RZECZY I RODZAJE WŁADZTWA NAD NIMI

Res corporales – rzeczy materialne, takie których można było dotknąć – niewolnik, grunt.
Res incorporales – rzeczy niematerialne. Twory abstrakcyjne, istniejące w oparciu o prawo
obowiązujące. Uprawnienia majątkowe, uznawane i chronione – zobowiązanie, spadek.
Traktowanie res incorporales jak rzeczy pozwalało na wygodniejsze operowanie tymi
pojęciami w prawie. Można było np. sprzedać wierzytelność wynikającą z zobowiązania lub
obchodzić spadek w całości jednym powództwem.
Res in patrimonio – nie wszystkie rzeczy mogą znajdować się prawnie w majątku osób
prywatnych
Res extra patrimonium – niektóre kategorie rzeczy były z góry wyjęte i z majątku i z
normalnego obrotu prawnego.
W obrębie tych pojęć wyróżniano rzeczy wyjęte z majątku według prawa boskiego res divini
iuris lub według prawa ludzkiego res humani iuris.
Res extra patrymonium divini iruris:
- rzeczy poświęcone kultowi religijnemu, np. świątynie res sacrae
- rzeczy poświęcone kultowi zmarłych, np. cmentarze i uznane przez prawo groby zmarłych
res religioase
- rzeczy oddane pod szczególną opiekę bogów, np. mury Rzymu lub znaki graniczne res
sanctae
Res extra patrymonium humani iuris:
- rzeczy z natury służące do powszechnego użytku, np. powietrze, woda, brzegi morskie res
omnium communes
- rzeczy należące do państwa rzymskiego lub innych osób prawnych i przeznaczone do
użytku publicznego, np. ulice, drogi, place, teatry, stadiony res publicae, res universitatis
Podział dotyczący res in patrimonio:
Res mancipi – rzeczy szczególnie wartościowe, np. grunty położone w Italii, niewolnicy,
zwierzęta używane do roli i transportu, służebności gruntów wiejskich.
Res nec mancipi – pieniądze, sprzęty domowe, inne zwierzęta później poznane.
Obrót rzeczami kategorii res mancipi wymagało pewnego formalizmu w postaci wymogu
stosowania aktów o charakterze publicznym – mancipatio lub in iure cessio. W przypadku
res nec mancipi wystarczało nieformalne traditio.
Powyższy podział tracił wraz z rozwojem gospodarki pieniężnej oraz w miarę wzrostu
znaczenia prowincji (pieniądze i grunty prowincjonalne w res nec mancipi, chociaż to właśnie
one decydowały o znaczeniu obywatela.
Podział rzeczy ze względu na ruchomość:
 - res immobiles – nieruchomości, czyli grunty i wszystko co z gruntem jest trwale złączone,
zwłaszcza budynki
- res mobiles – ruchomości, czyli m. in. Niewolnicy.
Na szczególne znaczenie nieruchomości wpływa między innymi dłuższe terminy zasiedzenia,
osobne interdykty posesoryjne oraz zakaz pozbywania gruntów posagowych.
Podział ze względu na cechy bądź przynależność:
- species – rzeczy oznaczone według cech indywidualnych
- genus – rzeczy oznaczone według przynależności do gatunku – rzeczy zamienne, które
można zwarzyć, liczyć lub zmierzyć. Zazwyczaj zużywalne.
Podział ze względu na podzielność – rzeczy niepodzielne to takie, których nie da się podzielić
na części fizyczne bez uszczerbku dla ich istoty i wartości, np. niewolnicy, zwierzęta, perły.
Uprawnienia do rzeczy fizycznie niepodzielnych można było dzielić na tzw. części idealne
określane w ułamkach.
Szczególną kategorii rzeczy stanowiły pożytki fructus – płody naturalne pobierane w drodze
normalnej eksploatacji gospodarczej rzeczy przynoszących pożytki, np. zbiory z roli, owoce z
drzew, mleko, wełna, przychówek zwierząt itp. Aczkolwiek np. dziecko niewolnicy zawsze
przypadało właścicielowi matki.
Pożytki połączone z rzeczą macierzystą, np. owoce wiszące fructus pendentes, były jej
częścią składową, a osobnymi rzeczami stawały się dopiero z momentem odłączenia.
POSIADANIE. SKUTKI I RODZAJE.
Podstawową postacią władztwa osoby nad rzeczami jest władztwo faktyczne – wykonywane i
ochraniane siłami samego zainteresowanego. Jest możliwe nawet w najprostszych stosunkach
społecznych.