ENGLISH VIETNAMESE
2. Sense Knowledge
2.1. Sense Faculties and Intellectual Knowledge
Cognitive activity has two degrees: that of the senses and that
of the intellect. Sense knowledge belongs to the animals and to
man. Its fundamental characteristic is the fact that it comes about
through an organ of the body. We have seen how the relationship
between the faculty and the organ of sense is “hylomorphic” (of
form and matter): Each faculty organizes and moves its organ in a
way analogous to that in which the soul organizes and moves the
body. The organs of sense are body parts specialized in the
functions necessary for knowledge. Hence, their material
constitution always implies some kind of limitation in the activity
that they are capable of performing; i.e., the eye serves only to
see and not to hear, and it cannot support an excessively bright
stimulus; the ear serves only to hear and not to see, and it cannot
support an excessive acoustic stimulus, and so on.
What we have just said concerning the limits of sense
knowledge may be better understood if we compare it to
intellectual knowledge. As we will see later, the intellectual
faculties do not have a specific organ, and they are not designated
by matter to apprehend certain objects or undertake certain
operations. The sense faculties, on the other hand, receive forms
through the physical alteration of their specific organs so that
those forms, though not material themselves, are determined by
certain material conditions.
2. Nhận thức cảm giác
2.1. Các quan năng cảm giác và nhận thức thuộc trí năng.
Hoạt động nhận thức gồm 2 cấp độ: cấp độ cảm giác và trí năng.
Cấp độ nhận thức cảm giác có cả nơi con vật và con người. Đặc
tính cơ bản của nhận thức này là nó phụ thuộc vào một cơ quan thể
lý. Như ta đã biết, mối liên hệ giữa một quan năng và một cơ quan
thể lý mang tính “hình chất” (mô thể và chất thể): Một quan năng
điều khiển và vận hành cơ quan của mình tương tự như cách thức
linh hồn tổ chức và vận hành cơ thể.
Các cơ quan cảm giác là những thành phần cần thiết làm nên
nhận thức giác quan. Nó đóng vai trò chất thể và hàm chứa những
giới hạn trong hoạt động của nó. Chẳng hạn, mắt là chỉ để nhìn chứ
không để nghe và chức năng của nó trở nên hạn chế khi bị kích
thích bởi một cường độ ánh sáng quá lớn; cũng vậy, tai dùng để
nghe chứ không để nhìn và nó cũng không thể hoạt động trước một
cường độ âm thanh quá lớn…
Những gì ta vừa trình bày trên đây cho thấy những hạn chế
trong nhận thức thuộc cảm giác. Những hạn chế đó sẽ được nhìn
thấy rõ hơn khi ta đối chiếu nó với sự nhận thức thuộc về trí năng.
Như sẽ thấy sau này, các quan năng thuộc về trí năng không tuỳ
thuộc vào một cơ quan riêng biệt nào và chúng cũng không dựa
vào yếu tố chất thể để nhận thức một vật hay vận hành một hoạt
động nào đó. Trong khi đó, một quan năng thuộc cảm giác thì tiếp
nhận các mô thể dựa vào các thay đổi vật lý nơi cơ quan thể chất.
Chính vì thế, dù các mô thể được tiếp nhận bởi quan năng thuộc
1

These material conditions consist in the individuality and
accidentality of the sense form, and this means that the sense
faculty (or more simply the “sense”) always knows an individual
(i.e., not universal) and an accidental (i.e., not substantial) form:
My sight sees this blue of this sea that I am contemplating but not
the blue of the sea in a general or abstract sense. Moreover, a
sense faculty can know only those objects capable of altering its
organ within certain limits.
2.2. The Organs and Faculties of Sense
How does sense knowledge, or more simply the action of Nhận thức cảm giác diễn ra thế nào, hay hành động cảm giác
“feeling,” come about? của chúng ta diễn ra như thế nào?
