Văn bản 2:

THƯ LẠI DỤ VƯƠNG THÔNG (TÁI DỤ VƯƠNG THÔNG THƯ)

(Trích Quân trung từ mệnh tập)
Nguyễn Trãi
I. Chuẩn bị trước đọc
- Quân trung từ mệnh tập là một tập hợp các thư từ và mệnh lệnh trong quân đội
do Nguyễn Trãi biên soạn trong giai đoạn kháng chiến chống Minh (1418 - 1427)
theo lệnh của Bình Định Vương Lê Lợi.
- Phần chính trong tác phẩm là những bức thư gửi tướng giặc Minh. Đây là những
áng văn luận chiến sắc sảo, đanh thép với lập luận chặt chẽ, phân tích sáng rõ, lời lẽ
khi cứng rắn, khi mềm dẻo linh hoạt, nhằm dụ hàng quân giặc, tránh tổn thất nặng
nề cho cả đôi bên.
- Thư lại dụ Vương Thông là bức thư số 35 trong Quân trung từ mệnh tập, được
Nguyễn Trãi viết vào khoảng tháng 2 năm Đinh Mùi (1427) nhằm phân tích tình
hình khó khăn của nhà Minh và vạch rõ nguy cơ bại vong của quân giặc nếu vẫn
ngoan cố giữ thành chờ viện binh.
II. Đọc văn bản
III. Khám phá văn bản
1. Tìm hiểu thể thức nghị luận của bức thư

Mục đích Thuyết phục quân giặc đầu hàng.

Đối tượng Tổng binh Vương Thông, tướng giặc Minh.

Tác dụng Việc tác giả chọn cách nghị luận dưới hình thức một bức thư
làm cho lời lẽ trong bức thư vừa có tính chặt chẽ, đanh thép,
vừa có sự mềm dẻo, tận tình, tha thiết. Điều đó tác động vào
cả mặt tâm lí lẫn lí trí của đối phương, làm tăng hiệu quả cho
bức thư dụ hàng tướng giặc.

2. Hệ thống luận điểm, lí lẽ và bằng chứng

- Luận điểm 1: Việc biết thời và thế của người dùng binh giỏi (tiến lui phù hợp)

1
+ Lí lẽ: “Được thời có thế thì mất biến thành còn, nhỏ hóa ra lớn; mất thời, mất thế
thì mạnh hóa ra yếu, yến lại chuyển nguy. Sự thay đổi ấy chỉ trong khoảnh khắc trở
bàn tay mà thôi” -> Khi có được thời thế, hay hành động hợp thời thế thì dù gian
khó cũng thành công, khi không có thời thế, hay hành động không hợp thời thế, thì
dù đang mạnh cũng sẽ đi đến thất bại. Sự thay đổi này diễn ra rất nhanh. Người
dùng binh giỏi là người phải biết điều này.
+ Bằng chứng: “Nay các ông không hiểu rõ thời thế, lại trang sức bằng lời dối trá,
thế chẳng phải là bọn thất phu hèn kém ư? Sao đáng để cùng bàn việc binh được?
-> Tướng giặc không hiểu biết thời thế, lại dùng lời lẽ ngụy biện để tự dối mình, dối
người, đấy là bằng chứng của sự kém cỏi, không đáng mặt cầm quân và khó có thể
thành công.
- Luận điểm 2: Hành động không hợp thời của quân Minh
+ Lí lẽ 1: “Trước đây bề ngoài thì giả cách giảng hòa, bên trong ngầm mưu gian trá,
cứ đào hào đắp lũy, ngồi đợi viện binh, tâm tích không minh bạch, trong ngoài lại
khác nhau, … không nghi ngờ cho được.
+ Bằng chứng 1: “Xưa kia, Tần thôn tính sáu nước …. thế là đấng đại trượng phu
chăng?”
+ Lí lẽ 2: Sự thế ngày nay, cho dẫu ngôi cao có đem quân cả nước sang chăng nữa,
cũng chỉ thúc nhanh sự bại vong mà thôi”
+ Bằng chứng 2: “Xưa Hán Chiêu Liệt… thì Ngô làm sao có thể cướp được”.
+ Lí lẽ 3: “Vả kẻ hào kiệt xưa nay, chưa gặp thời thì ẩn, thấy thời cơ thì trỗi dậy”.
+ Bằng chứng 3: “Y Doãn là người cày ruộng … Hay là người man rợ chăng”.
- Luận điểm 3: Sự thất thế của quân Minh
- Luận điểm 4: Con đường hành động hợp thời thế của quân Minh để tránh được bại
vong
Nhận xét:
- Mỗi luận điểm đều có lí lẽ, được phân tích rõ ràng và bằng chứng xác đáng đi kèm.
- Lập luận chặt chẽ, thấu đáo.
3. Giọng điệu và tư tưởng của văn bản
- Khái quát nguyên nhân gây ra thất bại tất yếu của quân Minh:

