HALK EDEBİYATI DÜZ YAZI TÜRLERİ VE

HALK TİYATROSU

Masal

*Olağanüstü olay ve kişilere yer verilen sözlü anlatım türüdür.

*Serim,düğüm, çözüm bölümlerinden oluşur.
*Serim bölümünden önce tekerlemeler söylenir.
*Olayın yaşandığı yer ve zaman belirsizdir.
*Genelde mutlu sonla biter.
*Anlatmaya bağlı metin türlerindendir.

Halk Hikayeleri

*Genellikle âşıklar tarafından saz eşliğinde anlatılır.

*Nazım-nesir karışıktır.
*Aşk, sevgi, kahramanlık konuları işlenir.
*Kişiler ve olaylar gerçeğe yakındır ancak olağanüstülükler de görülür.

Türk halk hikâyeleri genel olarak beş bölüm halinde düzenlenir:

• Fasıl: Âşık bu bölümde dinleyiciyi hazırlamak, ustalığını göstermek veya

dinleyenlerin isteklerine cevap vermek için bir divani söyler. Ardından cinaslı bir
türkü, bunun ardından da olağanüstü bir konunun yer aldığı bir tekerleme söylenir.

• Döşeme: Manzum veya mensur cümlelerden oluşan kalıplaşmış bir giriştir. Hikâyenin
geçtiği yer ve zaman, hikâyenin kahramanları ve bunların aileleri tanıtılır. (EVVEL
ZAMAN İÇİNDE KALBUR ZAMAN İÇİNDE.. diye başlar)

• Hikâyenin Asıl Konusu: Aşk hikâyelerinde aşığın sevgilisine kavuşmak için çektiği
sıkıntılar; dini-destanî hikâyelerde ise, din ve kahramanlık konuları ağır basar.

• Sonuç ve Dua: Aşk hikâyelerinin büyük bir çoğunluğu sevgililer vuslata ermeden
biter. Hikâyenin sonunda dua edilerek hikâye bitirilir.

• Efsane: Hikâye ile ilgisi olmayan bu efsanede, vuslatın gerçekleşmediği

hikâyelerde
sevgililerin öbür dünyada vuslata ereceklerine işaret edilir.

Karagöz:

• *”Tasvir” adı verilen şekillerin , arkadan aydınlatılmış beyaz bir perde üzerine
yansıtılması ile oluşturulan bir gösteri sanatıdır.
• *Karagöz, eğitim görmemiş, zeki nüktedan, açık sözlü bir tiptir.
• *Hacivat, eğitim görmüş, gösteriş meraklısı, kendini beğenmiş, yarı aydın bir
tiptir.
*Bu oyunun kurucusu Şeyh Küşteri olduğundan sahne de Küşteri meydanı olarak
adlandırılmaktadır.

Dört bölümden oluşur:

• Mukaddime: Giriş: Semai okuyarak Hacivat’ın sahneye gelerek oyunu başlattığı
bölümdür.
• Muhavere: Söyleşme, atışma: Hacivat’ın Karagöz’ü sahneye davet ettiği
• Fasıl : Oyun: Asıl oyunun sahnelendiği ve diğer kişilerin de dahil olduğu
bölümdür.
• Bitiş

Orta Oyunu
• Doğaçlamadır.
• Karşılıklı konuşmalar, yanlış anlamalar, şive taklitleri ile güldürü sağlanır.
• Müzik önemli yer tutar.
• Pişekar ve Kavuklu ana kahramanlardır.
• Kavuklu , Karagöz’e; Pişekar, Hacivat’a benzer.
• Mukaddime:Pişekar’ın sahneye çıkıp seyircileri selamlaması ve aynı şekilde
Kavuklu’nun sahneye çıktığı bölümdür.
muhavere: Pişekar ve Kavuklu’nun karşılıklı konuşup güldürdükleri bölümdür.
fasıl: Asıl oyunun sahnelendiği
bitiş bölümlerinden oluşur.

Meddah

• *Taklitlerde hikaye anlatan kişidir.

• *Bir sandalyede bastonuna dayanarak hikayeler anlatır.
• *Mendil ve baston meddahın aksesuarlarıdır.
• *Şive ve hayvan taklitleri yapabilirler.
• *Hikaye güldürücü, edebi ve ahlaki dersler veren hikayelerle devam eder.

Fıkra

• *Hiciv, nükte, mizah öğelerini içeren kısa, küçük hikayelerdir.

• *Güldürürken düşündüren bir özelliği vardır.

Tekerleme
• Söz ve ses benzerliğine dayanan, bir tür kelime oyunudur.
• Anlatılanlar hayali, gerçek olması mümkün olmayan durumlardır.
• Genellikle masalların giriş bölümünde kullanılır.
• Bilmece