(pagpapatuloy ng Aralin 3: ikalawang yugto ng kolonyalismo)

Imperyalismo sa Timog Asya

Ang mga kaisipan, kaugalian, edukasyon, at teknolohiya ay dinala ng British East India Company
noong lubos itong naging maimpluwensiya sa gobyerno ng India. Sa patapos na panahon ng 1800,
hindi nagtagal ay hawak na ng Imperyo ng Great Britain ang pangangasiwa sa kompanya. Binansagang
“pinakamakinang na kayamanan” ng imperyo ang India. Ang pitong taong digmaan ng France at Britain
ay nahinto sa pamamagitan ng Treaty of Paris. Napagkasunduan na ang France ay wala ng
mahahawakan na lupain sa India na nagpahina ng kanilang impluwensiya sa nasabing bansa. Subalit
may mga naiwan pa ring trading posts ang bansang France sa India nagpanatili ng ugnayan sa aspeto
ng negosyo at kalakalan.

Ang Pagsali ng United States sa mga Bansang Mananakop

Nagbunga ng pag-angkin sa Cuba, Pilipinas, Guam, at Puerto Rico ang pananaig ng United
States noong nakipagdigma ito sa Spain. Ginawang istasyong pandagat ang Guam papuntang
Silangan, samantala ang Puerto Rico naman ay istasyong pandagat sa Caribbean. Nakuha naman nila
ang Samoa at ginawang pangunahing istasyong pandagat. Ang Pearl Harbor na matatagpuan sa
Hawaii ay ang pinakanamumukod-tanging pundasyong himpilang-dagat sa Pacific ng United States
pagkatapos ng Unang Digmaang Pandaigdig. Ang pagkakaroon ng mga base militar ng United States
sa mga lugar na nabanggit ay palatandaan ng kanilang kapangyarihan at impluwensiya na sa kalaunan
ay nauwi sa pananakop.

Ang Protectorate at iba pang Uri ng Kolonya

Pinangasiwaan at naging tagapagtanggol ang United States sa mga bansang napabilang sa
West Indies, kasama na ang bansang Australia, New Zealand at mga bansang matatagpuan sa Central
America. Layunin nitong mamalagi ang malayang kalakalan sa mga rehiyon nito, mapagkunan ng hilaw
na materyales at maproteksyunan ang mga gawaing pang-ekonomiko ng United States. Ang malalaking
proporsiyong pangkabuhayan ay napasakamay ng malalaking organisasyong pangkomersyo ng United
States.
Protektado naman ng Great Britain ang mga bansang Australia at New Zealand. Dati rati ang
mga bansang ito pagkaraan ng himagsikan sa America ay naging tapunan ng mga bilanggo. Di
nagtagal, nag-umpisa ang pagtatayo ng mga kolonya sa mga lupaing ito nang madiskubre ang ginto sa
Australia. Malaking tulong ang lupaing ito sa migrasyon at bagong pananahanan lalo na sa lumulubong
bilang ng tao sa Great Britain.

Epekto ng Ikalawang Yugto ng Imperyalismo at Kolonisasyon

Maraming pagbabago ang ibinunga ng kolonisasyon sa lupaing nasakop lalo na sa aspekto ng
buhay. Hinimok ng mga mananakop na sundin ng mga bansang nasakop nila ang mga gawaing
pampolitika, pang-ekonomiya, pang-espiritwal, panlipunan at pangkultura upang maisakatuparan ang
sarili nitong interes.
Nalasap ng mga mamamayang nasakop ang malupit at marahas na pamamalakad ng mga
banyaga sa paglawak ng imperyalismo sa Africa at Asya. Ang likas na yaman at lakas-paggawa ay
walang pakundangang inabuso ng mga Kanluranin. Sa ilang bahagi ng kolonya ay naging dahilan ito sa
pagkawala at pagyurak ng kulturang katutubo dahil sa pangingibabaw ng mga Kanluranin. Ang mga
bakas ng pananakop ay nag-iwan ng sigalot sa ilang bahagi ng Asya at Africa dahil sa hindi malinaw na
pagpapatupad ng mga hangganan na hanggang sa kasalukuyan ay pinagtatalunan.

