guyyaa kamiyyuu guyyaa
xumurame irratti yookiin xumura torban hojiichi itti hojjetamu dura Injinaraan mallattaa’uu qaba.
Geejjiba irratti yookiin Shurkuu (compact) waliin walqabatee meeshaa ijaarsaa badeef yookiin
hamma hojii hir’atef beenyaan kaffalamu hin jiru.
b) Ibsa Safartuu
Safartuun sanada teeknikaa walqabate keessatti faayidaa irra oole kanneen Sirna safartuu Idil
Addunyaa (Sirna Idil-addunyaa/SI) ti. Safartuun biroo safaraaf, gatiif, ibsa tarreeffamaa agarsistuu
saxaxaa fi kannen kana fakkaatan irratti hojiirra ooluu hin qabu. (safartuu sanada teeknikaa
keessatti osoo hin ibsamin hafe kamiyyuu SI ibsamuu qaba.)
Mm (miliimeetira jechuudha) H (sa’aatii jechuudha)

M (meetira jechuudha) L.s. jechuun dimshaasha(lump sum)
mm² (iskuweer miliimeetira Km (kiiloo meetira jechuudha)
jechuudha)
m² (iskuweer meetira jechuudha) L (liitira jechuudha)
m³ (meetira kiyuubii jechuudha) % jechuun dhibbeentaa jechuudha
Kg (kiiloo giraama jechuudha) N.d jechuun diiyameetirrii
nominaalii
2. Tumaa Kaffaltiin Walqabatu

Tokkoon tokkoon gosa hojii Tarreeffama Baayyina Hojii keessatti argamu kan kaffaltiin
dimshaashaan (lump sum) itti kaffalamu, fi sagantaa kaffaltii hin qabnef, hojiin kaffaltii
dimshaashaa keessatti hammatame sadarkaa itti quffinsa Injinaraan hojjetamee yammuu
xumuramu kaffaltiin kan raawwatamuf ta’a.
3. Gatii kennuu
12
Gatiin fi hammi(rates) hojii Tarreeffama Baayyina Hojii keessatti ibsame, baasii ijaarsa hojii yeroo fi sarara dir
4. Tarreeffama Baayyina Hojii Guutuun xumuruu

Tarreeffama Baayyina Hojii keessatti, hammaa fi gatiin gosa hojii gadee gabatee (column) isa sirrii
irratti sharafa GTOC keessatti ibsamen guutamuu qaba.
5. Ibsa Gatii Baqqee

Tarreeffama Baayyina Hojiitti aanee kan jiru gosa hojii barbaachisaa ta’an irratti ibsa kan
kennuudha. Tumaawwan ibsa fedhii teeknikaa rogummaa qaban agarsifamanii jiru.
(a) Sagantaa hojii guyyaa
Sagantaan hojii guyyaa hammatamuu kan qabu carraa ol’aanaa hojiin dursee hubatamuu
dhabuu isaatiin Tarreeffama Baayyina Hojii keessatti osoo hin ibsamiin kan jiru yoo
ta’eedha. Manni Hojii Mootummaa haala mijataa ta’en sirrummaa hammamtaa (rates)
dorgomaan dhiyeesse mirkaneessuu akka danda’uuf , Sagantaa hojii guyyaa keessatti
akka bu’uuraatti kanneen armaan gadii hammatamuu qabu:
(i) Tarree humna namaa, meeshaalee, fi maashinara gurguddaa ijaarsaa adda addaa kan
dorgomaan hojii guyyaaf hamma yookiin gatii dorgommii bu’uuraa dhiyeesse ibsa
hojiiwwan guyyaa guyyaa bu’uura waliigalteen hojjetamanif kaffaltiin itti
raawwatamu waliin
(ii) Tokkoon tokkoo gosa hojii hojii guyyaa Hammii hin tilmaamamnee (nominal)f, tokkoon
tokkoon dorgomaa sanada yaada dorgommii caalbaasii keessattii gatii kennuufi qaba.
Gatiin tokkoon tokkoo hojii guyyaa ijoo tahaniif dorgomaan gutamee dhiyaatuu; bu’aa
kontraaktaraa, baasii hojii adeemsiftuu(overheads),baasii hordoffii fi baasiiwwan biiroo
kan hammatee tahuu qaba.
(b) Ida’ama Gatii Yeroo/ittiin-Eeggannoo
Tumaan waliigalaa of-eeggannowwan fiizikaalaaf (hamma olka’iinsa/overrun) ida’ama gatii
Yeroo tarreeffama baay’ina hojii keessatti hammachisuun ni danda’ama. Ida’ama Gatii Yeroo
kana hammachisuun yeroo hunda barbaachisummaan gara fuula duraa yeroo yeroon hayyama
dabalataa gaafachuun akka hin barbaachifne gochuudhaan raggaasifamuu baajataaf haala kan
mijeessudha. Ida’amni Gatii Yeroo yookaan durgoon ittiin-Eeggannoo hojirra kan oluu yoo tahee,
haallii hojirra oolmaa isaa HAW keessatti kan ibsamuu qabu fi qaama aangoo qabuun(yeroo
baayyee injinaraan) mirkana’uu qaba.
13
6. Tarreeffama Baayyina Hojii yookaan sagantaa Hojii
Waabeeffanna Gatii
hamma baaqqee
Lakk Tarreeffama
Ibsa hojii (Safartuu)
hojii Hamma keessatti
hojii
(ida’ama Xiqqaa gosa hojii

Lakk 1)

Lakk 2)

Lakk 3)
4
14

Lakk 2)
cuunfaa
1 gosa gosa hojii Lakk.1
2 gosa hojii Lakk.2
3 gosa hojii Lakk.3
4 hojii gosa Lakk.4
Daywork (provisional allowance)
5
Hojii guyyaa (Durgoo oolmaa) .
Cuunfaa Waliigala (1 +2 +3 +4
I
+5)
II Ida’uu ittiin eeggannoo
III Cuunfaa Waliigalaa
IV Gibira
V (Ida’ama Waliigala)
Sagantaa Hojii Guyyaa
humna nama/ Labor

H
H01 Guyyaa
H02 Guyyaa
H03 Guyyaa
H04 Guyyaa
H05 Guyyaa
Waliigala ida’ama Gatii Yeroo
Hojii Guyyaa
15
Boqonnaa 3 Waliigaltee Birkii 7: Haalawwan Waliigalaa Waliigaltee
Boqonnaa 3 Waliigaltee
Birkii 7: Haalawwan Waliigalaa Waliigaltee
Baafata
Fuula
A. Tumaalee Waliigalaa......................................................................................................... 1
1. Hiika.................................................................................................................................. 1
2. Itti Gaafatamummaa Kennuu............................................................................................ 6
3. Hariiroo Gartuuwwan Waliigaltee..................................................................................... 7
4. Of-eeggaannoo Barbaachisaa Taasisuu............................................................................. 7
5. GochaWaliin Dhahuu fi Malaamaltummaa....................................................................... 8
6. Hiika Waliigaltee............................................................................................................. 10
B. Waliigaltee...................................................................................................................... 12
7. Sanadoota Waliigaltee..................................................................................................... 12
8. Seera Raawwatiinsa Qabu............................................................................................... 13
9. Afaan............................................................................................................................... 13
10. Beeksisaa fi Walqunnamtiiwwan Barreeffamaa......................................................... 14
11. Itti Gaafatamummaa Miseensa Angeeffamee............................................................. 14
12. Injinaraa fi Bakka Bu’aa Injiinaraa............................................................................. 14
13. Mirga Dabarsuu (Assigment)..................................................................................... 16
14. Cita Waligaltee Taasisuu............................................................................................. 17
15. Fooyya’insa Hojii Ajaja Jijjiraan Taasisuu (Modification by Change Order)............ 18
16. Jijjiiramuu Seeraa........................................................................................................22
17. Taaksii fi Kaffaltii Tajaajilaa....................................................................................... 22
18. Rakkoo Humnaa Olii.................................................................................................. 22
19. Waliigaltee Cabsuu (Breach of Contract)................................................................... 24
20. Dhorkaa (Suspension)................................................................................................. 25
21. Waliigaltee Addaan Kutuu (Termination)................................................................... 26
22. Kaffaltii Waliigalteen Yeroo Addaan Citu Raawwatamu............................................ 29
23. Haala Addaan Citiinsa Waliigaltee Booda Jiraatu...................................................... 30
24. Hafiinsa Mirgaa fi Dirqamaa...................................................................................... 31
25. Addaan Citiinsa Hojii................................................................................................. 31
26. Waldhabdee Hiiku....................................................................................................... 32
27. Adabbii Harkiffannaa Hojii (Liquidated Damage)..................................................... 33
28. Iccitummaa.................................................................................................................. 33
29. Tumaalee Adda addaa................................................................................................. 36
30. Deeggarsaa fi Dhiyeessii Sanadootaa......................................................................... 37
31. Eddoolaa Dhaqqabamaa Taasisuu............................................................................... 38
32. Kaffaltii....................................................................................................................... 39
33. Harkifannaa Kaffaltii Hojjettoota Kontiraaktaraa.......................................................39
34. Dirqama Waliigalaa.....................................................................................................39
35. Gahuumsa................................................................................................................... 40
36. Dambii Naamusaa....................................................................................................... 41
37. To'annoo fi Hordoffii hojii.......................................................................................... 42
45. Fayyummaa fi Nageenya iddoo Ijaarsaatti taasifamu..................................................55
46. Eegumsaa Qabeenya Daangaa Ijaarsaa Jiruuf Taasifamu............................................ 56
i
Boqonnaa 3 Waliigaltee Birkii 7: Haalawwan Waliigalaa Waliigaltee
47. Sochii Tajaajilaa Gufachisuu...................................................................................... 57

48. Funyoo fi Ujumoowwan............................................................................................. 57
49. Hojii Qiyaasuu............................................................................................................ 58
50. Meeshaalee Diigaman (Demolished Materials).......................................................... 59
51. Argannoowwan (Discoveries).....................................................................................60
52. Hojiiwwan Yeroo (Temporary Works)........................................................................ 60
53. Qorannoo Qabiyyee.................................................................................................... 61
54. Waliigaltee Walirra Bu’e............................................................................................. 61
55. Abummaa Kalaqaa fi Hayyama.................................................................................. 62
56. Qabiinsa Herragaa, Sakkata’insaa fi Odiitii................................................................63
57. Eegumsa Ragaa........................................................................................................... 63
58. Wabii Kabachiisa Waliigaltee..................................................................................... 64
59. Qajeeltoo Waliigalaa................................................................................................... 66
60. Kaffaltii Dursaa........................................................................................................... 68
61. Maallaqa Qabamee Tursiifamu (Retention Money)................................................... 69
62. Sirreffama Gatii (Price Adjustment)........................................................................... 70
63. Tilmaama Gatii Hojii.................................................................................................. 75
64. Kaffaltii Yeroo.............................................................................................................76
65. Ibsa Herregga Xumuraa.............................................................................................. 78
66. Kaffaltii Kallattiin Cita Kontraaktaraaf Raawwatamu................................................79
67. Kaffaltii Harkiifate (Delayed payment)...................................................................... 80
68. Kaffaltii Qaama Sadaffaaf Raawwatamu.................................................................... 81
69. Gaaffii Kaffaltii Dabalataa.......................................................................................... 81
70. Daangaa Hojii............................................................................................................. 82
71. Hojii Jalqabsiisuu........................................................................................................ 82
72. Yeroo Raawwii Hojii.................................................................................................. 82
73. Guyyaa Hojii Xumuruf Karoorfame Dheereessuu..................................................... 83
74. Sababoota Yeroon Akka Dheeratu Taasisan................................................................ 84
75. Hojii Saffisisuu (Accelaration)................................................................................... 85
76. Walgayii Maanaajimantii............................................................................................ 86
77. Akeekkachiisa Dursaa (Early Warning)...................................................................... 86
78. Harkifannaa Raawwii Hojii........................................................................................ 87
79. Galmee Hojii (Work Register).................................................................................... 87
80. Maddaa fi Qulqullina Hojiilee fi Galteewwan Ijaarsaa.............................................. 88
81. Sakkata’insaa fi Qorannoo.......................................................................................... 89
82. Kufaa Taasisuu (Rejection)......................................................................................... 91
83. Abummaa Maashinaroota Gurguddaa (Plant) fi Galteewwan Ijaarsaa....................... 92
84. Qajeeltoo Waliigalaa................................................................................................... 93
85. Yaalii Hojii Xumuramee (Test on Completion).......................................................... 94
86. Walharkaa Fudhiinsa Gartokkee................................................................................. 94
87. Walharkaa Fudhiinsa Yeroo........................................................................................ 95
88. Ittigaafatamummaa Hanqinaalee (Defects Liability).................................................. 96
89. Walharkaa Fudhiinsa Xumuraa................................................................................... 98
ii
Boqonnaa 3 Birkii 8. Haalawwan Addaa Waliigaltee
Birkii 8. Haalawwan Addaa Waliigaltee
Baafata Fuula
B. Waliigaltee........................................................................................................................ 1
C. Dirqama Mana Hojii Mootummaa.................................................................................... 8
D. Dirqama Kontiraaktaraa.................................................................................................... 8
E. Kaffaltii Kontiraaktaraa.................................................................................................. 10
F. Waliigaltee Raawwachuu................................................................................................ 13
G. Wal harkaa fudhiinsaa fi Ittigaafatamummaa Hanqinaalee........................................ 14

Boqonnaa 3 Waliigaltee Birkii 9: Guca Waliigaltee
Birkii 9 Guca Waliigaltee
Baafata Fuula
............................................................................................................................................ 1
............................................................................................................................................. 1
............................................................................................................................................ 3
v
Boqonnaa 3 Waliigaltee Birkii 7 Haalawwan Waliigalaa Waliigaltee
Boqonnaa 3
Birkii 7 Haalawwan Waliigalaa Waliigaltee
A. Tumaalee Waliigalaa
1. Hiika
1.1.Mata dureewwaan fi maqeeffamoonni HWW kanaa hiika waliigaltee hin
murteessan, hin jijjiiran yookiin dhiibbaa hin uuman.
1.2.Jechoonni fi ibsoonni armaan gadii hiika kanaa gadiitti isaaniif kenname kan
qabaatan ta’a.
(a) “Tarreeffama Jechuun sanada qaama caalbaasicha hundeessu fi waliigaltee tarree

Baay’ina Hojii” hojiilee gatii qeenxeen raawwatamu ofkeessatti hammatu fi baay’ina
(Bill of Quantities) tokkon tokkoo akaakuu fi gatii qeenxee isaa kan agarsiisu jechuudha.
(b) “Xumuramuu” Jechuun kontiraaktarri waliigalticha akkaataa tumaa HWW keewwata
(Completion) 87 jalatti tumameen/teechifameen dirqama isaa guutuummaatti

raawwachuu jechuudha.
(c) "Sanada Jechuun sanadoota HWW keessatti tarreeffaman ta’ee, duukaa

Waliigaltee" deemtuwwaan, miiltoowwanii, sanadoota isaan keessa walqabatan fi
fooyya’iinsaawwan waliigalticha irratti taasifame kamiyyuu kan
dabalatu jechuudha.
(d) Jechuun nama kontiraaktarri hojii waliigaltee wajjiin wal qabatu

“GaggeessaaWaliigaltee"
kamiyyuu akka hoogganuuf barreeffamaan yeroo gara yerootti
moggaasee fi bakka bu’aa angeeffamaa seeraa kontiraaktarichaa ta’ee
kan hojjetu ta’uun isaa mana hojii mootummaaf barreeffamaan
beeksiifame yookiin akkaataa kanaan bakka bu’ummaa seera qabeessa
ta’e nama kennameef illee ni dabalata.
(e) “Gatii Waliigaltee" Jechuun hanga gatii waliigaltee fudhatamummaa argate kan xalayaa
mirkaneessa fudhachuu mana hojii mootummaa irratti ibsame. Hangi
ibsames tilmaama kaffaltii duraa raawwii hojiitiif kaffalamu yookiin
1
akkaataa waliigalteetiin kontraaktarichaaf kaffalamuu qaba jedhamee sanada herrega
(f) “Waliigaltee” Jechuun walta’iinsa waliigaltee dirqisiisaa mana hojii mootummaa fi

kontiraaktara gidduutti raawwatamee fi sanadoota waliigalticha
keessatti ibsaman jechuunis duukaa deemtoota, miiltoowwan fi
sanadoota achitti eerumuun hammataman hunda ni dabalata.
(g) “Kontiraaktara” Jechuun nama umamaa yookiin dhaabbaata seera qabeessummaa qabu
mana hojii mootummaa hojii dhiyeessu wajjiin waliigaltee seene
jechuudha.
(h) “Guyyaa” Jechuun guyyaa kaleendaraa jechuudha.
(i) “Hojii Guyyaa” Jechuun galteewwan/meeshaalee hojii adda addaa hojjettoota
(Day work) kontiraaktaraafi meeshaaleedhaaf (equipment) tiif kaffaltiin

sa’aatiidhaan itti kaffalamu; kaffaltii galteewwan/meeshaawwan fi
Maashinaroota Gurguddoo walqabatoo ta’aniif raawwatamuun
dabalataatti jechuudha.
(j) “Hanqina” Hanqina qaama hojii akkaataa waliigalteetiin hin raawwatamne

kamiiyyuu jechuudha.
(k) “Yeroo Itti Daangaa yeroo guyyaa walharkaa fudhiinsa yerootti aanee jiru
Gaafatamummaa haalawwan addaa waliigaltee keessatti ibsame jechuunis yeroo
Hanqinaa” kontiraaktarichi akkaataa ajaja Injinaaraatiin hojii eegalame itti
(Defect liability period) xumuruu qabuu fi dogoggoroota/hanqinoota mudatan itti sirressuudha.
(l) “Agarsiistuu Jechuun saxaxaawwan hojii waliigaltee keessatti hammatamanii fi

Saxaxaawwan” saxaxaawwan hojii dabalataa fi fooyya’an kamiyyuu bu’uura
(drawings) waliigalteetiin mana hojii mootummaan (qaama kana bakka bu’uun)
kaafaman/teechiifaman jechuu yoo ta’uu; herregaawwan yookiin
odeefannoowwan raawwii hojiitiif Injinaaraan dhiyaatan yookiin
mirkanaa’an ni dabalata.
(m) “Biyyoota Jechuun biyyoota fi iddoowwan/daangaa bulchiinsaawwan bu’uura

gahumsa qaban” sanada caalbaasii kutaa 5 jalatti tarreeffameen caalbaasii keessatti
(eligible countries) hirmaachuuf gahuumsa qaban ykn ulaagaa guutan;
(n) “Injiinara” Jechuun nama bu’uura haalawwan addaa waliigaltee keessatti ibsameen
2
yookiin mana hojii mootummaatiin hojii ijaarsaa ittigaafatamummaan akka to’atuu f
(o) “Meeshalee Hojii Hojii ijaarsaa raawwachuuf kan fayyadan kanneen akka maashinaroota
Ijaarsaa” kontiraaktaraa, konkolaattota, maashinoota, qaamota meeshaalee
(equipment) ijaarsaa fi wantoota hojii ijaarsaatiif yeroodhaaf iddoo hojichaatti

fidaman.
(p) “Waraqaa Ragaa Waraqaa ragaa Injiinarriidhaan dhuma yeroo iiti gaafatamummaa
Walharkaa Fuudhiinsa hanqinaa booda kontiraaktarri dirqama hojii jedhame ijaaruu, xumuruu
Xumuraa” fi suuphuu isaa bu’uura waliigalteetiin xumuruu isaa ibsuun
kontiraaktarichaaf kennuudha.
(q) “Haalawwan Kanaan booda HWW jechuun haala addaa waliigalteetiin yookiin
Waliigalaa Waliigaltee” walta’iinsa waliigalteetiin yoo fooyya’een alatti tumaalee waliigalaa
waliigaltee keewwattoota haala bulchiinsaa, faayinaansii, seeraa fi
teeknikaa raawwiin waliigaltee ittiin hoogganamu/bitamu kan
tumu/teechisu jechuudha.
(r) “Hojmaata Jechuun haalawwaan waliigaltee keessatti ibsamee, akkasumaas,

Fudhatamummaa Qabu” bu’uura seeroota daldalaa fi hojimaata waldaalee daldalaa rogummaa
(Good industry practice) qabaniin tumameen, yeroo dhiyeessiwwaan tajaajilaa kennamu
dhiyeessaa muxaanoo fi dandeettii qabu qixa sadarkaa dandeetti irraa
eegamu, of eggaannoo fi xiinxala gadi fageenyaa taasisuun irraa eegama
(s) “Mootummaa” Jechuun Mootummaa Naannoo Oromiyaa ta’ee akkaataa haala

dhimmichaatti Mootummaa Dimokraataawa Rippaablika Federaalawaa
Itoophiyaa s ni dabalata.
(t) “Barreeffamaan” Sanada barreeffama harkaatiin yookiin kompiitaraan galmeefame

kamiyyuu akka hammatuutti hiikamuu qaba.
(u) “Guyyaa Hojii Jechuun guyyaa kontiraakatarri hojii ijaarsaa akka xumuruuf itti
Xumuruuf Karoorfame” karoorfame/yaadame. Guyyaan hojii ijaarsaa itti xumuruuf
karoorfame/yaadame haalawwan addaa waliigaltee keessatti ibsama.
Guyyaan hojii itti xumuruuf karoorfame/yaadame dafee akka
xumuramu keessa deebi’amuu/fooyya’uu kan danda’u Injiinaraan ajaja
yeroo dheeressuu yookiin ariifachiisuu kennumu qofaan ta’a.
Beenyaa kontiraaktarri waliigaltee yookiin qaama waliigaltichaa
3
(v) “Adabbii Harkiffannaa Hojii”

akkaataa waliigaltee keessatti ibsameen raawwachuu dhiisuu isaatiif mana hojii moo
(Liquidated damage)
(w) “Galteewwan Jechuun kontiraaktarri hojii ijaarsaa raawachuuf dhiyeessiwwaan

Ijaarsaa” hundaa akkasumaas, meeshalee dhumaataa itti fayyadamu ni dabalata.
(materials)
(x) “Miseensa” Jechuun qaama sharikummaa (joint venture / consortium /association)

yookiin walitti dhufeenya yeroo yookiin miseensa waldaa jechuu yoo
ta’u, miseensa jechuun isaan kana hunda kan dabalatudha.
(y) “Ji’a” Jechuun ji’a kaaleendaraa jechuudha.
(z) “Gartuuwwan Jechuun mana hojii mootummaa yookiin kontiraaktara fi dhaltoota

Waliigaltee" (Party) seeraa fi qaama lamaanu ni dabalata.
(aa) “Maashinarii Jechuun maashinarootaa fi meeshalee hojii ijaarsaaf oolaanii fi seeraa

Gurguddaa” (Plant) yookiin hojimata mootummaa Federaalaawa Dimokraataawa Ripaablika
Itoophiyaatiin hojii ijaarsaa raawwachuuf kanneen hammataman taa’ee;
qaama dhaabbii hojichaa kan hin taane iddoo hojii ijaarsaa irratti yeroof
kan dhaabbate jechuudha.
(bb) “Sagantaa Ibsa Jechuun kontiraaktarrii sanada caalbaasii wajjiin guutee kan dhiyeessu
gatii” sagantaa ibsa gatii fi xiinxaala gatii waliigalaa kan dabalatu ta’ee,
(price scheduale) qaama waliigaltee gaatii baaqqee yoo ta’u akkaatuma barbaachisummaa
isaatti kan fooyya’u jechuudha.
(cc) “Ida’ama Gatii jechuun Ida’ama waliigaltee keessatti dabalamee fi raawwii hojiitiif
Yeroo” yookiin dhiyeessi meeshalee, galteewwan ijaarsaa, Maashinarii
(Provisional sum) Gurguddaa Ijaarsa (Plant) yookiin taajajiloota yookiin of eggaannoo kan
qophaa’e ta’ee yookiin guutumaan yookiin gartokkeen kan itti
fayyadamu yookiin kan itti hin fayyadamne Injinaaran ajajamuudha.
(dd) “Mana Hojii Jechuun mana hojii mootummaa gartokkeen yookiin guutummaan
Mootummaa” baajata mootummaa naannoo oromiyaa deeggaramuun yookiin
socho’uunii fi Haalawwan addaa waliigaltee irratti hojii ijaarsaa
raawwachuuf aangoo fi dirqama kan qaban dhaabbilee barumsaa
ol’aannoo yookiin qaamolee mootummaa walfakkaatan jechuudha.
4
(ee) “Eddoolaa” (site) Jechuun iddoo mana hojii mootummaan hojiin ijaarsaa akka irratti
gaggeefamuu fi iddoowwan biroo waliigalteedhan qaama eddoola
ta’uun isaanii ibsame biroo jechuudha.
(ff) “Haalawwan Addaa Kanaan booda HAW kan jedhamu jechuun haala waliigaltee (Contract
Waliigaltee" Agreement) wajjiin walqabatee waliigatee kan bulchuu fi haaloota
waliigala waliigaltee irratti oolantummaa kan qabu jechuudha.
(gg) “Ibsa Fedhii Jechuun manni hojii mootummaa fedhiiwwaan waliigaltee keessatti
Hojii” ibsamaaniif ulaaga qopheessee yookiin dhiyeessii hojii ijaarsaaf jecha
(Specification) iddoowwan barbaachisoo ta’anitti maloota ijaarsaa tarreeffamaanii fi

galteewwan yookiin fayyidaa biraa kennan yookiin bu’awwaan
milkaa’uu danda’aan kan hamaatu tarreeffama hojii ijaarsaa jechuudha.
(hh) “Guyyaa Guyyaa jalqaba haalawwan addaa waliigaltee kessatti ibsamee ta’ee
Jalqabbii” kontiraaktarri hojii ijaarsaa itti jalqabuudha.
(ii) “Cita Jechuun nama uumaamaa, dhuunfaa yookiin qaama mootummaa

Kontiraaktaraa” yookiin lammeen isaanii yookiin dhaltoota seera qabeessaa ta’anii
(sub-contractor) yookiin bakka bu’oota isaanii ta’uun waliigalteen qaama hojii ijaarsaa
muraasaa fudhatee kan hojjeetuu fi Edoola (site) hojii dabalatee
hojjeechuuf kontiraaktara wajjiin waliigaltee kan qabu jechuudha.
(jj) “Qaama Sadaffaa” Jechuun qaama yookiin nama mana hojii mootummaa bittaa raawwatu,
kontiraaktra yookiin Kontiraaktara Cita Hojii hojjeetuun ala kan
ta’eedha.
(kk) “Hojii” Jechuun ijaarsa gammoo daandii yookiin caasaawwaan hojii ijaarsaa
wajjiin kan walqabatandeebisanii ijaaruu, fooya’iinsa, diiguu, suphuu
haroomsuu jechuu yoo ta’u gatiin isaanii hojii ijaarsaa hanga hin caaletti
tajaajiloota hojii ijaarsaa wajjiin kan wal qabataan hundaa ni hamaata.
2. Itti Gaafatamummaa Kennuu

2.1.Manni Hojii Mootummaa Kontiraaktaraaf itti gaafatamummaa kan kenne:
(a) Akkaataa yeroo isaa eeggateen (taatee kam iyyuu keessatti ulaagaa sagantaa
kutaa 6 ffaa jalatti ibsame haala galma gahun) akka raawwatuufi akkaataa
5
namuusa ogummaa isaa eegateen fi qajeelummaa ol’aanaa Mana Hojii Mootummaaf fakkeenyum
(b) Akkaataa sagantaafi ulaagaatiin fi bu’uura tumaalee waliigaltee hundumaa
sirriitti hordofe qafaan;
(c) Bu’uura seerotaa fi dambiilee biyyattii raawwatiinsa qaban hundumaatiin fi
hojimaata/muuxannoo hojii gaarii hayyamuun;
(d) Bu’uura imaammattoota, seerotaa fi adeemsaalee Abbaa Taayitaa dhimmi isa
ilaaluun qophaa’ee fi yeroo yeroon fooya’en;
(e) Akkaataa instandardii qulqullina hojii ijaarsaa qaamoolee dhimmi isaan
ilaallatu biyya keessaa fi idil addunyaan bahaniin;
(f) Akkaataa tumaalee fi haalotaa waliigaltee ittigaafatamummaa kennuu
Keewwata kanaa haala gatii waliigaltee yaada keessa galcheen;
hojicha akka isaaf hojjettuu dha.
3. Hariiroo Gartuuwwan Waliigaltee

3.1.Waliigaltee kana keessatti dhimmi ibsame kamiyyuu Mana Hojii Mootummaa fi
Kontraaktara giddutti walitti dhufeenya gooftaa (master) fi tajaajilaa (servant)
yookiin ajajaa fi ajajaamaa akka uumetti hubatamuu hin qabu. Kontraaktarri,
bu’uura waliigaltee kanaan, hojjeetoota isaa fi Cita-kontiraaktaraa (jira yoo ta’e)
hojichaaf barbaachisan to’achuuf aangoo guutuu qaba. Bu’uura kanaan, hojii
isaaniin fi bakka bu’oota isaaniitiin raawwatamu hundaaf itti gaafatamummaa
guutuu kan fudhatu ta’a. Kontiraaktarrii maqaa mana hojii mootummaatiin
ittigaafatamummaa kamiyyuu fudhaachuu yookiin waliigaltee kamiyyuu
raawwachuu yookiin dirqama seenuu hin qabu.
4. Of-eeggaannoo Barbaachisaa Taasisuu

4.1.Dhimmoota Kontraaktarri hubannoo irrtatti fudhate:
(a) Ragaa mana hojii mootummaan yookiin qaama mana hojii mootummaa bakka
bu’en isaaf kenname kamiyyuu sirrii fi gaha ta’uu isaa qoratee itti kan quufe
ta’uu isaa;
(b) Gaaffiwwaan of eggaannoo barbaachisoo ta’aan hunda guyyaa hojiirra oolmaa
waliigaltee dura mana hojii mootummaaf dhiyeessee kan jiru ta’uu isaa;
6
(c) Of eeggannoo barbaachisaa hunda taasisuun ofiitti amanamummaa isaatiin qofa waliigalticha kees
4.2. Kontraaktarri eddoolla (site) kan qorate fi hojii gaggeessuuf haalawwan mijataa
hin taa’in fi tarkaanfii sirreeffamaa fudhatamuu qaban, yeroo fi baasii sirreeffama
taasisuun gaafatu dabalatee, bu’uura tumaalee waliigaltee dhimma hojiitti seenuu
duraaf (pre-operational phase) rogummaa qabaniin, Mana Hojii Mootummaa
waliin marii taasisuu isaa kan fudhate ta’a.
4.3. Kontiraaktarri iddoo hojiicha qoraachuu yoo dhabe yookiin yaada furmaataa
barbaachisoo bu’uura keewwata 4.2 tiin Mana Hojii Mootummaaf dursee yoo hin
beeksiisne, baasii dabalataa sababa kanaan isa irra gahef kaffaltii gaafachuu hin
danda’u. Akkasumas, sababa kanaan hojii raawwachuu yoo dhabe
ittigaafatamummaa jalaa itiin bahu hin danda’u.
4.4. Of-eegannoo barbaachisaa taasisuu dhabuu irratti walitti bu’insi yoo uumame,
dhimmichi bu’uura seera biyyaatti rogummaa qabun ilaalamuun furmaata kan
argatu ta’a.
5. GochaWaliin Dhahuu fi Malaamaltummaa

