เอกสารประกอบครั้งที่ 2

การหาอนุพนั ธ
*** ฟงกชันที่สามารถทําดิฟเฟอเรนชิเอชันได จะตองเปนฟงกชนั ตอเนื่อง (continuous function)
1. กรณีแบบจําลองมีตัวแปรอิสระ 1 ตัวแปร
1.1. กฎของดิฟเฟอเรนชิเอชัน (Rule of Differentiation)
กรณีที่ฟงกชันมีตัวแปรอิสระเพียง 1 ตัว (เชน มีคา 𝑥 ตัวเดียว)
1) Constant function
𝑦 = 𝑘 หรือ 𝑓(𝑥) = 𝑘
= =0 หรือ 𝑓 (𝑥) = 0

หรือ 𝑦= 𝑓(𝑥) = 𝑘=0

2) Power – function Rule
𝑦 = 𝑓(𝑥) = 𝑥

𝑥 = 𝑛𝑥 หรือ 𝑓 (𝑥) = 𝑛𝑥

3) Power – function rule Generalized

𝑦 = 𝑓(𝑥) = 𝑐𝑥

𝑐𝑥 = 𝑛𝑐𝑥

4) Sum – difference rule

[𝑓(𝑥) ± 𝑔(𝑥)] = 𝑓(𝑥) ± 𝑔(𝑥)
5) Product rule
[𝑓(𝑥)𝑔(𝑥)] = 𝑓(𝑥) 𝑔(𝑥) + 𝑔(𝑥) 𝑓(𝑥)

= 𝑓(𝑥)𝑔 (𝑥) + 𝑔(𝑥)𝑓 (𝑥)

6) Quotient Rule
( ) ( ) ( ) ( ) ( )
( )
= ( )

7) Chain Rule
ใชในกรณีที่มีฟงกชันมากกวา 1 ฟงกชัน และเกี่ยวของกัน
= ∙
เชน 𝑦 = 2(𝑥 + 4) − 3(𝑥 + 4) − 2 ให 𝑢 = 𝑥 + 4
กรณีใช Chain Rule = ∙ = (4𝑢 − 3)(2𝑥)

ตัวแปรอิสระและตัวแปรตาม สามารถเปลี่ยนไดตามแบบจําลอง ไมจําเปนตองเปนตัวแปร 𝒙 และ

ตัวแปร 𝒚 เชน ราคา คือ ตัวแปร P , ปริมาณ คือ ตัวแปร Q

เอกสารประกอบการติวคณิตศาสตร 1/2566 1|Page

2. กรณีแบบจําลองมีตัวแปรอิสระมากกวา 1 ตัว
กรณีที่ฟงกชันมีตัวแปรอิสระมากกวา 1 ตัว (เชน มีคา 𝑥 , 𝑥 , … , 𝑥 )
กรณีทีการเปลียนแปลงของตัวแปรอิสระ (𝑥 ) ตัวใดตัวหนึง จะไม่มีผลต่อตัวแปรอิสระตัวอืน เช่น
เมือ 𝑥 เปลียน จะส่งผลต่อตัวแปร 𝑦 เท่านัน โดยตัวแปรอิสระอืนๆ เช่น 𝑥 , … , 𝑥 จะมีคา่ เท่าเดิม

เราจะเรียกการหาอนุพนั ธ์แบบนีว่า “การหาอนุพันธ์ย่อย” (Partial derivative)

การหาอนุพนั ธ์ย่อยของ 𝑦 เทียบกับ 𝑥 คือ การพิจารณาว่า ถ้ าตัวแปร 𝑥 เปลียน ในขณะทีตัว

แปร 𝑥 , … , 𝑥 มีค่าเท่าเดิม จะทําให้ 𝑦 เปลียนแปลงไปเท่าใด โดยเขียนแทนด้วยสัญลักษณ์
(𝜕 𝑜𝑟 𝑓 𝑜𝑟 𝑓 ) ซึงเป็ นสัญลักษณ์ทีใช้แทนการหาอนุพนั ธ์ย่อย (Partial derivative)

ดังนัน การหาอนุพนั ธ์ย่อย คือ การหาอนุพนั ธ์ของฟั งก์ชนั ทีมีตัวแปรอิสระหลายตัวแปร โดยหา

อนุพนั ธ์ของฟั งก์ชนั เทียบกับตัวแปรอิสระตัวใดตัวหนึง จะกําหนดให้ตวั แปรอืนๆ เป็ นค่าคงที (เวลาหา
อนุพนั ธ์ให้หาเหมือนตัวแปรอืนๆ เป็ นค่าคงที

ตัวอย่าง กําหนดให้ 𝑦 = 𝑓(𝑥 , 𝑥 ) = 3𝑥 + 𝑥 𝑥 + 4𝑥 ให้หาอนุพนั ธ์ย่อยของ 𝑦 เทียบกับ

𝑥 และเทียบกับ 𝑥
กรณีนี มีตวั แปรตามเพียงตัวแปรเดียว คือ 𝑦 และมีตวั อิสระ 2 ตัว คือ 𝑥 , 𝑥
𝜕𝑦
เมือหาอนุพนั ธ์ยอ่ ยของ 𝑦 เทียบกับ 𝑥 แสดงว่า 𝑥 เป็ นค่าคงที นันหมายความว่า เรา
𝜕𝑥1

หาค่าอนุพนั ธ์ย่อยของ 𝑦 เทียบกับ 𝑥 โดยทีมอง 𝑥 เป็ นค่าคงทีค่าหนึง

= (3𝑥21 + 𝑥1 𝑥2 + 4𝑥22 ) = 6𝑥 + 𝑥

เมือเราหาค่าอนุพนั ธ์ยอ่ ยของ 𝑦 เทียบกับ 𝑥 เราจะมอง 𝑥 เป็ นค่าคงทีค่าหนึงเช่นเดียวกัน

= (3𝑥21 + 𝑥1 𝑥2 + 4𝑥22 ) = 𝑥 + 8𝑥

เอกสารประกอบการติวคณิตศาสตร 1/2566 2|Page