Short quiz:
Panuto: Basahin at unawaing mabuti ang tanong sa bawat bilang at piliin ang letra ng tamang sagot.
Isulat sa sagutang papel ang mga sagot niyo.
1. Paano nakinabang ang United States sa mga bansang napailalim nila sa paraang protectorate?
A. Napalawak ang itinataguyod na relihiyon. C. Napangalagaan nito ang ekonomikong interes.
B. Napahusay ang kanilang kakayahan sa dagat. D. Naging kanlungan nila ang mga ito sa oras
ng digmaan.
2. Anu-anong mga bansa ang nakuha ng United States nang magtagumpay ito laban sa Spain?
A. Bangladesh, Brazil, at Japan C. Guam, Pilipinas, at Puerto Rico
B. Panama, Samoa, at Vietnam D. Hawaii, Taiwan, at New Zealand
3. Bakit mahalaga sa mga negosyante ang pagbibigay ng espesyal na karapatan sa kalakalan?
 A. Para madagdagan nila ang ibibigay na buwis a pamahalaan
B. Upang gawing makapangyarihan ang kinabibilangang bansa
C. Upang maimpluwensiyahan nila ang mga naglilingkod sa pamahalaan
D. Dahil malaya nilang mapangasiwaan ang pagpapalago sa kanilang negosyo
4. Paano nakatulong ang mga imbensyon sa teknolohiya at agham sa paglalayag?
A. Pinabilis nito ang paglalayag ng mga mananakop.
B. Nadagdagan nito ang mga armas ng mga kolonyalista.
C. Naging mahusay ang mga namumuno sa pamahalaan.
D. Pinaunlad nito ang ekonomiya ng mga bansang Europeo.
5. Paano natulungan ng Dagat Mediterranean ang sistema ng kalakalan upang sa
mapaunlad ang mga bayan na kaharap o malapit dito?
A. Pinalawak nito ang sistemang barter. C. Naging susi ito ng mabilis na transportasyon.
B. Dito kinukuha ang maraming ginto at langis. D. Nakapagbigay ito ng hanapbuhay sa mga tao.
6. Ano ang pinakamagandang gawin upang matulungan ang paglago ng ekonomiya kung natuklasang
may mga ginto sa Australia?
A. Gawing sakahan ang lugar C. Palakasin ang turismo sa bansa
B. Magpatayo ng mga minahan D. Pangalagaan at huwag sirain ang kalikasan
7. Aling paglalahad ang malaking pakinabang ng mga naval base na itinatag ng United States sa mga
nasasakupan nito?
A. Pinahusay nito ang mga operasyong pandigma.
B. Pinayabong ang kaalaman sa mga yamang dagat.
C. Mabilis nitong napaunlad ang ekonomiya ng bansa.
D. Napangalagaan nito ang kapakanan ng mga mangingisda.
8. Ano ang pinakamahalagang layunin ng mga kanluranin sa mga bansang sinakop nila?
A. Pinaunlad nila ang mga bansang nasakop. C. Binigyan nila ng edukasyon ang mga katutubo
B. Nagkaroon ng hanapbuhay ang mga maralita. D. Dito sila kumuha ng hilaw na sangkap gaya
ng rubber.
9. Alin sa sumusunod ang isa sa mga pangunahing mekanismo sa paglunsad ng ikalawang yugto ng
pananakop?
A. Rebolusyong Pranses C. Rebolusyong Amerikano
B. Rebolusyong Industriyal D. Rebolusyong Pangkalikasan
10. Ano ang mahihinuha sa inilabas na Treaty of Paris sa pagitan ng France at Great
Britain?
A. Wala ng sagabal sa pamamahala ng Great Britain sa India.
B. Mabilis ng uunlad ang France dahil binitawan na nito ang India.
C. Pahirapan na ang pakipagkalan ng Great Britain sa mga nasasakupan.
D. Ipinakita nito na mas makapangyarihan ang France laban sa Great Britain.
11. Aling pahayag ang nagpapakita ng masamang epekto ng imperyalismo?
A. Tumaas ang bilang ng mga nandarayuhan at napabuti nito ang ugnayan.
B. Nahihirapan ang mga dayuhan sa pagpasok sa ilang pook ng nasasakupan.
C. Sinira nito ang kulturang katutubo dahil sa pananaig ng kulturang Kanluranin.
D. Natutunan ng mga katutubo ang mga ideyang pangkalakalan mula sa banyaga.
12. Ano ang masamang epekto ng hindi makatuwirang pagtatakda ng mga hangganan
sa ilang bahagi ng Asya at Africa na naging pamana ng mga Kanluranin sa mga
nasasakupang bansa?
A. Nahihirapan silang makamit ang mga pagbabago sa lipunan.
B. Pinahina at nilisan ng ibang mamamayan ang kanilang relihiyon.
C. Nagdulot ito ng migrasyon sa lipunan upang makahanap ng trabaho.
D. Patuloy ang hidwaan at kaguluhan lalong-lalo na sa mga hangganan.
13. Anong kontinente ang naging tanyag sa Europe dahil kay David Livingstone?
A. Africa B. Antarctica C. Asia D. Australia
14. Anong doktrina ang naglalaman na ang United States of America ay puwedeng
magpalawak at angkinin ang buong kontinente ng Hilagang America?
A. Bullionism B. Manifest Destiny C. Protectorate D. White Man’s Burden
15. Ito ay binansagang pinakamaningning na hiyas ng imperyong Ingles.
A. Australia B. China C. India D. New Zealand
(pagpapatuloy ng Aralin 3: ikalawang yugto ng kolonyalismo)