5.1.Manni hojii mootummaa, dorgomtootni caalbaasii/dhiyeessitootni fi
kontiraaktarrri yeroo bittaa fi raawwii waliigalteetti sadarkaa naamusaa isa
ola’aanaa akka hordofuu qaban imaammatni mootummaa biyyaattii isaan irraa
barbaada. Imaammaata kana hordofuun walqabatee, Biiroon Maallaqaa
Oromiyaa, manni hojii mootummaa sanada caalbaasii keessatti tumaalee gochoota
waliin dhahuu fi malaammaltummaa ittisuuf gargaaran hammachiisuu yookiin
tumuu qaba.
5.2.Manni hojii mootummaa ri yookiin humni namaa isaa, kontiraaktarootni

xixinnnoo (sad. 2ffaa) isa jala jiran, tajaajila kennitoonni fi dhiyeesitoonni
dorgommii yookiin waliigaltee raawwachuu keessatti gochoota
malaammaltummaa, waliin dhahuu, shiruu, dirqamsiisuu yookiin danquu
(gufachiisuu) irra hirmaataniiru jadhee yoo amane/murteesse, akkaataa
waliigalteetti, kontiraaktarichaaf beeksisa of eeggannoo guyyoota 14 kennuun
waliigaltee hojii isaa addaan ni kuta. Tarkaanfiin ari’uu kuniis akkaataa haalota
7
waliigalaa waliigaltee keewwata xiqqaa 21.2(i) tiin raawwachuu isaafiis tumaaleen haalota waliigala w
5.3.Biiroon Maallaqaa Oromiyaa, kaayyoo hojiirra oolmaa tumaalee kanneeniif,

jechoota armaan gadii akka itti aanutti hiikee jira:
(a) “Gochaa malaammaltummaa” jechuun adeemsa bittaa yookiin yeroo raawwii

waliigaltee keessatti hojii abbaa aangoo mootummaa irratti kallattiin yookiin al-
kallaattiidhaan dhiibbaa taasisuuf/geessisuuf jecha waan gatii qabu kamiiyyuu
isaaf kennuuf yaada dhiyeessuun, kennuufiin, fudhachuun yookiin sossobbiin ofitti
madaqsuu jechuudha.
(b) “Gochaa Waliin Dhahuu”jechuun faayidaa bifa maallaqaa yookiin faayidaa biraa
isaaf hin malee argaachuuf yookiin dirqamaa bahuu dhiisuuf/ofirraa hambisuuf
yaaduun adeemsa bittaa fi raawwii waliigaltee karaa miidhuun dhugaa dabsuun,
ta’e jedhanii dhugaa jiru jal’isuun yookiin keessaa hambisuun gocha
raawwatamudha.
(c) “Gochaa Shiraa” jechuun dorgomtoonni yookiin kontraaktarootni lama yookiin
lamaa ol ta’an manni hojii mootummaa osoo beekuus ta’ee osoo hin beekiin
waliigalanii shiruun caalbaasiin gatii sirrii akka hin arganne gatii ofii isaaniif
mijatu yookiin gatii dorgomaa hintaane murteessuu jechuudha.
(d) “Gochaa Dirqisiisuu” jechuun gocha karaa kallattiinis ta’e al kallattiin namoota
yookiin qabeenya isaanii miidhuuf yookiin miidhuuf sodachiisuun hirmaannaa
isaan adeemsa bittaa keessatti yookiin raawwii waliigaltee keessatti qaban irratti
dhiibbaa geessisuu jechuudha.
(e) “Gochaa Danquu (Gufachiisuu)’’
(i) Odeefannoowwanii fi ragaa qaamni yakkoota malaammaltummaa

qorachuuf seeraan aangeeffame Federaalaa fi Oromiyaa, Odiitarri
Mummichaa Federaalaa fi Oromiyaa, akkasumaas, Biiroon Maallaqaa
Oromiyaa qorannoof barbaadu ta’e jedhanii balleessuu, sobsiisuu, namoota
dhimmicha beekaan akka ifaa hin baasne taasisuun, sodaachisuu fi miidhaa
geesisuun ragaawwaan akka hin beekamne gochuu, adeemsa qorannoo
guufachisuu yookiin dhorkuu jechuudha;
8
(f) Gochaa hojii hordoffii fi odiitii bu’uura tumaa HWW Keewwata 56.2 tiin raawwatamu gufachisuuf ya
5.4.Biiroon Maallaqaa Oromiyaa kontiraaktarri yeroo dorgommiitti yookiin yeroo

raawwii waliigalteetti gochoota malaammaltummaa, waliin dhahuu, shiruu,
dirqisiisuu yookiin gufachiisuu keessatti hirmaachuu danda’a jadhee murteesse
kamiiyyuutti, kontraaktaricha yeroo murtaa’ef caalbaasii mootummaa irratti akka
hinhirmaanne ugguuruu danda’a.
5.5.Kontiraaktarri tokko gochoota malaammaltummaa yookiin waliin dhahuu irratti

hirmaachuu isaa qaama naannoo, biyyoolleessaa yookiin adil addunyaatiin yoo
himatame, Biiroon Maallaqaa Oromiyaa kontraaktarichi yeroo murtaa’eef
waliigaltee baajata motummaatiin rawwatamu itti kennuuf gahumsa hinqabu
jadhee ifoomsuuf mirga qaba.
5.6. Raawwii waliigaltee madda baajata mootummaatiin raawwatamu waliin

walqabaatee Biiroo Mallaqaa Oromiyaa herregni fi sanadootni kontiraaktaroota
adeemsa raawwii waliigaltee keessatti gocha malaanmaltummaa fi waliin dhahuu
irratti yoo hirmaatan tumaan odiitaroota ofii ramadeen akka sakatta’aman
dandeessisu akka hammatamu taasisuuf mirga qaba.
5.7. Gochaa malaanmaltummaa fi waliin dhahuun wal qabatee walqunnamtiin

kontiraaktaraa fi mana hojii mootummaa gidduutti taasisfamu kamiyyuu
barreeffamaan ta’uu qaba.
6. Hiika Waliigaltee
6.1. Tumaalee HWW kana keessatti jechi koorniyaa isa tokkoon ibsame koorniyaa isa
biraa irrattis raawwatiinsa ni qabaata. Akkasumaas, jechi baaqqeen agarsiifame
dachaa kan dachaan agarsiifame immoo baaqqee kan dabalatu dha. Mata
durewwaan dhibbaa homaatu hin qabaatan. Haala addaatiin yoo hiikni itti
kenname malee, jechootni waliigaltee hiika idilee kan qabaatan ta’a. Gaaffiiwwan
HWWn walqabatee kana irratti ka’aniif Injinarri qajeelfama (ibsa) ni kenna.
6.2. HAW keessatti dhimmi kutaa hojii xumuruu (sectional completion) ibsamee jira
yoo ta’e, HWW keessatti hojii, guyyaa hojiin itti xumuramu, fi guyyaa hojii
xumuruf karoorfame ilaalchisee kan ibsame (ibsa hojii waliigalaaf guyyaa hojiin
9
itti xumuramu fi guyyaa hojii itti xumuruuf karoorfame ka’amaniin ala kan jiran) kutaawwan hojii hu
6.3.Guutuu Waliigaltechaa
Waliigalteen kuni gartuuwwan waliigaltee gidduutti wanta irratti waliigalame,

haaloota irratti waliigalamee fi tumaalee barbaachisoo ta’an hundumaa kan of
keessatti hammateedha. Bakka bu’aan gartuuwwan waliigaltee lamaanii keessaa
tokko dhimma waliigaltee kana keessatti hin hammatamne ibsuu (statement),
bakka busuu (represent), waadaa seenuu yookiin waliigaltee taasisuuf aangoo
tokko illee kan hin qabne fi gartuun waliigaltee inni biroos kan ittiin hin
dirqamnedha.
6.4.Fooyya’iinsa
Fooyya’iinsi, sirreeffamni yookiin jijjiiramni biraa waliigaltichaa kamiiyyuu

fooyya’iinsi waliigalticha irratti taasifamu barreeffamaan yoo ta’e malee,
guyyaan yoo hin ibsamne, haala ifaatiin waliigalticha yoo agarsiise malee, bakka
bu’aa sirrii tokkoon tokkoo gartuu waliigaltichaatiin yoo mallatteeffame malee
seera qabeessa miti yookiin fudhatama hin qabu.
6.5.Mirga Dhiisuu Dhabuu (Non-waiver)
(d) Harkifannaa raawwii waligaltee qaama kaminu raawwatamu yookiin waadaa

waliigaltee fi haloota waliigaltee keessatti ibsaman kabajamuu dhabuun
yookiin akkaataa tuumaa haalawwan waliigalaa waliigaltee kewwata xiqqaa
6.5(b) jalatti tumaameen mirga garee tokkoo akka sarbuutti fudhatamee
waliigalteen taasifame akka diigameetti lakka’amuu hin qabu.
(e) Mirgootni aangoonii fi furmaatniwwan waliigaltee keessatti caqaafaman hafuu
isaanii kan ittiin mikaneeffannu gaafa qaamni seeraan aangefame yookiin
bakka bu’aa isaatiin mallaattoodhaan mirkaana’ee mirga hafee fi sadarkaa
mirgaa hafee ifatti ibsuun barbaachisaa dha.
6.6.Qoqqoodamee Ilaalamuu
Tumaan yookiin haalli waliigaltee tokko yoo dhorkamuu yookiin akka

fudhatamummaa hinqabaanne yookiin akka hinraawwatamne yoo taasifame,
10
dhorkamuun yookiin gatii dhabuun yookiin raawwatamuu dhabuun tumaa yookiin haala waliigaltee
A.Waliigaltee
7. Sanadoota Waliigaltee
7.1.Sanadoota qaama waliigaltee kana keessatti hammataman gidduutti walitti
bu’iinsi yeroo uumamuutti sanadootni waliigalticha ijaaran kunniin akkaataa
tartiiba duraa duuba armaan gadiitiin hiikamu.
(a) Waliigaltee, miiltoowwan hunda dabalatee;
(b) Xalayaa fudhatama argachuu manni hojii mootummaa kontiraaktaraaf ittiin

beeksiise;
(c) Haalawwan Addaa Waliigaltee;
(d) Haalawwan Waliigalaa waliigaltee;
(e) Gabatee kabaachisa caalbaasii miltoowwan isaa waliin;
(f) Piroopozaalii dorgommii teekinikaa ibsoota teknikaawaa waliin;
(g) Sanadoota saxaxaa yookiin agarsiistu saxaxaa;
(h) Waliigaltee gatii qeenxee, tarreeffama/beeksisa baay’ina hojii fi sagantaa

gatii (dogoggorri herregaa erga sirreeffameen booda).
Waliigaltee kaffaltii/gatii dimshaashaatiif, kaffaltii/gatii dimshaashaa
addaan qoqqoodame/caccabe (sirreefamni herregaa erga taasifameen
booda.)
(i) Sanada biraa haalawwan waliigaltee addaa keessatti akka qaama
waliigaltichaatti Sanaadootni waliigalticha hundeessan hunduu kan wal-
qabatan, kan wal deeggaranii fi kan wal ibsan akka ta’an yaadamanii kan
bocamaniidha.
7.2.Sanaadoonni waliigalticha hundeessan hunduu akka wal-qabatan, wal deeggaranii
fi wal ibsaniitti yaadamanii kan bocamaniidha.
7.3.Akkaataa Waliigalteetiin, gochi kamiiyyuu akka dhiyaatuuf sanadni kamiiyyuu
akka kennamuuf mana hojii mootummaatiin yookiin kontiraaktaraan gaafatamu
yookiin eeyamamuuf dhiyaachuufii yookiin kennamuufii kan danda’u bakka
bu’aa angoo qabu haalawwan addaa waliigaltee keessatti ibsameen ta’a.
11
7.4.Waliigalteen mana hojii mootummaa fi kontiraaktara gidduutti waan irratti

waliigalame guutuu kan hammatuufi walqunnamtiiwwan, walmariiwwan fi
walta’iinsaawwan gartuuwwanii kan barreeffamaas ta’ee afaanii guyyaa
waliigaltichaa duratti taasisan hundumaa caala oolantummaa kan qabuudha.
Bakka bu’ootni gartuuwwan lamaanuu waliigaltee kana keessatti kan ibsameen
alatti ibsaa kennuu, waadaa galuu yookiin walta’iinsoota gochuuf aangoo hin
qaban. Gartuuwwan lamaanis ittiin hin dirqaman yookiin itti hin gaafataman.ta’ee
tarreeffame kamiyyuu
7. Seera Raawwatiinsa Qabu

7.1.Waliigaltichi, hiikkaawwan, ergaan (qabiyyeen) isaa fi hariiroon gartuuwwan
gidduu jiru HAW keessatti addatti yoo ibsame malee, bu’uura seerota biyyatiitiin
kan hogganaman fi hiikkoon itti kennamu ta’a.
8. Afaan
8.1.Waliigaltichi fi waliigaltichaan walqabatee wal qunnamtiin afaanii fi barreefamaa
akkasumaas sanadootaa kontiraaktaraa fi mana hojii mootummaa gidduutti
taasifamu afaan HAW keessatti ibsameen ta’a. Sanadootni deeggartuu fi
barreeffamnootni qaama waliigaltichaa ta’an afaan biraatiin ta’uu ni danda’u;
garuu sanadootni afaan biraatiin dhiyaatan hiika afaanii sirrii ta’e afaan HAW
keessatti ibsameetiin walsimu wajjiin ta’uu qaba. Waliigaltee kanaaf hiikkoo
kennuudhaaf hiikni afaanii kuni kan bitu ta’a.
8.2.Kontiraaktarichi afaan waliigaltichaa bituuf baasii hiika afaanii ittiin bulamuutiif
fi balaa sirruummaa hiika afaanii kanaatiin walqabatee qaqqabuuf itti
gaafatamummaa kan fudhatu kontiraaktaricha ta’a.
9. Beeksisaa fi Walqunnamtiiwwan Barreeffamaa

9.1.Beeksisni, gaaffiin yookiin hayyamamummaa barbaadamu yookiin akka kennamu
eeyyamame yookiin akkaataa waliigaltee kanaatiin taasifamu kamiiyyuu
barreeffamaan ta’uu qaba. Jechi “barreefamaan” jechuun foormii barreefamaan
walqunnamtii taasifamedhaqqabuun isaa yoo mirkaana’e dha.
9.2.Beeksiisni, gaaffiin dhiyaatufi yaadni gaafatamu tokko bu’aa qabeessa ta’uu kan
dandaa’u beeksifni godhame qaamaan yoo qaamoolee waliigaltichaaf yookiin
12
bakka bu’oota isaatiif yookiin bu’uura HAW keessatti ibsameen teessoodhaan ergameedha.
9.3.Qaama waliigaltee keessaa tokko HAW keessatti ibsameen teessoo isaa yoo
jijjiiru isa birootiif bareefamaan beeksisuun jijjiiruu ni danda’a.
10. Itti Gaafatamummaa Miseensa Angeeffamee

10.1. Kontiraaktarichi michuuwwan yookiin waldaa dhaabbilee lamaa fi isaa olii yoo
qabaate, akkaataa seera biyyattiitiin dhaabbileen kunniin hunduu waadaa
waliigaltichaa kabajuuf dirqama dhuunfaa fi waliinii niqabaatu. Miseensotni
dhaabbata haala addaa waliigaltee keessatti ibsame akka itti gaafatamaa isaaniitti
isaan bakka bu’ee akka hojjetu aangeessuun isaan bakka bu’ee mirgaafi dirqama
waliigaltee kontiraaktarichaa mana hojii mootummaa waliin qabu akka raawwatu
nitaasisu. Ijaarumsi waldaa michummaa hayyama dursaa mana hojii
mootummaatiin ala jijjiiramuu hindanda’u.
11. Injinaraa fi Bakka Bu’aa Injiinaraa

11.1. Haala addaatiin HAW keessatti yoo ibsamee malee fi daangaa bifa kaamiyyuu
yoo ka’aameen alatti, waliigaltee kana keessatti manni hojii mootummaa yookiin
kontiraaktarri tarkaaffii akka fudhatu barbaadu yoo ta’e yookiin tarkaanfiin
eeyyamamuu fi akkasumaas tarkaanfiin barbaadamu yookiin sanadni injiinaraan
akka raawwatamu barbaadamu kamiyuu haala addaa waliigaltee keessatti
ibsameen injiinara mogaafameen ni raawwatama. Haala addaa waliigalteetiin
ibsameen alatti dirqama waliigalteedhaan jiru injiinarichi kontiraaktarricha
ittigaafatamummaa irraa bilisa taasisuu hin danda’u.
11.2. Beeksiifni, ragaa, odeefannoo fi walitti dhufeenya hojii injiinaraan qophaa’ee
kennamuu fi injiinaraaf kennamu kamiyyuu akka mana hojii mootummaan
kennameetti lakka’ama.
11.3. Injinarii aangoo fi gahee hojii isaa beekamtii kontiraaktarichaatiin injinara
biraa bakka bu’ummaan akka hojjetu kennuu ni danda’a. Akkasumas aangoo fi
gahee bakka bu’ummaan kenne kontiraaktaricha beeksisuun kaasuu fi haquu ni
danda’a.
11.4. Gaheen hojii bakka bu’aa injiinaraan rawwatamu;- hojiiwwaan ijaarsaa
to’achuu fi sakkata’uu, meeshaalee ijaarsaa hojii irraa oolaan qoraachuu fi qoruu,
13
akkasumaas qulqullina hojii fi hojiin hojjetame bu’aa eegamu kan fidu ta’uu isaa to’achuu dha. Bakk
11.5. Wal-quunnamtii bakka bu’aa injiinaraatiin kontiraakteraaf akkaataa bakka
bu’ummaa kennameen taasifamu kamiyyuu akkuma waan injinaarri kennetti
lakkaa’ama. Haata’u malee:
(a) Hanqinni hojii, meeshaalee yookiin ijaarsa kamiyyuu kan mirkanaa’uu
hinqabne gama bakka bu’aa Injiinarichaatiin mirkanaa’e akka hinmirkanoofne
taasisuu irratti aangoo Injiinarichi qabuu fi sirreeffamni barbaachisu akka
taasifamu ajaja kennuu danda’uu isaa kan hin daangessinee yoo ta’e;
(b) Injiinarri qabiyyee wal-quunnamtii akkanaa duubatti deebisuu ykn
fooyyeessuuf bilisummaa guutuu ni qaba,
11.6. Qajeelfamni fi/yookiin ajajoonni injiinaraan kennaman bu’uura ajaja
bulchiinsaatiin ta’u. Ajajni akkasii yoo kennamu barreefaman ta’ee guyyaa fi
lakkoofsaan ibsamee injiinaraan galmaa’ee akkaataa barbaachisummaa isaatiin
garagalchaan bakka bu’aa kontiraaktaraaf harkatti kennamuu qaba.
12. Mirga Dabarsuu (Assigment)

12.1. Mirga dabarsuu jechuun kontiraaktarri waliigaltee isaa guutuumaan yookiin
gartokkee isaa barreeffamaan qaama sadaffaaf dabarsee kennuu jechuudha.
12.2. Haalota armaan gaditti ibsamaaniin alatti, kontiraaktarrichi dursee hayyama
barreefamaan mana hojii mootummaa irraa yoo argate malee waliigalticha
guutummaaniis ta’ee gartokkeen yookiin waliigaltee wajjiin faayidaawwan
yookiin bu’aa walqabatanii qaama sadaffaaf dabarsuu hin danda’u.
(a) Baankiin maamila kontiraaktara bu’uura waliigaltee kanaan dirqama
kaffaluu yoo qabaate,
(b) Qaamni kontiraaktaraaf wabii inshuuraansii seene mirgaa kontiraaktaraa
wajjiin wal qabatee idaa fi kasaaraa hambisuuf jecha baasii qaamni
sadaffaan baase haguuguuf
12.3. Kaayyoo tumaa haala waliigalaa waliigaltee keewwata xiqqaa 13.2tiin manni
hojii mootummaa gahee itti gaafatamummaa dabarsuuf walqabatee gaaffii
kontiraaktara irraa dhiyaate raggaasisuun isaa kutaa waliigaltee duraan
raawwatame yookiin kutaa ittigaafatamummaa hin dabarsineef dirqama
14
kontiraaktara irraa bilisa hin taasisu.

12.4. Kontiraaktarrii eeyyama mana hojii mootummaa osoo hin argatiin
waliigalticha qaama biraatti yoo dabarse manni hojii mootummaa, akkeekachisaa
barreeffama kennuun otoo irraa hin eegamiin akkaataa tumaa haala waliigala
waliigaltee keewwata 19 fi 21 jalatti tumaameen adabbii waliigalteen cabuu
ilaalchisee tumamaan hojii irra ni ni oolcha.
12.5. Kontraaktarri mirga qaama biraatti dabarsuuf namni mirgi darbuuf
ulaagawwaan gahumsaa hojii waligaltichaa guutuu isaanii mirkaneessuu qaba.
Ta’uullee, ulaagaa fi gahuumsi guutamuu dhabuun karaa kaminiyyuu
waliigalticha (dorgomii caalbaasii) irratti hirmaachuu kan dhorku miti.
12.6. Gochii itti gaafatamummaa qaama biraatti dabarsuu waadaawwan, ulaagalee fi
haalawwan waliigalticha keessatti tumamaan hammachuu qabu.
13. Cita Waligaltee Taasisuu

13.1. Waligalteen cita hojii fudhatama kan qabaatu Citi-Kontiraaktaraa hojii muraasa
akka hojjetuuf waliigalteen barreeffamaa ifatti Kontiraaktaraa fi Cita-
Kontiraaktara gidduutti yoo taasifame qofadha.
13.2. Kontiraaktarri hojiin waliigaltee keessatti hin haammatamnne Cita-
Kontiraaktaraan akka hojjettamu yoo barbaade, Cita-Kontraaktaraa hunda irratti
dursee hayyama barreefamaa Mana Hojii Mootummaa argachuu qaba. Cita hojii
kennamuu fi eenyummaa Cita-Kontraaktarootaa ilaalchisee Manni Hojii
Mootummaa dursee beeksifamuu qaba. Manni Hojii Mootummaa bu’uura tumaa
HWW Keewwata 10 tiin beeksifni isa qaqqabee guyyoota 15 (kudhan shan)
keessatti murtii isaa, kan irratti walii hin galle yoo ta’e immoo sababa isaa
tarreessuun, Kontraaktara ni beeksisa.
13.3. Haalawwan Cita-Waliigaltee HWW kanaan kan bitamuu fi wal simu ta’uu
qaba.
13.4. Citi-Kontraaktaraa gahuumsa dorgommii hojichaaf barbaachisu guutee
argamuu fi haaloota waliigalticha irratti hirmaachuu dhorkan irraa bilisa ta’uu
qaba.
13.5. Akkaataa tumaa HWW Keewwaata 66 tiin, Manni Hojii Mootummaa Cita-
Kontiraaktraa waliin hariiroo waliigaltee kan qabaatu miti.
15
13.6. Gochoonni, dogoggooraa fi dagannoowwan Cita-Kontiraaktaraa, akkasumaas,

gochoonni, dogoggooraa yookiin dagannoowwan bakka bu’ootaa yookiin
hojjeetoota isaatiin raawwatamuuf, Kontiraaktarichi itti gaafatamummaa ni
qabata. Manni Hojii Mootummaa hojiin waliigatichaa Cita-Waliigalteen akka
kennamu yookiin Citi-Kontraaktaraa hojicha akka fudhatu hayyamuun isaa itti
gaafatamummaa Kontraaktarri waliigalteen qabu kan hambisu miti.
13.7. Citi-Kontiraaktaraa waliigaltee yeroo itti gaafatamummaa hir’inaa darbaa
waliigaltee hojii hojjatame, galteewwaan ijaarsaa, maashinaarota
gurguddaa(plant) ykn tajaajila dhiyeessuudhaaf dirqama itti fufiinsa qabaatu kan
bahe yoo ta’e, kontiraakterichi yeroo kamiyyuu ittigaafatamummaa hanqina
darbee booda gaaffi fi baasii mana hojii mootummaatiin turtii yeroon irra darbuu
isaatiif mana hojii mootummaaf dirqama ni dabarsa.
13.8. Kontiraaktarichi hayyama Mana Hojii Mootummaatiin ala Cita-Waliigaltee
yoo raawwate, Manni Hojii Mootummaa, akka mirgaatti, akkeekachiisa
barreeffamaa kennuun isa osoo hin barbaachisiin akkaataa tumaalee HWW
Keewwata 19 fi 21 tiin waliigaltee addaan kutuu ni danda’a.
13.9. Citi-Kontiraaktaraa bu’uura waliigalteetiin hojii hojjechuuf dandeetti fi
gahuumsa kan hin qabne yoo ta’ee argame, Manni Hojii Mootummaa ykn
Injiinarri hojicha hojjechuuf Citi-Kontraaktaraa biroo atattamaan akka bakka
buusu yookiin ofuma isaatiin akka hojjetu Kontraaktara gaafachuu ni danda’a.
14. Fooyya’insa Hojii Ajaja Jijjiraan Taasisuu (Modification by Change

Order)
14.1. Hojiin ijaarsaa haala sirrii fi bu’a qabeessa ta’een akka xumuramu taasisuuf,
kutaa ijaarsaa kamittuu irratti fooyya’iinsii akka taasifamuf ajaji jijjiirraa hojii
kamiyyuu kennuuf Injinarri aangoo guutuu qaba. Fooya’iisi hojii Injiinaraan
taasifamu kun hojii dabaluu, keessaa baasuu, bakka buusuu, jijjirama baay’ina,
qulqullina, boca, amala, gosa, iddoo, safartuu, olkaa’iinsaa yookiin sararootaa,
yookiin jijjirama tartiiba ibsamee, mala yookiin yeroo raawwii hojii kan
hammatuu ta’a. Ajajni Jijjiraa kennamuu kamiyyuu waliigalteee haadhoo
raawwatinsa dhabsiisuu hin danda’u. Haa ta’u malee, fooya’iinsii kamiyyuu gatii
waliigaltee irratti dhiibbaa kan uume yoo ta’ee, tilmaamni hojichaa bu’uura
16
tumaalee HWW 15.5 fi 15.7 kan adda bahu ta’a.

14.2. Ajajni jijjiirraa fooyya’insa hojii kamiyyuu barreeffamaan kan taasifamu
ta’ee; dhimmoota armaan gadii kana irratti hubannoon kan fudhatamudha:
(a) Sababa kamiinuu Injiinarri ajaja afaaniin kennuun barbaachisaa ta’ee yoo
argate; ajaja afaaniin kenne atattamaan barreeffamatti jijjiiruun
mirkaneessee kennuu qaba.
(b) Kontiraaktarri ajaja jijjiirraa fooyya’insaa kaayyoo tummaa HWW

Keewwata 15.2.(a) tiif afaaniin kenname barreeffaman yoo mirkanneessee,
fi kan mirkanaa’e kana Injinarri yoo irratti waliigale, ajajni jijjiirraa
fooyya’insaa akka kennametti lakka’ama.
Tarreeffamni hanga hojii yookaan hammii gatii hojii hanga baay’ina hojii
ijaarsaa bu’uura tumaalee haaloota waliigalaa waliigaltee keewataa (63)
tumameen kan tilmamamuu yoo olka’uu yookiin gadii bu’uu yoo argiisiisuu
Ajaja Jijjiraa yookiin fooyya'insaa kennuun hin barbaachisu.
14.3. Akkaata haala waliigalaa waliigaltee keewwata 15.2 jalatti tumameen ala yoo
ta’ee malee, injinarrii Ajaja Jijjiramaa yookiin fooyya'insa amalaa fi boca hojii
kamiyyuu kennuun dura kontiraaktara beeksiisuu qaba. Akkuma beeksisnii isa
qaqqabeen, hanga danda’ameetti Kontiraaktarrii propozaala Jijjiramaa yookiin
fooyya'insaa dhimmoota armaan gadii of keessatti hammatee injinarichaaf
dhiyeessu qaba:
(a) Ibsa hojiii raawwatamuu qabu yoo jiraate, ibsa hojiichaa yookiin
tarkaanfiwwan fudhatamuu qabanii fi sagantaa raawwatiinsaa;
(b) Sagantaa raawwii hojiiwwanii yookiin dirqama Kontiraaktarichi waliigaltee
irratti qabu kamiyyuu irratti fooyya’iinsa barbaachisaa ta’e kamiyyuu;
(c) Bu’uura tumaalee keewwata kana jalatti tumamaniin waliigaltee sirreeffama
gatii raawwatamu kaamiyyuu.
14.4. Bu.uura tumaalee haala waliigalaa waliigaltee keewwata15.3 jalatti ibsameen
kontiraaktarri sanadni dhiyeesse akkuma qaqqabeen manni hojii mootummaa
akkaataa barbaachisummaa isaatiin kontiraaktarricha marii’achisuun hanga
danda’ameen dafee fooyya’iinsa raawwachu akka qabu yookiin akka hin qabne
17
murteessu qaba.Injinaarriis fooyya’iinsi gaggeeffamu qaba jedhee yoo murteesse fooyya’insa haala w
14.5. Bu’uura tumaalee Halaa waliigaltee waliigalaa keewwata 15.2 fi 15.4 tiin
ajajni fooyya’iinsaa injinaaraan taasiifamuu kamiyyuu gatiiwwaniin walqabatee
akkaataa qajeeltowwaan kanatti anaaniin tarreeffamaniin injinaaraan mirkanaa’uu
qaba.
(a) Hojiileen ijaarsaa amala walfakkaataa qaban haaloota walfakkaataa ta’aniin
yeroo raawwataman (hojjetaman) gatiin hojiilee kanaa kan tilmaamaman
bu’uura gatii fi hanga tarreeffama gatii hojii ijaarsaa yookiin gabateen
karoora raawwii gatii waliigaltee keessatti ibsameen gatiin ni tilmaamama.
(b) Hojiileen ijaarsa amala walfakkaataa hin qabne haala walfakkaataa hin
taaneen kan raawwataman (hojjetaman) yoo ta’ee gatiileen hojii kanaa kan
timaamaman akkaataa gatii fi hanga tarreeffama gatii hojii ijaarsaa yookiin
gabateen karoora raawwii gatii waliigaltee keessatti ibsameen osoo hin
taanee kontiraaktarii haala gatii gabaa yeroo sana haala walgituun
waliigaltee injinaraa fi kontiraakaraa jidduutti taasifamuun kan
tilmaamaman ta’u.
(c) Fooyya’iinsa hojii ijaarsaa taasifamuu hangaa fi amala waliigaltee
waliigalaa ykn gar-tokkee waliigaltichaa fooyyeesuuf ta’ee, amalaa fi hangi
fooyya’iinsa waliigaltichaa gatii waliigaltee keessatti caqafame wajjiin wal
bira qabamee ilaalcha injinaraan tilmaamni gatii fooyya’iinsaa yoo
madaalamu injinarri fooyya’insaa gatii sababa qabeessa ta’e yoo arge hojii
foyya’insaaf tilmaama gatii gahaa fi sirrii ta’ee kennuu ni danda’a.
(d) Fooyya’insii waliigaltee akka barbaachisuu yoo hubatamee ykn fooyya’iinsi
sababa kontiraaktarichi waliigaltee diigeen kan kan barbaachisee yoo ta’e
baasii dabalataa fooyya’iinsi kanaan walqabatee muddatuuf kontiraaktaraan
uwwifamu ta’a.
14.6. Ajajni fooyya’iinsa barbaaduu akkuma kontiraaktara qaqqabeen bu’uura tumaa
haaloota waliigala waliigalteen keessatti tumameen ajajni fooyya’iinsaa akka
qaama waliigaltee haadhootti fudhatamee hojii irra ooluu qaba. Yeroo hojii
ijaarsaa dheereessuuf, tilmaama gatii waliigaltee mirkaneesifachuuf jecha
18
harkifannaan hojii jiraachuu hin qabu. Ajajni fooyya’iinsa waliigaltee dursee sirreeffama timaama gat
14.7. Balleessaa kontiraaktaraan ala haala ta’een yeroo walharkaa fudhiinsa jalqabaa
irratti ajajni fooyya’iinsaa taasifamu sababa adda addaatiin tilmaama gatii hojii
ijaarsaa tilmaama gatii waliigaltee keessatti kaa’amee irraa %25 yoo olka’ee ykn
gadi bu’e injinarii bu’uura tumaa haaloota waliigala waliigaltee tumaa keewwata
15.5 tiin gadii bu’uu tilmaama gatii waliigaltee haadhoo irratti gadii bu’eef
injinarii mana hojii bittaa raawwatuu fi kontiraaktara waliin marii taasisuun
murteessuu ni danda’a.tilmaamni gatii kan murtaa’uu tilmaama gatii waliigala
hojii ijaarsaaf waliigaltee haadhoo keessatti kaa’amee irraa 25% olkaasuu ykn
gadii busuun kan murtaa’uu ta’a. Ida’amnii tilmaama gatii fooyya’iinsa hojii
qaama mootummaa bittaa raawwatuufis ta’e kontiraaktaraaf ibsamuu
qaba.bu’uurama kanaan waliigaltee haadhoo keessatti illee sirraa’uu qaba.
14.8. Sababa ajaja jijjiiramaatiin ykn fooyya’iinsaatiin gatiin waliigalaa hojii ijaarsaa
tilmaama gatii waliigalaa waliigaltee haadhoo keessatti caqafamee irraa 30%
caaluu hin qabu.
14.9. Jijjiiramaa fi fooyya’iinsi waadaa waliigaltee irratti taasifamuu kamiyyuu
barreeffamaan ta’ee galmaa’uu qaba.jijjiiramni ykn ajajni fooyya’iinsi taasifame
Kontiraaktaraa fi injinaara jidduutti mallattoodhaan mirkanaa’ee hojii irra ooluu
qaba.Sanadni jijjiiramaa ibsa sababoota jijjiiramaa waliigaltee irraatti taasifamee;
akkasumas sirreeffama taasifame hundaa hamaachuu qaba.
14.10. Jijjiiramni waliigaltee hojii irraa kan oolaan guyyaa sanadni mallataa’e
ibsamee irraa kaasee yoo ta’u sanada kana keessatti addan baahee hanga hin
ibsamnetti gara duubatti deebi’ee raawwatinsa qabaachuu hin danda’u. Sbaba
jijjiiramaa fi fooyya’iinsi waliigaltee haadhoo irratti taasifameef sanadni
fooyya’iinsa sirreeffama fi fooyya’iinsa waliigaltee haadhoo irratti taasifame of
keessatti hammachuun waliigaltee haadhoo waliin walqabachuu qaba.
14.11. Tokkon tokkoon sanadni fooyya’iinsa waliigaltee hojii ijaarsaa duraa dubaan
guyyaa fi lakkoofsa qabaachuu qaba. Manni hojii mootummaau fi kontiraaktarii
fooyya’iinsa waliigaltee taasifame hojii irra oolchuuf angoo guutuu qabu.
14.12. Galmee Sanada waliigaltee fooyya’iinsa keessatti haala adda ta’een yoo
ibsamee malee waliigaltiichi raawwatinsa guutuun hojii irra ni oola.
19
15. Jijjiiramuu Seeraa

15.1. HAW keessatti haala biroon ifatti waliigalamu malee, guyyaa waliigalteen
mallattaa’ee booda seerri haaraa bahun yookiin seerri duraa fooyya’uun guyyaa
hojiin itti xumuramuu qabu yookiin gatii waliigaltichaa irratti dhiibaa yoo uume,
sababa fooyya’uu seeraa kanaan jijjiiramni guyyaa hojiin itti xumuramu yookiin
gatii waliigaltee irratti taasifamu hin jiraatu.
16. Taaksii fi Kaffaltii Tajaajilaa

16.1. HAW keessatti haala biroon yoo ibsame malee, hojii waliigaltichaan
walqabatee gibira, taaksii, qaraxaa fi kaffaltiiwwan biroo mootummaa sadarkaa
kamittuu irratti argamun gaafatamu kaffaluu fi uwwisuf Kontraaktarri dirqama
qaba.
17. Rakkoo Humnaa Olii

17.1. Dhimma waliigaltee kanaaf, rakkoo humnaa olii jechuun rakkoo kontraaktarri
haala sababa qabeessa ta’en humna isaatiin to’achuu hin dandenye, fi dirqama
waliigaltee isaa isa hin raawwachiifne yookiin tasa raawwachuun kan hin
danda’amne taasise jechuu yammuu ta’uu, kanneen armaan gadii kan
hammatudha.
(a) Ajaja dirqisisoo waliigaltichi akka hin raawwatamne ittisu;
(b) Balaa uumaamaa kan akka kirkiira lafaa, ibidda, dhoohinsa, bakkakaa,
oboboleetii, lolaa fi haala qilleensaa biroo kana waliin walfakkaatu; ykn
(c) Waraana idil addunyaa yookiin waraana waliinii (biyya keessa);ykn
(d) Sababoota humnaa olii biroo Seera Sivilii Keessatti ibsaman.
17.2. Kanneen armaan gadii akka rakkoo humnaa oliitti hin fudhataman:
(a) Taatee hojii dhaabuu yookiin dhorka hojii seenuu gartuun waliigaltee
to’achuu danda’u. ykn
(b) Gatiin meeshaalee dheedhii raawwii waliigaltichaaf barbaachisaa ta’anii
dabaluu yookiin hir’achuu; ykn
(c) Seerri haaraa bahe dirqama gartuu waliigaltee caalaatti ulfaataa taasisuu
isaa, yookiin
(d) Rakkoo sababa gochaa Kontraaktarri yookiin Cita-Kontraaktaraa yookiin
20
bakka bu’aan isaa yookiin hojjettoota isaa itti yaadamee yookiin dagannoon raawwatamen uum
(e) Rakkoo gartuun waliigaltee of eegannoo barbaachisaa taasisu kamiyyuu
haala armaan gadii lamaan kanaan uumamuu isaa dursee tilmaamuu
danda’u
i. Guyyaa waliigalteen mallattaa’e irraa kaasee yaada keessa galchuun, fi
ii. Dirqama waliigaltee bahuu keessatti dhabamsisuu yookiin to’achuu
danda’u isaatiin
(f) Hanqina maallaqaa fi bu’ura waliigaltee kanaan kaffaltii malu raawwachuu
dhabuu
17.3. Kontraaktarri dirqama waliigalteen qabu bahuf jecha hanga of eegannoo
barbaachisu hunda dursee taasisee fi tarkaanfii filannoon jiru dagugee fudhatetti,
sababa rakkoo humnaa oliitiin dirqama waliigaltee isaa bahaachuu dhabuun isaa
akka waliigaltee cabsetti (breach) kan fudhatamu miti.
17.4. Gartuun waliigaltee rakkoon humnaa olii isa mudate kamiyyuu hala sababa
qabeessa ta’en taarkaanfii armaan gadii fudhachuu qaba.
(a) Harkifannaa tokko malee rakkoo humnaa olii dirqama isaa akka hin baane
isa taasise dhabamsisuu, fi
(b) Miidhaa sababa rakkoo humnaa oliitiin qaqqabu hir’isuu.
17.5. Kontraaktarri rakkoon humnaa olii yammuu isa mudatu, hatattamaan fi haala
kamiin iyyuu guyyaa 14 osoo hin darbin ragaa gosaa fi sababa rakkoo humnaa olii
mudate agarsiisu waliin beeksisa Mana Hojii Mootummaaf kennuu qaba. Haala
walfakkaataa ta’en rakkoon humnaa olii baduun hojii idileetti deebi’uu isaas
beeksisuu qaba.
17.6. Kontraaktarri akkaataa waliigalteetiin yeroo hojii isaa kamiyyuu itti xumuru
qabu keessatti sababa rakkoo humnaa oliitiin osoo hin xumurin yoo hafe, guyyaan
hanga turtii yeroo rakkoo humnaa olii sana waliin walqixa ta’e dabalataan kan
kennamuuf ta’a.
17.7. Kontraaktarri sababa rakkoo humnaa oliitiin yeroo hojii raawwachuu hin
dandenye keessatti, qajeelfama Mana Hojii Mootummaa irratti hundaa’uun
kanneen armaan gadii keessaa tokko raawwachuu qaba.
21
(a) Eddoola gadi dhisuu. Yeroo kanatti baasiiwwan sababawaa fi barbaachisoo eddoola gadi dhisu
(b) Dirqama waliigalteen qabu hanga haalli hayyametti itti fufee hojjechuun
baasii dabalataa sababa rakkoo humnaa oliitiin isatti dhufe bakka kan isaaf
bu’u ta’a.
17.8. Sababa rakkoo humnaa oliitiin Kontraaktarri hojii isaa raawwachuu dadhabee
yeroo guyyaa 30 hin caalle keessatti, qaamooleen waliigaltee qajeelummaan
waliin maryachuu fi miidhaa sababa rakkoo humnaa oliin gahu hir’isuun hojii itti
fufsisuuf tattaaffii sababa qabeessaan isaan irraa barbaadamu hunda taasisuu
qabu.
17.9. Rakoon humnaa olii jiraachuu isaa yookiin hanga isaa irratti qaamooleen
waliigaltee yoo waliigaluu dhaban, dhimmichi bu’uura HWW Keewwata 26n
ilaalamuun frumaata kan argatu ta’a.
18. Waliigaltee Cabsuu (Breach of Contract)

18.1. Gartuuwwan waliigaltee keessaa dirqama waliigalteen qabu isa kamiyyuu osoo
hin raawwatiin kan hafe, gartuu waliigaltee cabsee ta’a.
18.2. Sababa waliigalten cabuu isaatiin gartuun waliigaltee miidhaan irra gahe mirga
armaan gadii ni qabaata.
(a) Beenyaa/adabbii harkifannaa hojii haala HWW Keewwata 27 keessatti
ibsame; fi/yookiin;
(b) Waliigaltee addaan kutuu.
18.3. Haala kamiin illee yoo ta’e mirga beenyaa gaafachuu kan Mana Hojii
Mootummaa yoo ta’e, kaffaltii Kontraaktaraaf raawwatu irraa akka beenyaatti
hir’isee qabachuu yookiin wabiin gaha akka dhiyeessu gaafachuu ni danda’a.
19. Dhorkaa (Suspension)

