Statuty Kazimierza Wielkiego

Kodyfikacja prawa polskiego

W średniowieczu w Polsce
powstało prawo, które przetrwało
do zaborów
do rozbiorów Polska rządziła
się lekko zmodyfikowanymi
statutami Kazimierza Wielkiego
- zmieniała się tylko procedura,
w zakresie prawa karnego
modyfikował się proces
Przejęto również instytucje prawa
niemieckiego - wraz z lokacjami
miast
dużą rolę odegrały dobra
kościelne - prawo kościelne
(kanoniczne)
W Polsce nigdy nie doszło do
kodyfikacji prawa, jakie powstały za
granicą (we Francji, Rosji)
dwukrotnie nastapiła próba
kodyfikacji, ale oba projekty nie
zostały uchwalone
Poprzez ciągle pogarszające się
stosunki społeczne oraz ,,prawny
zaścianek” częśc społeczeństwa
przyjęła z ulgą instytucje prawne,
jakie wprowadzili zaborcy
Leszczyński, Ludowa historia
Polski
Najstarsze prawa jakie
obowiązywało na ziemiach polskich
zostało przywiezione przez biskupa
Jordana o był to fragment Dekretu
Gracjana - O powinnościach
świeckich i ich prawach
najstarszcze spisane prawo
zostało odnalezione w latach 50
XX wieku w archiwum w
Gnieżnie
mało jest źródeł, historycy
prawa posługują się źródłami
zza granicy

Periodyzacja dziejów polskiego ustroju i prawa

Wstępny okres historii ustroju polskiego

Wstępny okres historii ustroju
polskiego charakteryzował się
brakiem władzy państwowej
Być może mieszkali oni w dużych,
wspólnych domostwach - zadruga
od zewnątrz przypomina małe
państwo

Statuty Kazimierza Wielkiego 1

 Instytucje miały się dopiero
tworzyć
Podstawą organizacji były rody
(jak w prawie każdym
prymitywnym społeczeństwie)
na czele rodu stał starosta
(dopiero póżniej powstała
instytucja starosty, to nie to
samo)
starosta jako jeden z
niewielu w Polsce
odpowiadał za
przestrzeganie prawa
odpowiadał za
utrzymanienie pokoju i
bezpieczeństwa
W ważnych sprawach decydował
wiec - zebranie całego rodu
Ziemia na której zamieszkiwał ród
uważana była za jego własność
ród wspólnie zarządzał
zbiorami, zapasami
(prymitywny komunizm)
własność indywidualna
istniała na ruchomościach -
np. na narzędziach
Okres prawa książęcego
Od rozpoczęcia panowania
Piastów do końca XII wieku - do
pojawienia się pierwszych
przywilejów
Utworzenie państwa jako takiego
udało się dopiero Piastom, który
Statuty Kazimierza Wielkiego
Czasem rody ze sobą walczyły
po zabiciu lub zranieniu
członka innego rodu, ród
pokrzywdzonego miał
obowiązek ,,krwawej zemsty”
pomszczenia go
krzywdę taką można było
wynagrodzić - można było się
wykupić po wyrządzeniu takiej
krzywdy, płacąc główczyznę -
zapłata za głowę
Pojęciem większym od rodu było
plemię
rody łączyły się zazwyczaj w
celu odparcia wspólnego
wroga
wybierano dowódcę
który zazwyczaj w mysl
starożytnych starał się
zrobić wszystko, żeby tej
władzy nie oddać, a jak ja
utrzymał chciał przekazać
ją swoim dzieciom
Powili wytwarzają się nobiles -
możni
nie była to pierwotnie warstwa
zamknięta - można było
zostać nobilem, nie trzeba
było się nim urodzić
2
 ustanowili swoją władzę książecą
nad plemieniem Polan
Władza książat była przeciwna
rodom - rozwój włądzy książecej
spowodował likwidacje władzy
starostów rodów
Do tego naturalnego różnicowania
się społeczeństwa ze względu na
stan posiadania dołącza drugi
czynnik - służba wojskowa
tworzące się z nią
rozdawnictwo ziemi

Majątek rodowy zanikał, ulegał pierwotnie do walki wzywano

różnego rodzaju podziałom cały ród - wszystkich
mężczyzn, a czasem także i
ślady organizacji rodowej były
kobiety
obecne dośc długo, np. w
obecności ,,krwawej zemsty” taka koncepcje gdy
państwa prowadzą ze
W skutek upadania organizacji
sobą wojne, czyli całe
rodowych zaczęły wyłaniać się
społęczeństwo państwa A
różnice majątkowe
prowadzi wojne z całym
na początku ziemia była społeczeństwem państwa
własnością rodu - dzielono się B nazywa się koncepcją
wszystkim co wyprodukowano wojny totalnej
w ramach temu rodu, a potem
współcześnie nie jest do
książe uznał wszystko za jego
zrealizowania
własność
ostatni pomysł na wojnę
powstały różnice majątkowe
totalną w Europie to 1943
,,metropolie załątwiły kolonie” rok
- podobne zjawisko pojawiło
w Afryce itd., gdzie panowała
zasada wzajemności

Można było wzbogacić się

wysługując się takiemu władcy -
na dworze, pomagając w
administrowaniu krajem

można było dzięki temu

zyskać na znaczeniu - powili
zaczęła się wytwarzać nowa
warstwa społeczna -
stratyfikacja społeczna

Statuty Kazimierza Wielkiego 3

 początkowo nie miał
sztywnego dworu,
tradyvją było, że jeździł
po terytorium państwa
(podobnie było w Europie,
np. w Państwie Franków)

potem władca się

zatrzymuje i rządzi za
pomocą swoich
wysłanników

Ród - związek osób, opraty na pokrewieństwie, najcześciej

wywodzących swoje pochodzenie od wspólnego przodka

Plemię - szereg rodów, etnograficznie sobie bliskich

Przy ranach lub pobiciu Statusy Kazimierza Wielkigo mówi o mozliwości zapłaty
nawiązki - ,,woła wołem zawiązać i pokrzywdzonemu oddać”, jak się ukradnie woła
trzeba oddać dwa woły, czyli woła z nawiązką
W Polsce do czasów Stanisława Augusta Ponietowskiego nie było policji. W
średniowieczu nie było zakładów karnych - pierwszy w Warszawie.
Były kary pozbawienia wolności. Najczeście wykonywano je w wieży. Wieża była in
fundo, gdzie się zazwyczaj umierało - wieża dolna i wieża górna gdzie można było
przeżyć, a nawet można było odbywając karę pozbawienia wolności zapraszać
kolegów na wódkę, służacy przynosili jedzenie (szlachcic miał prawo odbywać karę
pozbawienia wolności ze służbą). Na dole było ciemno, nie było ogrzewania, w zimę
się zamarzało. Kara trwała rok i sześć niedziel (wyroki 6 tygodni najczęściej)
Usiłowanie nieudolne - brak przedmiotu przestępstwa

Przepisy hazardowe - gra w kościu była prawdziwą plagą, Polacy nie stronili od
hazardu, przegrywali nawet całe majątki, aż Kazimierz zabronił

Statuty Kazimierza Wielkiego 4

 Aleksandro Fredro - prawnik

Samuel Łaszcz (za własne pieniądze wystawiał poczet husarski) był pieniaczem
sadowym, rzekomo miał plaszcza podszyty wyrokami spraw, które przegrał i używał
wyroków jak mu doręczano, żeby pokazać jak w głębokim poważaniu ma wymiar
sprawiedliwości

Statuty Kazimierza Wielkiego 5