Imperyalismo sa Timog Asya

Ang mga kaisipan, kaugalian, edukasyon, at teknolohiya ay dinala ng British East India Company
noong lubos itong naging maimpluwensiya sa gobyerno ng India. Sa patapos na panahon ng 1800,
hindi nagtagal ay hawak na ng Imperyo ng Great Britain ang pangangasiwa sa kompanya. Binansagang
“pinakamakinang na kayamanan” ng imperyo ang India. Ang pitong taong digmaan ng France at Britain
ay nahinto sa pamamagitan ng Treaty of Paris. Napagkasunduan na ang France ay wala ng
mahahawakan na lupain sa India na nagpahina ng kanilang impluwensiya sa nasabing bansa. Subalit
may mga naiwan pa ring trading posts ang bansang France sa India nagpanatili ng ugnayan sa aspeto
ng negosyo at kalakalan.

Ang Pagsali ng United States sa mga Bansang Mananakop

Nagbunga ng pag-angkin sa Cuba, Pilipinas, Guam, at Puerto Rico ang pananaig ng United
States noong nakipagdigma ito sa Spain. Ginawang istasyong pandagat ang Guam papuntang
Silangan, samantala ang Puerto Rico naman ay istasyong pandagat sa Caribbean. Nakuha naman nila
ang Samoa at ginawang pangunahing istasyong pandagat. Ang Pearl Harbor na matatagpuan sa
Hawaii ay ang pinakanamumukod-tanging pundasyong himpilang-dagat sa Pacific ng United States
pagkatapos ng Unang Digmaang Pandaigdig. Ang pagkakaroon ng mga base militar ng United States
sa mga lugar na nabanggit ay palatandaan ng kanilang kapangyarihan at impluwensiya na sa kalaunan
ay nauwi sa pananakop.