19.1. Ajaja dhorka hojii yookiin qaama hojii kamiyyuu Injinarri yoo kenne,
Kontraaktarri turtii yeroo fi haala Injinarri barbaachisaa jedhe itti amanef raawwii
hojii isaa dhaabee turu qaba.
19.2. Yeroo dhorkaa keessatti, Kontiraaktarii tarkaanfii eegumsa hojii,
maashinaroota ijaarsaa, meeshaalee ijaarsaa fi eddoola miidhaa yookiin badiinsa
irraa eeguuf barbaachisaa ta’e kamiyyuu fudhachuu qaba. Sababoota armaan
22
gadiitti tarreeffamaniin yoo ta’e malee, baasii dabalataa Kontraaktarri tarkaanfii eegumsaa fudhachuu
(a) waliigaltee keessatti ida’amuu hin qabu jechuun yoo waliigalamee jira
ta’e; yookiin
(b) baasii sababa badii Kontiraaktarri raawwaten barbaachisaa ta’ee argame;
yookiin
(c) baasii sababa haala qilleensaa eddoola baratamaa ta’en barbaachisaa ta’ee
argame; yookiin
(d) Nageenyummaa fi hojicha sirnaan raawwachuuf baasii barbaachisaa ta’e
kan badii Injinaraa yookiin Mana Hojii Mootummaa waliin wal hin
qabanne yookiin sodaa balaa HWW Keewwata 44 ibsame irraa hin
maddine.
19.3. Kontiraaktarii ajaji dhorkaa isa qaqqabee guyyaa 30 keessatti baasii dabalataa
isa irra gahe ibsuun gaaffii isaa yoo dhiyeesse malee, baasii dabalataa baaseef
kaffaltii hin argatu.
19.4. Injinaarri, Mana Hojii mootummaa fi Kontiraaktara waliin erga maryatee
booda, gaafii kaffaltii yookiin yeroo dabalataa Kontraaktarri dhiyeesse irratti,
hanga ilaalcha isaatin haqa qabeessaa fi gahadha jedhee itti amane murtii ni
kenna.
19.5. Dhorki kenname guyyaa 120 oliif kan ture fi badii isaa waliin kan wal hin
qabanne yoo ta’e, Kontraaktarri guyyaa 30 keessatti hojii akka jalqabu yookiin
waliigalteen addaan citu beeksisa barreeffamaa kennuun Injinara hayyamsisuu ni
danda’a.
19.6. Adeemsa dorgommii caalbaasii yookiin hojiirra olmaan waliigaltee sababa
dogoggora bu’uraa raawwatamen yookiin gochaa waliin dhahuu raawwatamuun
isaa mirkanaa’een yookiin shakkamen hanqina kan godhate yoo ta’e, kaffaltii
fi/yookiin hojiirra olmaan waliigaltichaa ni dhorkama. Gochaan dogoggoraa
yookiin adeemsaan alaa yookiin waliin dhahuu raawwatame Kontraaktara waliin
kan walqabatu yoo ta’e, Manni Hojii Mootummaa dabalataan kaffaltii gaafatame
raawwachuu dhabuu yookiin kaffaltii raawwatame keessaa badii raawwatame
waliin kan wal gitu akka isaaf deebi’u taasisuu ni danda’a. Gochaan dogoggoraa
yookiin adeemsaan alaa yookiin waliin dhahu waliigaltee biroo baajata
23
mootummaan kenname irratti kan raawwatame ta’ee, garuu immoo raawwii waliigaltee ammaa kana i
20. Waliigaltee Addaan Kutuu (Termination)

Waliigaltee Addaan Kutuu Mana Hojii Mootummaa
20.1. Addaan cituun waliigaltee mirgaa fi aangoo gartuuwwan waliigaltee
waliigaltichaan qaban biroo kan daangeessu miti.
20.2. Sababoonni waliigaltee addaan kutuu HWW keessatti ibsamam irratti
dabalataan, Manni Hojii Mootummaa kontiraaktaraaf beeksiisa barreeffama
sababaaa fi guyyaa waliigaltichi addaa itti citu ibsu yeroo guyyaa 30 gadii hin
taane keessatti kennuun, waliigalticha addaan kutuu ni danda’a. Dhimmaa
armaan gaditti qubee (o) jalatti ibsame kan beeksiisi guyyaa 60 gad hin taanee
kennamuufii qabun ala, dhimmoota HWW Keewwata 21.2 qubee (a) hanga (p)
jalatti ibsaman keessa tokko yammuu mudaatu, beeksisa kennun waliigalteen kan
addaa citu;
(a) Kontiraaktarri hojii kmiyyuu yeroo waliigalteen ibsame keessatti yookiin
yeroo dabalataa bu’uura HWW Keewwata 73n isaaf kenname keessatti
osoo hin hojjatiin yookiin hin xumuriin yoo hafe;
(b) Kontiraaktarri dirqama isaa bahuu dhabuu isaatiin beeksisi bu’uura HWW
Keewwata 20n isaaf kennamee guyyaa 30 keessatti sirreeffama
barbaachisaa osoo hin taasisin yoo hafe;
(c) Kontiraaktarichi, yoo dhaabbata tokkkoo ol ta’e immoo miseensoota isaa
keessaa tokko, idaa isaa kaffaluu yoo dadhabe yookiin kasaare yookiin
liqeessitoota isaa waliin dilaala idaa kaffaluu keessa yoo seene, yookiin
dhimma walitti makamuu (amalgamation) tiin ala sababa idaatiin yoo
qabame (receivership) yookiin qabeenya qulqulleesu (liquidation) keessa
yoo seene;
(d) Kontiraaktarri murtii dhummaa bu’uura HWW Keewwata 26.2tiin
kenname raawwachuu yoo dhabe;
(e) Kontraaktarri sababa rakkoo humnaa oliitiin yeroo guyyaa 60 gadi hin
taannef hojii osoo hin hojjatiin yoo hafe;
(f) Kontiraaktarichi hayyama Mana Hojii Mootummaatiin ala mirga yookan
24
hojii waliigalteen qabu qaama birootti yoo dabarse;

(g) Kontiraaktarri badii naamuusa ogummaa cimaa raawwachuu isaa Manni
Hojii Mootummaa haala kamin iyyuu kan mirkaneesse yoo ta’e;
(h) Sababa dirqama waliigaltee gale kabajuu dhabuu isaatiin Kontraaktara
waliigaltee bajata mootummaan raawwatamu haala ol’aanaa ta’en
raawwachuu hin dandenye jechuun yoo moggaafame;
(i) Dorgommii caalbaasii yookiin raawwii waliigaltee keessatti
Kontiraaktarichi gochaa malaammaltummaa yookiin waliin dhahuu
keessatti yoo hirmaate.
(j) Sanada fooyya’insa waliigaltee keessatti dhimmi jijjiirama akkasii yoo
ibsame malee, jijjiiramni hundeeffamaa manneen hojii mootummaa irratti
taasifame qaama seerummaa, uumama yookiin dandeettii waliigalteecha
to’achuu Mana Hojichaa irratti jijjiirama yoo kan hordofsiise ta’e;
(k) Seeraan dandeettii dhabuun Kontraaktarichaa kamiyyuu raawwii
waliigaltichaa yoo gufachiise;
(l) Kontraaktarri wabii yookiin inshuraansii gaafatame dhiyeessuu yoo hin
dandenye, yookiin namni wabii ta’e dirqama wabii isaa kabajuu yoo hafe;
(m) Fedhiin bittaa Mana Hojii Mootummaa sababa gahaa fi amansiisaa ta’een
yoo jijjiirame;
(n) Faayidaan waliigaltichaa fi gatii gabaa giddu garaagarummaan bal’aa
uumamuu isaatiin raawwii waliigaltichaa itti fufsisuun Mana Hojii
Mootummaa kan miidhu yoo ta’e;
(o) Manni hojii mootummaau sababa kamifuu murtoo dhuunfaa waliigaltee
addaan kutu yoo dabarse;
(p) Kontraaktarri yeroo xumura hojii amma guyyaa adabbiin harkifannaa isa
ol’aanaa HWW Keewwata 27.1(b) jalatti ibsame itti kaffalamutti yoo
dheereesse.
Waliigaltee Addaan Kutuu Kontiraaktaraa
20.3. Kontiraaktari bu’uura tumaa HWW keewwata 21.3 jalatti tumameen
taateewwan tumaalee (a) irraa kaasee hanga (d) tti tarreeffaman keessaa tokko
yoo muddate mana hojii mootummaaf beeksiisa barreeffamaa guyyoo 30 gadii hin
25
taanee keessatti kennuun waliigaltee addaan kutu ni danda’a.

(a) Manni hojii mootummaa bu’uura tumaa haala waliigala waliigaltee
keewwata 25 jalatti tumameen sababa waldiddaa umamee fi akkaataa
waliigaltee yoo ta’e malee; kontiraaktarri gaaffii kafaltii beeksiisa
barreeffaman akka kafalamuuf akkumma gaafateen guyyoota 45 keessatti
kafalamuufi yoo baatee;
(b) Manni hojii mootummaa dirqama waliigalteen qabu isa bu’uura kan
cabase fi beeksisi Kontraaktara irraa isa qaqqabee guyyaa 45 keessatti
yookiin guyyaa dabalataa Kontraaktarri isaaf kenne keessatti sirreeffama
barbaachisaa yoo hin taasisin hafe;
(c) Manni hojii mootummaa raawwii hojichaa yookii kutaa hojichaa guyyaa
180 oliif sababa waliigaltee keessatti hin ibsamnen yookii sababa badii
Kontraaktaraa hin taanneen dhorkee yoo turse;
(d) Kontiraaktarrii rakkoo human olii isa mudaten yeroo guyyaa 60 gadi hin
taanne keessatti raawwii hojii hiikoo qabu agarsisuu yoo dhabe; yookiin
(e) Manni hojii mootummaa murtii dhummaa bu’uura HWW Keewwata 26
kenname raawwachuu yoo dhabe.
Waldhabdee Sababa Addaan Citiinsa Waliigaltee Irratti Uumamu
20.4. Gartuun waliigaltee sababni HWW Keewwata 21.2 (a) hanga (n) yookiin
HWW Keewwata 21.3 jalatti tarreeffame uumamuu isaa irratti walii hin galle,
beeksiisi waliigaltee diiguu gartuu waliigaltee isa biroo irraa isa qaqqabee guyyaa
45 keessatti dhimmichi mala hiika waldhabdee HWW Keewwata 26tiin akka
ilaallamu taasisuu qaba. Haala kana keessatti hiika waldhabdeen ilaalamee kan
murtiin itti kenname yoo ta’e malee, sababa rakkoo humnaa olii falmiin irratti
ka’en waliigalteen addaan kan citu miti.
20.5. Manni Hojii Mootummaa sababa HWW Keewwata kana Keewwata Xiqqaa
21.2 (a) hanga (n) jiran keessaa tokkon waliigaltee yammuu addaan kutu, hojii
hin xumuramin hafe Manni hojichaa ofii isaatiin yookiin waliigaltee qaama 3ffaa
waliin seenuun kan xumursiisu ta’ee, baasiin isaa garuu Kontraaktaraan kan
haguugamu ta’a. Ta’uus, Kontraaktarichi hojii addan citiinsa waliigaltichaa
raawwatiinsa irratti hin qabaanne kamiyyuu itti fufee kan raawwatu ta’a.
26
20.6. Manni Hojii Mootummaa sababa Keewwata kana Keewwata Xiqqaa 21.2 (o)tiin waliigaltee kan ad
21. Kaffaltii Waliigalteen Yeroo Addaan Citu Raawwatamu

21.1. Waliigalteen sababa Kontraaktarri dirqama bu’uuraa waliigalteen qabu bahuu
dhabuu isaatiin yoo addaan cite, Injinarri, akkaataadhuma HAW keessatti
ibsamen, gatii hojii hojjetame fi galteewwan ijaarsaa akka bitamaniif ajajaman
irraa kaffaltii dursaa kaffalamee hin deebi’iin hafe fi dhibbeentaa hojii osoo hin
xumuramin hafe hir’isuun waraqaa ragaa ni qopheessa. Adabbiin harkifannaa
hojii dabalataa hojiirra kan oolu miti. Hangi maalaqa Kontraaktaraaf kaffalamuu
qabu irraa kan Manni Hojii Mootummaa Kontraaktara irraa barbaadu caalee yoo
argame, garaagarummaan mul’ate idaa Mana Hojii Mootummaaf kaffalamuu
qabu ta’a.
21.2. Manni hojii mootummaa sababa HWW Keewwata 21.2 (o) jalatti ibsamen
yookiin dirqama bu’uuraa waliigalteen qabu bahuu dhabuu isaatiin waliigalteen
yoo addaan cite, Injinarri gatii hojii hojjetamee, galteewwan ijaarsaa akka
bitamaniif ajajaman, baasii meeshaalee ijaarsaa eddoolaa irraa kaasuuf,
hojjettoota Kontraaktarichaa hojji irratti bobba’an qofa deebisuf, fi Kontraaktarri
hojicha eeguuf isa barbaachisu irraa kaffaltii dursaa kaffalamee hin deebi’in hafe
hir’isuun waraqaa ragaa kan qopheessuu ta’a.
21.3. Manni Hojii Mootummaa bu’uura HWW Keewwata 21.2 (c) tiin waliigaltee
yammuu addaan kutu, kafaltiin beenyaan kontiraaktarichaaf raawwatamu hin
jiraatu. Waliigalteen addaan citun isaa kun mirga himta dhiyeessuu yookiin
beenyaa gaafachuu Mana Hojii Mootummaa kan daangeessuu miti.
22. Haala Addaan Citiinsa Waliigaltee Booda Jiraatu

22.1. Manni hojii mootummaa fi kontiraaktarii waliigalteen addaan citun ykn yeroon
raawwii waliigaltichaa darbuun isaa dirqama gartuuwwan waliigaltee
waliigaltichaan qaban kan hin hambisne ta’uu isaa irratti waliigalanii jiru.
22.2. Waliigalteen kan addaan cite sababa badii kontiraaktaraatiin kan adda cite yoo
ta’e, galteewwan ijaarsaa, maashinarri ijaarsaa, fi meeshaaleen ijaarsaa eddoola
irratti argaman hundi akka qabeenya mana hojii mootummaatti kan fudhataman
27
ta’a.
22.3. Erga waliigalteen addaan cite ykn yeroon raawwii waliigaltichaa darbee booda
Kontraaktarri ragaa, sanadaa fi ragaa waraabame (kan eelektronikaas ta’e kan
biroo) guutumaanis ta’e gartokkeen hojicha waliin walqabatu Mana Hojii
Mootummaaf dabarsee kennuu qaba. Kontraaktarri kooppii ragaawwan kanaa
fudhachuu kan danda’u odeefannoon ragaa kanaa hojicha qofa waliin kan wal hin
qabanne yookiin seerri mirga akkasii kan kennuuf yookiin guyyaa waliigaltee
dura ragaawwan kana harkaa kan qabu yoo ta’e qofa dha. Dabalataan,
Kontraaktarri walharkaa fudhiinsa yeroo waliigalteen addaan citu taasifamu irratti
Kontraaktarri Mana Hojii waliin guutummaan atoomuu qaba. Atoommin kun
sanada, gabaasa, yaada gudunfaa fi odeefannoo biroo danqa tokko malee hoji
guyyaa guyyaa haala bu’a qabeessa ta’en itti fufsisanii hojjechisuuf barbaachisaa
ta’e kamiyyuu hanga taasisuutti kan gahu dha.
23. Hafiinsa Mirgaa fi Dirqamaa

23.1. Waliigalteen bu’uura HWW keewwata 21tiin yammuu addaan citu, yookiin
waraqaan ragaa walharkaa fudhiinsaa xumuraa bu’uura HWW Keewwata 89
yammuu kennamu, kanneen armaan gaditti tarreeffamaniin yoo ta’an malee,
mirgaa fi dirqamni gartuuwwan waliigaltee hundi kan hafan ta’u.
(a) Mirgaa fi dirqama guyyaa waliigalteen addaan citu yookiin yeroon
waliigaltichaa xumuramu bilchaatu (gaafatamuu danda’u);
(b) Dirqama iccitii eeguu HWW Keewwata 28 jalatti ibsame;
(c) Dirqama Kontraaktarri herreggaa fi ragaawwan herregga isaa akka qoratamu,
kooppii fi odiitii taasifamu hayyamuuf bu’uura HWW Keewwata 56 jalatti
ibsamen qabu;
(d) Mirga gartuun waliigaltee seeraan qabu kamiyyuu.
24. Addaan Citiinsa Hojii

24.1. Beeksisa gartuun waliigaltee inni tokko isa biroof kennuun waliigalteen
bu’uura HWW Keewwata 21 yammuu addaan citu, Kontraaktarri akkuma
beeksisa kennen yookiin isa qaqqaben, hojii hatattamaan fi sirnaan dhaabuuf
tarkaanfii barbaachisaa ta’e kamiyyuu fudhachuu, nageenya eddoola amansisaa
28
gochuu, ariitii danda’amuun eddoola gad dhisuu, fi baasii sababa kanaan dhufu xiqqeessuuf tattaaffii
24.2. Injinarii ariitii danda’amaa ta’e hundaan waliigalteen addaan erga citee booda,
gatii hojichaa fi kaffaltii Kontraaktaraaf raawwatamuu qabu adda baasuu qaba.
24.3. Yeroo waliigalteen addaan citu, injinarii hojii hojjetame sakkatta’uun, fi to’ii
(inventory) caaseefama ijaarsa yeroo (temporary structure), galteewwan ijaarsaa,
maashinarii ijaarsaa fi meeshaalee ijaarsaa erga taasisee booda, ariitii danda’amaa
ta’e hundaan gabaasa hojii Kontraaktaraan hojjetamee qopheessuu qaba. Yeroo
sakkatta’insaa fi to’iin gaggeeffamu Kontraaktarri akka argamuf waamicha
taasifamufii qaba. Injinarii, dabalataan, idaa Kontraaktara irraa hojjettoonni hojii
waliigaltichaaf Kontraaktaraan qacaraman fi Mana Hojii Mootummaa qabu
hojjatee qopheessuu qaba.
25. Waldhabdee Hiiku
25.1. Waldabdee kamiyyuu keessatti, bu’aa seeraa qabaachu waliigaltichaa irratti

waldhabdee uumamu dabalatee, yoo mannii hojii mootummaa barreeffamaan
akka inni dhaabu gaafate malee, Kontraaktarri raawwii waliigaltichaa itti fufuu
akka qabu gareen lamaan walii galanii jiru.
25.2. Manni Hojii Mootummaa fi Kontiraaktarri garaagarummaa, falmii fi
waldhabdee waliigaltichaan walqabatee isaan giddutti uumame kamiyyuu marii fi
wal hubannaan hiikuuf tattaaffii barbaachisaa hunda taasisuu qabu.
25.3. Dhimma kamiyyuu ilaalchisee waldhabdeen Mana Hojii Mootummaa fi
Kontraaktara giddutti uumame Injinaraa fi Gaggeessaa Waliigaltee
Kontraaktarichaan kan hin hiikamne yoo ta’e, isaan keessaa gareen inni tokko
dhimmichi mala HWW Keewwata kana Keewwata Xiqqaa 26.4 jalatti ibsamen
akka ilaalamu gaafachuu ni danda’a.
25.4. Sadarkaa lammaffaa irratti Manni Hojii Mootummaa fi Kontraaktarri
waldhabdee uumame mariin hiikuu qofaaf bakka bu’oota ol’aanoo isaanii
kanneen Keewwata kana Keewwata Xiqqaa 26.3 jalatti ibsamaniin ala ta’an
filachuu qabu. Marii akkasii kana irratti qaboo yaa’iin qabamu qaba. Manni Hojii
Mootummaa sagalee malee walitti qabaa marichaa ta’a. Mariin akkasii kun qabxii
wal dhabdeen irratti uumame hiikuuf haalaa fi bakka qaamoon lamaan yaadaan
29
irratti waliigalanii walitti qabaan murteessetti kan gaggeeffamu ta’a.

25.5. Mariin jalqabamee guyyaa 28 keessatti waldhabdee uumame waliigalteen
hiikuun yoo hin danda’amne, gartuuwwan waliigaltee keessaa inni tokko
dhimmicha Mana Murtitti dhiyeessuu ni danda’a.
25.6. Manni Hojii walitti araarsuu danda’u kan seeraan aangoon kenname qofa dha.
26. Adabbii Harkiffannaa Hojii (Liquidated Damage)

26.1. HWW keewwata 18 jalatti ibsame irraan kan hafe, hojii waliigaltichaa
kamiyyuu Kontraaktarri osoo hin raawwatin hafe kamiyyuu irratti, Manni Hojii
Mootummaa, mirgi biroo waliigalteen qabu akkuma eegametti ta’ee, gatii
waliigaltee irraa kan armaan gadii akka adabbii harkifannaatti hir’isuu ni danda’a.
(a) Adabbii 0.1% yookiin 1/100 gatii hojii hin raawwatamin hafee tokkon
tokko guyyaa hanga hojichi qabatamaan xumuramutti jiru irratti
herreggamu.
(b) Ida’amni dimshaashaa adabbii harkifannaa hojii gatii waliigaltichaa 10%
caaluu hin qabu.
26.2. Harkifannaan raawwii waliigaltee uumame hojii isaa irratti dhiibbaa kan uume
yoo ta’e, Manni Hojii Mootummaa dirqama adabbiin harkifannaa hanga 10%
gahutti eeguu osoo irra hin jiraatin, bu’uura tumaa HWW keewwata 21tiin dursee
beeksisa kennuun waliigaltee addaan kutu ni danda’a.
26.3. Adabbiin harkifannaa hojii erga Kontraaktarri kaffalee booda guyyaa hojiin itti
xumuramuu yoo dheereeffame, adabbii harkifannaa hojii darbaan kaffalame
Injinarri waraqaa ragaa kaffaltii itti aanu keessatti sirreessuu qaba.
27. Iccitummaa
27.1. Manni hojii mootummaa fi Kontiraatarri dirqama iccitii eeguu fi sanadoota,
ragaa ykn odeeffannoo biroo kallatiniis ta’e al kallattiin qaama biraatiin
waliigaltichaan wal qabatee kenname kamiyyuu, odeeffannoon akkasii
waliigalteen dura, yeroo waliigaltee ykn xumura waliigalteetti aanee ykn
waliigalteen addaan citutti faallaa seeraatiin, raawwii seeraa kan dangeessu,
dantaa fi faayidaa uumataaf kan hin taane, fedhii daldala seera qabeessaa kan
miidhu ykn gartuuwwan waliigaltee gidduutti aadaa dorgomii madaalaawaa kan
30
dhorkan kunneen qaama sadafaatti akka hin beekamne dirqama icciittii eeguu qabu. Kan armaan olitti
27.2. Manni hojii mootummaa sanaadootaa, raga fi odeeffannoowwan biroo
Kontiraaktara irraa fudhate kaayyoo waliigalticha walitti hidhamiinsa hin qabneen
faayyadamuu hin qabu. Haaluma wal fakkaatuun, Kontiraakatarichis sanaadoota,
ragaa fi odeeffannoowwan biroo Mana Hojii Mootummaa irraa fudhate akkaataa
waliigalteetiin hojii isaa raawwachuun alatti kaayyoo biraatiif fayyadamuu hin
qabu.
27.3. Dirqamni iccitii eeguu gartuuwwan waliigaltee bu’uura tuumaa keewwata
kana jalatti ibsameen raawwwatinsa kan hin qabaanne;
(a) Manni Hojii Mootummaa yookiin Kontiraakatarri dhaabbilee biroo
waliigaltichaaf faayinaansii gochuuf hirmaataan kamiifiyyuu odeeffannoo
kennu;
(b) Gocha badii ykn raawwachuu dhiisuu gartuuwwan waliigalteetiin kan hin
taane yeroo waliigalteen diigamu yookiin fuulduratti icciitii harkaa
ummaata galuu;
(c) Qaama sadaffaa odeeffanicha argaachuuf seeraan aangeefameef kan
ibsame yoo ta’e;
(d) Odeeffannoon yeroo ifaa bahetti gartuu waliigaltee tokko bira osoo hin
gahiin dura qabamuun isaa yoo mirkanaa’e fi odeeffannoon dursee
argamee suniis kallattiinis ta’e al-kallattiin gartuuwwan waliigaltee irraa
kan hin argamne yoo ta’e; yookiin
(e) Gartuun waliigaltee tokko odeeffannicha akka baasuu fedhiin
barreeffamaan dursee yoo aangeeffame;
27.4. Gartuuwwan waliigaltee walgaalticha osoo hin eegaliin dura beekumsa
waliigalaa, muuxannoo yookiin dandeettii qabaan kamiyyuu fayyadamu hin
dhorkamaan;
27.5. Kontraaktarri, yeroo beeksifamee kamittu, Mannii Hojii Mootummaa
odeeffannoowwan iccitaawaa tajaajila odiitii fi ragaa sassaabuun gatii gabaa
qabatamaa hojii waligaltichaa beekuu qofaaf oolan qaama sadaffaaf dabarsee
akka keennuu heyyamuu qaba. Gatiin haala kanaan argamuus akka gatii
ka’umsaatti kan fudhatamuu ta’a. Gartuun waliigaltee odeeffannoo icciitaawaa
31
kana argatee iccitummaa odeeffannichaa akka eeguu fi kaayyoo yaadamee qofaaf akka oolchuuf man
27.6. Kontiraaktarri haalota armaan gadiitti ibsamaniin waliigalee jira:-
(a) Bu’uura tumaa keewwata Xiqqaa HWW 28.6 (b) jalatti kan tumameen,
murtiin gaafii odeeffannoo galmaa’e ifaa gochuu ykn ifaa gochuu dhabuu
kamiyyuu murtii mana hojii mootummaa qofaaf kennameedha;
(b) Bu’uura tumaa HWW keewwata xiqqaa 28.6 (a) jalatti tumaameen,
kontiraaktarri adeemsa odeeffaannoo ibsuu fi ibsuu dhiisuu keessatti mana
hojii mootummaa waliin waltumsuu qabu. Bu’uuruma kanaa,
kontiraaktarri gaaffii deeggarsaa manni hojii mootummaa dhiyeeseef
guyyoota hojii 5 keessatti deebii kennuf waliigalee jira.
27.7. Kontiraaktarichi fi Citi-Kontiraaktaraa odeeffannoo harka isaaniitti argamu,
Manni Hojii Motummaa yoo gaafate, guyyoota hojii 5 (yookiin daangaa yeroo
biroo Manni Hojii Motummaa kenne) keessatti kennufii qabu.
27.8. Manni Hojii Motummaa adeemsa Odeeffannoo Iccitii Kontiraaktaraa ifaa
gochuu keessatti bu’uura qajeelfamni eeyyamuun kontiraaktaraaf gorsa kennu
qaba.
27.9. Tumaaleen armaan olitti keewwata kanaa jalatti bu’uuruma tarreefamaniin,
haalotni waliigaltee icciitummaa waliigalteen kun osoo seenamiin dura qamoolee
waliigaltee bira icciitummaan turaan haala kamiinuu fooyyeessuu hin danda’u.
27.10. Bu’uura tumaa HWW keewwata 28 jalatti tumaameen, haalootni odeeffannoo
icciitiiwwaanii keewwata kanaan hin hamatamnee (odeeffannoo nama dhuunfaa
dabalatee) yeroo hin beekamneef raawwatinsa ni qabaata.Waliigaltee biraatiin
hanga hin ibsameen alatti, dirqamootni keewwata kanaa waliigalteen dhumee
yookiin addaan cite booda yeroo waggaa sadiif raawwatinsa ni qabaata.
27.11. Kontiraaktarichi bu’uura tumaa HWW keewwata 28 jalatti tumaameen,
dirqaamoota isaa osoo hin raawwatiin yoo hafe manni hojii mootummaa mirga
beeksiisa barreeffama kennuun waliigaltee addaa kuutuu isaa kan eegame ta’a.
28. Tumaalee Adda addaa

28.1. Murtii yookiin gochi Manni Hojii Mootummaau bu’uura waliigalteen
fudhachuu yookiin raawwachuu qabu kamiyyuu waliigalli isaa yookiin kan
32
addatti ibsame (specific) nama Manni Hojii Mootumaa aangeessen kan fudhatamu yookiin raawwatam
28.2. Gaaffii Mana Hojii Mootummaa irratti hundaa’uun Kontiraaktarri yeroo
yeroon tumaalee sanadaa fi gochaawwan biroo dabalataa yookiin wantota biroo
sababa qabeessaan tumaawwan waliigaltichaa hojiirra oolchuuf barbaachisan
raawwachuu qaba.
28.3. Tumaan yookiin tumaaleen qaama waliigaltee tokkoo fudhatamummaa
yookiin raawwatiinsa seeraa dhabuun isaa tumaalee waliigaltichaa biroo
fudhatamummaa yookiin raawwatiinsa seeraa kan dhaabsiisu miti.
28.4. Manni Hojii Mootummaa fi Kontirraaktarri tumaan yookiin haloonni
waliigaltichaa sirnaan hojjiirra ooluu isaa hordofuu dhabuun isaanii yookiin
gaaffii mirgaa yookiin beenyaa sababa waliigalteen cabuu isaatiin qabanitti
fayyadamuu dhabuun isaanii dhimmicha ilaalchisee waliigalteen cabuu isaatiin
yookiin fuulduratti haala walfakkaataan yammuu cabutti mirga qaban akka isaan
dhiisanitti kan fudhatamu miti.
28.5. Gartuuwwan waliigaltee qophii, raawwii fi hojiirra oolmaa waliigaltichaaf
baasii isaan barbaachisu kamiyyuu, kaffaltii seeraan gaafatamu dabalatee, kan of
danda’an ta’a.
28.6. Kontiraaktarri himanni mana murtii yookiin qaama bulchiinsaatti irratti
dhiyaate yookiin dhiyaachuuf jedhu kan humnaa maallaqaa, dandeettii hojii
hojjechuu yookiin raawwii waliigaltee isaa haala bu’uuraawaa ta’en miidhu fi
waliigaltee biroo inni mallatteesse kan hojii waliigaltee kanaa akka hin hojjenne
isa taasisu kamiyyuu kan hin jirre ta’uu isaa Mana Hojii Mootummaaf
mirkaneessuu fi wabii kennuu qaba. Dabalataan, Kontiraaktarrii gosaa fi hanga
sodaawwan balaa waliigaltee keessatti isa mudachuu danda’an hubachuun fi
dirqama waliigalteen irra jiru bahaachuuf odeefannoo isa barbaachi gaha ta’e
sassaabachuun waliigaltee akka seenetti fudhatama.
28.7. Mirgaa fi furmaati waliigaltee keessatti ibsaman waliin kan adeeman
(cumulative) fi mirgaa yookiin furmaata waliigaltee yookiin sanada biroo
keessatti ibsame irraa adda bahee kan hin adeemnedha. Waliigaltee kana keessatti
“mirga” kan jedhu aangoo, faayidaa, beenyaa, yookiin dantaa qabeenyaa yookiin
wabii kan dabalatudha.
33
C. Dirqamoota Mana Hojii Mootummaa

29. Deeggarsaa fi Dhiyeessii Sanadootaa
29.1. Kontiraaktarri kooppii seerootaa fi odeefannoowwan gibira mootummaa
raawwii waliigaltichaa irratti na barbaachisu jedhe yaade argachuu irratti
deeggarsa Mana Hojii Mootummaa gaafachuu ni danda’a. Manni Hojii
Mootummaas deeggarsa gaafatame baasii Kontraaktaraan kan dhiyeessuuf ta’a.
29.2. HAW keessatti haala addaan yoo ibsame malee, dhimmoota kontiraaktarri
akka irratti milkaa’uuf Manni Hojii Mootummaa deeggarsa barbaachisaa hunda
irratti taasisuu qabu
(a) Viizaa fi hayyama, hayyama hojii fi jiraataa dabalatee, fi sanadoota biroo
Kontiraaktarrii, kontiraaktara hojii muraasa fudhate fi hojjettootni isaa hojiicha
akka hojjetan dandeessisu;
(b) deegarsa biroo kamiiyyuu HAW keessatti ibsame.
29.3. HAW keessatti haala biroon yoo ibsame malee, waliigalteen mallattaa’ee
guyyaa 30 keessatti Injinarrii bilisaan kooppii agarsistuu saxaxaa hojiicha
raawwachuuf qophaa’e akkasumas tarreeffama ibsa fedhii koopii lamaa fi
sanadoota waliigaltichaa biroo Kontraaktaraaf kennuu qaba. Kontraaktarri
kooppii dabalataa agarsiftuu saxaxaa, tarreeffama ibsa fedhii fi sanadoota biroo
yoo barbaade hanga ni argama ta’etti bitachuu ni danda’a. Walharkaa fudhiinsa
xumuraa irratti Kontraaktarri ragaawwan kana hunda Injinaraaf deebisuu qaba.
29.4. Kaayyoo raawwii waliigaltichaatif barbaachisaa ta’ee yoo argame malee,
agariftuu saxaxaa (drawing), tarreeffama ibsa fedhii (specififcation) fi sanadoota
waliigaltee biroo Manni Hojii Mootummaa isaaf dhiyeesse Kontiraaktarri dursee
hayyama Injinaraa irraa osoo hin argatin qaamni 3ffaatti dabarsuu yookiin qaamni
3ffaa akka itti fayyadamu taasisuu hin qabu.
29.5. Injiinarri ajaja bulchiinsaa sirnaan fi haala qubsaa ta’en hojii raawwachuu fi
hanqinoota mul’atan sirreessuu dandeessan kan sanadoota deeggarsaa kanaa fi
qajeelfamawwan hojii of keessaa qabu Kontiraaktaraaf kennuuf aangoo qaba.
30. Eddoolaa Dhaqqabamaa Taasisuu.
34
30.1. Manni hojii mootummaa yeroon fi haala jijjiirama guddina hojii waliin wal simuun, akkaataa saga
30.2. Kontiraaktarri Injinaraa fi nama biroo Injinarri isaaf hayyame kamiyyuu
eddoola fi bakka hojiin waliigalticha waliin walqabatu itti raawwatamu yookiin
itti raawwatamuf yaadame kamiyyuu akka seenan hayyamuu qaba.
30.3. Kontraaktarri lafa Manni Hojii Mootummaa dhimma hojiif isaaf dhiyeesse
kaayyoo raawwii hojii waliigaltichaatiin ala ta’ef oolchuu hin qabu.
30.4. Kontiraaktari iddoowwan hojii ijaarsaa sababa raawwii hojii waliigaltichaaf
harka isaa gale kununsuu fi hojii isaa yammuu xumuru immoo Mana Hojii
Mootummaan yookiin Injinaraan yammuu gaafatamu haala duraan turetti
deebisuu qaba.
30.5. Kontiraaktarichi fooyya’insa kakka’uumsaan isaatiin taasisef kaffaltii argatu
hin jiraatu.
31. Kaffaltii
31.1. Hojiiwwan Kontiraaktarichi bu’uura Waliigaltee kanaan raawwate ilaalcha
keessa galchuun Manni Hojii Mootummaa Kontraaktaraaf kaffaltiiwwan haala
HWW Kutaa keewwata E jalatti ibsamen ni raawwata.
32. Harkifannaa Kaffaltii Hojjettoota Kontiraaktaraa

32.1. Hojjettoota Kontraaktarichaaf harkifannaan kaffaltii miindaa, durgoo fi
faayidaalee biroo seeraan isaaniif malu yoo jiraate, Manni Hojii Mootummaa
guyyaa 15 keessatti kaffaltiiwwan kana akka raawwatu beeksisa kennuu ni
danda’a.
D. Dirqamoota Kontiraaktara
33. Dirqama Waliigalaa