In the first place, the organ is stimulated by something
physical or corporeal. This alteration involves the reception of a
specific extramental form such as the green of an olive tree or the
perfume of a jasmine plant. However, it must be, as we have
already explained, a form quantitatively and qualitatively
“proportional” to the material capabilities of the organ, in other
words, within its performance thresholds. In general, the eye can
see colors and the ear hear sounds, but the human eye cannot see
the chromatic range of infrared or that of ultraviolet, and the ear
cannot hear very high- or very lowfrequency sounds.
cảm giác không phải là chất thể nhưng chúng bị điều kiện hoá bởi
sự tiếp nhận mang tính chất chất thể.
Những điều kiện chất thể có tính chất đặc thù và tuỳ phụ. Nói
cách khác, một quan năng cảm giác (hay đơn giản hơn là “giác
quan”) luôn nhận thức một vật theo cách cụ thể và tuỳ phụ. Chẳng
hạn, mắt tôi nhìn thấy màu xanh của nước biển này chứ không phải
màu xanh của nước biển theo nghĩa chung chung và trừu tượng.
Hơn nữa, một quan năng cảm giác chỉ có thể nhận thức những vật
thuộc giới hạn cụ thể của nó.
2.2. Các cơ quan và các quan năng cảm giác
Trước hết, một cơ quan được kích thích bởi một số tác nhân vật
lý hay vật chất. Sự chuyển đổi này liên quan đến việc tiếp nhận
một mô thể cụ thể đến từ bên ngoài, chẳng hạn: màu xanh của cây
ô liu hoặc mùi thơm của cây hoa nhài. Tuy nhiên như đã giải thích,
mộ thể này phải là một mô thể tương xứng về phẩm tính và lượng
tính với năng lực tiếp nhận của cơ quan thể lý. Nói cách khác, cơ
quan thể lý chỉ có thể đón nhận mô thể trong khả năng của nó. Ví
dụ, mắt thì có thể nhìn thấy màu sắc và tai thì nghe thấy âm thanh;
thế nhưng mắt chúng ta không thể nhìn thấy dải màu của tia hồng
ngoại hay của tia cực tím, và tai cũng không thể nghe được tần số
âm thanh quá lớn hay quá thấp.
2
 When the organ is physically stimulated, it receives a specific
form in a material and purely passive way; i.e., it is “modified”
by the act of a reality. For its part the sense faculty — which,
together with the organ, forms a single unit — receives the same
form but in a formal, or intentional, way. In fact, the cognitive
faculty is an operative, not a passive, potency, so its reception of
a form cannot be material nor merely passive; quite the contrary,
the faculty itself actualizes the form received and makes it
known. It must also be made clear that the extramental form
would not be known without the activity of the cognitive faculty;
for example, a specific chemical quality of the apple would not
be a “flavor” if the apple was not tasted. Thus, the “passage”
from the specific natural form to the intentional sense form comes
about by virtue of three factors: (1) the physical alteration or
stimulation of the organ; (2) the unity between the organ and the
faculty; and (3) the reception of the form in the faculty, which
actualizes it. Bearing these three factors in mind, three important
observations must be made.
1. Sense knowledge cannot be reduced to a physiological
process even though it requires such a process in order to come
about. The physical alteration of the organ, with the consequent
reaction of the nervous system, does not constitute knowledge per
se but is a prior transitive activity. The immanent activity of
knowing occurs only in the act in which the form is received
Khi cơ quan của cơ thể bị tác động cách vật lý, nó tiếp nhận một
mô thể cụ thể theo cách chất thể và thuần túy thụ động; nghĩa là nó
bị “biến dạng” bởi hành động của một tác nhân thực. Trong khi đó,
quan năng cảm giác cùng với cơ quan thể lý làm nên một khối duy
nhất để tiếp nhận mô thể đó theo cách ý hướng. Thực tế, quan năng
nhận thức là một tiềm năng mang tính chủ động chứ không thụ
động, vì thế, khi tiếp nhận một mô thể, nó không bị vật thể hoá hay
tiếp nhận thuần tuý thụ động. Trái lại, quan năng nhận thức tự
hiện thể hóa mô thể mà nó tiếp nhận và nhận biết nó. Cần xác định
rằng, mô thể đến từ bên ngoài sẽ chẳng được nhận biết nếu không
có hoạt động của quan năng nhận thức; chẳng hạn, đặc tính hoá
học cụ thể của quả táo sẽ không phải thứ gì đó có “hương vị” nếu
như nó không được nếm thử. Như vậy, sự chuyển đổi từ mô thể tự
nhiên và cụ thể sang mô thể mang tính ý hướng xảy ra theo ba yếu
tố:
(1) phải sự thay đổi mang tính vật lý hoặc sự tác động đến cơ
quan thể lý; (2) sự thống nhất giữa cơ quan thể lý và quan năng của
nó, và (3) sự tiếp nhận của mô thể phù hợp với quan năng. Nhớ
được 3 yếu tố này trong đầu, thì cũng phải nhớ thêm 3 điều quan
sát quan trọng sau:
1. Nhận thức cảm giác không thể bị giảm thiểu vào một tiến
trình sinh lý dù nó cần tiến trình đó để nhận thức. Sự chuyển đổi
vật lý của cơ quan, cùng với phản ứng thích hợp của hệ thần kinh,
không cấu thành nhận thức tự thân nhưng là một hành động ngoại
tác tiên nghiệm.