Ang Protectorate at iba pang Uri ng Kolonya

Pinangasiwaan at naging tagapagtanggol ang United States sa mga bansang napabilang sa
West Indies, kasama na ang bansang Australia, New Zealand at mga bansang matatagpuan sa Central
America. Layunin nitong mamalagi ang malayang kalakalan sa mga rehiyon nito, mapagkunan ng hilaw
na materyales at maproteksyunan ang mga gawaing pang-ekonomiko ng United States. Ang malalaking
proporsiyong pangkabuhayan ay napasakamay ng malalaking organisasyong pangkomersyo ng United
States.
Protektado naman ng Great Britain ang mga bansang Australia at New Zealand. Dati rati ang
mga bansang ito pagkaraan ng himagsikan sa America ay naging tapunan ng mga bilanggo. Di
nagtagal, nag-umpisa ang pagtatayo ng mga kolonya sa mga lupaing ito nang madiskubre ang ginto sa
Australia. Malaking tulong ang lupaing ito sa migrasyon at bagong pananahanan lalo na sa lumulubong
bilang ng tao sa Great Britain.

Epekto ng Ikalawang Yugto ng Imperyalismo at Kolonisasyon

Maraming pagbabago ang ibinunga ng kolonisasyon sa lupaing nasakop lalo na sa aspekto ng
buhay. Hinimok ng mga mananakop na sundin ng mga bansang nasakop nila ang mga gawaing
pampolitika, pang-ekonomiya, pang-espiritwal, panlipunan at pangkultura upang maisakatuparan ang
sarili nitong interes.
Nalasap ng mga mamamayang nasakop ang malupit at marahas na pamamalakad ng mga
banyaga sa paglawak ng imperyalismo sa Africa at Asya. Ang likas na yaman at lakas-paggawa ay
walang pakundangang inabuso ng mga Kanluranin. Sa ilang bahagi ng kolonya ay naging dahilan ito sa
pagkawala at pagyurak ng kulturang katutubo dahil sa pangingibabaw ng mga Kanluranin. Ang mga
bakas ng pananakop ay nag-iwan ng sigalot sa ilang bahagi ng Asya at Africa dahil sa hindi malinaw na
pagpapatupad ng mga hangganan na hanggang sa kasalukuyan ay pinagtatalunan.