33.1. Kontiraaktarichi miira ittigaafatamummaa fi ciminaan akkaataa tumaalee
waliigalteen sadarkaa waliigaltee keessatti ibsamen hojicha karoorsuu, hojjechuu,
xumuruu fi hanqinoota mul’atan sirreessuu qaba. Kontraaktarri hojii, hojjettoota,
galteewwan ijaarsaa, maashinarootaa, meeshaalee ijaarsaa fi wantoota biroo
yeroodhaafiis ta’e dhaabbiin hojicha karoorsuu, raawwachuu, xumuruu fi
hanqinoota mul’atan sirreessuuf bu’uura waliigalteen yookiin haala sababawaa
35
ta’en barbaachisaa ta’aan haala guutu ta’en dhiyeessuu fi to’annoo irratti taasisuu qaba.
33.2. Kontiraaktarri fudhatamummaa, amansisummaa fi nageenya hojiiwwan fi
adeemsa hojii waliigalteen raawwatu hundaa irratti ittigaafatamummaa guutuu ni
fudhata.
33.3. Kontraaktarri seera biyyattii hunda kabajuu fi ittiin bulu qaba. Haala
walfakkaatuun hojjettoonni isaa biyya keessaa fi alaa, fi hirkattoonni (maatiin)
seera biyyaa kabajuu qabu. Kontraaktarri baasii sababa himata fi
ittigaafatamummaa seera cabsuu Kontraaktaraa, Kontraaktara cita hojii yookiin
hojjettoota isaatiin Mana Hojii Mootummaa irra gahu bakka buusuuf dirqama
qaba.
33.4. Kontiraaktarri hojiin hojjetame safartuu eeguumsa naannoo fi sadarkaa
qulqullinaa hojiirra jiru kan guutu ta’uu isaa fi keemikaalli yookiin
oomishi/meeshaan naannoo faaluu fi fayyaa irratti miidhaa qaqqabsiisu tokko
illee kan hin fayyadamne ta’uu isaa, akkasumas, teeknooloojii wayitawaa,
meeshaalee ijaarsaa, maashinarii, galteewwan ijaarsaa fi toftaa ijaarsaa nageenyaa
fi bu’aa qabeessummaan isaa amansisaa ta’etti fayyadamuu isaa mirkaneessuu
qaba.
33.5. Kontraaktarri tarkaanfiiwwan armaan gadii keessa kamiyyuu fudhachu isaa
dura hayyama barreeffamaa Mana Hojii Mootummaa argachuu qaba:
(a) Hojjicha ofii isaa karaa Kontraaktara cita hojii akka hojjetetti hubatamuun
ittigaafatamummaa guutuu kan fudhatu ta’ee, hojii waliigaltichaa keessaa
kamiyyuu qoodee Kontraaktara biraaf kennuuf waliigaltee yammuu raawwatu.
(b) Tarkaanfii biroo kamiyyuu HAW keessatti ibsame.
33.6. Kontiraaktarichi ajaja bulchiinsaa Injinaraan isaaf kenname kamiyyuu kabajuu
qaba. Kontraaktarri ajajni bulchiinsaa kenname aangoo Injiinarichaa yookiin
daangaa waliigaltichaa al ta’uu isaa kan itti amanu yoo ta’e, miidhaa sababa
harkifannaan irra gahu yaada keessa galchuun, guyyaa 30 keessatti yaada isaa
tarreessuun Gaggeessaa Waliigaltee beeksisuu qaba. Ta’uus, sababa beeksiisa
kana kenneef ajaja bulchiinsaa kabajuu irraa of qusachuu hin danda’u.
33.7. Kontraaktarri sanadoota fi odeefannoowwan waliigaltichaan walqabatee
fudhate kamiyyuu akka kan dhunfaa isaatti qabuu fi iccitummaa isaa eeguu qaba.
36
Kaayyoo raawwii waliigaltichaatiif yoo ta’e, hayyama Mana Hojii Mootumaa yookiin gaggeessaa wa
34. Gahuumsa
34.1. Kontiraaktarri fi Citi Kontiraaktaraa lamummaa bu’uura Sanada Caalbaasii
Birkii (section) 5tiin biyya gahuumsa qaba jedhamee qabaachuu qabu.
Kontiraaktarri yookiin Kontiraaktarootni cita hojiia jiraataa yookiin kan
hundeeffame, hammatame (incorporated), yookiin galmaa’e, fi seera biyya sanaa
eegee kan hojjetu yoo ta’e lammummaa biyyichaa qaba jedhamee kan fudhatamu
ta’a.
34.2. Kontiraaktarri fi Citi Kontiraaktaraa hojjettoota lammiilee biyyoota gahuumsa
qabanii dhiyeessuu fi meeshaalee oomisha biyyoota gahuumsa qabanii
fayyadamuu qabu.
35. Dambii Naamusaa

35.1. Kontiraaktarri waliigaltee kanaan walqabatee yeroo hundaa amanamummaan fi
al-loogummaan hojii isaa raawwachuu qaba. Akkasuma akka gorsaa amanmaa
tokkootti seeraa fi naamuusa hojii irratti hundaa’ee mana hojii mootummaa
raawwii waliigalteen walqabatee gorsuu qaba. Kontiraaktarii yeroo hundaa
hayyama mana hojii mootummaa oso hin argatiin waa’ee hojii ilaalchisee
midiyaan ibsa kennu irraa of’qusachuu qaba.mana hojii mootummaa waliin
gochoota waldiidaa uumuu danda’an raawwachuu irraa ofqusachuu
qaba.kontiraaktari dursee barreeffamaan gaafachuun fedhii mana hojii
mootummaa yeroo argate malee dirqama waliigaltee qaama sadaffaaf ibsa
taasisuu hin qabu.
35.2. Kontiraaktarri fi Kontiraaktarootni hojii muuraasa fudhataan yookiin
hojjeetootni kontiraaktaraa yookiin bakka butootni waliigaltee kana wajjiin
hidhaata qaban,mana hojii mootummaakennaa goowwomsu kennuuf kan gaafate
yookiin kan kenne yoo ta’e, kennawwaanii fi matta’aa kan dhiyeesse yoo ta’ee fi
gochoota walfakkaataan raawwatamuu yoo mirkanaa’e manni hojii mootummaa
haalduree tokko malee waliigaltee addaan kutuu ni danda’a.
35.3. Bu’uura waliigaltee kanaatiin kaffaltiin kontiraaktara kaffalamu galii yookiin
faayyidaa waliigaltee kanaan wal qabatuu qofaaf yoo ta’u, kontiraaktaraa fi
37
hojjettoon isaa komiishiinii, hir’ifama, faayyidaalee adda addaa yookiin kaffaltiiwwan al-kallatti gaaf
35.4. Kaayyoo waliigaltee kanaa walqabatee, manni hojii mootummaa dursee
barreeffamaan yoo mirkaneesee malee, kontiraaktarii kallatiin yookaan al-
kallaatiin, kaffaltii royaalitti kamiyyuu ykn komiishiinii kaffaltii abbaummaa
kalaqaa kamiyyuu fayyadamuu hin qabu.
35.5. Waliigaltichaan walqabatee manni hojii mootummaa barreeffamaan dursee yoo
hayyameef malee kontiraaktaraa fi hojjettoon isaa iccitiiwwan sababa hojiitiin
argatan, beekan qaama sadaffaaf yookaan dhaabbata biroof ibsu hin
qaban,icitiiwwan sababa hojiitiin argatan meediyaatti dhiyeesuun ummataaf ibsa
kennuu hin qaban. Kaayyoo waliigaltichaaf haala mana hojii mootummaa
miidhuun iccitiiwwan sababa hojiitiin argatan yaalii qorannoo, qorannoo
laabraatoorii akka geggeeffamuuf dabasanii kennuu hin danda’an.
35.6. Raawwiin waliigaltee saaxilamummaa baasiiwwan daldalaa qabaachuu hin
qabu. Raawwiin waliigaltichaa baasii daldalaaf saaxilamumaa kan qabu ta’e yoo
argame waliigaltichi adda kutuun ni danda’ama. Baasiiwwan daldalaa kan
jedhaman komishiinii waliigalteen hin akeekamiin, Komiishiinii tajaajila seera
qabeessaa hin taaneef gaafatamu, komiishinii taaksii kaffalamee deebisuuf
gaafatamu, komiishinii eenyuuf akka kaffalamu ifaatti hin beekamne yookiin
komiishiinii kkf…ilaalchisee gaafataman ni hammata.
35.7. Kontiraaktari haalli raawwii hojii maala akka irra jiru yeroo gaafatamu ragaan
deegaree mana hojii mootummaaf dhiyeesuu qaba.manni hojii mootummaa hojiin
raawwatamaa jiru baasii daldalaaf saaxilamaadha jedhe yoo shake iddoo hojiin itti
raawwatamu irraa ragaalee barbaachisdan fudhachuun qulqulleessuu ni danda’a.
36. To'annoo fi Hordoffii hojii

36.1. Kontiraaktarii ofii isaa to’annaa fi deegarsa hojii geggeessuu ni dnda’a
yookaan hojiin to’annoo fi hordofii geggeessaa waliigaltee ramaduun akka
hojjetamu ni taasiisa. Kontiraaktarii hojiin to’annaa fi deegarsaa geggeessaa
waliigalteen akka hojjetamu yeroo taasisuu injinarii ramadii geggeessaa
waligaltee mirkaneessuu qaba.
36.2. Gaggeessa waliigaltee akkaataa sagaantaa ulaagaa barbaadaameen gahumsa
barbaachisu gonfachuu qaba.dabalataan seenaan muuxannoo hojii isaa injinaaraaf
38
dhiyeessuun mirkaneessisuu qaba.

36.3. Kontiraaktarichi eenyummaa nama gaggeessa waliigaltee ta’ee ramadamee
barreeffamaan injiinaricha beeksisuun ramaddii isaa mirkaneesisuu qaba.
Ramaddiin geggeessaa waliigaltee injinaraan mirkanaa’ee yeroo kamiyyuu
kaasuun ni danda’ama. Injinarii ramaddii geggeessaa waliigaltee yoo
mirkaneessuu baatee ykn ramaddii geggeessaa waliigaltee yoo kaasuu murtiin
isaa sababa irratti kan hundaa’ee ta’uu qaba.kontiraakatri haalli akka kanaa yoo
isa muddatuu harkifannaa tokko malee geggeessaa waliigaltee biraa filannoon
dhiyeessuu qaba.Teessoon bakka bu’aa kontiraaktaraa akka teessoo kontiraaktara
fudhatama.
36.4. Injiinarii gaggeessaa waliigaltee irraa ramaddii yoo kaasuu, Kontiraaktari
akkuma ramaddiin gaggeessaa waliigaltee irraa ka’uu isaa bareen daddaafee
gaggeessaa waliigaltee ramaddiin isaa haqame iddoo hojii irraa kaasuun
gaggeessaa waliigaltee kan biraa ramaduun injiinaraaf dhiyeessuun ramaddii isaa
mirkaneesuu qaba.
36.5. Gaggeessaan waliigalee raawwii hojiin walqabatee murtii barbaachiisaa ta’an
hundaa dabarsuuf, fudhachuuf, qajeelfama bulchiinsaan kennamuu
raawwachiisuuf, galmeessa hojiilee tumaa haala waliigala waliigaltee keewwata
79 jalatti ibsaman galmeessuuf yookaan walqabsiisuuf angoo guutuu ni qaba.
Yeroo kamiyyuu, kontiraaktarii hojiin hojjeettoota isaatiin, cita kontiraaktaraan fi
hojjeettota cita kontaraakataraan raawwataman haala qubsaa ta’een tarree ibsaa
hojii fi qajeelfama bulchiinsi kennu irratti hundaa’uun raawwatamaa jiraachuu
isaanii mirkanneessuuf itti gaafatamummaa ni qabaata.
36.6. Beeksisni, odeeffannoon, ajajani yookiin qunnamtiin biroo kammiyyuu
gaggeessaan waliigaltee taasisuu hundi akka kontiraaktarichaan taasiifamaniitti
yookaan kennamanitti fudhatama.
36.7. Kontiraaktarii hojiitti galchuun yookaan jalqabsiisuun dura eenyummaa nama
bakka bu’aa geggeessaa waliigaltee ta’ee hojjetuu fi turtii yeroo hojii isaa
injinaricha beeksiisuu qaba.
36.8. Kontiraakatrii iddoo hojiitti gegeessaa waliigaltee dabalatee suparviizaroota
(hojjettoota hordoffii hojii) gahaa ramaduu qaba, hojjettoon isaa hojiitti galuun
39
dirqama hojii isaanii haala gahuumsa qabuun raawwachuu isaanii fi iddoo hojiitti hordofamuu isaanii
36.9. Namoonni sadarkaa geggeessaa fi suparvaazaraatti ramadamanii ibsa gabatee
ulaagaa irratti ibsaman hundi isaanii ramadii isaanii injinaraan fudhatama
argachuu qaba. Injinarii kadhimamaan dhiyaateef gahumsa kan hin qabne ta’e yoo
arge sagalee irratti kennuuf mirga ni qaba.
37. Humna Namaa
37.1. Hojjeetonnii kontiraaktarichaan qacaramaan baay’inaan gahaa fi karaa
madaalaawaa ta’een itti fayyadamuuf kan dandeessisan ta’uu qaba. Hojjeetootni
kun haala gahumsaa qabuu fi quubsaa ta’een hojiin akka raawwatamuuf
dandeettii ogummaa fi muxaanoo hojii kan qaban ta’uu qabu.
37.2. Kontiraaktarichi hojjettootaa fi hojjettoota humnaa hunda hirmaachisuuf
caaseeffama mataa isaa ni qopheessa.Hangi kaffaltii gad aanaa iddoo hojii
hojjeetoota fi haalli waliigalaa hojii, akkaataa tumaa seeroota biyyaatiin
tumamaniin raawwatiinsa ni qabaata.
37.3. Kontiraaktarri, yoo waliigaltee addaa keessattii waliigalame, hojiiwwan ibsa
gabatee ulaagaa keessatti tarreeffan raawwachiisuuf beekamtii injinarichaatiin
hojjeettoota ijoo ta’an qacaruu ni danda’a injinarii qacarii hojjettoota ijoo kan
mirkaneessuu yoo dandeettii fi ogummaan isaan qaban kanneen isaa bakka bu’an
waliin dandeettii fi ogummaa walqixaatuu yoo qabaatan ykn kan caalan ta’anii
yoo argaman qofa.
37.4. Kontiraaktarii hojjettoon ijoo qacaraman raawwii hojii mana hojii
mootummaaf barbaachisoa akka ta’an mirkaneessuu qaba.kontirtaaktarii
hojjettoon ijoo kun guyyoota hojii 10 walitti aananiif hojii malee kan hin teenyee
fi bakka buusuuni hojjeettota ijoo taasiifame kanneen turan wajjiin yoo wal bira
qabaman dandeettii gahuumsaa fi muuxxannoo hojii kan caalan ta’ee hojjettoon
ijoo kun raawwii hojiif barbaachisaa ta’uu isaanii mirkanneessuu qaba.
37.5. Injinaarri hojjeetoota hojii ijaarsaa haala quubsaa ta’een raawwachaa hin jirree,
badiidhaaf isa saaxilu danda’an jedhee yoo amane sababa isaa ibsuun
kontiraaktara beeksisuu qaba, kontiraaktarichi beeksisni akkuma isa qaqqabeen
namoota kana iddoo hojii irraa kaasuun bakka buusuu qaba.
37.6. Injinarri sababa isaa ibsuun hojjettoota kontiraaktaraa yookaan humni hojii
40
kontiraaktaraa iddoo hojii akka kaasuu yoo gaafate.kontiraaktarii namoota kana guyyoota torba keess
37.7. Manni hojii mootummaa baasii kontiraaktarii namoota bakka buusuuf baasee
bakka buusuuf hin dirqamu.kontiraaktarii balleessaa hojjettoonni isaa
raawwataniif beenya mana hojii mootummaaf kafaluuf ni dirqama.
38. Beenyaa fi Daangaa Itti Gaafatamummaa
38.1. Kontiraaktarii, baasii mataa isaatiin mana hojii mootummaa, bakka bu’ootaa
isaa fi hojjettoota isaa sababa hojii raawwachuun walqabatee tarkaanfii fudhateen
yookiin sababa hojjeechu dhabeef, hojiiwwan haafaniif akkasumas tumaalee
waliigaltee cabsuun yookiin mirgoota qaama sadaffaa,mirga abbummaa
kalaqaa,mallatoo daldalaa fi mirgoota biro abbummaa kalaqaa kanneen akka
mirga barreessa sababa eeguu dhabeef gaaffii himannaa seeraa dhiyaatuu kamifuu
kasaaraa kafaluu, miidhaan akka hin geenyee ittisuu fi eeguumsa taasisuu qaba.
38.2. Kontiraaktarii, baasii mataa isaatiin mana hojii mootummaa, bakka bu’ootaa
isaa fi hojjettoota isaa sababa bu’uura waliigalteen dirqama isaa bahuu dhadhabee
gaafiiwwan qaama kamiyyuu irraa dhiyaatan, miidhaawwan gahaanii fi gahuu
danda’an ittisuu, kasaaraa kafaluu, uwwiisa insuraansii kennu qaba.
(a) Manni hojii mootummaa guyyoota 30 hin caalee keessatti gaafiiwwan
jiraachuu isaanii, miidhaan qaqqabuu isaa fi beenyaan gaafatamuu isaa
kontiraaktara beeksiisuu qaba;
(b) Daangaan ittigaafatamummaa kontiraaktaraa hanga gatii waliigalaa
waliigaltee addaa keessatti ibsameen kan kan walqixaatuu ta’u qaba.
Gaafiiwwan beenyaa, kasaaraa yookiin beenyaan miidhaa gaafatamu
gocha kontiraaktari raawwatee irraa kan maddan yoo ta’e hangi itti
gaafatamummaa kontiraaktaraa hanga gatii waliigaltee addaa keessatti
ibsame irratti kan murtaa’uu miti;
(c) Daangaan itti gaafatamummaan kontiraaktaraa gochoota, gaaffiiwwan,
kasaaraa yookiin miidhaawwan kallattiin dirqama waliigalticha
raawwachuu dhabuu irraa maddaniif kan daangeffame yoo ta’u, itti
gaafatamummaa taateewwan hin tilmaamne, tasa uumama yookiin al-
kallattii irraa maddan hin dabalatu. Kontiraaktarii ittigaafatamummaa kan
qabaatuu bu’uura waliigalteen raawwachuu dhabuu isaatiin gaafiiwwan
41
beenyaa, kasaaraa yookiin miidhaa beenyaa gaafatamuuf qofa ta’a. Itti gaafatamummaan kont
38.3. Ittigaafatamummaan waliigalaa kontiraakatari mana hojii mootummaaf
qabaatuu hanga gatii waliigalaa waliigaltee keessatti ibsame caaluu hin qabu.
38.4. Kontiraaktarii gaafiiwwan beenyaa, kasaaraa yookiin miidhaa beenyaa armaan
gadiitti ibsamaniif ittigaafatamummaa hin qabaatu;
(a) manni hojii mootummaa yaada kontiraaktari isaaf kennuun tarkaanfii
fudhachu yoo baate yookiin kontiraaktarichi tarkaanfiiwwaan akka
fudhataman mana hojii mootummaaf dhiyeesse manni hojii mootummaa
fudhachuu yoo baatee yookiin manni hojii mootummaa yaada
kontiraaktari kennuuf kamiyyuu yoo fudhachuu dide yookiin manni hojii
nootunnaa murtii yookaan yaada kontiraaktari irratti walii hin galiin akka
raawwatuu yoo taasisee yookaan yaada kontiraaktarri mormii irratti
kaasee manni hojii mootummaa akka hojiirra ooluu yoo taasisee yookaan
(b) Manni hojii mootummaa, bakka bu’oonni mana hojii mootummaa fi
hojjeettooni mana hojii mootummaa ajaja kontiraaktari irraa kennamuuf
haala dogoggoora ta’een hubachuu hojii yoo raawwatan.
38.5. Kontiraaktarichi bu’uura seeraa hariiroo hawaasaa rogummaa qabuun
ittigaafatamummaa dirqama waliigaltee caabsuu wal qabaate uumaamu erga hojii
waliigalticha raawwatameen booda ittigaafatamummaa jalaa hin bahu.
Kontiraaktari seera biyyooleessaa rogummaa qabaniin, dirqamoota yeroo raawwii
waligaltichaa fi erga waliigalteen raawwatameen boodasi ittigaafatamummaa ni
qabaata.
39. Uwwisa Insuraansii Kontiraaktaraa
39.1. Kontiraaktarii, bu’uura waliigaltee addaa keessatti ibsameen uwwisa
wabummaa insuraansii qixa tilmaama gatii kasaaraa ykn miidhaawwan raawwii
waliigaltichaatiin wal qabatee muddataniif ooluu maqaa isaa fi mana hojii
mootummaantiim uwwisa insuraansii waloo ta’e dhiyeessuu qaba. Uwiisii
insuraansii gosa kanaa waliigaltee addaa keessatti haala addaatiin yoo ibsame
malee isaan armaan gadiitti ibsamniif kan ooluu ta’a.
(a) Hojiiwwaan ijaarsaa jalatti kan hamataman kaneen akka Galteewwaan hojii
ijaarsaa, maashinaarii gurguddaa ijaarsaa (plant) sababa haala taatee humnaan
42
oliin ykn waliigaltee keessatti sababa soda rakkoo hojiitiin walqabatee mana hojii mootummaan u
(b) Haala addaa waliigaltee keessatti ibsameen, kasaaraa fi miidhaawwan hojii
keessatti raawwatame sirreessuuf tilmaama gatii barbaachisu, tilmaama gatii
oggeessaaf kafalamu, ijaarsa diiguu, kutaa ijaarsaa hojii kamiyyuu maqsuuf fi
caccaabawwan uumamaa gosa kamiyyuu maqsuuf baasiiwwan barbaachiisan
tilmaama gatii bakka bu’iinsaa irratti 15% ni dabalama.
(c) Meeshaalee ijaarsaa fi meeshaalee ijaarsaa biroo kontiraaktarichi gara iddoo
hojii ijaarsaa fidee fi dabalataan kanneen biro bakka busuuf iddoo hojii
ijaarsaati dhiyeesee.
39.2. Kontiraatari raawwii hojii wajjiin walqabatee ballaawwan industiri uumamaniif
fi ittigaafatamummaa bu’uura seera hariiroo hawaasaan hojjettoonni hojii
ijaarsaaf qacaramaniin gaafatamu mana hojii mootumaa fi hojjettoota abbaa
taayitchaaf uwwisa wabummaa insuraansii kennuuf dirqama qaba.miidhaa
qaamaa gahuu ilaalchisee ittigaafatamummaan daangaa kan hin qabne ta’a.
39.3. Kontiraaktarii sababa tarkaanfii fudhachuu dhabee fi gocha raawwachuu
isaatiin, raawwii dhaaltoota seeraa isaa yookaan raawwii gocha bakka bu’oota
isaatiin irra maduun walqabatee itti gaafatamummaa seera hariiroo hawaasaa
gaafatamuuf uwwisa inshuraansii kennu qaba. Uwwisii inshuraansii gosa kanaa
yoo xiqqaatee hanga wabumma waliigaltee addaa keessatti ibsameen kan walgitu
ta’uu qaba dabalataaniis, kontiraaktari haala walfakkaatuun citni
kontiraaktarootaa uwwisa inshuraansii kennu isaanii mirkaneessuu qaba.
39.4. Kontiraaktarii, wabummaan inshuraansii waan gaafatameef qofa, manni hojii
mootummaau dhimoota bu’uura waliigalteen uwwisa insuraansii barbaadan
hundaa sakkata’ee akka hubateetti fudhachuu hin qabaatu.Kontiraaktari
ballaawwan muddachuu danda’an irratti gamaagama gahaa taasisuun ykn
kanneen armaan olitti caqafaman waliin walbira qabuun dorgomsisuun uwwisa
wabummaa inshuraansii baldhaa ta’e seenuuf dirqama qaba.kontiraaktari
wabummaa insuraansii gahaa ta’e, yeroo gahaaf,akaakuu fi gosaan adda baasee
akkaataa waliigalticha keessatti ibsameen dhiyeesuu yoo baatee itti
gaafatamumma kamiyyuu jalaa biliisa ta’uu hin danda’u.
39.5. Wabummaan inshuraansii kan dhiyaatuu baasii kontiraaktarichaatii ta’a.
43
Kontiraaktari kallattiidhaan herrega mana hojii mootummaa irraa kafalamuun wabummaa insuraansii
39.6. Wabummaan insuraansii tumaa kana jalatti ibsaman hunduu, kontiraaktarichaaf
waliigaltee mo’uun isaa akkuma ibsameef guyyoota 30 keessatti wabummaa
inshuraansi seemeef manni hojii mootummaa akka mirkaneessuuf dhiyaachuu
qabu. Wabummaan insuraansii gosa kanaa gaafa hojiin ijaarsaa jalqabamuu irraa
kaasee hanga hojiin ijaarsaa xumuramuutti hojii irra kan oolu ta’u.
39.7. Kontiraaktari, yoo xiqaatee guyyaa 30 dursee qabiyyee uwwisa insuraansii
irratti foyya’iinsa taasisuu fi uwiisa insuraansii haquu yoo barbaadee mana hojii
mootummaa beeksiisuu qaba.
39.8. Kontiraaktaraa fi dhaabbatni insuraansii, hojiin bu’uura waliigalteen
jalqabamuun dura waraqaa ragaa insuraansii ulaagaa uwisaa hundaa guutee
dhiyeesuu qabu. Waraqaan ragaa insuraansii daangaa yeroo waliigaltee keessatti
ibsameetti mana hojii mootummaatiin akka mirkanaa’uu dhiyaachuu qaba. Manni
hojii mootummaa fi Injinarii wabummaa inshuraansii haarome ykn uwwisa
wabummaa inshuraansii fooyya’iinsi irratti taasifame, sirreefama gatii insuraansii
waayitaawa ta’e akka dhiyaatuu yeroo gaafatan kontiraaktaraa fi dhaabbatni
inshuraansii dhiyeessuu qabu.
39.9. Dirqamoonni kontiraaktaraa keewwata kana jalatti ibsaman akkuma jiranitti
ta’e, kontiraaktarii miidhawwan qabeenyaa irra gahuu fi miidhawan qaamaa
raawwii hojii isaatiin, raawwii hojii cita kontiraaktaraa fi hojjettoota isaatiin
walqabatee gahuu beenyaa injinarichaa fi mana hojii mootummaan akka
kafalamuu gaafatamuuf beenyaa akka kanaa kafaluuf ittigaafatamummaa qinxee
ni qabaata;
40. Sagantaa Raawwii Hojii
40.1. Kontiraaktarii daangaa yeroo haala addaa waliigaltee keessatti ibsameen kutaa
caalbaasii ta’uun kan guutamanii fi sagantaa hojii ijaarsaa ta’uun kan kennaman
raawwii hojii raawwatamu fi ji’aan adda qooduun, oddeeffanno armaan gadii itti
dabaluun akka sagantaa hojiitti injinaraaf dhiyeessuu qaba: kontiraaktarri akkataa
sagantaa caalbaasii keessatti ibsameen hojii raawwachuuf, sagantaa yeroo
raawwii hojii waliigaltee adda keessatti ibsaman bu’uura godhachuun hojiilee
raawwatamani fi ji’a hojiileen kun itti raawwatamuu qaban caccabsee sagantaan
44
kaa’uu qaba dabalataan odeeffannoowwan armaan gadii hammachiisuun injinarichaaf dhiyeessuu qab
(a) Kontiraaktarii, hojii raawwachuuf tartiiba itti karoorfate;
(b) Daangaa yeroo agarsiiftuun saxaxaa itti dhiyaatuu fi itti mirkanaa’uu
(c) ibsa gabatee maqaa, gahumsaa ogummaa fi muxaanoo hojii namoota
iddoo hojiitti ittigaafatmummaa ramadaman;
(d) ibsa waliigalaa amala hojichaa, tartiiba fi ji’a hojiin itti raawwatamu fi
akaakuu hojii kontiraaktari raawwachuuf barbaaduu;
(e) karoora qiyaasa hojii fi caaseeffama iddoo hojii argiisiisu fi
(f) Injinarichi ibsaa odeeffannoo dabalataa sababa gahaa irratti hundaa’ee
gaafatu.
40.2. Injiinar sanadoota kana hayyama isaatiin ykn yaada barbaachisaa kamiyyuu
erga fudhatee guyyoota kudhan keessatti Kontiraaktaraaf ni deebisa, Injiinar
guyyoota kurnan sana keessatti walgahii akka barbaadu Kontiraaktaraaf kan
beeksise yoo ta’e malee. Injinarii erga sanadoonni kun isa qaqqabanii booda haala
addaatiin kontiraaktaricha waliin marii taasisuuf yoo barbaadee malee, injnarii
sanadoota kana erga isa qaqqabeen booda guyyoota kudhan keessatti
mirkaneessuun ykn yaada sirreeffama taasifamu irratti kennun kontiraaktarichaaf
ni deebisa.
40.3. Haroomsi sagantaa hojii raawwii qabatamaa hojiilee raawwatamanii, dhibbaa
sagantichi hojiilee oso hin raawwatamiin hafan irratti qabu fi dabalataan dhibbaa
jijjiirama tartiiba hojiilee karoofaman irratti qabu agarsiisuu qaba.
40.4. Kontiraaktarii, fooyya’iinsa sagantaa hojii irratti taasisee daangaa yeroon
waliigaltee addaa keessatti ibsame osoo irra hin darbiin dursee injinaraaf
dhiyeesuun mirkaneesisuu qaba. Kontiraaktarii daangaa yeroo taa’ee keessatti
sagantaa foyya’ee injinarichaaf dhiyeesuu yoo baatee, injinari kafaltii waraqaa itti
aanu irraa hanga kafaltii waliigaltee addaa keessatti ibsame qabuu ni danda’a,
kontiraaktarii hanga sagantaa hojii wayiitawaa foyya’ee dhiyeeffatuutti tilmaama
kafaltii itti anuu irraa itti fufiinsaan qabatee tursiisuu ni danda’a.
40.5. Injinarii sagantaa hojii foyya'ee mirkaneesuun isaa kontiraaktari dirqamoota
waliigaltee irraa biliisa isa kan taasisuu miti. Kontiraaktari yeroo barbaadeetti ykn
yeroo kamiyyuutti sagantaa hojii fooyeesuun injinaraan akka mirkanaa’uu
45
dhiyeessuu ni danda’a. Sagantaan foyya'ee miidhawaa foyya'iinsaa fi taateewwan beenyaa agarsiisuu

40.6. Injnarii yoo mirkaneesse malee kontiraaktarii sagantaa hojii bu’uraawwaa ta’an
irratti foyya’iinsa taasisuu haquu hin danda’u.injinarii sagantaa hojii foyya’ee
dhiyaatee raawii hojiiee waliin kan wal hinsimne ta’e yoo arge kontiraaktarii irra
deebiin saganticha hojjetee akka dhiyeesee mirkaneesifatu ajajuu ni danda’a.
41. Agarsiistuu Saxaxaa (drawings) Kontiraaktaraa
41.1. Kontiraaktarri kanneen armaan gadii injinaraan akka mirkanaa’an dirqama
dhiyeessuu qaba;
(a) Kontiraaktari haala yeroo waliigaltee keessatti ibsameen ykn sagantaa
raawwii waliigaltichaa keessatti haala ibsameen agarsiiftuu saxaxaa,
sanadoota,samuudota ykn modeelawwaan dhiyeessuun injinaraan akka
mirkanaa’an taasisuu qaba;
(b) Injinarii sababa gahaa ta’een raawwii hojii waliigaltichaaf agarsiiftuu
saxaxaa yoo barbaadu.
(c) Kontiraaktarii, bu’uura hojii riqichaa fi caasawwan hojii sibilaa
hojjechuun dura dursee qorannoo biyyoo taasisuu qaba. Kontiraaktari
bu’aa qorannoo taasisee fi shaallaga heregaa hojii bu’uuraa gaafatuu
tilmaama isaa kooppii sadii hojjechuun hojii ijaarsaa jalqabuun dura yoo
xiqqaatee ji’a tokko dursee injinarichaaf dhiyeesuu qaba.
(d) Kontiraaktari raawwii hojii waliigaltichaa haala gahuumsa qabuun
raawwachuuf jecha kanneen barbaachisan agarsiistuu saxaxaa(drawings),
saxaxaa(design),sanadoota biro fi meeshaalee barbaachisoo
keessattuu,caasaawwan hojii ijaarsaa, agarsiistuu saxaxaa(drawings)
,shallagii saxaaxaa(design) fi konkiiriitii hojii sibilaa baasii isaatiin
qopheessuu qaba. Kontiraaktarri ji’a tokko hojii ijaarsaa jalqabuun dura
ijaarsaa(constiruction ), saxaaxaa(design), agarsiistuu saxaxaa sibiilaa
(reinforcement drawings), shallagii saxaaxaa(design) fisanadoota
kamiyyuu yookiin meeshaawwan injinarri akka mirkanaa’aniif waraabbii
koppii sadiin dhiyeessuufi qaba.
Injnarichi wixineen ijaarsaa,qiyaasni agarsiistuu saxaxaa(drawings), shallagii
saxaaxaa(design), meeshaalee fi sanadoonni biroo barbaachisaa ta’an kanneen
46
keewwata kana keessatti C fi D jalatti ibsaman akkuma isa qaqqabeen guyyoota 15 keessatti isa qa
41.2. Injinarii bu’uura tumaa haala waliigala waliigaltee keewwata 41.1 jalatti
dangaa yeroo ibsamee keessatti ykn yeroo sagantaa mirkaneessa hojiif kaa’ame
keessatti agarsiiftuu saxaxaa ,sanaadoota yookiin samuudota yookiin modeelota
mirkaneesuun murtii isaa gaafa qaqqabee irraa kaasee guyyoota 30 keessatti
kontiraaktaricha yoo beeksiisuu baate ykn daangaan yeroo mirkaneessaa
waliigalte keessatti yoo irratti waliigalamu baatellee, sanadoonni, agarsiiftuun
saxaxaa,sumudoonni ykn moodeelawwan kun sagantaan yeroo raawwii hojiif
daanga’e keessatti akka mirkanaa’aniitti fudhatamee hojii irra oolu.
41.3. Injinaarrichi agarsiiftuu saxaxaa (drawings), sanadoota, saamudaa fi
moodeelota mallattoodhan mirkaneessuu qaba.Sanadootni mallataa’an kunneen
ajaja injinaaraan yoo ta’e malee addaan hin bahan. Agarsiiftuun saxaxa
(drawings), sanadoota, saamudaa fi moodeeloon kontiraaktarichaan dhiyeetan
injinarrichi yoo mirkaaneessuu baate kontiraaktariichi irra deebiin hojjetee
fooyyesee dhiyeesuu qaba.Kontiraaktarichi murtii injinarichaa akkuma argateen
guyyoota 15 keessatti sirreefamaa fi fooya’iinsa sanadoota, agarsiiftuu saxaxaa
(drawings), sanadoota, shallaggii saxaxaa(design), fi kkf taasisuu
qaba.kontiraaktari Sanadoon, agarsiiftuun saxaxaa (drawings), shallaggii
saxaxaa(design), fi kkf foyya’iinsa erga taasisee booda injinarichaan akka
mirkanaa’aniif karaa walfakkataa ta’een irradeebiin dhiyeessuu qaba.
41.4. Kontiraaktarii bu’uura waliigalteen ykn ajajaawwan bulchiinsaa walfaana
kennamaniin uunkaalee fi lakkoofsaan ibsee agarsiiftuwwan saxaxaa (drawings)
injinari mirkaneesee kooppii dabalataan dhiyeessuu qaba.
41.5. Injinarri agarsiiftuu saxaxaa, saanpiliwwan fi moodeliiwwan mirkaneessuun
isaan kontiraaktaricha dirqamoota waliigaltee keessatti irratti waliigalame irraa
biliisa kan taasisanii miti.
41.6. Injinarii sababa gahaa fi yeroo gahaa keessatti agarsiiftuu saxaxaa (drawings)
waliigaltichaa hundaa, sanadoota, samuudoota ykn moodeliiwwan iddoo hojiitti
sakkata'uuf mirga qaba.
41.7. Kontiraaktarii, walharkaa fudhiinsaa hojii yeroo osoo hin taasifamiin dura
manuuwaalii hojiitii fi manuwaalii suuphaa, agarsiiftuu saxaxaa (drawings) wajjin
47
mana hojii mootummaaf dhiyeesuu qaba. Haala addaatiin yoo irratti waliigalame malee manni hojii m
42. Guutummaa gatii caalbaasii (Sufficiency of Bid Price)
42.1. Kontiraaktarri sanada dorgomii caalbaasii galchuun dura iddoo hojii fi naannoo
iddoo hojii sakkata’uu fi qorannoo taasisuutti irraa eegama. Sakkata’insaa fi
qorannoon iddoo hojii haala uumama lafichaa, biyoo lafichaa, haala uumamaa fi
akkaataa iddoo hojii, meeshaalee ijaarsaa hojii xumuruuf barbaachiisan, mala
sab-qunnamtii idoo hojii argachuuf barbaachiisan, saaxilamumaa balaa,
rakkoowwan, hanqinaalee iddoo hojii waliin walqabatan kanneen raawwii
hojichaa irratti miidhaa fiduu danda’an biroo illee ni hammata.
42.2. Haala addaatiin waliigalticha keessatti yoo ibsame malee, kontiraaktarii
dirqama waliigaltichaa bahuuf sanada caalbaasii keessatti gatiin ibsa tarreeffama
gatii caalbaasii keessatti ibsame fi gatiiwwan baaqee ibsa gabatee keessatti inni
dhiyeefatee sirrii fi guutuu akka ta’aniitti fudhatama.
42.3. Kontiraaktari hojii raawwatamuu hundaaf tilmaama gatii herrega mataa isaa
akka dhiyeefatee tilmaamni ni fudhatama. hojiilee tilmaamni gatii sanada
calbaasii keessatti gatii baqqee yookiin ida’ama waliigalaatiin adda baasuun
kontiraaktari gatiin irratti hin dhiyeesiin baasii dabalataa malee kan raawwatu
ykn baasii mataa isaatiin kan hojjetu ta’a.
43. Sodaawwan Addaa (Exceptional Risks)
43.1. Kontiraaktarri raawwii hojii keessatti rakkoowwan namtolchee yookiin
haaloota fiiziikaalaa ta’an kanneen kontiraaktara muxxannoo qabuun beekamuu
danda’ama jedhamee tilmaamuuf hin danda’amne yoo isa muddatani, muddaan
kun baasii dabalataa natti fiduu danda’a yookiin hojii san rawwaachuuf yeroo
dabalataa barbaachisa jedhee kontiraakatichi yoo tilmaamee ykn yaade bu’uura
tumaalee haalawwan waliigalaa waliigaltee keewwatoota 69 fi 73 jalatti ibsameen
injinara ni beeksisa.kontiraaktarri beeksisa yeroo taasiisuu rakkoowwan
namtochee yookiin haalota fiiziikaalaa umamaniif tilmamaa baasii dabalaataa
fiiduu danda’a yookiin tilmaama yeroo dabalataa fudhata jedhuu fi tarkaaffiwwan
fudhachaa jiru yookiin fudhachuuf yaade gad fageenyaan ibsuun injinaricha
beeksisuu qaba.
43.2. Injinaarri akkuma beeksiifni isaa qaqqabeen kan armaan gadii raawwachu
48
qaba;-
(a) Kontiraaktarii tilmaama baasii gatii tarkaanfii fudhatee ykn fudhatuuf
yaadee akka dhiyeessuuf ni gaafata.
(b) Tarkaanfiiwwan tumaa haala waliigalaa waliigaltee keewwata 44.2(a)
jalatti ibsameen foyyeessuun ykn osoo hin foyyeessiin akka
fudhataman ni mirkaneessa.
(c) Rakkoowwan namtolchee fi fiizikaalawwaa muddatan keessaa
akkaataa itti bahuu danda’amu qajeelfama barreeffamaa ni kenna.
(d) Waliigaltichii akka fooyya’u, yeroof akka addaan citu yookaan
guutummaan akka dhaabatuuf ajaja ni kennna.
43.3. Injiinarichi rakkoowwan namtolchee yookiin haalotaa fiiziikaalaa
guutuummaan yookiin gartokkeen tilmaama kontiraaktara muxxannoo qabuun
rakkoowwan kun hin uumaman jedhee yeroo murteessuu;-
(a) Kontiraaktarichatti sababa rakkoowwan uumamanii harkifannaa hojiin
umamee yeroo dabalataa raawwii hojiif isa kan barbaachiisuu yoo ta’u
bu’uura haala waliigalaa waliigaltee keewwata 73 jalatti dabalata yeroo
kontiraaktaraaf kaa’ame tilmamaa keessa ni galchaaf;-
(b) rakkoowwan namtochee yookaan haala fizikaalawwaa muddtan
rakkoo haala qilleensaan waliin walitti dhufeenya kan hin qabne yeroo
ta’an bu’uura tumaa haala waliigala waliigaltee keewwata 69 jalatti
tumameen kontiraaktarichaaf baasii dabalataa ni murteessa,
43.4. Rakkoowwan sababa haala qilleensaatiin walqabatee uumamnaiif
kontiraaktarii bu’uura tumaa haala waliigala waliigaltee keewwata 69 tumameen
baasii dabalataa gaafachuuf mirga hin qabu.
43.5. Injiinarrii, rakkoolee nam-tolchee yookaan haala fiiziikaalaawwaa gutummaan
yookaan gar-tokkeen tilmaama kontraaktari muxannoo qabuun muddachuu ni
danda’uu jedhee yoo murteessuu hatatamaan murtiichii hojii irra akka ooluuf
kontiraaktaricha beeksiisuu qaba.
44. Fayyummaa fi Nageenya iddoo Ijaarsaatti taasifamu
44.1. Raawwii waliigalticha wajjiin walitti dhufeenya hin qabne kamiyyuu iddoo
49
hojiin ijaarsaa akka hin seene dhorkuuf mirga ni qaba.
44.2. Kontiraaktarii yeroo raawwii hojii hundaa keessatti nageenya iddoo hojii
mirkaneessuuf dirqama qaba,nageenya iddoo hojii mirkaneessuuf tarkaanfii
barbaachisaa fudhachuu,faayidaa fi nageenya hojjetoota isaa eeguu, bakka
bu’oota mana hojii mootumma fi qaama sadaffaa irra miidhaa akka hin geenye
ittisuu ykn balaa raawwii hojiin walqabatan akka irra hingwwnye ittisuuf dirqama
qaba.
44.3. Kontiraaktari caasawwan hojii ijaarsaa fi sararawwan diriirfaman akka