Hoạt động nội tại của nhận thức xảy ra chỉ trong hoạt động tiếp
nhận mô thể của quan năng, vốn làm cho mô thể được hiện diện và
3
bythe faculty, which actualizes it and makes it known. There is
no process (i.e., an initial moment, a development, and an end)
between the reception of the form and its becoming actualized:
Knowledge is an immanent, and hence instantaneous, activity.
This specification is important because it might be thought that
philosophical discourse on sense knowledge introduces excessive
complication with respect to the (apparently simpler)
explanations that a neurologist could give concerning the working
of the organs of sight or hearing and their relationship with the
various areas of the brain. But the neurologist only explains the
mechanisms of the organ and, being a scientist, does not dwell on
the ultimate principles of cognitive sense activity. We could say
that, while the scientist examines the physical changes and
reactions that take place in the sense process, the philosopher
reflects on the spiritual and intentional change associated with the
physical change of the organ. Returning to the distinction made in
Chapter 1, it could be added that the neurologist or physiologist
explains how the sense perception of a stimulus (for example,
something hot) occurs, while the scholar of philosophical
anthropology asks himself what is this heat that I feel. These are
two different, though interconnected, levels.
2. The immanence and immateriality of sense knowledge are
not complete. This is because of the organic foundation of such
knowledge, i.e., its need for the physical alteration of an organ in
order to come about. As we have noted, this incompleteness of
immanence and immateriality is principally evident in the
nhận biết. Không có tiến trình (khởi đầu, tiến triển và kết thúc)
giữa việc tiếp nhận mô thể và việc hiện thực hóa nó: Nhận thức là
một hoạt động nội tại, và do vậy nó là hành động bất biến. Sự phân
loại này quan trọng bởi người ta có thể cho rằng những trình bày
của triết học về nhận thức cảm giác là quá phức tạp đối với những
giải thích (xem ra đơn giản hơn) mà một nhà thần kinh học cũng
có thể đưa ra, liên quan đến hoạt động của các cơ quan thị giác
hoặc thính giác và sự liên hệ của chúng với các vùng khác nhau
thuộc não bộ.
Thế nhưng nhà thần kinh học chỉ đi lý giải các cơ chế của cơ
quan, và đồng thời là một nhà khoa học, họ không tập trung vào
các nguyên lý nền tảng của hoạt động nhận thức cảm giác. Ta có
thể nói rằng, trong khi nhà khoa học đang xét đến những chuyển
đổi và phản ứng vật lý diễn ra trong quá trình cảm giác, thì triết gia
lại đi suy tư về sự chuyển đổi tinh thần và tính ý hướng được nối
kết với sự chuyển đổi vật lý của cơ quan. Quay lại những phân biệt
mà ta nêu ra trong chương I, ta có thể nói thêm rằng nhà thần kinh
học hay nhà sinh lý học đi lý giải việc nhận thức cảm giác do một
tác nhân kích thích (chẳng hạn, một vật thể nóng) xảy ra thế nào,
trong khi các học giả thuộc lĩnh vực nhân học triết học lại tự hỏi
sức nóng mà tôi cảm nhận được là thứ gì. Đây là hai mức độ khác
nhau dù rằng chúng được nối kết với nhau.