Short quiz:
Panuto: Basahin at unawaing mabuti ang tanong sa bawat bilang at piliin ang letra ng tamang sagot.
Isulat sa sagutang papel ang mga sagot niyo.
1. Paano nakinabang ang United States sa mga bansang napailalim nila sa paraang protectorate?
A. Napalawak ang itinataguyod na relihiyon. C. Napangalagaan nito ang ekonomikong interes.
B. Napahusay ang kanilang kakayahan sa dagat. D. Naging kanlungan nila ang mga ito sa oras
ng digmaan.
2. Anu-anong mga bansa ang nakuha ng United States nang magtagumpay ito laban sa Spain?
A. Bangladesh, Brazil, at Japan C. Guam, Pilipinas, at Puerto Rico
B. Panama, Samoa, at Vietnam D. Hawaii, Taiwan, at New Zealand
3. Bakit mahalaga sa mga negosyante ang pagbibigay ng espesyal na karapatan sa kalakalan?
A. Para madagdagan nila ang ibibigay na buwis a pamahalaan
B. Upang gawing makapangyarihan ang kinabibilangang bansa
C. Upang maimpluwensiyahan nila ang mga naglilingkod sa pamahalaan
D. Dahil malaya nilang mapangasiwaan ang pagpapalago sa kanilang negosyo
4. Paano nakatulong ang mga imbensyon sa teknolohiya at agham sa paglalayag?
A. Pinabilis nito ang paglalayag ng mga mananakop.
B. Nadagdagan nito ang mga armas ng mga kolonyalista.
C. Naging mahusay ang mga namumuno sa pamahalaan.
D. Pinaunlad nito ang ekonomiya ng mga bansang Europeo.
5. Paano natulungan ng Dagat Mediterranean ang sistema ng kalakalan upang sa
mapaunlad ang mga bayan na kaharap o malapit dito?
A. Pinalawak nito ang sistemang barter. C. Naging susi ito ng mabilis na transportasyon.
B. Dito kinukuha ang maraming ginto at langis. D. Nakapagbigay ito ng hanapbuhay sa mga tao.
6. Ano ang pinakamagandang gawin upang matulungan ang paglago ng ekonomiya kung natuklasang
may mga ginto sa Australia?
A. Gawing sakahan ang lugar C. Palakasin ang turismo sa bansa
B. Magpatayo ng mga minahan D. Pangalagaan at huwag sirain ang kalikasan
7. Aling paglalahad ang malaking pakinabang ng mga naval base na itinatag ng United States sa mga
nasasakupan nito?
A. Pinahusay nito ang mga operasyong pandigma.
B. Pinayabong ang kaalaman sa mga yamang dagat.
C. Mabilis nitong napaunlad ang ekonomiya ng bansa.
D. Napangalagaan nito ang kapakanan ng mga mangingisda.
8. Ano ang pinakamahalagang layunin ng mga kanluranin sa mga bansang sinakop nila?
A. Pinaunlad nila ang mga bansang nasakop. C. Binigyan nila ng edukasyon ang mga katutubo
B. Nagkaroon ng hanapbuhay ang mga maralita. D. Dito sila kumuha ng hilaw na sangkap gaya
ng rubber.
9. Alin sa sumusunod ang isa sa mga pangunahing mekanismo sa paglunsad ng ikalawang yugto ng
pananakop?
A. Rebolusyong Pranses C. Rebolusyong Amerikano
B. Rebolusyong Industriyal D. Rebolusyong Pangkalikasan
10. Ano ang mahihinuha sa inilabas na Treaty of Paris sa pagitan ng France at Great
Britain?
A. Wala ng sagabal sa pamamahala ng Great Britain sa India.
B. Mabilis ng uunlad ang France dahil binitawan na nito ang India.
C. Pahirapan na ang pakipagkalan ng Great Britain sa mga nasasakupan.
D. Ipinakita nito na mas makapangyarihan ang France laban sa Great Britain.
11. Aling pahayag ang nagpapakita ng masamang epekto ng imperyalismo?
A. Tumaas ang bilang ng mga nandarayuhan at napabuti nito ang ugnayan.
B. Nahihirapan ang mga dayuhan sa pagpasok sa ilang pook ng nasasakupan.
C. Sinira nito ang kulturang katutubo dahil sa pananaig ng kulturang Kanluranin.
D. Natutunan ng mga katutubo ang mga ideyang pangkalakalan mula sa banyaga.
12. Ano ang masamang epekto ng hindi makatuwirang pagtatakda ng mga hangganan
sa ilang bahagi ng Asya at Africa na naging pamana ng mga Kanluranin sa mga
nasasakupang bansa?
A. Nahihirapan silang makamit ang mga pagbabago sa lipunan.
B. Pinahina at nilisan ng ibang mamamayan ang kanilang relihiyon.
C. Nagdulot ito ng migrasyon sa lipunan upang makahanap ng trabaho.
D. Patuloy ang hidwaan at kaguluhan lalong-lalo na sa mga hangganan.
13. Anong kontinente ang naging tanyag sa Europe dahil kay David Livingstone?
A. Africa B. Antarctica C. Asia D. Australia
14. Anong doktrina ang naglalaman na ang United States of America ay puwedeng
magpalawak at angkinin ang buong kontinente ng Hilagang America?
A. Bullionism B. Manifest Destiny C. Protectorate D. White Man’s Burden
15. Ito ay binansagang pinakamaningning na hiyas ng imperyong Ingles.
A. Australia B. China C. India D. New Zealand