eegaman, kununfaman fi haala irra jiraniin tursiisuuf tarkaanfiwwan barbaachisan
fudhachuun eegumsa isaanii baasii isaatiin mirkaneessuuf dirqama qaba. Raawwii
hojiif barbaachisaa ta’e yoo argame ykn injinarichi yammuu gaafatamu
kontiraaktarii, ibsaawwan, meeshaalee of-eegganno, dallaa iddo ijaarsaa fi
meeshaalee eegumsaa dhiyeessuu fi suphuuf dirqama qaba.
44.4. Injinarii, yeroo raawwii hojii keessatti balaan tasaa akka hin uumamne ykn
miidhaan akka hin geenye ykn balaa tasaan dhaqabeen ykn miidhaa gaheen
nageenya tasgabeesuuf tarkaanfiin barbaachisaa hatatamaan akka fudhatamu yoo
barbaadee kontiraaktarichaaf beeksiisa barreeffamaa kennun tarkaanfiin malu
akka fudhatamu ni taasiisa yoo kontiraaktarii tarkanfii fudhachuu didee ykn
hayyamamaa ta’uu yoo baate injinarich baasii kontiraaktaraan tarkaanfii
barbaachisuu fudhachuu ni danda’a.
44.5. Kontiraaktari raawwii hojii keessatti isaa fi hojjettootni isaa ulaagaalee

nageenyaa fi fayyaa hojichaa fi ulaagaalee seeroota hojichaaf rogummaa qaban
eeguun hojiin hojjetamuu isaa mirkaneessuu qaba.
44.6. Kontiraaktarii, nama injinara waliin dhimma fayyummaa fi nageenya hojichaa

waliin walqabatee hojjettu ramaduu qaba.
44.7. Hojjettoonni kontiraaktarichaa sirna balaan tasaa itti gabaafamu

kontiraaktarichaan diriirfame balaan tasaa yoo uumamuu sirna diriirfame
hordofuun gabaasuu qabu.
44.8. Balaan tasaa beekamuun yeroo muddatan hatatamaan injinarichaan akka
50
beekaman taasifamu qaba.
44.9. Kontiraaktarri balaa ibiddaa yookaan midhaawwan biroo ittisuuf kan

dandeessisuu tarkaanfiwwan qophaa’an hunda irratti deeggarsi hojjattoota isaa
jiraachuu mirkaneeffachuu qaba akkasumas kontiraaktari, sababa jijjiraama hojii
kontiraaktarichaan kan walqabatu yookaan taateewwan biroo sodaa balaa dabaluu
danda’anii yookan midhaa haarawa fiduu danda’an mana hojii mootummaa
dursee beeksisuu qaba.
44.10. Kontiraaktarri, gaafii mana hojii mootummaa irratti hundaa’uun meeshaalee

tajaajila gargaarsa jalqabaaf barbaachiisa hundaa dhiyeessuu fi hojjettoonni isaa
meeshaalee kanatti fayyadamuu isaanii mirkanneesuuf dirqama qaba.
45. Eegumsaa Qabeenya Daangaa Ijaarsaa Jiruuf Taasifamu
45.1. Kontiraaktarii, of-eeggannoo ogummaan irraa barbaadamu hundaa

taasisuuf,of-eeggannoo nageenyaa qabeenya daangaa iddoo hojii ijaarsaa jiraniif
taasifamuu taasisuu fi iddoo ijaasa hojiitti jeequmsii kamiyyuu akka hin uumamne
ittisuuf dirqama fi ittigaafatamummaa ni qabaata.
45.2. Kontiraaktari baasii beenyaa abbootiin qabeenyaa ykn jiraattoon olla iddoo
hojii ijaarsaa dhiyeessan, maddi gaafii miidhawwan kanaa rakkoo saxaxa ykn
toftaa ijaarsa manni hojii mootummaa ykn injinari dhiyeesseen waliin kan walhin
qabanee ta’e yoo argame kafaluuf dirqama ni qaba.
46. Sochii Tajaajilaa Gufachisuu

46.1. Kontraaktarri tumaa Haala addaa waliigaltee keessatti yoo heyyamameef
malee hojiwwan ijaarsaa hojjatamuu fi sararawwan tajaajila adda addaa
diriirfaman (installations) yaa’insa tiraafikaa irratti midhaa yookaan muudaa kan
hin uumnee, bu’uraalee misoomaa kanneen akka daandii, sarara baaburaa, sarara
bishaanii fi dirree xiyyaaraa irratti midhaa kan hin geessisnee ta’uu
mirkaneeffachuu qaba.kontiraaktari keessattuu sararaalee geejjibaa fi konkolaataa
yommuu filatu hanga daangaa madaala ulfaatinaa xiyyeeffannoo keessa galchuu
qaba.
46.2. Kontiraaktari taraanfiiwwan addaa barbaachisaa ta’an fudhatamu qaban jedhee
51
kan itti amane ykn kanneen haala waliigalte addaa keessatti ibsaman ykn kutaan daandiiwwani ykn ha
47. Funyoo fi Ujumoowwan

47.1. Kontiraaktarri, yeroo raawwii hojii fi adeemsa raawwii hojii keessatti
caasaalee hojii lafa keessaa diriirfamani jiran kanneen akka sararawwan adda
addaa, ujummoowwwanii fi sararawwan diriirfaman (installations) yoo isa
qunnaman akkuma jiranitti eegumsa taasisuufi qaba. Raawwiin hojichaaf
wantoota kana yeroodhaaf kaasuun dirqama ta’e yoo argame wantoota kana bakka
sanaa yeroodhaaf kaasuun hayyama injinarichaa gaafatu.
47.2. Kontiraaktari waliigalteen mana hojii mootummaa waliin ifatti kan irratti
waliigale caasaalee hojii lafa keessaa diriirfamani jiran kanneen akka sararawwan
adda addaa, ujummoowwwanii fi sararawwan diriirfaman (installations) baasii
isaatiin eeguu, kaasuu fi bakka buusuuf dirqama qaba.
47.3. Waliigalteen sararawwan, ujumoowwwanii fi sararawwan

diriirfaman(installations) lafa keessa jiraachuu isaani ifatti ibsame yoo
waliigalamuu baatee illee wantoonni kun jiraachuu isaanii ,mallatoolee ka’umsaa
muliisani (bench-mark) fi agarsiiftuwwan muliisan yoo jiraatan, Kontiraaktarri
bu’uura dirqamaa fi ittigaafatamummaa asi olitti ibsameen wantoota kama eeguu,
kaasuu fi bakka buusuuf dirqama ni qabaata. Dhimma kana ilaalchissee,
kontiraaktarii hojicha bu’uura waliigalteen raawwachuuf jecha baasii baaseef
mannii hojii mootummaa kan bakka bu’uusuuf ta’a.
47.4. Haala addaatiin, kontiraaktarri dirqama isaa bahuuf jecha sararawwan,

ujummoowwwanii fi sararawwan diriirfaman (installations) eeguu kaasuu fi
bakka buusuuf walqabatee baasii baasee manni hojii mootummaa dirqama kana
amanee kan ofiitti fudhate yoo ta’e kontiraaktarri ittigaafatamummaa hin qabaatu.
Bulchiinsi addaa ykn bakka bu’an dirqama fi baasii dhimmichaa amanee kan ofitti
fudhate yoo ta’e Haala walfakkaatuun kan hojii irra oolu ta’a.
47.5. Hojiin iddoo ijaarsaatti raawwatamu ummata kan jeeqan ykn tajaajila
bu’uuraalee misooma ummataa irratti miidhaa kan geesisuu ta’e yoo argame,
kontiraaktari.tarkaanfiin barbaachiisaan yeroo gahaa keessatti fudhatame hojiin
52
haala mijataa keessatti akka hojjetamuuf injinarichaaf beeksiisa barreeffamaa hatatamaan kennufi qab
48. Hojii Qiyaasuu

48.1. Kontraaktarii hojiiwwan armaan gadii raawwachuuf dirqamani qabaata: (itti
gaafatamummaa ykn dirqamni kontiraaktarii qabu:
(a) Kontiraaktari mallattoo ka’uumsaa. Sararawwan fi agarsiiftuu olka’iinsaa

injinarii kennemeef ka’uumsa godhachuun hojii ijaarsaa sirriitti qiyaasuu
qaba;
(b) Kontiraaktarri, Sirruummaa, haala teessumaa, kallattiiwwan (dimentions) fi
walgitiinsa qiyaasa hojiilee hundaa mirkanneeffachuu fi
(c) Kontioraaktari, meeshaalee hojii ijaarsaaf barbaachiisan hundaa,
meeshaawwan addaa kanneen hojiif barbaachiisan fi human namaa hojicha
raawwachuuf barbaachisuu dhiyeessuu qaba.
48.2. Kontiraakatri, raawwii hojii keessatti, haala teessumaa ijaarsaa, kallattiiwwan

(dimentions) fi walgitiinsa qiyaasa hojiichaa sirriitti ka’uu dhabuun walqabatee
dogoggoora hojii uumee injinarichii dogoggoorri akka sirraa’uu yoo ajaju
kontiraakatri baasii isaatiin sirreessuu qaba. Dogoggoorri uumame ragaa
dogoggooraa injinarii kenneen kan walqabatu yoo ta’e kontiraaktari akka
sirreessuu hin dirqamu, dogoggoorri akka kanaaf itti gaafatamummaa kan qabu
mana hojii mootummaa ta’e baasii isaatiin kan sirraa’uu ta’a.
48.3. Injinarii qiyaasa hojii ijaarsaan walqabatee Sirruummaa sarara haala

teessumaa ykn olka’iinsa qiyaasa hojiichaa to’achuu dhabee dogoggoori yoo
uumame, kontiraaktari dogoggoora sirreessuuf ittigaafatamummaa jala bilisaa
miti. Dabalataan Kontiraaktari qiyaasa hojii ijaarsaaf kanneen tajaajilan
mallattoolee ka’umsaa mul’atan, mukkeen sararamanii dhaabbatan, xirbaa (pegs)
fi wantoota biroof illee eegumsaa fi kunuunsa taasisuu qaba.
49. Meeshaalee Diigaman (Demolished Materials)

49.1. Waliigaltichi galteewwan ijaarsaa fi meeshaalee xixxiqaa biroo achi irraa
53
argaman hojii diiguu kan of keessatti hammatu yoo ta’e, HAW yookiin/fi seerri biyyattii keessatti haa
49.2. HAW galteewwan ijaarsaa yookiin meeshaale xixxiqqaa biroo hojii diigaman
irraa argaman qabeenya Mana Hojii Mootummaa akka ta’anitti yammuu
tumametti, Kontraaktarri of eeggannoo barbaachisaa ta’e hundaan kunuunsa
taasisufii qaba. Kontraaktarri miidhaa sababa gochaa isaatiin yookiin bakka bu’aa
isaatiin galteewwan ijaarsaa yookiin meeshaalee xixxiqqaa biroo irra qaqqabuf
kan ittigaafatamuu ta’a.
49.3. Waliigaltichi galteewwan ijaarsaa fi meeshaalee xixxiqaa biroo achi irraa

argaman hojii diiguu kan of keessatti hammatu yoo ta’e, HAW yookiin/fi seerri
biyyattii keessatti haala biroon yoo tumame malee fi HWW Keewwata 51 haala
bu’uura taasisen, kan diigame kun qabeenya Kontraaktaraa ta’a.
49.4. HAW galteewwan ijaarsaa yookiin meeshaale xixxiqqaa biroo hojii diigaman
irraa argaman qabeenya Mana Hojii Mootummaa akka ta’anitti yammuu
tumametti, Kontraaktarri of eeggannoo barbaachisaa ta’e hundaan kunuunsa
taasisufii qaba. Kontraaktarri miidhaa sababa gochaa isaatiin yookiin bakka bu’aa
isaatiin galteewwan ijaarsaa yookiin meeshaalee xixxiqqaa biroo irra qaqqabuf
kan ittigaafatamuu ta’a.
50. Argannoowwan (Discoveries)

50.1. Kontraaktarri hojii qotinsaa yookaan digaa yammuu raawwatutti argannoo
kamiyyuu yoo argate, battalumatti Injiinara beeksisuu qaba. Injiinarrii dhimma
argannowwan kanaa seera biyyatii irratti hundaa’uun kan murteessuu ta’a.
50.2. Lafa qabiyyee Mana Hojii Mootummaa ta’ee yeroo qotamuu fi ijaarsi irraa
diigamu qabeenyi argamu kana Mana Hojii Mootummaa ta’a. Ta’uus, Manni
Hojichaa xaara (dadhabbii) addaa Kontraaktarichi taasisef beenyaa ni kaffala.
50.3. Yeroo hojiin qotinsaa fi diguu raawwatamu meeshaalee aadaa, hambaalee,

maallaqa yookiin wantoota biroo qorannoowwan saayinsiif barbaachisoo ta’an, fi
wantoota salphaatti hin argamne fi sibiila gatii guddaa qaban qabeenya mana hojii
mootummaa ta’uu.
50.4. Waldhabbiin yammuu uumamu, dhimmoota HWW Keewwata 51.1 fi 51.3
54
jalatti ibsaman irratti Manni Hojii Mootummaa aangoo qofaa murteessuu ni qabaata.
51. Hojiiwwan Yeroo (Temporary Works)

51.1. Kontiraaktarri hojiwwan ijaarsaa raawwachuuf kan isa dandeessisan hojiwwan
ijaarsa yeroo baasii isaatiin kan hojjetu ta’a. Ibsa fedhii hojii fi agarsistuu saxaxaa
(drawings) hojii ijaarsa yeroo hojjechuuf karoorfate Injinaraaf dhiyeessuun
mirkaneessisuu qaba. Kontiraaktarri itti gaafatamummaa agarsistuu saxaxaa
(drawings) yammuu fudhatu yaadawwan Injinaraa irraa isaaf kennaman yaada
keessa galchuu qaba.
51.2. Kontraaktarri dizaayinii/saxaxa hojiwwan ijaarsaa yerootiif ittigaafatamummaa

ni qabaata.
51.3. Dizaayiniin/saxaxni hojiwwan ijaarsaa yeroo Injiinarri mirkaneessuun isaa

ittigaafatamummaa kontraaktarri dizaayinii/saxaxa hojiwwan ijaarsaa yeroo irratti
qabu kan jijjiiru miti.
51.4. Barbaachisa ta’ee yoo argamee, kontraakatarrii Dizaayinii/saxaxa hojiwwan

ijaarsaa yeroo qaama sadaffaan mirkaneessisuu qaba.
51.5. Ittigaafatamummaan dizaayinii/saxaxa hojii ijaarsa yeroo addatti ibsame

tokkoo kan Mana Hojii Mootummaa ta’uun isaa HAW keessatti kan ka’aame yoo
ta’e, Injinarri agarsistuwwan dizaayinii/saxaxa barbaachisan hunda yeroo
Kontraaktarri sagantaa raawwii hojii qopheeffate keessatti hojicha akka
raawwatuf yeroo madaalawaa keessatti dhiyeessuufii qaba. Yeroo akkasii kana
Manni Hojii Mootummaa nageenyaa fi gahumsa dizaayinichaatiif dhuunfaan
ittigaafatamummaa kan qabaatu ta’a. Ta’uus, Kontraaktarri hojichi sirnaan
hojjetamuu isaatiif ittigaafatamumma qaba.
52. Qorannoo Qabiyyee

52.1. HAW fi Ibsa fedhii teeknikaalaa haala bu’uura taasiseen, Kontraaktarri humna
namaa fi meeshaalee qorannoo biyyoo taasisuf barbaachisan kan Injinarri
barbaachisummaa isaanitti amane Injinaraaf dhiyeessuu qaba. Dursee waliigaltee
keessatti kan hin ibsamne yoo ta’e, hojii Kanaan walqabatee baasii Kontraaktarri
humna namaa fi meeshaalee dhiyeessuuf baasu kan bakka isaaf bu’u ta’a.
55
53. Waliigaltee Walirra Bu’e

53.1. Kontraaktarri, Injinaraan yoo gaafatame, bakka ijaarsa hojii isaa yookiin
naannoo isaa irratti Kontraaktarri biroo mana hojii mootummaan yookiin qama
mootummaa biroon hojii waliigaltee isaa keessatti hin hammatamne, yookiin
waliigaltee manni hojichaa hojii isaa waliin walitti dhufeenya qabu yookiin wal
deeggaru akka hojjetuuf qacaref, hojii isaa akka raawwatuuf carraa dursaa kennuu
qaba.
53.2. Kontraaktarri, gaaffii Injiinara irraa barreeffamaan isaaf dhiyaate irratti

hundaa’uun, daandii yookaan karaa darbiinsaa to’annoo isaa jala jiru banaa yoo
taasisee yookaan ijaarsa yeroo, hojii ijaarsaa raawwachuuf meeshaalee deeggarsaa
barbaachisan (scaffolding) yookiin meeshaawwan biroo bakka hojii isaa, yookiin
tajaajila biroo gosa kamiyyuu waliigaltee keessatti hin hammatamnef, yaada
Injinarri dhiyeesuu irratti hundaa’ee, sababa itti fayyadamaa meeshaalee kanaa fi
tajaajila argamef Manni Hojii Mootummaa kaffaltii fi/yookiin yeroo dabalataa
madaalawaa ta’e Kontraaktaraaf kan kennuuf ta’a.
53.3. Kontiraaktarri sababa Keewwata kanaatiin dirqama waliigalteen qabu

kamiyyuu irra bilisa ta’uu yookiin beenyaa HWW Keewwata 54.2 jalatti ibsamen
ala jiru gaafachuu hin danda’u.
53.4. Haala kaminyyuu waliigaltee isa tokkoo waliin walqabatee rakkoon

uumamuun isaa, Kontraaktarri raawwii waliigaltee isaa fooyyeessuu yookiin
tursisuu kan isa dandeessisu miti. Haala walfakkaatuun, Manni Hojii Mootummaa
rakkoo uumame kana sababeeffachuun kaffaltii bu’uura waliigaltee isa birootiin
raawwatamuu qabu dhorkuu hin qabaatu.
54. Abummaa Kalaqaa fi Hayyama

54.1. HAW keessatti haala biroon yoo ibsame malee, Kontraaktarri abbummaa
kalaqaa, hayyama hojii, agarsistuu saxaxa (drawings), dizaayinii/saxaxa,
modeelaa, maqaa oomishaa fi mallattoo daldalaa waliin walqabatee sababa itti
fayyadama isaatiin himata Mana Hojii Mootummaa fi Injinara irratti dhiyaatuf,
Mana Hojii Mootummaa fi Injinaraaf beenyaa kaffaluuf dirqama qaba. Ta’uus,
56
sarbiinsi mirgaa kun agarsiftuu dizaayinii fi ibsa fedhii hojii dhiyaate sirnaan hordofuu isaatiin kan dh
55. Qabiinsa Herragaa, Sakkata’insaa fi Odiitii

55.1. Akkaataa Waliigalteetiin, Kontraakataraa fi kontraaktara cita hojii isa jala jiran
hojiwwan waliigaltichaa raawwatan waliin walqabatee, qajeeltowwan qabinsa
herrega sadarkaa idil addunyaatti fudhatamummaa qaban fi gucaa fi tarreeffama
qophaa’e hordofuun haala yeroo addabbii fi baasiin itti raawwatame agarsisuu
galmee herreggaa sirna isaa eeggatee fi sirrii ta’e qabachuu qaba.
55.2. Mana hojii oditara Mummicha Oromiyaa fi Biiroon Maallaqa Oromiyaa

yookaan oditaroonni isaanii kaayyoo herregga Mana Hojii Mootummaa qorachuu
fi mirkaneessuutiin walqabate, yookiin dinagdummaa, gahumsaa fi bu’aa
qabeessummaa itti fayyadama leeccalloo Mana Hojii Mootummaa xiinxaluuf
jecha herreggaa, sanada herregaa fi sanadoota biro to’annoo kontraaktaraa jala
jiran fi hojii waliigaltichaa waliin walqabatan kamiyyuu sakkatta’uu fi ibsa
barbaachisaa irratti gaafachuu ni danda’a. Kontraaktarri qorannoo dhimma yakkaa
qama aangoo seeraa qabun taasifamu irratti deeggarsa irraa gaafatame kamiyyuu
taasisuuf ittigaafatamummaa qaba.
56. Eegumsa Ragaa

56.1. Kontiraaktarri seerroota eegumsa ragaa ilaallatan kamiyyuu kabajuu qaba.
Keessumattuu dhimmota armaan gadii irratti waligalee jira:
(a) Tarkaanfiwwan nageenyummaa teeknikaalaa fi jaarmayaa barbaachisaa

tahan eeguuf,
(b) Ragaawwan dhuunfaa Mana Hojii Mootummaaf fi Mana Hojii

Mootummaa bakka bu’uun akkaataa qajeelfama isaaf kennamen kaayyoo
hojii dirqama waliigalten gale raawwachuu qofaaf fayyadamuu,
(c) Manni hojii mootummaa, beeksisa yeroo madaalawaa keessatti dursa

kennamen, akkaataa ulaagaawwan Keewwata kanaan hojjetamaa jiraachuu
isaa odiitii akka taasisu hayyamu fi/yookiin ragaa dirqama Keewwata kana
keessatti ibsame kabajee hojjechuu isaa agarsiisu dhiyeessuu.
57
56.2. Raawwii waliigaltee keessatti yookiin haala biroon waliigalamee jira yoo ta’e, ragaa dhuunfaa qaam
57. Wabii Kabachiisa Waliigaltee

57.1. Kontraaktarri waliigaltee mallatteessee guyyaa 15 keessatti, wabii
Inshuuraansii haala raawwii gaarii waliigaltee hanga gatii HAW keessatti ibsame
dhiyeessuu qaba.
57.2. Kan keewwata xiqqaa keewwata kanaa olii keessatti ibsame jiraatus,
dhimmoota seeraan ifaatti hayyamamaan irratti wabiin inshuuransii haala irratti
hundaa’e akka kabachisa Waliigalteetti fudhatamu ni danda’a.
57.3. Kontiraaktarri dirqama Waliigalteen qabu bahuu dhabuu isaatiin miidhaa Mana
Hojii Mootummaa irra qaqqabu kamiyyuu bakka busuuf wabiin kabachisa
waliigaltee akka beenyaatti mana hojii mootummaaf kan kennamu ta’a.
57.4. Wabiin kabachiisa Waliigaltee gosa maallaqaa yookiin sharrafa HAW keessatti
ibsameen dhiyaachuu kan qabu, fi maallaqa callaa, cheekii baankii seera
qabeessaan mirkanaa’ee, letar of kireeditii (letter of credit) yookaan wabii baankii
haala unkaa HAW keessatti ibsamen kennamen dhiyaachuu danda’a.
57.5. Wabiin kabachisa Waliigaltee dhiyaachuu isaa dura, Kontraaktaraaf kaffaltiin

kamiyyuu raawwatamu hin qabu. Wabiin kabachiisa waliigaltee hanga
waliigaltichi guutummaan fi sirnaan raawwatamutti kan yeroon itti hin darbine
(gatii qabu) ta’uu qaba.
57.6. Yeroo raawwii waligaltee keessatti namni uumamaa yookiin qaamni

namummaa seeraan argate wabii kabachiisa Waliigaltee dhiyeesse dirqama isaa
kan kabajuu yoo hafe, kabachisni waliigaltee dhiyaate kufaa ta’a. Manni hojii
mootummaa kontraaktarri wabii kabachisa Waliigaltee haaraa isa duraa waliin
walfakkaataa ta’e akka dhiyeessuuf beeksisa sirnaawaa kennuu qaba.
Kontraaktarri wabi kabachisa Waliigaltee haaraa hin dhiyeessin yoo hafe, Mannii
hojii mootummaa waligaltichaa addaan kutuu ni danda’a.
57.7. Mannii hojii mootummaa Kontraaktarri dirqama waliigalteen qabu bahu

dhabuu isaatiif, wabii kabachiisa dhiyaate irraa maallaqa dimshaashaa hanga
ittigaafatamummaa wabii kennaan waliigaltee wabiin seenee akka isaaf kaffalamu
58
gaaffachuu danda’a. Wabii kennaan, Manni hojii mootummaan yammuu gaafatamu mormii fi harkifa
57.8. HAW keessatti haala birootiin yoo tumame malee, Manni hojii mootummaa,
hanga maallaqa falmiin irratti ka’uu isaatiin marii qaamoota lamaaniin murtii
argachuu qabu irraan kan hafe, ibsi herregga xumuraa HWW akkaataa Keewwata
65tiin guyyaa qophaa’e mallattaa’ee booda, guyyaa 28 keessatti wabii kabachiisa
waliigaltee gatii isaa guutuun lakkisuu fi Kontraaktaraaf deebisuu qaba.
57.9. HWW Keewwata xiqqaa 58.2 irrati ibsame jiraatus, Koreen Raggaasistuu
Bittaa fi koree teeknikaa waliin dhimmi kontraaktarri akkaataa waliigalten osoo
hin raawwatin hafe dantaa Mana hojii mootummaa irraan miidhaa kan hin
qabsiisne yookiin mana hojii mootummaa baasii dabalataa biroof kan hin saaxille
fi badii Kontraaktarichaa ta’uu dhabuu isaa yoo mirkaneesse, wabiin kabachiisa
waliigaltee Kontraaktaraaf deebi’uu ni danda’a.
57.10. Manni hojii mootummaa sanada bittaa isa biratti argamu kan wabii kabachiisa
waliigaltee Kontraaktaraaf itti deebisee fi tarkaanfii HWW Keewwata kana K
eewwata Xiqqaa 58.9 jalatti fudhate waliin walqabatu kamiyyuu, Biiroo Maallaqa
Oromiyaatiin yookiin qaama seeraan aangoo qabu biroon yammuu gaafatamutti
dhiyeessuu qaba.
E. Kaffaltii Kontraaktaraaf Raawwataman

59. Qajeeltoo Waliigalaa
59.1.Kaffaltiin gosa maallaqa (Sharafa) Haalawwan Addaa Waliigaltee keessatti ibsamen
kan raawwatamu ta’a. Haalawwan Waliigalaa Waliigaltee irratti hundaa’uun, haalli
bulchinsaa fi teeknikaa kaffaltii dursaa, kaffaltii yeroo ykn/fi kaffaltii xumuraa ittin
hogganamu Haalawwan Addaa Waliigaltee kan tarreeffamu ta’a.
59.2.Manni hojii mootummaa kaffaltiiwwan kontiraaktarichaaf malan lakkoofsa herregga

baankii sanda yaada dorgommii irratti ibsamen kan raawwatu ta’a.
59.3.Waraqaan ragaa kaffaltii yeroo fi sanada herrega xumuraa Injiinaraan kennaman

akkuma isa qaqqabeen mannii hojii mootummaa guyyoota 90 keessatti kontraaktaraaf
kaffaltii raawwachuu qaba. Guyyaan kaffaltii guyyaa lakkoofsa herrega mana hojii
mootummaa irraa maallaqni hir’ifame ta’a. Waraqaan ragaa kaffaltii (certificate)
59
ulaagaa barbaachisoo tokko yookiin isaa ol kan qabu yoo ta’e, fudhatamaa hin qabu.
59.4.Waraqaan ragaa kaffaltii yeroo yookiin sanadni herrega xumuraa koppii nagahee
kaffaltii fi ragaawwan biroo hanga kaffaltii raawwatamu ibsuun deeggaramuu qaba.
59.5.Nagaheen kaffalti kontraaktaraan dhimmoota armaan gadii guutee yoo dhiyaate kan
keessummeeffamu ta’a:
(a) Nagaheen kaffalti ogeessa mana hojii mootummaa keessatti nagahee akka
fuudhuf waliigaltee keessatti bakka bu’e ibsuun barreeffamee fi lakkoofsa
Waliigaltee caqasuun dhiyaachuu qaba.
(b) Nagahen kaffalti guyyaa fi lakkoofsa addaa (seerii) qabaachuu qaba;
(c) Hangi maallaqaa gaafatme, kaffaltiif kan gahe ta’u qaba.
(d) Hangi maallaqaa nagahee kaffalti irratti ibsamee akkaataa Waliigalteetiin
sirritti kan herreggame ta’u qaba;
(e) Nagaheen kaffaltii maqaa fi teessoo kontiraaktara kaffaltiin raawwatamuuf
kan qabatee ta’uu qaba;
(f) Nagaheen kaffaltii dhiyaate maqaa, ittigaafatamummaa fi lakkoofsa bilbilaa
nama hanqinni nagahichaa itti beeksifamuu qabuu qabaachuu qaba.
(g) Nagaheen kaffaltii odeeffannoo lakkoofsa herrega baankii kontraaktaraa
qabaachu qaba; fi
(h) Nagaheen kaffaltii, akka barbaachisummaa isaatti, taaksii gurgurtaa irraa
bilisa ta’uun mirkanaa’uu qaba.
Odeeffannowwan armaan olitti tarreeffaman guutamuu dhabuun manni hojii
mootummaa hanga odeeffannoon guutamee dhiyaatutti kaffaltii tursiisu kan isa
dandeessiiisu ta’a.
59.6.Hangi ida’ama kaffaltii gaafatamee waraqaa ragaa kaffaltii yookiin sanada herrega
xumuraa dhiyaatee waliin kan wal hin simnee yoo ta’e, ragaaleen barbaachisoo ta’an
yoo hin dhiyaannee yookaan baasiin gaafatamee fudhatama kan hin qabnee yoo ta’e,
kontraaktara beeksisuun, yeroon kaffaltii HWW keewwata 59.3 jalatti ibsame
raawwatiinsa kan hin qabaanne ta’a. Kana booda, sakkata’iinsa bakka hojii
gaggeessuun kan qulqullaa’uu ta’a. Kontraaktarii ibsa, foyya’insa yookaan
60
odeffannoo dabalataa gaafatame hunda guyyaa 30 keessatti dhiyeessuu qaba. Injiinarrii ibsa erga fudhate
59.7.Kontraaktarri hanga maallaqaa kaffaltii xumuraa kaffalamuu qabu ol caalmaan

fudhate guyyaa beeksisi isaaf kenname irraa kaasee guyyoota 45 keessatti mana hojii
mootummaatiif deebisu qaba.
59.8.Manni hojii mootummaa hanga guyyaa xumuraa kaffaltiin itti raawwatamu beeksisee
keessatti kontraaktarri yoo deebise hin kaffalle, manni hojii mootummaa
(kontiraaktarri dhaabbilee misooma mootummaa yoo ta’e malee) guyyaa jalqabaa ji’a
xumuraa kaffalticha raawwachuun irra ture irraa eegalee, hanga hir’ifamaa irratti
dhala baankii biyyoolessa Itiyoophiyaatiin hojirra oolee, dhibeentaa sadii fi
walakkaa(3.5%) dabaluun hanga kaffalamu olguddisuu ni danda’a. Hammi dhalaa
walfakkaataa ta’e kaffalamu kan danda’u guyyaa xumuraa manni hojii mootummaa
murteessee fi guyyaa kaffaltiin itti raawwatame gidduu kan jiru dha. Kaffaltiin gar-
tokkee kamiyyuu jalqaba dhala hundeeffamee uwwisuu qaba.
59.9.Kaffaltiin mana hojii mootummaatiif deebi’uu qabu kaffaltii kontiraaktaraaf

kaffalamuu malu kamiyyuu waliin wal madaalsiifamu danda’a. Ta’us, waliigaltootni
hanga kaffaltii yeroon qoodamee kaffalamu irratti waliigaluu kan isaan dhorku miti.
Maallaqa mana hojii mootummaatiif deebi’u irratti kaffaltiin tajaajila baankii
barbaachisu hundi kontiraaktaraan kan uwwifamu ta’a.
60. Kaffaltii Dursaa

60.1.Haalawwan Addaa Waliigaltee keessatti yoo ibsame, gaaffii kontiraaktaraatiin,
hojiiwwan waliigaltee keessatti ibsaman raawwachuuf, haaloota armaan gadiin
kaffaltiin dursaa kan kaffalamu ta’a.
(a) baasiwwan hojiicha jalqabsisuu waliin walqabatu uwwisuuf kaffaltii dursaa
biifa dimshaashaatiin raawwattamu,
(b) Kontiraaktarri waliigaltee ykn ajaja bittaa maashinaroota gurguddaa ijaarsaa,
galteewwan ijaarsaa, fi meeshaalee ijaarsaa raawwachuuf ragaa dhiyaate fi
baasii dursaa biroo kamiyyuu kan akka mirga itti fayyadama kalaqa sammuu
argachuuf yookaan qorannoon ooluun isaa mirkanaa’e.
60.2.HAW keessatti hangi kaffalti dursaa gatii waligalaa Waliigaltichaa 30% caaluu kan
61
hin qabne ta’uun isaa ibsamu qaba.