2
+ Lũ lụt làm giặc hư hại về cơ sở vật chất, tổn thất quân lương.
+ Đường sá, cửa ải đều bị nghĩa quân Đại Việt đóng giữ, không viện binh nào của
giặc tới cứu được.
+ Quân mạnh, ngựa khỏe của giặc Minh phải dành để đối phó quân Nguyên ở phía
Bắc nên phía Nam không lo được.
+ Phát động chiến tranh liên tiếp nhiều năm làm dân nhà Minh khổ sở, bất mãn.
+ Trong triều đình nhà Minh thì bạo chúa, gian thần nắm quyền, nội bộ xâu xé
nhau.
+ Nghĩa quân Đại Việt đồng lòng quyết chiến, hăng hái tinh nhuệ, khí giới, lương
thực đầy đủ, quân giặc bị vây trong thành thì mệt mỏi nản lòng.
=> Giọng điệu đanh thép, quyết đoán.
- Các yếu tố tạo nên giọng điệu ấy:
+ Cách phân tích rõ ràng, xác đáng kèm theo dẫn chứng từ những thực tế trước mắt
không thể phủ nhận. Các nguyên nhân cũng được sắp xếp theo một trình tự hợp lí,
đi từ thực tế khó khăn về thiên thời (thiên tai, lũ lụt), địa lợi (đường tiếp viện bị
ngăn trở, biên giới phía bắc đã thu hết binh lực tinh nhuệ) đến nhân hòa (dân
chúng bất mãn, nội biến trong triều, quân bị vây lâu ngày kiệt sức nản lòng), cho
thấy giặc hoàn toàn không có cả “thời” lẫn “thế”.
+ Thêm vào đó, cách diễn đạt nêu nguyên nhân bằng những lí lẽ và dẫn chứng
trước rồi mới kết lại bằng một câu rắn rỏi: “Đó là điều phải thua thứ …” khiến câu
văn như lời phán quyết đanh thép, chắc nịch, quyết đoán không ai có thể phủ định.
- Tác giả đã đưa ra cho tướng giặc những lựa chọn:
+ Chấp nhận đầu hàng, nộp đầu tướng giặc đã gây nhiều tội ác là Phương Chính, Mã
Kỳ thì sẽ tránh được thương vong cho quân giặc và tất cả được an toàn về nước.
+ Không chấp nhận đầu hàng thì tiếp tục giao chiến (tức sẽ nhận lấy thất bại) chứ
không thể trốn tránh một cách hèn nhát, nhục nhã.
=> Giọng điệu từ tốn sâu, sắc.

3
=> Nguyễn Trãi cũng như Lê Lợi và nghĩa quân Lam Sơn luôn thể hiện lập trường
“chí nhân”, “đại nghĩa”, lòng yêu chuộng hòa bình và tránh đổ xương máu cho cả đôi
bên.
Nhận xét:
- Giọng điệu: thay đổi linh hoạt khi đanh thép, quyết đoán khi từ tốn sâu sắc. Sự đa
dạng về giọng điệu cũng góp phần làm tăng tính thuyết phục của bức thư.
- Tư tưởng nhân nghĩa, lòng yêu chuộng hòa bình.