2. Tính nội tại và tính phi chất thể của việc nhận thức cảm giác
là chưa thành toàn. Nguyên nhân là do nền tảng hữu cơ của việc
nhận thức…, là điều cần thiết để sự chuyển đổi vật lý của một cơ
quan được xảy ra. Như đã lưu ý, sự bất toàn của tính nội tại và tính
phi chất thể về cơ bản được thấy rõ trong các điều kiện mang tính
4
conditions of individuality and accidentality of sense forms. cụ thể và tuỳ phụ của các hình thức cảm giác. Sau này, chúng ta sẽ
Later, we will see how complete immanence and intentionality thấy cách thức mà tính nội tại và tính ý hướng hoàn toàn chỉ thuộc
belong only to intellectual activity. riêng hoạt động trí năng.

3. The form received by the faculty has the “same” form as
what is perceived, which exists, as we have reiterated on a
number of occasions, naturally outside the mind and intentionally
in the soul. From this derives a fundamental observation of
Aristotle: “The activity of the sensible object and that of the
percipient sense is one and the same activity.” This means, on the
one hand, that no act of knowledge exists without an object — a
kind of “pure thought” — because some thing is always known,
and, on the other hand, that the known form is a single act in
which the act of the knower (the faculty) and the act of the known
(the real form) come together. Without these two acts, there is no
knowledge. Finally, we must make it clear that when we speak of
sense organs we are referring to a complex structure that includes
a peripheral part and a central part. The former gathers the sense
stimuli that then, via the nervous system, reach specific areas of
the brain where they are processed. The correct working of the
sense faculties requires that all these structures should remain
intact and, vice versa, if the peripheral or central parts were
damaged, sense perception can be affected. Thus, for example,
following the amputation of a limb, some sense of touch may
persist at a neurological level, or a trauma in a specific area of the
brain can prevent an individual from recognizing the stimuli from
a peripheral organ.
3. Mô thể được tiếp nhận do bởi quan năng có một mô thể giống
với những gì nó được nhận thức, như đã nhắc đi nhắc lại, nó tồn tại
cách tự nhiên bên ngoài tâm trí và có tính ý hướng trong tâm hồn.
Từ đó ta rút ra một nhận xét cơ bản của Aristotle: “Hoạt động của
đối tượng khả giác và tri giác là một và đồng nhất.” Nghĩa là, một
mặt, không có hành động nhận thức nào tồn tại mà lại không có
một đối tượng – hay còn gọi là một kiểu “suy tư thuần túy” - bởi
một số vật luôn được nhận biết; Mặt khác, mô thể được nhận thức
là một hành động đơn nhất nơi mà hoạt động của chủ thể (quan
năng) và hoạt động của vật được nhận thức (thực thể) nối kết với
nhau. Không có hai hoạt động này thì không có sự nhận thức. Sau
hết ta phải xác định rằng, khi nói đến các cơ quan cảm giác, là ta
đang nhắc đến một cấu trúc phức tạp bao gồm một phần ngoại vi
và một phần trung tâm. Cái có trước tổng hợp các kích thích cảm
giác, rồi sau đó thông qua hệ thống thần kinh, tiếp cận các vùng cụ
thể của não nơi chúng được xử lý. Tính chính xác trong hoạt động
của các quan năng cảm giác đòi hỏi toàn bộ các cấu trúc này phải
còn nguyên vẹn và ngược lại, nếu các bộ phận ngoại vi hoặc trung
tâm bị hư hỏng, nhận thức cảm giác có thể bị ảnh hưởng. Do đó,
chẳng hạn, sau khi cắt cụt chân tay, thì một số xúc giác có thể tồn
tại ở cấp độ thần kinh; hoặc một chấn thương ở một vùng cụ thể
của não thì có thể cản trở cá nhân đó trong việc nhận ra các kích
thích từ cơ quan ngoại vi.