60.3.Kanneen armaan gadii yoo guutaman malee kaffaltiin dursaa kaffalamu hin qabu:
(a) Waliigalteen mallattaa’u

(b) Bu’uura HWW keewwata 58 tiin wabii kabachiisa Waliigaltee Mana Hojii
Mootummaaf yoo dhiyaate,
(c) Kontraaktarri wabii kaffaltii dursaa hanga qarshii kaffaltii dursaa waliin wal
gitu Mana Hojii Mootuimmmaaf filannoo isaatiin cheekii mirkanaa’e yookaan
wabii baankii haala irratti hin hundoofne yookiin xalayaa wabummaa qamaa
dhaabbillee daldalaa maaykiroo fi xixiqqaa hundeessuuf yookiin to’achuuf
seeraan aangoon kennamef irraa barreeffame yoo dhiyeeffatee.
60.4.Wabiin kaffaltii dursaa dhiyaate hanga Kontiraaktarri kaffaltiiwwan yeroo irraa

maallaqa biifa kaffaltii dursaan fudhate deebisee xumurutti kan turu ta’a.
60.5.Kontraaktarri kaffaltii dursaa hojii waligaltichaa raawwachuf isa barbaachisan baasii
meeshaalee ijaarsaa, maashinaroota gurguddaa ijaarsaa, galteewwan ijaarsaa fi
bobba’insa hojiif qofa irra oolchuu qaba. Kontiraaktarri kaffaltiin dursaa haala oliitti
ibsamen fayyadamu isaa ragaawwan ibsan Injinaraaf dhiyeessuu qaba. Kontiraaktarri
maallaqa kaffaltii dursaa keessaa haala oliitti ibsamen ala itti fayyadamuun isaa yoo
mirkanaa’e, battalumatti akka deebisu ni taasifama; fuuldurattis kafaltiin dursaa biroo
raawwatamuf hin jiraatu.
60.6. Yeroon wabii kaffaltii dursaa yoo xumuramee fi kontraaktarri harawoomsuu yoo hin
dandeenyee, manni hojii mootummaa bu’uura waliigalteen kaffaltii fuulduratti
Kontiraaktaraaf raawwatu keessaa hanga kaffaltii dursaa waliin walgitu ni hir’isa
yookaan HWW keewwata 58.6 hojiirra kan oolchu ta’a.
60.7.Waliigalteen sababa kaminuu yoo adda cite, qaamni wabii kenne kafaltii dursaa
hanga maallaqa kaffaltii dursaa keessaa kontraaktara irratti hafee battalatti akka
deebissu gaafatamu ni danda’a. Wabii kennaan kaffaltii tursuu yookiin mormii sababa
kamiifuu kaasuu hin danda’u.
60.8.Wabiin kaffaltii dursaa bu’uura tumaa HWW kana keessatti ibsame kan lakkifamu
maallaqi kaffaltiin dursaan fudhatame deebi’ee yoo xumuramee dha.
60.9.Halaa fi adeemsi dabalataa kaffaltiin dursaa itti kennamuu fi itti deebi’u HAW
62
keessatti kan ibsamu ta’a.
61. Maallaqa Qabamee Tursiifamu (Retention Money)

61.1.Hanga qarshii kaffaltii yeroo (interim) irraa citun akka wabiitti dirqama Kontraaktarri
yeroo ittigaafatamummaa hanqinaalee keessatti qabu akka bahaatuf qabamee
tursiifamuu qabu, fi ibsi tarreeffana ittiin bulmaata wabii kanaa HAW keessatti kan
ibsamu ta’a. Haala kamiin illee hangi maallaqa qabamee tursiifamu (retention) kun
gatii waliigaltichaa 10% caaluu hin qabu.
61.2.Kontiraaktarri kan barbaadu yoo ta’e, Manni Hojii Mootummaa dursee hayyamuu
kan qabu ta’uun isaa akkuma eegameetti ta’ee, guyyaan ijaarsa jalqabuu dura
ida’aama hanga maallaqa sababa wabiif qabamee tursiifamuuf, bu’uura HWW
Keewwata 58tiin, wabii dhiyeessuun, qarshiin jalaa qabamee akka hin tursiifamne
taasisuu ni danda’a.
61.3.Hangi maallaqa qabamee tursiifamee yookiin wabiin maallaqa qabamee tursiifamuuf
dhiyaate, akkaataa HWW keewwata 65tiin herregga xumuraa erga mallattaa’ee
booda, guyyoota 45 keessatti gadi lakkifamu qaba.
62. Sirreffama Gatii (Price Adjustment)

62.1.Sirreeffamni gatii hojii raawwiin isaa ji’oota 18 ol kan fudhatu ta’uun isaa
mirkanaa’ef, guyyaa hojiirra oolmaa waliigaltichaa jalqabe irraa kaasee ji’oota 12
booda hayyamamuu ni danda’a.
62.2. Kontraaktarri gaaffii sirreeffama gatii hojii waliigaltee murtaa’e (a particular work
item) irratti dhiyeessuu kan danda’u, raawwiin hojii waliigaltichaa ji’oota 18 ol kan
gaafatu ta’uun isaa mirkanaa’ee, guyyaa hojiirra oolmaan waliigaltichaa jalqabe irraa
kaasee ji’oota 12 booda dha. Gartuuwwan waliigaltee barreeffamaan guyyaa biroo
yoo murteessan malee, beeksiifni Mana Hojii Mootummaaf kennamee guyyaa 30
booda sirreeffamni gatii taasifame akka gatii haaraa waliigaltichaatti hojiirra kan oolu
ta’a.
62.3.Gaaffiin sirreeffama gatii Kontiraaktaraan yoo dhiyaate malee, gatiin hojii kamiyyuu
ragga’ee kan turu ta’a (hin jijjiiramu). Kontiraaktarri beeksisa barreeffamaa Injinaraaf
kennuun yeroo kamittuu tumaa waliigaltichaa kanarraa fayyadamaa ta’uu ni danda’a.
63
62.4.Haala tumaa waliigaltichaa kana jalatti ibsamen Manni Hojii Mootummaa gatii waliigaltee dabaluu yook
62.5.Sirreeffamni gatii yeroo hojicha xumuruuf jalqaba karoorfame (the original
scheduled completion period) irratti karaa guutuu ta’en raawwatiinsa ni qabaata.
62.6.Raawwiin waliigaltichaa yeroo jalqaba karoorfame irra darbee yoo argame:
(a) Yeroo jalqaba karoorfame keessatti hojiin waliigaltichaa xumuramuu dhabuun isaa
badii Kontiraaktaraa waliin kan walqabatu yoo ta’e, sirreeffamni hanga gatii yeroo
xumura hojii waliigaltichaa jalqaba karoorfame irra gahen ragga’ee akka turu kan
taasifamu ta’a. Ta’uus, sirreeffamni hanga gatii kana irratti jijjiiramni osoo hin
taasifamiin hanga guyyaa qabatamaan hojichi itti xumuramutti itti fufun hojiirra ni
oola. Guyyaan xumura hojii waliigaltichaa jalqaba karoorfame erga darbee booda
sirreeffama gatii yammuu hojjetamutti, gatiin yoo hir’ate, hangi hir’ate kun
raawwatiinsa kan qabu ta’a.
(b) Yeroon xumura hojii sababa badii Kontiraaktaraatiin ala akka dheeratu kan
taasifame fi Manni Hojii Mootummaas kan mirkaneesse yoo ta’e, sirreeffamni
gatii yeroo raawwii hojichaa dheereeffame guutuu isaatiif raawwatiinsa ni qabaata.
62.7.Waliigaltee kana irratti ifatti yoo ibsame malee, sirreeffamni kan taasifamu
galteewwan HAW keessatti ifatti tarreeffamaniif qofa ta’a.
62.8.Sirreeffamni gatii waliigaltee dhimmoota filataman irratti bu’uura ibsa gatii Abbaan
Taayitaa Konistiraakshinii Oromiyaa qopheesseen raawwatamuu qaba.
62.9.Kontraaktarri ragaalee fi odeefannoowwan Manni Hojii Mootummaa sirreeffama
gatii irratti murtii kennuu isa dandeessisan dhiyeessuu qaba.
62.10. Garaagarumaa ibsa gatii ka’umsaa fi ibsa ji’a ji’aa gidduutti uumamu irratti
hundaa’ee, sirreffamni gatii dabaluu yookiin hir’achuu ni danda’a.
62.11. Sirreeffama gatii tokkon tokkon galtee ijaarsaa irratti tasifamu kan murtaa’u
jijjiirama gatii ulaagaalee gubbaatti ibsaman yaada keessa galchuun foormulaa
armaan gadiitiin shaallagguun ta’a.

PA   NV  A
MLI  BLI   B MMI  BMI   C MEI  BEI   D MFI  BFI  BC Q

 BLI BMI BEI BFI 
Kunis:
PA = Hanga sirreeffama gatii maallaqa (sharafa) HAW keessatti ibsamen
64
Kontraaktaraaf kaffalamuu, yookaan irraa deebi’u;
NV=Fraakshinii gatii Waliigaltee hin jijjiiramne, akkaataa Sanada Yaada Dorgommii

Kontraaktaraa keessatti ibsamen sirreeffama irraa bilisa ta’ee;
A = Firaakshini gatii Waliigaltee sirreeffamni irratti akkataa ibsa gatii

fayyadamtootaa giddu galeessaan filatamani irraa dhiyaate;
MLI = Mana Hojii Mootummaa sirreffama gatii dabalamuuf karoorfame

ilaalchisee beeksisa sirreeffama gatii kontraaktara irraa guyyaa kennametti ibsa gatii
giddu galeessaan fayyadamtootaa irra fudhatame
BLI = Ka’umsa ibsa gatii bu’aa giddu galeessaan fayyadamtoonni argatan hojii keessatti
fudhatama qaban, kunis:
(a) guyyaa cufinsa calbaasii yookaan

(b) Gatii Waliigaltee irratti sirreeffamni duraan taasifamee jira yoo ta’e, guyyaa
Manni Hojii Mootummaa sirreeffama gatii dhummaa hojiirra oolche
ilaalchisee guyyaa beeksisa Kontraaktara irraa itti fudhate
B =Ibsa gatii omshitootaa galteewwan ijaarsaa filatamoo bu’uura godhachuun
firaakshinii sirreeffama gatii waliigaltee taasifamu
MMI =Mana Hojii Mootummaa sirreffama gatii dabalamuuf karoorfame ilaalchisee

beeksisa sirreeffama gatii galteewwan ijaarsaa filatamoo ilaalchisee kontraaktara
irraa guyyaa kennametti ibsa gatii giddu galeessaan oomishtoota irra fudhatame
BMI=Ka’umsa ibsa gatii giddu galeessaan galteewwan ijaarsaa filatamoo

oomishitoota irraa argatame hojii keessatti fudhatama qaban, kunis:
(a) guyya cufinsaatti, yookaan

C = Ibsa gatii meeshaalee ijaarsaa filatamoo bu’uura godhachuun firaakshinii
sirreeffama gatii waliigaltee taasifamu
65
MEI = Mana Hojii Mootummaa sirreffama gatii dabalamuuf karoorfame ilaalchisee beeksisa sirreeffam
BEI = Ka’umsa ibsa gatii meeshaalee ijaarsaa filatamoo hojii keessatti fudhatama
qaban, kunis
(a) guyya cufinsa caalbaasii, yookaan

(b) gatii Waliigaltee irratti sirreeffamni duraan taasifamee jira yoo ta’e,
guyyaa Manni Hojii Mootummaa sirreeffama gatii dhummaa hojiirra
oolche ilaalchisee guyyaa beeksisa Kontraaktara irraa itti fudhate
D = Ibsa gatii giddu galeessaa bobba’aa bu’ura godhachuun firaakshinii
sirreeffama gatii waliigaltee taasifamu
MFI = Mana Hojii Mootummaa sirreffama gatii dabalamuuf karoorfame

ilaalchisee beeksisa sirreeffama gatii bobba’aa giddugalessaan kontraaktara irraa
guyyaa kennametti ibsa fudhatame
BFI = Ka’umsa ibsa gatii bobba’aa giddu galeessaa hojii keessatti fudhatama
qabu, kunis
(a) guyya cufinsa caalbaasii, yookaan

BC =Gatii Waliigaltee wayitawaa hojii ijaarsaa irratti raawwatiinsa qabu
Q = Baayyina;
fi
(a) NV+A+B+C+D walqixa ta’aa 1.00
62.12. Firaakshiniin tokkoon tokkoon kutaawwa ibsamanii fi ida’amni kutaawanii inni

sirrii formulaa sirreeffama gatii HAW kan murtaa’u ta’a.
62.13. Daballiin gatii Waliigaltee akka gatii waliigaltee haaraatti galteewwan filatamaniif
hojiirra kan oolu iyyati daballii gatii dhiyaate yeroon kaffaltii jalqabu isaa dura
guyyaa 14 yeroo hin caalle keessatti dha.
66
62.14. Daballiin gatii waliigaltee galteewwa ijaarsaa filatamoo ilaalchisee taasifame,

Waliigaltoonni guyyaa biraa akka ta’u barreeffamaan yoo waliigalan malee,
beeksisnii daballi gatii mana hojii mootummaa qaqqabee guyyaa 30 booda, akka gatii
waliigaltee haarawaatti hojirra kan oolu ta’a.
62.15. Akkaataa HWW keewwata xiqqaa 62.14 fi 62.15tiin, Kontiraaktarri gatii

waliigaltee galteewan ijaarsaa yookiin tajaajila irratti jijjirama yeroo taasisuu,
kooppii karoora foyya’e kan jijjiirama gatii fi guyyaa gatiin fooyya’e hojiirra itti oolu
agarsiisu of keessatti qabu dhiyeessuu qaba.
62.16. Kontiraaktarri beeksisa yookiin gaaffii sirreeffama gatii akaataa HWW Kewwata
kana Keewwata xiqqaa 62.12 tiin yeroo dhiyeessuu, sanada fooyya’insaa yookiin
odeefannoowwan sirreeffama gatii gaafatame xiinxaluuf barbaachisa ta’an Mana
Hojii Mootummaaf dhiyeessuu qaba.
62.17. Akkaataa HWW Keewwata kana keewwata xiqqaa 62.12 tiin, Manni Hojii
Mootummaa beeksisa yookiin gaaffii daballii gatii Kontiraaktarri dhiyeesse irratti
gaaffii dhiyeesseef Kontiraaktarri odeefannoo gaha yoo kennuu hafe, ragaalee
Kontiraaktarri Mana Hojii Mootummaaf dhiyeesse, fi beeksisa yookaan gaaffii
sirreeffama gatii dhiyeessee ka’umsa taasisuun, hanga gatii Waliigaltee kontraaktarri
ragaan deeggaree hubachiisuu yoo danda’e qofaan daballiin kan taasifamu yammuu
ta’uu:
(a) Daballiin gatii sirraa’ee, waliigaltooni barreeffamaan guyyaa biroo akka ta’u
yoo irratti waliigalan malee, akkaataa barbaachisummaa isaatti HWW xiqqaa
62.14 fi 62.15 irratti guyyaa ibsamee bu’ura godhachuun hojii ijaarsaa waliin
walqabatu irratti gatii waliigaltee haaraa ta’a.
(b) Kontiraaktarri, karoora raawwii gatii fooyya’e, kanaan dura hin dhiyeessine
yoo ta’e, bu’uura HWW Keewwata kana keewwata xiqqaa 62.16tiin
dhiyeessuu qaba.
62.18. Waliigaltee kana keessatti hirí’ifamni gatii kontraaktaraan dhiyaate kamiyyuu

manni hojii mootummaa barreeffamaan yoo irratti waliigale malee, hir’ifamuu hin
danda’u.
67
63. Tilmaama Gatii Hojii

63.1.Tilmaama gatii hojiitiif tooftaaleen armaan gadii kun hojirra ni olu;
(a) Waliigaltee gatii baaqqeetiif:

i. Bu’uura Waliigalteetiin kaffaltiin raawwatamu, gatii baaqqee hojichaaf
ka’ame baayyisuu hanga hojii hojjatamee ta’a.
ii. Baayyini tilmaama Tarreeffama Hanga Hojii (BOQ) keessatti ibsame
tilmaama baayyina hojiiti malee, akka baayyina ijaarsaa hojii qabatamaa fi
sirrii Kontiraaktarri dirqama waliigalteen qabu bahachuuf raawwatutti kan
fudhatamu miti.
iii. Baayyina hojii qabatamaan kontraaktaraan hojjatame Injiinarrii safaree
yamuu murteessu, bu’uura HWW keewwata 64 tiin, hojii hojjetamef
kaffaltiin ni raawwatama. HAW keessatti haala birootiin kan ibsame yoo
ta’e malee Tarreeffama Hanga Hojii irrati daballii taasisuun hin danda’amu.
Ta’uus, sababa foyya’insa akkaataa HWW Keewwata 15tiin taasifamen
yookiin tumaaleen waliigaltee biro yoo hayaman, Kontraaktarri kaffaltii
dabalataa ni argata.
iv. Injiinarrii hojii ijaarsaa kamiyyuu safaruu yommuu barbaadu, Kontiraaktarri
irratti hirmaachuu yookaan nama seera qabeessaan isa bakka bu’u erguu
akka danda’uf yeroo madaalawaa keessatti beeksisa kennuufii qaba.
Kontiraaktarri yookaan bakka bu’aan isaa safarri fudhatamu keessatti
Injiinaraaf deeggarsa taasisuu fi ibsa gaafatame hunda kennuu qaba.
Kontraaktarri argamuu yookiin bakka bu’aa isaa erguu yoo hafe, safarrin
hojii Injinaraan fudhatame yookiin mirkanaa’e Kontiraaktara kan dirqisisu
ta’a.
(b) Waliigalteewwan ida’ama dimshaashaa (lump-sum contracts) tiif, hangi
kaffaltii akkaataa waliigalteen kaffalamuu qabu kan murtaa’u, gatiin
dimshaashaa waliigaltee caccabun yookiin gatii dimshaashaa waliigaltee
caccabsamee dhibbeentaan ka’amun, sadarkaa hojiin ijaarsaa xumurame irratti
argamun kan wal giitu ta’uu isaa bu’uura godhachuun ta’a. Tokkon tokkon
68
tarree hojii (unit work) baayyina isaa waliin yammuu dhiyaatu baayyinni hojii kontraaktarri gatii d
64. Kaffaltii Yeroo

64.1.HAW keessatti haala birootiin yoo ibsamee malee, Kontiraaktarri sanada gaaffii
kaffaltii yeroo ji’a ji’aan unka Injinaraan mirkanaa’en, yeroo kaffaltii HWW
keewwata 64.7 jalatti ibsame keessatti Injinaraaf dhiyessuu qaba. Sanadi gaaffii
kaffaltii ji’aa, akkaataa haala raawwii isaatti, kanneen armaan gadii ni qabaata:
(a) Tilmaama gatii waliigaltee hojii ijaarsaa dhaabbataa hanga yeroo kaffaltiin
gaafatametti hojjetame;
(b) Hanga sirreeffama gatii bu’uura HWW Keewwata 62tiin taasifame
kamiyyuu kan agarsiisu;
(c) Bu’uura HWW Keewwata 61tiin, hanga ida’ama maallaqaa qabamee
tursiifamuu (retention money);
(d) Hangaa fi haala HWW Keewwata 64.2 jalatti ibsamen, yeroo gaaffiin
kaffaltii dhiyaate keessatti, maallaqa darbaa fi/yookaan idaa
maashinaroota gurguddaa ijaarsaa yookiin galteewwan ijaarsa hojii
dhaabbiif yaadamanii gara bakka hojii galfaman, garuu immoo qaama
hojii dhaabbataa hin ta’iin hafaniin, walqabatu.
(e) Bu’uura HWW Keewwata 60tiin, hanga maallaqa sababa kaffaltii
dursaatiif hir’ifamee deebi’uu qabu; fi
(f) Bu’uura waliigalteen, hanga ida’aama maallaqaa Kontraaktarri argachuu
qabu biroo kamiyyuu
64.2.Maashinaroota gurguddaa ijaarsaa yookiin galteewwan ijaarsa hojii dhaabbiif
yaadamanii gara bakka hojii galfamanii, garuu immoo qaama hojii dhaabbataa hin
ta’iin hafaniin walqabatee hangi ida’aama kaffaltii Kontraaktarri argachuu qabu kan
Injinarri sirrummaa isaa itti amane ta’ee, kanneen armaan gadii gutamanii argamuu
qabu:
(a) Maashinarootaa gurguddaa ijaarsaa fi galteewwan ijaaraa ibsa fedhii hojii
(specification) ijaarsa dhaabbataa gaafatamen kan wal simu fi haala Injinarri
adda baasuu danda’uun qindaa’ee yoo ka’ame;
(b) Maashinarootaa gurguddaa ijaarsaa fi galteewwan ijaarsaa kun bakka hojii
69
ijaarsaa kan qaqqaban, fi sadarkaa itti qufiinsa Injinaraatiin sirnaan kan kuufaman fi badiinsa yoo
(c) Kontiraaktarri galmeewwan barbaachisoo, ajajawwan, nagaheewwan, fi itti
fayyadama maashinarootaa gurguddaa ijaarsaa fi galteewwan ijaarsaa unka
Injinaraan mirkanaa’e irratti kan galmeessuu fi ragaa galmee sakkata’insa
Injinaraatiif qopha’aa yoo taasise jiraate;
(d) Kontraakatarri sanada gaaffii kaffaltii isaa waliin tilmaama gatii
maashinarootaa gurguddaa ijaarsaa fi galteewwan ijaarsaa bakka hojii
ijaarsaatti argaman ragaawwan Injinarri gatii isaanii tilmaamuuf isa gargaaran
fi ragaa abbaa qabeenyummaa fi kaffaltii yoo dhiyeesse;
(e) HAW keessatti ka’aamera yoo ta’e, mirgi abbaa qabeenyummaa
maashinarootaa gurguddaa ijaarsaa fi galteewwan ijaarsaa HWW Keewwata
83 keessatti ibsamanii kan Mana Hojii Mootummaa akka ta’etti kan
fudhatamu ta’a.
64.3.Bu’uura Keewwata HWWtiin kaffaltii yeroo maashinarootaa gurguddaa ijaarsaa fi
galteewwan ijaarsaa dhiyaate mirkaneessuun Injinaraa, aangoo inni waliigalteen
maashinarootaa gurguddaa ijaarsaa fi meeshaalee ijaarsaa akkaataa tumaalee
waliigalteen hin dhiyaanne kufaa taasisuuf qabu kan daangeessuu miti.
64.4.Kontiraaktarri badiinsa yookaan midhaa, baasii kuusaa fi qabinsa maashinarootaa
gurguddaa ijaarsaa fi galteewwan ijaarsa bakka hojii ijaarsaa irratti argamanii, fi akka
haala dhimmichaatti, baasii inshuraansii isaaniif barbaachisuuf itti gaafatamummaa ni
qabaata.
64.5.Injinarri sanada gaaffii kaffaltii yeroo isa qaqqabee guyyaa 30 keessatti, ni
mirkaneessa yookiin hanga kaffaltii Kontiraaktarri bu’uura waliigalteen argachuu
qaba jedhee yaadeetti ni fooyyeessa. Gatii hojii tokko irratti garaagarummaan yaadaa
yoo uumama ta’ee, Yaadni Injinaraa ol’aantummaa (fudhatamummaa) kan qabaatu
ta’a. Kaffaltii kontraaktaraaf raawwatamuu qabu murtessuun Injiinarrii daangaa
yeroo guyyaa 30 keessatti, manni hojii mootummaa kaffaltii akka raawwatuf
Kontraaktarri immoo akka beekuuf waraqaa ragaa kaffaltii yeroo kennuu qaba.
Hanga kaffaltii Kontraaktaraaf raawwatamuu qabu fi kaffaltiin kun hojiiwwan kamiif
akka raawwatamu ibsamuu qaba.
64.6.Injiinarrii waraqaa ragaa kaffaltiitiin, sirreeffama yookiin fooyya’insa kamiyyuu
70
waraqaa mirkaneessa kaffaltii dura kenne irratti taasisuu fi tilmaama gatii fooyyeessuuf yookiin hojiin gu
64.7.HAW keessatti haala biroon yoo ibsame malee, kaffaltiin yeroo ji’a keessatti si’a
tokko qofa raawwatama.
65. Ibsa Herregga Xumuraa
65.1.HAW keessatti haala biroon yoo waliigalame malee, Kontraaktarri Waraqaan Ragaa
Walharkaa Fudhinsi Xumuraa HWW Keewwata 89 ibsame qophaa’ee guyyaa 90
osoo hin darbin, Wixinee Ibsa Herregga Xumuraa ragaa deeggaraa gatii hojii bu’uura
waliigalten hojjetamee gadi fageenyaan agarsiisu, fi shallaggiiwwan kaffaltii naaf
mala jedhu hunda agarsiisu haala Injinarri Ibsa Herregga Xumuraa qopheessuu isa
dandeessisuun Injinaraaf dhiyeessuu qaba.
65.2.Wixinee Ibsa Herregga Xumuraa fi odeeffannoowwan ibsicha mirkaneessuuf
barbaachisan hunda fudhatee guyyaa 60 keessatti, Injinarri Ibsa herregga xumuraa
dhimmoota armaan gadii murteessu qopheessuu qaba:
(a) akka yaada isaatti hanga kaffaltii bu’uura waliigalten xumura irratti kaffalamuu fi
(b) Kaffaltii duraan Mana Hojii Mootummaan kaffalee fi kaffaltii hunda bu’uura
waliigalteen Manni Hojii Mootummaa argachuu qabu erga qulqulleessee booda,
akka haala dhimmichaatti, kaffaltii Manni Hojii Kontraaktaraaf, yookiin
Kontraaktarri Mana Hojii Mootummaaf kennuu qabu.
65.3.Injinarri Mana Hojii Mootummaaf yookiin qaama seeraan bakka isa bu’e, fi
Kontraaktaraaf ibsa herregga xumuraa hanga kaffaltii Kontraaktarri bu’uura
waliigalteen argachuu qabu agarsiisu kennuu qaba. Manni Hojii Mootummaa yookiin
qaamni seeraan bakka isa bu’e fi Kontraaktarri Ibsa Herregga Xumuraa qophaa’e
mallatteessuun kaffaltii guutuu fi xumuraa hojii bu’uura waliigalten raawwatamef
beekamtii kennuun, battalumatti Injinaraaf koppii mallattaa’e deebisuu qabu. Ta’uus,
ibsi herregga xumuraa hanga maallaqa falmiin irratti ka’uu isaatiin jaarsummaan
yookiin mariin murtii argachuu qabuu hammachuu hin qabu.
65.4.Hanga maallaqa falmiin irratti ka’e ilaalchisee yoo ta’e malee, ibsi herregga xumuraa
Kontraaktaraan mallattaa’e, ragaa barreeffamaa maallaqni ibsa herregga xumuraa
keessatti ibsame kaffaltii guutuu fi xumuraa bu’uura waliigalteen Kontraaktaraaf
malu hunda ta’uu isaa bakka bu’u ta’uun, Mana Hojii Mootummaa
71
ittigaafatamummaa maallaqa biroo jalaa isa baasu ta’a. Ta’uus, haala kanaan ittigaafatamummaa jalaa ba
65.5.Wixinee ibsa herregga xumuraa keessatti yoo ibsame malee, dhimma waliigaltee
irraa maddu yookiin akkaataa waliigalteen ka’u yookiin raawwii hojiin walqabatu
kamiyyuu ilaalchisee Manni Hojii Mootummaa ittigaafatamummaa Kontraaktaraaf
hin qabaatu.
66. Kaffaltii Kallattiin Cita Kontraaktaraaf Raawwatamu

66.1.Citi-Kontiraaktaraa bu’uura HWW Keewwata 14tiin sirnaan mirkanaa’e,
Kontraaktarri kaffaltii argachuun qabu naaf hin kaffalle jechuun yammuu isatti
iyyatu, Injinarri beeksisa barreeffamaan Kontraaktarri kaffaltii akka raawwatu
yookiin sababa itti hin raawwannef yoo qabaate akka ibsu gaafachuu qaba. Yeroo
beeksisaan ibsame keessatti Kontraaktarri kaffaltii kan hin raawwatamne yookiin
sababa hin kaffalleef kan hin ibisne yoo ta’e, Injinarri hojiin raawwatamuu isaa
mirkaneeffachuun, kaffaltii bu’uura waliigalteen Kontraaktaraaf malu irraa, Manni
Hojii Mootummaa kaffaltii barbaachisaa isaa Cita-Kontraaktaraaf ni raawwata. Hojii
kallattiin kaffaltiin Cita-Kontraaktaraaf irratti raawwatamef Kontraaktarri
ittigaafatamummaa kan qabaatu ta’a.
66.2.Kontiraaktarichi kaffaltii Citi-Kontiraaktaraa naaf mala jechuun gaafate guutuu
yookiin gartokkee isaa kaffaluu dhisuu isaatiif sababa gaha kan dhiyeesse yoo ta’e,
Manni Hojii Mootummaa hanga ida’ama maallaqa amaname qofa ni kaffala. Hanga
maallaqaa Kontraaktarri Cita-Kontraaktaraaf kaffaluu dhisuu isaatiif sababa gaha
irratti dhiyeesse Manni Hojii Mootummaa kan kaffallu gareen lamaan wal dhabdee
isaanii mariin kan hiikattan yookiin dhimmichi murtii mana murti argachuu isaa
sirnaan Injinarri kan beeksifame yoo ta’edha.
66.3.Kaffaltiin kallattiin Cita-Kontiraaktaraaf raawwatamu hojii inni raawwatef gatii
waliigaltee irratti ka’ame caalu hin qabu. Gatiin waliigaltees kan herreggamu yookiin
tilmaamni isaa fudhatamu gatii tarreeffama hojii, karoora gatii yookiin gatii
dimshaashaa caccabsame irratti hundaa’uun ta’a.
66.4.Kaffaltiin kallattiin Cita-Kontiraaktaraaf raawwatamu gosa maallaqaa (sharafa) HAW
59.1 keessatti ibsamen ta’a.
66.5.Tumaan HWW kun, seeroota mirga kaffaltii argachuu abbootii mirgaa liqeessitoota
(creditor) yookiin wabii irraa mirga isaaniif darbeen fayyadamtoota ta’aan ilaalchisee
72
tumaman fi bu’uura HWW Keewwata 68 raawwatiinsa qaban, waliin wal simuun hojiirra ooluu qaba.
67. Kaffaltii Harkiifate (Delayed payment)

67.1.Kontraaktarri (qaama gartokkoon yookiin guutummaan baajata Mootummaa
Naannoo Oromiyaan bulu yoo ta’e malee), daangaan yeroo HWW Keewwata 59.3
jalatti ibsame yammuu xumuramu, kaffaltii harkiifate fudhatee ji’a lama keessatti
gaaffii dhiyeessuu irratti hundaa’uun, kaffaltii harkifatef mirga kaffaltii guyyaa
jalqabaa ji’a kaffaltiin itti harkifate irraa kaasee dhala baankii biyyooleessaan
murtaa’e irratti dhibbeentaan sadii fi walakkaa (3.5.%) itti ida’ame argachuu qaba.
Dhalli baankii turtii yeroo guyyaa kaffaltiin itti raawwatamuu qabu xumurame irraa
kaasee hanga guyyaa Manni Hojii Mootummaa kaffaltii itti raawwate giddu jiru
irratti kan herreggamu ta’a.
67.2.Guyyaan kaffaltii HWW keewwata 67.1 keessatti ibsame irraa kaasee guyyoota 120
oliif kaffaltiin kan hin raawwatamnef yoo ta’e, Kontiraaktarri dirqama waliigaltee
isaa bahu dhisuu yookiin waliigaltee addaan kutu ni danda’a.
68. Kaffaltii Qaama Sadaffaaf Raawwatamu

68.1.Ajaji kafaltii qaama sadaffaa kamiyyuu kan raawwatamu akkaataa HWW Keewwata
13tiin dabarsi mirgaa yoo taasifamee jira ta’e qofa dha. Dabarsi mirgaa taasifame
Mana Hojii Mootummaa beeksifamuu qaba.
68.2.Fayyadamoo dabarsa mirgaa beeksisuf ittigaafatamummaa kan qabu Kontraaktara
qofadha.
68.3.Dhorki seeraan qabeenya Kontraaktaraa irratti ka’ame kaffaltii kontraaktarri
argachuu qabu kaffaluu irrati danqa kan uumee yoo ta’e, daangaa yeroo HWW
Kewwata 67 jalatti ibsame akkuma eegametti ta’ee, Manni Hojii Mootummaa guyyaa
beeksisi dhorki ka’ame ka’uun isaa qaqqabe irraa kaasee guyyoota 30 keessatti
kaffaltii Kontraaktaraaf raawwachuu qaba.
69. Gaaffii Kaffaltii Dabalataa

69.1.Waliigaltee keessa haaloonni Kontraaktarri kaffaltii dabalataa akka argatu isa taasisan
kan jiran yoo ta’e, Kontraaktarri:
(a) Gaaffii kaffaltii dabalataa dhiyeessuuf yoo yaada qabaatee, dhimmoota sababa
73
kaffaltii dabalataa akka gaafatu isa dandeessisan eerga uumamuu isaanii beekee irraa kaasee guyy
(b) Kontraaktarri gaaffii kaffaltii dabalataa guutuu fi tarreeffama isaa hanga
danda’ametti yeroon dhiyeessuu qaba. Injinara waliin haala biroon yoo irratti
waliigalame malee, guyyaa beeksisa kenne irraa kaasee yeroo guyyaa 60 hin
caalle keessatti dhiyeessuu qaba. Injinara waliin kan waliigalame gaaffiin
kaffaltii dabalataa guyyaa 60n ala akka dhiyaatu yoo ta’e, guyaan irratti
waliigalame kun haala kamin iyyuu, guyyaa wixineen sanada kaffaltii
xumuraa itti dhiyaachuu qabu booda ta’u hin qabu.
69.2.Injinarri gaaffii kaffaltii dabalataa guutuu fi ibsa tarreeffama Kontraaktara irraa
barbaadu yammuu isa qaqqabu, kan HWW Keewwata 44.4 jalatti tumame akkuma
eegametti ta’ee, Mana Hojii Mootummaa fi, akka barbaachisummaa isaatti,
Kontraaktaraan mariyachuun, kaffaltiin dabalataa gaafate Kontraaktarri argachuu kan
qabu yookiin kan hin qabne ta’uu isa murteessuun murti isaa kana waliigaltoota
beeksisuu qaba.
69.3.Injinarri gaaffii kaffaltii dabalataa ulaagaawwan Keewwata HWW wal hin simne
kamiyyuu kufaa taasisuu ni danda’a.
F. Raawwii Waliigaltee
70. Daangaa Hojii
70.1.HAW irratti hundaa’uun, hojiin bu’uura sagantaa tarreeffama hojii (schedule of
requirements) Kutaa 6 keessatti ibsame bu’uura godhachuun kan hojjetamu ta’a.
70.2.Kontraaktarri hojicha eddoolaa HAW keessatti ibsame irratti akkaataa ibsa fedhii
hojii (specification) fi agarsiistuu saxaxaa (drawings) yookiin akkaataa gartuuwwan
waliigaltee waliigalaniin hojjechuu qaba.
71. Hojii Jalqabsiisuu

71.1.Manni Hojii Mootummaa guyyaa hojiin itti jalqabuu qabu HAW keessatti yookiin
ajaja bulchinsaa Injinarri kennuun murteessuu qaba.
71.2.Haala biroon kan irratti waliigalame yoo ta’e malee, guyyaa hojiin itti jalqabuu qabu
guyyaa dorgommii caalbaasii mo’achuun isaa beeksifamuun waliigaltee akka
mallatteessuuf waamicha taasifame irraa kaasee guyyaa 120 irra darbuu hin qabu.
74
72. Yeroo Raawwii Hojii

72.1.Yeroon raawwii hojii guyyaa hojiin itti jalqaba jechuun HWW Keewwata 71.1
keessatti ibsame irratti kan jalqabu ta’a. Akkasumas, tumaa HWW Keewwata 73 tiin
yeroo dabalataa kennuun kan danda’amu ta’uun isaa akkuma eegametti ta’ee, HAW
keessatti kan tarreeffamu ta’a.
72.2.Kontraaktarri hojii isaa akkaataa sagantaa raawwii hojii dhiyeessee, fi akkaataa yaada
Injinarraan foyya’ee fi mirkanaa’en, yeroo hojicha xumuruf karoorfame keessatti
xumuruu qaba.
72.3.Hojii qoqqoodamef (lot) yeroon ijaarsa xumuruu qofa qofaatti kan kenname yoo
ta’ee, Kontraaktara hojii qoqqoodame tokkoo fi isaa ol mo’achuun fudhateef, yeroo
hojii xumuruu kan walitti ida’amu miti.
73. Guyyaa Hojii Xumuruf Karoorfame Dheereessuu

73.1.Kontiraaktarri sababoota armaan gadiitti tarreeffaman keessaa isa tokkon hojiin
harkifachuun guyyaa karoorfametti osoo hin xumuramiin kan hafe yoo ta’e, yeroon
hojii akka isaaf dheeratu gaafachuu ni danda’a.
(a) Haalli qilleensaa addaa Bulchiinsa Mootummaa Naannoo Oromiyaa Keessatti

yookiin akka haala dhimmichaatti kutaa biyyatti birootti kallattiin hojiicha
irratti dhibbaa qabu yoo uumame.
(b) Danqawwan nam tolchee yookiin uumamaa Kontraaktarri muuxannoo qabu
tokko haala sababa qabeessa ta’en tilmaamamuu hin dandenye;
(c) Sababni beenyaa argamsisu uumamuun yookiin ajaji fooyya’insa hojii
kennamuun isaa hojiin yeroo karoorfame keessatti akka hin xumuramne yoo
taasise;
(d) Ajaji bulchiinsaa yeroo hojii ijaarsaa xumuru irratti dhiibbaa qabu sababa
badii Kontraaktaraa ta’en ala kenname;
(e) Manni Hojii Mootummaa dirqama waliigalteen qabu raawwachuu dhabuu;
(f) Dhorka hojii kamiyyuu sababa badii Kontraaktaraa hin taannen kenname;
(g) Rakkoo humnaa olii;
(h) Sababa badii Kontrikaataraatiin ala ta’e biroo kamiyyuu kan HWW keessatti
75
ibsame
73.2. Kontraaktarri hojiin ijaarsichaa guyyaa hojii xumuruf qabame keessatti kan
xumuramuu hin dandenye ta’uu isaa guyaa 15 keessatti yoo hubate, naaf mala jedhee
yaaduu isaatiin, fedha yeroo dabalataa gaafachuu kan qabu yoo ta’e, beeksisa
Injinaraaf kennuu qaba. Haala biroon Kontraaktaraa fi Injinarri kan irratti walii galan
yoo ta’e malee, yeroon qoratamee deebiin akka itti kennamuuf, gaaffii guutuu fi
tarreffamaa guyyaa beeksisa Injinaraaf kenne irraa kaasee guyyaa 21 keessatti
dhiyeessuu qaba.
73.3.Gaaffii tarreeffamaa yeroon dabalataa akka isaaf kennamu Kontraaktarri gaafate isa
qaqqabee guyyaa 21 keessatti, Injinarri Mana Hojii Mootummaa waliin fi
barbaachisaa ta’ee yoo argame, Kontraaktara waliin mariyachuun, yeroo dabalataa
fuulduratti yookiin boodatti lakka’aamu kennuu isaa, yookiin yeroon dabalataa kan
isaaf hin malle ta’uu isaa barreeffamaan Kontraaktara ni beeksisa.
73.4.Kontraaktarri harkifannaa hojii ilaalchisee beeksisa yeroon kan hin kennine yookiin
dhimmi harkifannaa yeroo ilaalamu deeggarsa irraa barbaadamu osoo hin taasisin
yoo hafe, harkifannaan sababa kanaan uumamu kun yeroo xumuraa haaraa murtaa’u
keessatti yaada keessa hin galfamu.
74. Sababoota Yeroon Akka Dheeratu Taasisan

74.1.Sababoonni armaan gadii yeroon ijaarsi itti xumuramuu akka dheeratu kan
dandeessisan ta’u:
(a) Manni Hojii Mootummaa guyyaa sagantaa hojii mirkanaa’e keessatti ibsame
irratti eddoolaa gartokkeen Kontraaktaraaf dhaqqabamaa osoo hin taasisin yoo
hafe,
(b) Manni Hojii Mootummaa sagantaa hojii kontraaktaroota biroo haala raawwii
hojii waliigaltee Kontraaktarichaa irratti dhiibbaa uumuu danda’un kan
fooyyeesse yoo ta’e,
(c) Injinarri hojiin akka harkifatu kan ajaje yoo ta’e yookiin agarsistuu saxaxaa,
ibsa fedhii hojii yookaan qajeelfama raawwii hojiif barbaachisu yeroon kan
hin kennine yoo ta’e,
76
(d) Injinarri hojiin guutamee cufame akka banamu yookiin qoratamu ajaje kennee, hojichi yammuu
(e) Injinarri sababa gaha malee waliigaltee xiqqaa osoo hin mirkaneessiin yoo
hafe,
(f) Injinarri qajeelfama hojii sababa dhimmoota dursanii tilmaamamuu hin
dandenye Mann Hojii Mootummaa uumef yookiin nageenya hojichaaf
yookiin sababa biroof hojii dabalataa kan kenne yoo ta’e,
(g) Kontraaktaroonni biroo, Qaamoota Mootummaa, Tajaajila Kennitootni
yookiin Manni Hojii Mootumaa guyyaa waliigaltee irratti ibsame fi
daangeeffame keessatti hojechuu dhabuun isaanii harkifannaa yoo uume,
(h) Kaffaltiin dursaa yoo harkifate,
(i) Injinarri ragaa kaffaltii yeroo sababa gahaa malee akka harkifatu yoo taasise,
(j) Sababota biroo yeroon ijaarsaa akka dheeratu taasisuun isaanii HAW keessatti
ibsame yookiin Mana Hojii Mootummaan ibsaman yookiin sababa humnaa
olii yoo mudate.
74.2.Sababni yeroon ijaarsaa itti xumuramu akka dheeratu taasisu uumamuun isaa hojiin
ijaarsichaa yeroo karoorfame keessatti akka hin xumuramnef sababa yoo ta’ee,
guyyaan ijaarsi itti xumuramu kan dheeratu ta’a. Injinarri guyyaa ijaarsa itti
xumuramu qabu dheereessuun kan barbaachisu yookiin hin barbaachifne ta’uu isaa fi
ni dheerata yoo ta’e, guyyaa hagamiif dheerachuu akka qabu ni murteessa.
74.3.Kontraaktarri of eegannoo dursaa kennuu dhabuun isaa dantaa Mana Hojii
Mootumaa irraan miidhaa qaqqabsisee jira yoo ta’e, yeroon ijaarsa itti xumuramu
Kontraaktaraaf kan hin dheerenne ta’a.
75. Hojii Saffisisuu (Accelaration)

75.1.Manni Hojii Mootummaa hojiin guyyaa itti xumuruf karoorfame dura akka isaaf
xumuramu yoo barbaade, Injinarri yaada gatii (price proposal) hojii saffisisuu
danda’u kontraaktara irraa gaafachuu qaba. Manni Hojii mootummaa yaada dhiyaate
kana yoo fudhate, guyyaan hojii ijaarsaa itti xumuramu haaluma kanaan kan
sirreeffamuu fi Mana Hojii Mootummaa fi Kontraaktaraan kan mirkanaa’u ta’a.
75.2.Yaada gatii saffisiisa hojii Kontraaktaraa Mana Hojii Mootummaa biratti fudhatama
yoo argate, gatii waliigaltee keessatti kan fudhatamu fi akka fooyya’insaatti kan
77
ilaallamu ta’a.
76. Walgayii Maanaajimantii

76.1.Hojii raawwatame irratti sadarkaa itti qufiinsa Mana Hojii Mootummaa qabu
hubachuuf, sagantaa hojii hafe keessa deebi’uuf, fi hanqinoota jiran irratti tarkaanfii
sirreeffamaa fudhatamuu qaban irratti walii galuuf, marii maanaajimantiin taasisu
irratti akka hirmaatu, Kontraaktarri yookiin Injinaraa fi qabxiiwwan komii jiran irratti
raawwii hojii jiran raawwatame keessaa kan komiin itti qufiinsi hin jirre irratti mariin
waliigaluuf, walgayiin maanaajimantii irratti Kontraaktarri yookiin Injinarri akka
hirmaatu waamamu ni danda’a. Kontraaktarri tarkaanfiin marii irratti murtaa’e
akkasii kun akka hojiirra akka hin oole danquu yookiin dhorkuu yookiin akka
harkifatu taasisuu hin qabu. Marii kana irratti hojjettoota ol’aannoo Mana Hojii
Mootummaa fi Kontraaktaraa sirnaan aangeeffaman, akkasumas, qaamoota biroo
dhimmi isaan ilaallatu kan hirmaatan ta’a. Hirmaattoonni marii ajandaa ijoo
(dhaabbii) irratti waliigaluu qabu.
76.2.Injinarri qabxiiwwan mariin irratti taasifame galmeessuun koppii isaa hirmaattootaa
fi Mana Hojii Mootummaaf kennuu qaba.Tarkaanfiiwwan fudhatamuu qaban
ilaalchisee ittigaafatamummaa waliigaloonni qaban walgayii maanaajimantii irratti
yookiin booda Injinarri murteessuun, barreeffamaan hirmaattootaaf ni ibsa.
77. Akeekkachiisa Dursaa (Early Warning)

77.1.Kontraaktarrii fuula duratti dhimmoota carraa qulqullina hojii hir’isuu, gatii
waligaltee dabaluu fi harkifannaa hojii uuman jiraachuu isaanii battala hubatetti
Injinara beeksisuu qaba. Injinarri hanga tilmaama dhimmoota fuula duratti gatii
waligaltee fi yeroo hojiin itti xumuramu irratti dhibbaa geessisuu danda’an
Kontraaktarrii akka isaaf dhiyeessu gaafachuu danda’a. Kontraaktarri tilmaama kana
yeroo sababa qabeessa ta’e keessatti dhiyeessuu qaba.
77.2.Kontraaktarri Injinara waliin akkaataa dhimmoota kana ittisuu yookiin miidhaa
isaanii hir’isuun danda’amu irratti yaada qopheessuu fi qajeelfama hojii Injinaraan
kennaman raawwachuu irratti deeggarsa irraa barbaadamu taasisuu qaba.
78. Harkifannaa Raawwii Hojii
78
78.1.Kontraaktarri akkaataa waliigalteen guyyaa hojiin ijaarsaa itti xumuramuu qabutti hojii osoo hin xumurii
Hojiiwwan hojjetaman bu’uura HWW Keewwata 86tiin wal harkaa fudhiinsi
gartokkee kan irratti raawwatame yoo ta’e, hangi Adabbii Harkiffannaa Hojii HWW
Keewwata 27 keessatti ibsame, hanga gahe gatii hojiin wal harkaa fudhiinsi irratti
raawwatame hojii waliigalaa keessaa qabun hir’ifamuu ni danda’a.
78.2.Manni Hojii Mootummaa HWW Keewwata 78.1 jalatti sadarkaa hanga beenyaa isa
ol’aanaa argachuu irra kan gahe yoo ta’e, Kontraaktaraaf beeksisa erga kennee
booda, tarkaanfii armaan gadii fudhachuu danda’a.
(a) Wabii raawwii hojii gaarii (kabachiisa waliigaltee) f dhiyaate qabuu;
fi/yookiin
(b) Waliigaltee addaan kutuu; fi
(c) Hojiiwwan hafan baasii kontraaktarichaan xumursisuuf qaama 3ffaa waliin
waliigaltee raawwachuu.
79. Galmee Hojii (Work Register)

79.1.HAW keessatti haala biroon kan ibsame yoo ta’e malee, Injinarri galmee hojii
ijaarsaa eddoolaa kaa’uu fi yoo xiqqaate odeefannoowwan armaan gadii irratti
galmeessuu qaba:
(a) haala qilleensaa, sababa haala qilleensaan walqabateen hojiin adda cituu isaa,
saatii hojii, baayyinaa fi gosa hojjettoota hojicha irratti bobba’aan,
galteewwan ijaarsaa dhiyaatan, meeshaalee ijaarsaa hojiirra oolan,
meeshaalee ijaarsaa hojiirra hin oolle, qorannoowwan taasifaman, saamuda
fudhatame, haalawwan tasaa (hin tilmaamamne), akkasumas, ajajawwan
Kontyraaktaraaf kennaman;
(b) Ibsa barreeffamaa tarreeffamaa hangamtaa fi hammaamtaa kutaawwan hojii
hojjetamee fi meeshaalee dhiyaatan fi hojiirra oolan, eddoolaa irraa
qulqulleeffachuun danda’amu fi kaffaltii Kontraaktaraaf raawwatamu
herragguuf gargaaran.
79.2.Ibsi barreeffamaa kun qaama galmee hojii ta’a; barbaachisaa ta’ee yoo argame garuu,
addatti galmaa’ee qabama. Haala ibsi barreeffamaa itti qophaa’uu ulaagaawwan
teeknikaa HAW keessatti ibsamen ta’a.
79
79.3. Kontraaktarri hojii, tajaajilaa fi dhiyeessii booda safaruu ykn adda baasuun hin danda’amne ilaalchisee i
79.4.Hojiin hojjetame yeroo yeroon hanguma dabalaa adeemeen galmee hojii irratti
galmaa’uun Injinaraan mallattaa’uu fi Kontraaktara yookiin bakka bu’aa isaatiin
mallattoon mirkanaa’uu qaba. Kontraaktarri mormii qaba yoo ta’e, hojii inni mormii
irraa qabu guyyaa galmaa’e irraa jalqabee guyyoota 15 keessatti yaada mormii isaa
Injinaraaf dhiyeessuu qaba. Kontraaktarri sirrummaa hojii galmaa’e mallattoo isaatiin
osoo hin mirkaneessin yoo hafe yookiin guyyaa isaaf kenname keessatti mormii osoo
hin dhiyeessiin yoo hafe, hojii galmaa’e irratti akka waliigaleetti fudhatama.
Kontraaktarri yeroo kamittuu galmee hojii sakkatta’uu, fi galmee irratti miidhaa osoo
hin qaqqabsisiin, kooppii odeeffannoo na fayyada jedhee yaade fudhachuu ni
danda’a.
79.5. Kontraaktarri yeroo gaafatametti, odeefannoowwan galmee hojii gaarii qabaachuuf
barbaachisan Injinaraaf dhiyeessuu qaba.
80. Maddaa fi Qulqullina Hojiilee fi Galteewwan Ijaarsaa

(Orijin and Quality of Works & Materials)
80.1.Meeshaan bu’uura waliigalten bitamu kamiyyuu oomisha biyyoota akkaataa Sanada
Caalbaasii Kutaa 5tiin fudhatamummaa (gahumsa) qabu jedhamanii ta’uu qaba.
80.2.Hojiin, meeshaaleen fi galteewwan ijaarsaa kamiyyuu tarreeffama ibsa fedhi hojii,
agarsistuu saxaxaa(drawings), sarveeyii, modeela, saamuuda, bocaa fi ulaagaawwan
biroo HAW keessatti ibsaman waliin kan wal siman ta’uu qaba. Hordoffiif akka tolu
yeroo hojichi raawwatamu hunda tarreeffamoonni to’annoo kun Mana Hojii
Motummaa yookiin Injinaraa harka taa’uu qabu.
80.3.Walharkaa fudhiinsi (teeknikaalaa) sadarkaa jalqabaa HAW keessatti ibsame, gaaffii
Kontraaktarri Injinaraaf dhiyeessuu bu’uura kan godhatedha. Gaaffiin dhiyaatu kun
akka barbaachisummaa isaatti, lakkoofsa addaa waliigalticha, lakkoofsa addaa
qoodinsa hojii (lot) fi bakka walharkaa fudhinsii itti raawwatamu ibsuu qaba.
Meeshaaleen ijaarsaa fi galteewwan ijaarsaa gaaffiicha keessatti ibsaman hojiirra
ooluu isaanii dura ulaagaa walharkaa fudhiinsaa kan guutan ta’uun isaanii Injinaraan
mirkanaa’uu qaba.
80.4. Galteewwan ijaarsaa yookiin wantootni ijaarsa irra oolan yookiin meeshaalee
ijaarsaa oomishuuf oolan haala kanaan walharkaa fudhiinsi teeknikaa raawwatamee
80
booda, hanqina qabaachuun isaanii qorannoon dabalataa taasifamen kan agarsiisu yoo ta’e, kufaa taasifam
81. Sakkata’insaa fi Qorannoo

81.1.Kontraaktarri meeshaalee ijaarsaa fi galteewwan ijaarsaa Injinarri ilaalee akka
fudhuuf yeroon gara eddoolaatti dhiyaachuu isaanii mirkaneeffachuu qaba.
Kontraaktarri rakkoowwan gama kanaan isa mudachuu danda’an guutummaan ni
hubata jedhamee waan yaadamuf, dirqama isaa bahaachuu keessatti sababa
harkifannaa inni dhiyeessuu kamiyyuu fudhatama hin qabu.
81.2.Injinarri ofii isaatiin yookiin bakka bu’aa isaatiin, meeshaalee ijaarsaa, galteewwan
ijaarsaa, fi hojii harka nama (workmanship) dhiyaatan sakkatta’uu, qorachuu,
saffaruu fi yaaluu fi adeemsa hojii qophii, fi oomishaa meeshaalee ijaarsaa,
galteewwan ijaarsaa fi hojimaata oomishaa irratti guddina (progress) jiru ilaaluun
wantoonni hojii ijaarsaa irra ooluuf jiran kun fedha qulqullinnaa fi baayyina
barbaadamu kan guutan ta’uu isaani mirkaneessuuf aangoo qaba. Hojiin kuniis kan
raawwatamu bakka qophii fi oomishaa yookiin bakka ijaarsa hojii yookiin bakka
waliigaltee keessatti ibsame irratti ta’a.
81.3.Kaayyoo sakata’insaa fi qorannoo kanaaf, Kontraaktarri:
(a) Yeroo murtaa’eef, fi bilisaan deeggarsa barbaachisu, saamuda qoratamu,
maashinaroota, meeshaalee ijaarsaa, galteewwan ijaarsaa, wantoota ijaarsaaf oolan
fi humna namaa Injinaraaf dhiyeessuu qaba
(b) Yeroo fi bakka qorannoon gaggeeffamu irratti Injinara waliin waliigaluu qaba;
(c) Yeroo fudhatamummaa qabu kamittuu Injinarri bakka qorannoon itti gaggeeffamu
seenuu akka danda’u hayyamuu qaba;
81.4.Guyyaa qorannoo gaggeessuuf waliigalame irratti Injinarri osoo hin dhiyaatiin yoo
hafe, yoo Injinaraan ajajame malee, qorannoo gaggeessuu itti fufuu/fufsisuu qaba.
Qorannoon haala Kanaan gaggeeffame kun bakka Injinarri argametti akka
gaggeeffametti kan fudhatamu ta’a. Kontraaktarri battalumatti koppii bu’aa qorannoo
mirkanaa’ee Injinaraaf eerguu qaba. Bu’aan qorannoo kun Injinara yeroo qorannoon
gaggeeffamu hin argamne kan bitu ta’a.
81.5.Meeshaaleen ijaarsaa fi galteewwan ijaarsaa qorannoo Keewwata HWW kana
keessatti ibsame kan darban yoo ta’e, Injinarri dhimma kana Kontraaktara kan
beeksisu yookiin ragaa hojimaataan dhimma kanaaf qophaa’e kan mirkaneessuu
81
qaba.
81.6.Injinaraa fi Kontraaktarri bu’aa qorannoo irratti waliigaluu yoo hin dandenye, guyyaa
wal dhabden uumame irraa kaasee guyyaa 15 keessatti tokkon tokkon isaanii
dhimmoota irratti waldhaban irratti yaada dhuunfaan qaban barreeffamaan wal
jijjiiruu qabu. Injinarri yookiin Kontraaktarri qorannoon haalawwan fi biifa isa
duraan walfakkaataa ta’en irra deebiin akka gaggeeffamu gaafachuu ni danda’a
yookiin, isaan keessaa gaaffii isa tokkoon, ogeessa qama sadaffaa irrati waliigalaniin
gaggeeffamuu ni danda’a. Bu’aawwan qoranno hundi Injinaraaf kan kennamu
yammuu ta’uu, innis harkifannaa tokko malee Kontraaktara kan beeksisu ta’a.
Bu’aan qorannoo irra deebiin gaggeeffamee isa dhumaa ta’a. Baasii qorannoo irra
deebiin taasifamee garee falmiin isaa dogoggora ta’uun isaa mirkana’e ni uwwisa.
81.7.Injinaraa fi namoota inni aangeessee, dirqama isaanii bahu keessatti, sakkata’insaa fi
qorannoo irratti hirmaachuu isaanitiin, adeemsa oomishaa fi toftaa raawwii hojii
beekan namoota dhimmi isaan ilaallatu qofaaf ibsuu qabu.
82. Kufaa Taasisuu (Rejection)

82.1.Meeshaalee ijaarsaa fi galteewwan ijaarsaa qulqullina barbaadamu hin guunne kufaa
kan taasifaman ta’a. Meeshaalee ijaarsaa fi galteewwan ijaarsaa kana irrattis
mallattoon addaa itti kennamuu qaba. Mallattoon taasifamu kun isaan jijjiiruu fi gatii
gabaa akka dhaban haala isaan taasisun raawwatamuu hin qabu. Meeshaaleen ijaarsaa
fi galteewwan ijaarsaa kufaa taasifaman daangaa yeroo Injinarri kenne keessatti
bakka ijaarsa hojii irraa dhabamsisamuu qabu. Yoo kana ta’uu dhabaate garuu, baasii
fi ittigaafatamummaa Kontraaktarichaatiin Injinarri kan isaan dhabamsiisu ta’a.
Hojiin meeshaalee ijaarsaa yookiin galteewwan ijaarsaa kufaa taasifaman of keessaa
qabu kamiyyuu kufaa ta’a.
82.2.Injinarri hojiin ijaarsaa yeroo adeemsifamaa jiru fi hojii fudhuu isaa dura dhimmoota
armaan gadii ajajuu yookiin murteessuu ni danda’a:
(a) meeshaalee ijaarsaa yookiin galteewwan ijaarsaa yaada Injinaraatiin
waliigalteen ala ta’an kamiyyuu daangaa yeroo murtaa’e keessati akka
dhabamsiifaman,
(b) Meeshaalee ijaarsaa yookiin galteewwan ijaarsaa sirrii fi fudhatamummaa
82
qaban akka bakka bu’an; yookiin

(c) Qorannoon kan irratti gaggeeffame yookiin kaffaltiin yeroo kan irratti
raawwatame ta’uus, hojiin sababa meeshaalee ijaarsaa, hojimaata oomishaa
yookiin dizaayiniin/saxaxaan walqabatee Kontraaktarri ittigaafatamummaa
irratti qabu, yaada Injinaraatiin akkaataa waliigalten kan hin hojjetamne
kamiyyuu, diigamu fi irra deebiin sirraa’ee kan hojjetamu ta’a.
82.3.Injinarri yeroo madaalawaa hojiirra ooluu danda’utti, hanqinoota/hirinoota jira
jedhaman ilaalchisee murtoo isaa barreeffamaan Kontraaktara beeksisuu qaba.
82.4.Kontraaktarri saffiisa barbaachisaa ta’e baasii isaatiin hanqinoota/hirinoota ibsaman
hunda sirreessuu qaba. Kontraaktarri ajaja gama kanaan isaaf kenname hojiirra osoo
hin oolchiin yoo hafe, Manni Hojii Mootummaa baasii Kontraaktaraatiin hojii kana
akka hojjetuf qaama biroo qacaruun, baasii hojichaa yookiin hojichaan walqabatan
kaffaltii Kontraaktarichaaf malan irraa hir’isuun bakka buufachuu ni danda’a.
82.5.Tumaan Keewwata HWW kun gaaffii mirga Manni Hojii Mootumaa bu’uura
Keewwata 19 fi 78tiin qabu kan daangeessuu miti.
83. Abummaa Maashinaroota Gurguddaa (Plant) fi Galteewwan Ijaarsaa

83.1.Meeshaaleen ijaarsaa, ijaarsi yeroo, maashinaroota gurguddoo ijaarsaa fi galteewwan
ijaarsaa Kontraaktarri gara bakka hojii ijaarsaatti galche hundi, hojii ijaarsichaa ittiin
raawwachuu qofaaf yaadamanii dhiyaatan jedhamee tilmaamama. Kontraaktarri
bakka ijaarsa hojii tokko irraa gara bakka ijaarsa birootti yoo ta’e malee, hayyama
Injinaraatiin ala gara bakka birootti sochosuu hin danda’u. Ta’uus, hayyamni akkasii
kun konkolaattoota hojjettoota kontraaktarichaa fi hojjettoota biroo, meeshaalee
ijaarsaa, ijaarsa yeroo, maashinaroota gurguddoo ijaarsaa fi galteewwan ijaarsaa
geejjibuuf tajaajilan kan ilaallatu miti.
83.2.HAW meeshaalee ijaarsaa, ijaarsi yeroo, maashinaroota gurguddoo ijaarsaa fi
galteewwan ijaarsaa abbaan qabeenyummaa isaanii kan Kontraaktaraa yookiin
dhaabbata Kontraaktarichi to’achuu danda’uu bakka ijaarsa hojii irratti argaman
yeroo turtii raawwii hojichaatiif:
(a) to’annoo Mana Hojii Mootummaa jala akka turu; yookiin
(b) Manni Hojii Mootummaa idaa Kontraaktaraaf qabachuu kan danda’u ta’uu;
83
yookiin
(c) Mirga dursaa yookiin wabii dursaa Manni Hojii Mootummaa abbootii mirgaa
biroo irra qabu kan kabaje ta’uu qaba.
83.3.Akkaataa HWW Keewwata 21 sababa Kontraaktarri dirqama isaa bahu dhabuu
isaaatiin yeroo waliigalteen addaan citu, Manni Hojii Mootummaa meeshaalee
ijaarsaa, ijaarsa yeroo, maashinarootaa gurguddoo ijaarsaa fi galteewwan ijaarsaa
bakka hojii ijaarsaatti argaman hojicha xumuruf mirga itti fayyadamuu qaba.
83.4.Bu’uura HWW Keewwata 21tiin waliigalteen adda cite guyyaa 7 keessatti, Manni
Hojii Mootummaa gaaffii barreeffamaan yammuu dhiyeessuu, waliigaltee kiraa
meeshaalee ijaarsaa, ijaarsa yeroo, maashinarootaa gurguddoo ijaarsaa fi galteewwan
ijaarsaa Kontraaktarri raawwatu keessatti, tumaan guyyaa Manni Hojii Mootummaa
kaffaltii irraa barbaadamu raawwachuuf waliigale irraa jalqabee Kontraaktara bakka
bu’ee kireeffachuu isa dandeessisu jiraachuu qaba. Hojicha xumursisuf Kontraaktara
biroo akaataa HWW Keewwata 21.5tiin kan qacare yoo ta’e malee, Manni Hojii
Mootumma meeshaalee ijaarsaa, ijaarsa yeroo, maashinarootaa gurguddoo ijaarsaa fi
galteewwan ijaarsaa haala duraan turen kan kireeffatu ta’a.
83.5.Hojiin ijaarsaa xumuramuu isaa dura waliigalteen yoo adda cite, maashinarootaa,
gurguddoo ijaarsaa, ijaarsa yeroo, meeshaalee ijaarsaa fi galteewwan ijaarsaa Manni
Hojii Mootummaa bu’uura HWW Keewwata 83.2tiin to’ate ykn idaaf qabate,
Kontraaktarichi Mana Hojii Mootummaaf dabarsee kennuu qaba. Yoo kana
raawwachuu dhabaate, Manni Hojii mootummaa maashinarootaa gurguddoo ijaarsaa,
ijaarsa yeroo, meeshaalee ijaarsaa fi galteewwan ijaarsaa to’annoo isaa jala oolchuuf
tarkaanfii barbaachisaa ta’ee argame fudhachuun to’annoo isaa jala oolchuun, baasii
sababa kanaan baase Kontraaktara irra kan bakka buufatu ta’a.
G. Walharkaa Fudhiinsaa fi Ittigaafatamummaa Hanqinaalee

84. Qajeeltoo Waliigalaa
84.1.Injinarri walharkaa fudhinsa yeroo yookiin xumuraatiif hojii ijaarsaa raawwataman
bakka Kontiraaktarri argametti gamaagamuu qaba. Haala sirna isaa eeggaten yoo
xiqqaate guyyaa 30 dura waamicha isaaf taasifamee osoo jiruu Kontraaktarri
argamuu dhabuun isaa, hojii gamaagamuu kan dhorku miti.
84
84.2.Guyyaa wal harkaa fudhiinsa yerootiif ykn xumuraatiif qabametti haaloon addaa sadarkaa hojiin irratti ar
85. Yaalii Hojii Xumuramee (Test on Completion)

85.1.Baasii kontraaktaraatiin hojiin hojjatame irratti gamaaggamnii fi qorannoon dursa
karoorfame osoo hin gaggeeffamiin, walhaarkaa fudhinsii raawwachuun hin
danda’amu. Kontraaktarrii guyyaa gamaaggamaa fi qorannoon hojii kun itti jalqabu
Injinara beeksisuu qaba.
85.2.Hojiin ijaarsaa akkaataa fi ulaagaa waligaltee irratti ibsamen hin raawwatamne
yookaan akkaataa fi haalonni isaa waliigaltee keessatti hin ibsamne yoo ta’e immoo,
akkaataa haala hojii baratamaa Bulchiinsa Mootummaa Naannoo Oromiyaa keessa
jirutiin hojiin ijaarsaa hin raawwatamne, yoo barbaachisaa ta’e, diigu fi akkaataa
Injinarri gaafateen irra deebiin hojjetu yookiin suphuu yookiin beeksisi barbaachisaan
erga kennamee booda, baasii Kontraaktaraan qama biroon kan hojjetamu ta’a. Hojii
ijaarsaa akkaataa HWW Keewwata 20tiin yeroo dhorkaa keessa galteewwan ijaarsaa
fudhatama hin qabnen hojjetaman, Kontraaktarri akka diigu fi akkaataa Injinarri
gaafaten haala walfakkaataan irra deebiin ijaaru yookiin suphu dabalataan gaafachuu
ni danda’a.
86. Walharkaa Fudhiinsa Gartokkee

86.1.Manni Hojii Mootummaa ijaarsawwan adda addaa, kutaawwan ijaarsaa fi qaama
ijaarsaa hojiin isaanii xumurame qama waliigaltichaa ta’anitti fayyadamuu danda’a.
Itti fayyadamni ijaarsawwan adda addaa, kutaawwan ijaarsaa fi qama ijaarsaa
walharkaa fudhiinsa yeroo dursuu qaba. Ta’uus, haalli ariifachiisaa yoo mudate,
hojiin hin xumuramin hafe Injinarri dursee lakkaa’uun (adda baasuun) ragaa
qophaa’e irratti Kontraakara waliin erga irratti walii galanii booda, walharkaa
fudhiinsni osoo hin raawwatamin ittifayyadamuun ni danda’ama. Manni Hojii
Mootummaa altokko ijaarsa yookiin qaama ijaarsaa erga ofiitti fudhatee booda,
miidhaa sababa dogoggora ijaarsaan qaqqabe yoo ta’e malee, Kontraaktarri
ittigaafatamummaa hin qabaatu.
86.2.Injinarrii, gaaffii Kontraaktaraa irratti hunda’uun fi haalli uumama hojichaa kan
hayyamu yoo ta’ee, ijaarsa yookaan qama ijaarsaa yookiin kutaa ijaarsaa xumurame
85
fi haala waliigaltee keessatti ibsamen tajaajilaaf qopha’aa ta’e irratti walharkaa fudhiinsa yeroo gartokkee
86.3.HAW keessatti haala biroon yoo ibsame malee, walharkaa fudhiinsa yeroo gartokkee
Keewwata HWW keewwata xiqqaa 86.1 fi 86.2 fi yeroon ittigaafatamummaa
hanqinaalee HWW Keewwata 88 jalatti ibsame, guyyaa walharkaa fudhiinsi yeroo
gartokkee raawwatame irraa jalqabee kan lakka’amu ta’a.
87. Walharkaa Fudhiinsa Yeroo

87.1.Manni Hojii Mootummaa walharkaa fudhinsi yeroo hojii kan raawwatu hojiin
ijaarsaa xumurame haala qubsaa ta’een qorannoo kan darbee fi ragaan mirkaneessa
walharkaa fudhiinsa yammuu qophaa’ee kennamu yookiin qophaa’ee kennamuu isaa
irratti tilmaamni yammuu fudhatamudha.
87.2.Kontraaktarri hojiiwwan xumuramuun walharkaa fudhiinsa yeroof qopha’aa ni ta’u
jedhee yaade hojjetee osoo hin xumurin, Injinara beeksisuun, waraqaa ragaa
walharkaa fudhinsa yeroo akka isaaf qophaa’u iyyachuu ni danda’a. Ta’uus, hojiin
walharkaa fudhiinsi irratti gaafatamu osoo hin xumuramiin guyyaa 15 dura yeroo jiru
keessatti gaafachuu hin danda’u. Injinarri guyyaa iyyati Kontraaktaraa isa qaqqabe
irraa kaasee guyyaa 30 keessatti kanneen armaan gadii keessaa tokko raawwachuu
qaba:
(a) Waraqaa ragaa walharkaa fudhiinsa Kontraaktaraaf kennuun koppii isaa Mana
Hojii Mootummaa ni qaqqabsiisa. Waraqaa ragaa kana irratti akka
barbaachisummaa isaatti yaada qabxiiwwan sirraa’uu qaban, fi kanneen akka,
akka yaada isaatiin, guyyaa hojiin ijaarsaa akkaataa waliigaltetiin xumurame
fi walharkaa fudhiinsa yeroof qopha’aa itti ta’e ibsuu; yookiin
(b) Iyyata dhiyaate kufaa taasisuun sababa kufaa itti taasise ibsuun, fi akka yaada
isaatti, waraqaa raga walharkaafudhiinsa yeroo kennuuf tarkaanfiiwwan
sirreeffamaa Kontraaktarri fudhachuu qabu ni ibsa.
87.3.Injinarri yeroo guyyaa 30 keessatti waraqaa ragaa walharkaa fudhiinsa yeroo kennuu
yookiin iyyata Kontraaktaraa kufaa taasisuu yoo dhabe, xumura guyyaa 30 booda
waraqaa ragaa walharkaa fudhinsaa akka kennetti tilmaamni kan fudhatamu ta’a.
Waraqaan ragaa walharkaa fudhinsa yeroo hojiin hundi sirnaan xumuramee jira
tilmaama jedhu kan kennisiisu miti. Hojiin waliigaltee mallattaa’een bakka adda
addaatti qoodamee jira yoo ta’e, Kontraaktarri tokkon tokkon hojii irratti waraqaa
86
ragaaf iyyachuuf mirga qaba.

87.4.Walharkaa fudhiinsa yeroo yammuu taasifamutti, Kontraaktarri ijaarsa yeroo,
akkasumas, meeshaalee ijaarsaa hojii waligatichaa raawwachuuf kana booda hin
barbaachifne diiguu fi dhabamsisuu qaba. Dabalataan, meeshaalee harca’an yookiin
gufuwwan dhabamsisuu fi uumama bakka hojii ijaarsaa irratti jijjirama uumame
bakkatti deebisuu qaba.
87.5.Battaluma walharkaa fudhinsii yeroo taasifameen, mannii Hojii Mootummaa
hojiiwwan xumuraman hundatti fayyadamuu ni danda’a.
88. Ittigaafatamummaa Hanqinaalee (Defects Liability)

88.1.Daangaan yeroo ittigaafatamummaa hanqinaalee keessatti, kontraaktarri kutaalee
hojii ijaarsaa kamiyyuu irratti hanqinaalee yookiin midhaa uumamee yookiin
uumamuu danda’uu sirreessu qaba. Hanqinaalee yookaan midhaan kun sababoota
armaan gadii keessaa tokkoon uumamuu danda’uu:
(a) maashinaroota gurguddoo ijaarsaa yookiin galteewwan ijaarsaa yookiin
meeshaalee ijaarsaa hanqina qaban fayyadamuu yookiin dogongora hojii
harka namaa (workmanship) yookiin dizaayinii/saxaxa Kontraakataraatiin;
fi/yookiin
(b) daangaan yeroo ittigaafatamummaa hanqinaalee keessatti gochaa
raawwachuu yookiin hojii raawwatamuu qabu keessaa hambisuu
Kontraaktaraatin.
88.2.Kontraaktarri baasii ofii isaatiin hanqina mul’ate yookiin dogoggora uumame yeroo
danda’amaa ta’e keessatti sirreessuu qaba. Daangaan yeroo ittigaafatamummaa
hanqinaalee meeshaalee bakka buufamanii yookiin haaroomfamanii lakka’aamuu kan
jalqabu guyyaa akkaataa Injinarri gaafaten meeshaaleen kun bakka buufaman yookiin
haaroomfaman irraa ta’a. Waliigaltichi walharkaa fudhiinsa yeroo kan hayyamu yoo
ta’e, daangaan yeroo ittigaafatamummaa hanqinaalee kan dheeratu hojiiwwan biroo
bakka buufamn yookiin haaroomfaman hojii isaan ilaallatu qofa irratti ta’a.
88.3. Hanqinni kan mul’ate yookiin dogoggorri kan uumame daangaa yeroo HWW
keewwata 88.1 jalatti ibsame keessatti yoo ta’e, Manni Hojii Mootummaa yookiin
Injinarri Kontraaktara beeksisuu qabu. Kontraaktarri daangaa yeroo beeksisaan
ibsame keessatti hanqina yookiin dogoggora mul’ate sirreessuu yoo dhabe, Manni
87
Hojii Mootumaa:
(a) baasii fi ittigaafatamummaa Kontraaktaraatiin, hojicha ofii isaatiin, yookiin qaama
biroo hojjechuu danda’u ramadee hojjechisuun, kaffaltii kontraaktaraaf malu irraa
hir’isun yookiin wabii Kontraaktarri qabsise irraa yookiin lamaan irraa bakka
busuu; yookiin
(b) Waligaltee addaan kutu ni danda’a.
88.4.Hanqinni yookiin dogoggorri uumame Mana Hojii Mootummaa sadarkaa ol’aanaan
faayidaa hojicha irraa argachuu qabu guutummaan yookiin gartokkeen kan
dhabsiisen yoo ta’e, Manni Hojii Mootummaa, mirga biroo inni qabu akkuma
eegametti ta’ee, hojii kanaaf kaffaltii dimshaasha raawwate fi baasii ijaarsicha
digsisuu fi bakka hojii qulqulleessuuf barbaachisu waliin argachuu kan isa
dandeessiisu ta’a.
88.5.Yeroo muddamaatti, Kontraaktara battalatti argachuun kan hin danda’amne yookiin
Kontraaktara argachuun danda’amus dhiyaatee tarkaanfii sirreeffamaa fudhachuu yoo
hin dandenye, Manni Hojii Mootummaa yookiin Injinarri hojichi baasii
Kontraaktaraatiin akka hojjetamu taasisuu ni danda’u. Manni Hojii Mootummaa
yookiin Injinarri yeroo madaalawaa ta’e keessatti dhimicha Kontraaktara beeksisuu
qabu.
88.6.HAW suphaan wantoota adeemsa baratamaan dullooman fi dhumanii Kontraaktaraan
akka hojjetamu kan kaa’u yoo ta’e kaffaltiin hojii kanaa Ida’aama Yeroo (provisional
sum) irraa kan raawwatamu ta’a. Akkaataa HWW Keewwata 88tiin dogoggora
yookiin hanqina kana suphuu fi bakka buusuuf sababni gahaa yoo jiraate malee,
hir’inni qulqullinaa sababa haaloota HWW Keewwata 44 fi sirnaan fayyadamuu
dhabuu irraa dhufan dirqama waliigaltee keessatti kan hammatamu miti.
88.7.Ittigaafatamummaan hanqinaalee HAW keessatti ibsamuu qaba. Turtiin yeroo
ittigaafatamummaa hanqinaalee ifatti kan hin ibsame yoo ta’e, guyyaa 365 ta’a.
Yeroon ittigaafatamummaa hanqinaalee guyyaa walharkaa fudhiinsi yeroo taasifame
irraa jalqabee kan lakka’amu ta’a.
88.8.Walharkaa fudhiinsa yeroo boodaa fi ittigaafatamummaan hanqinaalee Keewwata
HWW kana keessatti ibsame akkuma eegametti ta’ee, sababoota balleessaa isaa
ta’aaniin ala dhimmoota jiraniif, Kontraaktarri miidhaa hojii ijaarsichaa irra qaqqabuf
88
ittigaafatamummaa hin qabaatu. Ta’uus, Kontraaktarri guyyaa walharkaa fudhiinsa yeroo raawwate irraa
89. Walharkaa Fudhiinsa Xumuraa

89.1.Daangaan yeroo ittigaafatamummaa hanqinaalee yammuu xumuramutti, yookiin
yammuu daangaan yeroo akkasii tokkoo ol jiraatu, daangaan yeroo inni dhumaa
yammuu xumuramutti, fi hanqinaalee yookiin dogoggoroota jiran hunda yammuu
sirreessuutti, Injinarri waraqaa ragaa walharkaa fudhiinsa xumuraa Kontraaktarichaaf
ni kenna. Koppii waraqaa ragichaa guyyaa Kontraaktarri dirqama waliigalteen qabu
itti xumure ibsun Mana Hojii Mootummaaf ni kenna. Injinarri Waraqaan Ragaa
Walharkaa Fudhiinsa Xumuraa daangaan yeroo oliitti ibsame xumuramee guyyaa 30
keessatti, yookiin hojiin HWW Keewwata 88tiin ajajame, akkaataa Injinarri gaafaten,
hojjetamee akkuma xumuramen kennuu qaba.
89.2.Waraqaan Ragaa Walharkaa Fudhiinsi Xumuraa Injinaraan mallattaa’ee hanga Mana
Hojii Mootummaaf, koppiin isaa immoo Kontraaktaraaf, hin qaqqabnetti, hojichi
xumuramera kan jechisiisu miti.
89.3. Waraqaa Ragaa Walharkaa Fudhiinsa Xumuraa kan kenname ta’uus, Kontraaktaraa
fi Manni Hojii Mootummaa, waraqaan ragaa walharkaa fudhiinsi xumuraa kennamuu
isaa dura dirqama waliigalteen qaban yeroo waraqaan walharkaa fudhiinsa xumuraa
kennamutti osoo hin raawwatiin hafan kamiyyuu raawwachuuf ittigaafatamummaa ni
qabaatu. Amalaa fi hangi dirqama kanaa tumaawwan waliigaltichaa bu’uura
godhachuun kan murtaa’u ta’a.
89
Boqonnaa 3 Waliigaltee Birkii 8. Haalawwan Addaa Waliigaltee
Baafata
Fuula
B. Waliigaltee........................................................................................................................ 1
C. Dirqama Mana Hojii Mootummaa.................................................................................... 8
D. Dirqama Kontiraaktaraa.................................................................................................... 8
E. Kaffaltii Kontiraaktaraa.................................................................................................. 10
F. Waliigaltee Raawwachuu................................................................................................ 13
G. Wal harkaa fudhiinsaa fi Ittigaafatamummaa Hanqinaalee........................................ 14
i
Haallawan Addaa Waliigaltee (HAW) kun qaama Haalawwan Waliigalaa Waliigaltee

(HWW) ta’a. Tumaaleen HWW fi tumaaleen HAW kan wal hin simne ta’ee yoo
argame, tumaaleen HAW raawwatinsa kan qabaatu ta’a.
Ibsa HWW
Keewwata
Haalawwan Addaa Waliigaltee
A. Tumaalee Waliigalaa
Lakkoofsa Addaa Bittaa:
HWW 1.2(d) Mana Hojii Mootummaa:
HWW 1.2 (g) Kontiraktarri:
B. Waliigaltee
Sanada HWW Keewwata 7.1 jalatti tarreeffaman irratti dabalataan,

HWW 7.1(i)
sanadoonni armaan gaditti qaama waliigaltichaa ta’u.
HWW 8.1 Seerrii raawwatinsa qabu: Seera Bulchiinsa Mootummaa Naannoo

Oromiyaa ta’ee, akka barbaachisummaa isaatti seeroonni Federaalaa
raawwatinsa ni qabaatu.
HWW 9.1 : Afaan Oromo
Afaan waliigaltichaa: Afaan Oromoo
HWW 10.2 Teessoon Mana Hojii Mootummaa:
Mana Hojii Mootummaa: u

Nama dhimmi isa
ilaallatu:
Darbii / lakk. kutaa:
1
Lakk. Poostaa:
Daandii:
Magaala:
Lakk. Poostaa:
Biyyaa: Itoophiyaa
Lakk. Bilbila:
Faaksii:
E-meeyilii:
Teessoo kontiraaktaraa:
Kontiraakatra
Nama dhimmi isa
ilaallatu:
Darbii / lakk. kutaa:
Lakk. poostaa:
Daandii
Magaala
Lakk. Poostaa:
Biyyaa Itoophiyaa
Bilbila
Faaksii
Teessoo e-meeyilii
HWW 11.1 Maqaa Miseensa aangeffamee:
HWW 12.1 Injinarri Mana Hojii Mootummaa:
Injiinara Bakka bu’aa seeraa:

Lakk. poostaa
Daandii
2
Magaala
Lakk. Poostaa
Biyyaa Itoophiyaa
Bilbila:
Faaksii:
E-meeyilii:
Kontiraaktaraan kan angeefame:
Aangeeffamaan Bakka bu’aa seeraa:

Lakk. poostaa:
Daandii
Magaala
Lakk. Poostaa
Biyyaa Itoophiyaa
Bilbila
Faaksii
E-meeyilii
HWW 16.1 Erga sanadi yaada dorgommii dhiyaatee booda, seerri hojiirra jiru
fooyya’uun isaa gatii waliigaltee irratti dhibbaa uume jira yoo ta’e, gatiin
waliigaltee dabaalamu yookiin hir’ifamu isaa, fi/yookiin guyyaan
walharkaa fuudhinsa yeroo madaalawaa ta’en hanga kontiraaktara dirqama
waliigalten qabu raawwachuu irratti dhiibbaa isa irratti uumen sirreeffama
taasifamuu isaa
HWW 17.1 Kontiraaktara, kontiraaktaroota cita hojii fi Humna namaa isaanii:
□ Kaffaltii Tajaajilaa fi taaksii al kallattii biyyaatti irraa bilisa hin

taasifaman,
□ Kaffaltii Tajaajilaa fi taaksii al kallattii biyyaatti irraa bilisa
taasifamu, yookiin
3
□ Kaffaltii Tajaajilaa fi taaksii biyyaattif kaffalaniif bakka kan

isaaniif buufamu yookiin isaan bakka bu’uun ni kaffala.
Manni Hojii Mootummaa, dhimmoota armaan gadiitiin wal walqabee,
taaksii al kallattii, gibira, kaffaltii fi, taariifa kamiyyuu seera rogummaa
qabun Mootummaa Naannoo Oromiyaa sassaabu, irraa kontiraaktarri,
kontiraaktaroonni cita hojii fi hojjettoonni isaanii bilisa ta’uu (yookaan
isaan bakka bu’un kan kaffalu ta’uu isaa) ni mirkaneessa.
(a). kaffaltii kontraaktaraaf, kontraaktara cita hojii fi hojjettoo isaaniif
(kanneen lammii Itoophiyaa ykn teessoon isaanii dhaabbiin Itoophiyaa
keessa ta’en ala jiran) hojii isaan hojjetan waliin walqabatee
kaffalamuuf kamiyyuu;
(b). Meeshaalee ijaarsaa, galteewwan ijaarsaa fi wantoota kontiraaktarrii
yookiin kontiraaktarrii cita hojii gara daangaa Federaalaawa
Dimokraataawa Ripaablika Itoophiyaa keessa hojii isaa raawwachuuf
galche fi erga hojiin xumuramee booda biyya keessaa baasu
(c). Meeshaalee ijaarsaa kamiyyuu hojii ijaarsaa raawwachuuf gara
biyyaatti galanii fi Manni Hojii Mootummaa kaffaltii irratti
raawwachuu isaatiin akka qabeenya Mana Hojii Mootummaatti
fudhatamu;
(d). Qabeenya kontiraaktarri, kontiraaktaroonni xiqqaa fi hojjettoonni
(kanneen lammii Itoophiyaa ykn teessoon isaanii dhaabbiin Itoophiyaa
keessa ta’en ala jiran) gara Federaalaawa Dimokraataawa Ripaablika
Itoophiyaatti fidan kamiyyuu yookiin hirkaatonnii seera qabeessa
isaanii tajaajila dhuunfaf fidatanii dhufanii fi yeroo biyya lakkisan
fudhatanii bahan. Kuniis kan ta’uu danda’u:
(i) Kontiraaktarri, Kontiraaktarri cita hojii fi hojjettootaa fi
hirkaatonnii seera qabeessii isaanii qabeenya gara Federaalaawa
Dimokraataawa Ripaablika Itoophiyaa yammuu galchan, sirna
4
gumruukaa Federaalaawa Dimokraataawa Ripaablika Itoophiyaa hordofuu qabu.

(ii) Kontiraaktarri yookiin kontiraaktarri cita hojii fi hojjettootaa fi
hirkatonnii seera qabeessii isaanii qabeenya taaksii fi gibira irraa
bilisaan Federaalaawa Dimokraataawa Ripaablika Itoophiyaa
keessaa galchan biyyaa osoo hin baasiin kan dhabamsiisan yoo
ta’e, akka haala dhimichaatti:
(c) Gibira fi taaksii bu’uura seera Federaalaawa Dimokraataaw a
Ripaablika Itoophiyaan murtaa’e raawwachuu; yookiin
(d) Meeshaaleen kun gara biyya keessaa yammuu galan kaffaltii
Manni Hojii Mootummaa raawwate jira yoo ta’e, bakka busuu
qaba
HWW 22.1 Manni Hojii Mootummaa hojii hin xumuramin hafe xumursisuuf baasii
dabalataa isa gaafatuf, dhibbeentaan gatii hojii raawwatiinsa qabu haa
ibsamu
C.Dirqama Mana Hojii Mootummaa
HWW 30.2 Manni hojii mootummaa kontiraaktaraaf deeggarsa dabalataa kanatti aanu
gochuu qaba.
Sanadootnii mana hojii mootummaa fi Injiinaaraan dhiyaatan kanneen
HWW 30.3
armaan gadii ta’u
D.Dirqama Kontiraaktaraa
HWW 34.5(b) Dabalataan dursa mana hojii mootummaan mirkannaa’uu kan qaban
Sagantaa hojii irratti hojiiwwan tarreeffaman raawwachuuf hojjettoota ijoo

HWW 38.3
barbaachisan kanneen armaan gadiiti
HWW 39.2 (b) Hangi waliigalaa ittigaafatamummaa kan armaan gadii ta’a
HWW 40.1 uwwisni inshuuransii inni xiqqaa fi hir’ifamuu qabu:
5
(a) uwwisni inshuuransii inni xiqqaan hojii, maashinarootaa fi galteewwan ijaarsaa

(b) hir’ifamni inshuuransii ol’aanaan hojii, maashinarootaa gurguddoo
ijaarsaa fi galteewwan ijaarsaa
(c) uwwisni inshuuransii inni xiqqaa meeshaalee ijaarsaa
(d) hir’ifamni inshuuransii ol’aanaa meeshaalee ijaarsaa
(e) uwwisni inshuuransii inni xiqqaan qabeenyaa
(f) Hir’ifamni inshuuransii inni ol’aanaan qabeenyaa
(g) uwwisni inshuuransii inni xiqqaan miidhaa qaamaa yookiin du’aa
hir’ifama hin qabne
Hangi uwwisa inshuraansii ittigaafatamummaa saaxilamummaa balaa fi

ittigaafatamummaa sivilii (hariiroo hawaasaa) ilaalchisee ta’uu qabu
HWW 40.3
□ kan hin murtoofne; yookiin
□ kan murtaa’e:
Kontiraaktarii beeksifni mo’ataa ta’uu isaa ibsu erga isa qaqqabe irraa
HWW 41.1 kaasee guyyaa sagantaa raawwii hojii itti dhiyeeffachuu qabu
Tarreeffamni sagantaa raawwii hojii kanneen armaan gadiiti
HWW 41.4 Guyyaa sagantaan hojii itti fooyya’uu qabu.
Sagantaa fooya’ee dhiyaachuu dhabuu isaatiin hangi qabamu.
HWW 47.1
HWW 47.2
HWW 50.1
HWW 50.4
HWW 52.5
HWW 53.1
HWW 55.1
6
Hangi kabachisa raawwii waliigaltee (raawwii hojii gaarii) ta’u qabu

HWW 58.1
Gosa kabaachisa raawwii waliigaltee (raawwii hojii gaarii) fudhatama qabu

HWW 58.4
Gosti maallaqaa/sharafa ta’u qabu: Birrii Itoophiyaa
HWW 58.8 Kabachiisni wabii raawwii waliigaltee kan gad dhiifamu
E. Kaffaltii Kontiraaktaraa
Waliigaltee kanaan kaffaltiin kontoraaktaraaf malu kamiyyuu kan
HWW 59.1
raawwatamu
HWW 60.1 Gaaffii isaa irratti hundaa’ee, kaffaltiin dursaa
HWW 60.2 Hangi kaffaaltii dursaa kennamu
Tumaaleen armaan gadii kaffaltii dursaa fi Wabii kaffaltii dursaa irratti

HWW 60.9
raawwatiinsa ni qabatu
(a) Wabiin Kaffaltii dursaa barbaachisu

(b) Kaffaltiin dursaa guyyaa waliigalteen hojiirra ooluu jalqabe irraa
kaasee kan kaffalamuu Kaffaltii dursaa kenname guutuun isaa hanga
deebi’uutti, Manni Hojii Mootummaa hojiin erga jalqabamee booda
kaffaltii yeroo yeroon raawwatamu irraa ji’oota sassaabee keessatti
itti xumuru
(c) Wabiin kaffaltii dursaa hangaa fi maallaqa/sharaafa kaffaltii dursaa
waliin wal gitu
(d) Kaffaltiin dursaa kaffaltii ji’a ji’an gaafatamu irraa biifa
hir’ifamaatiin deebi’uu qaba
i.Kaffaltiin dursaa (ol’aanaan isaa 30%) kaffaltiwwaan yeroo yeroon
Kontraaktaraaf raawwatamu qabu irraa biifa hir’faamaatiin deebi’uu
qaba. Kaffaltiin kun kaffaltii isa jalqaba Kontraaktaraaf kaffalamu irraa
hir’ifamuu jalqabuun, yoo hagam (baayyee) ture, gatii waliigaltichaa
keessaa kaffaltiin 80% yammuu raawwatamutti, deebi’ee xumuramuu
7
qaba.
Qarshiin kaffaltii dursaatiin fudhatame kan deebi’uu maallaqa/sharaffa
kaffaltiin dursaa ittin raawwatamen ta’uu qaba.
Hangi maallaqa kaffaltii yeroo yeroon raawwatamu irraa itti hir’ifamu

formulaa armaan gaditiin shallagamuu qaba.
Va  D
R
Vt  0.8
where:
R= Hanga deebi’ee kaffalamu
Va = Hanga maallaqa waliigalaa kaffaltii dursaa raawwatame
Vt = Gatii waliigaltee jalqabaa
D =. Hanga kaffaltii raawwatamu
Bu’aan isaa desiimaala lamaatti deebi’a
HWW 61.1
Fraakshiniin tokkon tokkon kutaawwan hojii (elementii) adda bahee ibsame

HWW 62.7 fi
fi ida’aama sirrii kutaawwan hojii (elementootaa) formulaa sirreeffama gatii
62.13
irratti haala armaan gadiin hojiirra ooluu ta’a.
Tilmaama gatii hojichaa adda baasuuf toftaan armaan gadii hojjiirra ooluu
qaba.
(i) □ waliigaltee gatii baqqee yammuu ta’uu, qarshiin kaffalamuu qabu
HWW 63.1
akka armaan gadii kanaan murta’a:
(ii) □: waliigaltee gatii dimshaashaa yammuu ta’uu, qarshiin kaffalamuu
qabu haala armaan gadiin murta’a
HWW 64.1 Halli kaffaltii yeroo itti raawwatamu akkaataa armaan gadiitiin ta’a
8
HWW 64.2(e) Abbaan qabeenyummaa maashinarootaa gurguddoo ijaarsaa fi meeshalee ijaarsaa HWW K
HWW 64.7 Garaagarummaa yeroo kaffaltiin yeroo itti raawwatamuu qabu
wixineen ibsa herreegga xumuraa hanga yeroo Kontiraaktarri waraqaa

HWW 65.1
ragaa wal harkaa fudhiinsa yerootiif iyyata galfatetti dhiyaachuu qaba.
Injiinarrii waraqaa ragaa walharkaa fudhiinsa xumuraa (HWW Keewwata

HWW 65.2 89) erga qopheessee irraa jalqabee, guyyaa 30 keessatti Ibsa Herreegga
Xumuraa qopheessuu fi mallatteessuu qaba.
9
E. Waliigaltee Raawwachuu
Daangaan hojichaa,
HWW 70.1
Kontiraaktarri hojii ijaarsaa kan raawwatu,
HWW 70.2
Lakkoofsa agarsiistuu saxaxaa bakka hojii ijaarsaa (saayitii) agarsisu fi
ibsu
HWW 71.1 Guyyaa hojiin itti jalqabamu
HWW 72.1 Guyyaa hojiin hundumti isaa itti xumurama jedhamee yaadame:
HWW 74.1(j) Sababoonni armaan gadii kan beenyaan itti kaffalamuudha
HWW 79.1 Galmeen hojii
(i) □ Ni barbaachiisa ; yookiin,
(ii) □ Hin barbaachisu
HWW 79.2 Ulaagaan teeknikaalaa ibsi ittiin qophaa’uu qabu:
Hojiiwwaan, kutawwaan hojii, meeshaleen ijaarsaa, fi galteewwan

ijaarsaa hojii ijaarsichaaf faayidaa irra oolan ulaagaa guutuu qaban
HWW 80.2
(a) Ibsa fedhii hojii barbaadamu
(b) Ulagaawwaan fedhii tarree hojii:
HWW 80.3
HWW 81
HWW 83.2
F. Wal harkaa fudhiinsaa fi Ittigaafatamummaa Hanqinaalee
HWW 86.3
HWW 87
HWW 88.6
10
HWW 88.7
11
Boqonnaa 3 Waliigaltee Birkii-9 Guca
Waliigaltee
Birkii 9 Guca Waliigaltee
Baafata Fuula
A. Dilaala Waliigaltee (Contract Agreement)..........................................................................1
1. Waliigaltee...........................................................................................................................1
B. Wabii Kabachiisa Waliigatee.............................................................................................. 3
i
Waliigaltee
A. Dilaala Waliigaltee (Contract Agreement)
Waliigaltee Bittaa ________________________
Lakkoofsa addaa Bittaa________________
Waaliigaltee kun gaafa_______________,

_________________ kana booda “Mana hojii mootummaa” jedhamee waamamu)
Fi
_____________ dhaabbaata seera qabeessaan hundaa’ee fi teessoon dhaabbii isaa------------

(kana booda ‘’Kontiraaktara’’ jedhamuun waamamu) giddutti raawwatamedha.
Bu’uuruma kanaan
Manni hojii mootummaa afeerraa caalbaasii hojii ijaarsa_________ taasisef (kana booda ‘‘hojii
ijaarsaa’’ jedhamee wamaamuu) gatii waliigaltee dimshaashaa qarshii ______ Kontraaktarri
dorgommii caalbaasii irratti hojicha raawwachuuf dhiyeesse (kana booda ‘’gatii waliigaltee’’
jedhamuun waamamu) haalaa fi akkaataa armaan gaditti ibsamaniin waan fudhateef;
Kontiraaktarrii mana hojii mootummaa bakka bu’uun hojjeetoota dandeettii fi ogummaa
barbaachisuu qabaniin fi gahumsa teeknikaa barbaachisutti fayyadamuun haalaa fi akkaataa
waliigalteen hojicha hojjechuuf waan waliigalf,
Qaamooleen lamaan akka armaan gadiitti waliigalanii jiru.
1. Waliigaltee
1.1.Waliigaltee kana keessatti hiikaa fi ibsi jechootaa ka’aame walduraa duubaan kan haaloota
waliigaltee keessatti ka’aame waliin kan walfakkaatudha.
1.1 Sanadoonni armaan gadiitti tarreeffaman waliigaltee mana hojii mootummaa fi

kontiraaktara gidduutti raawwatame keessatti kan hammataman fi akka qaama waliigaltetti
kan dubbifamuu fi kan hiikaman dha.
1
Waliigaltee
2. Waliigaltee duuka deemtu (appendix) hunda waliin;

3. Xalayaa manni hojii mootummaa kontiraaktarrichi mo’ataa ta’uu isaa
ibsuun barreesse;
4. Haalawwan Addaa Waligaltee;
5. Haalawwan Waliigalaa Waliigaltee;
6. Gucawwaan sanadi caalbaasii guutamee ittiin dhiyaatu fi duuka
deemtuu (annex) isaa
7. Ibsa fedhi teeknikaa tarreeffama isaa waliin
8. sanadoota dizaayiinii (agarsistuu dizaayinii/drawings)
9. (a) Waliigaltee gatii baqqeetiif; tarreeffama hanga hojii (Bill of
Quantities) fi karoora gatii erga sirreeffamni herreegaa taasifamee
booda jiru
(c) Waliigaltee gatii dimshaashaatif; tarreeffama gatii waliigalaa erga
sirreeffamni herreega taasifame booda jiru
10. sanada dabalataa biroo waliigaltichaan walqabatu kamiyyuu yoo
jiraate
1.2 Waliigalteen kun sanadoota waliigaltee biraa hundaa irra raawwatinsa ni qabaata.
Sanadoota waligaltee giddu garaagarummaan yookiin wanti wal faalleessuu yoo
jiraate, sanadoonni waliigaltee kun duraa duuba oliitti tarreeffamanii jiranin
raawwatiinsa kan qabaatan ta’a.
1.3 Kontraaktarri kaffaltii Manni Hojii Mootummaa waliigaltee kanaan isaaf kaffalu yaada
keessa galchuun, gama hundaan tumaalee waligaltichaatiin haala wal simun hojii
raawwachuu fi hojii hanqinni irratti mul’ate sirreessuuf Mana Hojii Mootummaaf
waadaa seenee jira.
1.4 Manni hojiii mootummaa hojii hojjetamee fi hojiin hanqini irratti mul’ate sirreeffamuu
isaa yaada keessa galchuun, gatii waliigaltee fi kaffaltii bu’uura tumaalee waliigalteen
raawwachuu qabu yeroo fi haala waliigalticha keessatti ibsamen Kontraaktaraaf
2
Waliigaltee
kaffaluuf waadaa ni seenee jira.
Bu’uura oliitti ibsamen waliigalamuu isaa nuti waliigaltoonni lamaan fi ragaawwan

isaanii armaan gaditti mallattoo keenyaan ni mirkaneessina.
Mana Hojii Mootummaa Bakka Bu’uun Ragaa Mana Hojii Mootummaa

Mallattoo___________ Mallattoo___________
Maqaa___________ Maqaa____________
Gahee hojii________ Gahee hojii____________
Guyyaa___________ Guyyaa__________________
Kontraaktara Bakka Bu’uun Ragaa Kontraaktaraa
Mallattoo___________ Mallattoo___________
Maqaa__________ Maqaa___________
Gahee hojii____________ Gahee hojii__________
Guyyaa_________ Guyyaa___________
Wabii Kabachiisa Waliigatee
Guyyaa________________
Lakkoofsa adda baasaa bittaa_______________
___________tiif
Ta’uullee (amma booda ‘’Kontiraaktara’’ kan jedhamu) lakkoofsa waliigaltee, guyyaa,

(amma booda ‘’waliigaltee’’ kan jedhamu) mallata’een bu’uura dirqamaa seenaniin kan
raawwatan yemmuu ta’u;
isin kontiraaktarrii dirqama waliigaltee seenaan keessatti waliigaltee ibsame keessatti

hanga wabii kennaa maallaqan ibsame wabii raawwii waliigalteef akka dhiyeessan sirritti
ibsuun waan nu gaafataniif,fi
nuti jiraataa seera qabeessa, ,(amma booda ‘’Wabii’’kan jedhamnu) kontiraaktra kanaaf
wabii ta’uuf kan waliigalee ta’uu;
3
Waliigaltee
kanaaf,nu kontiraaktara kana bakka bu’uun dirqama wabii hanga waligaala gahuu kan
ittigaafatamuu ta’uu fi kontiraaktarri waliigaltee cabsuu isaa ifaatti gaafiin kaffaltii
jalqabaa barreeffamaan akkuma nuuf dhiyaateen mormii fi sababa tokko malee hanga
waliigala kaffaltii gaafatamnee sababa waan kana argiisiisuu mirkaneessuu kaasuun osoo
hin barbaachisiin gaafii dhiyaate yookiin kaffaluuf dirqama seene gahu ni baana.
Wabummaa kun seeraa qabeessa ta’uun kan turu hanga guyyaa ,
Wabummaan kun bu’uura maxxansa lakk,458 mana maree daldala idil addunyaatiin
gaafiin maamiltootaf kennamu wabummaa gosa tokkootti.
Maqaa
Gahee hojii
Mallattoo
Waliigaltee kana mallateessuuf qaama bakka bu’ummaa guutuu fudhate Guyyaa------
A. Wabii kaffaltii dursaa

(Bank Guarantee)
Guyyaa
Lakkoofsa addaa baasaa.Bittaa
--tiif
kaffaltii duraa ilaalchisee tumaaleen haala kaffaltii bu’uura waliigaltee keessatti

ibsamaniin (amma booda ‘’kontiraaktara’’kan jedhamu) galameen manni hojii
mootummaa wabii irraa dhufu dirqama keewwata waliigalteen irratti bu’een hanga .
haaqummaan tilmaama raawwii qaama mootummaa bitta raawwatu bira taa’uu qaba.
Nuti mallattoo keenyaa armaan gadiitti teessoon seera qabeessa (amma booda “wabii”
kan jedhamnu) kontiraaktarri akkaatuma nu ajajeen haalduree tokko malee fi jecha keenya
4
Waliigaltee
osoo hin digiin wabii gadi bu’aa osoo hin ta’iin wabummaa hin diggamaneen akka ittigaafatamaa jalqabatti qa
Wabummaan kun kan turu seera qabeessa ta’e kan turu bu’uura waliigalteen kaffaltiin
dursaa kontiraaktara fudhatamee hanga walii galteetti , [barri haa galu]guyyaa raawwate
irraa kaasee hanga guyyaa—j’a, bara --ti[insert year].
Maqaa
Gahee Hojii
Mallattoo
Waliigaltee kana mallateessuuf qaama bakka bu’ummaa guutuu fudhate Guyyaa------

Sanada Caalbaasii Idilee Isa Dhumaa Final

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Sanada Caalbaasii Idilee Isa Dhumaa Final

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

BIIROO MAALLAQAA OROMIYAATIIN

SANADA CAALBASII IDILEE (SCI) BITTAA IJARSAA

Lakkoofsa addaa bittaa

Guyyaa Sanadni Caalbaasii itti mirkanaa'ee

[Teessoo mana hojii mootummaa, ji’aa, bara ]

Boqonnaa 1 Adeemsa Caalbaasii I

Boqonnaa-2 Sagantaa Ibsa Fedhii VI

Boqonnaa 3 Waliigaltee VIII

Boqonnaa-1 Adeemsa Caalbasii

Birkii 1- Qajeelfama Dorgomtootaa (QD)

3. Waliindhahuu, Malaammaltummaa fi Sirna Komii

kennuu, kennuuf waadaa seenuu yookiin sossobuu jechuudha;

4. Dorgomtoota Gahuumsa Qaban

Venture) hundumti tokkummaa fi qeenxeen ittigaafatamummaa kan qabaatanu; fi

5. Galtee ijaarsaa, meeshaa ijaarsaa fi tajaajila Fudhatamummaa Qaban

6. Walitti Bu’iinsa Faayidaa

tokko ol irratti hirmaachuu kan isa dhorku miti; yookaan

B. Qabiyyee Sanada Caalbaasii

Boqonnaa 1 Adeemsa Caalbaasii

 Birkii 1 Qajeelfama Dorgomtootaa (QD)

Boqonnaa 2 Sagantaa Ibsa Fedhii

 Birkii 6 Sagantaa Ibsa Fedhii

 Birkii 7 Haalawwan Waliigalaa Waliigaltee (HWW)

 Birkii 9 Guca Waliigaltee

8. Gaaffiiwwan yookiin Ibsa Barreeffamaa sanada caalbaasii

9. Foyya'insa Sanada Caalbaasii

10. Marii Caalbaasiin Duraa fi Daawwannaa Eddoolaa

C. Qophii Sanada Yaada Dorgommii Caalbaasii

11. Baasii Sanada Yaada Dorgommii Caalbaasii

12. Afaan Caalbaasii

13. Gatii Caalbaasii fi Hir'ifama

14. Sharafa Caalbaasii fi Kaffaltii

15. Gahuumsa Ogummaa fi Dandeettii Dorgomaa

16. Gahuumsa Teeknikaa, Dandeettii fi Muxannoo Dorgomaa

ofiin dhiyeessuu fudhatamummaa qabaachuu ni danda’a.

17. Haala Humna Maallaqa Dorgomaan irratti Argamu

18. Waldaa Shariikaa (Joint Venture)

19. Caalbaasii filannoon Dhiyaatu

20. Yeroo Caalbaasiin Ragga’ee Itti Turu

dhiyaate kufaa ta’u danda’a.

21. Wabii Kabachiisa Caalbaasii

22. Sanadoota Caalbaasiin Hammatuu

fi miltoowwan dirqisiisoon armaan gadii dhiyaachu qabu:

e) Bu’uura QD keewwata 21 tiin,wabii kabachiisa Caalbaasii;

f) Bu’uura QD keewwata 19 tiin, yoo heyyamamee fi filannoo dorgomaatiin,caalbaasii filannoon

23. Haala Dhiyeessii fi Mallattoo Sanada Yaada Dorgommii Caalbaasii

D. Dhiyeessii fi Baniinsa Caalbaasii

25. Yeroo Xumura Dhiyeessi Sanada Yaada Dorgommii Caalbaasii

hin darbiin mannii Hojii Mootummaa sanada yaada dorgommii ni fuudha.

26. Sanada Yaada Dorgommii Caalbaasii Yeroon Hindhiyaannee

27. Caalbaasii Keessaa Bahu, Bakka Buusuu fi Foyyeessuu

dorgommii yeroo isaa eeggatee dhiyaatetti kan fudhatamuu ta’a.

28. Baniinsa Caalbaasii

E. Caalbaasii Madaaluu fi Dorgomsiisuu

30. Ibsa Caalbaasii

31. Fudhatamummaa Caalbaasii

Garaagarummaan bu’uuraa, hambifannaa yookaan hanqina(omission) qabaachuun kan murtaa’uu:

a. Fudhatama yoo argatee,

32. Walsimuu Dhabuu fi Hanqina

33. Gatii Shakiisiisaa fi Dogoggora Herreegaa

34. Ilaalcha Addaa

35. Gara Sharafa Qeenxeetti Jijjiruu

36. Gamaaggama Duraa Caalbaasii